Ε Γ Κ Υ Κ Λ Ι Ε Σ Ο Δ Η Γ Ι Ε Σ αρ. 1

Transcript

1 ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ & ΕΚΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Αθήνα, 29 Δεκεμβρίου 2014 Αρ. πρωτ.: 59 Ε Γ Κ Υ Κ Λ Ι Ε Σ Ο Δ Η Γ Ι Ε Σ αρ. 1 ΠΡΟΣ: Τους υποψήφιους βουλευτές της ΝΕΑΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ που θα στελεχώσουν τα ψηφοδέλτια του κόμματος κατά τις επικείμενες βουλευτικές εκλογές. ΘΕΜΑ: Α.-- Τα κωλύματα εκλογιμότητας του άρθρου 56 του ισχύοντος Συντάγματος. Β.-- Προθεσμίες και τρόπος παραίτησης από τις ιδιότητες και τις θέσεις που συνιστούν κωλύματα εκλογιμότητας. Γ.-- Δυνατότητα επανόδου όσων υποψηφίων δεν εκλεγούν, στις θέσεις από τις οποίες παραιτήθηκαν. Δ. -- Διαδικασία, προθεσμία και τρόπος υποβολής της πρότασης υποψηφιότητας. Εκδίδουμε τις παρούσες εγκύκλιες οδηγίες προς χρήση των υποψηφίων βουλευτών της ΝΕΑΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ που θα στελεχώσουν τα ψηφοδέλτιά της στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές. Λόγω της μεγάλης σημασίας των ζητημάτων που θίγονται στην παρούσα εγκύκλιο, εφιστούμε ιδιαίτερα την προσοχή των υποψηφίων βουλευτών του κόμματος στην ανάγκη να μελετήσουν προσεκτικά ολόκληρο το περιεχόμενό της και να επικοινωνήσουν αμέσως με τον Συντονιστή Νομικής & Εκλογικής Υποστήριξης του κόμματος ή τον Αναπληρωτή Συντονιστή (τηλ: , fax: , grekl@nd.gr) σε περίπτωση που έχουν οποιαδήποτε ερωτήματα ή απορίες. 1

2 Παρακαλούνται οι υποψήφιοι βουλευτές του κόμματος να ανατρέχουν καθημερινά στην επίσημη ιστοσελίδα της ΝΕΑΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ( στην ενότητα «Εκλογικές Εγκύκλιοι», όπου θα αναρτώνται τόσο νεότερα πληροφορικά έγγραφα του Συντονιστή Νομικής & Εκλογικής Υποστήριξης όσο και επικαιροποιήσεις ή και διορθώσεις της παρούσας εγκυκλίου (οι τελευταίες αυτές θα προστίθενται στο αρχικό της κείμενο, επισημασμένες με κίτρινο χρώμα). Α.- Τα κωλύματα εκλογιμότητας του άρθρου 56 του Συντάγματος. 1. Εισαγωγή: 1.1. Υπάρχουν ορισμένες ιδιότητες που, αν συντρέχουν στο πρόσωπο του υποψήφιου βουλευτή, εμποδίζουν τόσο την ανακήρυξη όσο και την εκλογή του στο βουλευτικό αξίωμα. Οι ιδιότητες αυτές, που είναι γνωστές ως «κωλύματα εκλογιμότητας», έχουν θεσπιστεί με τις διατάξεις του άρθρου 56 του ισχύοντος Συντάγματος. Ο δικαιολογητικός λόγος για την, διαχρονική άλλωστε στην συνταγματική μας ιστορία, θεσμοθέτησή τους είναι διττός: αφ ενός μεν η μέριμνα του συνταγματικού νομοθέτη να εξασφαλίσει την πολιτική ουδετερότητα των δημόσιων λειτουργών και των δημόσιων πολιτικών και στρατιωτικών υπαλλήλων κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, αφ ετέρου δε η πρόνοιά του να μην επιτρέψει στα πρόσωπα που κατέχουν κωλυόμενες ιδιότητες ή θέσεις να προπαρασκευάσουν την πολιτική τους σταδιοδρομία, εκμεταλλευόμενα την εξουσία που συνάπτεται με τις θέσεις και τις αρμοδιότητές τους και αποκτώντας, έτσι, αθέμιτο πλεονέκτημα απέναντι στους υπολοίπους υποψηφίους. Κατά συνέπεια, ο απώτερος σκοπός του συνταγματικού νομοθέτη δεν είναι άλλος από την διασφάλιση της ελεύθερης και ανόθευτης έκφρασης της βούλησης του πολιτικού σώματος μέσω της εκλογικής διαδικασίας Τα κωλύματα για την εκλογή βουλευτών διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: Τα γενικά, αλλά σχετικά, κωλύματα που απαριθμούνται στην διάταξη της 1 του άρθρου 56 του Συντάγματος. Τα κωλύματα αυτά εμποδίζουν την ανακήρυξη και την εκλογή του υποψήφιου βουλευτή σε οποιαδήποτε εκλογική περιφέρεια της χώρας (γι αυτό και ονομάζονται «γενικά κωλύματα»), αλλά μπορούν να αρθούν με την παραίτησή του από την ιδιότητα ή την θέση που συνιστά το κώλυμα πριν από την ανακήρυξή του, 2

3 ως υποψήφιου βουλευτή, από το αρμόδιο Πρωτοδικείο (γι αυτό και ονομάζονται «σχετικά κωλύματα»). Εφ όσον η παραίτηση αυτή υποβληθεί έγκαιρα και με τον τρόπο που προβλέπεται από τον νόμο, δεν θα υφίσταται πλέον κανένα απολύτως εμπόδιο για την ανακήρυξη και την εκλογή του. ΚΡΙΣΙΜΗ ΗΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΩΝ ΚΩΛΥΜΑΤΩΝ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΤΑ ΚΑΤΑ ΤΟΠΟΥΣ ΑΡΜΟΔΙΑ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΘΑ ΑΝΑΚΗΡΥΞΟΥΝ ΤΟΥΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥΣ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ Τα τοπικά, αλλά απόλυτα, κωλύματα που απαριθμούνται στην διάταξη της 3 του άρθρου 56 του Συντάγματος. Τα κωλύματα αυτά εμποδίζουν την ανακήρυξη και την εκλογή του υποψήφιου βουλευτή σε κάποια ή κάποιες μόνον από τις εκλογικές περιφέρειες της χώρας (γι αυτό και ονομάζονται «τοπικά κωλύματα»), ισχύουν μόνον αν η κωλυόμενη ιδιότητα ή θέση συντρέχει στο πρόσωπό του, έστω και για μια ημέρα μέσα στο χρονικό διάστημα των τελευταίων δεκαοκτώ (18) μηνών κάθε τετραετούς βουλευτικής περιόδου, και ανεξάρτητα αν οι εκλογές διεξάγονται πρόωρα ή όχι, 1 αλλά δεν μπορούν να αρθούν, μέσα σ αυτό το χρονικό διάστημα ούτε καν με την παραίτησή του από την ιδιότητα ή την θέση που συνιστά το κώλυμα (γι αυτό και ονομάζονται «απόλυτα κωλύματα»). Σε ό,τι αφορά το τοπικό εύρος των κωλυμάτων της κατηγορίας αυτής, πρέπει να λεχθούν τα ακόλουθα: Με την φράση «Δεν μπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι, ούτε να εκλεγούν βουλευτές σε όποια εκλογική περιφέρεια υπηρέτησαν ή σε όποια εκλογική περιφέρεια εκτεινόταν η τοπική αρμοδιότητά τους..» ο συνταγματικός νομοθέτης εισάγει (κατά την γνώμη μας όχι απόλυτα επιτυχώς, από νομοτεχνική άποψη) το, μοναδικό άλλωστε, κριτήριο με βάση το οποίο προσδιορίζεται η χωρική έκταση των κωλυμάτων της κατηγορίας αυτής Κατ αρχήν, λοιπόν, ως πρώτος κύκλος κωλυόμενης χωρικής έκτασης της αρμοδιότητας ορίζεται η εκλογική περιφέρεια στην οποία υπηρέτησε ο κωλυόμενος. Η έννοια της λέξης «υπηρέτησε», η οποία θα ήταν δυνατόν να προκαλέσει κάποια ερμηνευτικά 1 Βλ. τις πρόσφατες ΑΕΔ 1/2013, 10/2011, αλλά και τις παλαιότερες 10, 12, 14, 15 και 21/2004, οι οποίες έχουν λύσει, κατά πάγιο τρόπο, την ερμηνευτική αμφισβήτηση που εγέρθηκε στην νομική θεωρία σχετικά με το αν ισχύουν ή όχι τα κωλύματα της 3 του άρθρου 56 του Συντάγματος σε περίπτωση που διεξαχθούν πρόωρες βουλευτικές εκλογές μέσα στο τελευταίο δεκαοκτάμηνο της τετραετούς βουλευτικής περιόδου. 3

