Πτυχιακή Εργασία. Υγρά Απόβλητα Ελαιοτριβείων μηχανικοί και χημικοί τρόποι επεξεργασίας

Transcript

1 Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καβάλας Σχολή Τεχνολογικών Εφαρμογών Τμήμα Μηχανολογίας Πτυχιακή Εργασία Υγρά Απόβλητα Ελαιοτριβείων μηχανικοί και χημικοί τρόποι επεξεργασίας Μ ακρογιαννάκης Δ ημήτρης Α.Μ.3289 Επιβλέπων : Βασίλης Λιόγκας, Μηχανολόγος Μηχανικός!VBc Καβάλα, Οκτώβριος 2006

2 Καταμεσήμερο Ιουλίου... που κι αν ακόμα δεν υπήρχαν ελαιώνες... θα τους είχα επινοήσει. ( Οδυσσέας Ελύτης)

3 Ευγαοιστίεα Για την εκπόνηση και την ολοκλήρωση της Πτυχιακής μου Εργασίας θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον καθηγητή του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Καβάλας του Τμήματος Μηχανολογίας, κ. Βασίλη Λιόγκα, για τις πολύτιμες συμβουλές του και το υλικό που προμήθευσε καθώς και τις διορθώσεις του. Ένα μεγάλο ευχαριστώ οφείλω στον Λέκτορα του Πανεπιστήμιου Αιγαίου του Τμήματος Περιβάλλοντος τον κ. Βογιάννη Ευστράτιος για την παρότρυνση του θέματος και την βοήθεια του, στην προμήθεια του βιβλίου Niaounakis Μ., Halvadakis C.P.: «Olive mill waste management». Κύριες ευχαριστίες οφείλονται στους γονείς και στην αδελφή μου οι οποίοι με την ψυχολογική και οικονομική τους υποστήριξη κατάφερα να τελειώσω την Πτυχιακή μου Εργασία.

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη...1 Κεφάλαιο 1: Εισαγοιγή...2 Εκταγοογή...3 Κεφάλαιο 2: Τρόποι Παραγίογής Ελαιόλαδου Ελαιόλαδο Διαδικασία εξαγωγής Παραδοσιακή ετιεξεργασία Ετιεξεριγασία τριών φάσεων-φυγοκέντρηση Επεξεργασία διχ) (ράσεαιν-φυγοκέντρηση Σύγκριση επεξεργασίας τριών και δυο ιράσεων-φυγοκέντρηση Αποθήκευση ελαιόλαδου Στατιστικά στοιχεία για την παραγωγή ελαιόλαδου στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου Κεφάλαιο 3: Νομοθεσία για τα Ελαιοτριβεία Ελληνική νομοθεσία Ευρωπαϊκή νομοθεσία Κεφάλαιο 4: Χαρακτηριστικά των Υ.Α.Ε Ορισμοί των τιαραμέτρων των αποβλήτων από ελαιοτριβεία Ονομασία των αττοβλήτων από ελαιοτριβεία σε χώρες της Μεσογείου Γενικά χαρακτηριστικά των αποβλήτων από ελαιοτριβεία Χαρακτηριστικά των υγρών αποβλήτων από ελαιοτριβεία για την Ελλάδα Χαρακτηρισμός αποβλήτων από το Υτιουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσιών Έργων Χαρακτηρισμός των αποβλήτων από ελαιοτριβεία από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Κέντρων Διάδοσης Τεχνολογίας για τη βελτίακιη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στον τομέα του ελαιόλαδου και της επιτραπέζιας ελιάς Χαρακτηρισμός των αποβλήτων από την εταιρία Aquatec OLIVIA Χαρακτηρισμός αποβλήτων από το πρόγραμμα CAT-MED Στερεά απόβλητα από ελαιοτριβεία... 35

5 Κεφάλαιο 5: Προβλήματα και Υφιστάμενη κατάσταση Υ.Α.Ε Περιβαλλοντικά προβλήματα από την απόρριψη των αποβλήτων των ελαιοτριβείων σε φυσικούς αποδεκτές Υφιστάμενη κατάσταση Ισπανία ταλία Ελλάδα...42 Κεφάλαιο 6: Μηχανικοί τρόποι εττεξεργασίας των Υ.Α.Ε Επίπλευση Καθίζηση Δεξαμενή καθιζήσεως IMHOFF Διήθηση Έκπλυση του διηθητικού μέσου Διαχωρισμός με μεμβράνες Απολίπωση Κεφάλαιο 7: Χημικοί τρόποι επεξεργασίας των Υ.Α.Ε Χημική κατακρήμνιση Ανόργανα κροκυδωτίκα Χημική Οξείδωση Όζον (03> Υπεροξείδιο του υδρογόνου (Η2Ο2) Προχωρημένες Οξειδωτικές Μέθοδοι Φωτοκαταλυτική Οξείδωση Φωτοκαταλυτική οξείδοοση με υπεροξείδιο του υδρογόνου (Η2Ο2) και υπεριώδες ακτινοβολία (UV) Φωτοκαταλυτική οξείδωση με αντιδραστήριο Fenton και Φωτο-Fenton Ηλεκτροχημική οξείδωση Προσρόφηση Κεφάλαιο 8: Συνδυασμένοι τρόποι επεξεργασίας των Υ.Α.Ε Συνδυασμένοι τρόποι επεξεργασίας των Υ.Α.Ε. Κεφάλαιο 9: Αξιολόγηση των μεθόδων - Συμπεράσματα - Προτάσεις Αξιολόγηση των μεθόδων Συμπεράσματα - Προτάσεις...91

6 Κεφάλαιο 10: Παραρτήματα.. Παράρτημα I... Παράρτημα II... Παράρτημα III... Παράρτημα IV... Παράρτημα V... Παράρτημα VI... Παράρτημα VII... ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... Βιβλιογραφία... Συνδέσεις στο Διαδίκτυο

7 Περίληψη Πεοίλη ii/η Στην παρούσα διπλωματική εργασία παρουσιάζονται τρόποι επεξεργασίας των υγρών απόβλητων από τα ελαιοτριβεία, όσον αφορά τους μηχανικούς και χημικούς τρότωυς επεξεργασίας αυτών. Έτσι στο Κεφάλαιο I γίνεται εισαγωγή του θέματος της εργασίας, στο Κεφάλαιο 2 αναφέρονται εκτενώς οι τρεις τρόποι παραγωγής του ελαιολάδου, ο παραδοσιακός, 3-φασεων και 2-φασεων. Στο Κεφάλαιο 3 η υπάρχουσα Ελληνική και Ευρωπαϊκή νομοθεσία όσον αφορά τα ελαιοτριβεία και την λειτουργία τους. Στο Κεφάλαιο 4 τα χαρακτηρίστηκα των υγρών απόβλητων από ελαιοτριβεία. Στο Κεφάλαιο 5 τα προβλήματα και η υφιστάμενη κατάσταση όσον αφορά των υγρών απόβλητων από ελαιοτριβεία Στο Κεφάλαιο 6 ανατιτύσσονται οι μηχανικοί τρόποι επεξεργασίας_των υγρών απόβλητων από ελαιοτριβεία καθώς η απόδοση της κάθε μεθόδου. Οι οποίοι είναι η έξεις:»> Επίπλευση Καθίζηση Δεξαμενή καθιζήσεως IMHOFF *> Διήθηση Διαχωρισμός με μεμβράνες Απολίπωση Στο Κεφάλαιο 7 ανατιτύσσονται οι χημικοί τρότωι επεξεργασίας των υγρών απόβλητων από ελαιοτριβεία καθώς η απόδοση της κάθε μεθόδου. Οι οποίοι είναι η έξεις: Χημική κατακρήμνιση (Chemical Precipitation) Χημική Οξείδωση Οζον(θ3) Υτιεροξείδιο του υδρογόνου (Η2Ο2) Προχωρημένες Οξειδωτικές Μέθοδοι Ηλεκτροχημική οξείδωση Προσρόφηση Στο Κεφάλαιο 8 αναπτύσσονται οι συνδυασμένοι τρόποι επεξεργασίας των υγρών απόβλητων από ελαιοτριβεία καθώς η απόδοση της κάθε μεθόδου. Στο Κεφάλαιο 9 γίνεται η αξιολόγηση μερικών μεθόδων με βάση το οικονομικό κριτήριο, ετήσης αναπτύσσονται τα συμπεράσματα και οι παρατηρήσεις για την τιαρούσα πτυχιακή. Τέλος στο Κεφάλαιο 10 ετησυνάτιτονται τα αναφερόμενα παραρτήματα.

8 Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή

9 Εισανωνή Κεφά/.αιο I 1.Εισανωνή Εδώ και χιλιετίες, το κατ' εξοχήν δέντρο του μεσογειακού χώρου, η ελιά, συνυπάρχει με τους λαούς της Μεσογείου, έχει συνδεθεί με την καθημερινότητα και τις συνήθειές τους και, έχοντας ξετιεράσει τα όρια του τοπίου, έχει αφήσει τα ίχνη της σε όλους τους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στα παράλια της. Ελιά, ένα δώρο της φύσης, μια λέξη-κλειδί για την κατανόηση της εξέλιξης πολλών περιοχών αλλά και μια πρόκληση για να ταξιδέψεις ακολουθώντας τους δρόμους και την πλούσια ιστορία της γύρω από τη Μεσόγειο, τη Μεσόγειο της Ελιάς. Η φυσιογνωμία των λαών και των κοινωνιών τιλάθεταν, εκτός των άλλων, και μέσα από τον διάλογό τους με τον φυσικό χώρο που τους περιβάλλει. Η παραγωγή του ελαιόλαδου αποτελεί σημαντικό παράγοντα στης αγροτικές οικονομίες των Μεσογειακών λαών, καθώς και στην απασχόληση ανθρώπινου δυναμικού, από αρχαιότατους χρόνους. Δυστυχώς, όμως κατά την διαδικασία παραγωγής του χρήσιμου αυτού αγαθού για τη διατροφή μας, παράγεται ένας τεράστιος όγκος αποβλήτων (λιοζούμια ή κατσίγαρος). Τα ννοά απόβλητα από τα ελαιοτριβεία (Υ ^.Ε.) είναι βεβαρημένα με αρκετά υψηλό φορτίο και αργά βίο-διασπώμενα, αυτό σε συνάρτηση με την ατιευθείας απόρριψη αυτών σε φυσικούς αποδεκτές (λίμνες,ποταμούς, κ.α.), όπως και η περιοδική λειτουργία των ελαιοτριβείων δημιουργούνται δυσετήλυτα προβλήματα. Αιαταράσσουν τα οικοσυστήματα (φαινόμενα ευτροφισμού κ.α.),υποβαθμίζουν την ποιότητα του ανθρώτηνου περιβάλλοντος, και τέλος, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, είναι το γεγονός ότι μπορούν να μολύνουν και υπόγεια νερά και να θέσουν σε κίνδυνο έτσι την καταλληλότητα του πόσιμου νερού. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω συνίσταται η προσπάθεια για την άμεση λύση του περιβαλλονηκού προβλήματος των υγρών απόβλητων με επίτευξη των χαμηλά οικονομικά λύσεων.

