ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΤ ΥΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΣΗ ΠΡΟΥΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΟΤ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟΤ ΥΔΓΙΑΜΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΤ ΥΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΣΗ ΠΡΟΥΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΟΤ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟΤ ΥΔΓΙΑΜΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ «ΠΑΙΓΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΠΑΙΓΑΓΩΓΙΚΟ ΤΛΙΚΟ» ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ποσ εκπονήθηκε για ηη τορήγηζη Μεηαπηστιακού Γιπλώμαηος Διδίκεσζης ζηην καηεύθσνζη «ΠΑΙΓΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ» από ηην ηεθανία Γ. Σζιγάλογλοσ (Α.Μ.: ) ΘΔΜΑ: «Ο Μαγικός Ρεαλιζμός ζηο έργο ηοσ Υρήζηοσ Μποσλώηη» ΔΞΔΣΑΣΙΚΗ ΔΠΙΣΡΟΠΗ Παπαδάηος Ιωάννης Δπίκ. Καθηγηηής ΣΔΠΑΔ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ ΑΙΓΑΙΟΤ Δπιβλέπων Αναγνωζηοπούλοσ Γιαμάνηη Καθηγήηρια ΣΔΠΑΔ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ ΑΙΓΑΙΟΤ Μέλος ζσμβοσλεσηικής Δπιηροπής Θεοδωροπούλοσ Έλενα Καθηγήηρια ΣΔΠΑΔ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ ΑΙΓΑΙΟΤ Μέλος ζσμβοσλεσηικής Δπιηροπής ΡΟΓΟ, 2015

2 Η ζγκριςη τησ παροφςησ Μεταπτυχιακήσ Διπλωματικήσ Εργαςίασ από το Τμήμα Επιςτημϊν τησ Προςχολικήσ Αγωγήσ και του Εκπαιδευτικοφ Σχεδιαςμοφ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου δεν υποδηλϊνει αποδοχή των απόψεων τησ ςυγγραφζωσ. 2

3 «Δεν αισθάσνεσαι καλά;» τη ρωτησε. Η Ωραία Ρεμέδιος που κρατούσε το σεντόνι απ την άλλη άκρη, της χαμογέλασε συμπονετικά. «Αντίθετα», είπε, «ποτέ δεν αισθάνθηκα καλύτερα». Δεν πρόλαβε να το πει και η Φερνάντα ένιωσε ένα ελαφρό αεράκι να της παίρνει τα σεντόνια απ τα χέρια και να τα ξεδιπλώνει ολότελα. Η Αμαράντα ένιωσε ένα μυστηριώδες τρέμουλο στις δαντέλες των μισοφοριών της και προσπάθησε να πιαστεί από το σεντόνι για να μην πέσει, τη στιγμή που η Ωραία Ρεμέδιος άρχισε να ανυψώνεται. Η Ούρσουλα, σχεδόν τυφλή πια, ήταν η μόνη που είχε την ψυχραιμία να ανγνωρίσει τη φύση εκείνου του ανεπανόρθωτου ανέμου κι άφησε τα σεντόνια στο έλεος του φωτός, κοιτάζοντας την Ωραία Ρεμέδιος, που την αποχαιρετούσε κουνώντας το χέρι της, μες στο εκθαμβωτικό φτερούγισμα των σεντονιών που υψώνονταν μαζί της» Gabriel Garcia Marquez, Εκατό Χρόνια Μοναξιά 3

4 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΔΙΑΓΩΓΗ... 6 Ο Χξήζηνο Μπνπιώηεο θαη ην έξγν ηνπ Δξγνγξαθία Θεκαηνινγία Δπηζθφπεζε Βηβιηνγξαθίαο 9 Α ΜΔΡΟ ΘΔΩΡΗΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΚΑΙ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ Κεθάιαην 1ν Ο Μαγηθόο Ρεαιηζκόο Ιζηνξηθφ Πιαίζην Απνζαθήληζε ηνπ φξνπ Ρεαιηζκφο Σν καγηθφ ζηνηρείν Ο Μαγηθφο Ρεαιηζκφο θαη άιια ξεχκαηα ηνηρεία ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ. 19 4

5 Κεθάιαην 2 ν 2.1 ηφρνη ηεο εξγαζίαο Τιηθφ Μεζνδνινγία Έξεπλαο.. 24 Β ΜΔΡΟ ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΩΝ ΔΤΡΗΜΑΣΩΝ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ν 3.1 Ο καγηθόο θηόγθνο ηεο Μαξίαο Σν θνξίηζη πνπ θξύθηεθε ζε έλα πνξηνθάιη Πεηάεη, πεηάεη ην ζρνιείν Ζ ζθπιίζηα δσή ηνπ γάηνπ Σδνλ Αθεληνύιε Ζ παξάμελε αγάπε ηνπ αιόγνπ θαη ηεο ιεύθαο πκπεξάζκαηα.. 44 ΔΠΙΛΟΓΟ..47 Βηβιηνγξαθία 48 5

6 ΔΙΑΓΩΓΗ Η ινγνηερλία, σο κνξθή ηέρλεο, κεηαπιάζεη ηελ αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα κε ηελ αηζζεηηθή αμία πνπ ηεο πξνζδίδεη. Η πξφθιεζε ζπγθίλεζεο, πξσηαξρηθφ γλψξηζκα ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο ηέρλεο ηνπ ιφγνπ, φπσο θάζε ηέρλεο, είλαη απφξξνηα ηεο αηζζεηηθήο ηεο αμίαο 1. Η ινγνηερλία, ινηπφλ, φπσο αλαθέξεηαη απφ ηελ Άληα Καηζίθε-Γθίβαινπ, έρεη σο βαζηθφ ζηφρν λα πξνζθέξεη ζηνπο αλαγλψζηεο αηζζεηηθή απφιαπζε θαη λα πξνθαιέζεη πνηθίια ζπλαηζζήκαηα. Η ινγνηερλία κέζα απφ ηε κπζνπιαζία πξνβάιιεη, ζίγεη, ζρνιηάδεη θαηλφκελα θαη θαηαζηάζεηο, αλαδεηθλχεη δεηήκαηα θαη πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ θνηλσληθά ζχλνια αιιά θαη ηνλ θάζε αλαγλψζηε ρσξηζηά. ην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο ζπληζηά κηα κνξθή δηακεζνιάβεζεο αλάκεζα ζην καζεηή θαη ζηνλ ηζηνξηθφ- θνηλσληθφ ηνπ ρψξν. Σν ινγνηερληθφ, φκσο, θείκελν πξνθαιεί πνιχ πεξηζζφηεξν απφ ην πιεξνθνξηαθφ θείκελν ην ελδηαθέξνλ ηνπ παηδηνχ ράξε ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, ζην ζπκβνιηθφ θαη πνιχζεκν ιφγν ηνπ, ράξε ζηα θελά ηεο αθήγεζεο θαη ζην ζηνηρείν ηεο θαληαζίαο, θπξίαξρν ζε θάζε κπζνπιαζία. Οη ηδηφηεηεο απηέο ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ πξνθαινχλ ηνλ αλαγλψζηε λα ζπκκεηάζρεη ελεξγά ζηε δηαδηθαζία ηεο αλάγλσζεο. 2 Η παηδηθή ινγνηερλία, φκσο, σο έλλνηα, πεξηθιείεη θαη ηνλ φξν «παηδί», γεγνλφο ην νπνίν δελ αθήλεη αλεπεξέαζην ηνλ νξηζκφ ηεο. Σν παηδί σο αλαγλψζηεο έρεη εληειψο δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη θξηηήξηα σο πξνο ηε ινγνηερληθή αλάγλσζε θαη πξφζιεςε. Κάπνηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο παηδηθήο ειηθίαο είρε εληνπίζεη ν Tucker, πξνζπαζψληαο λα επηζεκάλεη ηα πην δηαρξνληθά απφ απηά. Σα παηδηά, ινηπφλ, είλαη απζφξκεηα, δεθηηθά, ζσκαηηθψο πην αδχλακα, ζεμνπαιηθψο αλψξηκα, κε ηάζεηο πξνζθφιιεζεο ζηνπο ελήιηθεο, κε κηθξφηεξε ηθαλφηεηα γηα αθεξεκέλε ζθέςε θαη γηα ζπγθέληξσζε 3. Ο Appleyard απφ ηελ άιιε, επηζεκαίλεη ηνπο δηαθνξεηηθνχο ξφινπο αλαγλσζηψλ ζε αλαινγία κε ηελ ειηθία ηνπ θάζε παηδηνχ, ε νπνία απνδίδεη δηαθνξεηηθά αλαγλσζηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Όζνλ αθνξά ζηα παηδηθά εηθνλνγξαθεκέλα παξακχζηα, νη δεζπφδνληεο ξφινη είλαη δχν: απηφο ηνπ αλαγλψζηε σο παίθηε, φπνπ ζρεηίδεηαη κε ηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο θαη ηνπ 1 Καινγήξνπ, Σ. (2009). Σέξςεηο θαη εκέξεο αλάγλσζεο. Αζήλα: Παλαγησηφπνπινο. 2 Παπαδάηνο, Γ.. (2009). Παηδηθό βηβιίν θαη θηιαλαγλσζία. Αζήλα: Παηάθεο. 3 Καλαηζνχιε, Μ. (2002). Δηζαγσγή ζηε ζεσξία θαη θξηηηθή ηεο παηδηθήο ινγνηερλίαο. Θεζζαινλίθε: University Studio Press. 6

7 αλαγλψζηε πνπ ηαπηίδεηαη κε ηνλ πιαζκαηηθφ ήξσα, φπνπ κηιάκε γηα ην παηδί ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ. Ο αλαγλψζηεο- παίθηεο βάδεη ζε ηάμε ηελ πξαγκαηηθφηεηα πνπ μεηπιίγεηαη κπξνζηά ηνπ κέξα κε ηε κέξα θαη καζαίλεη λα ειέγρεη ηνπο θφβνπο θαη ηηο επηζπκίεο ηνπ. Ο αλαγλψζηεο πνπ ηαπηίδεηαη κε ηνλ ήξσα, ηαπηίδεηαη ζε πξσηαξρηθφ ζηάδην θαη αλαθαιχπηεη ζε θάζε αλάγλσζε κία δηαθνξεηηθή πηπρή ηνπ πξνβαιιφκελνπ εαπηνχ ηνπ, αλαδεηψληαο εξκελεία ζηνπο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο πνπ παξαηεξεί 4. Ο ΥΡΗΣΟ ΜΠΟΤΛΩΣΗ ΚΑΙ ΣΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ Ο Υξήζηνο Μπνπιψηεο γελλήζεθε ζηε Λήκλν ην Έρεη ζπνπδάζεη ηζηνξία, αξραηνινγία θαη γισζζνινγία ζην Παλεπηζηήκην ηεο Αζήλαο θαη απφ ην 1980 έρεη αλαθεξπρηεί δηδάθησξ ζην Παλεπηζηήκην ηεο Γεξκαλίαο. Δπίζεο, έρεη δηδάμεη ζην Ιφλην Παλεπηζηήκην, ζε Μεηαπηπρηαθά Πξνγξάκκαηα ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ θαζψο θαη ζηελ Αλψηαηε ρνιή Καιψλ Σερλψλ Δξγνγξαθία 6 Ο Υξήζηνο Μπνπιψηεο έρεη ζπκβάιιεη ζηελ ειιεληθή παηδηθή ινγνηερλία, πξνζθέξνληάο ηεο πάλσ απφ εμήληα παηδηθά βηβιία απφ ηελ αξρή ηεο ζπγγξαθηθήο ηνπ θαξηέξαο κέρξη θαη ζήκεξα. Μεξηθά απφ ηα βηβιία απηά είλαη ηα εμήο: Ζ παξάμελε αγάπε ηνπ αιόγνπ θαη ηεο ιεύθαο (1987), Σν άγαικα πνπ θξύσλε (1997), Σν νλεηξνπαξκέλν θαπέιν (2000), Πεηάεη πεηάεη ν ζθύινο (2004), Σν ρξπζόςαξν πνπ ην θώλαδαλ Γαηνύιε (2005), Πεηάεη, πεηάεη ην ζρνιείν! (2007), Όλεηξν από ζνθνιάηα (2010). 4 Καλαηζνχιε, Μ. (2002). Δηζαγσγή ζηε ζεσξία θαη θξηηηθή ηεο παηδηθήο ινγνηερλίαο. Θεζζαινλίθε: University Studio Press, ζ Wikipedia. (2014) Αλαθηήζεθε ζηηο 15 επηεκβξίνπ. CE%9C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CF%8E%CF%84%CE%B7%CF%82 6 Δζληθφ Κέληξν Βηβιίνπ, ηξάπεδα δεδνκέλσλ. (2012). Αλαθηήζεθε ζηηο 18 Γεθεκβξίνπ. 7