4 προβλήματα σε ορισμένες συγκεκριμένες περιπτώσεις υπαλλήλων, προσδιορίζεται, πάντως, σαφέστερα με την χρήση της λέξης «έδρα» 2 που απαντάται στην περίπτωση (δ) της παραγράφου 3 του άρθρου 56 Σ («.. δ) Υπάλληλοι που αναφέρονται στο προηγούμενο εδάφιο και είχαν ευρύτερη τοπική αρμοδιότητα υπάγονται στους περιορισμούς της παραγράφου αυτής ως προς εκλογικές περιφέρειες άλλες από αυτήν της έδρας τους, μόνον εφ όσον..») Ο δεύτερος κύκλος της κωλυόμενης χωρικής έκτασης της αρμοδιότητας προσδιορίζεται από την φράση «.. σε όποια εκλογική περιφέρεια εκτεινόταν η τοπική αρμοδιότητά τους..». Η διάταξη καταλαμβάνει τα πρόσωπα που έχουν ευρύτερη αρμοδιότητα. Βέβαια, η διαπίστωση της έκτασης της τοπικής αρμοδιότητας είναι θέμα που πρέπει να ελέγχεται ξεχωριστά για κάθε περίπτωση και η απάντηση δεν είναι πάντοτε προφανής και αναμφισβήτητη. Ωστόσο, μπορεί εδώ να λεχθεί ότι η αρμοδιότητα πρέπει να εκλαμβάνεται ως νομικό γεγονός και όχι να εξετάζεται με πραγματικούς όρους Ο τρίτος κύκλος της κωλυόμενης χωρικής έκτασης της αρμοδιότητας περιλαμβάνει το σύνολο των εκλογικών περιφερειών της χώρας. Η διάταξη καταλαμβάνει τα πρόσωπα που έχουν γενική αρμοδιότητα, αυτά δηλαδή των οποίων η αρμοδιότητα εκτείνεται, εκ του νόμου, σε ολόκληρη την επικράτεια. Στην 2 Η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ΑΕΔ 6/2005 έκρινε ότι ο προϊστάμενος (διευθυντής) της Διεύθυνσης Λειτουργίας Ραδιοφωνίας της ΕΡΤ ΑΕ δεν είχε κώλυμα εκλογιμότητας στην εκλογική περιφέρεια του νομού Αττικής, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη διεύθυνση της οποίας προΐστατο έδρευε στην Αγία Παρασκευή (δηλαδή στην εκλογική περιφέρεια Β Αθηνών). Η σημασία της απόφασης αυτής του ΑΕΔ εκτείνεται και πέραν του κυρίως εριστού νομικού θέματος, γιατί αναγνώρισε και νομολογιακά την δυνατότητα να μην συμπίπτει η έδρα της οργανικής μονάδας, στην οποία υπηρετεί ο συγκεκριμένος υπάλληλος, προς την καταστατική έδρα της υπηρεσίας στην οποία ανήκει η οργανική μονάδα, προσδιορίζοντας έτσι, εμμέσως πλην σαφώς, και το εννοιολογικό περιεχόμενο της λέξης «υπηρέτησε», σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν παραπάνω υπό Να σημειωθεί ότι, όπως προκύπτει από την ανάλυση του σκεπτικού της απόφασης, αν και η ΕΡΤ ΑΕ είχε, σύμφωνα με τον ιδρυτικό της νόμο, ως καταστατική της έδρα την Αθήνα, η κρίση του ΑΕΔ θα ήταν η ίδια ακόμη και αν η ΕΡΤ ΑΕ έδρευε καταστατικά μέσα στα εδαφικά όρια της εκλογικής περιφέρειας του νομού Αττικής, δηλαδή της εκλογικής περιφέρειας στην οποία είχε εκτεθεί ο συγκεκριμένος υποψήφιος. 3 Παραδείγματος χάριν, ακόμη και εάν στην πράξη πλήθος ασθενών από όλη την Ελλάδα συρρέουν στο νοσοκομείο μιας επαρχιακής πρωτεύουσας, λόγω της καλής φήμης των ιατρικών υπηρεσιών που παρέχει, ο διοικητής του συγκεκριμένου νοσοκομείου κωλύεται να είναι υποψήφιος μόνον στην εκλογική περιφέρεια στην οποία ευρίσκεται το νοσοκομείο, γιατί η κατά νόμο αρμοδιότητά του ως διοικητού ασκείται και εκτείνεται μόνο σ αυτήν. 4

5 περίπτωση των προσώπων αυτών το «τοπικό» κώλυμα μετατρέπεται, στην ουσία, σε «γενικό», παραμένει όμως «απόλυτο» κώλυμα υπό την έννοια ότι δεν μπορεί να αρθεί, μέσα στην κρίσιμη περίοδο ούτε με την παραίτηση του υποψηφίου από την κωλυόμενη ιδιότητα ή θέση. Και εν προκειμένω, τα ερμηνευτικά ζητήματα που γεννώνται δεν είναι αμελητέα. ΤΑ ΚΩΛΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΑΥΤΗΣ ΕΧΟΥΝ ΗΔΗ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΘΕΙ, ΔΕΔΟΜΕΝΟΥ ΟΤΙ ΕΧΟΥΜΕ ΗΔΗ ΕΙΣΕΛΘΕΙ ΣΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΔΕΚΑΟΚΤΑΜΗΝΟ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΤΕΤΡΑΕΤΟΥΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ, Η ΟΠΟΙΑ ΑΡΧΙΣΕ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ, ΔΗΛΑΔΗ ΤΗΝ 17 Η ΙΟΥΝΙΟΥ Πρέπει να τονισθεί, με την μεγαλύτερη δυνατή έμφαση, ότι είναι δυνατόν να συντρέχουν στο πρόσωπο του ίδιου υποψήφιου περισσότερα από ένα κωλύματα, είτε της ίδιας κατηγορίας (π.χ. δύο διαφορετικά κωλύματα της 1) 4 είτε και διαφορετικών κατηγοριών (π.χ. και κώλυμα της 1 και κώλυμα της 3) 5. Στην περίπτωση αυτή, η παραίτηση από την ιδιότητα ή την θέση που συνιστά το ένα κώλυμα δεν αίρει αυτόματα ή απαραίτητα και το άλλο κώλυμα. Είναι επίσης δυνατόν, μία και μόνη ιδιότητα ή θέση να συνιστά κώλυμα και της 1 και της 3 του άρθρου 56 του Συντάγματος Για την διευκόλυνση των υποψηφίων παρατίθεται, στο τέλος της παρούσας εγκυκλίου, ολόκληρο το κείμενο του άρθρου 56 του Συντάγματος (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1), το οποίο τους συνιστούμε να μελετήσουν προσεκτικά, κατά προτίμηση σε συνεργασία με έμπειρο νομικό σύμβουλο της επιλογής τους, προκειμένου να διαπιστώσουν την τυχόν συνδρομή, στο πρόσωπό τους, κάποιου ή κάποιων από τα κωλύματα εκλογιμότητας που αναφέρονται σ αυτό. Σε περίπτωση που θεωρούν, ή έστω απλώς υποψιάζονται, ότι κατέχουν ιδιότητα ή θέση που συνιστά κώλυμα 4 Παραδείγματος χάριν, γιατρός του ΕΣΥ που είναι, ταυτόχρονα, και Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου. 5 Παραδείγματος χάριν, Αντιστράτηγος Διοικητής Σώματος Στρατού, που έχει το κώλυμα της 3 (με την ιδιότητά του ως ανώτατου αξιωματικού των ΕΔ) στις εκλογικές περιφέρειες στις οποίες εκτείνεται η περιοχή ευθύνης του, έχει όμως και το κώλυμα της 1 (με την ιδιότητά του ως υπηρετούντος στις ΕΔ) σε όλες τις υπόλοιπες εκλογικές περιφέρειες της χώρας. 6 Παραδείγματος χάριν, κατέχοντας μια και μοναδική ιδιότητα, ο Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου ΝΠΔΔ έχει το κώλυμα της 3 στην ή στις εκλογικές περιφέρειες όπου εκτείνεται η τοπική του αρμοδιότητα, έχει όμως ταυτόχρονα και το κώλυμα της 1 σε όλες τις υπόλοιπες εκλογικές περιφέρειες της χώρας. 5

6 εκλογιμότητας 7, είναι απαραίτητο να επικοινωνήσουν αμέσως με τον Συντονιστή Νομικής & Εκλογικής Υποστήριξης του κόμματος ή με τον Αναπληρωτή Συντονιστή, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν όντως κωλύονται ή όχι και, σε καταφατική περίπτωση, να τους δοθούν οι απαραίτητες οδηγίες. 2. Τα γενικά αλλά σχετικά κωλύματα του άρθρου 56 1 του Συντάγματος: 2.1. Μια συνοπτική ερμηνευτική προσέγγιση των κωλυμάτων της 1 του άρθρου 56 του Συντάγματος δόθηκε παραπάνω, στην Εισαγωγή του κεφαλαίου αυτού υπό Σύμφωνα με την διάταξη της 1 του άρθρου 56 του ισχύοντος Συντάγματος: «1. Έμμισθοι δημόσιοι λειτουργοί και υπάλληλοι, άλλοι υπάλληλοι του δημοσίου, υπηρετούντες στις ένοπλες δυνάμεις και στα σώματα ασφαλείας, υπάλληλοι οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, αιρετά μονοπρόσωπα όργανα των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, διοικητές, υποδιοικητές ή πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων ή διευθύνοντες ή εντεταλμένοι σύμβουλοι νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή κρατικών νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου ή δημόσιων επιχειρήσεων ή επιχειρήσεων τη διοίκηση των οποίων ορίζει άμεσα ή έμμεσα το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος ή επιχειρήσεων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης δεν μπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι ούτε να εκλεγούν βουλευτές αν δεν παραιτηθούν πριν από την ανακήρυξή τους ως υποψηφίων. Η παραίτηση συντελείται με μόνη τη γραπτή υποβολή της. Αποκλείεται η επάνοδος στην ενεργό υπηρεσία των στρατιωτικών που παραιτούνται. Τα ανώτερα αιρετά μονοπρόσωπα όργανα των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης δεύτερου βαθμού δεν μπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι ούτε να εκλεγούν βουλευτές κατά τη διάρκεια της θητείας για την οποία εξελέγησαν, ακόμη και αν παραιτηθούν» Ως έμμισθοι δημόσιοι λειτουργοί θεωρούνται εκείνοι οι οποίοι προσφέρουν μεν έμμισθες υπηρεσίες στο κράτος, με σχέση εργασίας δημοσίου δικαίου, αλλά λόγω της φύσης του λειτουργήματός τους συνδέονται μ αυτό με μια χαλαρή σχέση, απολαμβάνοντας κάποια ανεξαρτησία ή αυτονομία στην εκτέλεση των καθηκόντων 7 Ιδιαίτερα επιβοηθητική για τους υποψήφιους και τους νομικούς τους συμβούλους είναι και η ενδελεχής μελέτη της νομολογίας του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου, ορισμένες αποφάσεις του οποίου παρατίθενται στην συνέχεια σε παρένθεση (π.χ. ΑΕΔ 20/2004). Σημειώνεται ότι, αν και κάποιες από αυτές έχουν εκδοθεί προ της τελευταίας συνταγματικής αναθεώρησης, η επιλογή τους έγινε με γνώμονα την διατήρηση, έως και σήμερα, της νομολογιακής τους αξίας σε ό,τι αφορά τα επί μέρους θέματα επί των οποίων έκριναν. 6

