Brussels, 30 January Αξιότιμα Μέλη,

Transcript

1 Directorate-General for Communication Public Opinion Monitoring Unit Brussels, 30 January 2013 Αξιότιμα Μέλη, Ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών του 2014, βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να σας αποστείλω τα αποτελέσματα δύο συμπληρωματικών αναλύσεων αφιερωμένων στην εκλογική συμπεριφορά κατά τις ευρωπαϊκές εκλογές του Στο πρώτο παράρτημα επισυνάπτεται η δευτερογενής έρευνα σχετικά με την εκλογική συμπεριφορά το 2009 που διενεργήθηκε σε συνεργασία με την TNS Opinion. Στόχος της είναι η καλύτερη κατανόηση των αποτελεσμάτων της μετεκλογικής έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2009 (μέσω προσωπικών συνεντεύξεων με ευρωπαίους πολίτες), στις οποίες εντοπίστηκαν τέσσερα προφίλ ψηφισάντων και απεχόντων. Στο δεύτερο προσάρτημα περιλαμβάνονται τα αποτελέσματα ποιοτικής μελέτης που διενεργήθηκε στα 27 κράτη μέλη τον Μάρτιο του 2012 από την TNS Opinion και βασίστηκε σε ομάδες εστίασης (3 ομάδες εστίασης ανά κράτος μέλος, με δώδεκα συμμετέχοντες στην καθεμία εξ αυτών). Η εν λόγω μελέτη αφορούσε ειδικότερα τα κίνητρα δύο κατηγοριών αποχής το 2009: της «αυθόρμητης» και της «αδιευκρίνιστης». Εφιστούμε την προσοχή σας στο γεγονός ότι οι δύο αυτές αναλύσεις βασίζονται σε δύο διαφορετικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις και ότι μεταξύ τους μεσολάβησε χρονικό διάστημα τριών ετών. Μπορείτε να βρείτε όλα τα έγγραφα στον σύνδεσμο: meter.html ******

2 I. ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 2009 Για την καλύτερη κατανόηση των επόμενων ευρωπαϊκών εκλογών του 2014, εντοπίστηκαν οι βασικοί παράγοντες που καθόρισαν τη συμμετοχή και την αποχή στις ευρωπαϊκές εκλογές του Η προσέγγιση αυτή σχεδιάστηκε με σκοπό να διευκολύνει τον εντοπισμό των ομάδων στόχων, στις οποίες θα προσανατολίζονται οι ενημερωτικές εκστρατείες. Με βάση τα στοιχεία του μετεκλογικού Ευρωβαρόμετρου του 2009, αναλύθηκε το προφίλ των απεχόντων (57%) και των ψηφισάντων (43%) του Α. ΑΠΕΧΟΝΤΕΣ ΤΟΥ Η απόφαση για αποχή το 2009 Τα διάφορα είδη αποχής (57%) ορίστηκαν με βάση τη χρονική στιγμή που οι ευρωπαίοι πολίτες αποφάσισαν να μην ψηφίσουν. Ταξινομούνται σε 4 κατηγορίες, καθεμία εκ των οποίων διαθέτει ιδιαίτερα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά. Στο επίπεδο των 27 κρατών μελών, οι κατηγορίες αυτές είναι οι ακόλουθες: 1) Η αδιευκρίνιστη αποχή (30%): οι εκπρόσωποι της κατηγορίας αυτής απάντησαν «δεν γνωρίζω» στην ερώτηση σχετικά με τη στιγμή που αποφάσισαν να απέχουν από τις εκλογές 2) Η αυθόρμητη αποχή (26%): οι εκπρόσωποί της αποφάσισαν να μην ψηφίσουν λίγες ημέρες πριν τις εκλογές ή αυθημερόν 3) Η συνειδητή αποχή (26%): οι εκπρόσωποί της αποφάσισαν να μην ψηφίσουν αρκετές εβδομάδες ή μήνες πριν από τις εκλογές 4) Η μόνιμη αποχή (18%): οι εκπρόσωποί της δεν ψηφίζουν ποτέ. 2. Οι λόγοι για την αποχή το 2009 Ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών του 2014, έχει ενδιαφέρον να αναλυθούν οι λόγοι για το ποσοστό αποχής που ανήλθε σε 57%: 1. Οι λόγοι αυτοί αφορούν πρωτίστως στοιχεία πολιτικής φύσεως υπό ευρεία έννοια σε ποσοστό 53%: α) Έλλειψη εμπιστοσύνης/δυσαρέσκεια για την πολιτική : 28% 2