10 Κεφάλαιο 2 Τρόποι Παραγωγής Ελαιόλαδου

11 Τρόποι παοανωνήα ελαιόλαδου Κεφάλαιο Ελαιόλαδο Το ελαιόλαδο λαμβάνεται αποκλειστικά και μόνο από τους καρπούς της ελιάς,σε αντίθεση με άλλα ελαία που λαμβάνονται με χρήση οργανικών διαλυτών ή με διαδικασίες επανεστεροποίησης ή με οποιαδήποτε ανάμειξη με έλαια άλλων ειδών. Μεταξύ αυτών, το σημαντικότερο είναι το παρθένο ελαιόλαδο, που λαμβάνεται από τον ελαιόκαρπο μόνο με μηχανικά ή άλλα φυσικά μέσα κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, συνήθως θερμικές, οι οποίες δεν προκαλούν αλλοίωση του ελαίου, το οτιοίο δεν έχει υποστεί καμία άλλη επεξεργασία εκτός από πλύσιμο, μετάγγιση, φυγοκέντριση και διήθηση. Το λάδι που αποτελεί το 15-26% του καρπού βρίσκεται στο μεσοκάρπιο των κυττάρων. Η εξαγωγή του ελαιολάδου περιλαμβάνει το διαχωρισμό του ελαίου από τα στερεά συστατικά και τα φυτικά υγρά των καρπών. Η άλεση του ελαιοκάρπου αποτελεί το πρώτο στάδιο της εξαγωγής του λαδιού. Οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας όπου πραγματοποιείται αυτή η διαδικασία καλούνται "Almazara" στην Ιστιανία, "Moulin" στη Γαλλία και "Olificio" στην Ιταλία Διαδικασία εζανωνήζ Σήμερα, η κλασσική τεχνική φυγοκεντρικού διαχωρισμού που χρησιμοτιοιείται για την εξαγωγή του ελαιόλαδου είναι η φυγοκέντριση 3 φάσεων (με προσθήκη νερού στα decanters). Το εξερχόμενο από το decanter είναι: λάδι, ελαιοπυρήνας (υγρασίας 40-55%) και φυτικά υγρά. Μία νέα τεχνική φυγοκεντρικού διαχωρισμού που πρόσ<ρατα άρχισε να εφαρμόζεται σε ελαιοτριβεία είναι η φυγοκέντριση 2 φάσεων, κατά την οποία δε γίνεται προσθήκη νερού στα decanters. Το εξερχόμενο είναι μόνο λάδι και ελαιοπυρήνας (υγρασίας 62-70%). Το πλεονέκτημα της νέας τεχνικής είναι το ότι δε δημιουργούνται φυτικά υγρά. Το μειονέκτημα είναι ο υψηλής υγρασίας ελαιοττυρήνας που προκύτττει, ο οποίος δεν μμπορεί να επεξεργαστεί, αυτοτελώς από τα συμβατικά πυρηνελαιουργεία. Επιπλέον, εφαρμόζεται ακόμη η λεγόμενη "παραδοσιακή διαδικασία", κατά την οποία το ελαιόλαδο εξάγεται με ττίεση σε υδραυλικό πιεστήριο. Το σχήμα 2.1 συνοψίζει σχηματικά τη διαδικασία εξαγωγής του ελαιολάδου για κάθε ένα από τα τρία συστήματα τιου αναφέρθηκαν παρατιάνω.

12

13 Τρόποι Kapayoync ιΰαιόλαόου Παραδοσιακή επεζερνασία Σ αυτήν την μέθοδο τα στάδια που ακολουθούνται για την επεξεργασία του ελαιόκαρπου για την παραγωγή ελαιόλαδου είναι τα εξής : > Πλύqι^o και CvYioua : Όταν ο καρπός φτάνει στο ελαιοτριβείο, περιέχει φύλλα και νες ύλες όπως σκόνη, χώμα, πέτρες και άλλα στερεά υλικά, που πρέπει να απoμακpw- θούν πριν την εξαγωγή του ελαιολάδου. Αυτό γίνεται με αυτόματες μηχανές πουαφαι- ρούν τα φύλλα με ρεύμα αέρα (αποφυλλωτήριο). Κατότην, οι καρποί περνούν σε ένα τύμπανο όπου κυκλοφορεί νερό, προκειμένου να πλυθούν και να απομακρυνθούν τα ξένα υλικά (σκόνη, χώμα, κλπ).μετά το πλύσιμο, οι ελιές ζυγίζονται για να είναι γνωστή η ποσότητα του καθαρού καρπού του κάθε παραγωγού. > Αλεσιι : Οι πλυμένοι καρποί αλέθονται σε ε- λαιόμυλους. Σκοπός είναι να σπάσουν τα κύτταρα του μεσοκαρπίου, ώστε να διευκολυνθεί η εξαγωγή του ελαίου από τα χυμοτόπια και να σχηματιστούν μεγαλύτερες σταγόνες, που μπορούν έπειτα να χωριστούν στις επόμενες φάσεις επεξεργασίας. Γενικά. οι καρποί συνθλί- βονται σε μύλους από γρανίτη. Στους πέτρινους ελαιόμυλους, οι καρποί συνθλίβονται χωρίς υπερβολική μηχανική πίεση. Γ ενικά, ο ελαι- όμυλος αποτελείται από δύο ή τρεις κυλινδρικές (Εικ.2.2) ή κωνικές πέτρες (Εικ.2.3) από γρα\ ί- τη (κυρίως στην Ισπανία), που περιστρέφονται γύρω από έναν άξονα με ταχύτητα στροφές ανά λεπτό. Εικόνα 2.3: Κωνικού σχήματος πέτρινος μύλος > Μάλα η : Μετά την άλεση του ελαιοκάρπου ακολουθεί τ\μόιλαξη, που γίνεται σε ειδικές ημι-κυλινδρικές ή ημι-σφαιρικές δεξαμενές από ανοξείδωτο χάλυβα με διπλάτοιχώματα, στα οποία κυκλοφορεί ζεστό νερό, θερμοκρασίας C περίπου. Στόχος αυτού του σταδίου είναι η διάσπαση του γαλακτώματος ελαίου/ύδατος και η συνένωση των μκρών ελαιοσταγονιδίων σε μεγαλύτερες σταγόνες λαδιού, ώστε να διευκολυνθεί ο διαχωρισμός

14 Τρόποι παοανωνήα ελαιόλαδου Κεφάλαιο 2 τους. Στην περίπτωση όπου η εξαγωγή του λαδιού γίνεται με υδραυλική πίεση, η διάρκεια μάλαξης περιορίζεται σε λεπτά. Πίεση: Η τήεση είναι η παλαιότερη μέθοδος εξαγωγής ελαιολάδου. Βασίζεται στην πίεση της ελαιοζύμης, η οποία διαχωρίζει την υγρή φάση (ελαία και φυτικά υγρά) από τη στερεή (ελαιοπυρήνα). Αυτός ο τύπος, περιλαμβάνει την εφαρμογή υδραυλικής πίεσης σε μία σειρά ελαιοδιαφραγμάτων, στα οποία έχει τοποθετηθεί ομοιόμορφα η ελαιοζύμη με τη βοήθεια ειδικού δοσομετρητή. Τα διαφράγματα τοποθετούνται σε ειδική κινητή λεκάνη φόρτωσης, η οποία φέρει στο μέσον της διάτρητο σωλήνα, ο οποίος χρησιμεύει ως οδηγός για ομοιόμορφη τοποθέτηση των διαφραγμάτων (Εικ.2.4). Για ομοιόμορφη εφαρμογή της πίεσης, ανά 3-4διαφράγματα τοποθετείται έ νας μεταλλικός δίσκος ίδιων διαστάσεων με I αυτά. Η πίεση που εφαρμόζεται ανέρχεται σε kg/cm^ και η διαδικασία εξαγωγής διαρκεί 1,0-1,5 ώρες. Η εισαγωγή ημιαυτόματων μηχανημάτων για τη φόρτωση και εκ- φόρτωση των πιεστηρίων έχει περιορίσει σημαντικά την ένταση εργασίας, συγκριτικά με τα παραδοσιακά πιεστήρια. Εικόνα 2.4; Πιεστήρια και λεκάνες φόρτωσης ελαιοδιαφραγμάτων > Αιαγωρισηόΰ του ελαιολάδου από τα αηιτικά υγρά: Με την πίεση της ελαιοζύμης λαμβάνεται η χυμώδης φάση που περιλαμβάνει I το ελαιόλαδο, τα φυτικά υγρά και μια μικρή ποσότητα στερεών που διαφεύγουν από τα ε- λαιοδιαφράγματα. Η πρώτη διαδικασία είναι η απομάκρυνση αυτών των στερεών με τη χρήση παλινδρομικού κόσκινου που συγκρατάει τα στερεά που βρίσκονται στη χυμώδη φάση Εικόνα 2.5: Παλινδρομικό κόσκινο (Εικ.2.5).0 διαχωρισμός ελαιολάδου και φυτικών υγρών ολοκληρώνεται με τη μέθοδο της κατακάθισης σε συστοιχία δεξαμενών, που βασίζεται στη διαφορά ειδικού βάρους μεταξύ λαδιού και φυτικών υγρών, δεδομένου ότι