7 τους. Παράδειγμα δημοσίων λειτουργών αποτελούν, μεταξύ άλλων, οι δικαστικοί και εισαγγελικοί λειτουργοί όλων των βαθμίδων, οι τακτικοί, αναπληρωτές και επίκουροι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (που όμως εξαιρούνται ρητά από τα κωλύματα εκλογιμότητας, σύμφωνα με την διάταξη της 2 του άρθρου 56 Σ) τα μέλη των Ανεξάρτητων Αρχών του άρθρου 101Α του Συντάγματος καθώς και των αρχών που χαρακτηρίζονται με νόμο ως ανεξάρτητες ή ρυθμιστικές (που, όμως, υπάγονται στο κώλυμα της 3 του άρθρου 56) κλπ Ως έμμισθοι 8 δημόσιοι υπάλληλοι θεωρούνται εκείνοι που προσφέρουν έμμισθες υπηρεσίες στο κράτος, με σχέση εργασίας δημοσίου δικαίου, κατέχοντας οργανική θέση και ενταγμένοι σε βαθμίδα της υπαλληλικής ιεραρχίας, οι οποίοι ασκούν τα καθήκοντά τους μέσα σε ένα σαφώς καθορισμένο πλαίσιο και υπό τις εντολές και οδηγίες των προϊσταμένων τους προς τους οποίους βρίσκονται σε σχέση ιεραρχικής υποτέλειας. Στην κατηγορία αυτή ανήκει ο κύριος όγκος του τακτικού προσωπικού του δημοσίου, όπως π.χ. οι υπάλληλοι των υπουργείων, οι εκπαιδευτικοί, οι γιατροί του ΕΣΥ κλπ. Σημειώνεται ότι οι έλληνες πολίτες που υπηρετούν ως υπάλληλοι διεθνών ή υπερεθνικών οργανισμών δεν εμπίπτουν στα συνταγματικά κωλύματα εκλογιμότητας Ως άλλοι υπάλληλοι του δημοσίου θεωρούνται εκείνοι που προσφέρουν έμμισθες υπηρεσίες στο κράτος, με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου ή ορισμένου χρόνου, κατέχοντας οργανική θέση και ενταγμένοι σε βαθμίδα της υπαλληλικής ιεραρχίας, οι οποίοι ασκούν τα καθήκοντά τους μέσα σε ένα σαφώς καθορισμένο πλαίσιο και υπό τις εντολές και οδηγίες των προϊσταμένων τους προς τους οποίους βρίσκονται σε σχέση ιεραρχικής υποτέλειας Ως υπηρετούντες στις ένοπλες δυνάμεις και τα σώματα ασφαλείας θεωρούνται πλέον όλα τα υπηρετούντα 10 στελέχη, ανεξάρτητα από τον βαθμό τους ή την 8 Άμισθοι δημόσιοι υπάλληλοι (όπως π.χ. οι ασκούντες ελεύθερο επάγγελμα δικηγόροι, που θεωρούνται ως τέτοιοι σύμφωνα με τον ν. 4194/2013 («Κώδικας Δικηγόρων»), οι συμβολαιογράφοι, οι φύλακες υποθηκών και μεταγραφών κλπ) δεν εμπίπτουν στα συνταγματικά κωλύματα εκλογιμότητας. Ο εκτελεστής διαθήκης δεν είναι έμμισθος δημόσιος υπάλληλος και δεν συντρέχει στο πρόσωπό του κώλυμα εκλογιμότητας (ΑΕΔ 2/1996). 9 ΑΕΔ 20/2008, που έκρινε ότι δεν κωλύεται η εκλογή έλληνα υπαλλήλου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. 10 Κατά την ορθότερη γνώμη, το σχετικό κώλυμα καταλαμβάνει και τους έφεδρους αξιωματικούς που έχουν ανακληθεί στην ενέργεια. 7

8 ιδιότητά τους ως μονίμων ή στρατευσίμων 11.Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι σύμφωνα με την διάταξη της 4 του άρθρου 56 του Συντάγματος «4. Πολιτικοί υπάλληλοι και στρατιωτικοί γενικά, που έχουν κατά το νόμο αναλάβει υποχρέωση να παραμείνουν στην υπηρεσία για ορισμένο χρόνο, δεν μπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι ούτε να εκλεγούν βουλευτές όσο χρόνο διαρκεί η υποχρέωσή τους». Σημειώνεται, τέλος, ότι σύμφωνα με την ρητή συνταγματική διάταξη «Αποκλείεται η επάνοδος στην ενεργό υπηρεσία των στρατιωτικών που παραιτούνται» Ως υπάλληλοι των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης θεωρούνται αυτοί και των δύο βαθμών της, όπως θεσμοθετήθηκαν με τον ν. 3852/2010 («Καλλικράτης»), που συνδέονται προς αυτούς με σχέση εργασίας δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου Ως υπάλληλοι άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου θεωρούνται αυτοί που υπηρετούν σε κάθε είδους νομικά πρόσωπα που έχουν συσταθεί και λειτουργούν ως ΝΠΔΔ (όπως π.χ. οι υπάλληλοι του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών) και συνδέονται προς αυτά με σχέση εργασίας δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου Ως αιρετά μονοπρόσωπα όργανα των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης θεωρούνται, κατ αρχήν, εν προκειμένω μόνον οι δήμαρχοι των δήμων της χώρας που συστήθηκαν με τον νέο ν. 3852/2010 («Καλλικράτης»), δεδομένου ότι οι περιφερειάρχες και οι χωρικοί αντιπεριφερειάρχες έχουν απόλυτο κώλυμα εκλογιμότητας καθ όλη την διάρκεια της θητείας τους σύμφωνα με την ρητή και μονοσήμαντη διατύπωση της διάταξης της 1 του άρθρου 56 του Συντάγματος «Τα ανώτερα αιρετά μονοπρόσωπα όργανα των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης δεύτερου βαθμού δεν μπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι ούτε να εκλεγούν βουλευτές κατά τη διάρκεια της θητείας για την οποία εξελέγησαν, ακόμη και αν παραιτηθούν». Σε ό,τι αφορά τους αντιδημάρχους, αν και δεν υφίσταται εγκατεστημένη νομολογία του ΑΕΔ, θεωρήθηκε παγίως ότι δεν υπάγονται στο συγκεκριμένο κώλυμα εκλογιμότητας 12. Ζήτημα γεννάται επίσης και σε ό,τι αφορά τους επιπλέον αντιπεριφερειάρχες της διάταξης της 1 του άρθρου 160 του ν. 11 Σε ό,τι αφορά την άρση του σχετικού κωλύματος υποβολής υποψηφιότητας στις βουλευτικές εκλογές των ήδη υπηρετούντων στρατευσίμων οπλιτών, των στρατευσίμων δοκίμων εφέδρων αξιωματικών και των στρατευσίμων εφέδρων αξιωματικών, βλ. την διάταξη του άρθρου 36 του πδ 292/ Για την νομική θεμελίωση της άποψης αυτής βλ. την ΑΕΔ 5/2008, η οποία όμως έκρινε ότι δεν υφίσταται το σχετικό κώλυμα για τον αντινομάρχη. Ωστόσο, στην πρόσφατη νομική θεωρία έχει υποστηριχθεί σποραδικά και η αντίθετη άποψη (βλ. ενδεικτικά Γ. Σωτηρέλη «Κωλύματα εκλογιμότητας και ασυμβίβαστα βουλευτών», Σάκκουλας 2006, σελ. 95 με τις εκεί παραπομπές). 8