3 β) Η ψήφος δεν έχει αξία/δεν αλλάζει κάτι: 17% γ) Δεν ενδιαφέρομαι για την πολιτική: 17% 2. Επίσης, η αποχή μπορεί να βασίζεται σε λόγους προσωπικής φύσεως σε ποσοστό 34% (απουσία, έλλειψη χρόνου, λόγοι εργασίας, πρόβλημα με το εκλογικό βιβλιάριο, λόγοι υγείας, κτλ.). Στην κατηγορία αυτή, θα πρέπει να σημειωθεί ότι μόλις 2% των απεχόντων δήλωσαν ότι αγνοούσαν ότι διεξάγονταν εκλογές. 3. Είτε αφορούν την έλλειψη γνώσεων σχετικά με τα θεσμικά όργανα και τη λειτουργία τους είτε την έλλειψη ενδιαφέροντος για τις ευρωπαϊκές εκλογές, λόγοι που σχετίζονται άμεσα με την Ευρωπαϊκή Ένωση αναφέρθηκαν λιγότερο συχνά, αντιπροσωπεύοντας ποσοστό 30%: α) Δεν γνωρίζω πολλά σχετικά με την ΕΕ/ το ΕΚ ή τις ευρωπαϊκές εκλογές: 10% β) Δεν ενδιαφέρομαι για ευρωπαϊκά θέματα: 9% γ) Δεν είμαι πραγματικά ικανοποιημένος με το ΕΚ ως θεσμικό όργανο: 8% δ) Έλλειψη δημόσιας συζήτησης/ έλλειψη εκλογικής εκστρατείας: 6% ε) Αντίθετος με την ΕΕ: 4% Β. ΨΗΦΙΣΑΝΤΕΣ ΤΟ 2009 Η ίδια η δευτερογενής έρευνα είναι αφιερωμένη στην αποχή. Όσον αφορά τους ψηφίσαντες, ο αναγνώστης θα βρει στους ακόλουθους συνδέσμους από ένα εθνικό θεματολογικό δελτίο για κάθε κράτος μέλος, όπου εξετάζονται οι ίδιες πτυχές της εκλογικής συμπεριφοράς του 43% των ψηφισάντων. 1. Η απόφαση για συμμετοχή στις εκλογές το 2009 Όπως και στην περίπτωση των απεχόντων, έτσι και στην περίπτωση των ψηφισάντων εντοπίστηκαν 4 κατηγορίες ψήφου: 1) Η τακτική ψήφος (50%): οι εκπρόσωποί της ψήφιζαν πάντα με τον ίδιο τρόπο 2) Η συνειδητή ψήφος (34%): οι εκπρόσωποί της αποφάσισαν να ψηφίσουν αρκετές εβδομάδες ή μήνες πριν από τις εκλογές 3) Η αυθόρμητη ψήφος (15%): οι εκπρόσωποί της αποφάσισαν να ψηφίσουν λίγες ημέρες πριν τις εκλογές ή αυθημερόν 4) Η αδιευκρίνιστη ψήφος (1%): οι εκπρόσωποί της δεν γνωρίζουν πότε έλαβαν αυτή την απόφαση. 2. Οι λόγοι για τη συμμετοχή στις εκλογές το