8 1.2 Θεκαηνινγία Σα έξγα ηνπ Υξήζηνπ Μπνπιψηε θαίλνληαη λα αληινχλ ηα ζέκαηά ηνπο απφ ηελ απιή θαζεκεξηλφηεηα φισλ καο, ζρνιηάδνληαο ζπλαηζζήκαηα θαη πάζε πνπ φινο ν θφζκνο αληηκεησπίδεη. Σα ζέκαηα απηά, φπσο ηνλίδεη ν ίδηνο ζε ζπλέληεπμή ηνπ, δελ ηα ςάρλεη κε κνλαδηθφ ζθνπφ ηνπ λα γξάςεη άιιν έλα παηδηθφ βηβιίν, αιιά ηα αληιεί απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπ θαη ηνλ νδεγνχλ απηά ζην κνλνπάηη ηεο ζπγγξαθήο: «Έρσ ζπρλά ηελ αίζζεζε φηη δελ ςάρλσ ζέκαηα γηα ηα βηβιία κνπ, αιιά φηη ηα ζέκαηα ςάρλνπλ θαη κε βξίζθνπλ φπσο ηα έξκαηα θαξάβηα ην ιηκάλη ηνπο. Οη ηδέεο θαξπνθνξνχλ παληνχ, αθφκε θαη ζηα πην κηθξά θη αζήκαληα ηεο θαζεκεξηλφηεηαο. Μηα ιέμε, κηα εηθφλα, έλα ζπλαίζζεκα κπνξνχλ λα γίλνπλ αθνξκή γηα ην ηαμίδη ηεο κπζνπιαζίαο, κε ζηαζεξφ ηηκφλη φκσο θαη ππμίδα ηελ θνηλσληθή κνπ ηαπηφηεηα θαη ηνπο ζρεηηθνχο πξνβιεκαηηζκνχο. Υσξίο ην γξάςηκν έρσ ηελ αίζζεζε πσο δελ ππάξρσ, πξσηαξρηθή αλάγθε θαη νμπγφλν. 7» ηελ ίδηα ζπλέληεπμε, ν ζπγγξαθέαο θαιείηαη λα απαληήζεη γηα ηα επαίζζεηα ζέκαηα ηα νπνία ζίγεη ζηα έξγα ηνπ, φπσο ε απψιεηα, ν ζάλαηνο, ρσξίο λα θνβάηαη φηη ην παηδηθφ θνηλφ ζα ηα ζεσξήζεη μέλα θαη ζθιεξά. Όηαλ ε δεκνζηνγξάθνο ηνπ ππελζπκίδεη κηα παιηφηεξε δήισζή ηνπ, φηη κε ηα παξακχζηα μχλεη ηελ ςπρή ηνπ, θαζψο νη ηζηνξίεο ηνπ ζπρλά αγγίδνπλ ζέκαηα πνπ ηνλ καηψλνπλ θαη ηνλ πνλάλε, εθείλνο απαληά φηη «Μνπ αξέζεη λα αληιψ ζπλήζσο ηα ζέκαηά κνπ απφ βαζηά θνηηάζκαηα. Οη παξακπζέληεο ηζηνξίεο κνπ είλαη γηα κέλα φρη κφλν άζθεζε κπζνπιαζίαο, αιιά θαη άζθεζε ςπρήο θαη ελδνζθφπεζεο. Κάησ απφ ηελ επηθαλεηαθή κπζνπιαζηηθή θξνχζηα ζπκβαίλνπλ έλα ζσξφ πξάγκαηα πνπ κπνξεί θαη λα πνλάλε, γηαηί δελ ζέισ νη κηθξνί κνπ αλαγλψζηεο λα δνπλ ηπιηγκέλνη ζε ραδά ξνδ ζπλλεθάθηα θαη ρξπζφζθνλε. Υσξίο λα βαξαίλσ πάλσ ηνπο, πξνζπαζψ κε ηηο παξακπζέληεο ηζηνξίεο κνπ λα αθνλίδνπλ ζπλαίζζεκα θαη θξίζε, λα παίξλνπλ ππεχζπλε ζηάζε θαη επηινγέο απέλαληη ζε δηιήκκαηα, λα κπνχληαη ζηγά ζηγά κε παξακπζέλην ηξφπν ζε κηα πξαγκαηηθφηεηα φπνπ ηα κεγάια θαη ζνβαξά δεηήκαηα δελ είλαη ππφζεζε ηεο εμνπζίαο αιιά φισλ καο, γηαηί φινη εκείο είκαζηε ε εμνπζία. Κη αθφκε πξνζπαζψ, κέζα απφ ην ππέξνρν παηρλίδη ηνπ καγηθνχ ξεαιηζκνχ, λα ηνπο κάζσ φηη ε θαληαζία 7 Μπηξκπίιε, Μ. (2014). «Χσξίο ην γξάςηκν δελ ππάξρσ» ζπλέληεπμε ηνπ Χξήζηνπ Μπνπιώηε. Αλαθηήζεθε ζηηο 25 Απγνχζηνπ, 2015, απφ 8

9 δελ είλαη θπγή απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα αιιά απαξαίηεην ζπζηαηηθφ ηεο, νξγαληθφ θνκκάηη ηεο. 8» Η ζεκαηνινγία, ινηπφλ, πνπ επηιέγεη ν ζπγγξαθέαο θαηαπηάλεηαη κε ζέκαηα φπσο ν ζάλαηνο, ε εηξήλε, ε αγάπε, ε θηιία θαη ε απνδνρή ηνπ δηαθνξεηηθνχ, ζέκαηα ηα νπνία απαζρνινχλ ηνπο πάληεο, απφ πνιχ κηθξή κέρξη πνιχ κεγάιε ειηθία, θαζηζηψληαο ηα έξγα ηνπ σο έλα πνιχηηκν εξγαιείν γηα λα ζηρηνχλ φια ηα αλσηέξσ θαη λα κπνξέζνπλ νη κηθξνί αλαγλψζηεο λα θαηαλνήζνπλ κέζσ ησλ παξακπζηψλ φια απηά πνπ ηνπο ζπκβαίλνπλ ζηα πξψηα ρξφληα ηεο δσήο ηνπο, κέζσ ηεο απφιαπζεο πνπ ηνπο πξνζδίδεη ε αλάγλσζε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ. ε έλα δεχηεξν επίπεδν κειέηεο, φκσο, ν ελήιηθνο αλαγλψζηεο κπνξεί λα δηαθξίλεη φηη ζίγνληαη ζνβαξά πνιηηηθά θαη πνιηηηζηηθά δεηήκαηα. Με ηελ απιή κνξθή ελφο παξακπζηνχ, ν ζπγγξαθέαο κηιάεη γηα ην κεηαλαζηεπηηθφ δήηεκα, γηα πεξηφδνπο πνιέκνπ θαη θαηνρήο, δίλνληαο έλα δεχηεξν επίπεδν ζηα θείκελά ηνπ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, αληηκεησπίδνληαη πνιχ πην ζνβαξά θαη απφ ηνπο ελήιηθνπο, θξηηηθνχο αλαγλψζηεο, ρσξίο λα ζηεξνχλ ηίπνηα απφ ηνπο κηθξφηεξνπο, ελψ παξάιιεια ηνπο πξνεηνηκάδνπλ λα γίλνπλ θαη απηνί κε ηε ζεηξά ηνπο ελεκεξσκέλνη πνιίηεο, νμπδεξθείο θαη κε ηελ ηθαλφηεηα θξηηηθήο ζθέςεο. Η δηαθεηκεληθφηεηα ζην έξγν ηνπ ζπγγξαθέα ηνπ δίλεη ηελ επθαηξία λα ζίμεη θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο αμίεο, κεξηθέο απφ ηηο νπνίεο αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, ελψ παξάιιεια ρξεζηκνπνηεί ην Μαγηθφ Ρεαιηζκφ γηα λα ζηείιεη έκκεζα κελχκαηα ζηνπο αλαγλψζηεο ησλ έξγσλ ηνπ. 1.3 Δπηζθφπεζε Βηβιηνγξαθίαο Με ηνλ Υξήζην Μπνπιψηε έρνπλ αζρνιεζεί πνιινί θξηηηθνί ζηεο λεφηεξεο παηδηθήο Λνγνηερλίαο, θαζψο πξφθεηηαη γηα έλαλ ζπγγξαθέα πνπ έρεη ηηκεζεί κε πνιιά βξαβεία. Ωο πξνο ηελ ηερληθή ηεο κεηακπζνπιαζίαο πνπ ρξεζηκνπνηεί ζην εηθνλνγξαθεκέλν παηδηθφ παξακχζη Ζ ρξηζηνπγελληάηηθε ηζηνξηνύια πνπ γξάθηεθε από κόλε ηεο, ε νχια Οηθνλνκίδνπ ζρνιηάδεη ηνλ ηξφπν γξαθήο ηνπ θαη ηα λνεκαηηθά παηρλίδηα πνπ εθεπξίζθεη. Θεσξεί δε φηη ε πίζηε ηνπ ζπγγξαθέα απέλαληη 8 Μπηξκπίιε, Μ. (2014). «Χσξίο ην γξάςηκν δελ ππάξρσ» ζπλέληεπμε ηνπ Χξήζηνπ Μπνπιώηε. Αλαθηήζεθε ζηηο 25 Απγνχζηνπ, 2015, απφ 9

