Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

Transcript

1 ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέμα εργασίας Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ της Όλγας Τίγγα Επιβλέποντες καθηγητές: κ.κ. Ε.Καστανίδου, Ν.Μπιτζιλέκης

2 2

3 3 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΗΣ Εισαγωγή Η προβληματική του προσβαλλόμενου έννομου αγαθού...7 Πρώτο Κεφάλαιο Α. Προμήθεια, κατοχή ναρκωτικών ουσιών, καλλιέργεια ινδικής κάνναβης για εξυπηρέτηση προσωπικών αναγκών του δράστη και χρήση ναρκωτικών ουσιών...9 Β. Ποινικό Μητρώο.16 Γ. Το έγκλημα της παρ.1 του άρθρου 12 σε συνδυασμό με την εμπορία ναρκωτικών (άρθρο 5 ν. 1729/1987). 18 Δ. Εντελώς συμπτωματική προμήθεια (ή καλλιέργεια) ή κατοχή ή χρήση ναρκωτικών ουσιών 24 Ε. Διάθεση μικροποσότητας ναρκωτικών μεταξύ χρηστών: 1. Ποσοτικά στοιχεία του εγκλήματος του άρθρου 12 παρ Η έννοια της διαθέσεως Η ποινική μεταχείριση του διαθέτη της μικροποσότητας Ποινική ευθύνη του λήπτη μικρής ποσότητας ναρκωτικών ουσιών.31 ΣΤ. Απόπειρα-συμμετοχή-συρροή-δικονομικά α. απόπειρα 33 β. συμμετοχή..34 γ. συρροή 34 δ. δικονομικά.35 Δεύτερο Κεφάλαιο Ποινική (ειδική) μεταχείριση του χρήστη ναρκωτικών ουσιών που πρέπει να υποβληθεί σε ειδική μεταχείριση (τοξικομανή) Ι. Χρήστες χαρακτηριζόμενοι ως άτομα που απαιτείται να υποβληθούν σε ειδική μεταχείριση (τοξικομανείς) και η ποινική μεταχείρισή τους κατά το άρθρο 13 ν.1729/1987 Α. Διαδικασία διαπίστωσης της ιδιότητας του χρήστη ως ατόμου που πρέπει να υποβληθεί σε ειδική μεταχείριση: 1. Η έννοια της τοξικομανίας Η πραγματογνωμοσύνη.40

4 4 3. Πότε πρέπει να υπάρχει η απόκτηση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών (τοξικομανίας) Ισχυρισμός εξάρτησης Εξάρτηση και ικανότητα καταλογισμού..49 Β. Παράβαση της διάταξης του άρθρου 12 παρ.1 ν.1729/1987 από τοξικομανή (άρθρο 13 παρ.4 α ) 1. Ποινική μεταχείριση του τοξικομανή δράστη πράξεων του άρθρου 12 παρ.1 α Κριτική θεώρηση της μεταχείρισης του απαλλασσόμενου για παράβαση του άρθρου 12 παρ.1 τοξικομανή.51 Γ. Ποινική μεταχείριση του τοξικομανή δράστη κακουργηματικών παραβάσεων των άρθρων 5,6,7 και 8 του ν.1729/ Το νομικό πλαίσιο της παρ.4 περ.β και γ του άρθρου Νομικός χαρακτηρισμός των εγκλημάτων του άρθρου 13 παρ. 4 β και γ από τοξικομανή Άλλα εγκλήματα του τοξικομανή..65 ΙΙ. ΕΙΔΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΡΗΣΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΤ ΑΡΘΡΟ 14 ν. 1729/1987 Α. Εισαγωγικά..76 Β. Ειδική μεταχείριση των εξαρτημένων ατόμων 1. Υποβολή σε σωματική και ψυχική απεξάρτηση 76 2 Απόλυση υπό όρο εξαρτημένων χρηστών..80 Επίλογος. Βιβλιογραφία.

5 5

6 6

7 7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΒΑΛΛΟΜΕΝΟΥ ΕΝΝΟΜΟΥ ΑΓΑΘΟΥ Η προβληματική της ύπαρξης προσβαλλόμενου έννομου αγαθού στη διάταξη του άρθρου 12 του ν. 1729/1987 και η σκοπιμότητα της ποινικοποίησης της χρήσης ναρκωτικών ουσιών από μη εξαρτημένους δράστες ως μορφή έννομης προστασίας απέναντι σε συγκεκριμένα έννομα αγαθά αποτελούν ζητήματα που απασχόλησαν την θεωρητική νομική κοινότητα από την θέσπιση της εν λόγω διάταξης. Η ένταξη της χρήσης ναρκωτικών ουσιών στην έννοια της «πράξης» κατά την έννοια των άρθρων 14 ΠΚ και 7 παρ. 1 του Συντάγματος και συγκεκριμένα ως «πράξης προς έτερον» 1 προσέκρουε πάντοτε στον ύφαλο της ποινικοποίησης της αυτοπροσβολής, ως απαράδεκτης μορφής τιμώρησης κατά το φιλελεύθερο ποινικό δίκαιο 2 της χώρας μας. Αναμφισβήτητα η χρήση ναρκωτικών ουσιών από μη εξαρτημένους χρήστες δεν μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για την δημόσια υγεία (επομένως δεν προσβάλλεται και το έννομο αγαθό της ζωής και της υγείας αορίστου αριθμού προσώπων), καθώς δεν περιέχει αυτή η πράξη (χρήση) κάποια εγγενή για το κοινωνικό σύνολο επικινδυνότητα που να μπορεί, με τη συνδρομή άλλων παραγόντων και χωρίς νέα πράξη του δράστη, να οδηγήσει σε βλάβη τρίτων προσώπων. Τα μόνα έννομα αγαθά που τίθενται σε κίνδυνο και προσβάλλονται με την εν λόγω ενέργεια είναι η υγεία και η ελευθερία (με την εξάρτηση) του ίδιου του χρήστη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καθίσταται ποινικά κολάσιμη μια μορφή (έστω ακραίου) αυτοπροσδιορισμού, αυτοδιάθεσης και έκφρασης της ατομικής ελευθερίας, 1 Χωραφάς, Ποινικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, 9 η έκδοση, σελ Παρασκευόπουλου, Η καταστολή της διάδοσης των ναρκωτικών στην Ελλάδα, Σάκκουλας 1997, σελ.29 επ.

8 8 κολασμός όμως που προσβάλλει θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα και συνταγματικά κατοχυρωμένες ατομικές ελευθερίες των πολιτών 3. Στα πλαίσια αυτά και υπό την δαμόκλειο σπάθη της ποινικοποίησης της χρήσης ναρκωτικών ουσιών ως ποινικοποίησης του φρονήματος 4, η σκοπιμότητα της διάταξης του άρθρου 12 ν. 1729/1987 ίσως θα πρέπει να αναζητηθεί στο προστάδιο της εξάρτησης, ως κατάστασης αφηρημένης επικινδυνότητας, η οποία καθιστά τον εξαρτημένο χρήστη επικίνδυνο για την σωματική ακεραιότητα, ατομική περιουσία ακόμη και για την ίδια τη ζωή των λοιπών πολιτών, ως ατόμου «μη δυναμένου πράττειν άλλως» στην προσπάθειά του ανεύρεσης είτε χρηματικών πόρων για την προμήθεια της δόσης του είτε προμήθειας των ίδιων των ναρκωτικών ουσιών. 3 Παύλου, Ναρκωτικά, έκδοση β, σελ Παρασκευόπουλου, Η καταστολή, σελ. 121 επ.

9 9 ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ, ΚΑΤΟΧΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ, ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΙΝΔΙΚΗΣ ΚΑΝΝΑΒΗΣ ΓΙΑ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΤΟΥ ΔΡΑΣΤΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Με την παράγραφο 1 του άρθρου 12 του ν.1729/1987 ορίζονται τα εξής: «Όποιος για δική του αποκλειστικά χρήση προμηθεύεται ή κατέχει με οποιονδήποτε τρόπο ναρκωτικά σε ποσότητα, που αποδεδειγμένα εξυπηρετεί αποκλειστικά δικές του ανάγκες ή κάνει χρήση τους ή καλλιεργεί φυτά κάνναβης σε αριθμό ή έκταση που δικαιολογούνται μόνον για δική του αποκλειστικά χρήση, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρις ενός έτους. Με αποφάσεις του Υπουργού Υγείας και Πρόνοιας μπορεί να προσδιορίζονται τα όρια ποσότητας της κάθε επιμέρους ναρκωτικής ουσίας, που θεωρείται ότι καλύπτει τις ανάγκες ενός χρήστη, έστω και εξαρτημένου για ορισμένο χρόνο. Η διαπίστωση της εξυπηρέτησης της αποκλειστικά δικής του ανάγκης για τη συγκεκριμένη ουσία, γίνεται με συνεκτίμηση του είδους, της ποσότητας και της καθαρότητας της ουσίας, καθώς και των διαγνωστικών στοιχείων των αναφερομένων στο άρθρο 13 του παρόντος νόμου. Κατά την επιμέτρηση της ποινής λαμβάνεται υπόψη ο βαθμός βλαπτικότητας της κάθε ναρκωτικής ουσίας και ιδιαίτερα η κατηγορία, στην οποία ανήκει». Ως προμήθεια ναρκωτικών ουσιών νοείται η με οποιοδήποτε τρόπο (υλική πράξη, δικαιοπραξία, αδικοπραξία) κτήσης της κατοχής (μικρής)