15 Τρόποι παοα'ίω^ήζ ελαιόλαδου Κεφάλαιο 2 το λάδι είναι ελαφρύτερο (περίπου 0,91) από τα φυτικά υγρά (περίπου 1,01). Το σύστημα αποτελείται από μία συστοιχία δεξαμενών στις οποίες διοχετεύεται η ελαιούχος φάση μετά το πιεστήριο. Το λάδι ρέει από τη μία δεξαμενή στην επόμενη μέσω σιφωνίων που τοποθετούνται στο ανώτερο τμήμα της δεξαμενής (Εικ.2.6). Τα φυτικά υγρά κυκλοιρορούν προς την αντίθετη κατεύθυνση με τη βοήθεια σιφωνίων που βρίσκονται στο κατώτατο σημείο των δεξαμενών, προκειμένου να διατηρηθεί η μεγαλύτερη ποσότητα ελαιολάδου στην επιφάνεια. Εικ. 2.6:ΣυστοΐΎία δεξαμενών διαχωρισμού ελαιόλαδου από φυτικά υγρά Επεζεονασία τριών φάσεων-ουνοκέντοηση Η φυγοκέντρηση αποτελεί μία διαδικασία διαχωρισμού του ελαιολάδου από την ελαιοφμη, που βασίζεται στη διαφορά ειδικού βάρους που παρουσιάζουν τα συστατικά της ελαιοφμης. Παράγει χωριστά νερό (απόνερα) και στερεό υπόl ιμμa (πυρήνα). Και σ αυτήν την μέθοδο ο ελαιόκαρπος πλένεται και ζυγίζεται. Στην συνέχεια ακολουθούνται τα εξής βήματα: > Αλεση του ελαιοκάοπου : Για την άλεση του καρπού χρησιμοποιούνται μεταλλικοί σπαστήρες, που είναι κυρίως σφυρόμυλοι ή οδοντωτοί δίσκοι. Με τους μεταλλικούς σπαστήρες είναι δυνατό να ρυθμιστεί το μέγεθος της λειοτρίβησης του ελαιοκάρπου, με τη χρήση ειδικής σίτας που προσαρμόζεται στο σπαστήρα ανάλογα με το σύστημα εξαγωγής που εφαρμόζεται.τα πλεονεκτήματα των μεταλλικών σπαστήρων είναι η συνεχής λειτουργία, η μεγάλη απόδοση, το μικρότερο κόστος και μέγεθος, συγκριτικά με

16 Τρόποι πaoavωvήc ελαιόλαδου τους παραδοσιακούς πέτρινους μύλους. Σοβαρό μειονέκτημα είναι η γρήγορη φθορά των εξαρτημάτων θρύψεως. Μάλαξη : Οι μαλακτήρες είναι μηχανήματα τα οποία μαλάσσουν (ζυμώνουν, ομογενοποιούν) την ελαιοζύμη πριν εισαχθεί στο, φυγοκεντρικό διαχωριστήρα. Η μάλαξη είναι απαραίτητη, επειδή κατά την άλεση του ελαιοκάρπου σχηματίζεται γαλάκτωμα μεταξύ ελαίου και ύδατος. Για αυτό είναι απαραίτητη η μίξη ώστε να συνενωθούν τα I μικρής διαμέτρου σταγονίδια λαδιού προς I μεγαλύτερες σταγόνες, εύκολα αποχωριζόμενες από τα υπόλοιπα συστατικά της ε λαιοζύμης. Τα ελαιουργεία είναι εξοπλισμένα με δύο ή τρεις μαλακτήρες, ανάλογα Εικ 2.7: Μαλακτήρας με τη δυναμικότητά τους, που αποτελούνται από ημι-κυλινδρικές ανοξείδωτες δεξαμενές, με διπλά τοιχώματα όπου κυκλοφορεί ζεστό νερό (Εικ.2 7). Μέσα στο μαλακτήρα, η ελαιοζύμη αναδεύεται με τη βοήθεια πτερυγίων που είναι προσαρμοσμένα σε κάθετο ή οριζόντιο άξονα περιστροφής, ανάλογα με τον τύπο του μαλακτήρα.σε κανονικές συνθήκες, η ταχύτητα περιστροφής των πτερυγίων θα πρέπει να είναι στροφές/λεπτό. Η θέρμανση της ελαιοζύμης είναι απαραίτητη κατά τη μάλαξη, γιατί διευκολύνει την εξαγωγή του ελαιολάδου. Η αποτελεσματικότερη θερμοκρασία είναι C. Η εφαρμογή υψηλότερων θερμοκρασιών, εξάγει μεγαλύτερη ποσότητα ελαιολάδου, έχει όμως δυσμενή εττίπτωση στην ποιότητα (απώλεια πτητικών ουσιών, αύξηση της οξύτητας, υποβάθμιση του χρώματος). Ο χρόνος μάλαξης δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα λεπτά. Αύξηση του χρόνου μάλαξης οδηγεί στη μείωση των φαινολικών ουσιών που περιέχονται στο ελαιόλαδο. > Φυνοκέντριση : Σε αυτήν τη διαδικασία, η τεχνική διαχωρισμού του ελαιολάδου βασίζεται στη διαφορά ειδικού βάρους που παρουσιάζουν τα συστατικά της ελαιοζύμης (ελαιόλαδο, νερό και στερεά συστατικά). Ο διαχωρισμός πραγματοποιείται σε οριζόντια φυγοκεντρικά μηχανήματα (decanter) (Σχημ.2.2). Το σύστημα αποτελείται από ένα τύμπανο κύλινδρο-κωνακού σχήματος, που περιστρέφεται γύρω από οριζόντιο άξονα.

17 Τρόποι παοα νωνή ελαιόλαδου Κεφάλαιο 2 Συνδεδεμένος με τον οριζόντιο άξονα είναι ένας ατέρμονας κοχλίας που περιστρέφεται με την ίδια φορά αλλά με ελαφρώς λιγότερες στροφές. Η τροφοδοσία γίνεται από δεξιά, διαμέσου ειδικού σωλήνα που οδηγεί την ελαιοζύμη στο μέσο περίπου του τυμπάνου. νερό υγρή φάση και Λάδι φυτικά υγρά πυρήνα ελαιοζύμη Irn u a 2.2: Διάγραμμα ενός 3-φασικού φυγοκεντρικού διαχωριστήρα (decanter) Με την περιστροφή του τύμπανου, η ελαιοζύμη βρίσκεται υπό την επίδραση της φυγοκέντρου δυνάμεως και τα συστατικά μέρη της διαχωρίζονται ανάλογα με το ειδικό βάρος. Έτσι, τα στερεά συστατικά εξωθούνται προς την περιφέρεια του τυμπάνου, ενώ τα φυτικά υγρά και το ελαιόλαδο σχηματίζουν δύο ομόκεντρους δακτυλίους. Ο δακτύλιος του λαδιού είναι κοντά στον άξονα περιστροφής, ενώ ο δακτύλιος των φυτικών υ- I γρών είναι ενδιάμεσα μεταξύ λαδιού και ελαιοπυρήνα. Ο ατέρμονος κοχλίας συμπαρα- σύρει την ττυρήνα προς τα ε μπρός, όπου είναι και η οττή Εικόνα 2.8: Παλινδρομικό κόσκινο στην έξοδο του φυγοκεντρητή εξόδου της από το τύμπανο, ενώ το λάδι και τα φυηκάυγρά εξέρχονται από το πίσω μέρος του τύμπανου. Για να διευκολυνθεί ο διαχωρισμός, είναι απαραίτητο να προστεθεί νερό στην ελαιοζύμη μετά τη διαδικασία της μάλαξης. Η ποσότητα του νερού που προστίθεται εξαρτάται κυρίως από τα ρεολογικά χαρακτηριστικά της ελαιοζύμη^. Η βέλτι-

18 Τρόποι παοανωνήζ ελαιόλαδου Κεφάλαιο 2 στη αναλογία ελαιοζύμης/νερού ποικίλει από 1:0,7 έως 1:1,2 και καθορίζεται εμπειρικά με την παρατήρηση των χαρακτηριστικών του ελαιόλαδου και του νερού που βγαίνουν από το φυγοκεντρητή. Από το φυγοκεντρητή βγαίνουν δύο είδη υγρών προϊόντων: αρχικά ένα πράσινου χρώματος, που αποτελείται από το λάδι και μέρος των φυτικών υγρών (λιοζούμια) και ένα άλλο (με μεγαλύτερο όγκο) με καφέ χρώμα, που αποτελείται κυρίως από φυτικά υγρά με ένα μέρος λαδιού. Δεδομένου ότι τα υγρά που βγαίνουν από το ιρυγοκεντρητή μπορεί να περιέχουν στερεά συστατικά (κομμάτια σάρκας ή ττυρήνα), κοσκινίζονται σε παλινδρομικά κόσκινα (Εικ.2.8). Αυτές οι μηχανές ανάλογα με το μέγεθος τους, έχουν ωριαία δυναμικότητα μεταξύ 0,5 ως 4,0 τόνων. Διαχωρισμός του ελαιολάιδου από τα φυτικά wo6 : Ο διαχωρισμός του ελαιολάδου από τα φυτικά υγρά γίνεται με το φυγοκεντρικό διαχωριστήρα. Το σύστημα αποτελείται από ένα σταθερό κορμό και ένα κινητό τύμπανο που περιστρέφεται με μεγάλο αριθμό στροφών. Στο τύμπανο είναι προσαρμοσμένος μεγάλος αριθμός κωνικών δίσκων (πιάτα). Η υγρή φάση υποβάλλεται σε φυγοκέ- ντριση και ο διαχωρισμός του λαδιού από το νερό γίνεται με βάση τη διαφορά ειδικού βάρους (Εικ.2.9). Οι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη για το βέλτιστο διαχωρισμό είναι 1) η ομοιογένεια της υγρής φάσης 2) ο όγκος τροφοδότησης του διαχωριστήρα 3) η θερμοκρασία 4) η ποσότητα του προστιθέμενου νερού Εικόνα 2.9; Καθαρό ελαιόλαδο μετά από φυγοκέντρηση