10 ζηα παηδηά είλαη απηή πνπ ζπλδέεη ηα πάληα κεηαμχ ηνπο. Πην ζπγθεθξηκέλα, αλαθέξεη φηη «αλ ν Μπνπιψηεο ελαπνζέηεη απηφ ην ξφιν ζηα παηδηά ηεο ηθαλφηεηαο ζέαζεο ησλ κπζηηθψλ ηκεκάησλ ηνπ θφζκνπ πνπ γίλνληαη αληηιεπηά κέζα απφ ηηο αηζζήζεηο, ηε θαληαζία θαη ηελ νλεηξνπφιεζε], ηφζν σο πξσηαγσληζηέο αιιά θπξίσο σο αλαγλψζηεο ησλ έξγσλ ηνπ, ην θάλεη κε ηξφπν πξνθιεηηθφ, ψζηε λα δηεγείξεη φρη απιψο ηε θαληαζία ηνπο αιιά θαη ηελ αληίιεςε θαη ηελ θξηηηθή ηνπο ηθαλφηεηα» 9. Δπίζεο, ε Καινγήξνπ 10 έρεη ζίμεη ην ζέκα ηεο απηναλαθνξηθφηεηαο θαη κεηακπζνπιαζίαο ζην έξγν ηνπ Μπνπιψηε, φπνπ νη αλαγλψζηεο ζπκκεηέρνπλ ελεξγά θαη ν ηξφπνο γξαθήο ηνπ είλαη έλα παξάδεηγκα ηεο πην κεηακνληέξλαο έθθξαζεο θαη ηξφπνπ γξαθήο, φπνπ πξαγκαηηθφηεηα θαη θαληαζία ζπλεξγάδνληαη αξκνληθά, ρσξίο ε κία λα αλαηξεί ηελ άιιε ζην κπζνπιαζηηθφ πιαίζην ηνπ θεηκέλνπ. 9 Οηθνλνκίδνπ,., (2011). Χίιηεο θαη κία αλαηξνπέο: ε λενηεξηθόηεηα ζηε ινγνηερλία γηα κηθξέο ειηθίεο. Αζήλα: Παηάθεο, ζ Καινγήξνπ, Σ., (1999). Σέξςεηο θαη εκέξεο αλάγλσζεο. Αζήλα: Παλαγησηφπνπινο, ζ

11 Α ΜΔΡΟ 11

12 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ν Ο Μαγηθφο Ρεαιηζκφο 1.1 Ιζηνξηθφ Πιαίζην Ο Μαγηθφο Ρεαιηζκφο έρεη απαζρνιήζεη πνιχ ηνλ θφζκν ηεο Σέρλεο απφ ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίζηεθε γηα πξψηε θνξά κέρξη θαη ζήκεξα. Η πεξίπινθε ηζηνξία ηνπ φξνπ ρσξίδεηαη ζε ηξεηο θχξηεο πεξηφδνπο θαη ζε ηξεηο δηαθνξεηηθνχο ηφπνπο 11. Η πξψηε πεξίνδνο ιακβάλεη ρψξα ζηε Γεξκαλία, ηε δεθαεηία ηνπ Ο φξνο ρξεζηκνπνηήζεθε πξψηε θνξά απφ ην Γεξκαλφ θξηηηθφ ηέρλεο Franz Roh 12, φηαλ αλαθεξφηαλ ζηνπο δσγξάθνπο εθείλνπο πνπ δελ εθθξάζηεθαλ κέζσ ηνπ εμπξεζηνληζκνχ, αιιά πξνηίκεζαλ λα παξνπζηάζνπλ ηε δηθή ηνπο εθδνρή ηεο πξαγκαηηθφηεηαο ζε έλα ξεαιηζηηθφ πιαίζην κε κνλαδηθά ζηνηρεία. Σα ζηνηρεία απηά απνγχκλσλαλ ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ηα αληηθείκελά ηεο, ρσξίο αθφκα ην θαληαζηηθφ ζηνηρείν λα ιακβάλεη κεγάιν κεξίδην ζηελ ηέρλε ηνπο. ηα πιαίζηα ηεο Λνγνηερλίαο, ν φξνο άξρηζε λα ρξεζηκνπνηείηαη κεηά ηε κεηάθξαζε ηνπ βηβιίνπ ηνπ Roh απφ ηνλ Ιζπαλφ ζπγγξαθέα θαη θηιφζνθν Jose Ortega, ην 1927, ζην πεξηνδηθφ ηνπ «Revista de Occidente» 13. H δεχηεξε πεξίνδνο μεθηλάεη ηε δεθαεηία ηνπ 1940 ζηελ Κεληξηθή Ακεξηθή θαη ε ηξίηε, ε νπνία ζπλερίδεηαη κέρξη ζήκεξα, ρξνλνινγείηαη ην 1955 ζηε Λαηηληθή Ακεξηθή. Παξ φιν, ινηπφλ, πνπ πνιινί θξηηηθνί θαη θαιιηηέρλεο έρνπλ θαηαπηαζηεί θαη αζρνιεζεί κε ηνλ φξν ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ φια απηά ηα ρξφληα, εμαθνινπζεί λα κελ ππάξρεη κία ζαθήο εηθφλα γηα ην αθξηβέο ηζηνξηθφ πιαίζην ηνπ. Γηα ην ιφγν απηφ, ν θξηηηθφο Roberto Gonzalez Echevarria δελ κπνξεί λα επηθπξψζεη ηελ αιεζηλή ηζηνξία ηνπ. Αθφκα θα ζην ζχγγξακκα ηνπ Ακεξηθαλνχ θξηηηθνχ Seymour Menton, ν νπνίνο πξνζπαζεί λα θαηαηάμεη ρξνλνινγηθά ηνπο δηαθνξεηηθνχο ελλνηνινγηθνχο 11 Bowers, M.A., (2004). Magical Realism. The new critical idiom. New York: Routledge, ζ Roh, Franz. (1925). Nachexprexxionismus, Magischer Realismus: Probleme der neusten europäischen Malerei. Leibzig, Klinghard & Biermann. 13 Zamora, (2002). Magical Realism: Theory, history, community. USA: Duke University Press. 12

13 πξνζδηνξηζκνχο ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, παξαηεξνχκε παξαπάλσ απφ κία εκεξνκελίεο πξσηνεκθάληζεο ηνπ φξνπ 14. Ο Franz Roh φηαλ κηινχζε γηα ην Μαγηθφ Ρεαιηζκφ, είρε δηαθξίλεη δχν ζεκαληηθέο ηδηφηεηεο ζηνπο πίλαθεο ησλ Γεξκαλψλ δσγξάθσλ ηεο επνρήο ηνπ. Η κία ήηαλ ην γεγνλφο φηη ε πξαγκαηηθφηεηα αλαπαξίζηαην κε κία ιεπηνκεξή αθξίβεηα θαη ε δεχηεξε φηη απνθαιππηφληνπζαλ νη κπζηεξηψδεηο, κε- πιηζηηθέο πιεπξέο ηνπ πξαγκαηηθνχ 15. Σν κέρξη ηφηε θπξίαξρν ξεχκα ήηαλ, φπσο πξναλαθέξζεθε ν εμπξεζηνληζκφο. Με ηνλ φξν εμπξεζηνληζκφο ελλννχκε φηαλ έλα έξγν ηέρλεο επηδηψθεη «λα καο ζπγθηλήζεη κέζσ εηθαζηηθψλ επηινγψλ, νη νπνίεο κεηαδίδνπλ ή ίζσο θαη απειεπζεξψλνπλ ζπλαηζζήκαηα θαη ζπλαηζζεκαηηθά θνξηηζκέλα κελχκαηα» 16. χκθσλα κε ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ θαη ζε ζπλδπαζκφ κε φζα έρνπλ ήδε γξαθηεί γηα ην Μαγηθφ Ρεαιηζκφ, θαηαιαβαίλνπκε φηη ε δηαθνξνπνίεζε ησλ δχν θαιιηηερληθψλ ξεπκάησλ έγθεηηαη ζε ιεπηνκέξεηεο, θαζψο, ζε γεληθέο γξακκέο θαη νη δχν εθθξάδνπλ ηελ πξαγκαηηθφηεηα φπσο ηελ αληηιακβάλεηαη ν εθάζηνηε θαιιηηέρλεο. Ο Roh πξνζπάζεζε λα βξεη ηα ραξαθηεξηζηηθά εθείλα πνπ δηαθνξνπνηνχλ ην έλα ξεχκα απφ ην άιιν θαη ηα ζπκπεξηέιαβε ζην βηβιίν ηνπ. Μεξηθά απφ απηά, φπσο αλαθέξνληαη απφ ηελ Bowers 17 είλαη ηα δεζηά ρξψκαηα ησλ εμπξεζηνληζηψλ θαη νη αλάγιπθεο πθέο ησλ ρξσκάησλ πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ, ζε αληίζεζε κε ηε ιεία απνηχπσζε ζηνλ θακβά ησλ δσγξάθσλ πνπ εληάρζεθαλ ζην ξεχκα ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ. Δπίζεο, ν απζνξκεηηζκφο ησλ κελ εμπξεζηνληζηψλ πνπ αληηπαξαβάιιεηαη κε ηηο πξνζεθηηθέο ζρεδφλ θσηνγξαθηθέο- απνδψζεηο ησλ δε, απνηειεί ζεκαληηθή δηαθνξά, εηδηθά αλ αλαιπζνχλ νη πίλαθεο ζχκθσλα κε ηελ ςπραλαιπηηθή ζεσξία ηνπ Sigmund Freud. ρεηηθά κε ηε ζεσξία απηή, κπνξνχκε λα ζεκεηψζνπκε άιιε κία δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν θηλεκάησλ: ν εμπξεζηνληζκφο αθνξνχζε νπζηαζηηθά ζηελ απνηχπσζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο ζε ζπλάξηεζε κε ηνλ ςπρηζκφ ηνπ θαιιηηέρλε, ελψ ζην Μαγηθφ Ρεαιηζκφ, ε έκθαζε δηλφηαλ ζην αλαπαξηζηψκελν αληηθείκελν θαη ηελ πξαγκαηηθή ηνπ απνηχπσζε απφ ην δσγξάθν 18. Γηα ηνλ θξηηηθφ, ην πην ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, είλαη ην 14 Bowers, M.A., (2004). Magical Realism. The new critical idiom. New York: Routledge, ζ Bowers, M.A., φ.π.. ζ πιινγηθφ έξγν. Έλλνηεο ηεο κνληέξλαο ηέρλεο, από ην θσβηζκό ζηνλ κεηακνληεξληζκό. Αζήλα: Μνξθσηηθφ Ίδξπκα Δζληθήο Σξαπέδεο..ζ Bowers, M.A., φ.π., ζ Bowers, M.A., φ.π., ζ