9 3852/2010, όπως τροποποιήθηκε με την διάταξη του άρθρου 24 του ν. 4257/ Ως διοικητές, υποδιοικητές ή πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων ή διευθύνοντες ή εντεταλμένοι σύμβουλοι νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή κρατικών νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου ή δημόσιων επιχειρήσεων ή επιχειρήσεων τη διοίκηση των οποίων ορίζει άμεσα ή έμμεσα το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος ή επιχειρήσεων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης θεωρούνται 14 εκείνα τα μονοπρόσωπα όργανα διοίκησης των νομικών προσώπων και επιχειρήσεων του ευρύτερου δημόσιου τομέα και των ΟΤΑ που κατέχουν θέσεις που προβλέπονται ρητά από τον νόμο ή το καταστατικό τους και έχουν την εξουσία να αποφασίζουν μόνα τους, εντός του πλαισίου των αρμοδιοτήτων τους, για τα θέματα που αναφέρονται στην διοίκηση του νομικού προσώπου ή της επιχείρησης, ανεξάρτητα από την ονομασία (τίτλο) της θέσης τους ή τον νομικό χαρακτηρισμό της. 3. Τα τοπικά αλλά απόλυτα κωλύματα του άρθρου 56 3 του Συντάγματος: 3.1. Μια συνοπτική ερμηνευτική προσέγγιση των κωλυμάτων της 1 του άρθρου 56 του Συντάγματος δόθηκε παραπάνω, στην Εισαγωγή του κεφαλαίου αυτού υπό Σύμφωνα με την διάταξη της 3 του άρθρου 56 του ισχύοντος Συντάγματος: «3. Δεν μπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι, ούτε να εκλεγούν βουλευτές σε όποια εκλογική περιφέρεια υπηρέτησαν ή σε όποια εκλογική περιφέρεια εκτεινόταν η τοπική αρμοδιότητά τους μέσα στους τελευταίους δεκαοκτώ μήνες της τετραετούς βουλευτικής περιόδου: α) Οι διοικητές, υποδιοικητές, πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων, διευθύνοντες και εντεταλμένοι σύμβουλοι των νομικών 13 Λόγω της πρόσφατης μεταβολής του νομικού καθεστώτος που διέπει τους ΟΤΑ (ν. 3852/2010 «Καλλικράτης») για το συγκεκριμένο ζήτημα δεν υφίσταται ακόμη εγκατεστημένη νομολογία του ΑΕΔ. Κατά την άποψη του Συντονιστή Νομικής & Εκλογικής Υποστήριξης, δεν συντρέχει στο πρόσωπό τους κώλυμα εκλογιμότητας. 14 Σύμφωνα με την ΑΕΔ 12/2004, «. Ως διοικητές, υποδιοικητές, διευθύνοντες σύμβουλοι. νοούνται τα μονοπρόσωπα όργανα που κατά το νόμο διοικούν το νομικό πρόσωπο ή την επιχείρηση, δηλαδή τα πρόσωπα που έχουν το δικαίωμα, για τα θέματα που αναφέρονται στη διοίκηση του νομικού προσώπου ή της επιχειρήσεως, να αποφασίζουν μόνα τους, εντός του πλαισίου των νομίμων ή καταστατικών αρμοδιοτήτων τους, περιλαμβανομένων και όσων τους έχουν μεταβιβασθεί βάσει του νόμου ή του καταστατικού από άλλο όργανο του νομικού προσώπου ή της επιχειρήσεως.. Για τον νομικό χαρακτηρισμό του οργάνου ως διοικητή, υποδιοικητή σημασία έχει όχι απλώς η ονομασία του ως τέτοιου από το νόμο ή τις καταστατικές διατάξεις, αλλά οι αρμοδιότητες που του έχουν απονεμηθεί. Για να ασκεί ένα όργανο του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου καθήκοντα διευθύνοντος ή εντεταλμένου συμβούλου ή υποδιοικητού αυτού, πρέπει οι θέσεις αυτές να προβλέπονται από το νόμο ή το καταστατικό του νομικού αυτού προσώπου, με συγκεκριμένο καθορισμό των καθηκόντων που ασκούν τα μονοπρόσωπα όργανα που κατέχουν τις θέσεις αυτές..». 9

10 προσώπων δημοσίου δικαίου, πλην των σωματειακών, των κρατικών νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου και των δημόσιων επιχειρήσεων ή άλλων επιχειρήσεων τη διοίκηση των οποίων ορίζει άμεσα ή έμμεσα το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος. β) Τα μέλη των ανεξάρτητων αρχών που συγκροτούνται και λειτουργούν κατά το άρθρο 101Α', καθώς και των αρχών που χαρακτηρίζονται με νόμο ως ανεξάρτητες ή ρυθμιστικές. γ) Οι ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματικοί των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας. δ) Οι έμμισθοι υπάλληλοι του Δημοσίου, των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και των επιχειρήσεών τους, καθώς και των νομικών προσώπων και επιχειρήσεων της περίπτωσης α' που κατείχαν θέση προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου διεύθυνσης ή άλλη αντίστοιχη, όπως ειδικότερα νόμος ορίζει. Υπάλληλοι που αναφέρονται στο προηγούμενο εδάφιο και είχαν ευρύτερη τοπική αρμοδιότητα υπάγονται στους περιορισμούς της παραγράφου αυτής ως προς εκλογικές περιφέρειες άλλες από αυτήν της έδρας τους, μόνον εφόσον κατείχαν θέση προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου γενικής διεύθυνσης ή άλλη αντίστοιχη, όπως ειδικότερα νόμος ορίζει. ε) Οι γενικοί ή ειδικοί γραμματείς υπουργείων ή αυτοτελών γενικών γραμματειών ή περιφερειών και όσοι ο νόμος εξομοιώνει με αυτούς. Δεν υπάγονται στους περιορισμούς της παραγράφου αυτής οι υποψήφιοι βουλευτές Επικρατείας» Επειδή οι έννοιες των θέσεων και των ιδιοτήτων που συνιστούν κωλύματα εκλογιμότητας έχουν ήδη αναλυθεί επαρκώς στην προηγούμενη παράγραφο του κεφαλαίου αυτού και για την αποφυγή άσκοπων επαναλήψεων, παρατίθενται στην συνέχεια μόνον επισημάνσεις και σχόλια που αναφέρονται ειδικά στα κωλύματα εκλογιμότητας της 3 του άρθρου 56 του Συντάγματος Σε ότι αφορά την περίπτωση (α) της 3 του άρθρου 56 του Συντάγματος, αξίζει να σχολιασθούν ιδιαίτερα τα εξής: Σύμφωνα με την ρητή συνταγματική πρόνοια, εξαιρούνται από το συγκεκριμένο κώλυμα όσοι ασκούν πραγματική διοίκηση σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου που έχουν σωματειακό Όπως π.χ. οι Δικηγορικοί Σύλλογοι, οι Ιατρικοί Σύλλογοι, τα Επιμελητήρια κλπ. Αν και τα νομικά αυτά πρόσωπα είναι ΝΠΔΔ, προέχει ο sui generis συνδικαλιστικός χαρακτήρας τους και όχι η άσκηση δημόσιας εξουσίας. Άλλωστε, τα μονοπρόσωπα όργανα διοίκησής τους, αν και ασφαλώς έχουν, εκ της θέσεώς τους, μεγάλη αναγνωρισιμότητα και δυνατότητες εκλογικής επιρροής, αντλούν τα πλεονεκτήματα αυτά από την δημοκρατική νομιμοποίηση που τους προσδίδει η εκλογή τους από τα αντίστοιχα εκλεκτορικά σώματα (Γ. Σωτηρέλης ο.π. σελ ). 10

11 χαρακτήρα. Τέτοια νομικά πρόσωπα είναι, κυρίως, αυτά στα οποία είναι υποχρεωτική η συμμετοχή όσων ασκούν ορισμένο επάγγελμα ή έχουν ορισμένη ιδιότητα Για την ερμηνεία της διάταξης περί των «.. άλλων επιχειρήσεων τη διοίκηση των οποίων ορίζει άμεσα ή έμμεσα το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος», το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο νομολόγησε ότι πρόκειται για μη δημόσιες επιχειρήσεις «.. των οποίων τη διοίκηση ορίζει το Δημόσιο είτε αμέσως, με νόμο ή διοικητική πράξη, είτε εμμέσως ως μέτοχος της ίδιας της επιχειρήσεως κατά ποσοστό που του επιτρέπει να προβαίνει αυτοδυνάμως στην εκλογή των μελών του διοικητικού της συμβουλίου ή του προέδρου του, δηλαδή κατά ποσοστό μεγαλύτερο του 50%... δεν υπάγονται στο κώλυμα πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων τέτοιων επιχειρήσεων, των οποίων δεν είναι μέτοχος, με την ανωτέρω έννοια, το ίδιο το Δημόσιο αλλά άλλες επιχειρήσεις νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, έστω και αν, περαιτέρω, κύριος μέτοχος των τελευταίων αυτών νομικών προσώπων είναι το Δημόσιο δεν υπάγονται στις επιχειρήσεις, την διοίκηση των οποίων ορίζει το Δημόσιο, κατά την έννοια της συνταγματικής αυτής διατάξεως, επιχειρήσεις που έχουν νομίμως συσταθεί από ιδιώτες, κατά τις πάγιες διατάξεις της εμπορικής νομοθεσίας, έστω και αν, συγκυριακώς, το Δημόσιο κατέχει την πλειοψηφία των μετοχών τους, αλλά μόνον επιχειρήσεις, των οποίων την πλειοψηφία των μετοχών και, κατ ακολουθία, την αυτοδύναμη δυνατότητα εκλογής διοικήσεως και προέδρου διοικητικού συμβουλίου, κατέχει το Δημόσιο εκ του νόμου ή κατά ρητό ορισμό του καταστατικού της επιχειρήσεως, δεδομένου ότι μόνον στην περίπτωση αυτή μπορεί να συναχθεί με βεβαιότητα συνειδητή επιλογή του Δημοσίου να ελέγχει την επιχείρηση και μάλιστα με ορισμένη χρονική διάρκεια η οποία είναι απαραίτητη προκειμένου τα όργανα της διοικήσεώς της να έχουν την δυνατότητα να οικοδομήσουν πολιτική σταδιοδρομία κάνοντας 11

