Η οδοντιατρική στην αρχαία Ελλάδα

Transcript

1 Η οδοντιατρική στην αρχαία Ελλάδα

2 Απόλλωνας Ιατρός των θεών, εφευρέτης της ιατρικής. Ο θεός που πίστευαν ότι στέλνει τους λιμούς σαν τιμωρία στους ανθρώπους και αυτός που μπορούσε να τους απαλλάξει από τις ασθένειες.

3 Γεννήθηκε στην Τρίκκη πιθανώς το 1260 π.χ. Πατέρας Ίσχυς (κατά τη μυθολογία ο Απόλλωνας), μητέρα Κορωνίδα κόρη του βασιλιά Φλεγύα Παιδιά του ήταν ο Μαχαόνας, ο Ποδαλείριος, η Υγεία, η Ιασώ, η Πανάκεια, η Αίγλη, η Ακεσώ, ο Αλεξήνωρ, ο Ιανίσκος, και ο Τελεσφόρος

4 Αναπαράσταση του Ασκληπιείου της Κω

5 Το Ασκληπιείο της Κω όπως είναι σήμερα

6 Το δυτικό τμήμα της Δωρικής Στοάς του Ασκληπιείου της Αθήνας μετά την αναστήλωση

7 Ασκληπιείο της Επιδαύρου

8 Οργάνωση Ασκληπιείων Ιερέας του Ασκληπιού: Θρησκευτικά, και διοικητικά καθήκοντα που διαρκούσαν για ένα μόνο χρόνο. Πυρφόροι: Συνόδευαν τον Ιερέα και αντιστοιχούσαν ιερατικά με τους σημερινούς διακόνους. Πρωθιερέας: Εφάρμοζε το κύριο μέρος της θεραπείας και δίδασκε την ιατρική τέχνη στους μυημένους. Ιερομνήμονες: Ασχολούνταν κυρίως με την φυσιοθεραπεία και την υδροθεραπεία. Θεράποντες: Εκτελούσαν διάφορες ιατρικές πράξεις. Υπήρχαν ακόμα ιέρειες και πλήθος υπηρετικού προσωπικού.

9 Θεραπεία στα Ασκληπιεία Προκαταρκτική θεραπεία: Λουτρά, χειρομαλάξεις, ειδική δίαιτα, γυμναστική, περίπατοι και υποκαπνισμοί με αντισηπτικά βότανα. Ψυχοθεραπεία: Ο ιερέας που τους ανελάμβανε προσπαθούσε να τους ενισχύσει την πίστη ότι οπωσδήποτε θα θεραπεύονταν, προετοιμάζοντάς τους για την από τον θεό θεραπεία. Θυσία στον θεό Εγκοίμηση Ο συνδυασμός υγιεινής ζωής, φυσιοθεραπείας, δίαιτας, χορήγησης βοτάνων, υποβολής και αυθυποβολής οδηγούσαν τον ασθενή στη θεραπεία. Κατά την εγκοίμηση εκτελούσαν και μικρές χειρουργικές επεμβάσεις και πιθανώς εξαγωγές δοντιών.

10 Ιατρικά εργαλεία, Μουσείο Επιδαύρου

11 Οι νοσηλευόμενοι, μετά τη θεραπεία, έπρεπε να ευχαριστήσουν τον θεό με κάποια προσφορά. Επίσης, είχαν την υποχρέωση να περιγράψουν την ασθένειά τους και τον τρόπο θεραπείας της σε πλάκες που παρέμεναν στον ναό.

12 Αναθηματικό ανάγλυφο από το Ασκληπιείο της Αθήνας

13 Ανάγλυφο αφιέρωμα του Αρχίνου στον Αμφιάραο. Ο ασθενής κοιμάται ενώ ένα φίδι τον γλείφει. Σε πρώτο πλάνο, ο Αμφιάραος του γιατρεύει τον ώμο. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

14

15 Είναι ο θεμελιωτής της ορθολογικής ιατρικής δεδομένου ότι κατόρθωσε να την απαλλάξει από τις θεοκρατικές αντιλήψεις, τις προκαταλήψεις και τις δεισιδαιμονίες της εποχής. Ταύτισε την επαγγελματική άσκηση της ιατρικής με ηθικές και δεοντολογικές αρχές και με ανθρωπιστικές αξίες. Προώθησε σε μεγάλο βαθμό την κλινική ιατρική και έκανε παρατηρήσεις που ισχύουν μέχρι σήμερα.

