ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΤΟΥ ΕΡΥΘΡΟΥ ΟΙΝΟΥ ΣΤΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ

Transcript

1 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΤΟΥ ΕΡΥΘΡΟΥ ΟΙΝΟΥ ΣΤΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ Χ. Αποστολίδου 1,2, Κ. Αδαμόπουλος 1, Χ.Κουρτίδου-Παπαδέλη 3 1.Εργαστήριο Τεχνολογίας Βιομηχανιών Τροφίμων και Αγροτικών Βιομηχανιών Τμήμα Χημικών Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, 2. Γενικό Χημείο του Κράτους, - Α Χημική Υπηρεσία Θεσσαλονίκης, 3. Κέντρο Αεροπορικής Ιατρικής Θεσσαλονίκης, Εθν. Αντιστάσεως 44, Θεσσαλονίκη Κ. Ζαγκλιβερινού Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης, Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη Ε. Λυμπεράκη 4, Δ. Πετρίδης 5, 4. Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων, ΑΤΕΙΘ 5.Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων-ΑΤΕΙ Θεσ/νίκης ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αρκετές μελέτες μέχρι τώρα έχουν στοιχειοθετήσει τον προστατευτικό ρόλο της μέτριας κατανάλωσης κρασιού (15,5 με 31 g αλκοόλ/ημέρα) στο καρδιαγγειακό σύστημα. Η λήψη αντιοξειδωτικών με τη διατροφή, θεωρείται ότι είναι πιο αποτελεσματική λόγω του ότι οι τροφές περιέχουν συνδυασμούς ουσιών με διαφορετικό αντιοξειδωτικό δυναμικό που τους κάνει να συμμετέχουν ενεργά σε αντιδράσεις εξουδετέρωσης των ελεύθερων ριζών. Στην εργασία αυτή διερευνώνται οι αιματολογικές μεταβολές του λιπαιδιμικού προφίλ και της ολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας στο αίμα ομάδας υγιών ανθρώπων με ή χωρίς χοληστερίνη, μετά από συστηματική κατανάλωση ερυθρού οίνου με υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικές ουσίες. Στο ερευνητικό πρωτόκολλο συμμετείχαν δυο ομάδες ανδρών και γυναικών της ίδιας ηλικίας (25 65 χρόνων). Η μία ομάδα περιελάμβανε άτομα με αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης (>200 mg/dl) και η άλλη ίδιο αριθμό ατόμων χωρίς χοληστερίνη. Σύμφωνα με την ανάλυση των παραμέτρων της έρευνας και των επιμέρους συγκρίσεων μεταξύ των ομάδων παρέμβασης, φαίνεται ότι τα αντιοξειδωτικά που λαμβάνονται μέσω της διατροφής, όπως η συστηματική κατανάλωση ερυθρού οίνου, βοηθούν σημαντικά στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Επιδημιολογικές μελέτες συσχετίζουν την κατανάλωση αντιοξειδωτικών ουσιών με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αντιοξειδωτικές ουσίες χρησιμοποιήθηκαν σε θεραπευτικά σχήματα [1,2]. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των ερευνών, πολλές φορές, είναι αντικρουόμενα. Μολονότι πολλές μελέτες έχουν δείξει ευεργετική επίδραση των αντιοξειδωτικών, κάποιες άλλες έχουν διαπιστώσει αμφίβολη δράση καθώς και ανεπιθύμητες ενέργειες από την χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων [3,4].