12 χρήση αθέμιτης επιρροής, δηλαδή των ευχερειών που τους παρέχει η θέση τους» Δεν καταλαμβάνονται από το συγκεκριμένο κώλυμα τα πρόσωπα εκείνα τα οποία ασκούν πραγματική διοίκηση δημοτικών επιχειρήσεων 17, ή νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου Σε ότι αφορά την περίπτωση (β) της 3 σημειώνεται ιδιαίτερα ότι στο σχετικό κώλυμα υπάγονται όχι μόνον οι Πρόεδροι κλπ αλλά όλα ανεξαιρέτως τα μέλη των ανεξαρτήτων αρχών του άρθρου 101Α του Συντάγματος καθώς και όσων άλλων αρχών χαρακτηρίζει ο νόμος ως ανεξάρτητες ή ρυθμιστικές Σε ό,τι αφορά την περίπτωση (δ) της 3, άξια ιδιαίτερης μνείας και επισήμανσης είναι η διαφοροποίηση του τοπικού κωλύματος μεταξύ του προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου διεύθυνσης (όπου το κώλυμα υφίσταται μόνον για την εκλογική περιφέρεια της έδρας του) και του προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου γενικής διεύθυνσης (όπου το κώλυμα υφίσταται σε όλες τις εκλογικές περιφέρειες όπου εκτείνεται η υπηρεσιακή του αρμοδιότητα). Πρέπει επίσης να τονισθεί ότι ενώ η διαπίστωση της συνδρομής ή όχι του συγκεκριμένου κωλύματος είναι, κατά βάση, ευχερής όταν πρόκειται για υπαλλήλους του στενού δημόσιου τομέα και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, δεν συμβαίνει το ίδιο όταν πρόκειται για υπαλλήλους των άλλων νομικών προσώπων και επιχειρήσεων του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Αυτό συμβαίνει γιατί, σε μερικές 16 ΑΕΔ 14/2004, η οποία αφορούσε την Συνεταιριστική Καπνοβιομηχανία Ελλάδος ΣΕΚΑΠ Α.Ε. 17 ΑΕΔ 10/ ΑΕΔ 15/ Οι συνταγματικά προβλεπόμενες Ανεξάρτητες Αρχές είναι οι: Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, Αρχή Προστασίας του Απορρήτου των Τηλεπικοινωνιών, Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού, Συνήγορος του Πολίτη. Οι νομοθετικά προβλεπόμενες Ανεξάρτητες ή Ρυθμιστικές Αρχές (με την επιφύλαξη της πληρότητας και ορθότητας των αναφερομένων) είναι: Εθνική Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (ΝΠΔΔ), Επιτροπή Ανταγωνισμού, Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, Επιτροπή Εποπτείας Ιδιωτικής Ασφάλισης, Συνήγορος του Καταναλωτή, Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων, Εθνική Αναλογιστική Αρχή, Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Τυχερών Παιγνιδιών, Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση, Ελληνική Στατιστική Αρχή, Ανεξάρτητη Αρχή Προσφυγών για Θέματα Ασύλου, Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, Ρυθμιστική Αρχή Επιβατικών Μεταφορών. 12

13 περιπτώσεις, η οργάνωση αυτών των τελευταίων αποκλίνει σημαντικά από την κλασική οργανωτική δομή των πρώτων, με αποτέλεσμα να μην είναι πάντοτε σαφές και βέβαιο ποιες θέσεις και αρμοδιότητες του οργανογράμματός τους αντιστοιχούν σ αυτές του προϊστάμενου οργανικής μονάδας επιπέδου διεύθυνσης ή γενικής διεύθυνσης. Το πραγματικά ακανθώδες και δυσεπίλυτο αυτό ζήτημα, το οποίο πάντως δεν μπορεί παρά να εξετάζεται σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά (in concreto), έχει απασχολήσει την νομολογία 20 του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου, που έκρινε ότι το συγκεκριμένο κώλυμα δεν μπορεί να εφαρμοσθεί στους υπαλλήλους νομικών προσώπων και επιχειρήσεων που είναι οργανωμένες με ουσιωδώς διαφορετικό τρόπο απ αυτόν των δημοσίων υπηρεσιών εάν προηγουμένως δεν εκδοθεί ο ειδικός εκτελεστικός νόμος που προβλέπεται από την συνταγματική διάταξη («.. επιπέδου διεύθυνσης ή άλλη αντίστοιχη, όπως ειδικότερα νόμος ορίζει επιπέδου γενικής διεύθυνσης ή άλλη αντίστοιχη, όπως ειδικότερα νόμος ορίζει..») με τον οποίο θα καθορίζεται η αντιστοίχιση της διαβάθμισης των θέσεων αυτών. 4. Το ζήτημα των μετακλητών υπαλλήλων και τα ερμηνευτικά προβλήματα που συνδέονται μ αυτό Ζήτημα γεννάται ως προς την έκταση εφαρμογής των κωλυμάτων εκλογιμότητας του άρθρου 56 του Συντάγματος στους μετακλητούς υπαλλήλους Υπό το συνταγματικό καθεστώς που ίσχυε πριν από την αναθεώρηση του Συντάγματος του έτους 2001, το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο είχε θεωρήσει ότι οι μετακλητοί υπάλληλοι συμπεριλαμβάνονταν στην χορεία των κωλυομένων, υιοθετώντας μάλιστα ιδιαίτερα αυστηρό σκεπτικό Η ΑΕΔ 7/2002, η οποία αφορούσε Διευθυντή καρδιολογικού τμήματος του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, έκρινε ότι το κώλυμα δεν μπορούσε να εφαρμοσθεί λόγω της διαφορετικής οργανωτικής δομής του σε σχέση με αυτήν του Δημοσίου. Αντίθετα, η ΑΕΔ 6/2005, η οποία αφορούσε προϊστάμενο διεύθυνσης της ΕΡΤ, έκρινε ότι η τυχόν συνδρομή κωλύματος εκλογιμότητας έχρηζε εξέτασης, λόγω της ταύτισης του οργανωτικού σχήματος της συγκεκριμένης επιχείρησης προς αυτό των δημοσίων υπηρεσιών (βλ. αναλυτικά παραπάνω, στην υποσημείωση 2, στην σελίδα 4 της εγκυκλίου αυτής). 21 Βλ. ενδεικτικά ΑΕΔ 14 και 16/1991, 57/1997, 4, 11 και 48/2000. Το ΑΕΔ έκρινε ότι: «..Οι καταλαμβάνοντες.. οργανικές θέσεις ειδικών συμβούλων.. του Πρωθυπουργού. είναι μετακλητοί δημόσιοι υπάλληλοι γενικής αρμοδιότητος ανωτάτου βαθμού.. έχουν κώλυμα εκλογιμότητος εις ολόκληρον την επικράτειαν. Τούτο δε ανεξαρτήτως του αν τα ασκηθέντα υπ αυτών καθήκοντα επέτρεπον ή όχι την συμμετοχήν των εις την έκδοσιν εκτελεστών διοικητικών πράξεων, ή αν παρείχον εις αυτούς πράγματι αποτελεσματικά μέσα προς επηρεασμόν του εκλογικού σώματος..». 13