16 Γεννήθηκε στην Κω πιθανώς το 460 π.χ. Πατέρας Ηρακλείδης (γένος Ασκληπιάδων) μητέρα Φαιναρέτη (γένος Ηρακλειδών) Μαθήτευσε στην Κω δίπλα στον πατέρα και τον παππού του και στην Κνίδο στους εκεί γιατρούς Επιστημονικά-ενημερωτικά ταξίδια στη Σκυθία, Δήλο, Θάσο, Θράκη, Θεσσαλία, Μακεδονία, Αθήνα, Ελλήσποντο, Αίγυπτο, Λιβύη. Δίδαξε στην Κω αναλαμβάνοντας τη Σχολή της και το Ασκληπιείο Πέθανε στη Λάρισα σε ηλικία ετών

17 Γενικά (8) Ανατομικά-Φυσιολογικά (8) Διαιτητικά (3) Παθολογικά (6) Προγνωστικά (3) Ειδικής Νοσολογίας (6) Θεραπευτικά (2) Χειρουργικά (8) Οφθαλμολογικά (1) Μαιευτικά-Γυναικολογικά (7) Παιδιατρικά (1) Ποικίλα (4)

18

19 Θα χρησιμοποιώ τη θεραπεία για να βοηθήσω τους ασθενείς κατά τη δύναμη και την κρίση μου, αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω. Ούτε θα δίνω θανατηφόρο φάρμακο σε κάποιον που θα μου το ζητήσει, ούτε θα του κάνω μια τέτοια υπόδειξη. Παρομοίως, δεν θα εμπιστευτώ σε έγκυο μέσο που προκαλεί έκτρωση. Θα διατηρώ αγνή και άσπιλη και τη ζωή και την τέχνη μου. Δεν θα χρησιμοποιώ νυστέρι ούτε σε αυτούς που πάσχουν από λιθίαση, αλλά θα παραχωρώ την εργασία αυτή στους ειδικούς της τέχνης. Σε όσα σπίτια πηγαίνω, θα μπαίνω για να βοηθήσω τους ασθενείς και θα απέχω από οποιαδήποτε εσκεμμένη βλάβη και φθορά, και ιδίως από γενετήσιες πράξεις με άνδρες και γυναίκες, ελεύθερους και δούλους. Και όσα τυχόν βλέπω ή ακούω κατά τη διάρκεια της θεραπείας ή και πέρα από τις επαγγελματικές μου ασχολίες στην καθημερινή μου ζωή, αυτά που δεν πρέπει να μαθευτούν παραέξω δεν θα τα κοινοποιώ, θεωρώντας τα θέματα αυτά μυστικά.

20

21

22

23 Φυσιολογία Ιπποκράτη Φύσις: η ζωική δύναμη από την οποία εξαρτάται η ανάπτυξη, η συντήρηση και η θεραπεία του σώματος.

24 ΗΠΑΡ Καλοκαίρι ΚΙΤΡΙΝΗ ΧΟΛΗ Θερμό φωτιά Ξηρό ΚΑΡΔΙΑ Άνοιξη ΑΙΜΑ αέρας χώμα Φθινόπωρο ΜΑΥΡΗ ΧΟΛΗ ΣΠΛΗΝΑΣ Υγρό νερό Ψυχρό ΦΛΕΓΜΑ Χειμώνας ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Διαγραμματική απεικόνιση της Ιπποκρατικής θεωρίας των τεσσάρων χυμών

25 Έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην πρόληψη των νόσων, πιθανώς επειδή είχε αντιληφθεί την ανεπάρκεια των θεραπευτικών μεθόδων της εποχής του. Είναι ο πρώτος που αναφέρει την επίδραση της υγιεινής του σώματος, των διαιτητικών συνηθειών και των συνθηκών του περιβάλλοντος στην υγεία του ανθρώπου. Επίσης είναι ο πρώτος που συνέλαβε τη σημασία της ασηψίας και αντισηψίας.