19 Τρόποι naoaymync ελαιόλαδου Επεζεονασία δυο φάσεων -ουνοκέντοηση Η μεγάλη ποσότητα υγρών αποβλήτων από την επεξεργασία τριών φάσεων, αποΐλεσε σοβαρό πρόβλημα για τις βιομηχανίες ελαιολάδου στις αρχές της δεκαετίας του '90. Για το λόγο αυτό, το 1992 μερικές εταιρείες προώθησαν νέους τύηουςφυγοκεντρικών μηχανημάτων, που μπορούν να διαχωρίσουν την ελαιούχο φάση από την ελαιοζύμη χωρίς την προσθήκη νερού. Έτσι, δεν παράγονται υγρά απόβλητα (από νερά), τα οποία ενσωματώνονται στον ελαιοπυρήνα, ο οποίος για το λόγο αυτό περιέχει περισσότερη υγρασία. Οι δύο πρώτες φάσεις της επεξεργασίας (άλεση του καρπού και μάλαξη της ελαιοφμης) είναι παρόμοιες με εκείνες της επεξεργασίας τριών φάσεων Η μόνη διαφορά βρίσκεται στη φυγοκέντριση της ελαιοζύμης και στον τελικό διαχωρισμό καθαρισμό του ελαιολάδου από τα φυτικά υγρά του ελαιολάδου. Επομένως θα αναφερθώ μονό στα δυο μονό στάδια κατεργασίαελαιοπάστας: > Φυγοκέντριση :Η ελαιούχος φάση διαχωρίζεται από τον ελαιοπυρήνα (στον οποίο είναι ενσωματωμένα τα απόνερα) με την επίδρασηφυγοκέντρου δυνάμεως, η οποία αυξάνει τη διαφορά ειδικού βάρους μεταξύ του ελαιολάδου και του υγρού 1-1! ^. Γ ίρ ΐ Λάδι Γ ελαιοζύμη έξοδος πυρήνα και φυτικών υγρών Zytiua 2,3: Διάγραμμα διφασικού διαχωριστήρα ελαιοπυρήνα. Η διαδικασία πραγματοποιείται σε φυγοκεντρικό διαχωριστήρα με οριζόντιο άξονα (Σχήμα 2.3). Ο συντελεστής φυγοκέντρου δυνάμεως (G) είναι μεγαλύτερος στα διφασικά συστήματα ( ) απ ότι στα τριφασικά ( ). Σε αυτήν την περίπτωση, δεν είναι απαραίτητο να προστεθεί νερό για να γίνει καλύτερος διαχωρισμός του ελαιολάδου. Η ελαιούχος φάση που βγαίνει από το φυγοκεντρητή (άεοαηιεγ)μπορεί να περιέχει μικρά στερεά σωματίδια, τα οποία απομακρύνονται με

20 Τρόποι παρανοη>ή ελαιόλαόου Κεφάλαιο 2 τη χρήση τιαλινδρομικών κόσκινων.σύμφωνα με τις κατασκευάστριες εταιρείες, ο φυγοκεντρικός διαχωριστήρας τριών φάσεων μπορεί να μετατραπεί εύκολα σε δύο φάσεων, με φράξιμο της οτιής εξόδου των (ρυτικών υγρών και μείωση της ταχύτητας περιστροφής του ατέρμονα κοχλία, ώστε να παραμείνει ο ελαιοπυρήνας για μεγαλύτερο χρόνο στο τύμπανο και να απορροφήσει περισσότερα υγρά. > Αιογωοισαός του ελαιολάδου από τα ρυτικά υνοά : Ο διαχωρισμός του ελαιολάδου από τα φυτικά υγρά γίνεται (ρυγοκεντρικό ελαιοδιαχωριστήρα. Μέσω της προσθήκης ορισμένης ποσότητας νερού, το ελαιόλαδο διαχωρίζεται και απομακρύνεται η υγρασία. Το νερό είναι το μόνο υγρό απόβλητο που ^ράγεται με αυτήν τη διαδικασία ε ξαγωγής ελαιολάδου Σύγκριση ene eoyaaiac τριών και όνο φάσεωv-oυyoκέvτoπσtι Η ποιότητα του ελαιολάδου εξαρτάται ατιό το σύστημα που χρησιμοποιείται για την εξαγωγή του. Το φυγοκεντρικό σύστημα τριών φάσεων μειώνει την ποσότητα φυσικών αντιοξειδωτικών στο ελαιόλαδο λόγω του νερού που προστίθεται για την αραίωση της ελαιοζύμης. Η μικρότερη συγκέντρωση σε φυσικά αντιοξειδωτικά (πολυφαινόλες) οδηγεί σε μειωμένη αντοχή του ελαιολάδου στην αυτοοξείδωση. Εντούτοις, η περιεκτικότητα σε χλωροφύλλη είναι μεγαλύτερη στο ελαιόλαδο που λαμβάνεται με φυγοκέντριση, λόγω του σφυρόμυλου τιου χρησιμοποιείται για τη λειοτρίβηση των καρπών, απελευθερώνοντας έτσι περισσότερη χλωροφύλλη. Το σοβαρότερο πρόβλημα είναι η μεγάλη ποσότητα των υγρών αποβλήτων (λιοζούμια) που δημιουργούνται από την επεξεργασία (περίπου 1,2-1,3 λίτρα /κιλό επεξεργασμένου καρπού). Στην πραγματικότητα, η προσθήκη νερού στην ελαιοζύμη πριν τη φυγοκέντριση αυξάνει τον παραγόμενο όγκο των υγρών αποβλήτων. Τα υγρά αυτά, έχουν υψηλό ρυπαντικό φορτίο (χημική απαίτηση σε οξυγόνο, COD, g Ο2/Ι) και υψηλή συγκέντρωση πολυφαινολών. Για το λόγο αυτό, δεν είναι δυνατή η επεξεργασία τους με συμβατικά μέσα. Η παραγωγή ελαιολάδου είναι υψηλότερη στη δκρασική διαδικασία από ότι στην τριφασική. Το αποτέλεσμα αυτό αποδίδεται στο γεγονός ότι δεν προστίθεται νερό για την αραίωση της ελαιοζύμης και αηαφεύγεται έτσι ο σχηματισμός γαλακτώματος ελαίου - ύδατος. Η διαδικασία των δύο φάσεων δεν παράγει υγρά απόβλητα, παρά μόνο μία μικρή ποσότητα από το νερό που προστίθεται στο φυγοκεντρικό ελαιοδιαχωριστήρα κατά το διαχωρισμό του ελαιολάδου από τα φυτικά υγρά. Δε δημιουργεί προβλήματα διάθεσης των απόνερων και έχει

21 Τρόποι παοανωνήζ ελαιόλαδου Κεφάλαιο 2 μειωμένο κόστος. Το ελαιόλαδο έχει μεγαλύτερη συγκέντρωση πολυφαινολών και ορθο- διφαινολών, με αποτέλεσμα να είναι σταθερότερο κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης Αποθήκευση ελαιόλαδου Οι δεξαμενές που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση του ελαιολάδου πρέπει \α είναι κατασκευασμένες από αδιάβροχο και αδρανές υ λικό. Θα πρέπει εττίσης να παρουσιάζει μέγιστη αδράνεια όσον αφορά το ελαιόλαδο, έτσι ώστε να μην απορροφά οσμές ή ελαττωματικές γεύσεις, καθώς επίσης και ουσίες που θα μπορούσαν να το μολύνουν ή να προάγουν φαινόμενα οξείδωσης (μέταλλα). Η δεξαμενή πρέπει να προστατεύει το ελαιόλαδο από το φως και τον αέρα, δεδομένου ότι αυτά μπορούν να εττιφέρουν αλλοιώσεις στο ι προϊόν. Επιπλέον, το ελαιόλαδο πρέπει να διατηρείται σε σταθερή σχεδόν θερμοκρασία (περίπου Εικόνα 2.10: Δεξαμενές ελαιολάδου C), αποφεύγοντας τις απότομες μεταβολές. ε αποθήκες Οι χαμηλές θερμοκρασίες μπορούν να προκαλέσουν πάγιομα του ελαιολάδου, ενώ οι υψηλές θερμοκρασίες συμβάλλουν στην οξείδιοση. Πριν μερικά χρόνια, οι δεξαμενές ήταν υπόγειες με εσωτερική επίστρωση πλακιδίων από κεραμικό. Σήμερα, χρησιμοποιούνται δεξαμενές από ανοξείδωτο χίλυβα με διαφορετική χωρητικότητα (50 τόνων κατά μέσο όρο), που τοποθετούνται σε στεγασμένους χώρους Τα υλικά και τα προϊόντα που θα μπορούσαν να εττηρεάσουν το άρωμα του ελαιολάδου δεν πρέπει να αποθηκεύονται στην ίδια αποθήκη (Εικόνα 2.10) Στατιστικά στοιγεία yia την παοανωνή ελαιόλαδου στην ευούτεοη πεοω- γή της Μεσονείου. Στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου οι κυρίες, σε δυναμικότητα, παραγωγικότητα σε ελαιόλαδο χώρες είναι: Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα, Πορτογαλία και Κύπρος. Στον πίνακα 1

22 Τρόποι παοανοτ/ήα ελαιόλαδου Κεφάλαιο 2 του παραρτήματος I, φαίνονται η μέση ετήσια παραγωγή κατά τα έτη και ο αριθμός τον ελαιόδεντρων για της παραπάνω παραγωγούς χώρες. Επίσης στον πίνακα 2 του παραρτήματος I (ραίνεται ο αριθμός των μονιίδων κατεργαιτί- <ϊς ανιϊλογα με την επεξερτγασία που υτιοβέιλετε ο ελαιόκαρτιος δηλαδή τιαραδοσιακή ετιεξεργασία, επεξεργασία τριών (ράσεων και επεξεργασία δυο (ράσεων.