10 10 ποσότητας ναρκωτικών ουσιών 5 για αποκλειστική χρήση εκείνου που την αποκτά. Ως πράξη εισόδου των ναρκωτικών στην κατοχή του δράστη, η προμήθεια διαπλέκεται με την κατοχή, αφού διαμέσου της προμήθειας γίνεται αντιληπτή η εισαγωγή των ναρκωτικών στην κατοχή του δράστη. Ειδικότερα, η προμήθεια μπορεί να συντελείται: α. με τις πράξεις που περιγράφονται στο άρθρο 5 παρ. 1 του ν. 1729/1987 (εισαγωγή στην επικράτεια, αγορά, ανάμιξη, παρασκευή, καλλιέργεια και συγκομιδή), β. με μονομερείς πράξεις (όπως είναι η κατάληψη αδέσποτου και η εύρεση απολωλότος) και γ. με αδικοπραξία, η οποία μπορεί να συνιστά καθεαυτή και αυτοτελές ποινικό αδίκημα (ληστεία, κλοπή, υπεξαίρεση, απάτη κλπ.). Η δικαιοπραξία που συντελείται για την προμήθεια ναρκωτικών ουσιών (πώληση, δωρεά, δάνειο κλπ.) δεν επιφέρει μετάθεση της κυριότητάς τους, γιατί αφορά απαγορευμένη από το νόμο παροχή (άρθρα 174, 365 και 180ΑΚ) και γι αυτό επιβάλλεται η κατάσχεση των ναρκωτικών ανεξάρτητα από την καταδίκη εκείνου που τα προμηθεύτηκε (άρθρο 19 παρ. 1 ν. 1729/1987). Κατοχή είναι η φυσική εξουσίαση των ναρκωτικών από το δράστη, ώστε να μπορεί κάθε στιγμή να διαπιστώνει την ύπαρξή τους και κατά τη δική του βούληση να τα διαθέτει πραγματικά 6. Η φυσική εξουσίαση θα πρέπει να παρουσιάζει χρονική διάρκεια, δηλαδή να μην αποτελεί στιγμιαία επαφή του δράστη με τις ναρκωτικές ουσίες (Ν. Παρασκευόπουλου, Η καταστολή, σελ. 97, Στ. Παύλου, Ναρκωτικά, σελ. 113), και δεν ασκεί επιρροή αν η ναρκωτική ουσία δεν βρίσκεται στον άμεσο χώρο εξουσίασης του δράστη ή παραδίδεται σε τρίτο πρόσωπο που αγνοεί την ναρκωτική υφή της, ενώ ο δράστης έχει δυνατότητα πρόσβασης και εξουσίασης. Για την ύπαρξη κατοχής στο Ποινικό 5 Συμβ.Διαρκ.Ναυτ.Πειρ.232/1991, Υπερ.1992, σελ ΑΠ 18/2004, Ποιν. Δικ. 2004/605, 1690/2003, Π. Λόγος 2003/1905, 2405/2002, Ποιν. Λόγος 2002/628, 67/2000 Ποιν.Χρον. 2001/44

11 11 Δίκαιο δεν αρκεί η κατά το Αστικό Δίκαιο άσκηση φυσικής εξουσίας (άρθρο 974 ΑΚ), αλλά προσαπαιτείται η διαπίστωση πραγματικής κυριαρχίας στο υλικό αντικείμενο του εγκλήματος (ναρκωτικά), δηλαδή η πρόσβαση του δράστη στα ναρκωτικά και η δυνατότητα διαθέσεώς τους σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή 7. Η καλλιέργεια φυτών ινδικής κάνναβης συνίσταται σε ενέργειες που συντελούν στη δημιουργία ευνοϊκών προϋποθέσεων ανάπτυξης των σπόρων της ινδικής κάνναβης σε φυτά 8. Τέτοιες πράξεις είναι η τοποθέτηση σπόρων στο έδαφος (σπορά) ή σε δοχεία που περιέχουν τα αναγκαία για την ευδοκίμηση του φυτού συστατικά του εδάφους και η παροχή συναφών φροντίδων ανάπτυξης του φυτού, όπως ο ποτισμός, η λίπανση, η αφαίρεση των περιττών φυτικών εκβλαστήσεων και η υποστήριξη του ξυλώδους ιστού των φυτών. Τα καλλιεργούμενα φυτά ινδικής κάνναβης θα πρέπει να είναι πρόσφορα για την παραγωγή ναρκωτικής ουσίας 9. Η συγκομιδή των φυτών ινδικής κάνναβης υπάγεται στην έννοια της προμήθειας ναρκωτικών, αφού με την αφαίρεση των φυτών από το έδαφος παύουν αυτά να είναι συστατικά του (Συμβ.Πλημ.Θες/κης 1586/1990, Υπερ. 1991, σελ. 247). Επίσης στην έννοια της προμήθειας υπάγεται και η καλλιέργεια άλλων ναρκωτικών, εκτός από την ινδική κάνναβη (Στ. Παύλου, Ναρκωτικά, σελ , Ν. Παρασκευόπουλου, Η καταστολή, σελ 160). Ως χρήση ναρκωτικών ουσιών νοείται η εισαγωγή αυτών στο ανθρώπινο σώμα σε στερεά, υγρή ή αέρινη κατάσταση, διαμέσου του κυκλοφορικού ή του πεπτικού ή του αναπνευστικού συστήματος, με 7 ΑΠ 548/1998, Π.Χρ. 1999/44, Τρ. Εφ.Πειρ. 166/2000, Π.Χρ. 2001/ ΑΠ 1138/2002, Ποιν. Δικ. 2003/512 9 ΑΠ 1663/2001, Ποιν.Δικ. 2002/938, 1134/2000, Π.Χρ. 2001/350, 81/1988,

12 12 οποιονδήποτε τρόπο (εισπνοή καπνού από την καύση τους, κατάποση, με ενέσιμη μορφή κλπ.). Το έγκλημα του άρθρου 12 παρ. 1 είναι υπαλλακτικώς μικτό, δηλαδή μπορεί να τελεσθεί με έναν από τους προβλεπόμενους σ αυτό τρόπους ή και με όλους αυτούς τους τρόπους, εφόσον αφορά στην ίδια ποσότητα ναρκωτικών ουσιών 10 και προορίζεται στο σύνολό της αυτή για αποκλειστική χρήση του δράστη 11. Αντίθετα, η χρήση ναρκωτικής ουσίας, εφόσον γίνεται για να ικανοποιηθούν οι προσωπικές ανάγκες του δράστη, ο οποίος παράλληλα είναι υπαίτιος κακουργηματικής μορφής παράβασης του νόμου περί ναρκωτικών (άρθρα 5-9) συρρέει αληθινά με την τελευταία. Ο νόμος απαιτεί ως προϋπόθεση της ηπιότερης (πλημμεληματικής) ποινικής κύρωσης της προμήθειας ή κατοχής ναρκωτικών ουσιών και της καλλιέργειας ινδικής κάνναβης, στην πρώτη μεν περίπτωση να εξυπηρετούνται αποκλειστικά και μόνο οι ανάγκες του μη τοξικομανή δράστη για χρήση ναρκωτικών ουσιών και στη δεύτερη περίπτωση να δικαιολογούνται για την αποκλειστική χρήση του δράστη τα καλλιεργούμενα από αυτόν φυτά ινδικής κάνναβης. Το έγκλημα έτσι έχει υπερχειλή υποκειμενική υπόσταση, η οποία, ως προς τις τρεις πρώτες μορφές του πρέπει να αποδεικνύεται (ενώ τέτοια ανάγκη δεν ανακύπτει ως προς τη χρήση, εφόσον αυτή αποδεικνύεται). Ο δόλος του δράστη καλύπτει τη γνώση και την αποδοχή των στοιχείων που συγκροτούν την αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος ενώ πρέπει να υπάρχει και ο επιπλέον σκοπός αποκλειστικής χρήσης της ναρκωτικής ουσίας, ο οποίος αποκλείει το σκοπό διακίνησης (Στ. Παύλου, Ναρκωτικά, 10 ΑΠ 49/1994, Π.Χρ. ΜΔ / ΑΠ 537/1988, Π.Χρ.ΛΗ/697, 1044/1983, Π.Χρ.ΛΔ/73, 953/1979, Π.Χρ.Λ/116.

13 13 σελ , Παρασκευόπουλου Κοσμάτου, Ναρκωτικά, σελ. 134). Η κρίση του δικαστηρίου για τη συνδρομή αυτών των προϋποθέσεων διαμορφώνεται αφού εκτιμήσει (με το εμμάρτυρο αποδεικτικό υλικό και την απολογία του κατηγορουμένου) το είδος, την ποιότητα και την καθαρότητα της ναρκωτικής ουσίας, καθώς και τα διαγνωστικά στοιχεία του άρθρου 13 (άρθρο 12 παρ. 1 εδ.β ν.1729/1987), δηλαδή το αποτέλεσμα της τυχόν διενεργούμενης ιατρικής πραγματογνωμοσύνης για τα βαθμό εξάρτησης του δράστη από τη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Η προβλεπόμενη από το τρίτο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 12 ν. 1729/1987 δυνατότητα έκδοσης υπουργικών αποφάσεων, οι οποίες να καθορίζουν τα όρια της ποσότητας κάθε επιμέρους ναρκωτικής ουσίας που θεωρείται ότι καλύπτει τις ανάγκες του χρήστη (εξαιρουμένου ή μη) για ορισμένο χρόνο δεν αξιοποιήθηκε, γιατί κρίθηκε ως επιστημονικά άστοχη η επιβολή αυστηρών ποσοτικών κριτηρίων για την εφαρμογή της παρ. 1 του άρθρου Αυτό όμως δεν αναιρεί το γεγονός ότι η μη ύπαρξη κάποιων αντικειμενικών κριτηρίων για το αν μια ποσότητα ναρκωτικών ουσιών που προμηθεύεται ή κατέχει ο δράστης (ή φυτά ινδικής κάνναβης που καλλιεργεί) έχουν αποκλειστικό προορισμό την ικανοποίηση των δικών του αναγκών, συντελεί στο να εμφανίζει σημαντικές διακυμάνσεις η νομολογία των δικαστηρίων της ουσίας, γεγονός αυτονόητα αρνητικό από άποψη ασφάλειας δικαίου και αποτρεπτικής συνδρομής κατά του κινδύνου περαιτέρω διάδοσης των ναρκωτικών ουσιών. Η ερμηνεία της διάταξης του άρθρου 12 παρ. 1 γίνεται έτσι ασφαλής αν αιτιολογεί αρνητικά την ποσότητα της ναρκωτικής ουσίας, θεωρώντας ότι αυτή δεν πρέπει να είναι τόση ώστε να γίνεται 12 Παρασκευόπουλου-Κοσμάτου, Ναρκωτικά, σελ. 130, Παύλου, Ναρκωτικά, σελ. 208