14 φηη ην κπζηήξην ηνπ αληηθεηκέλνπ πνπ εηθνλίδεηαη, ε καγεία ηνπ, έπξεπε λα απνδνζεί ζε έλα ξεαιηζηηθφ πιαίζην 19. Όπσο γξάθηεθε θαη παξαπάλσ, ε ςπραλαιπηηθή ζεσξία ηνπ Freud, θάλεθε λα επεξεάδεη ηε ζεσξία ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ. Άιιε κία επηξξνή θαίλεηαη λα είρε ην Ιηαιηθφ θίλεκα ηεο «arte metafisica», θαη πην ζπγθεθξηκέλα, νη πξψηνη πίλαθεο ηνπ Ιηαινχ, Giorgio de Chirico 20. Η πξαγκαηηθφηεηα θαη πάιη απεηθνλίδεηαη απφ κία δηαθνξεηηθή νπηηθή γσλία, απηή ηνπ θαιιηηέρλε- δεκηνπξγνχ. Σα πξψηα ρξφληα ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, ν Hartlaub, ρξεζηκνπνίεζε ηνλ φξν «λέα αληηθεηκεληθφηεηα» αληί ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, ραξαθηεξίδνληαο κεξηθνχο δσγξάθνπο πνπ είρε εληάμεη ζην Μαγηθφ Ρεαιηζκφ ν Roh. Πνιιά ρξφληα αξγφηεξα ν ίδηνο ν Roh επέιεμε λα ρξεζηκνπνηεί ηε «λέα αληηθεηκεληθφηεηα» αληί ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, θαζψο, κε ην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ, θάλεθε λα έρεη κεγαιχηεξε απήρεζε ζηελ θαιιηηερληθή θνηλφηεηα 21. Η εκθάληζε ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ ζην ρψξν ηεο Λνγνηερλίαο έγηλε αξθεηά ρξφληα αξγφηεξα, φηαλ ν Ιηαιφο ζπγγξαθέαο Massimo Bontempelli δεκνζίεπζε θείκελά ηνπ ζην δίγισζζν πεξηνδηθφ «Novecento» 22. ην θείκελφ ηνπ πεξηέγξαςε κία λέα ηάζε γξαθήο, ε νπνία ήηαλ θαλεξψο επεξεαζκέλε απφ ηα θνηλσληθν-πνιηηηθά θαηλφκελα ηεο επνρήο, ζηελ Δπξψπε ηνπ 20 νπ αηψλα. Σν παξαπάλσ έιαβε ρψξα ζρεδφλ παξάιιεια κε ηνλ Roh, γεγνλφο ην νπνίν ζπκβάιιεη ζηε ζεσξία φηη ν Μαγηθφο Ρεαιηζκφο εκθαλίζηεθε σο απφξξνηα ηεο πλεπκαηηθήο θαη ηζηνξηθήο θαηάζηαζεο ηεο επνρήο, αλεμαξηήησο ηφπνπ. Ο ζηφρνο ηνπ Bontempelli, ζχκθσλα κε ηνλ Robert Dobroski, ήηαλ λα ζπιινγηθή αηζζεηηθή ε νπνία ζα εηζήγαγε κία καγηθή δηάζηαζε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα 23. Η γξαθή ηνπ ππήξμε αξθεηέο θνξέο πην θνληά ζηνλ ππεξξεαιηζκφ απφ φηη ζην Μαγηθφ Ρεαιηζκφ, αιιά, παξ φια απηά ραξαθηεξίδεηαη σο πξψηνο ζπγγξαθέαο Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ ζηελ παγθφζκηα ηζηνξία ηεο Λνγνηερλίαο. ηε Λαηηληθή Ακεξηθή ν Μαγηθφο Ρεαιηζκφο εκθαλίζηεθε αξγφηεξα, απφ ηνλ θνπβαλφ ζπγγξαθέα Alejo Carpentier, ν νπνίνο είρε επεξεαζηεί αξθεηά φζν δνχζε ζηελ Δπξψπε ηε δεθαεηία ηνπ 1920 θαη ην κπζηζηφξεκά ηνπ «ε επη γεο βαζηιεία», κίιεζε γηα ην ζαπκαζηφ ξεαιηζκφ ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο (lo realismo 19 Bowers, M.A., (2004). Magical Realism. The new critical idiom. New York: Routledge. ζ Bowers, M.A., φ.π., ζ Bowers, M.A., φ.π., ζ Bowers, M.A., φ.π., ζ Bowers, M.A., φ.π., ζ

15 marvilloso). Δθείλε ηελ επνρή, άιισζηε, ην θιίκα ζηε Λαηηληθή Ακεξηθή παξέπεκπε ζε κία κνλαδηθή πξαγκαηηθφηεηα, πην καγηθή θαη πην ζαπκαζηή απφ απηήλ ζηνλ ππφινηπν θφζκν, κε ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζηε δσή θαη ηελ έθθξαζε ηεο Δπξσπατθήο θαιιηηερληθήο πνξείαο 24. Η δηάδνζε ηνπ φξνπ, ν νπνίνο ζπλέδεε ηνλ Μαγηθφ Ρεαιηζκφ ηεο Δπξψπεο θαη ην Θαπκαζηφ Ρεαιηζκφ ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο έγηλε απφ ηνλ Angel Flores, έλαλ Ιζπαλφ θξηηηθφ. Ο Flores ήηαλ απηφο πνπ νλφκαζε ηνλ Borges σο ηνλ πξψην ζπγγξαθέα Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ. Αληηηάρζεθε ζηελ εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ηνπ Roh, ζεσξψληαο ην Μαγηθφ Ρεαιηζκφ έλα θξάκα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο κε ην καγηθφθαληαζηηθφ ζηνηρείν. πκπεξηέιαβε ζηελ θαηεγνξία ησλ αθεγεκάησλ ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ φια εθείλα ηα αθεγήκαηα φπνπ «ην πξαγκαηηθφ ζπγρσλεχεηαη κε ην θαληαζηηθφ» 25. Απφ ηφηε θαη κέρξη ζήκεξα, ν φξνο Μαγηθφο Ρεαιηζκφο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα πεξηγξάςεη έξγα κε έλα είδνο αθήγεζεο, ην νπνίν κέζα απφ ξεαιηζηηθέο θαη ιεπηνκεξείο πεξηγξαθέο πεξηγξάθεη γεγνλφηα εμσπξαγκαηηθά. Μέρξη πξηλ απφ ιίγα ρξφληα ην ηνπίν ζρεηηθά κε ηελ πξνέιεπζε θαη απνζαθήληζε ηνπ φξνπ παξέκελε νκηριψδεο. ην λα μεθαζαξηζηεί ζπλέβαιε ην έξγν ηεο Zamora «Magical Realism: Theory, History, Community», ην νπνίν δεκνζηεχηεθε ην 1995, δίλνληαο κία νινθιεξσκέλε εηθφλα ηνπ φξνπ θαη ηεο πξνέιεπζήο ηνπ, αλάγνληαο ηνλ, πιένλ, ζε παγθνζκίσο γλσζηφ ινγνηερληθφ αθεγεκαηηθφ ηξφπν. 1.2 Απνζαθήληζε ηνπ φξνπ Αθνινπζψληαο ην παξάδεηγκα ηεο Bowers 26, γηα λα κπνξέζνπκε λα απνζαθελίζνπκε ηνλ ηξφπν αθήγεζεο ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, ζα πξέπεη λα απνδνκήζνπκε ηνλ φξν, απνγπκλψλνληαο ηηο δχν έλλνηεο πνπ ηνλ απνηεινχλ θαη ηνλ ραξαθηεξίδνπλ θαη ζηε ζπλέρεηα, αθνχ ηηο έρνπκε θαηαλνήζεη κεκνλσκέλα, λα ηηο επαλαζπλδέζνπκε γηα λα ηηο θαηαλνήζνπκε θαη ζπλδπαζηηθά, κέζα απφ ην νμχκσξν ζρήκα ζην νπνίν ζπλππάξρνπλ. 24 Bowers, M.A., (2004). Magical Realism. The new critical idiom. New York: Routledge, ζ Flores. (1955). Magical Realism in Spanish American fiction. Spain: Hispania, ζ Bowers, M.A., φ.π.. 15

16 1.2.1 Ρεαιηζκφο πγθξηηηθά κε ηνλ πξναλαθεξζέληα φξν ηεο καγείαο θαη ηνπ καγηθνχ ζηνηρείνπ, είλαη πνιχ πην εχθνιν λα πεξηγξάςνπκε ηνλ ξεαιηζκφ. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ν θφζκνο πνπ δνχκε, νη δσέο καο, νη δσέο ησλ αλζξψπσλ δίπια καο είλαη ε πξαγκαηηθφηεηά καο. Μία πξαγκαηηθφηεηα αδηακθηζβήηεηε, βάζεη ηεο νπνίαο πνξεπφκαζηε φινη. Σν πξαγκαηηθφ- αιεζηλφ είλαη απηφ πνπ ππαθνχεη ζηνπο λφκνπο ηνπ ζχκπαληνο θαη ηεο θπζηθήο, απηφ πνπ πξνθχπηεη ζίγνπξα ζην ηέινο κηαο καζεκαηηθήο πξάμεο κε ηελ ίδηα ιχζε θάζε θνξά. Δλλνηνινγηθά, ν ξεαιηζκφο πξνθχπηεη απφ ην ιαηηληθφ νπζηαζηηθφ res, ην νπνίν ζεκαίλεη πξάγκα, αληηθείκελν. Ο ξεαιηζκφο ζηε ινγνηερλία είλαη, ινηπφλ, ε αληηθεηκεληθή παξνπζίαζε ησλ γεγνλφησλ απφ έλαλ απνζηαζηνπνηεκέλν ζπγγξαθέα, ν νπνίνο αζρνιείηαη πεξηζζφηεξν κε ηελ εμέιημε ησλ ραξαθηήξσλ θαη ηεο πινθήο, δηαηεξψληαο έηζη ηελ αιεζνθάλεηα ηνπ εθάζηνηε έξγνπ. χκθσλα κε ηνλ Αξηζηνηέιε, έξγν ησλ πνηεηψλ δελ είλαη λα παξνπζηάδνπλ ζηνπο αλαγλψζηεο πξαγκαηηθά γεγνλφηα, αιιά λα ηνπο παξνπζηάδνπλ γεγνλφηα πνπ πηζαλφ λα ζπκβνχλ, δειαδή φια φζα μεπεξλνχλ ηελ θαζεκεξηλφηεηα θαη ην θπζηνινγηθφ, ρσξίο λα αλαηξνχλ ην θπζηθά θαη θαζνιηθά δεθηφ ξεαιηζηηθφ πιαίζην Σν καγηθφ ζηνηρείν Σν καγηθφ ζηνηρείν ζηα πιαίζηα ηεο αθεγεκαηηθήο ηερληθήο ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ δελ έρεη λα θάλεη κε ηε δεηζηδαηκνληθή ππφζηαζε ηεο καγείαο, αιιά κε ην θαληαζηαθφ θνκκάηη. ε αληίζεζε κε ηνλ ππεξξεαιηζκφ, ηα καγηθψο παξνπζηαδφκελα ηεθηαηλφκελα δελ αλαηξνχλ ηελ πξαγκαηηθφηεηα, αιιά ηε ζπκπιεξψλνπλ. Ο ππεξξεαιηζκφο ζε ζρέζε κε ην Μαγηθφ Ρεαιηζκφ έρεη πνιιέο δηαθνξέο. Η θπξηφηεξε είλαη ην γεγνλφο φηη ζηελ πξψηε αθεγεκαηηθή ηερληθή ην θαληαζηηθφ απνηειεί εξγαιείν ηνπ ζπγγξαθέα γηα λα εθθξάζεη ηελ ςπρνινγία θαη εζσηεξηθή θαηάζηαζε ηνπ αλζξψπνπ κέζσ ηεο Σέρλεο Αξηζηνηέιεο, Πεξί Πνηεηηθήο Πεξὶ πνηεηηθῆο 9, 1451a b Bowers, M.A., (2004). Magical Realism. The new critical idiom. New York: Routledge, ζ