4 1. Τα κίνητρα συμμετοχής στις εκλογές είναι πρωτίστως λόγοι που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη («ψήφος ως καθήκον του πολίτη»): α) Είναι καθήκον σας ως πολίτη: 47% β) Πάντα ψηφίζετε: 40% 2. Δευτερευόντως, ακολουθούν λόγοι ευρωπαϊκής φύσεως («ευρωπαϊκή ψήφος»): α) Μπορείτε να αλλάξετε τα πράγματα ψηφίζοντας στις ευρωπαϊκές εκλογές: 19% β) Είστε υπέρ της ΕΕ: 16% γ) Αισθάνεστε Ευρωπαίος/ πολίτης της ΕΕ: 13% δ) Η ΕΕ παίζει σημαντικό ρόλο στην καθημερινή σας ζωή: 6% ε) Σας ενδιαφέρουν πολύ τα ευρωπαϊκά θέματα: 5% 3. Στην τρίτη θέση της κατάταξης βρίσκονται λόγοι που συνδέονται περισσότερο με την πολιτική υπό ευρεία έννοια: - «ψήφος υποστήριξης»: α) Για να υποστηρίξετε το πολιτικό κόμμα στο οποίο αισθάνεστε κοντά: 24% β) Για να υποστηρίξετε την κυβέρνησή σας: 9% - «ψήφος διαμαρτυρίας»: α) Για να εκφράσετε τη διαφωνία σας: 11% β) Για να αποδοκιμάσετε την κυβέρνησή σας: 5% γ) Για να αποδοκιμάσετε την ΕΕ: 2% 4. Τέλος, εντοπίστηκε επίσης ένα «αποτέλεσμα των προεκλογικών εκστρατειών», το οποίο έλαβε ποσοστό 5% των απαντήσεων. Ο αναγνώστης θα βρει στην έκθεση τα πλήρη αποτελέσματα, καθώς και αναλυτική παρουσίαση των λόγων που προαναφέρθηκαν. II. ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Δυόμιση χρόνια μετά τις εκλογές του 2009 και στο πλαίσιο μιας κρίσης που πλήττει ολόκληρη την ΕΕ, η εν λόγω ποιοτική μελέτη, η οποία διεξήχθη με συμμετέχοντες στα 27 κράτη μέλη (3 ομάδες ανά χώρα), έχει ως στόχο την 4

5 καλύτερη κατανόηση των λόγων που προέβαλαν δύο κατηγορίες απεχόντων, ιδίως: - οι εκπρόσωποι της αυθόρμητης αποχής που ανήλθαν σε ποσοστό 26% του συνόλου των απεχόντων - και οι εκπρόσωποι της αδιευκρίνιστης αποχής που ανήλθαν σε ποσοστό 30% του συνόλου των απεχόντων. Η συγκεκριμένη επιλογή βασίστηκε στο γεγονός ότι αυτοί είναι οι δύο τύποι ψηφοφόρων που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να αλλάξουν την εκλογική τους συμπεριφορά στις ευρωπαϊκές εκλογές. Κατά τη σύγκριση της δευτερογενούς έρευνας που παρουσιάστηκε ανωτέρω με την ποιοτική μελέτη θα πρέπει να επισημανθούν δύο στοιχεία, τα οποία εξηγούν κατά κάποιον τρόπο ορισμένα από τα αποτελέσματα. Είναι γεγονός, όπως αναφέρεται στην εισαγωγή, ότι θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι δύο μεθοδολογίες είναι πολύ διαφορετικές. Επομένως, η πρώτη ανάλυση είναι ποσοτική (η δευτερογενής έρευνα βασίστηκε στο μετεκλογικό Ευρωβαρόμετρο του 2009 και διενεργήθηκε μέσω προσωπικών συνεντεύξεων) και αντιπροσωπευτική του συνόλου του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Όσο για την ποιοτική μελέτη, δεν διατείνεται ότι είναι αντιπροσωπευτική. Βασικός της στόχος είναι η εμβάθυνση στην εκλογική συμπεριφορά των συμμετεχόντων στο πλαίσιο διαφόρων θεμάτων. Επιπλέον, αναλύθηκαν τόσο οι διαφορετικές στάσεις έναντι της κρίσης όσο και οι απαντήσεις που δόθηκαν. Ο αναγνώστης θα βρει στην έκθεση τα πλήρη αποτελέσματα, καθώς και αναλυτική παρουσίαση των εν λόγω ερωτήσεων. Και στις δύο ομάδες που μελετήθηκαν, το βασικό εμπόδιο που αναφέρθηκε για τη συμμετοχή των ψηφοφόρων στις ευρωπαϊκές εκλογές ήταν η παρανόηση και η έλλειψη πληροφόρησης σχετικά με τους υποψηφίους και το Κοινοβούλιο γενικότερα. Η αποχή στις εκλογές δεν οφείλεται σε έλλειψη ενδιαφέροντος για την πολιτική ή στην απροθυμία των ψηφοφόρων να μεταβούν στα εκλογικά κέντρα. Αντιθέτως, πιστεύουν ότι η ψήφος τους δεν μετράει και ότι δεν θα αλλάξει τίποτα. Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι ο χρόνος που μεσολαβεί διαδραματίζει καίριο ρόλο στις αντιλήψεις των συμμετεχόντων. Μετά τις εκλογές, οι δύο αυτές ομάδες σπάνια ανέφεραν τους ίδιους λόγους για την αποχή τους. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της μελέτης των ομάδων 5