2 Από πρόσφατες μελέτες προκύπτει ότι η λήψη αντιοξειδωτικών με τη διατροφή είναι πιο αποτελεσματική και θεωρείται ότι οφείλεται στο γεγονός ότι οι τροφές περιέχουν συνδυασμό αντιοξειδωτικών ουσιών με διαφορετικό αντιοξειδωτικό δυναμικό που μπορούν να συμμετέχουν σε πολλές αντιδράσεις, απομακρύνοντας αποτελεσματικά τις ελεύθερες ρίζες [5,6]. Επιπλέον, η απορρόφηση μιας αντιοξειδωτικής ουσίας ενδέχεται να επηρεάζεται από την παρουσία μιας άλλης ένωσης. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι μεγάλες συγκεντρώσεις συγκεκριμένων αντιοξειδωτικών, σε συνδυασμό με ορισμένους άλλους παράγοντες, μπορεί να έχουν και προοξειδωτική δράση [7,8]. Επιπλέον, οι ελεύθερες ρίζες δεν έχουν πάντα αρνητική επίδραση, εφ όσον ο οργανισμός διατηρεί τον έλεγχο της περιορισμένης παραγωγής και δράσης τους. Η πρόσληψη πολυφαινολών μέσω διατροφής έχει αναφερθεί ότι μειώνει τα ποσοστά εμφάνισης συμβάντων των στεφανιαίων νόσων [9]. Ένας πιθανός μηχανισμός μέσω του οποίου οι φαινόλες συμβάλουν στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων είναι η παρεμπόδιση της οξείδωσης της LDL (χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεϊνη)-χοληστερόλης. Η οξείδωση της LDL συμβάλλει καθοριστικά στην αρχική γένεση της αθηρωματικής πλάκας [10]. Οι πολυφαινόλες μπορούν να αποτρέψουν την οξείδωση των λιπιδίων της LDL χοληστερόλης, είτε μέσω της δέσμευσης των ελευθέρων ριζών ή της συμπλοκοποίησης των μεταλλικών ιόντων. Επιπλέον η παρουσία των πολυφαινολών μπορεί να μειώσει το οξειδωτικό στρες εμποδίζοντας την δράση των κυτταρικών οξυγενασών [11]. Το 1993, ομάδα ερευνητών έδειξε ότι ο ερυθρός οίνος, ο χυμός σταφυλιών και το εκχύλισμα από φλοιό σταφυλιών, εμποδίζουν τη συστολή των αορτικών δακτυλίων σε ποντίκια [12]. Αντίστοιχο αποτέλεσμα επιτεύχθηκε όταν χρησιμοποίησαν μόρια κερκετίνης και ρεσβερετρόλης υποδεικνύοντας ότι πιθανότατα η παρουσία των δύο αυτών πολυφαινολών είναι η αιτία για τη δράση αυτή. Αρκετές μελέτες μέχρι τώρα έχουν στοιχειοθετήσει τον προστατευτικό ρόλο της μέτριας κατανάλωσης κρασιού (15,5 με 31 g αλκοόλ/ημέρα) στο καρδιαγγειακό σύστημα [13,14,15]. Έχουν αναφερθεί διάφοροι μηχανισμοί που συντελούν σε αυτήν την ευεργετική δράση, συμπεριλαμβανομένων και αυτών της μείωσης της LDL-χοληστερόλης του πλάσματος [16], της ελάττωσης συγκόλλησης αιμοπεταλίων [17], της αντιοξειδωτικής δράσης [18] και της αποκατάστασης της λειτουργίας του ενδοθηλίου από τα φλαβονοειδή [19,20]. Αποδείχθηκε πρόσφατα πως τα φαινολικά εκχυλίσματα του κόκκινου κρασιού εμποδίζουν την οξείδωση των λιποπρωτεϊνών χαμηλής πυκνότητας (LDL)[21]. Επιπλέον, το κόκκινο κρασί που καταναλώνεται από εθελοντές αναστέλλει την οξείδωση της LDL [22], πιθανόν χάρη στην αντιοξειδωτική δράση του ορού που αποδείχτηκε άμεσα [23]. Καθώς η υπεροξειδάση των λιπιδίων είναι φαινόμενο που εμπεριέχεται στη στεφανιαία νόσο, γίνεται κατανοητό καλύτερα για ποιο λόγο συσχετίζεται το κρασί με την υγεία [24]. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Είκοσι οκτώ άνδρες και γυναίκες ηλικίας χρονών με φυσιολογικό σωματικό βάρος και γενικά υγιείς εκ των οποίων 14 με υπερχοληστεριναιμία (η οποία καθορίζεται στα επίπεδα χοληστερόλης >200 mg/dl) και 14 άνδρες και γυναίκες ίδιας ηλικίας με φυσιολογικά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα συμμετείχαν στο ερευνητικό πρωτόκολλο. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια ως προς τις διατροφικές τους συνήθειες και την κατανάλωση αλκοόλ. Tα κριτήρια αποκλεισμού από την μελέτη ήταν Σ. Διαβήτης, Δυσλιπιδαιμίες, Υπέρταση (ΑΠ>145/90), καρδιαγγειακές παθήσεις ή άλλα χρόνια νοσήματα.. Επίσης άτομα που ελάμβαναν αντιυπερτασικά, αντιλιπιδαιμικά, αντισυλληπτικά, μη στεροειδή αντιφλεγμωνώδη, βιταμίνες και συμπληρώματα διατροφής συστηματικά και ειδικότερα τους 3 τελευταίους μήνες, έγκυες γυναίκες και αθλητές. Για την συμμετοχή τους στην μελέτη

3 υπήρξε έγγραφη συγκατάθεση συμμετοχής των πειραματοπροσώπων στην μελέτη αυτή μετά την ενημέρωση τους για την διάρκεια και τον τρόπο διεξαγωγής του πρωτοκόλλου. Οι συμμετέχοντες δεν έπρεπε να καταναλώνουν προϊόντα που περιέχουν αντιοξειδωτικές ουσίες όπως καφεΐνη ή πολυφαινόλες εκτός από το κρασί της μελέτης,72 ώρες πριν την έναρξη των πρώτων εργαστηριακών εξετάσεων και επίσης να λαμβάνουν στατίνες τουλάχιστον 3 εβδομάδες πριν την έναρξη της μελέτης. Η αιμοληψία γινόταν σε προκαθορισμένες ημέρες μετά από 12 ώρες άδειο στομάχι και οι μετρήσεις περιελάμβαναν HDL, LDL, ολική χοληστερόλη, τριγλυκερίδια, καθώς και ολική αντιοξειδωτική ικανότητα του ορού πριν και μετά τη χορήγηση ερυθρού οίνου με την οδηγία να καταναλώνουν 125 ml οι γυναίκες και 250 ml οι άνδρες κάθε μέρα μετά το δείπνο για 4 εβδομάδες και επανέλεγχος των εργαστηριακών μετά την περίοδο αυτή. O ορός διατηρούνταν στους -40 o C μέχρι την εξέταση του δείγματος για την ολική αντιοξειδωτική ικανότητα του ορού. Επιπλέον γινόταν καταγραφή ανθρωπομετρικών μετρήσεων (βάρος, ύψος, περιφέρεια μέσης και ισχύων). Η επεξεργασία και ανάλυση των κρασιών έχει γίνει στο τμήμα Χημικών Μηχανικών σε συνεργασία με το εργαστήριο Βιολογικής Χημείας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το εργαστήριο της Α Χημικής Υπηρεσίας Θεσ/νίκης. Πίνακας 1. Αποτελέσματα αναλύσεων δύο ποικιλιών κρασιών (ΤΑΝΝΑΤ και PINOT NOIR) (Κανονισμοί (ΕΚ) 491/09, 606/09, 607/09 και Κώδικας Τροφ. και Ποτών-Γ.Χ.Κ). ΜΕΤΡΟΥΜΕΝΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΜΕΘΟΔΟΣ ΟΔΗΓΙΑ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ TANNAT PINOT NOIR Αλκοολικός Τίτλος (% Vol) FTIR 0.220/48 14,5 14,3 Ειδικό Βάρος (g/ml) FTIR 0.220/48 0,9923 0,9920 Ανάγοντα Σάκχαρα (g/l) FTIR 0.220/48 2,7 2,9 Πτητική Οξύτητα (g/l οξικό FTIR 0.220/48 0,50 0,74 οξύ) Ολική Οξύτητα (g/l τρυγικό οξύ) FTIR 0.220/48 6,5 6,6 Ενεργός Οξύτητα (ph) FTIR 0.220/48 3,47 3,34 Ελεύθερο θειώδες (mg/l) FiaStar 0.220/ Ολικό θειώδες (mg/l) FiaStar 0.220/64 2,3 2 Ένταση (D420+D520+D620)nm Φασματοφωτομετρική 0.220/14 28,43 