14 14 αναξιόπιστος ο ισχυρισμός προσωπικής χρήσης, ενώ η αξιολόγηση της ποσότητας ως μικρής πρέπει να έχει ως μοναδικό άξονα το πρόσωπο του συγκεκριμένου δράστη χρησιμοποιώντας ως κριτήρια την συχνότητα και την συστηματικότητα της χρήσης, το είδος 13, την καθαρότητα και την περιεκτικότητα της ουσίας 14, την ημερήσια δόση του χρήστη 15, την ιδιοσυστασία του οργανισμού του, αλλά και αστάθμητους παράγοντες, όπως η οικονομική κατάσταση του δράστη και η συγκυρία της αγοράς 16. Η διάταξη του άρθρου 12 παρ. 1 δεν απαιτεί (όπως παλαιότερα) η ποσότητα ναρκωτικών να είναι μικρή, αφήνοντας την εκτίμηση αυτή στο δικαστήριο. Προσεκτικότερη όμως παρατήρηση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι κατά τη νομοθετική βούληση μόνο η κατοχή ή η προμήθεια (ή καλλιέργεια) μικρών ποσοτήτων ναρκωτικών ουσιών πρέπει να υπάγεται στη διάταξη του άρθρου 12 παρ. 1, η οποία εισάγεται ως εξαίρεση από τον κανόνα του άρθρου 5 ν. 1729/1987 σύμφωνα με το οποίο τιμωρούνται σε βαθμό κακουργήματος όλες οι πράξεις προμήθειας (ή καλλιέργειας) και κατοχής ναρκωτικών ουσιών, αδιακρίτως του μεγέθους αυτών, όταν ο δράστης δεν επικαλείται (και δεν αποδεικνύεται) ότι τις προόριζε αποκλειστικά για δική του χρήση. Επιχείρημα για την ορθότητα αυτής της άποψης αποτελεί και η διατύπωση της παρ. 4 του άρθρου 12, η οποία αναφέρεται ρητά σε μικροποσότητα ναρκωτικών κατά την περιγραφή του αδικήματος της 13 ΣυμβΔιαρκΝαυτΠειρ 232/1991, Υπερ. 1992/ Γ. Σταθέα, Ερμηνεία του νόμου περί ναρκωτικών, Αθήνα 1993, σελ. 82επ 15 ΤρΕφΚακΑθ. 2975/2002, Ποιν.Δικ.2004/155, Συμβ.Εφ.Κρήτης 312/ Παύλου, Ναρκωτικά, σελ. 208, Ν. Παρασκευόπουλου-Κ. Κοσμάτου, Ναρκωτικά, σελ. 130.

15 15 διάθεσης μεταξύ χρηστών μέρους από την ποσότητα την οποία ο ένας από αυτούς προμηθεύτηκε για τις προσωπικές του ανάγκες». Η διάταξη αυτή αναφερόμενη στο δράστη ως «υπαίτιο των πράξεων της παραγράφου 1 και ταυτόχρονα χαρακτηρίζοντας την ποσότητα ναρκωτικών που προμηθεύθηκε (ή καλλιεργεί) ή κατέχει για δική του αποκλειστικά χρήση (από την οποία διαθέτει σε άλλον χρήστη) ως μικροποσότητα τιμωρεί μεν ηπιότερα τη διάθεση μεταξύ χρηστών ναρκωτικών, αλλά δεν διαπλάθει νέα νομοτυπική μορφή αδικήματος του άρθρου 12 παρ. 1, επ ευκαιρία του οποίου τελείται το αδίκημα της παρ. 4 του άρθρου 12, αντιθέτως μάλλον φαίνεται καταρχήν να συμπληρούται το περιεχόμενο της διατάξεως της παρ. 1 του άρθρου 12 με την παρ.4 του άρθρου αυτού 17. Διαφορετικά, αν γίνει δεκτό ότι δεν υφίσταται οποιοσδήποτε ποσοτικός περιορισμός των ναρκωτικών που μπορεί να προμηθεύεται ή να καλλιεργεί ή να κατέχει ο δράστης της παράβασης του άρθρου 12 παρ. 1, θα έμενε ελάχιστο πεδίο εφαρμογής της κακουργηματικής μορφής προμήθειας, καλλιέργειας και κατοχής ναρκωτικών ουσιών, σύμφωνα με το άρθρο 5 ν. 1729/1987. Γιατί ο δράστης της παράβασης του άρθρου 5 θα μπορούσε να αποτρέπει την καταδίκη του για κακούργημα, επικαλούμενος προς απαλλαγή του ότι τις πολύ σημαντικές ποσότητες ναρκωτικών ουσιών τις προόριζε για δική του αποκλειστικά χρήση με μακροχρόνιο προγραμματισμό. Έτσι, θα ματαιωνόταν και η δίωξη πράξεων εμπορίας ναρκωτικών από το ίδιο πρόσωπο, αφού θα μπορούσε να προβάλει επιτυχώς ότι η διάθεση μικρού μέρους ναρκωτικών (από τη μεγάλη ποσότητα που αυτός κατείχε) προς άλλο 17 Δημητράτου, Προμήθεια και διάθεση μεταξύ χρηστών μικρών ποσοτήτων ναρκωτικών ουσιών για ιδία χρήση, Ποιν.Δικ.2002/1190

16 16 χρήστη συντελέσθηκε αποκλειστικά για τις ανάγκες εκείνου που την έλαβε. Κάτι τέτοιο θα ήταν ανεπιεικές και θα υπονόμευε την προσπάθεια της ίδιας της Πολιτείας να εμποδίσει τη διάδοση των ναρκωτικών ουσιών, στην οποία αποβλέπουν και οι αυστηρές ποινές του ν. 1729/1987. Το Δικαστήριο οφείλει να αιτιολογεί την απόρριψη του ισχυρισμού του κατηγορουμένου για προμήθεια (καλλιέργεια) ή κατοχή ναρκωτικών ουσιών με προορισμό αποκλειστικά την εξυπηρέτηση των δικών του αναγκών 18 Β. ΠΟΙΝΙΚΟ ΜΗΤΡΩΟ Κατά την παράγραφο 2 του άρθρου 12 του ν. 1729/1987 «Καταδικαστικές αποφάσεις της προηγούμενης παραγράφου δεν καταχωρίζονται στα αντίγραφα των δελτίων ποινικού μητρώου, εκτός αν μέσα σε πέντε χρόνια από τη δημοσίευση της αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης επακολουθήσει αμετάκλητη καταδίκη για την ίδια πράξη». Η ρύθμιση αυτή εξυπηρετεί τους σκοπούς της ειδικής πρόληψης 19, επιδιώκοντας να ενθαρρύνει την προσπάθεια των μη τοξικομανών χρηστών να απεμπλακούν από τις ναρκωτικές ουσίες. Η μη εγγραφή της ποινικής καταδίκης γίνεται υπό την αίρεση της μη υποτροπής εντός πενταετίας, εάν δε πληρωθεί η αίρεση, εγγράφονται αμφότερες οι ποινές στο ποινικό μητρώο του κατηγορουμένου. Γ. ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΗΣ ΠΑΡ. 1 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 12 ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΠΟΡΙΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ (ΑΡΘΡΟ 5 Ν.1729/1987) 18 ΑΠ 118/2003, Ποιν.Λογ. 2003/148, ΑΠ 1429/2000, Π.Χρ. 2001/ Ν. Παρασκευόπουλου-Κ.Κοσμάτου, Ναρκωτικά, σελ. 132.

17 17 Εάν το πρόσωπο προμηθεύθηκε ή κατέχει μια ποσότητα ναρκωτικών ουσιών κι έχει σκοπό ένα μέρος από αυτή να το χρησιμοποιήσει για τις δικές του ανάγκες και την υπόλοιπη να τη διαθέσει (πωλήσει) σε τρίτους, τακτική συνήθης για τους συστηματικούς χρήστες ναρκωτικών ουσιών, οι οποίοι είναι ταυτόχρονα και διακινητές (βαποράκια), τότε πραγματώνεται κατ αρχήν τόσο το κακούργημα του άρθρου 5 όσο και το πλημμέλημα του άρθρου 12 παρ.1 ν. 1729/1987. Ωστόσο, θα εφαρμοσθεί μόνο η κακουργηματική προμήθεια, καλλιέργεια ή κατοχή ναρκωτικών ουσιών κατ αναλογική εφαρμογή της διατάξεως του άρθρου 5 παρ καθώς πρόκειται για φαινομενική πραγματική συρροή 21. Άλλωστε, όταν κάποιος διακινεί ναρκωτικά και παράλληλα κάνει χρήση αυτών δεν είναι εύκολο να διακριβωθεί πόσο μέρος από μια συγκεκριμένη ποσότητα που προμηθεύθηκε ή κατείχε θα διέθετε για τις προσωπικές του ανάγκες και πόσο θα πωλούσε σε άλλους χρήστες ή διακινητές. Διότι από λόγους στοιχειώδους αυτοπροστασίας, δεν έχει συμφέρον ο δράστης να αποκαλύψει τους προμηθευτές του ούτε τη συχνότητα με την οποία είχε την δυνατότητα αλλά και την πρόθεση να επαναλάβει την πράξη του, ενώ το κέρδος, ως κίνητρο, κατά κανόνα, της κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας, τον ωθεί να πωλεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος από την ποσότητα ναρκωτικών που κατέχει ή προμηθεύεται. Στην λογική αυτή κινείται και η νομολογία του Ανώτατου Ακυρωτικού, το οποίο έκρινε ότι δεν πρέπει να θεωρείται προς ιδία και μόνο χρήση του δράστη, λόγω του (σημαντικού) μεγέθους της ποσότητας ναρκωτικών ουσιών 20 Παύλου, Ναρκωτικά, σελ , 21 ΑΠ 177/1987, Π.Χρ. 1987/603, Ν.Ανδρουλάκη σε Π.Χρ. 1982, σελ. 347 επ