6 εστίασης τον Μάρτιο του 2012, οι λόγοι που αναφέρθηκαν στο πλαίσιο των συζητήσεων ήταν περίπου ίδιοι. Α. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΩΘΗΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΠΟΛΟΤΕΣ ΝΑ ΨΗΦΙΣΟΥΝ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, ΥΓΕΙΑ, ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Η μεγάλη πλειονότητα των συμμετεχόντων στις ομάδες εστίασης δήλωσε ότι η συμμετοχή στις εκλογές θα αυξανόταν σε σημαντικό βαθμό εάν υπήρχε περισσότερη ενημέρωση σχετικά με την οικονομία, την υγεία και την απασχόληση. Τα εν λόγω ζητήματα έχουν άμεση σχέση με την καθημερινή ζωή. Οι συμμετέχοντες αναφέρθηκαν σε πολύ συγκεκριμένα ζητήματα σε σχέση με τα οποία αντιλαμβάνονταν τη δράση της ΕΕ. Μολονότι χρησιμοποιούσαν αδιακρίτως τους όρους ΕΚ και ΕΕ και παραδέχονταν ότι δεν ήταν σε θέση να διακρίνουν μεταξύ των ρόλων κάθε ευρωπαϊκού θεσμικού οργάνου, από τις συζητήσεις ξεχώρισαν τρία βασικά πεδία παρέμβασης του Κοινοβουλίου. 1) Οικονομία: Γενικά, χωρίς πολύ μεγάλη ακρίβεια, σε ορισμένες περιπτώσεις υπογραμμίστηκε ο ρόλος που διαδραματίζει το ΕΚ σε οικονομικό επίπεδο μέσω συγκεκριμένων παραδειγμάτων (επενδύσεις που εξασφαλίστηκαν μετά την ένταξη, προσπάθεια καταπολέμησης της κρίσης, οικονομική διακυβέρνηση και αντίκτυπος στους εθνικούς προϋπολογισμούς, θετικές και αρνητικές συνέπειες της ενιαίας αγοράς, κτλ). 2) Απασχόληση: Παρότι οι συμμετέχοντες είχαν ανάμικτα συναισθήματα σχετικά με το επίπεδο στο οποίο μπορεί να υπάρξει καλύτερη αντιμετώπιση του ζητήματος της απασχόλησης (ευρωπαϊκό έναντι εθνικού), αντιλαμβάνονταν τη συμμετοχή του ΕΚ στον συγκεκριμένο τομέα. 3) Υγεία: Η υγειονομική περίθαλψη συνδέθηκε με τη δράση του ΕΚ, με διστακτικό μερικές φορές τρόπο, μολονότι ο εν λόγω τομέας πλήττεται έντονα σε περιόδους κρίσης. Β. ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΕΚ Μέσω των συζητήσεων επισημάνθηκε το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες θεωρούσαν ότι περισσότερη πληροφόρηση σχετικά με τις δραστηριότητες του Κοινοβουλίου θα τους ενθάρρυνε να ψηφίσουν. 6