8,78 Απόχρωση (D420/D520)nm Φασματοφωτομετρική 0.220/14 0,48 0,61 Δείκτης φαινολών Φασματοφωτομετρική 0.220/ (D280)nm*100 Ολικές Ανθοκυάνες (mg/l) Φασματοφωτομετρική 0.220/ Δείκτης Ιονισμού (ΔΙ%) Φασματοφωτομετρική 0.220/ Ταννίνες (g/l) Φασματοφωτομετρική 0.220/16 6,0 3,9 Δείκτης Ζελατίνης (ΔΖ%) Φασματοφωτομετρική 0.220/ Δείκτης Αιθανόλης (ΔΕΤΟΗ%) Φασματοφωτομετρική 0.220/ Δείκτης HCL (ΔHCL%) Φασματοφωτομετρική 0.220/ Γλυκερόλη (g/l) FTIR 0.220/48 7,1 6,4 Τρυγικό Οξύ (g/l) FTIR 0.220/48 4,1 4,1 Μηλικό Οξύ (g/l) FTIR 0.220/48 0,6 0,2 Γαλακτικό Οξύ (g/l) FTIR 0.220/48 0,8 0,7 Κιτρικό Οξύ (g/l) FTIR 0.220/48 0,2 0,0 Κάλιο (mg/l) FTIR 0.220/

4 Η επιλογή του κρασιού έγινε βάσει των θρεπτικών ουσιών, της περιεκτικότητας σε ρεσβερετρόλη, κατεχίνη, ταννίνες, πολυφαινόλες και φλαβονοειδή και τα αποτελέσματα των μετρήσεων των δύο επιλεγέντων ποικιλιών αναφέρονται αναλυτικά στον Πίνακα 1. Μεταξύ των δύο ποικιλιών κρασιών επιλέχθηκε η πρώτη η οποία είναι σχετικά νέα ελληνική ποικιλία Tannat που είναι σαφώς η πιο πλούσια ποικιλία σε αντιοξειδωτικά. Για τον προσδιορισμό της ολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας του ορού επιλέχθηκε η μέθοδος TEAC (Trolox equivalence antioxidant capacity) που βασίζεται στην οξείδωση του 2,2 - azino-bis(3-ethylbenthiazoline)-6-sulfonic (ΑΒΤS). Για τον προσδιορισμό των HDL, LDL, τριγλυκεριδίων και αθηρωματικού δείκτη επιλέχθηκαν οι αντίστοιχες χρωματομετρικές μέθοδοι σε αυτόματο αναλυτή τύπου Roche. Για την μελέτη της επίδρασης συστατικών του ερυθρού οίνου στην υγεία και συγκεκριμένα στην πρόληψη της στεφανιαίας νόσου έγινε συσχέτιση της ολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας με τα επίπεδα χοληστερόλης, LDL και HDL, τριγλυκεριδίων, και αθηρωματικού δείκτη (χοληστερόλη προς HDL). ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τα χαρακτηριστικά των τιμών της ολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας του ορού (TAC) πριν και μετά την χορήγηση κρασιού παρουσιάζονται στο σχήμα 1. Είναι εμφανής η αυξητική μετατόπιση των τιμών της TAC μετά τη χορήγηση κρασιού ένεκα του οποίου η μέση τιμή αυξάνεται από 0,25 σε 1,15 και η διάμεσος από 0,64 σε 1,15 (Πίνακας 2). Πίνακας 2. Στατιστικά σημαντική αύξηση της ολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας ορού μετά την χορήγηση κρασιού (TAC-2) με p<0.01με αυτήν πριν την λήψη κρασιού (TAC-1). T-test for Dependent Samples. Differences are significant at p<0,05000 Variable Mean Std.Dv N Diff. Std.Dv. t df p Diff TAC-1 0, , TAC-2 1, , , , , , Λόγω του ότι η μεταβλητή δεν ακολουθεί την κανονική κατανομή χρησιμοποιήθηκε και ο μη παραμετρικός έλεγχος των εξαρτημένων δειγμάτων κατά Wilcoxon (Πίνακας 3), ο οποίος έδειξε στατιστικά σημαντική αύξηση της αντιοξειδωτικής ικανότητας του ορού μετά την λήψη κρασιού από τους εθελοντές (p=0,0174). Πίνακας 3. Στατιστικά σημαντική αύξηση της ολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας ορού μετά την λήψη κρασιού (TAC-2) με p<0.05). Wilcoxon Matched Pairs Test. Market tests are significant at p <0,05000 Pair of Variables Valid N T Z p-level TAC-1 & TAC , , , Επίσης στο παρακάτω θηκόγραμμα (Σχήμα 1) παρουσιάζεται η μεταβολή της Ολικής Αντιοξειδωτικής ικανότητας του ορού πριν (TAC-1) και μετά (TAC-2) τη λήψη κρασιού. Το θηκόγραμμα δείχνει το 50% όλων των τιμών που περικλείονται μεταξύ του 25% και 75% όλων των στοιχείων του δείγματος και η οριζόντια γραμμή τους μέσους όρους.

5 Data 9 ο ΠΕΣΧΜ:Η Συμβολή της Χημικής Μηχανικής στην Αειφόρο Ανάπτυξη 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 TAC-1 TAC-2 Σχήμα 1. Θηκόγραμμα (boxplot) της αντιοξειδωτικής ικανότητας του ορού πριν (TAC-1) και μετά (TAC-2) τη λήψη κρασιού. Υπήρξε σημαντική αύξηση της αντιοξειδωτικής ικανότητας στα 20 άτομα που συμμετείχαν στην μελέτη (71,4% του δείγματος) από 200% μέχρι 1600%. Τα υπόλοιπα άτομα παρουσίασαν μικρή μεταβολή (28,6% του δείγματος). Η εικόνα της σχέσης των βιοχημικών χαρακτηριστικών πριν τη χορήγηση κρασιού (Πίνακας 4) έχει ως εξής: ισχυρή θετική συσχέτιση της ολικής χοληστερόλης με την LDL (+0,95) θετική συσχέτιση με τα τριγλυκερίδια (+0,698) και αρνητική με την TAC (-0,431). Τα τριγλυκερίδια συσχετίζονται αρνητικά με την HDL και θετικά με την LDL, η οποία συσχετίζεται αρνητικά με την TAC. Πίνακας 4. Συντελεστές συσχέτισης κατά Spearman των βιοχημικών μεταβλητών πριν τη χορήγηση κρασιού. Spearman Rank Order Correlations. Correlations are significant at p<0,05000 Variable CHOL-1 TRI-1 HDL-1 LDL-1 TAC-1 CHOL-1 1, , , , , TRI-1 0, , , , , HDL-1-0, , , , , LDL-1 0, , , , , TAC-1-0, , , , , Μετά τη χορήγηση κρασιού η βιοχημική εικόνα παρουσιάζει τα ακόλουθα (Πίνακας 5). Η χοληστερόλη εξακολουθεί να συσχετίζεται έντονα θετικά με την LDL εκ των οποίων προκύπτει ότι ο άξονας Χοληστερόλη LDL είναι ένας ισχυρός δείκτης σύγκρισης εξωτερικών παρεμβάσεων στον έλεγχο της χοληστερόλης. Επίσης η χοληστερόλη σχετίζεται ασθενώς με τα τριγλυκερίδια, και τα τριγλυκερίδια αρνητικά με την HDL (όπως άλλωστε

6 αναμενόταν) και θετικά με την LDL, όπως και στην κατάσταση πριν από τη λήψη κρασιού. Ουσιαστικά, οι μεταβολές υφίστανται τώρα μόνο στην αντιοξειδωτική δράση. Επίσης παρατηρούμε ότι η λήψη κρασιού αύξησε στατιστικά σημαντικά την καλή χοληστερόλη (HDL) (p<0.02). Πίνακας 5. Συντελεστές συσχέτισης κατά Spearman των βιοχημικών μεταβλητών μετά τη χορήγηση κρασιού. Spearman Rank Order Correlations. Correlations are significant at p<0,05000 Variable CHOL-2 TRI-2 HDL-2 LDL-2 TAC-2 CHOL-2 1, , , , , TRI-2 0, , , , , HDL-2-0, , , , , LDL-2 0, , , , , TAC-2-0, , , , , Οι σχετικές μεταβολές των βιοχημικών χαρακτηριστικών καταγράφονται με μορφή συσχετίσεων στον πίνακα 6. Η χοληστερόλη συσχετίζεται ικανοποιητικά και θετικά με την LDL και χαλαρά θετικά με τα τριγλυκερίδια τα οποία επιπρόσθετα συσχετίζονται χαλαρά αρνητικά με την HDL. Και σε αυτήν την περίπτωση φαίνεται στατιστικά σημαντική αύξηση της καλής χοληστερόλης (HDL) (p<0.03) με