23 Κεφάλαιο 3 Νομοθεσία για τα Ελαιοτριβεία

24 Νοαοθεσία για τα Ελαιοτριβεία 3.1. Ελληνική νοαοθεσία Δικττυχώς σττ ν Ελλάδα ακόμα δεν έχουν θεστηστεί ακόμα νόμοι όσον αφορά την διάθεση και την διαχείριση των απόβλητων από ελαιοτριβεία, παρόλο των επισημάνσεων της Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα απόβλητα των ελαιοτριβείων κατατάσσονται και αντιμετωπίζονται στην γενική κατηγόρια των «βιομηχανικών και βιοτεχνιών απόβλητων» και ειδικότερα στα «απόβλητα φυτικών ελαίων και λιπών». Παρακάτω τιαρατίθεται η σημαντικότερη Ελληνική νομοθεσία: Υνεωνοαική Διάταίη Ε1Β 227/65;«Πεοί διαθέσεως λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων» Αριθ. Εΐβ. 221 της 22 Ιαν./24 (ΦΕΚ Β' 138). Ουσιαστικά στην διάταξη αυτή θέτει τα πλαίσια μέσα στα οποία πρέπει να κινούνται οι βιομηχανίες όσο αφορά την επεξεργασία και διάθεση των αποβλήτων τους. Η διάταξη αποτελείται από 16 άρθρα και περιληπτικά τα σημαντικότερα είναι: Στο άρθρο 1 δίνονται οι ορισμοί των «λυμάτων», «βιομηχανικών αποβλήτων», «επεξεργασίας» κ.α. Το άρθρο 2 αναφέρεται με γενικούς όρους όσον αιρορά την διάθεση των λυμάτων και στα άρθρα 3 και 4 παρουσιάζονται τα φυσικοχημικά και βιολογικά χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχουν τα επιφανειακά και τα θαλάσσια νερά ανάλογα με τις χρήσεις τους. Στην συνέχεια στα άρθρα 7 και 8 θέτονται οι όροι για τη διάθεση των λυμάτων και των βιομηχανικών αποβλήτων στο έδαιρος και στο υπέδαφος. Τα άρθρα 9 έως 13 αναφέρονται στους όρους και στις μεθόδους που πρέπει να τηρούν και να ακολουθούν μεμονωμένες μονάδες (κατοικίες, σχολεία, ξενοδοχεία, κ.α.) κατά την επεξεργασία των λυμάτων τους. Τέλος, στα άρθρα 14, 15 και 16 καθορίζονται ο τρόπος και οι απαιτήσεις για την αδειοδότηση της διάθεσης λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων, η ισχύς της Διατάξεως και οι κυρώσεις και επίσης δίνονται μεταβατικές διατάξεις για τις υφιστάμενες εγκαταστάσεις διαθέσεως των λυμάτων και μέθοδοι εξετάσεως βιομηχανικών αποβλήτων ή υδάτων. ί» Προεδρικό Aidrayua 1180/81 (ΦΕΚ 293/Α): «Περί ρυθμίσεως θεμάτων αναγομένων εις τα της ιδρύσεως και λειτουργίας βιομηχανιών, βιοτεχνιών, πάσης φύσεως μηχανολογικών εγκαταστάσεων και αποθηκών και της εκ τούτου διασςκιλίσεως περιβάλλοντος εν γένει». > ΚΥΛ 69269/5387/90 (ΦΕΚ 678/Βί: «Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο Μελέτης Περιβαλλοντικών Επυττώσεων (ΜΠΕ),

25 Νομοθεσία yia τα Ελαιοτριβεία Κεφάλαιο 3 καθορισμός περιεχομένου ειδικών περιβαλλοντικών μελετών (ΕΠΜ) και λοιπές συναφείς διατάξεις, σύμφωνα με το Ν. 1650/1986». Ο /V. 1650/1986 σκοπός του νόμου είναι η θέστηση θεμελιωδών κανόνων και η καθιέρωση κριτηρίων και μηχανισμών για την προστασία του περιβάλλοντος, έτσι ώστε ο άνθρωπος, ως άτομο και ιος μέλος του κοινωνικού συνόλου, να ζει σε ένα υψηλής ποιότητας περιβάλλον, μέσα στο οποίο να προστατεύεται η υγεία του και να ευνοείται η ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Η προστασία του περιβάλλοντος, θεμελιώδες και αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής και αναπτυξιακής διαδικασίας και πολιτικής, υλοποιείται κύρια μέσα από το δημοκρατικό προγραμματισμό. Τέλος η αποτροπή της ρύπανσης και γενικότερα της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και η λήψη όλων των αναγκαίων, για το σκοπό αυτόν, προληττπκών μέτρων. ' Το πιο σημαντικό βήμα που έχει γίνει μέχρι σήμερα στην ελληνική νομοθεσία για τα Απόβλητα των Ελαιοτριβείων, αποτελεί η εγκύκλιος του ΥΥΠ&.ΚΑ αε οΰ. ΥΜ/5784/ και αο. 4419/ Αυτύ η εγκύκλιος αναφέρει αναλυτικά: «Έχοντας υπόψη τα προβλήματα που δημιουργούνται στο περιβάλλον από τη διάθεση των αποβλήτων των ελαιοτριβείων», σας γνωρίζουμε τα εξής: 1. Η επεξεργασία των υγρών αποβλήτων των ελαιοτριβείων με χημική μέθοδο (εξουδετέρωση με υδράσβεστο και χημική κροκίδωση) αποτελεί μια μέθοδος μείωσης του οργανικού και χημικού ρυπαντικού (ρορτίου, για χαμηλά όμως ποσοστά. Ακόμα και με πλήρη σχεδόν απόδοση των εγκαταστάσεων δεν προσεγγίζει τα επιθυμητά επίπεδα, όποος προβλέπεται από την Υ.Δ.Ε1β/221/65 και τις σχετικές εγκυκλίους. 2. Η προαναφερόμενη μέθοδος είναι μια κλασσική και ευρέως διαδεδομένη μέθοδος μείωσης της ρύπανσης, πλην όμως υπάρχουν και άλλες παραλλαγές αυτής ή και συμπληρωματικές (π.χ. διάφορα κροκιδωτικά υλικά, συνδυασμός με αναερόβια βιολογική επεξεργασία κ.λ.π). Επειδή πρόκειται για ετηβαρημένα και δύσκολα στο χειρισμό απόβλητα, θα πρέπει η επιλεγόμενη μέθοδος επεξεργασίας, πέραν της υψηλής αποδοτικότητας και λειτουργικότητας, να είναι και τεχνικό - οικονομικώς σομφέρουσα σπς μικρές επιχειρήσεις (ελαιοτριβεία). Στα πλαίσια αυτά στρέιρονται και οι ερευνητικές μελέτες που έγιναν και γίνονται και που οπακιδήποτε τα αποτελέσματα θα συνεκτιμηθούν και θα γίνουν οι ανάλογες νομοθετικές ρυθμίσεις (εγκύκλιοι, τροποποιήσεις Υγειονομικών Διατάξεων κ.λ.π). 3. Ο τελικός αποδέκτης των επεξεργασμένων αποβλήτων θα καθορίζεται πάντοτε στα πλαίσια της Υ.Δ.Ε1β/221/65 και της εγκυκλίου με αρ. οικ. ΥΜ 2985/

26 Νοαοθεσία via τα Ελαιοτριβεία Κεφάλαιο 3 και οτιωσδήτιοτε θα λαμβάνονται υτιόψη οι τοτηκές συνθήκες. Η θάλασσα και γενικότερα οι υδάτινοι ατιοδέκτες θα πρέτιει να α^φεύγονται και αποτελούν μόνο την αναπόφευκτη λύση, αφού αποκλεισθούν όλες οι άλλες δυνατότητες τελικής διάθεσης (υπεδάφιας, επιφανειακά στο έδαιρος κ,λ,π). ΚΥΑ 10537/93 : «Καθορισμός αντιστοιχίας της κατάταξης των βιομηχανικών - βιοτεχνικών δραστηριοτήτων της ΚΥΑ 69269/90 με την αναφερόμενη στις πολεοδομικές ή άλλες διατάξεις διάκριση των δραστηριοτήτων σε χαμηλή, μέση και υψηλή όχληση» (ΦΕΚ 139Β/ ). Σύμφωνα με το άρθρο 1, τα ελαιοτριβεία κατατάσσονται σπς δραστηριότητες χαμηλής όχλησης. ΝΟΜΟΣ ΥΠ. ΑΡΙΘΜ. 2516/97: «Ίδρυση και λειτουργία βιομηχανικών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 159/Α/8-8-97). Σύμφωνα με το άρθρο 1 και με βάση την κινητήρια εγκατεστημένη ισχύ που είναι πάνω από 16 HP, τα ελαιοτριβεία νοούνται ως βιομηχανία ή βιοτεχνία. Επίσης στο άρθρο 18, παράγραφος 2, αναφέρεται ό τ ι: «Για την χορήγηση νέας άδειας λειτουργίας αόριστης χρονικής ισχύος απαιτείται να έχει εξασφαλιστεί προηγουμένως η πλήρη συμμόρφωση των φορέοον προς τις κείμενες διατάξεις περί προστασίας του περιβάλλοντος και υγιεινής των εργαζομένων και περιοίκων» Ευρωπαϊκή νομοθεσία Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα στην προσπάθεια της να περιορίσει τη ρύπανση του περιβάλλοντος έκδωσε τη παρακάτω οδηγία : Η ΟΔΗΓΙΑ 96/61/ΕΚ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ (IPPC) ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΔΙΑΘΕΣΙΜΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ. 'Οπου το πέμπτο κεφαλαίο στον Πίνακα 5.17 ^ροικτιάζονται συνοτττικά οι προτεινόμενες Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές πριν, και μετά την παραγωγική διαδικασία, για τις νέες και τις υφιστάμενες μονάδες:

27 Νοαοθεσία via τα Ελαιοτριβεία ΤΕΧΝΙΚΗ Υιοθέτηση τρακπκώ%' κού.ής >» ΐΓουρνιας Βελτίωση απογραφής και οοτοθήκευσης Πρόληψη διαρροών Εξοικο\'όμηση νερού Βέλτιστο,τοίηση - τροποποίηση διεργασιών ΕΦΑΡΜ ΟΓΗ ΣΤΟΝ Κ,ΥΑΔΟ ΤΗ Σ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ Ε.\ΑΙΟ.\ΑΛΟΥ (Ε.\ΑΙΟΤΡΙΒΕΙΑ) > Εκπαίδευση του προσωπικού > Καθορισμός υ,τεύθον ου για την παρακολούθιιση της καί,ής λειτουργίας των συστημάτων αιτιμετώ,τισης της ρύπαΐ'σης ί Παροικολούθηση του όγκου και της ποιότητας τολ' υγρών αποβλήτων - Τήρηση ειδικού βιβλίου. ί Έ>χγχος και συλτήρηση του εςο,τλισμού ί Περιμετρική δεηροφύτευση κατά>αη>.ης πυκί'ότητας στο οικόπεδο του εργοστασίου. ί* Αποθήκευση ελαίων σε ειδικούς χώρους (σιλ.ό, καί.άθια ή διάτρητα κουπά) αλ^.ά όχι για με'ι'άλο χροιηκό διάστημα. Η μακρόχρονη παραμονή μπορεί να επιφέρει και αύξηση της οξύτητας του παρα-ι-όμενου ελαίου > Α,τοθήκευση παραγόμεΐ'ων ελαιοπυρήνων' σε στεγασμένους χώρους με επαρκή αερισμό μέχρι την' αποστολή τoυc σε πυρηνελ.αιουργεία. Ανίχν'ευση και πρόληψη διαρροών. Αποφυγή μεγάλ.ης κατανάλ.ωσης νερού κατά το στάδιο πλύσης του ελαιοκάρπου Φυγοκέντριση 3 ιράσεων την εξαγοτιή του ελ.αιόλαδου ή > Φυγοκέντρισιι 2 φάσεων'. Η φυγοκέντριση 2 ςιάσεων αποτε>.εί την καλ.ύτερη λύση (εξοικον'όμηση νερού, μείωση όγκου υγρών αποβλήτων'), αλ,λά κατά την εφαρμογή της μεθόδου παρό/εται υψηλής υγρασίας ελαιoπυpήv'αc που δεν' μπορεί να επεξεργαστεί από το

28 Νοαοθεσία yta τα Ελαιοτριβεία Χρήση αποβλήτων (υγρών και στερεών) σαν χρήσιμες πρώτες ό>χς σε ά>,>.ες βιομηχαι ιες. Έρευί'α για πμ πριόληψιι πνς ρύποντπις και την χϋ^ήοτί παραπροϊόντων Ιωστή επιλογι' σχήματος επεξεργασίας υγρώι αποβλήτων, ορθός σχεδιασμός. έλε- ς(ος και >χιτουργία μονάδωι κατεργασίας υγρώι αποβλήτωι :ε -Μς ς ο μ ε ν έ ς ΤΕΧΝΙΚΕΣ (EMERGING T E C H N IQ ITS) ΕΦΑΡΜ ΟΓΗ ΣΤΟΝ K.VAAO ΤΗΣ ΕΕλΡΑΓΩΓΗΣ Ε.ν\ΙΟ.\ΑΛΟΥ (E.VMOTPffiELA) συμβατικά -τυρηνελαιουργεία της χώρας. Η φυγίλ ^τρισιι 2 φάσεωι.τροτείνεται για τις νέες μονάδες, ά>χά πρέπει να εξεταστεί και να συ\ υπολα;ίστει η επίορασιι του προϊόιτος (ελαιο,τυριγνα) στα πυρηι ελαιουργεία - πελάτες ποχ πρόκειται \ α το επεξεργαστούν για π \ παραγωγι'ι Γυρηιελαίου. ' Προώθησι ) των παραγόμεΐ ων ελαιοπυρήνοϊν σε πυρη\ ε>.αιουργεία για παραγωγι) πυρηνε/,αίου ' Παρσ^ωγή Εδώδιμων Παστών Ελαιοκάρπου (όταν εραρμόξεται έκθλιψΐ) κατά τιιν παραγω Τί ε/.αιοκάρπου). Εςουδετέρωσιι της οξύπιτας σε συι δυασμό με κροκίδωστ) και σπι συνέχεια καθίζηση Ως ενα/αακτική λύσιι καθίζι^σιις και χώι ευσιις. χωρίς εξοπλισμό σαρώσεως και απομακρύνσεως της λάσπης. σΐλίστάται η δεξαμενή IMHOFF. αν και έχει σχετικά υψιιλότερο κόστος. ΕΦΑΡΜ ΟΓΗ ΣΤΟΝ K.VAAO ΤΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓ.ΑΣΤλΣ ΦΤΤΙΚΩΝ ΠΡΩΤΩΝ Υ.\ΩΝ Χρήση αποβλήι Επεξεργασία αποβλήτων με παρά>7.ηλη αι άκτηση χρήσιμων χρήσιμες πρώτες ύ>χς σε παραπροίόιτων (φυσικές χρωσπκές ουσίες, πρωτείνες)- ά)λες βιομηχσιίες. Πειραματικό στάδιο. Έρευνα για την πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης και την χρήσιι παραπροϊόν Διάθεση υγρών αποβλήτων Για πρ' τε>.ική διάθεση μπορεί αρχικά να εξετασθεί σε πειραματικό στάδιο (pilot plant) η άρδευσιι φυτειάτν ή δενδροκα/αιεργειών και ειδικότερα ελαιώι ωΐ'. Α>Αες μέθοδοι, εκτός της άρδευσης είναι η συμπύκλ ωσιι ή η αι αερόβια χώνευση με παραγω ^ βιοαερίου. Οι παραπάνω μέθοδοι ^ ίσκ^νταιε.;ησης σε πι/.οτικό στάδιο.

29 Κεφάλαιο 4 Χαρακτηριστικά των Υ.Α.Ε.

30 Χαρακτηριστικά των Υ.Α.Ε. Κεφάλαιο Ooiauoi των ηαοααέχοων των αποβλήτων από ελαιοτριβεία. Βιογπαικά απαιτούαενο οξυγόνο BOD (Biological Oxygen DemandVTo οξυγόνο που απαιτείται για την βιοχημιιαί ατιοδόμηση των οργανικών ουσιών των λυμάτων από αερόβιους οργανισμούς, ονομάζεται βιοχημικός απαιτούμενο οξυγόνο (BOD) και αποτελεί παράμετρο για την εκτίμηση του οργανικού φορτίου των λυμάτων. Σαν μέτρο χρησιμοποιείται το απαιτούμενο οξυγόνο των πρώτων 5 ημερών σε 20 *C BOD5 που αντιπροσωπεύει τα 2/3 περίπου (68%) του απαιτούμενου συνολικά οξυγόνου και εκφράζεται σαν συγκέντρωση (mg/l) ή σαν ιρορτίο (kg/τόvo).yπάpχoυv τρείς βασικές κατηγορίες οργανικών ενώσεων που οξειδώνονται βιοχημικά: Υδατάνθρακες με τυπικά παραδείγματα την γλυκόζη, την κυτταρίνη και την κελλουλόζη. Αζωτούχες ενώσεις με τυπικά παραδείγματα τις πρωτέίνες, τα αμινο οξέα και την ουρία. Λίπη και έλαια Η ταχύτητα των βιοχημικών αναδράσεων καθορίζεται ατιό ένζυμα ή ατιο οργανικούς καταλύτες που παράγονται από τους ζώντες οργανισμούς στα λύματα. Η ποσότητα του οξυγόνου που απαιτείται για την πλήρη οξείδωση των οργανικών ουσιών μπορεί να υπολογισθεί από την ανάλυση των δειγμάτων. Αυτό καθιστά τον υπολογισμό αρκετά δύσκολο και επίπονο. Έτσι έχουν προταθεί διάφοροι μέθοδοι θεωρητικού υπολογισμού του απαιτούμενου οξυγόνου που στηρίζονται στην γνώση των συγκεντρώσεων διαφόριον κατηγοριών οξειδωμένων ενώσεων. Η βιοχημική οξείδωση θεωρείται αντίδραση πρώτης τάξης, και για το πρώτο στάδιο ισχύει η εξίσωση: Λ/ = Λ/ *(ΐ-10*"') (4.1 )0 Μ= η τιμή του BOD σε χρόνο t (ημέρες) Μο= η αρχική συγκέντρωση οργανικών ενώσεων σε (mg/l) k= 0,05-0,30/ημ.(μέση τιμή 0,17).