26 Αναφορές του Ιπποκράτη σε οδοντιατρικά θέματα

27 Διάπλαση των δοντιών: Τα πρώτα δόντια σχηματίζονται από την θρέψη του εμβρύου στην κοιλιά της μητέρας και μετά τη γέννηση από το γάλα της μητέρας. Τα δόντια που εμφανίζονται μετά την απόπτωση των πρώτων σχηματίζονται από τις τροφές και τα ποτά. Ανατολή των δοντιών: Περιγράφει τα συμπτώματα που συνοδεύουν την ανατολή των δοντιών. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι αυτά είναι φαγούρα, πυρετός, σπασμοί και διάρροιες, ιδίως κατά την ανατολή των κυνοδόντων. Επίσης αναφέρει ότι η απόπτωση των πρώτων δοντιών γίνεται στην ηλικία των 7 ετών και ότι από τα 7 έως τα 14 εμφανίζονται τα μεγαλύτερα δόντια, ενώ κατά την περίοδο της 4ης επταετίας εμφανίζονται οι φρονιμίτες. Τα μεγαλύτερα δόντια γηράσκουν μαζί με τον άνθρωπο, εκτός και εάν κάποια νόσος τα καταστρέψει πρόωρα.

28 Κακοσμία: Όταν το στόμα μιας γυναίκας εμφανίζει κακοσμία και τα ούλα της νοσούν καίμε το κεφάλι ενός λαγού και τρεις ποντικούς, αφού πρώτα αφαιρέσουμε τα εντόσθια, αλλά όχι το ήπαρ και τους νεφρούς. Στην συνέχεια τρίβουμε σε γουδί λίγο μάρμαρο και λευκή κιμωλία και τα περνούμε από ένα τρυπητό. Ανακατεύουμε ίσα μέρη των συστατικών αυτών και με το μείγμα τρίβουμε τα δόντια και το εσωτερικό του στόματος και ξεπλένουμε με νερό. Εξαγωγή δοντιών: Σε περιπτώσεις πόνου από δόντι, εάν αυτό είναι διαβρωμένο και εύσειστο, πρέπει να εξάγεται. Εάν δεν είναι ούτε διαβρωμένο ούτε χαλαρό και εντούτοις πονά, επιβάλλεται να το αποξηράνουμε διά καυτηριασμού. Οι πόνοι στα δόντια δημιουργούνται όταν εισρεύσει φλέγμα κάτω από τις ρίζες των δοντιών. Τα δόντια φθείρονται, άλλα από το φλέγμα και άλλα από τις τροφές, όταν από τη φύση τους είναι αδύναμα, κούφια και κακά στερεωμένα στα ούλα.

29 Οδοντάγρα της εποχής του Ιπποκράτη. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών

30 Αποστήματα: Αναφέρεται η περίπτωση ενός ασθενούς, του Αιγίστρατου, που είχε διαπύηση κοντά στο μάτι και απόστημα στο τελευταίο δόντι. Μετά την διάνοιξη του αποστήματος το μάτι θεραπεύτηκε. Αλλού αναφέρεται ότι η εξαγωγή δοντιού θεραπεύει το απόστημα που δημιουργείται στα ούλα. Διάνοιξη αποστημάτων μετά από ανάδυση: Η ανάδυση αποστημάτων στην επιφάνεια είτε ενδοστοματικά ή εξωστοματικά με θερμά επιθέματα και στοματοπλύσεις, αποτελούσε γνωστή θεραπευτική πρακτική για τους γιατρούς της Ιπποκρατικής Σχολής. Στη συνέχεια προέβαιναν σε διάνοιξη του αποστήματος.