18 18 α. 6 γραμμαρίων ηρωίνης 22 και β. 88,5 γραμμαρίων ινδικής κάνναβης 23. Αντίθετα, κρίθηκε ότι ήταν προς ιδία χρήση η κατοχή από μη τοξικομανή α. 33 γραμμαρίων αποξηραμένης ινδικής κάνναβης και η καλλιέργεια έξι δενδρυλλίων από αυτή στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής της 24 και β. 5,05 γραμμαρίων ινδικής κάνναβης 25. Είναι όμως χαρακτηριστικό ότι η νομολογία των δικαστηρίων της ουσίας έχει τάση διεύρυνσης των περιπτώσεων υπαγωγής στο άρθρο 12 παρ. 1 όλο και μεγαλύτερων προμηθευμένων και κατεχόμενων ποσοτήτων ναρκωτικών ουσιών από χρήστες αυτών. Δ. ΕΝΤΕΛΩΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ (Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ) Η ΚΑΤΟΧΗ Η ΧΡΗΣΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 12 του ν. 1729/1987 «Βούλευμα ή απόφαση, ότι ο υπαίτιος δεν πρέπει να τιμωρηθεί, μπορεί να εκδοθεί και ο δράστης της παρ. 1 του παρόντος να κριθεί ατιμώρητος χωρίς να διαταχθεί προηγουμένως η από μέρους του παρακολούθηση θεραπευτικού προγράμματος, όταν το δικαστικό συμβούλιο ή το δικαστήριο, εκτιμώντας τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες τελέστηκε η πράξη και την προσωπικότητα του δράστη, κρίνει ότι η αξιόποινη πράξη ήταν τελείως συμπτωματική και δεν είναι πιθανό να επαναληφθεί αυτή ή κάποια άλλη του παρόντος νόμου. Σε κάθε περίπτωση το συμβούλιο ή το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει στον κρινόμενο ατιμώρητο δράστη έναν ή περισσότερους όρους του άρθρου 100Α 22 ΑΠ 1615/1997, Ποιν.Δικ. 1998/ ΑΠ 327/2000, Ποιν.Δικ 3/ ΑΠ 78/1998, Π.Χρ. ΜΗ/ ΑΠ 927/1999, Π.Χρ. Ν/433

19 19 παρ. 2 του Π.Κ. Το ως άνω βούλευμα ή η απόφαση υπόκειται σε έφεση και σε αναίρεση». Με την διάταξη αυτή καθιερώνεται προσωπικός λόγος δυνητικής δικαστικής άφεσης της ποινής του δράστη της παράβασης της παρ. 1 του άρθρου 12 εφόσον συντρέχουν δύο προϋποθέσεις, για τη διαπίστωση της συνδρομής των οποίων απαιτείται μία διαγνωστική και μία προγνωστική κρίση. Η πρώτη προϋπόθεση αφορά τον χαρακτήρα της πράξης καθεαυτής, η οποία πρέπει να ήταν «τελείως συμπτωματική» και η δεύτερη προϋπόθεση αναφέρεται στην προσδοκώμενη μελλοντική συμπεριφορά του δράστη, η οποία δεν πρέπει να δημιουργεί πιθανότητα επανάληψης αυτής ή άλλης πράξης του νόμου περί ναρκωτικών ουσιών. Για τη συνδρομή των δύο αυτών προϋποθέσεων το δικαστήριο εκτιμά τις ειδικές συνθήκες κάτω από τις οποίες τελέσθηκε η πράξη και την προσωπικότητα του δράστη, η οποία διαμορφώνεται από την ηλικία, τις διανοητικές λειτουργίες, τη δυνατότητα κρίσης και αναλογισμού των επιμέρους συνεπειών 26. Ο λόγος αυτός άφεσης της ποινής συμβαδίζει με την κατασταλτική αντιμετώπιση του χρήστη, εξειδικεύει όμως μία επιδίωξη επιείκειας, θεσπίζοντας τη δυνατότητα του δικαστηρίου να επιβάλει, αντί της ποινικής κύρωσης τους όρους του άρθρου 100Α ΠΚ, ώστε να εξασφαλισθεί η μη εμπλοκή του δράστη μελλοντικά με ναρκωτικές ουσίες. Ο όρος «τελείως συμπτωματική», ως προσδιοριστικό στοιχείο της παράβασης του άρθρου 12 παρ. 1 ν. 1729/1987, για να καταστεί αυτή ατιμώρητη κατά την παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου δεν είναι κατ ακριβολογία ταυτόσημος με τον όρο «περιστασιακή», η οποία έχει με προσεκτικότερη θεώρηση ευρύτερο εννοιολογικό περιεχόμενο. Ειδικότερα, 26 ΑΠ 186/1994 ΠΧρ. ΜΕ/203, 1228/1994, ΝοΒ 48/92

20 20 από τη γραμματική διατύπωση του άρθρου 12 παρ. 3, τη λογική ερμηνεία και το νομοθετικό σκοπό της συνάγεται ότι η λέξη «συμπτωματική», ως επιθετικός προσδιορισμός, σημαίνει ότι το προσδιοριζόμενο, δηλαδή η προμήθεια ή καλλιέργεια ή κατοχή για ιδία χρήση και η χρήση μικροποσότητας ναρκωτικών ουσιών που αποδεδειγμένα εξυπηρετεί την ανάγκη του προμηθευόμενου, οφείλεται σε τυχαίο περιστατικό και αποτελεί ανώμαλη κατάσταση. Το επίρρημα «τελείως» πριν από τον επιθετικό προσδιορισμό «συμπτωματική» αποκλείει με έμφαση, για την εφαρμογή της παρ.3 του άρθρου 12 ν.1729/1987, να υπήρξε προσχεδιασμός του δράστη ή άλλη συμβολή του για τη δημιουργία των συνθηκών προσφοράς των ναρκωτικών που προμηθεύθηκε για ιδία χρήση ή καλλιέργησε ή πήρε στην κατοχή του ή έκανε χρήση και προϋποθέτει ότι αυτές οι πράξεις τελέσθηκαν απρόσμενα στα πλαίσια μιας συνήθους γι αυτόν κατάστασης ή δραστηριότητας ή εκδήλωσης. Αρνητικό παράγοντα, επίσης, για τον χαρακτηρισμό της πράξης ως τελείως συμπτωματικής συνιστά, όπως είναι ευνόητο, και η από το δράστη τέλεση στο παρελθόν άλλης παράβασης του νόμου περί ναρκωτικών 27. Περαιτέρω, η έννοια «τελείως συμπτωματική» προϋποθέτει επίσης ότι η παραβατικότητα ήταν χρονικά και ποσοτικά περιορισμένη στο επίπεδο της μιας και μόνο εμπειρίας (προμήθεια ή καλλιέργεια ή κατοχή ποσότητας μιας χρήσης ή διενέργεια μιας χρήσης ναρκωτικής ουσίας). Αν η χρήση είναι περιοδικώς επαναλαμβανόμενη ή η προμηθευόμενη ποσότητα καθεαυτή περιέχει τη δυναμική της επαναλαμβανόμενης χρήσης των ναρκωτικών ουσιών, περιέχει αυτομάτως και τον κίνδυνο του εθισμού στη χρήση τους και 27 ΑΠ 1512/2002, Π.Λόγος 2002/1533, ΑΠ 801/2000 Π.Χρ. 2001/125

21 21 ένα τέτοιο, κοινωνικά μη αποδεκτό ενδεχόμενο, δεν είναι λογικό να υποθέσουμε ότι αγνοείται με τη διάταξη του άρθρου 12 παρ. 3 του ν. 1729/1987, που καθιερώνει εξαίρεση από τον κανόνα του αξιοποίνου της χρήσης των ναρκωτικών ουσιών. Ούτε μπορεί να συναχθεί αντίθετο επιχείρημα υπέρ της άποψης που ταυτίζει την «εντελώς συμπτωματική» με την «περιστασιακή» χρήση ναρκωτικών ουσιών, αποσυνδέοντας το ατιμώρητο κατά την παρ. 3 του άρθρου 12 από το μέγεθος της κατεχόμενης ποσότητας ναρκωτικών ουσιών και την πολλαπλότητα της χρήσης τους και μετατοπίζοντας το βάρος της κρίσης για το μη τιμωρητό της παράβασης στην έλλειψη πιθανότητας επανάληψής της στο μέλλον. Η πιθανότητα αυτή άλλωστε είναι αμφίβολης τεκμηρίωσης, αφού τα στοιχεία που την προσδιορίζουν δεν έχει συμφέρον ο κατηγορούμενος να τα θέσει υπό την κρίση του δικαστηρίου. Διαφορετική ερμηνεία της πιο πάνω διάταξης οδηγεί μοιραία σε «αποποινικοποίηση» της χρήσης των ναρκωτικών ουσιών γενικώς, αφού οι μεν τακτικοί χρήστες, καθιστάμενοι σχεδόν αναπόφευκτα τοξικομανείς, είναι ατιμώρητοι κατ εφαρμογή του άρθρου 13 παρ. 4 του ν. 1729/1987, όλοι δε οι περιστασιακοί χρήστες θα μπορούν να έχουν την ίδια μεταχείριση, κατ εφαρμογή της παρ. 3 του άρθρου 12 του ίδιου νόμου, εφόσον οι αποκαλυπτόμενες επιμέρους πράξεις τους θα κρίνονται αυτοτελώς και δεν θα είναι δυνατόν διαφορετικά δικαστήρια (ή και το ίδιο το δικαστήριο με διαφορετική συγκρότηση) να γνωρίζουν ούτε να λαμβάνουν υπόψη τους την προηγούμενη διαγωγή αυτών των χρηστών. Συνακολούθως, πρέπει να μένει ατιμώρητη η προμήθεια ή καλλιέργεια ή κατοχή για ιδία χρήση και η χρήση ναρκωτικών ουσιών, όταν αφενός μεν είναι «τελείως συμπτωματική», με την έννοια ότι τελείται μία φορά, δηλαδή αφορά μία χρήση ή δυνατότητα