την ολική αντιοξειδωτική ικανότητα. Επίσης παρατηρούμε στα όρια της στατιστικής σημαντικότητας και τα τριγλυκερίδια μετά τη λήψη κρασιού, η οποία δεν υπήρχε πριν την χορήγηση κρασιού. Πίνακας 6. Συντελεστές συσχέτισης κατά Spearman των σχετικών μεταβολών των βιοχημικών μεταβλητών. Spearman Rank Order Correlations. Correlations are significant at p<0,05000 Variable CHOL TRI HDL LDL TAC CHOL 1, , , , , TRI 0, , , , , HDL 0, , , , , LDL 0, , , , , TAC -0, , , , , ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από την μελέτη αυτή διαφαίνεται ότι η κατανάλωση του ερυθρού οίνου παρουσιάζει σημαντικά οφέλη στον ανθρώπινο οργανισμό. Όπως φαίνεται από τη στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων, προκύπτουν τα εξής: σημαντική αύξηση των επιπέδων της ολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας του ορού (p<0,01) και των επιπέδων της προστατευτικής (καλής) χοληστερόλης (HDL) (p<0,03), ενώ μειώνονται σημαντικά τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων (p<0,05). Η αύξηση της ολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας συνοδεύεται από στατιστικά σημαντικές μεταβολές στα επίπεδα των Ολικής χοληστερόλης LDL, η σχέση των οποίων παραμένει σταθερά και κατά συνέπεια μπορεί να θεωρηθεί ένας καλός δείκτης σύγκρισης. Ωφελούνται περισσότερο από την αντιοξειδωτική δράση του κρασιού αυτοί που έχουν ήδη αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα.

7 Ως εκ τούτου είναι άμεση η συσχέτιση του ερυθρού οίνου με τις αντιοξειδωτικές του ικανότητες με την υγεία και ειδικότερα με την εξουδετέρωση της οξείδωσης της κακής χοληστερόλης στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θερμές ευχαριστίες στον κ. Ιατρίδη Αγγελο χημικό-οινολόγο, για την ευγενική χορηγία της μοναδικής ποικιλίας κρασιού που χρησιμοποιήθηκε στο πείραμα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1] Brigitte M. Winklhofer-Roob, Edmond Rock,Josep Ribaltac, David H. Shmerling, Johannes M. Roob. Effects of vitamin E and carotenoid status on oxidative stress in health and disease. Evidence obtained from human intervention studies, Mol Aspects Med. 24: (2003). [2] Satia -Abouta J, Kristal AR, Patterson RE, Littman AJ, Stratton KL, White E. Dietary supplement use and medical conditions: The VITAL study. Am J Prev Med., 24:43 51, (2003). [3] Greenberg ER. Vitamin E supplements: Good in theory, but is the theory good? Ann Intern Med., 142:75 76, (2005). [4] Miller ER 3rd, Pastor -Barriuso R, Dalal D, Riemersma RA, Appel LJ, Guallar E. Metaanalysis: High-dosage vitamin E supplementation may increase all-cause mortality. Ann Intern Med., 142:37 46, (2005). [5] Cao G, Booth SL, Sadowski JA, Prior RL. Increases in human plasma antioxidant capacity after consumption of controlled diets high in fruit and vegetables. Am J Clin Nutr., 68: , (1998). [6] Noda Y, Anzai K, Mori A, Kohno M, Shinmei M, Pac ker L. Hydroxyl and superoxide anion radical scavenging activities of