17 1.2.3 Ο Μαγηθφο Ρεαιηζκφο θαη άιια Ρεχκαηα ηηο παξαπάλσ παξαγξάθνπο παξνπζηάζηεθαλ μερσξηζηά νη έλλνηεο ηνπ πξαγκαηηθνχ θαη ηνπ καγηθνχ, θαζψο απνηεινχλ ηηο αληηθαηηθέο έλλνηεο πνπ ζπλδεφκελεο δεκηνπξγνχλ ηνλ ηξφπν αθήγεζεο πνπ εμεηάδνπκε. Οη δηαθνξέο ηνπ ηξφπνπ απηνχ κε ην ξεαιηζκφ, φκσο είλαη παζηθαλείο. χκθσλα κε ηνλ James, «ν κνλαδηθφο ιφγνο χπαξμεο ηνπ κπζηζηνξήκαηνο είλαη γηα λα αλαπαξηζηά ηελ πξαγκαηηθή δσή» 29. ηε ινγνηερλία, ν ξεαιηζκφο απαληάηαη ζπρλά ζηα κπζηζηνξήκαηα κεγάιεο έθηαζεο, απνηειψληαο ηελ θαιχηεξε επηινγή απφ ηνπο ζπγγξαθείο, έηζη ψζηε λα γίλνπλ πηζηεπηέο νη ηζηνξίεο ηνπο απφ ηνπο αλαγλψζηεο. Απηφ ζπκβαίλεη ζπρλφηεξα, φηαλ ε βαξχηεηα δε δίλεηαη ηφζν ζηα γεγνλφηα, αιιά ζηνπο ραξαθηήξεο. Γηα λα κπνξνχλ, άιισζηε νη αλαγλψζηεο λα ηαπηηζηνχλ κε ηνπο ραξαθηήξεο ελφο θεηκέλνπ, πξέπεη λα ηνπο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα πξνβάιινπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο ζε απηνχο, ζπλεπψο λα έρνπλ θάπνηα ξεαιηζηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Η ηαχηηζε απμάλεηαη φζν πεξηζζφηεξεο νκνηφηεηεο ππάξρνπλ, εηδηθά αλ ην αλαγλσζηηθφ θνηλφ είλαη θνηλφ ζρνιηθήο ειηθίαο. Η κνλαδηθή ζρέζε πνπ έρεη ν ξεαιηζκφο κε ηνλ Μαγηθφ Ρεαιηζκφ είλαη φηη ν δεχηεξνο ρξεζηκνπνηεί ηνλ πξψην, έηζη ψζηε λα κπνξεί λα εληάμεη ην καγηθφ ζηνηρείν κε αιεζνθαλή ηξφπν κέζα ζην εθάζηνηε θείκελν 30. Η ξεαιηζηηθή αθήγεζε γίλεηαη ην κέζν πνπ ζα «ηεληψζεη» ηα ζρνηληά ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη ζα αθήζεη ηε καγεία λα ρσξέζεη ζηελ πινθή ηεο ηζηνξίαο. Η ζχγρπζε ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, φκσο, δε ζηακαηάεη ζηελ πνιππινθφηεηα ηεο απνζαθήληζεο ηνπ φξνπ. Λφγσ ηνπ φηη δελ πθίζηαηαη παξζελνγέλεζε ζηελ Σέρλε, πνιιέο θνξέο δελ είλαη μεθάζαξν ην ινγνηερληθφ ξεχκα ζην νπνίν εληάζζεηαη έλα θείκελν. Σν νκηριψδεο απηφ θιίκα εληζρχεηαη αθφκα πεξηζζφηεξν φηαλ πξνζπαζνχκε λα δηαρσξίζνπκε ινγνηερληθά ξεχκαηα πνπ πξαγκαηεχνληαη ην κε-ξεαιηζηηθφ, φπσο ν ππεξξεαιηζκφο θαη ν Μαγηθφο Ρεαιηζκφο. Η βαζηθή δηαθνξά ησλ δχν ηξφπσλ αθήγεζεο γίλεηαη αληηιεπηή κφλν κε ηελ πξνζεθηηθή κειέηε ησλ θεηκέλσλ θαη έγθεηηαη ζην ηη εθθξάδεη ν θαζέλαο απφ απηνχο. Ο κελ ππεξξεαιηζκφο εθθξάδεη ην ππνζπλείδεην, ην νλεηξηθφ, ην άπιν, πνιιέο θνξέο κε ην λα δηαζηξεβιψλεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ηα πιηθά θαη ηηο ηδηφηεηέο ηνπο, ελψ ν 29 Bowers, M.A., (2004). Magical Realism. The new critical idiom. New York: Routledge, ζ Bowers, M.A., φ.π., ζ

18 Μαγηθφο Ρεαιηζκφο δηαηεξεί ηνπο λφκνπο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, θάλνληαο κία πην νκαιή κεηάβαζε ζην καγηθφ επίπεδν αθήγεζεο. Μία αθφκε δηαθνξά ησλ δχν ινγνηερληθψλ ξεπκάησλ είλαη ε ζηγνπξηά πνπ δηέπεη ηνλ νξηζκφ ηνπ ππεξξεαιηζκνχ θαη ε δηζηαθηηθφηεηα ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ. Σε ζηηγκή πνπ ην δεχηεξν ινγνηερληθφ ξεχκα δελ έρεη έλαλ νινθιεξσκέλν νξηζκφ, ην πξψην έρεη θαλαηηθνχο νπαδνχο θαη πνιιά παξαδείγκαηα κεγάισλ θαιιηηερλψλ πνπ εθνχζηα ην ελζηεξλίζηεθαλ. Σν καληθέζην ηνπ ππεξξεαιηζκνχ απφ ηνλ Breton είλαη, άιισζηε, ε απφδεημε ηεο παξαπάλσ ζέζεο. Αληηζέησο, δελ ππάξρεη θαλέλα ηέηνην θείκελν ηνπιάρηζηνλ πξνο ην παξφλ- γηα ην Μαγηθφ Ρεαιηζκφ. Σα ηειεπηαία ρξφληα, άιιν έλα είδνο πνπ έρεη θεξδίζεη εθαηνκκχξηα θαλαηηθνχο αλαγλψζηεο παγθνζκίσο είλαη ην θαληαζηηθφ κπζηζηφξεκα. Γηα αθφκα κία θνξά ην καγηθφ ζηνηρείν είλαη παξφλ θαη ζηα δχν ινγνηερληθά ξεχκαηα πξνο ζχγθξηζε. Ο επηζηήκνλαο θαη ζπγγξαθέαο Chet Raymo ππνζηεξίδεη φηη ε θαληαζηηθή ινγνηερλία βνεζάεη ηα παηδηά λα δηεπξχλνπλ ηελ πεξηέξγεηά ηνπο, λα παξαηεξήζνπλ ηε δσή, λα κάζνπλ, λα είλαη πην επαίζζεηα ζηνπο θαλφλεο θαη ηηο παξαιιαγέο πνπ ππάξρνπλ ζε απηνχο θαη λα αλνίμνπλ ην κπαιφ ηνπο ζε λέεο πηζαλφηεηεο 31. Σα ίδηα ζεηηθά απνηειέζκαηα έρεη ζηνπο αλαγλψζηεο θαη ε αλάγλσζε βηβιίσλ θαη θεηκέλσλ πνπ εκπεξηέρνπλ ην ζηνηρείν ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ. Η εηδνπνηφο δηαθνξά ηνπο είλαη επδηάθξηηε κφλν φηαλ εμεηάζνπκε ην ζθεληθφ ζην νπνίν ηνπνζεηνχληαη ηα κπζηζηνξήκαηα. ηα έξγα θαληαζίαο, ην θαληαζηηθφ μερσξίδεη απφ ην πξαγκαηηθφ είηε κε ηελ παξνπζίαζε νπηνπηθψλ θνηλσληψλ είηε κε ηελ ελαιιαγή απφ ηνλ πξαγκαηηθφ ζηνλ θαληαζηηθφ θφζκν. ηα θείκελα ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, φηαλ εκθαλίδεηαη ην καγηθφ ζηνηρείν, ην ξεαιηζηηθφ πεξηβάιινλ είλαη ζηαζεξφ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο αθήγεζεο, έρνληαο σο απνηέιεζκα ν αλαγλψζηεο λα ην εθιάβεη σο πξαγκαηηθφ. 31 Norton, D., (2007). Μέζα από ηα κάηηα ελόο παηδηνύ: Δηζαγσγή ζηελ παηδηθή ινγνηερλία. Αζήλα: Δπίθεληξν, ζ