22 22 χρήσης της προμηθευόμενης ή καλλιεργούμενης ή κατεχόμενης ποσότητας ναρκωτικών και με την ευκαιρία ιδιαίτερων περιστάσεων (τόπου, χρόνου, εργασίας, ψυχαγωγίας κλπ.), αφετέρου δε ότι δεν υπάρχει πιθανότητα επανάληψής της στο μέλλον, η οποία (έλλειψη πιθανότητας) να προκύπτει από συγκεκριμένα στοιχεία του χαρακτήρα, της προσωπικότητας και του τρόπου ζωής του δράστη 28. Το δικαστήριο οφείλει να αιτιολογεί τον αυτοτελή ισχυρισμό του κατηγορουμένου ότι συντρέχει ο κατά το άρθρο 12 παρ.3 προσωπικός λόγος άφεσης της ποινής εφόσον ο ισχυρισμός αυτός είναι σαφής και ορισμένος 29. Με το προτελευταίο εδάφιο της παρ. 3 του άρθρου 12 καθιερώνεται η δυνατότητα επιβολής στον κατηγορούμενο που απαλλάσσεται από την ποινή γιατί κρίνεται η πράξη του άρθρου 1 τελείως συμπτωματική, των περιοριστικών όρων του άρθρου 100Α ΠΚ. Οι όροι αυτοί μπορεί συνίστανται ιδίως σε: α. απαγόρευση απομάκρυνσης του καταδικασμένου χωρίς άδεια από το συνήθη τόπο διαμονής του ή από άλλον τόπο που θα ορίσει το δικαστήριο, β. αφαίρεση διαβατηρίου ή άλλου ισοδύναμου ταξιδιωτικού εγγράφου και απαγόρευση εξόδου από τη χώρα, γ. υποχρέωση καταδικασμένου να εμφανίζεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα στις αστυνομικές αρχές του τόπου όπου διαμένει ή στα γραφεία της υπηρεσίας επιμελητών κοινωνικής αρωγής, δ. αφαίρεση άδειας οδήγησης για ορισμένο χρονικό διάστημα, ε. απαγόρευση να συναναστρέφεται ορισμένα πρόσωπα, στ. εκπλήρωση υποχρεώσεων του καταδικασμένου για διατροφή ή επιμέλεια προς άλλα πρόσωπα κλπ. 28 ΑΠ 1180/2003, Ποίον. Λόγος 2003/2165, 1515/2002, Π.Λόγος 2002/ ΑΠ 2112/2003, Ποιν.Δικ. 2004/371, ΑΠ 1989/2003, Π.Λόγος 2003/2165

23 23 Είναι όμως προφανές ότι η παραπομπή στην τελευταία αυτή διάταξη γίνεται απλώς για να υποδειχθούν οι όροι, μεταξύ των οποίων μπορεί να επιλέξει ο δικαστής χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ισχύει και εδώ η διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 100Α ΠΚ, σύμφωνα με την οποία η παραβίαση των όρων που επιβλήθηκαν μπορεί να επιτρέψει την άρση της αναστολής. Διότι η ρύθμιση αυτή αφορά την αναστολή υπό επιτήρηση, η οποία εκ φύσεως έχει το χαρακτήρα της υπό αίρεση αποχής από την εκτέλεση της ποινής και όχι την οριστική μη επιβολή της που συνιστά η άφεση της ποινής 30. Η δυνητική αυτή δικαστική άφεση της ποινής, που ισχύει τόσο για τους αυτουργούς όσο και για τους συμμέτοχους μπορεί να απαγγελθεί είτε με βούλευμα του δικαστικού συμβουλίου είτε με την απόφαση του δικαστηρίου, που έχουν χαρακτήρα απαλλακτικού βουλεύματος ή αθωωτικής απόφασης, αλλά κατά παρέκκλιση των άρθρων 478 και 486 ΚΠΔ υπόκεινται σε έφεση ή αναίρεση τόσο από τον κατηγορούμενο όσο και από τον Εισαγγελέα. Η δυνατότητα να επιβληθεί στον κατηγορούμενο που κατηγορείται για παράβαση της παρ. 1, εφόσον προβάλλεται ισχυρισμός απαλλαγής του, κατά την παρ. 3, η παρακολούθηση συμβουλευτικού θεραπευτικού προγράμματος, παραμένει καταρχήν ενεργός, η προδικασία όμως και οι προϋποθέσεις έκδοσης της σχετικής διάταξης, τις οποίες προέβλεπε η παράγραφος 2 του άρθρου 12, δεν ισχύουν μετά την αντικατάσταση αυτής της παραγράφου με το άρθρο 5 παρ. 5 του ν. 3189/2003. Έτσι, είναι ανεφάρμοστη μια τέτοια δυνατότητα μέχρι να γίνει νέα νομοθετική ρύθμιση. 30 Λ. Μαργαρίτη, Ποινολογία, σελ. 406επ.

24 24 Ε. ΔΙΑΘΕΣΗ ΜΙΚΡΟΠΟΣΟΤΗΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΧΡΗΣΤΩΝ Με το άρθρο 12 παρ. 4 του ν. 1729/1987 ορίζονται τα εξής: ο υπαίτιος των πράξεων της παραγράφου 1 τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών, αν από τη μικροποσότητα ναρκωτικών που έχει προμηθευτεί για τις προσωπικές του ανάγκες, διαθέτει σε άλλον μικρή ποσότητα για δική του αποκλειστικά χρήση. Η ποινή αυτή μπορεί να μετατρέπεται σε χρηματική και να αναστέλλεται σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα. Αν συντρέχει διακεκριμένη περίπτωση από τις προβλεπόμενες στο άρθρο 6 ή επιβαρυντική περίσταση του άρθρου 8, η διάταξη του πρώτου εδαφίου δεν εφαρμόζεται. Το μέγεθος της μικρής ποσότητας ναρκωτικής ουσίας μπορεί να προσδιορίζεται με την απόφαση της παραγράφου 1 του άρθρου αυτού. Με τη διάταξη αυτή, συνεπώς, τιμωρείται σε βαθμό πλημμελήματος, δηλαδή ελαφρότερα από την παράβαση του άρθρου 5 του ν. 1729/1987, αλλά αυστηρότερα από την παράβαση του άρθρου 12 παρ. 1, ήτοι με φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών, εγγραφόμενη πάντοτε στο Δελτίο Ποινικού Μητρώου εκείνου που καταδικάζεται, αλλά δυνάμενη να ανασταλεί ή να μετατραπεί σε χρηματική ποινή, εκείνος που είναι δράστης της παράβασης του άρθρου 12 παρ. 1 και από την μικροποσότητα ναρκωτικών που προμηθεύθηκε ή κατέχει για δική του αποκλειστικά χρήση διαθέτει με (επιγενόμενο) δόλο μικρή ποσότητα σε άλλον για δική του αποκλειστικά χρήση. Δεν εφαρμόζεται η διάταξη αυτή και διώκεται σε βαθμό κακουργήματος η παράβαση της παρ. 4, αν συντρέχει διακεκριμένη περίπτωση του άρθρου 6 (ο δράστης είναι υπάλληλος ή γίνεται εισαγωγή ναρκωτικών ουσιών σε σχολικές μονάδες, χώρους άθλησης ή συγκέντρωσης μαθητών ή σπουδαστών ή διαμονής των ενόπλων δυνάμεων) ή επιβαρυντική περίπτωση του άρθρου 8 (κατ