natural source antioxidants using the computerized JES-FR30 ESR spectrometer system. Biochem Mol Biol. Int., 42:35 44 (1997). [7] Carr A, Frei B. Does vitamin C act as a pro-oxidant under physiological conditions? FASEB J., 13: , (1999). [8] Valko M, Morris H, Cronin MT. Metals, toxicity and oxidative stress. Curr Med Chem., 12: , (2005). [9] Hertog Μ., et al. Flavonoid intake and long term risk of coronary heart diseaseand cancer in the seven country study, Arch.Int.Medic., 155: , (1995) [10] Parthasarathy S., et al. Oxidized low density lipoprotein, a two faced janus in coronary artery disease? Biochem. Pharmacol., 56: , (1998). [11] Rosenbalt M., et al. Macrophage enrichment with the isoflavan glabridin, inhibits NADPH oxidase induced cell mediated oxidation of low density lipoprotein, J. Biol. Chem., 274: , (1999). [12] Fitzpatrick DF., Hirschfield SL and Coffey RG. Endothelium-dependent vasorelaxing activity of wine and other products, Am. J.Physiol., 265:H , (1993). [13] da Luz PL, Coimbra SR. Wine, alcohol and atherosclerosis: clinical evidences and mechanisms, Braz J Med Biol Res., 37: , (2004). [14] Klatsky AL, Friedman GD, Armstrong MA, Kipp H. Wine, liquor, beer, and mortality. Am J Epidemiol., 158:585-95, (2003). [15] Opie LH, Lecour S. The red wine hypothesis: from concepts to protective signalling molecules, Eur Heart J., 28: , (2007). [16] Nishiwaki M, Ishikawa T, Ito T, Shige H, Tomiyasu K, Nakajima K, et al. Effects of alcohol on lipoprotein lipase, hepatic lipase, cholesteryl ester transfer protein, and

8 lecithin:cholesterol acyltransferase in high-density lipoprotein cholesterol elevation. Atherosclerosis, 111:99-109, (1994). [17] Ruf JC. Alcohol, wine and platelet function, Biol Res., 37:209-15, (2004). [18] Durak I, Avci A, Kaçmaz M, Büyükkoçak S, Cimen MY, Elgün S, et al. Comparison of antioxidant potentials of red wine, white wine, grape juice and alcohol, Curr Med Res Opin., 15:316-20, (1999). [19] Stein JH, Keevil JG, Wiebe DA, Aeschlimann S, Folts JD. Purple grape juice improves endothelial function and reduces the susceptibility of LDL cholesterol to oxidation in patients with coronary artery disease, Circulation, 100: , (1999). [20] Coimbra SR, Lage SH, Brandizzi L, Yoshida V, da Luz PL. The action of red wine and purple grape juice on vascular reactivity is independent of plasma lipids in hypercholesterolemic patients. Braz J Med Biol Res., 38: , (2005). [21] Frankel EN, Waterhouse AL, Kinsella JE Inhibition of human LDL oxidation by resveratrol,, Apr 24;341(8852):1103-4, (1993). [22] Kondo K., Matsumoto A., Kurata H.,Tananashi H., Koda H., Amachi T., Itakura H. Inhibition of oxidation of low-density lipoprotein with red wine, Lancet, 344:1152, (1994). [23] Maxwell, S.; Cruickshank, A.; Thorpe, G. Red wine and antioxidant activity in serum. Lancet, 344: (1994). [24] Serge Renaud, Η Μεσογειακή Διατροφή Κρητική Δίαιτα, Εκδοτικός Οίκος Π. Τραυλός, (1996).