14 4.3. Ήδη, υπό το καθεστώς ισχύος του άρθρου 56 3, όπως αναθεωρήθηκε το 2001, η νομική θεωρία διχάσθηκε σε ό,τι αφορά την έκταση της εφαρμογής των κωλυμάτων στους μετακλητούς υπαλλήλους που κατέχουν θέση προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου διεύθυνσης ή γενικής διεύθυνσης. Αναπτύχθηκαν, σχετικά, δύο απόψεις: Κατά την πρώτη άποψη, από την διατύπωση της διάταξης της περίπτωσης (ε) της 3 του άρθρου 56 του Συντάγματος, με βάση την οποία κωλύονται οι Γενικοί και Ειδικοί Γραμματείς των Υπουργείων κλπ, συνάγεται επιχείρημα εξ αντιδιαστολής (argumentum a contrario) υπέρ της μη συμπερίληψης στο σχετικό κώλυμα εκλογιμότητας των υπολοίπων μετακλητών υπαλλήλων Η δεύτερη άποψη, αρνούμενη ότι μπορεί να συναχθεί, εν προκειμένω, επιχείρημα a contrario, στηρίζεται κυρίως στην ιστορική και δευτερευόντως στην συστηματική ερμηνεία για να αποφανθεί ότι και οι υπόλοιποι μετακλητοί υπάλληλοι εμπίπτουν στο κώλυμα της 3 του άρθρου 56, κατά τις διακρίσεις της περίπτωσης (δ) Η σύγχυση επιτείνεται ακόμη περισσότερο από την ανάγνωση των πρακτικών της Ολομέλειας της Βουλής, στα οποία αποτυπώνονται μάλλον αντιφατικές απόψεις των αγορητών, οι οποίες μπορούν να δώσουν έδαφος για την υποστήριξη και των δύο παραπάνω αντικρουόμενων απόψεων της νομικής θεωρίας Για το θέμα αυτό έχουμε υπ όψη μας πρόσφατη απόφαση του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου το οποίο, αν και μόνον παρεμπιπτόντως εξέτασε το συγκεκριμένο ζήτημα, έλαβε σαφώς θέση υπέρ της δεύτερης άποψης 24. Ωστόσο, θεωρούμε ότι η 22 Βλ. κυρίως Α. Ράικο, Συνταγματικό Δίκαιο Ι (4 η έκδοση), σελ. 562 και Ευ. Βενιζέλο, Το Αναθεωρητικό Κεκτημένο, σελ Βλ. κυρίως Γ. Σωτηρέλη, ο.π. σελ. 120 επ, ο οποίος αντικρούει τον τότε εισηγητή της πλειοψηφίας της Βουλής Ευ. Βενιζέλο, παραθέτοντας αποσπάσματα από την αγόρευσή του. 24 Πρόκειται για την ΑΕΔ 11/2010, η οποία έκρινε ότι «..κατά την έννοια της ίδιας συνταγματικής διάταξης, όπως συνάγεται από την γραμματική της διατύπωση και το σκοπό στον οποίο αποβλέπει,.. στο κώλυμα εκλογιμότητας του εδαφίου δ της παρ. 3 υπάγονται και οι μετακλητοί υπάλληλοι, που κατά το άρθρο 103 παρ. 5 του Συντάγματος είναι δυνατόν να εξαιρούνται από την μονιμότητα, γιατί και αυτοί, όπως οι έμμισθοι δημόσιοι υπάλληλοι, προσλαμβάνονται για την πλήρωση.. οργανικών θέσεων και αποκλειστικώς βάσει κανόνων δημοσίου δικαίου συνάγεται ότι οι καταλαμβάνοντες καθ οιονδήποτε τρόπο.. οργανικές θέσεις ειδικών συμβούλων.. του Πρωθυπουργού..είναι μετακλητοί δημόσιοι υπάλληλοι γενικής αρμοδιότητας και, συνεπώς, αν παραμείνουν στην θέση αυτή κατά τους τελευταίους δεκαοκτώ μήνες της τετραετούς βουλευτικής περιόδου, έχουν κώλυμα εκλογιμότητας σε ολόκληρη την επικράτεια, και υπό την προϋπόθεση ότι και αυτοί κατείχαν θέση προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου διεύθυνσης ή άλλης αντίστοιχης..». 14

15 νομολογία για το συγκεκριμένο ζήτημα δεν μπορεί να θεωρηθεί ακόμη ως παγιωμένη Σε κάθε περίπτωση, και ανεξάρτητα από τις απόψεις που έχουν αναπτυχθεί σχετικά με την συνδρομή ή όχι στο πρόσωπό τους του κωλύματος της 3 περ. δ, θεωρούμε ότι οι μετακλητοί υπάλληλοι, πλην βεβαίως των Γενικών Γραμματέων κλπ, για τους οποίους η διατύπωση της συνταγματικής διάταξης είναι μονοσήμαντη, υπάγονται σαφώς και στο κώλυμα της 1 του άρθρου 56 του Συντάγματος, με όλες τις εντεύθεν συνέπειες. 5. Ειδικές περιπτώσεις Σύμφωνα με την ρητή διάταξη της 2 του άρθρου 56 του Συντάγματος «2. Από τους περιορισμούς της προηγούμενης παραγράφου εξαιρούνται οι καθηγητές των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων». Κατά συνέπεια, δεν υφίσταται συνταγματικό κώλυμα εκλογιμότητας για όσους υπάγονται στην έννοια του «καθηγητή», δηλαδή για όσους απολαμβάνουν του προνομίου της αυτοδύναμης διδασκαλίας και κατέχουν την θέση τους κατόπιν εκλογής ή προαγωγής από τα αρμόδια όργανα των ιδρυμάτων σύμφωνα με τις διατάξεις που διέπουν εκάστοτε την λειτουργία τους. Η διάταξη καταλαμβάνει όχι μόνον τους τακτικούς και τους αναπληρωτές καθηγητές αλλά και τους επίκουρους καθηγητές των ΑΕΙ Σύμφωνα με την ρητή διάταξη της 3 του άρθρου 56 του Συντάγματος «Δεν υπάγονται στους περιορισμούς της παραγράφου αυτής οι υποψήφιοι βουλευτές Επικρατείας». Κατά συνέπεια, οι υποψήφιοι της κατηγορίας αυτής ενδέχεται να κωλύονται μόνον σύμφωνα με τις διατάξεις της 1 του άρθρου 56 του Συντάγματος, με τις συνακόλουθες συνέπειες σε ό,τι αφορά τον χρόνο παραίτησής τους, που αναφέρονται στην πρώτη παράγραφο του επομένου κεφαλαίου της παρούσας Σύμφωνα με την ρητή διάταξη της περίπτωσης (ε) της 3 του άρθρου 56 του Συντάγματος, στο συγκεκριμένο κώλυμα εκλογιμότητας υπάγονται και οι «ε) Οι γενικοί ή ειδικοί γραμματείς υπουργείων ή αυτοτελών γενικών γραμματειών ή περιφερειών και όσοι ο νόμος εξομοιώνει με αυτούς». Στις περιπτώσεις των 25 Η ΑΕΔ 21/2004 έκρινε ότι «. συνάγεται ότι συγκεντρώνουν τα άνω γνωρίσματα (αυτοδύναμης διδασκαλίας κ.λ.π.) οι υπαγόμενοι στις τρεις ανώτερες βαθμίδες αυτοδύναμου διδακτικού έργου, δηλαδή όχι μόνο οι καθηγητές και οι αναπληρωτές καθηγητές, που είναι μόνιμοι, αλλά και οι επίκουροι καθηγητές, που εκλέγονται με θητεία αλλά μεταγενέστερα μπορούν να μονιμοποιηθούν..». 15

16 υποψηφίων αυτών, η εδαφική αρμοδιότητα των οποίων εκτείνεται σε ολόκληρη την έκταση της ελληνικής επικρατείας (όπως επίσης και ορισμένων προϊσταμένων οργανικών μονάδων επιπέδου γενικής διεύθυνσης, που έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά) το κώλυμα της 3 του άρθρου 56 του Συντάγματος εκτείνεται και αφορά όλες τις εκλογικές περιφέρειες της χώρας, με τις συνακόλουθες συνέπειες σε ό,τι αφορά τον χρόνο παραίτησής τους, που αναφέρονται στις δεύτερη και τρίτη παράγραφο του επομένου κεφαλαίου της παρούσας Τέλος, όπως ήδη προαναφέρθηκε υπό 2.6. του Κεφαλαίου Α της παρούσας, η διάταξη της 4 του άρθρου 56 του Συντάγματος προβλέπει ότι: «4. Πολιτικοί υπάλληλοι και στρατιωτικοί γενικά, που έχουν κατά το νόμο αναλάβει υποχρέωση να παραμείνουν στην υπηρεσία για ορισμένο χρόνο, δεν μπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι ούτε να εκλεγούν βουλευτές όσο χρόνο διαρκεί η υποχρέωσή τους». Κατά συνέπεια, ειδικά για τους υπαλλήλους της κατηγορίας αυτής συντρέχει απόλυτο και γενικό κώλυμα εκλογιμότητας, το οποίο δεν μπορεί να αρθεί με οποιοδήποτε τρόπο και εμποδίζει καταλυτικά την ανακήρυξη και εκλογή τους ως βουλευτών, μέσα στο χρονικό διάστημα που διαρκεί η παραπάνω υποχρέωσή τους. Β.- Προθεσμίες και τρόπος παραίτησης από τις ιδιότητες και τις θέσεις που συνιστούν κωλύματα εκλογιμότητας. 1. Σύμφωνα με την ρητή συνταγματική διάταξη, η παραίτηση από τα κωλύματα της 1 του άρθρου 56 του Συντάγματος πρέπει να υποβληθεί πριν από την ανακήρυξη των υποψηφίων από τα κατά τα τόπους αρμόδια Πρωτοδικεία. Από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 31 3, 33 και 128 του πδ 26/2012 «Κωδικοποίηση σ ενιαίο κείμενο των διατάξεων της νομοθεσίας για την εκλογή βουλευτών» προκύπτει ότι η παραίτηση πρέπει να υποβληθεί μέσα στις πρώτες εννέα (9) μέρες μετά από την δημοσίευση του προεδρικού διατάγματος διάλυσης της Βουλής και προκήρυξης των βουλευτικών εκλογών. Σημειώνεται ότι η δημοσίευση του παραπάνω προεδρικού διατάγματος σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη της προεκλογικής περιόδου. 2. Όπως προκύπτει μονοσήμαντα από την σχετική συνταγματική διάταξη, η παραίτηση από τις ιδιότητες και θέσεις που συνιστούν τα κωλύματα εκλογιμότητας της 3 του άρθρου 56 του Συντάγματος πρέπει να υποβληθεί πριν από την εναρκτήρια ημέρα του τελευταίου δεκαοκτάμηνου της κανονικής τετραετούς βουλευτικής περιόδου. Εξάλλου, σύμφωνα με 16