31 Χαρακτηριστικά των Υ.Α.Κ Κεφάλαιο 4 XnuiK» απαιτούμενο οξυγόνο COD (Chemical Oxygen Demand^ To χημικά απαιτούμενο οξυγόνο COD τταριστά το οξυγόνο τιου απαιτείται για την χημική οξείδωση των οργανικών ενώσεων που περιέρχονται στα υγρά απόβλητα από ελαιοτριβεία. Ο υπολογισμός του COD καθίσταται αναγκαίος όταν οι περιεχόμενες οργανικές ενώσεις δεν βιοδιασπώνται (κυτταρίνη) ή είναι απαγορευτικές ή τοξικές για τους αερόβιους μικροοργανισμούς οπότε το BODs εμιρανίζεται μειωμένο σε σχέση με τις περιεχόμενες οργανικές ενώσεις. Η σχέση του BODj /COD για τα βιομηχανικά λύματα μπορεί να φτάσει σε 1:10 ή και περισσότερο. Αιωρούμενα στερεά SS (Suspend SolidsT Τα φυσικά νερά δέχονται μεγάλες τιοσότητες αιωρούμενων στερεών που προέρχονται κυρίως από την φυσική αποσάθριοση των πετρωμάτων και του εδάφους και από τα βιομηχανικά και οικιακά λύματα. Οι παράμετροι που εκφράζουν ποσοτικά τα διάφορα χαρακτηριστικά των αιωρούμενων στερεών τα λύματα α) Το σύνολο των περιεχόμενων στερεών ουσιών (TSS, total solids) που προσδιορίζεται με εξάτμιση του νερού σε 103 C και ζύγισμα. β) Τα σταθερά και τττητικά συνολικά στερεά που προσδιορίζονται με καύση του στερεού υπολείμματος στους 550 C γ) Τα αιωρούμενα και διαλυμένα στερεά SS, DS (Suspended Dissolved solids). Τα αιωρούμενα προσδιορίζονται μετά από κατακράτηση σε ηθμό ορισμένης διαμέτρου (0,47 mm) και η διαφορά τους από τα ολικά δίνει τον αριθμό των διαλυμένων. δ) Τα αιωρούμενα διακρίνονται σε καθιζάνοντα και μη καθιζάνοντα Τα ενδεικηκά μεγέθη των διαφόρων κατηγοριών στερεών είναι: - αιωρούμενα διαμέτρου 0,1-10 [pm] - Κολλοειδή διαμέτρου 0,001-0,1 [pm] - Διαλυμένα διαμέτρου 0,0002-0,001-1 [pm] (lmp= 10'^ =10' cm) Φαινόλε είναι τα υδροξυπαράγωγα των αρωματικών υδρογονανθράκων. Η φαινόλη είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες και ευρέως χρησιμοποιούμενες χημικές ενάισεις για την

32 Χοφοχτηρισπκά των Υ.Α.Ε. Κεφάλαιο 4 τιαραγωγή φυτοφαρμάκων, χρωμάτων, αντνοξεχδοοτνκών (ραρμακευτικών τφοϊόντων, πρόσθετων σε τιετροχημικά προϊόντα, πολυουρεθανών, φαινυλο-φαρμαλδεϋδικών ρη-πνών, πλαστικοποιητών και τασενεργών ουσιών. Οι κυριότερες πηγές ρύπανσης είναι οι βιομηχανίες πετρελαιοειδών, ελαιοτριβεία, βιομηχανίες χαρτιού, βιομηχανίες ξύλου, και τα γεωργικά (ράρμακα (τιαρασιτοκτόνα) τα οποία σε συνθήκες περιβάλλοντος διασπώνται σε φαινολικές και πολυφαινολικές ενώσεις. Οι φαινολικές ενώσεις είναι σχετικά πολικές ενώσεις, τττητικές και σχετικά διαλυτές στο νερό. Η διαλυτότητά τους μειώνεται όσο αυξάνει ο αριθμός των υποκατάστατων τους. Αποτέλεσμα των εξαιρετικά ακραίων χημικών και φυσικών ιδιοτήτων των φαινολών είναι μια μεγάλη ποικιλία διαφορετικών συμπεριφορών από κάθε υποκατεστημένο παράγωγο. Έτσι η (ραινόλη και τα μόνο-υποκατεστημένα παράγωγα της μεταφέρονται εύκολα από νερό στο περιβάλλον και παρουσιάζουν μεγάλη συσσώρευση στα ιζήματα βιοτόπων Ονομασία των αποβλήτων από ελαιοτριβεία σε if0oec me ΛίεσονείοΌ. Η ορολογία που χρησιμοποιείται για τα απόβλητα είναι αποτέλεσμα των διαφορετικών μεθόδων εξαγωγής του ελαιόλαδου και δεν είναι τυποποιημένη αλλά εξαρτάται από την κάθε χώρα παραγωγής. Η ορολογία που χρησιμοποιείται στην περιοχή της Μεσογείου παρουσιάζεται στον Πίνακα 4.1: ΟΝΟΜ Α Alpeorujo, orujo de dos fases, alperojo (ΙΣΠΑΝΙΑ) Π Ε ΡΙΓΡΑ Φ Η Υγρή ελαιοπυρήνα (προκύπτει από τα 2-φασικά φυγοκεντρικά ελαιουργικά συγκροτήματα) Alpechin-2 (ΙΣΠΑΝΙΑ) Απόνερα ή κατσίγαρος (ΕΑΛΑΔΑ) Jamila-2 (ΙΤΑΛΙΑ) Orujo, orujo de tres fases (ΙΣΠΑΝΙΑ) Πυρήνας (ΕΛΛΑΔΑ) Pomace (ITAAIA) Grignons (ΓΑΛΛΙΑ) Husks (ITAAU /ΤΥΝΗΣΙΑ) Alpechin (ΙΣΠΑΝΙΑ) Απόνερα ή κατσίγαρος (ΕΛΛΑΔΑ) Jamila (ΙΤΑΛΙΑ) Υγρά απόβλητα από την επεξεργασία του υγρού ελαιοπυρήνα(προκύπτει από τα 2-φασικά φυγοκεντρικά ελαιουργικά συγκροτήματα) Στερεό απόβλητο από τα 3-φασικά φυγοκεντρικά ελαιουργικά συγκροτήματα και αχό τα κλασσικά Υγρά απόβλητα από τα 3-φασικά φυγοκεντρικά ελαιουργικά συγκροτήματα και τα υδραυλικά πιεστήρια Πίνακαε 4.1: Ορολογία των αποβλήτων από ελαιοτριβεία βε χώρες της Μεσογείου

33 Χαρακτηριστικά των Υ.Α.Ε Γενικά Ύορακτηοιστικά των αποβλήτων αχό ελαιοτριβεία Τα απόβλητα από τα ελαιοτριβεία ανήκουν στην κατηγορία των βιομηχανικών λυμάτων. Βιομηχανικά απόβλητα είναι τα απόβλητα που παράγονται από βιομηχανικές δραστηριότητες και είναι αποτέλεσμα χρήσης και απόρριψης νερού, που κατά τη διάρκεια των διάφορων παραγωγικών διαδικασιών ρυπαίνεται με μια σειρά από συστατικά. Τα υγρά βιομηχανικά απόβλητα σε σχέση με τα αστικά λύματα παρουσιάζουν τις ακόλουθες διαφορές: > Μεγάλη ποσοτική και τιοιοτική για διακύμανση τόσο διάρκεια της ημέρας όσο και κατά τη διάρκεια του έτους (ιδιαίτερα για εποχιακές βιομηχανίες όπως τα ελαιουργεία), που είναι αποτέλεσμα αλλαγών στη τιαραγωγική διαδικασία, αναγκών συντήρησης, ατυχημάτων κ.λπ. > Σημαντικά διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ των αποβλήτων διάφορων βιομηχανιών. > Δυσκολία επεξεργασίας κυρίως των οργανικών και ανόργανων αποβλήτων. Η τιοσότητα και η σύνθεση των ατιοβλήτων από τα ελαιοτριβεία διαφέρουν επηρεάζονται από τους ακόλουθους παράγοντες : Το είδος της επεξεργασίας Την ποικιλία των καρπών Το μέγεθος της καλλιεργούμενης έκτασης Τη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων Το χρόνο συγκομιδής και το στάδιο ωριμότητας Το κλίμα και τις καιρικές συνθήκες Τα απόβλητα που παράγονται από τα ελαιοτριβεία είναι στερεά και υγρά απόβλητα Χαοακτηοιστικά των υνοών αποβλήτων από ελαιοτριβεία ηα την Ελλάδα Τα κύρια απόβλητα κατά την παραγωγή ελαιόλαδου είναι υγρά απόβλητα ή κατσιγαρος ή λίοζούμια ή μούργα. Προέρχονται από το στάδιο του τελικού (ρυγοκεντρικού διαχωρισμού και το στάδιο της πλύσης του ελαιόκαρπου με καθαρό νερό. Υγρά απόβλητα είναι και τα φυτικά υγρά του ελαιόκαρπου, αυξημένα με το νερό κατεργασίας (πλύση ελαιοκάρπου, αραίωση ελαιοζύμης, πρόσθετο νερό διαχωριστήρων, καθαρισμός ελαιοτριβείου κλπ). Τα