25 25 επάγγελμα ή κατά συνήθεια τέλεση κακουργημάτων των άρθρων 5,6,7, υποτροπή, σκοπός να προκληθεί η χρήση ναρκωτικών ουσιών από ανηλίκους κλπ.). Η διάταξη αυτή αποτελεί μία αυτοτελή εκδοχή διακίνησης ναρκωτικών ουσιών, περιορισμένης έκτασης και ειδικού δόλου. Καλύπτει μόνο περιπτώσεις διάθεσης μικροποσοτήτων με την ευκαιρία προηγούμενης προμήθειας ή κατοχής ναρκωτικών για ιδία αποκλειστική χρήση, η οποία τιμωρείται μεν αυτοτελώς με την παρ. 1, κατά το μέρος όμως που αφορά τη διατιθέμενη σε άλλον ποσότητα ενσωματώνεται και συντιμωρείται με την παρ. 4. Η πράξη επικαλύπτεται από τον μικτό δόλο της κατ αρχήν προμήθειας του ναρκωτικού για προσωπική αποκλειστική χρήση, που εμπλουτίζεται και με τον μεταγενέστερο σκοπό μερικής περαιτέρω διάθεσης. Πρόκειται για μια κυρωτική επιλογή του νομοθέτη που δεν λειτουργεί ως σύνδεσμος των άρθρων 5 και 12, αλλά αναπτύσσει τη δική της κυρωτική δυναμική, τελώντας σε σχέση αλληλοαποκλεισμού τόσο προς τις πράξεις του άρθρου 5 όσο και ως προς τις πράξεις του άρθρου 12 παρ Η λογική αφετηρία της διάταξης της παρ. 4 του άρθρου 12 έγκειται στο ότι η διάθεση για αποκλειστική χρήση άλλου μικρής ποσότητας ναρκωτικών που αποτελεί μέρος μικροποσότητας που προμηθεύθηκε ή κατέχει ο δράστης για δική του αποκλειστική χρήση (για πράξη που τιμωρείται σε βαθμό πλημμελήματος με φυλάκιση μέχρι ενός έτους) δεν μπορεί να εξομοιωθεί από άποψη βαρύτητας με την κακουργηματική διάθεση του άρθρου 5 ούτε από άποψη επικινδυνότητας του δράστη. Γιατί ο δόλος του διαμορφώνεται συχνά κάτω από ιδιαίτερες 31 Στ. Παύλου, Το κυρωτικό Πεδίο των άρθρων 5 και 12 του ν. 1729/1987 και η ακριβέστερη διάκριση και οριοθέτησή τους (ή η κυρωτική διαφοροποίηση στην μεταχείριση του διακινητή, του χρήστη και του χρήστη-μικροδιακινητή), Πρακτικά Η Πανελληνίου Συνεδρίου Ελληνικής Εταιρίας Ποινικού Δικαίου: Ποινικό δίκαιο και Ναρκωτικά, εκδ. ΠΝ.Σάκκουλα, Αθήνα 2003, σελ. 127επ.

26 26 περιστάσεις μειωμένων αντιστάσεών του εξαιτίας της χρήσης των ναρκωτικών ουσιών και επιπλέον ελλείπει το στοιχείο της κερδοσκοπίας που χαρακτηρίζει τα κακουργήματα των άρθρων 5-8 του ν. 1729/1987. Επομένως, δεν νοείται διάθεση ολόκληρης της μικροποσότητας που προμηθεύθηκε για δική του αποκλειστική χρήση ο δράστης, ούτε πώληση της ποσότητας αυτής, αφού ο νομοθέτης χρησιμοποιεί τον όρο διαθέτει, ο οποίος έχει σαφή έννοια στο άρθρο ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 12 ΠΑΡ.4 Η έννοια της «μικροποσότητας» ναρκωτικών ουσιών που έχει προμηθευθεί για τις προσωπικές του ανάγκες ο δράστης του εγκλήματος της παρ. 4 του άρθρου 12 ν. 1729/1987 είναι εκείνη που περιγράφεται για τη στοιχειοθέτηση του εγκλήματος της παραγράφου 1 του άρθρου 12, στην οποία ευθέως παραπέμπει η παράγραφος 4. Το μέγεθος εξάλλου της «μικρής ποσότητας» που μπορεί να διατίθεται από το δράστη του εγκλήματος της παραγράφου 1 «σε άλλον για δική του αποκλειστική χρήση» δεν προσδιορίζεται από το νόμο, ο οποίος επαναλαμβάνει απλώς τη δυνατότητα ανάλογου με την παράγραφο 1, εδ. γ προσδιορισμού αυτού του μεγέθους με απόφαση του Υπουργού Υγείας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (άρθρο 12 παρ. 4 εδ.τελευταίο). Τέτοια απόφαση βεβαίως δεν έχει εκδοθεί για τους ίδιους λόγους που δεν εκδόθηκε και ανάλογη απόφαση σύμφωνα με την παρ.1 εδ γ του άρθρου 12. Επιχειρώντας έτσι προσέγγιση αυτού του ζητήματος με συνδυασμένη (λογική) ερμηνεία των διατάξεων των παραγράφων 1 και 4 του άρθρου 12 οδηγούμαστε στα εξής συμπεράσματα: 32 Στ. Παύλου, Ναρκωτικά, 1997, σελ. 216, Συμβ.Εφ.Πειρ. 306/1999, Υπερ. 2000/323, Ν.Παρασκεύοπουλου, Η καταστολή, σελ. 167, Ν.Δημητράτος στην Ποιν.Δικ. 2002/1191

27 27 1. Η καθιερούμενη με τη διάταξη του άρθρου 12 παρ. 4 πλημμεληματική μορφή διάθεσης ναρκωτικών ουσιών αποτελεί εξαίρεση από τον κανόνα του άρθρου 5 παρ. 1β του ν. 1729/1987 σύμφωνα με τον οποίο η «διάθεση ή διανομή σε τρίτους με οποιονδήποτε τρόπο ναρκωτικών» αποτελεί κακούργημα, τιμωρούμενο με κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών και χρηματική ποινή, όπως ακριβώς και το πλημμέλημα της προμήθειας μικροποσότητας ναρκωτικών ουσιών για τις προσωπικές ανάγκες κάποιου αποτελεί εξαίρεση από τον κανόνα του ίδιου άρθρου, σύμφωνα με τον οποίο η εισαγωγή στην επικράτεια, αγορά, ανάμιξη, παρασκευή και καλλιέργεια ναρκωτικών αποτελεί κακούργημα, ανάλογης βαρύτητας. 2. Εφόσον έγινε προμήθεια μικροποσότητας ναρκωτικών ουσιών για τις προσωπικές ανάγκες του δράστη του εγκλήματος της παρ. 1 του άρθρου 12, είναι φανερό ότι αυτός για να θεωρηθεί ότι τέλεσε τη διάθεση μέρους από τα ναρκωτικά που προμηθεύθηκε με την πλημμεληματική μορφή της παρ. 4 του άρθρου 12 και όχι με την κακουργηματική μορφή του άρθρου 5 περ. β, πρέπει: α. η διατιθέμενη ποσότητα να δίδεται με αποκλειστικό σκοπό να κάνει χρήση αυτής ο λήπτης αμέσως ή σε εύλογο χρόνο, που δεν μπορεί να απέχει χρονικό διάστημα τόσο μακρό, ώστε να αναιρεί την ανάγκη που δικαιολογεί την διάθεση της ναρκωτικής ουσίας, β. ο λήπτης να μην έχει στην κατοχή του ανάλογη με τη διατιθέμενη ναρκωτική ουσία ούτε δυνατότητα προμήθειάς της με άλλο τρόπο στο χρόνο που παρεμβάλλεται μεταξύ της προμήθειας και της σκοπούμενης χρήσης αυτής και γ. το μέγεθος της διατιθέμενης ναρκωτικής ουσίας να είναι τόσο όσο να αρκεί για τη χρήση που την προορίζει ο λήπτης και την οποία θέλει να καλύψει ο δράστης, με τον όρο ότι δεν αναιρεί κατά το μεγαλύτερο μέρος το σκοπό προμήθειας από τον τελευταίο της συνολικής

28 28 μικροποσότητας ναρκωτικής ουσίας. Και για να μην αναιρεθεί αυτός ο σκοπός πρέπει η διατιθέμενη ποσότητα να βρίσκεται σε τέτοιο ποσοτικό συσχετισμό με την συνολική «μικροποσότητα» ναρκωτικής ουσίας του δράστη, ώστε να δικαιολογείται στη συγκεκριμένη περίπτωση η διάθεση και να μην υπερβαίνει η διατιθέμενη ποσότητα το ποσοστό 50% της μικροποσότητας που προμηθεύθηκε για τις προσωπικές του ανάγκες ο δράστης 33. Ένας τέτοιος ποσοτικός συσχετισμός βρίσκεται μέσα στα όρια λογικής εκτίμησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς, υπό ανάλογες περιστάσεις, κατά τις οποίες η βούληση των ανθρώπων διαμορφώνεται από δύο βασικούς παράγοντες: α) από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, το οποίο εξωθεί στην εξασφάλιση της αναγκαίας για τον ίδιο το δράστη ναρκωτικής ουσίας, που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του είναι αυτή που προμηθεύθηκε, και β) από φιλάνθρωπα αισθήματα αλληλεγγύης, τα οποία τον εξωθούν στο να δίδει μέρος από τη ναρκωτική ουσία που κατέχει σε συνάνθρωπό του, που την έχει ανάγκη. Τα ανθρωπιστικά αυτά αισθήματα όμως, με οποιαδήποτε ηθική αντίληψη, υπαγορευόμενα ακόμα και από τους αυστηρότερους κανόνες φιλευσπλαχνίας και αρετής, δεν μπορούν να υπερβούν το παραπάνω μέτρο διανεμητικής εξίσωσης των υλικών αγαθών του κινούμενου από τέτοιες αντιλήψεις, εκτός αν στη διάθεση των ναρκωτικών κυριαρχεί το στοιχείο της κερδοσκοπίας. Βεβαίως, ο νόμος δεν απαγορεύει καταρχήν, με την παρ. 4 του άρθρου 12, να αποβλέπει σε κάποια ηθική ανταμοιβή ο δράστης με τη διάθεση μικρής ποσότητας ναρκωτικών σε άλλον για αποκλειστικά δική του χρήση, από τη μικροποσότητα που εκείνος είχε προμηθευθεί για τις προσωπικές του και 33 Αντίθετα, Σ. Γκρόζος, Υπεράσπιση 1999, σελ.1531 επ., Μ.Καϊάφα-Γκμπάντι σε Υπεράσπιση 1999, σελ. 1524, όπου υποστηρίζει ότι ακόμη και μεγαλύτερο μέρος της (μικρής) ποσότητας που κατείχε για αποκλειστική χρήση ο δράστης συνιστά μικροποσότητα, ώστε να πρέπει να έχει εφαρμογής η παρ. 4 Α.12 και στις περιπτώσεις αυτές