19 1.3 Σα ζηνηρεία ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ Έρνληαο θαηαλνήζεη ηνλ φξν ηνπ ηξφπνπ αθήγεζεο ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, ζα πξνζπαζήζνπκε λα απνκνλψζνπκε ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ καο βνεζνχλ λα ηνλ αλαγλσξίζνπκε κέζα ζε έλα ινγνηερληθφ θείκελν. Παξ φια απηά, δελ κπνξνχκε λα είκαζηε πάληα ζίγνπξνη φηη ηα ζηνηρεία απηά ζα ππάξρνπλ πάληα ή θαη κε ηελ ίδηα κνξθή, θαζψο θάζε έξγν είλαη κνλαδηθφ, φπσο θαη ν δεκηνπξγφο ηνπ. χκθσλα κε φζα είδακε ζηα παξαπάλσ θεθάιαηα, κπνξνχκε λα πνχκε φηη ηα ζηνηρεία ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ ζε έλα ινγνηερληθφ θείκελν είλαη ζπγθεθξηκέλα, αιιά πνιιέο θνξέο θακνπθιαξηζκέλα ψζηε λα πεξάζνπλ απαξαηήξεηα ή λα ραξαθηεξηζηνχλ σο ζνπξεαιηζηηθά. Ο Μαγηθφο Ρεαιηζκφο κπνξεί λα νξηζηεί σο «ε αλάκεημε θαη αληηπαξάζεζε ηνπ ξεαιηζηηθνχ ζηνηρείνπ κε ην θαληαζηηθφ, ηηο παξάμελεο θαη επηδέμηεο κεηαβνιέο ηνπ ρξφλνπ, ηελ πεξίπινθε θαη ιαβπξηλζψδε αθήγεζε θαη πινθή, ηε ρξήζε εηεξφθιεησλ νλείξσλ, κχζσλ θαη παξακπζηψλ, εμπξεζηνληζηηθψλ ή αθφκε θαη ππεξξεαιηζηηθψλ πεξηγξαθψλ, ηε κπζηηθηζηηθή πνιπκάζεηα θαη ην αίζζεκα ηεο έθπιεμεο, ηνπ απφηνκνπ ζνθ, ηνπ θνβηθνχ θαη ηνπ αλεμήγεηνπ» 32. ηα θείκελα, ινηπφλ, ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ ε πξαγκαηηθφηεηα καο παξνπζηάδεηαη αλαιινίσηε. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο νη ζπγγξαθείο επηιέγνπλ λα ηελ αλαπαξαζηήζνπλ ιεπηνκεξψο, θεξδίδνληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ αλαγλψζηε θαη θαζηζηψληαο ηελ ηζηνξία ηνπο απνιχησο πηζηεπηή. Σν έξγν- ζηαζκφο πνπ πεξηθιείεη κέζα ηνπ φια εθείλα ηα ζηνηρεία ηνπ Μαγηθνχ ξεαιηζκνχ πνπ κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ζε φια ηα ινγνηερληθά έξγα είλαη ην «Δθαηφ Υξφληα Μνλαμηά» ηνπ Gabriel Garzia Marquez. Υαξαθηήξεο αγέξαζηνη κε απξνζδηφξηζηε ειηθία, ραξαθηήξεο πνπ επηβηψλνπλ θαη κηα πινθή γχξσ απφ κία νηθνγέλεηα ζην ρσξηφ Μαθφλην. Μηα ηζηνξία πνπ θάλεη θχθινπο, φπσο ζθέθηεηαη ε εξσίδα ηεο ηζηνξίαο, Οχξζνπια, φηαλ ζπλεηδεηνπνηεί ηελ πνξεία ηεο ηζηνξίαο ηεο νηθνγέλεηάο ηεο. Η ξνή ηνπ αίκαηνο ηνπ Υνζέ Αξθάδην απφ ηελ θαιχβα κέρξη ην ρσξηφ, ε βξνρή απφ ινπινχδηα ζην ζάλαην ηνπ Αξθάδην Μπνπελδία, ε ηειεπάζεηα ησλ αδεξθψλ εγνχλδν θαη ην πέηαγκα ηεο Ωξαίαο Ρεκέδηνο είλαη κφλν ιίγα απφ ηα αλαξίζκεηα παξαδείγκαηα Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ πνπ εκπεξηέρνληαη ζην θείκελν. Μεηαμχ ηνπ θεηκέλνπ θαη ηνπ αλαγλψζηε ππάξρεη κηα θνηλψο απνδεθηή ζπκθσλία 32 Oxford Companion to English Literature. Edited by Margaret Drabble.USA:Oxford University Press. 19

20 πνπ δελ ηνπο ηαπηίδεη, θαζψο θακία απφ κφλε ηεο δε θαίλεηαη λα επαξθεί γηα λα εμεγεζνχλ θαη λα εξκελεπηνχλ ηα κπζνπιαζηηθά γεγνλφηα ηνπ κπζηζηνξήκαηνο. πλεπψο, κπνξνχκε λα πνχκε φηη ηα ζηνηρεία ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ απαληψληαη εθεί φπνπ παξαηεξείηαη ζηαδηαθή εηζαγσγή ηνπ καγηθνχ ζηνηρείνπ ζε έλα ζθεληθφ πνπ πεξηγξάθεη ιεπηνκεξψο ηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν, απξνζδφθεηε εμέιημε θαη θαηάιεμε ηεο πινθήο ελψ ην ίδην γεγνλφο κπνξεί λα εξκελεπηεί κε πνιινχο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο απφ ηνλ ίδην αλαγλψζηε. Όπσο ζε θάζε αθεγεκαηηθφ ηξφπν, έηζη θαη ζην Μαγηθφ Ρεαιηζκφ, κπνξνχκε λα θαηεγνξηνπνηήζνπκε θάπνηα κνηίβα θαη θνηλά ζέκαηα, ηα νπνία ζπλαληάκε ζπρλά ζε έξγα θαη θείκελα. Έλα ζέκα πνπ πεγάδεη απφ ηα θείκελα ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο είλαη απηφ ηεο δηεξεχλεζεο κία θαζνιηθήο πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο, πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ αλάγθε επαλαπξνζδηνξηζκνχ ησλ σο ερφλησλ πξαγκάησλ θαη δίλνληαο ζηα θείκελα κία νπηηθή γσλία ζέαζεο ε νπνία είλαη πξνζαξκνζκέλε ζηα γεγνλφηα θαη ηελ ηζηνξία ηεο ρψξαο ή πεξηνρήο ζηελ νπνία αλαθέξεηαη. Δπίζεο, θαζνξηζηηθφ ζηνηρείν ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ είλαη ε ρξήζε ηεο καγείαο θαη ηνπ κχζνπ, ζηνηρεία ηα νπνία απφ κφλα ηνπ απνθιίλνπλ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηνπ ζχγρξνλνπ δπηηθνχ θφζκνπ, αιιά ζηεξίδνληαη πεξηζζφηεξν ζε ζξχινπο θαη κχζνπο πνπ πξνέξρνληαη απφ κηα άιιε επνρή. Οη επνρέο απηέο έρνπλ πεξάζεη αλεπηζηξεπηί, αιιά δελ παχνπλ λα γίλνληαη ελαχζκαηα ζπγγξαθέσλ, νη νπνίνη νξκψκελνη απφ ζξχινπο θαη παξαδφζεηο ζπκπεξηιακβάλνπλ ζην ξεαιηζηηθφ αθεγεκαηηθφ ηνπο πιαίζην ηέηνηνπ είδνπο καγηθά ζηνηρεία. Παξαηεξνχκε, ινηπφλ, έλαλ επαλαζρεδηαζκφ θαη κία αλαζπγθξφηεζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο απφ ηνπο ζπγγξαθείο ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, φπνπ επηθαινχκελνη ζξχινπο θαη κχζνπο πνπ πέξαζαλ πξνθνξηθά απφ γεληά ζε γεληά θαη ηελ απψιεηά ηνπο κε ηελ έλαξμε ηεο ζχγρξνλεο επνρήο παξνπζηάδνπλ ηηο δηθέο ηνπο εθδνρέο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο 33. Σα έξγα ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ κέζα απφ ηηο αιιεγνξηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ κχζνπ, απνηεινχλ άθξσο θξηηηθά έξγα, ησλ νπνίσλ νη ζπγγξαθείο κε έκκεζν ηξφπν εθθξάδνπλ πεπνηζήζεηο θαη απφςεηο. Ο Marquez ζην Δθαηό Χξόληα Μνλαμηά απνδνκεί ηελ έλλνηα ηνπ ξεαιηζκνχ, θηάλνληαο ζην ζεκείν λα εκπαίδεη ηα δεδνκέλα ηεο ζπκβαηηθήο ινγηθήο, ελψ παξάιιεια απνδνθηκάδεη ηελ ηερλνινγηθή πξφνδν. Ο 33 Sandru, C., (2004). A poetics of the liminal: Magical realism and its horizons of escape. American, British and Canadian Studies, ζ

21 παξαπάλσ, έδεζε ηελ πεξίνδν πνιηηηθψλ δηαηαξαρψλ ζηε ρψξα ηνπ, κε απνηέιεζκα ε θξηηηθή ηνπ δηάζεζε λα απνηππσζεί ζην έξγν ηνπ. Η ζθαγή ησλ απεξγψλ ηνπ εξγνζηαζίνπ θξνχησλ, ε ηζηνξηθή δηαδξνκή ηεο Κνινκβίαο θαη κεξηθά απηνβηνγξαθηθά ζηνηρεία είλαη κεξηθά απφ ηα ζπζηαηηθά πνπ απνηεινχλ έλα απφ ηα κεγαιχηεξα θείκελα ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ. Η δηαθνπή ηεο γξακκηθήο αθήγεζεο ζην ελ ιφγσ έξγν απνηειεί ζηνηρείν θξηηηθήο ζηελ πξφνδν θαη ηελ ηερλνινγία, νη νπνίεο θαίλνληαη λα απαιινηξηψλνπλ ηνλ θφζκν θαη λα είλαη ε αξρή φισλ ησλ θαθψλ. Η πξψηε πξφηαζε ηνπ έξγνπ παξειζφλ, παξφλ θαη κέιινλ ζπλππάξρνπλ θαη ηα πάληα ζπκβαίλνπλ ηαπηφρξνλα: «Πνιιά ρξόληα αξγόηεξα, κπξνζηά ζην εθηειεζηηθό απόζπαζκα, ν ζπληαγκαηάξρεο Ανπξειηάλν Μπνπελδία ζα ζπκόηαλ εθείλν ην καθξηλό απόγεπκα πνπ ν παηέξαο ηνπ ηνλ είρε πάεη λα γλσξίζεη ηνλ πάγν 34». Έλα επηπξφζζεην ζηνηρείν ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, αιιά θαη φζσλ επηιέγνπλ λα ηνλ ρξεζηκνπνηήζνπλ ζηα έξγα ηνπο σο πξσηαξρηθφ αθεγεκαηηθφ ηξφπν είλαη απηφ ηεο ακθηζβήηεζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Γελ ακθηζβεηνχλ φια φζα κέρξη ηψξα ζεσξνχκε αιεζηλά, αιιά αλαγλσξίδνληαο ηηο πνιχπιεπξεο εθθάλζεηο ηνπ ξεαιηζκνχ, πηζηεχνπλ φηη κπνξεί λα ζπλππάξρνπλ καδί ηνπ ζηνηρεία ηα νπνία θαληάδνπλ καγηθά αιιά είλαη απνιχησο πξαγκαηηθά. Σν πεξίβιεκα ηνπ πιηθνχ θφζκνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνπο ζπγγξαθείο απηνχο σο κία θηλεηήξηνο δχλακε πνπ απνζθνπεί ζηελ εγξήγνξζε ηνπ αλαγλψζηε θαη ζηε δεκηνπξγία πξνβιεκαηηζκψλ πάλσ ζηε θχζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Βαζίδνληαη ζηελ ππνθεηκεληθφηεηα ηεο αληίιεςεο ησλ πξαγκάησλ θαη απφ εθεί νδεγνχληαη ζηελ εηζαγσγή πνιιψλ πξαγκαηηθνηήησλ, ηφζσλ φζεο θαη νη αλαγλσζηηθέο πξνζιήςεηο ηνπ θάζε θεηκέλνπ. Ο Borges ζεσξεί ηελ πξαγκαηηθφηεηα σο κία αλαθάιπςε ηεο πνιπδηάζηαηεο πξαγκαηηθφηεηαο, κηαο πξαγκαηηθφηεηαο πνπ δε ζεσξείηαη πνηέ απηνλφεηε, αιιά ζπλερψο αλαηξεί φζα ζεσξνχληαη θαζνιηθψο απνδεθηά θαη πξαγκαηηθά 35. Δθηφο απφ ηελ θνηλή ζεκαηνινγία πνπ ζπλαληάκε ζηα έξγα ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ, ππάξρνπλ θαη θάπνηεο ηερληθέο αθήγεζεο πνπ ηα ζπλνδεχνπλ θαη επαπμάλνπλ ηηο θεηκεληθέο επηξξνέο. 34 Marquez, G., G., (1983). Δθαηό Χξόληα Μνλαμηά. Αζήλα: Δθδφζεηο Ληβάλε, ζ Borges, J., L.. (2007). Μπζνπιαζίεο. Αζήλα: Δθδφζεηο Λακπξάθε. 21