31 Κατάγματα κάτω γνάθου: Περιγράφεται η δια των χειρών ανάταξη ατελών και τέλειων καταγμάτων με ή χωρίς παρεκτόπιση, καθώς και ο τρόπος περίδεσης της γνάθου με επιδέσμους. Επιπλέον, αναφέρεται: «Αν τα δόντια στο σημείο του κατάγματος κινούνται, πρέπει μετά την ανάταξη του κατάγματος να τα δέσετε μεταξύ τους με χρυσή ή λινή κλωστή και όχι μόνο με τα δύο κοντινά τους, αλλά με περισσότερα δόντια μέχρις ότου στερεωθούν. Εξαρθρήματα κάτω γνάθου: Περιγράφονται λεπτομερειακά οι θέσεις του ασθενή του ιατρού και του βοηθού, καθώς και οι χειρισμοί που πρέπει να γίνουν για την ανάταξη του εξαρθρήματος. Επιχρίσματα της γλώσσας και των ούλων: Στις εμπύρετες καταστάσεις θεωρείται ως δυσοίωνο σημείο η εναπόθεση ιξώδους ουσίας στα δόντια, ιδιαίτερα όταν διατηρείται το στόμα μισάνοιχτο (κωματώδης κατάσταση-ιπποκράτειο προσωπείο).

32 Ορθοδοντικά προβλήματα: Στους δολιχοκέφαλους με το μακρόστενο πρόσωπο, μερικοί έχουν δυνατό αυχένα και γερά οστά και άλλοι έχουν πονοκεφάλους και τα αυτιά τους τρέχουν. Αυτοί έχουν υπερώα βαθειά και τα δόντια τους είναι ανώμαλα φυτρωμένα». Το χωρίο αυτό, στο οποίο συσχετίζεται η ανώμαλη διάταξη των δοντιών με την κατασκευή του κρανίου και το σχήμα της υπερώας, αποτελεί την αρχαιότερη ορθοδοντική παρατήρηση. Κριγμός των δοντιών: Ο κριγμός των δοντιών σε άτομα που δεν έχουν αυτή τη συνήθεια όταν είναι υγιή είναι δυνατόν να ακολουθηθεί από μανιακό παραλήρημα, τρόμο και θάνατο. Εξελκώσεις στην παρυφή της γλώσσας: Όταν παρατηρηθούν μακροχρόνιες εξελκώσεις στα πλάγια της γλώσσας, πρέπει να εξετάσετε εάν τα δόντια εκείνης της πλευράς έχουν κάποια προεξοχή.

33

34 Ο πλάτανος του Ιπποκράτη στην Κω σήμερα

35 Πρόσκληση για θεραπεία του βασιλιά των Μακεδόνων Περδίκα Πρόσκληση για θεραπεία του φιλοσόφου Δημόκριτου Πρόσκληση για αντιμετώπιση του λοιμού στην πόλη των Αβδήρων Πρόσκληση για αντιμετώπιση του λοιμού στην πόλη των Αθηνών Πρόσκληση από τον Αρταξέρξη για αντιμετώπιση του λοιμού στην Περσία

36 Γεννήθηκε στα Στάγειρα της Μακεδονίας το 384 π.χ. Πατέρας Νικόμαχος ιατρός Σε μικρή ηλικία ορφάνεψε και την κηδεμονία του ανέλαβε ο Πρόξενος Φοίτησε στην Ακαδημία του Πλάτωνα Τo 342 π.χ. ανέλαβε τη διαπαιδαγώγηση του Μ. Αλέξανδρου Το 335 π.χ ίδρυσε την Περιπατητική Σχολή στην Αθήνα Πέθανε στη Χαλκίδα το 322 π.χ. από πάθηση του στομάχου Δεν άσκησε ποτέ το ιατρικό επάγγελμα