29 29 μόνο ανάγκες. Όταν όμως, η διατιθέμενη ποσότητα ναρκωτικών υπερβαίνει σε μέγεθος την αναγκαία για να χρησιμοποιηθεί από τον λήπτη ή σε ποσοστό που υπερβαίνει το ήμισυ της ποσότητας που προμηθεύθηκε ο δράστης για τις προσωπικές του ανάγκες ή όταν ως προς το τελευταίο υπάρχει το στοιχείο της κερδοσκοπίας, τότε υπερακοντίζεται ο νομοθετικός σκοπός της διάταξης του άρθρου 12 παρ. 4 και δεν εμπίπτει στο εννοιολογικό περιεχόμενο αυτής η διάθεση των ναρκωτικών, αλλά υπάγεται στη διάταξη του άρθρου 5 παρ. 2 ν. 1729/ Η έννοια της διαθέσεως Καταρχήν ο όρος «διάθεση» μικροποσότητας ναρκωτικής ουσίας σημαίνει πράξη μετακινήσεως ναρκωτικής ουσίας από κατοχή σε κατοχή χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα 34. Η εν λόγω ερμηνεία του όρου είχε οδηγήσει τη νομολογία των ποινικών δικαστηρίων στον αποκλεισμό της έννοιας της «πώλησης» ως πράξης εντασσόμενης στα όρια της ως άνω «διάθεσης», καθώς συστατικό στοιχείο της πώλησης συνιστά η μεταβίβαση κυριότητας του πράγματος με οικονομικό αντάλλαγμα. Προσεκτικότερη όμως θεώρηση του ζητήματος και ιδιαίτερα η έρευνα των ιστορικοβουλητικών κριτηρίων του νομοθέτη κατά τη σύνταξη της εν λόγω διάταξης, όπως αυτή υποδεικνύεται από την Εισηγητική Έκθεση του νόμου 1729/1987, η οποία ρητώς αναφέρει ότι με την παρ. 4 του άρθρου 12 του νόμου «αντιμετωπίζονται οι περιπτώσεις της με οποιονδήποτε τρόπο διακίνησης (μικροεμπορίας, δωρεάν διάθεσης κλπ.) οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο νομοθέτης μάλλον ήθελε να καλύψει 34 Μ.Καϊάφα Γκμπάντι, Υπερ. 1999, σελ. 1524

30 30 κυρωτικά και κάτι άλλο πέραν της δωρεάν διαθέσεως 35. Ετσι, θα πρέπει να γίνεται δεκτό ότι στην έννοια της διαθέσεως της παρ. 4 του άρθρου 12 του ν. 1729/1987 υπάγονται και οι περιπτώσεις της πωλήσεως μικροποσότητας ναρκωτικών ουσιών για να την αποκλειστική χρήση του αγοραστή χρήστη, στις οποίες όμως, το τίμημα του πωλούμενου αγαθού δεν ξεπερνά το ποσό το οποίο διατέθηκε από τον πωλητή χρήστη για την αγορά (προμήθεια) της εν λόγω ποσότητας, αποκλειόμενης έτσι της πιθανότητας κέρδους από την σχετική συναλλαγή Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΘΕΤΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΠΟΣΟΤΗΤΑΣ Η στοιχειοθέτηση του εγκλήματος του άρθρου 12 παρ. 4 είναι ανεξάρτητη από το αν η προμήθεια της μικροποσότητας για τις προσωπικές ανάγκες του δράστη κρίνεται τιμωρητή με την παρ. 1 του άρθρου 12 ή παραμένει ατιμώρητη λόγω τοξικομανίας (άρθρο 13 παρ.4). Δυσκολότερο βέβαια είναι να κριθεί ατιμώρητος ο δράστης της παράβασης του άρθρου 12 παρ.1, με την αιτιολογία ότι ήταν εντελώς συμπτωματική η πράξη του (άρθρο 12 παρ.3) και να καταδικασθεί για διάθεση με την παρ. 4 του άρθρου 12, αφού η συμπτωματικότητα της πράξης κατά την παρ. 3 του άρθρου 12, προϋποθέτει ότι η προμήθεια αφορά περιορισμένη ποσότητα σε επίπεδο μίας και μόνο χρήσης και αποκλείει σχεδιασμούς για επαναλαμβανόμενη 35 Στ. Παύλου, Ναρκωτικά, 1997, σελ Καϊάφα-Γκμπάντι, Παρατηρήσεις επί της Συμβ.Εφ.Πειρ. 306/1999, Υπεράσπιση 2000, σελ. 323 επ., Παρασκευόπουλου Κοσμάτου, Ναρκωτικά, σελ. 131 επ., Δημητράτου Ν., Προμήθεια και διάθεση μεταξύ χρηστών μικρών ποσοτήτων ναρκωτικών ουσιών για ιδία χρήση, Ποιν.Δικ. 2002/1190

31 31 χρήση που παρέχει δυνατότητα διάθεσης μέρους από την προμηθευόμενη ποσότητα ναρκωτικών ουσιών σε άλλον. Ο δράστης του αδικήματος της παρ. 4 του άρθρου 12 πρέπει να έχει δόλο, και τέτοιος υπάρχει όταν γνωρίζει τα περιστατικά που συγκροτούν την αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος και θέλει την πραγμάτωσή του. Δηλαδή πρέπει να γνωρίζει ο δράστης ότι από τη μικροποσότητα που προμηθεύθηκε για τις προσωπικές του ανάγκες διαθέτει σε άλλον μικρή ποσότητα για δική του αποκλειστικά χρήση και να ενεργεί για την πραγμάτωση αυτού του σκοπού με τη διάθεση της μικρής ποσότητας ναρκωτικών ουσιών σε άλλον. Το ζήτημα αν η μικροποσότητα ναρκωτικών που δίδεται είναι σε συγκεκριμένη περίπτωση για αποκλειστική χρήση του λήπτη θα κριθεί με βάση: α. το μέγεθος της διδόμενης ποσότητας καθεαυτό και σε συνδυασμό με εκείνο της συνολικής ποσότητας που είχε προμηθευθεί για τις προσωπικές του ανάγκες ο δράστης και από την οποία η πρώτη αφαιρείται και β. από τις ανάγκες του λήπτη-χρήστη των ναρκωτικών, οι οποίες εξαρτώνται τόσο από τη συχνότητα χρήσης τούτων και ενδεχομένως εθισμού του λήπτη, όσο και από τις ιδιαίτερες περιστάσεις που αποκλείουν την ικανοποίηση της επιθυμίας του με δικά του μέσα σε δεδομένη τοπική και χρονική συγκυρία. 4. ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΛΗΠΤΗ ΜΙΚΡΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Η ποινική ευθύνη του λήπτη της μικρής ποσότητας των ναρκωτικών κρίνεται αυτοτελώς, ανεξάρτητα από τη μεταχείριση του προμηθευτή-χρήστη αυτού. Εάν ο λήπτης χρησιμοποιεί τις ναρκωτικές ουσίες που προμηθεύθηκε

32 32 για δική του αποκλειστικά χρήση, τότε η συμπεριφορά του αξιολογείται ποινικώς μέσα στα πλαίσια των διατάξεων των άρθρων 12 παρ. 1,3 και 13 παρ.4 εδ.α του ν.1729/1987, δηλαδή τιμωρείται σε βαθμό πλημμελήματος κατ αρχήν με ποινή φυλάκισης μέχρι ενός έτους, εκτός αν είναι τοξικομανής ή η πράξη του τελέσθηκε τελείως συμπτωματικά και δεν είναι πιθανή η μελλοντική επανάληψή αυτής ή άλλης πράξης του νόμου 1729/1987. Εάν ο λήπτης διαθέσει περαιτέρω μέρος από τη μικροποσότητα που προμηθεύθηκε για δική του αποκλειστική χρήση, προκειμένου να τη χρησιμοποιήσει ο νέος λήπτης για τις προσωπικές του ανάγκες, τότε η ποινική ευθύνη του κρίνεται με βάση τη διάταξη της παρ. 4 του άρθρου 12. Δεν αποκλείεται όμως ο λήπτης από τη μικρή ποσότητα ναρκωτικής ουσίας που προμηθεύθηκε (από άλλον χρήστη) για δική του αποκλειστική χρήση να διαθέσει ένα μέρος της σε άλλον, όχι για δική του αποκλειστική χρήση, αλλά και για περαιτέρω μεταπώλησή της σε τρίτους. Στην περίπτωση αυτή, όπως και στην περίπτωση που ο λήπτης διαθέτει το σύνολο ή το μεγαλύτερο μέρος της μικροποσότητας που προμηθεύθηκε σε άλλον, στοιχειοθετείται κακουργηματική μορφή διάθεσης ναρκωτικής ουσίας. Στις περιπτώσεις αυτές, όπως είναι φανερό, δεν επηρεάζεται η ποινική ευθύνη του λήπτη από το γεγονός ότι οι ενέργειές του, σχετικά με τη μικρή ποσότητα ναρκωτικών ουσιών που προμηθεύθηκε, δεν καλύπτονταν από τα δόλο του προμηθευτή του. Είναι όμως χωρίς αμφισβήτηση ότι η αντικειμενική συμπεριφορά του λήπτη αποτελεί ένα σημαντικό αποδεικτικό στοιχείο, το οποίο θα συνεκτιμηθεί για να διαπιστωθεί αν περιλαμβανόταν αυτή η συμπεριφορά στο δόλο του προμηθευτή του, έτσι ώστε να γίνει η ορθή