22 Αξρηθά, ν Μαγηθφο Ρεαιηζκφο είλαη έλαο ηξφπνο αθήγεζεο πνπ πνιιέο θνξέο ζπλππάξρεη κέζα ζηα ινγνηερληθά έξγα κε άιιεο ινγνηερληθέο κνξθέο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηελ παηδηθή ινγνηερλία, ηα έξγα Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ ζπλππάξρνπλ κε ην παξακχζη, ηε βηνγξαθία θαη ηελ αιιεγνξία. Ο ζπλδπαζκφο φισλ ησλ παξαπάλσ κεηαμχ ηνπο νδεγεί ζην λα εμαιείθνληαη ηα δηαθξηηά ζχλνξα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη θαληαζίαο, θάλνληαο ην ξεαιηζηηθφ πιαίζην λα θαληάδεη πην ξεαιηζηηθφ θαη εληάζζνληαο ην καγηθφ ζηνηρείν νκαιά, δίρσο λα ην αληηιεθζνχλ νη κηθξνί αλαγλψζηεο. Αμηνζεκείσηνο είλαη θαη ν ηξφπνο πνπ πεξηγξάθεηαη ε πξαγκαηηθφηεηα απφ ηνπο ζπγγξαθείο Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ. Οη πεξηγξαθέο ηνπο είλαη παξαζηαηηθέο θαη ιεπηνκεξείο, δίλνληαο ηελ αίζζεζε ζηνλ αλαγλψζηε φηη κπνξεί λα δεη φζα βιέπνπλ, λα αθνχζεη φζα ιέλε, λα κπξίζεη φ, ηη κπξίδνπλ θαη λα αθνπκπήζεη φζα πηάλνπλ θαη νη ήξσεο ηνπ εθάζηνηε έξγνπ. Η ιεπηνκεξήο πεξηγξαθή ηνπο ζπλερίδεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν φηαλ εηζάγεηαη ην καγηθφ ζηνηρείν, γεγνλφο ην νπνίν δίλεη ηελ αίζζεζε φηη ε πξαγκαηηθφηεηα δελ έρεη θαηαξξεχζεη θαη φηη φια φζα πεξηγξάθνληαη εμαθνινπζνχλ λα αλήθνπλ ζην θάζκα ηεο. Δπίζεο, ην ζηνηρείν ηεο ππεξβνιήο γηα ιφγνπο έκθαζεο ζπλαληάηαη πνιχ ζπρλά ζε έξγα Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ. Γηα αθφκε κία θνξά ζα αλαθεξζνχκε ζην Δθαηό Χξόληα Μνλαμηά, φπνπ ην ξπάθη αίκαηνο, πνπ ζρεκαηίζηεθε φηαλ δνινθνλήζεθε έλαο απφ ηνπο ήξσεο, ηαμίδεςε κέρξη ην θέληξν ηνπ ρσξηνχ Μαθφλην, δηαλχνληαο κία εμσπξαγκαηηθή απφζηαζε. Μπνξνχκε λα πνχκε φηη ν ξφινο ηεο ππεξβνιήο ζην παξαπάλσ ζεκείν είλαη λα δείμεη ζηνπο αλαγλψζηεο ηηο ηξαπκαηηθέο ζπλέπεηεο ησλ γεγνλφησλ ηνπ κπζηζηνξήκαηνο, δίλνληάο ηνπο κεγάιε έκθαζε. Έλα ηειεπηαίν ζηνηρείν ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ είλαη απηφ πνπ ζε θάζε έθθαλζε ηνπ καγηθνχ ζηνηρείν κπνξνχλ λα δνζνχλ πνιιέο πιεπξέο εξκελείαο κέζσ δηαθνξεηηθψλ νπηηθψλ γσληψλ. ε εθείλν ην ζεκείν νη αλαγλψζηεο επηιέγνπλ πηα εθδνρή είλαη πην θνληά ζηε δηθή ηνπο εθδνρή ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, δηεξεπλψληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ην ζπλνιηθφ πιαίζην ηεο ηζηνξίαο. 22

23 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ν 2.1 ηφρνη ηεο εξγαζίαο ηελ παξνχζα εξγαζία, φπσο δειψλεηαη μεθάζαξα απφ ηνλ ηίηιν, ζα πξνζπαζήζνπκε λα αλαγλσξίζνπκε ην ζηνηρείν ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ κέζα ζην έξγν ηνπ ζπγγξαθέα παηδηθήο ινγνηερλίαο, Υξήζηνπ Μπνπιψηε. Ο Μπνπιψηεο, άιισζηε, είλαη ν ζπγγξαθέαο ηεο παηδηθήο ινγνηερλίαο πνπ ρξεζηκνπνηεί πην ζπρλά απφ άιινπο ηελ αθεγεκαηηθή ηερληθή ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ είηε ζε έλα ηνπίν θαζαξά θαληαζηαθφ κε ξεαιηζηηθά ζηνηρεία είηε ζε απνιχησο ξεαιηζηηθά πιαίζηα ηα νπνία εληζρχνληαη κε ηελ παξνπζία ηνπ καγηθνχ ζηνηρείνπ. ηε ζπλέρεηα, ζα εμεηάζνπκε ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ αθεγεκαηηθνχ απηνχ ηξφπνπ κέζα ζηα θείκελα, θαζψο θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν βνεζάεη ηελ εμέιημε ηεο πινθήο. 2.2 Τιηθφ Σν πιηθφ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο είλαη πέληε παηδηθά παξακχζηα ηνπ Υξήζηνπ Μπνπιψηε, ηα νπνία επηιέρζεθαλ ιφγσ ηεο χπαξμεο ηνπ ζηνηρείνπ ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ ζηελ πινθή ηνπο. Σα βηβιία απηά έρνπλ γξαθηεί ζε δηαθνξεηηθέο πεξηφδνπο θαη ζίγνπλ δηαθνξεηηθά ζέκαηα. Ο καγηθόο θηόγθνο ηεο Μαξίαο, ην θνξίηζη πνπ θξύθηεθε ζε έλα πνξηνθάιη, πεηάεη, πεηάεη ην ζρνιείν, ε ζθπιίζηα δσή ηνπ γάηνπ Σδνλ Αθεληνύιε θαη ε παξάμελε αγάπε ηνπ αιόγνπ θαη ηεο ιεύθαο είλαη νη ηίηινη ηνπο. Φπζηθά, κηαο θαη πξφθεηηαη γηα βηβιηνγξαθηθή έξεπλα, έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί πνιιά ζεσξεηηθά βηβιία ζρεηηθά κε ηελ παηδηθή ινγνηερλία, ηελ ηζηνξία ηνπ καγηθνχ ξεαιηζκνχ, ηε θχζε ηνπ ξεαιηζκνχ γηα ην Α κέξνο ηεο εξγαζίαο, ηα νπνία ζα αλαθεξζνχλ ζην θνκκάηη ηεο Βηβιηνγξαθίαο. 23

24 2.3 Μεζνδνινγία Έξεπλαο Η κέζνδνο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ παξνχζα εξγαζία γηα λα ηεθκεξησζνχλ ηα φζα γξάθνληαη, είλαη απηή ηεο αλάιπζεο πεξηερνκέλνπ. Η αλάιπζε πεξηερνκέλνπ (content analysis) είλαη κηα κέζνδνο δεπηεξνγελνχο αλάιπζεο πνηνηηθνχ πιηθνχ ηo νπνίν κπνξεί λα έρεη πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο κνξθέο, φπσο θείκελν, πεξηερφκελν ηζηνζειίδαο, θηικ θ.ά.. πλήζσο ε αλάιπζε πεξηερνκέλνπ εθαξκφδεηαη ζε πιηθφ πξνεξρφκελν απφ ηα κέζα καδηθήο επηθνηλσλίαο (εθεκεξίδεο, πεξηνδηθά, ηειεφξαζε, θηλεκαηνγξάθνο, ξαδηφθσλν) αιιά εθαξκφδεηαη θαη ζηελ αλάιπζε άιισλ ηχπσλ θεηκέλσλ θαη πνηνηηθνχ πιηθνχ γεληθφηεξα, φπσο πξνζσπηθά έγγξαθα θαη ληνθνπκέληα, ζπλεληεχμεηο, επηζηνιέο, ινγνηερληθά θείκελα θηι. 36. Η ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο δελ αλαιχεη ιέμεηο θαη θξάζεηο κεκνλσκέλεο, αιιά ηηο αληηκεησπίδεη σο κία επξχηεξε ζχλζεζε απφ ηελ νπνία απνξξένπλ θάπνηα ζπκπεξάζκαηα βάζεη ηνπ πεξηερνκέλνπ κίαο πξφηαζεο, κίαο παξαγξάθνπ ή αθφκε θαη ελφο νιφθιεξνπ θεηκέλνπ. Σα επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ θάζε πνηνηηθνχ πιηθνχ, δελ αληηκεησπίδνληαη κεκνλσκέλα, αιιά σο κέξνο ελφο επξχηεξνπ ζπλφινπ κε ζηφρν ηε βέιηηζηε απνθσδηθνπνίεζε ησλ κελπκάησλ πνπ εκπεξηέρνληαη ζε απηφ. Απηφ πνπ καο απαζρνιεί λα αλαιχζνπκε, άιισζηε, είλαη νη εθθξαδφκελεο ηδέεο, νη νπνίεο ελππάξρνπλ ζηα εηθνλνγξαθεκέλα παηδηθά βηβιία πνπ πξναλαθέξζεθαλ ζην θεθάιαην ηνπ πιηθνχ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ εθπφλεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζα θαηαπηαζηνχκε κε ηε ζεκαηηθή ή ζεκαζηνινγηθή αλάιπζε, ε νπνία βαζίδεηαη ζην γεγνλφο φηη «ν ιφγνο είλαη κηα ζπκπεξηθνξά δεισηηθή θαη απνθαιππηηθή ησλ θέληξσλ ελδηαθέξνληνο, γλσκψλ, πεπνηζήζεσλ, θφβσλ θαη γεληθά ησλ ζπγθηλεζηαθψλ θαηαζηάζεσλ ηνπ αηφκνπ ή κηαο νκάδνο» 37.Με απηφλ ηνλ ηξφπν ζα κπνξέζνπκε λα εζηηάζνπκε ζε έλλνηεο θαη λνήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην αληηθείκελν κειέηεο καο, ηηο νπνίεο ζα αλαζχξνπκε κέζα απφ ην εθάζηνηε θείκελν. Με ηε κέζνδν απηή ζα επηηξαπεί ε «ιεηηνπξγηθνπνηήζε ησλ αλεμάξηεησλ κεηαβιεηψλ, ε εμνπδεηέξσζε ησλ επηδξάζεσλ νξηζκέλσλ παξαζηηηθψλ 36 Κπξηαδή, Ν. (1999) Ζ Κνηλσληνινγηθή Έξεπλα. Κξηηηθή Δπηζθόπεζε ησλ Μεζόδσλ θαη ησλ Σερληθώλ. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα. 37 Βάκβνπθαο, Μ.,(2002). Δηζαγσγή ζηελ Ψπρνπαηδαγσγηθή Έξεπλα θαη Μεζνδνινγία. Αζήλα: Γξεγφξεο. 24