34 Χαρακτηριστικά των Υ.Α.Ε. Κεφάλαιο 4 τχγρά απόβλητα είναι σκοτεινού χρώματος με χαρακτηριστική οσμή, ακόμη τιεριέχουν υψηλή συγκέντρωση σε ανόργανα άλατα. Από τα συστατικά του κατσίγαρου, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ιραινόλες, οι οποίες δρουν ως αντιοξειδωτικές ουσίες, εμποδίζουν τη διάστιαση των λιπαρών οξέων και βοηθούν στη διατήρηση του λαδιού (Tsimidou et al Rvan and Robards 1998). Είναι όμως ουσίες τοξικές για την πανίδα των υδάτινων οικοσυστημάτων (Βορεάδου 1993, Σαββίδης 1994), για κάποιες ομάδες μικροοργανισμών (Ramos-Cormenzana 1996 Tardioli et αΐ 1997) και για τα (ρυτά όταν αυτά βρίσκονται σε βλαστικό στιίδιο. Λόγω της παρουσίας των ιραινολών στον κατσίγαρο και του υψηλού ρυπαντικού φορτίου του, δεν επιτρέ^ται η απ ευθείας διάθεσή του στο έδαιρος ή σε υδάτινους αποδέκτες. Ο όγκος των αποβλήτων για τα μικρά ελαιοτριβεία παραδοσιακά (πχ μέχρι 3 πιεστήρια), υπολογίζεται σε 1 m^/τόνο ελαιοκάρπου ή σε 5 m^/τόνο ελαιόλαδου με πιθανή διακύμανση από 3-5,5 ηϊ/τόνο ελαιόλαδου (Economopoulos, ^ίaoκavτωvάτoc. 1990). Το 16-20% των αποβλήτων προέρχεται από το στιϊδιο της πλύσης, το 76-80% από το στάδιο της έκθλιψης και διαχωρισμού και το 4% είναι υγρά απόβλητα απολάσπωσης από το στάδιο του τελικού διαχωρισμού. Στη βιβλιογραφία δίδονται οι εξής τιμές για την ποιότητα των αποβλήτων: BOD5: 42 kg/τόνο ελαιόκαρπου ή 210 kg/τόνο ελαιόλαδου, και TSS: 65 kg/τόνο ελαιοκάρπου ή 325 kg/τόνο ελαιόλαδου (Economopoulos, 1993). Για τα κλασικά φυγοκεντρικά συστήματα 3 φάσεων, τα υγρά απόβλητα υπολογίζονται σε 1.4 m^/τόνο. ελαιοκάρπου (Economopoulos, 1993) ή σε 7,5-8,2 m^/τόνο ελαιόλαδου (Economopoulos, 1993, Μαρκαντωνάτος, 1990), λόγω χρησιμοποίησης μεγαλύτερης ποσότητας νερού στην κατεργασία. Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση αυτή, το 10-11% των υγρών αποβλήτων προέρχεται από το στάδιο της πλύσης, το 84-85% από το στιϊδιο του φυγοκεντρικού διαχωρισμού και το 4-5% είναι υγρά απόβλητα απολάσποκτης. Στη βιβλιογραφία δίδονται οι εξής τιμές γυι την ποιότητα των αποβλήτων από τα ελαιοτριβεία που χρησιμοποιούν φυγοκεντρικά συστήματα: BODj: 19 kg/τόνο ελαιοκάρπου ή 95 kg/τόνο ελαιόλαδου, και TSS: 91 kg/τόνο ελαιοκάρπου ή 455 kg/τόνο ελαιόλαδου (Economopoulos, 1993). Στα ελαιοτριβεία ειραρμόζεται με φυγοκέντριση 2 φάσεων όπου δεν γίνεται προσθήκη νερού στα decanters, το εξερχόμενο είναι μόνο λάδι και ελαιοπυρήνας και όχι φυτικά υγρά. Αρα, το πλεονέκτημα της νέας τεχνικής είναι το ότι δεν παράγονται μεγιίλες ποσότητες υγρών αποβλήτων. Ωστόσο, μειονέκτημα αποτελεί ο υψηλής υγρασίας ελαιοπυρήνας που προκύτπει (υγρασία: 62-70%), ο οποίος δεν μπορεί να επεξεργαστεί αυτοτελώς από τα συμβατικά πυρηνελαιουργεία. Τέλος δεν δημιουργούνται προβλήματα διάθεσης των

35 Χαρακτηριστικά των Υ.Α.Ε. Κεφάλαιο 4 απόβλητων (λίμνες εξάτμισης) και έχει μειωμένο κόστος. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται ενδεικτικά βιοτικά στοιχεία για τα απόβλητα των ελαιοτριβείων : Π ΙΝ Α Κ Α Σ 4.2 Παράμετρος Μονάδες Παραδοσιακό mg/l J ΡΗ Οξύτητα (σε ελαΐκα) Συνολικός φώσφορος gp/l nivakac 4.2: Ποιοτικά στοιχεία γιο τι Γεωργίας-ΥΧΟΠ, 1983). απόβλητα των ελαιοτριβείων στην Ελλάδα (Στοιχεία Υπ XaoaKTnoiaudc αποβλήτων από το YnoOpyeio Πεοιβάλλοντοζ Χωοοτα ίαα και Αημοσιών Έονων Το Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσιών Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ.), πραγματοποίησε ένα έργο του οποίου τα αποτελέσματα φαίνονται, πίνακα 4.1,(ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΑΕΡΙΩΝ ΡΥΠΩΝ, ΥΓΡΩΝ ΚΑΙ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΑΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΡΜΑΝΣΗ) και το υποέργο 4 (ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟΤΕΑΕΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ- ΥΠΟΑΟΠΣΜΟΣ ΣΥΝΤΕΑΕΣΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΗΣ), σύμφωνά με το οποία καταγράφονται και υπολογίζονται οι συντελεστές εκπομπής ανά ρύπο και πηγή ρύπανσης, προσαρμοσμένων σπς ελληνικές συνθήκες και στις ελληνικές βιομηχανίες. Το υπουργείο σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγειάς, W.H.O.(World Health Organization), κατέγραψαν τους αρχικά επιλεχθέντες βιβλιογραφικούς συντελεστές εκπομπής των μεθοδολογιών του παραπάνω οργανισμού σε σχέση με τους συντελεστές εκπομπής υγρών και στερεών αποβλήτων στις αντίστοιχες περιπτώσεις. Η μέθοδος που ακολουθείται είναι η έξης: Καταγραφή της πηγής ρύπανσης. Συντελεστής παραγωγής αποβλήτου σε σχέση με την δυναμικότητα της μονέδας.

36 Χαρακτηριστικά των Υ.Α.Ε. Κεφάλαιο 4 Παραγόμενη τωσότητα ατιοβλήτου. Η μέθοδος αυτή παρουσιάζεται στο Σχήμα 4.1. (κιηί απΐζτιψηωτήζ ικβξψ/αοτοη tnofibfaiv παραγόμενη ^ εκπεμχόμενη ποοότητα αποβλήτου ΟΏΟτημα ποσότητα αποβλήτου Irnua 4.1: Η μέθοδος καταγραφής αποβλήτων με ή χωρίς σύστημα αντιρύπανσης ΠΙΝΑΚΑΣ 4.1 Χαρακτηριστικά ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ Μονάδα (τν. προϊόντος) τν. προϊόντος Όγκος αποβλήτων (m^/ μονάδα ) 5,7 BODs (kg/ μονάδα) 12.9 TSS (kg/ μονάδα) 16,4 Λίπη και Έλαια (kg/ μονάδα) 6,5 nivakac 4.1: Οι συντελεστές υγρών αποβλήτων από ελαιοτριβεία, ανά μονάδα παραγωγής, ελαιοτριβείου. Ο υπολογισμός των συντελεστών έχει γίνει κατά την W.H.O και Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στη μέχρι τώρα εμπεριστατωμένη γνάκτη και εμπειρία που υπάρχει διεθνάχ;. Παρά την απλότητα της, η μέθοδος θεωρείται ότι μτιορεί να δώσει εξίσου ή και περισσότερο αξιόπιστα αποτελέσματα απ ότι η άμεση παρακολούθηση και μέτρηση των

37 Χαοακτηριατικά των Υ.Α.Ε. Κεφάλαιο 4 ρύπων στη πηγή. Ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα είναι η δυνατότητα εκτίμησης της αποτελεσματικότητας εναλλακτικών σχημάτων επεξεργασίας των αποβλήτων, ως προς την ικανότητα μείωσης του ρυπαντικού φορτίου, και ως εκ τούτου να βοηθήσει στον σχεδιασμό της στρατηγικής ελέγχου και μείωσης των ρυπογόνων αποβλήτων από μία βιομηχανική δραστηριότητα. Το μεγαλύτερο μειονέκτημα της μεθόδου είναι η στατιστική προέλευση και εγκυρότητα των συντελεστών εκπομττής που χρησιμοποιούνται. Γι' αυτό το λόγο τα αποτελέσματα της μεθόδου θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ενδεικηκά και όχι ως απόλυτα νούμερα, καθώς στη πραγματικότητα παρατηρείται διακύμανση των ειδικών εκπομπών, ακόμα και μεταξύ όμοιων πηγών. Οι συντελεστές εκπομπής υγρών αποβλήτων αφορούν τους συνήθεις ρύπους, δηλαδή BODs, SS, ολικό Ν, ολικό Ρ. Το μοντέλο υπολογισμού των υγρών αποβλήτων γίνεται με βάση ειδικούς συντελεστές εκπομπής, ε*ν, που ορίζεται ως η ποσότητα του εκπεμπόμενου ρύπου, ν, εκφραζόμενος σε kg ανά μονάδα δραστηριότητας της συγκεκριμένης πηγής. Ο συντελεστής εκπομπής, εν, εξαρτάται από ένα πλήθος παραμέτρων; ε*ν=τ: Είδος πηγής, εκφράζει το είδος της βιομηχανικής δραστηριότητας από την οποία ^ράγεται ο ρύπος.(ελαιοτριβεία). Μονάδα δραστηριότητας εκφoάcει το αένεθος της ιιονάδα. Συνήθως είναι η ποσότητα των πρώτων υλών που χρησιμοτιοιούνται, ή η ποσότητα των προϊόντων too παράγονται. Σε ορισμένες τιεριπτώσεις μπορεί να είναι ο αριθμός των εργαζομένων, το ποσό της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, του καταναλισκόμενου νερού, κ.λπ. Ιδιαιτερότητες της διεργασίας ύ του σνεδιασμού συνήθως οφείλονται σε τοπικούς παράγοντες και μπορεί να επηρεάσουν την ποιότητα και την ποσότητα τιον TOpαγόμεvωv ρύπων. Ηλικία και τεγνολογική υποδοαή της ιιονάδας μπορεί να επηρεάσουν την ποιότητα και την ποσότητα των παραγόμενων ρύποον. Όσο μεγαλύτερη η ηλικία του μηχανολογικού εξοπλισμού (ελαιοτριβείου) τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα αστοχίας και εκπομπής μεγαλύτερης ποσότητας αποβλήτων, αλλά και επιπλέον περιορισμένη εκμετάλλευση των τεχνολογικών καινοτομιών. Η τεχνολογική υποδομή της μονάδας δεν εξαρτάται μόνο από ττ ν ηλικία της αλλά και από την ισχύουσα νομοθεσία