17 την διάταξη του πρώτου εδαφίου της 1 του άρθρου 53 του Συντάγματος «οι βουλευτές εκλέγονται για τέσσερα συνεχή έτη που αρχίζουν από την ημέρα των γενικών εκλογών». 3. Από τον συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων προκύπτει ότι οι υποψήφιοι στα πρόσωπα των οποίων συντρέχει κάποιο από τα κωλύματα της 3 του άρθρου 56 του Συντάγματος θα έπρεπε να είχαν παραιτηθεί από τις ιδιότητες και θέσεις που συνιστούν τα συγκεκριμένα κωλύματα εκλογιμότητας το αργότερο την 16 η Δεκεμβρίου 2014, εφ όσον επιθυμούσαν να εκτεθούν στην εκλογική περιφέρεια ή τις εκλογικές περιφέρειες όπου εκτεινόταν η τοπική τους αρμοδιότητα, υπό τις ειδικότερες διακρίσεις των διατάξεων της 3 του άρθρου 56. ΚΑΤΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑ, ΟΣΟΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΙ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΝΑ ΚΑΤΕΧΟΥΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ 16 Η ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2014 ΙΔΙΟΤΗΤΑ Η ΘΕΣΗ ΠΟΥ ΣΥΝΙΣΤΑ ΚΩΛΥΜΑ ΕΚΛΟΓΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ 3 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 56 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΝΑΚΗΡΥΧΘΟΥΝ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΟΥΤΕ ΝΑ ΕΚΛΕΓΟΥΝ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Η ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΠΟΥ ΕΚΤΕΙΝΕΤΑΙ Η ΤΟΠΙΚΗ ΤΟΥΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ. ΟΣΟΙ, ΜΑΛΙΣΤΑ, ΑΠΟ ΑΥΤΟΥΣ ΕΧΟΥΝ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΚΤΕΙΝΟΝΤΑΙ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ, ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΣΕ ΚΑΜΜΙΑ ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ. 4. Όπως προαναφέρθηκε, 26 δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να συντρέχουν στο πρόσωπο του ίδιου υποψηφίου πολλαπλά κωλύματα εκλογιμότητας. Έστω ως παράδειγμα η περίπτωση δημοσίου υπαλλήλου που κατέχει θέση προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου διεύθυνσης και επιθυμεί να είναι υποψήφιος στην εκλογική περιφέρεια όπου εδρεύει η υπηρεσία (διεύθυνση) της οποίας προΐσταται. Ο συγκεκριμένος υποψήφιος υπάγεται στο κώλυμα της 1 του άρθρου 56 επειδή είναι δημόσιος υπάλληλος. Υπάγεται όμως και στο κώλυμα της 3 επειδή είναι προϊστάμενος οργανικής μονάδας επιπέδου διεύθυνσης. Από το πρώτο κώλυμα μπορεί να απαλλαγεί εφ όσον παραιτηθεί από την δημοσιοϋπαλληλική του ιδιότητα μέσα στις εννέα πρώτες ημέρες από την προκήρυξη των εκλογών. Από το δεύτερο κώλυμα, όμως, δεν μπορεί να απαλλαγεί εφ όσον δεν είχε παραιτηθεί από την θέση του προϊσταμένου (διευθυντή) το αργότερο έως την 16 η Δεκεμβρίου Έστω, ως άλλο παράδειγμα, η περίπτωση γιατρού του ΕΣΥ ο οποίος συμβαίνει να είναι και Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου. Ο συγκεκριμένος υποψήφιος έχει αφ ενός μεν κώλυμα εκλογιμότητας ως δημόσιος υπάλληλος, αφ ετέρου δε κώλυμα εκλογιμότητας ως 26 Βλ. τα αναφερόμενα στην περ της 1 του προηγούμενου κεφαλαίου της εγκυκλίου αυτής (σελ. 5) και τις εκεί υποσημειώσεις. 17

18 Πρόεδρος του ΔΣ ενός νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου. Είναι προφανές ότι ο υποψήφιος αυτός πρέπει οπωσδήποτε να παραιτηθεί και από τις δύο κωλυόμενες θέσεις και ιδιότητες που κατέχει, δεδομένου ότι η παραίτηση μόνον από την μια τον εκθέτει σε σοβαρό κίνδυνο ακύρωσης της εκλογής του. 6. Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 30 του πδ 26/2012 «1. Η παραίτηση από την υπηρεσία και τις θέσεις που σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 56 του Συντάγματος αποτελούν κώλυμα για την εκλογή στο αξίωμα του βουλευτή είναι γραπτή και η επίδοσή της γίνεται με δικαστικό επιμελητή στον πρόεδρο του αρμόδιου για την ανακήρυξη των υποψηφίων δικαστηρίου, πριν από την ημέρα της ανακήρυξης αυτών. 2. Η παραίτηση που επιδόθηκε δεν ανακαλείται. Αυτή θεωρείται ότι έγινε αυτοδικαίως αποδεκτή με την επίδοσή της. 3. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου διαβιβάζει την παραίτηση, χωρίς αναβολή, στην αρμόδια για την παραλαβή της αρχή». 7. Έχει νομολογηθεί ότι η παραπάνω διάταξη της εκλογικής νομοθεσίας δεν καθιδρύει αποκλειστικό τρόπο υποβολής παραίτησης με σκοπό την συμμετοχή στις εκλογές, αλλά ισχύει εκ παραλλήλου προς τον συνήθη τρόπο υποβολής της παραίτησης στην προϊσταμένη υπηρεσία ή αρχή του παραιτουμένου, η οποία είναι κατά τον νόμο αρμόδια για την παραλαβή της. 27 Ωστόσο, ο Συντονιστής Νομικής & Εκλογικής Υποστήριξης συνιστά, με την μεγαλύτερη δυνατή έμφαση, στους υποψηφίους που θα στελεχώσουν τα ψηφοδέλτια του κόμματος κατά τις επικείμενες βουλευτικές εκλογές να υποβάλλουν τις παραιτήσεις τους με τον τρόπο που αναφέρεται στην αμέσως προηγούμενη παράγραφο, δηλαδή με επίδοση, μέσω δικαστικού επιμελητή, στον Πρόεδρο του αρμόδιου Δικαστηρίου. 8. Πρέπει επίσης να τονισθεί ότι συνταγματική πρόβλεψη ότι «.. Η παραίτηση συντελείται με μόνη τη γραπτή υποβολή της..» θεσμοθετεί έναν κανόνα δικαίου που υπερισχύει 28 κάθε άλλης ειδικότερης διάταξης νόμου που προβλέπει διαφορετικά σε σχέση με την 27 ΑΕΔ 29/1991, 30/1997, 27/ Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, εν προκειμένω, είναι η ΑΕΔ 3/2008 η οποία, εξετάζοντας το θέμα της παραίτησης ανώτατου αξιωματικού των ενόπλων δυνάμεων που ήταν υποψήφιος σε βουλευτικές εκλογές, έκρινε ότι η παραπάνω συνταγματική ρήτρα υπερισχύει της διάταξης του άρθρου 36 1 του νδ 1400/1973 «Περί καταστάσεως των Αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων» (όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 10 2 του ν 3257/2004) που προβλέπει ότι «Οι αξιωματικοί που αποστρατεύονται για οποιονδήποτε λόγο, διαγράφονται από την ενεργό υπηρεσία τριάντα ημέρες μετά την δημοσίευση του προεδρικού διατάγματος αποστρατείας τους», καθώς και της 2 του ίδιου άρθρου που προβλέπει ότι «Το εν τη προηγουμένη παραγράφω χρονικόν διάστημα θεωρείται ως χρόνος υπηρεσίας δι άπαντα τα δικαιώματα και υποχρεώσεις των αξιωματικών». 18

19 διαδικασία, τις προϋποθέσεις και το χρονικό σημείο επέλευσης των εννόμων αποτελεσμάτων της παραίτησης. 9. Οι υποψήφιοι βουλευτές που θα στελεχώσουν τα ψηφοδέλτια του κόμματος κατά τις επικείμενες εθνικές εκλογές, στα πρόσωπα των οποίων συντρέχουν κωλύματα εκλογιμότητας, πρέπει να αποστείλουν άμεσα στον Συντονιστή Νομικής & Εκλογικής Υποστήριξης (fax ) την σχετική έκθεση επίδοσης του δικαστικού επιμελητή στον οποίο θα αναθέσουν, με δική τους ευθύνη και δαπάνη, την επίδοση της παραίτησής τους στον Πρόεδρο του αρμόδιου Πρωτοδικείου. 10. Τέλος, στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 2 της παρούσας εγκυκλίου, παρατίθεται υπόδειγμα δήλωσης παραίτησης, το οποίο πρέπει να χρησιμοποιήσουν, συμπληρώνοντάς το κατάλληλα, οι υποψήφιοι στα πρόσωπα των οποίων συντρέχει κώλυμα εκλογιμότητας της 1 του άρθρου 56 του Συντάγματος. Γ.- Δυνατότητα επανόδου όσων υποψηφίων δεν εκλεγούν, στις θέσεις από τις οποίες παραιτήθηκαν. 1. Κατ αρχήν, πρέπει να λεχθεί ότι αποκλείεται η επάνοδος στην ενεργό υπηρεσία των στρατιωτικών που παραιτούνται προκειμένου να θέσουν υποψηφιότητα στις εκλογές. Η απαγόρευση επανόδου τους προκύπτει ευθέως από την ίδια την διάταξη της 1 του άρθρου 56 του Συντάγματος. Ωστόσο, οι αξιωματικοί που παραιτήθηκαν μπορούν να ανακληθούν οποτεδήποτε στην ενέργεια ως έφεδροι Σε ό,τι αφορά την επάνοδο στην υπηρεσία των υπαλλήλων που παραιτήθηκαν προκειμένου να συμμετάσχουν, ως υποψήφιοι στις βουλευτικές εκλογές, κρίσιμες είναι οι διατάξεις του άρθρου 12 του ν 3231/2004, οι οποίες παρατίθενται αυτούσιες στην συνέχεια για την ενημέρωση των υποψηφίων. «Οι παράγραφοι 5 και 5α του άρθρου 18 του Ν. 1735/1987 (ΦΕΚ 195 Ά), όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, αντικαθίστανται ως ακολούθως: «5. Δημόσιοι πολιτικοί υπάλληλοι, που παραιτούνται υποχρεωτικά σύμφωνα με την ισχύουσα εκλογική νομοθεσία, για να ανακηρυχθούν υποψήφιοι σε οποιεσδήποτε εκλογές, εάν δεν εκλεγούν, 29 Άρθρο 30 5 του πδ 26/2012 «Κωδικοποίηση σ ενιαίο κείμενο των διατάξεων της νομοθεσίας για την εκλογή βουλευτών». Για τους στρατεύσιμους βλ. την σημείωση 11 στην σελ. 8 της παρούσας εγκυκλίου. 19