7 Επιπλέον, θα αντιστάθμιζε την αρνητική προκατάληψη που τείνουν να επιδεικνύουν τα εθνικά μέσα ενημέρωσης έναντι του ΕΚ. Αυτό ισχύει ειδικότερα για τα ακόλουθα: - Τι κάνει το ΕΚ και οι βουλευτές του; - Ποιοι είναι υποψήφιοι στις ευρωπαϊκές εκλογές; - Τι αντίκτυπο έχει η δράση του ΕΚ στην καθημερινότητά τους; Ωστόσο, τουλάχιστον στο ένα τρίτο των κρατών μελών, οι συμμετέχοντες δήλωσαν: - ότι δεν προσπαθούν να ενημερωθούν σχετικά με το ΕΚ, - ότι τείνουν να αφομοιώνουν μάλλον παθητικά την ενημέρωση που λαμβάνουν σχετικά με αυτό. Όσον αφορά τη δυνατότητα χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με τις ευρωπαϊκές εκλογές, οι γνώμες διίσταντο μεταξύ των συμμετεχόντων που τα θεωρούν χρήσιμα (κυρίως οι νέοι), και εκείνων που θεωρούν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προορίζονται αποκλειστικά για ψυχαγωγικούς σκοπούς. Γ. ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΕ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ΚΡΙΣΗΣ 1. Αντίληψη της ΕΕ σε περιόδους κρίσης Για την πλειονότητα των συμμετεχόντων σε ομάδες εστίασης, η κρίση επέδρασε αρνητικά στην εικόνα που είχαν για την ΕΕ και τα θεσμικά της όργανα. - Οι συμμετέχοντες εξέφρασαν ιδιαίτερη ανησυχία για τη βαρύτητα των «μεγάλων» κρατών μελών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. - Ορισμένοι ήταν δυσαρεστημένοι με αυτό που εκλάμβαναν ως έλλειψη ηγετικής στάσης και πρόβλεψης σε σχέση με την αδυναμία θέσπισης ασφαλιστικών δικλείδων που θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει την κρίση. - Ορισμένοι συμμετέχοντες από κράτη μέλη που προσχώρησαν στην ΕΕ μετά το 2004 θεωρούν ότι η χώρα τους βρέθηκε σε χειρότερη θέση λόγω της συμμετοχής της στην ΕΕ. Μικρός αριθμός συμμετεχόντων εξέφρασε επίσης την άποψη ότι η ΕΕ παρουσιάζει βελτίωση: διακρίνουν την προστιθέμενη αξία της δράσης της στην κανονιστική ρύθμιση ζητημάτων και την ανάληψη δράσης σε υπερεθνικό επίπεδο. Θα επικροτούσαν έναν περισσότερο ενεργό ρόλο της ΕΕ στην αντιμετώπιση της κρίσης. 7

8 2. Ρόλος της ΕΕ σε περιόδους κρίσης Η πλειονότητα των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η ΕΕ έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ως γενικός ρυθμιστικός φορέας. Ωστόσο, σημαντικός αριθμός θεωρεί επίσης ότι οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να διαδραματίζουν επίσης ρόλο, σε συνδυασμό με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Η ανάγκη για «οικονομική αλληλεγγύη» μεταξύ των κρατών μελών επισημάνθηκε από πολύ μεγάλη πλειονότητα των συμμετεχόντων ως κατάσταση στην οποία οι χώρες στηρίζουν η μία την άλλη σύμφωνα με την έννοια της «ένωσης» ή της «ενότητας» και προς το κοινό συμφέρον των κρατών μελών. Ωστόσο, οι συμμετέχοντες επεσήμαναν ότι η οικονομική βοήθεια θα πρέπει να υπόκειται σε όρους και ότι οι χώρες θα πρέπει να ζητούν ενίσχυση μόνον όταν αυτή είναι πραγματικά αναγκαία. Η Μονάδα Παρακολούθησης της κοινής γνώμης παραμένει στη διάθεσή σας, σε περίπτωση που χρειαστείτε περισσότερες πληροφορίες. Με εξαιρετική εκτίμηση, Jacques Nancy 8