37

38 Συγκριτικές παρατηρήσεις για τα δόντια: Το σχήμα, η διάταξη και ο αριθμός των δοντιών διαφέρουν στα ζώα και εξαρτώνται από την ποιότητα της τροφής τους και την χρησιμότητά τους. Τα δόντια των ζώων που τα χρησιμοποιούν και ως όπλο άμυνας και επίθεσης είναι αιχμηρά, πριονοειδή ή προβάλλουν όπως του αγριόχοιρου. Στον άνθρωπο χρησιμεύουν για την κοπή και τη μάσηση της τροφής. Σύσταση και συνεχής ανατολή των δοντιών: Τα δόντια είναι οστέινα αλλά διαφορετικής σύστασης από τα άλλα οστά και διαφέρουν και ως προς τη σκληρότητα. Τα δόντια αυξάνονται συνεχώς καθ όλη τη διάρκεια της ζωής για να αντισταθμίσουν την αποτριβή τους που προέρχεται από τη μάσηση. Γι αυτό επιμηκύνονται όταν λείπουν τα δόντια ανταγωνιστές. Αιμάτωση των δοντιών: Μερικές από τις φλέβες της κεφαλής απολήγουν με λεπτούς κλάδους μέσα στα δόντια.

39 Κινήσεις κάτω γνάθου: Η μάσηση γίνεται με δύο κινήσεις. Με τις κινήσεις της κάτω γνάθου προς τα πάνω και κάτω με σκοπό το «διελείν» και προς τα πλάγια με σκοπό το «λειαίνειν». Η κίνηση της κάτω γνάθου είναι κοινή στα ζώα εκτός από τον κροκόδειλο που κινεί μόνο την άνω γνάθο. Συμβολή των μορίων του στόματος στην ομιλία: Η γλώσσα χρησιμεύει «προς τον της φωνής λόγον», αλλά απαραίτητες για τη δημιουργία της φωνής είναι και «αι συμβολαί των χειλέων». Επίσης, «προς διάλεκτον οι πρόσθιοι συμβάλλονται». Ανωμαλίες ομιλίας: Πολλές φορές η γλώσσα «τη διανοία ουχ υπηρετεί» και χωρίζει τις ανωμαλίες αυτές σε τρεις κατηγορίες: βραδυγλωσσία, τραυλότητα, ψελλότητα.

40 Η γλώσσα ως αισθητήριο γεύσης: Για την αίσθηση της γεύσης τονίζει ότι ο άνθρωπος «ταύτην έχει ακριβεστάτην» και έτσι αντιλαμβάνεται το γλυκό και το πικρό στην τροφή. Συμπληρώνει επίσης ότι τα γευστικά χαρακτηριστικά είναι τέσσερα «γλυκύ, πικρόν, οξύ και αλμυρόν». Δεν διέφυγε εξάλλου της προσοχής του το γεγονός ότι ολόκληρη η επιφάνεια της γλώσσας δεν έχει την ίδια γευστική ικανότητα. Ανατολή των δοντιών: Αρχίζει τον 7ο μήνα και ανατέλλουν πρώτα τα πρόσθια άνω και μετά τα κάτω. Η ανατολή προκαλεί ερεθισμό των ούλων αναγκάζοντας τον άνθρωπο να τα τρίβει. Τα τελευταία δόντια ανατέλλουν γύρω στο 20ο έτος, αλλά μπορούν να ανατείλουν και πολύ αργότερα, ακόμα και στην ηλικία των 80 ετών.

41 Εξαγωγή δοντιών: Εξηγεί με όρους μηχανικής την εξαγωγή των δοντιών με σιδερένια οδοντάγρα. Υπολείμματα τροφών ως αίτιο δημιουργίας της τερηδόνας: «Τα σύκα σύψιν ποείν των οδόντων». Και διερωτάται: «Πώς είναι δυνατόν τα σύκα που είναι μαλακά και γλυκά να προκαλούν βλάβη στα δόντια;» Και απαντά: «Πιθανώς η ιξώδης μαλακή σύσταση των σύκων να ευνοεί την συγκόλληση των κοκκίων στα ούλα και στα μεσοδόντια διαστήματα όπου προκαλούν φαινόμενα αποσύνθεσης. Επίσης, πιθανώς βλάπτονται τα δόντια από τη μάσηση των μικρών σκληρών κοκκίων.

42