20 επανέρχονται στην ενεργό υπηρεσία μετά την περάτωση της διαδικασίας ανακήρυξης των εκλεγομένων ή, εάν εκλεγούν, από την λήξη της θητείας τους για οποιονδήποτε λόγο. Η επάνοδος συντελείται, αυτοδικαίως, με μόνη την υποβολή σχετικής αίτησης από τον ενδιαφερόμενο στην υπηρεσία και στη θέση από την οποία είχε παραιτηθεί. Αν η υπηρεσία αυτή δεν υφίσταται κατά το χρόνο της επανόδου, η αίτηση υποβάλλεται στην υπηρεσία όπου έχουν μεταφερθεί οι υπάλληλοι της υπηρεσίας εκείνης. Η αίτηση υποβάλλεται μέσα σε αποκλειστική προθεσμία τριών μηνών από την ανακήρυξη των βουλευτών ή από την λήξη, για οποιονδήποτε λόγο, της θητείας τους. Αν δεν υπάρχει κενή θέση, ο υπάλληλος επανέρχεται ως υπεράριθμος και καταλαμβάνει αυτοδικαίως την πρώτη θέση που θα κενωθεί στον κλάδο του. Τα παραπάνω πρόσωπα, μέχρι να εκλεγούν ή, εφόσον δεν εκλεγούν, μέχρι να επανέλθουν στην υπηρεσία τους, ασφαλίζονται με υγειονομική περίθαλψη στο φορέα ασφάλισης που ήσαν ασφαλισμένοι πριν την παραίτησή τους, καταβάλλοντας οι ίδιοι τις προβλεπόμενες εισφορές ασφαλισμένου και εργοδότη επί των αποδοχών που είχαν κατά το χρόνο της παραίτησής τους. 5.α. Δημοτικοί υπάλληλοι ή κοινοτικοί υπάλληλοι, καθώς και υπάλληλοι των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, που παραιτούνται, υποχρεωτικώς, σύμφωνα με την ισχύουσα, κατά περίπτωση, εκλογική νομοθεσία, επανέρχονται αυτοδικαίως στην ενεργό υπηρεσία, εάν δεν εκλεγούν ή λήξει, σε περίπτωση εκλογής τους, για οποιονδήποτε λόγο η θητεία τους. Η αίτηση υποβάλλεται μέσα σε αποκλειστική προθεσμία τριών μηνών από την ανακήρυξη των επιτυχόντων ή την λήξη της θητείας τους. Οι λοιπές ρυθμίσεις της προηγούμενης παραγράφου εφαρμόζονται αναλόγως και για τους δημοτικούς και κοινοτικούς υπαλλήλους. 2. Η παράγραφος 7 του άρθρου 18 του Ν. 1735/1987 καταργείται, οι δε παράγραφοι 8, 9, 10 και 11 του ίδιου άρθρου αναριθμούνται σε 7, 8, 9 και 10». 3. Αφ ετέρου, η 8 του ν 1735/1987 που, σύμφωνα με τα παραπάνω αναριθμήθηκε ήδη σε 7, ορίζει τα ακόλουθα: «8. Οι διατάξεις του άρθρου αυτού εφαρμόζονται και στους τακτικούς υπαλλήλους των ν.π.δ.δ. και Ο.Τ.Α. καθώς και στο προσωπικό με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου του Δημοσίου, των ν.π.δ.δ. και Ο.Τ.Α. που κατέχει οργανικές θέσεις», εξομοιώνοντας έτσι και τις κατηγορίες αυτές προσωπικού προς τους δημοσίους πολιτικούς υπαλλήλους, ως προς το θέμα της δυνατότητας επανόδου τους στην υπηρεσία. 4. Ζήτημα γεννάται σε σχέση με την ερμηνεία της φράσης «Η επάνοδος συντελείται στην υπηρεσία και στη θέση από την οποία είχε παραιτηθεί». Στο ζήτημα αυτό η θέση της Διοίκησης κλίνει σαφώς προς την άποψη ότι ο παραιτηθείς προκειμένου να θέσει υποψηφιότητα αλλά μη εκλεγείς ως βουλευτής επανέρχεται μεν στην οργανική του θέση 20

21 αλλά όχι και σε τυχόν άλλη θέση, ιδιότητα ή αξίωμα που κατείχε λόγω της δημοσιοϋπαλληλικής του ιδιότητας. 5. Επί του θέματος αυτού έχουμε υπ όψη μας την πρόσφατη με αριθμό 342/2010 γνωμοδότηση της Ολομέλειας του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η οποία εκδόθηκε σε απάντηση ερωτήματος του Υπουργείου Παιδείας που αφορούσε την επάνοδο ή μη εκπαιδευτικού, που απέτυχε να εκλεγεί βουλευτής, στην προηγούμενη θέση του ως διευθυντή σχολικής μονάδας. Η πλειοψηφία της Ολομέλειας του ΝΣΚ τάχθηκε υπέρ της άποψης ότι η επάνοδος στην υπηρεσία συντελείται μεν στην οργανική θέση αλλά όχι στην θέση του διευθυντή σχολικής μονάδας 30 ενώ μια ισχυρή μειοψηφία τάχθηκε υπέρ της αντίθετης άποψης 31. Εν προκειμένω, ο Συντονιστής Νομικής & Εκλογικής Υποστήριξης συντάσσεται μεν απολύτως προς την γνώμη της μειοψηφίας του ΝΣΚ, οφείλει όμως να επισημάνει προς τους ενδιαφερόμενους υποψηφίους όσα αναπτύχθηκαν παραπάνω για την πληρέστερη ενημέρωσή τους σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα. 6. Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι προαναφερθείσες διατάξεις των ν 3231/2004 και 1735/1987 ασφαλώς δεν αφορούν και δεν καταλαμβάνουν τις υπόλοιπες κατηγορίες των κωλυομένων σύμφωνα με την διάταξη της 1 του άρθρου 56 του Συντάγματος. Κατά συνέπεια, είναι σαφές ότι οι δήμαρχοι, οι διοικητές ή πρόεδροι του ΔΣ νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου κλπ που παραιτούνται προκειμένου να είναι υποψήφιοι στις βουλευτικές εκλογές δεν επανέρχονται στις θέσεις τους εάν αποτύχουν να εκλεγούν. 30 Η πλειοψηφία, που συγκροτήθηκε από 29 μέλη του ΝΣΚ, δέχθηκε ότι «η επάνοδος δε αυτή.. αποσκοπεί κυρίως στην επαγγελματική αποκατάσταση και επαναφορά των αποτυχόντων να εκλεγούν υποψηφίων βουλευτών στη θέση του υπαλλήλου για βιοποριστικούς σκοπούς, χωρίς να παρέχεται το δικαίωμα σ αυτούς να επανακτήσουν και τυχόν άλλες απωλεσθείσες θέσεις, ιδιότητες και αξιώματα, που είχαν αποκτήσει και κατείχαν λόγω της δημοσιοϋπαλληλικής τους ιδιότητας προ της παραιτήσεως. Τούτο δε προκύπτει.. από την σαφή διατύπωση στο νόμο της φράσης «επανέρχονται στην ενεργό υπηρεσία», η οποία αφορά τα αμιγώς υπηρεσιακά καθήκοντα.. Σε διαφορετική περίπτωση, αν ο νόμος ήθελε η επαναφορά-αποκατάσταση αυτή να επεκτείνεται και σε άλλες θέσεις, ιδιότητες, αξιώματα, κ.α., ή θα όριζε γενικά ότι αυτοί επανέρχονται συλλήβδην σε όλες τις θέσεις τις οποίες απώλεσαν.. ή ειδικά για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, πράγμα που όμως δεν αποτυπώνεται στην ως άνω διάταξη.». 31 Η μειοψηφία, που συγκροτήθηκε από 10 μέλη του ΝΣΚ, δέχθηκε ότι «..είναι σαφές ότι η τελευταία διάταξη αποβλέπει στην πλήρη αποκατάσταση του υπαλλήλου, αφού ο νομοθέτης δεν θεώρησε επαρκή, από πλευράς γραμματικής διατύπωσης, τη φράση «επανέρχονται στην υπηρεσία», αλλά διευκρίνισε ότι η επάνοδος συντελείται στην υπηρεσία και τη θέση την οποία ο υπάλληλος κατείχε, χωρίς να ομιλεί καν περί «οργανικής θέσης» που θα μπορούσε να προκαλέσει ερμηνευτικό προβληματισμό..». 21