33 33 ποινική αξιολόγηση και του χαρακτήρα της πράξης (προμήθειας) του τελευταίου. ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΥΡΡΟΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΑ α. ΑΠΟΠΕΙΡΑ α. Το έγκλημα της κατοχής ναρκωτικής ουσίας είναι επιδεκτικό απόπειρας τελούμενης με την προσπάθεια που οδηγεί ευθέως σε είσοδο της ναρκωτικής ουσίας στη σφαίρα κατοχής του δράστη. Απαιτείται δόλος του δράστη, που συνίσταται σε γνώση και θέληση αυτού να αποκτήσει τη ναρκωτική ουσία. Το δόλο αποκλείει η άγνοια του δράστη ότι πρόκειται για ναρκωτική ουσία που κρίνεται με τη διάταξη του άρθρου 30ΠΚ περί πραγματικής πλάνης, β, Το έγκλημα της προμήθειας ναρκωτικής ουσίας είναι επίσης επιδεκτικό απόπειρας, όταν η συμφωνία του δράστη με τον προμηθευτή του για την παράδοση της ναρκωτικής ουσίας ολοκληρώθηκε, αλλά δεν υλοποιήθηκε από εξωτερικά εμπόδια, γ. Στο έγκλημα της καλλιέργειας ινδικής κάνναβης είναι πρακτικά δυσχερώς διαπιστώσιμη (ως αρχή εκτέλεσης) η ενέργεια, η οποία, αποτελώντας τμήμα της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος, οδηγεί ευθέως στην πραγμάτωσή του ή τελεί με αυτή σε τέτοια σχέση συνάφειας ώστε να θεωρείται τμήμα της. Με αφετηρία όμως το ότι οι σπόροι ινδικής κάνναβης δεν αποτελούν ναρκωτική ουσία και η κατοχή τους δεν συνιστά αδίκημα είναι νοητή ως αυτοτελής ενέργεια εκείνη που επιχειρείται για τη δημιουργία (φυσικών ή τεχνητών) συνθηκών εκκολάψεως του σπόρου σε φυτό και ανάπτυξής του, εφόσον δε αυτή δεν ολοκληρώνεται από εξωτερικά

34 34 εμπόδια (πχ. κατά την τοποθέτηση του σπόρου στο προετοιμασμένο κατάλληλα και σκαμμένο έδαφος ανακόπτεται η ολοκλήρωση της σποράς με τη σύλληψη του δράστη) υπάρχει απόπειρα καλλιέργειας 37 β. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Σε όλα τα αδικήματα του άρθρου 12 είναι δυνατή κάθε μορφή συμμετοχής. Μπορούν να τελεσθούν σε συναυτουργία (άρθρο 45ΠΚ) δύο ή περισσοτέρων δραστών, οπότε απαιτείται και κοινός δόλος αυτών, δηλαδή απαιτείται ο κάθε συναυτουργός να θέλει, επιδιώκει ή αποδέχεται την πραγμάτωση της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος, έχοντας γνώση ότι και οι άλλοι συμμέτοχοι ενεργούν με δόλο τέλεσης αυτού 38. Για την ύπαρξη ηθικής αυτουργίας (άρθρο 46 παρ. 1 α ΠΚ) και συνέργειας άμεσης (άρθρο 46 παρ. 1Β ΠΚ) ή απλής (αρ. 47 παρ.1πκ) απαιτείται να αποδεικνύονται τα πραγματικά περιστατικά που συγκροτούν τέτοιας μορφής συμμετοχή κατά το εννοιολογικό περιεχόμενο των προαναφερομένων διατάξεων. γ. ΣΥΡΡΟΗ Οι διατάξεις του άρθρου 12 ως ειδικές και ευνοϊκότερες για τον κατηγορούμενο (άρθρο 2 παρ. 1ΠΚ) υπερισχύουν των γενικών διατάξεων του άρθρου 5 παρ. 1 ν. 1729/1987, με τις οποίες τελούν σε σχέση αλληλοαποκλεισμού 39 και υφίσταται μεταξύ τους φαινομενική συρροή. Τέτοια συρροή υφίσταται επίσης και μεταξύ των πράξεων της παρ. 1 του άρθρου 12, όταν αφορούν την ίδια ποσότητα ναρκωτικών ουσιών, κατ ανάλογη εφαρμογή 37 ΑΠ 1138/2002, Ποιν.Δικ. 2003/512, άλλως Παύλου σε Υπερ. 1998, σελ. 187 επ. 38 ΑΠ 927/1999, Π.Χρ. 2000/433, 846/2001, Π.Λογ. 2001/ Στ.Παύλου, Το κυρωτικό πεδίο των άρθρων 5 και 12 του ν. 1729/1987 και η ακριβέστερη διάκριση και οριοθέτησή τους, Ποιν.Χρ. 2001, σελ. 385 επ.

35 35 της διάταξης του άρθρου 5 παρ. 2 ν. 1729/ , υπάρχει όμως αληθινή συρροή όταν οι πράξεις αυτές αφορούν διαφορετικές ποσότητες ναρκωτικών ουσιών, πράγμα συνηθισμένο ιδίως σε περίπτωση χρήσης ναρκωτικών ουσιών η οποία μπορεί να συνδυάζεται είτε με άλλη πράξη της παρ. 1 του άρθρου 12 ή των άρθρων 5 έως 11 του ν. 1729/1987. Αντίθετα, μεταξύ της πράξης της παρ. 4 του άρθρου 12 (διάθεση από χρήστη σε άλλο χρήστη μικροποσότητας ναρκωτικών) και των πράξεων της παρ. 1 του άρθρου 12 υπάρχει αληθινή συρροή 41. δ. ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Με το άρθρο 21 παρ. 1 του ν. 1729/1987 καθιερώνεται αρμοδιότητα του Τριμελούς Εφετείου για την εκδίκαση των κακουργημάτων του νόμου αυτού. Για τα πλημμελήματα του άρθρου 12 του ν. 1729/1987 η αρμοδιότητα καθορίζεται με τις γενικές διατάξεις του Κ.Π.Δ. Εάν μετά την υποβολή της δικογραφίας από τον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών στον Εισαγγελέα Εφετών δεν αποφασισθεί με σύμφωνη γνώμη και του Προέδρου Εφετών, η παραπομπή της υπόθεσης με απευθείας κλήση στο ακροατήριο, αλλά κρίνεται ότι η πράξη φέρει χαρακτήρα πλημμελήματος, εισάγεται η υπόθεση στο Συμβούλιο Εφετών, το οποίο παραπέμπει την υπόθεση στο αρμόδιο Δικαστήριο (άρθρο 120 παρ. 2ΚΠΔ). Διαφορετικά, το Συμβούλιο Εφετών αποφασίζει για όλους τους κατηγορουμένους στην ίδια υπόθεση αν υπάρχουν ενδείξεις ενοχής τους ή πρέπει για ορισμένους από αυτούς να κηρυχθεί 40 ΑΠ 177/1987, Π.Χρ.1987, σελ. 603, Μ.Καϊάφα-Γκμπάντι, Η εφαρμογή του νόμου για την καταπολέμηση των ναρκωτικών στην πράξη: μεταξύ προώθησης και υπέρβασης των νομοθετικών επιλογών, Ποιν.Δικ. 2001, σελ ΑΠ 900/1978, Ποιν.Χρ. ΚΗ /821, ΑΠ 69/1981, Ποιν.Χρ. ΛΑ /449, ΑΠ 825/1987, Ποιν.Χρ. ΛΖ /517.

36 36 απαράδεκτη ή να παύσει οριστικά η ποινική δίωξη ή να χωριστεί η υπόθεση (άρθρο 21 παρ. 5 ν. 1729/1987) ή να μη γίνει κατηγορία εναντίον τους Συμβ.Εφ.Θεσ/κης 638/2000, Αρμ. 2000/988.

37 37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΟΙΝΙΚΗ (ΕΙΔΙΚΗ) ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΛΗΘΕΙ ΣΕ ΕΙΔΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ (ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΗ): Άρθρα 13, 14 και 16 ν. 1729/1987 Ι. ΧΡΗΣΤΕΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΜΕΝΟΙ ΩΣ ΑΤΟΜΑ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΝΑ ΥΠΟΒΛΗΘΟΥΝ ΣΕ ΕΙΔΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ (ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΕΙΣ) ΚΑΙ Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 13 Ν. 1729/1987 Α. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗΣ ΤΗΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ ΩΣ ΑΤΟΜΟΥ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΛΗΘΕΙ ΣΕ ΕΙΔΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ 1. Η έννοια της τοξικομανίας Ο νόμος χαρακτηρίζει περιφραστικά και εύσχημα (προς αποφυγή στιγματισμού) τους τοξικομανείς χρήστες ναρκωτικών ουσιών ως άτομα «που απέκτησαν την έξη της χρήσης ναρκωτικών ουσιών και δεν μπορούν να την αποβάλλουν με τις δικές τους δυνάμεις». Είναι φανερό ότι ένας τέτοιος ορισμός είναι ασαφής, καθώς δεν περιέχει επιστημονικά κριτήρια αναγνώρισης μιας σωματικής και ψυχικής κατάστασης, η ύπαρξη της οποίας διαφοροποιεί τη μεταχείριση του χρήστη ναρκωτικών ουσιών από άποψη ποινικών κυρώσεων για παραβάσεις του νόμου 1729/1987 και κοινωνικής (κρατικής) μέριμνας προς το πρόσωπό του. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει υιοθετήσει για τον ορισμό της έννοιας του τοξικομανή τον εξής χαρακτηρισμό: «Η εξάρτηση είναι μία κατάσταση αλληλεπίδρασης μεταξύ ενός ζώντος οργανισμού και ενός ναρκωτικού, η οποία χαρακτηρίζεται από επιδράσεις στη συμπεριφορά ή άλλες που περιλαμβάνουν πάντοτε μία εσωτερική ώθηση για λήψη ναρκωτικού σε περιοδική ή διαρκή βάση, με