25 θαη κε ζρεηηθψλ κεηαβιεηψλ θαη ε πνζνηηθνπνηήζε ησλ απνηειεζκάησλ» 38. χκθσλα κε ηνλ Σάηζε, ε δξάζε ησλ ππνθεηκέλσλ κέζα ζηα πιαίζηα εξκελεπηηθήο πξνζέγγηζεο είλαη ην εμήο: «Πξώηνλ ηα άηνκα είλαη ηαπηφρξνλα θνξείο θαη δέθηεο κηαο ζπλερνχο ζεκαζηνινγηθήο αλάιπζεο. Γεύηεξνλ, ε αλάιπζε εδξάδεηαη πάλσ ζε κηα δπλακηθή αιιειν-επηξξνή ησλ αηφκσλ. Σξίηνλ, ε επηξξνή απηή αζθείηαη κέζα απφ επηλννχκελα πιαίζηα λνεκαηηθήο νξηνζέηεζεο. Σέηαξηνλ, δηακνξθψλεηαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν πξννπηηθή ζεψξεζεο ησλ πιαηζίσλ θαη νηηδήπνηε ζπκβαίλεη εληφο απηψλ. Πέκπηνλ, ε πξννπηηθή «ζθελνζεηεί» ηελ εθάζηνηε θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξίζθνληαη ηα ππνθείκελα ησλ αιιεινδξάζεσλ. Έθηνλ, απφ ηνλ νξηζκφ ηεο ζπγθεθξηκελνπνηεκέλεο θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο πξνζδηνξίδνληαη νη δηαδηθαζίεο θαη θαζνδεγνχληαη νη δξαζηεξηφηεηεο. Έβδνκνλ, ν ξπζκφο, ην επίπεδν, θαη ε ζπλζεηφηεηα ησλ αιιεινδξάζεσλ δηαπιάζεη ηελ νξγαλσηηθή έθθξαζε ησλ ζπιινγηθψλ βησκάησλ. Όγδννλ, νη νξγαλσηηθέο κνξθνπνηήζεηο επελδχνληαη ζε ζπκβνιηθέο θσδηθνπνηήζεηο. Έλαηνλ, ηα ζχκβνια κε φιεο ηηο ηδηαίηεξεο θαηεγνξίεο ηνπο ππφθεηληαη ζε δηαξθή εξκελεπηηθή. Γέθαηνλ, ηα άηνκα σο έζραην ζεκείν αλαθνξάο, είλαη ην επίθεληξν απηήο ηεο ζεκαζηνινγηθήο παλδαηζίαο πνπ θαζηζηά εθηθηφ ηνλ θφζκν ησλ αλζξψπσλ. 39» Η αλάιπζε πεξηερνκέλνπ απνηειεί ηελ θαιχηεξε δπλαηή επηινγή αλακεηαμχ ησλ ππνινίπσλ κεζφδσλ αλάιπζεο, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη επηδίσμή ηεο είλαη ε εξκελεία. Απφ ηε ζηηγκή πνπ εμεηάδνπκε ηα θείκελα ζέινληαο λα δψζνπκε απάληεζε ζε εξσηήκαηα πξνζψπσλ, ηξφπσλ θαη κέζσλ, πξέπεη λα κειεηήζνπκε ηα ζηνηρεία ηνπ θάζε θεηκέλνπ πνπ απαληνχλ ζε απηά. Ο νξηζκφο, άιισζηε ηεο ζπγθεθξηκέλεο κεζφδνπ απφ ηνλ Grawitz ηαπηίδεηαη κε ηελ «ηππνπνίεζε ησλ ζρέζεσλ αλάκεζα ζηα ζηνηρεία θαη ζηα ζέκαηα πνπ επηηξέπεη ηελ απνθάιπςε ηεο δνκήο ηνπ ππφ έξεπλα θεηκέλνπ» 40. Οη δπλαηφηεηεο πνπ δίλεη ζηνλ εξεπλεηή ε κέζνδνο ηεο αλάιπζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ, φηαλ πξφθεηηαη γηα βηβιηνγξαθηθή κειέηε θαη αλαζθφπεζε είλαη πνιιέο. Αξρηθά, κπνξνχκε λα πξνζδηνξίζνπκε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πνκπνχ, ζηε δηθή καο πεξίπησζε ηνπ ζπγγξαθέα, απνθηψληαο πιεξνθνξίεο θαη ζηνηρεία γηα ηελ 38 Βάκβνπθαο, Μ., φ.π.. 39 Σάηζεο. (1997). Κνηλσληνινγία. Ηζηνξηθή Δηζαγσγή θαη Θεσξεηηθέο Θεκειηώζεηο. Αζήλα: Οδπζζέαο, ζ Βάκβνπθαο, Μ.,(2002). Δηζαγσγή ζηελ Ψπρνπαηδαγσγηθή Έξεπλα θαη Μεζνδνινγία. Αζήλα: Γξεγφξεο. 25

26 πξνζσπηθφηεηα θαη ηελ ςπρνινγηθή ηνπ θαηάζηαζε 41. Έρνληαο ζπιιέμεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε βην- θαη εξγνγξαθία ηνπ, ζα κπνξέζνπκε λα αλαγλσξίζνπκε ηηο ζέζεηο ηνπ, λα ηηο εξκελεχζνπκε (κέρξη έλαλ επηηξεπηφ βαζκφ, ζηα φξηα ηεο ινγνηερληθήο πξφζιεςεο) θαη λα ηηο δηθαηνινγήζνπκε. Δπίζεο, κπνξνχκε λα πξνζδηνξίζνπκε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ εθάζηνηε θεηκέλνπ. Η ηαθηηθή θαηεγνξηνπνίεζε ηεο ξνήο επηθνηλσλίαο, ε νπνία αλαιχεηαη ζε δηαδνρηθά δηαζηήκαηα, επηηξέπεη ηελ θαηαγξαθή ησλ κελπκάησλ επηηξέπνληαο ηεο αλάιπζε ηεο εμέιημεο ηεο ζθέςεο θαη ησλ θνηλψλ ζηνηρείσλ πνπ απνδέρνληαη πνκπφο θαη δέθηεο. 42 Με απηφλ ηνλ ηξφπν, ην ηνπίν μεθαζαξίδεη αξθεηά, δίλνληάο καο επηπιένλ ζηνηρεία πνπ ζα καο βνεζήζνπλ λα θέξνπκε ηελ έξεπλά καο εηο πέξαο, εξρφκελνη έλα βήκα πην θνληά ζηελ «θεηκεληθή αιήζεηα». Δπηπξνζζέησο, εθηφο απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θεηκέλνπ θαη ηνπ πνκπνχ, κπνξνχκε λα εμάγνπκε πνηθίια ζπκπεξάζκαηα αλαθνξηθά κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ απνδεθηψλ ησλ θεηκεληθψλ κελπκάησλ. Απηφ κπνξεί λα ζπκβεί κέζσ ηεο αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο επηθνηλσλίαο ζε αμηαθφ επίπεδν. Μειεηψληαη νη πηζαλέο αληηδξάζεηο ησλ δεθηψλ θαη ε πηζαλφηεηα θηλεηνπνίεζεο, επαηζζεηνπνίεζεο ή νπνηαζδήπνηε άιιεο επίπησζεο ζπκβεί κεηά ην πέξαο ηεο αλάγλσζεο. 43 Δθηφο απφ ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο, ππάξρνπλ θαη κεξηθνί αθφκε πνπ θαζηζηνχλ ηε κέζνδν απηή ηελ θαηαιιειφηεξε γηα ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο απηήο. Έλαο απφ απηνχο είλαη ε ζηαζεξφηεηα ησλ δεδνκέλσλ, ηα νπνία ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ κφληκε κνξθή ηνπο καο επηηξέπνπλ λα πξνβνχκε ζε παξαπάλσ απφ κία αλαιχζεηο φρη απαξαίηεηα ηελ ίδηα ρξνληθή ζηηγκή. Δπίζεο, δελ πξέπεη λα παξαβιεθζεί ην γεγνλφο φηη ζηα πιαίζηα κηαο ηέηνηαο έξεπλαο, καο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα ζπκπεξηιάβνπκε πεγέο απφ κία εθηελέζηεξε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε, φπσο επίζεο θαη απφ ηα κέζα επηθνηλσλίαο θαη ελεκέξσζεο (εθεκεξίδεο, πεξηνδηθά, δηαδίθηπν). Σν πεξηερφκελν ελφο θεηκέλνπ κπνξεί λα αλαιπζεί, ινηπφλ, απνδίδνληαο ζε φινπο ηνπο κεηέρνληεο ζηε δηαδηθαζία επηθνηλσλίαο θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ θαη λα παξαηεξεζνχλ. 41 Βάκβνπθαο, Μ., φ.π Βάκβνπθαο, Μ.,(2002). Δηζαγσγή ζηελ Ψπρνπαηδαγσγηθή Έξεπλα θαη Μεζνδνινγία. Αζήλα: Γξεγφξεο. 43 Βάκβνπθαο, Μ,. φ.π.. 26

27 Β ΜΕΡΟΣ 27

28 ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΩΝ ΔΤΡΗΜΑΣΩΝ Κεθάιαην 3 ν 3.1 Ο Μαγηθόο Φηόγθνο ηεο Μαξίαο Σν παξακχζη απηφ εθδφζεθε απφ ηνλ νίθν «χγρξνλνη Οξίδνληεο» ζηε ζεηξά παξακπζηψλ «χγρξνλα Παξακχζηα κε αλνηρηνχο νξίδνληεο», ην Σελ εηθνλνγξάθεζε έρεη επηκειεζεί ν Βαζίιεο Παπαηζαξνχραο. Η θεληξηθή εξσίδα ηνπ παξακπζηνχ, φπσο καξηπξά απφ κφλνο ηνπ ν ηίηινο, είλαη ε κηθξή Μαξία, ε νπνία έρεη κηα κεγάιε επηζπκία, λα πεηάμεη ςειά ζηνλ νπξαλφ, «λα έζρηδε ηνλ αέξα θνθηεξά. Να πήγαηλε κηα πάλσ θαη κηα θάησ, ειεύζεξε, αλέκειε θαη κεζπζκέλε από ραξά ζα λα είρε πηεη θξαζί, δπν κπνπθάιηα σο ηνλ πάην. 44» Σα κηθξά παηδηά ζήκεξα, δέρνληαη πνηθίια εξεζίζκαηα είηε απφ ηελ ηειεφξαζε είηε απφ ειεθηξνληθά παηρλίδηα, ζρεηηθά κε ππεξ-δπλάκεηο άιισλ αλζξψπσλ, νη νπνίνη κπνξνχλ λα πεηνχλ, λα δηαβάδνπλ ηε ζθέςε, λα κεηακνξθψλνληαη. πλεπψο, δεκηνπξγνχλ πνιιέο θνξέο ηελ ειπίδα φηη θάηη απφ φια ηα παξαπάλσ κπνξεί λα είλαη εθηθηφ θαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Απηφ αθξηβψο ζπκβαίλεη θαη ζην ελ ιφγσ ινγνηερληθφ θείκελν, φπνπ ε εξσίδα αςεθά ηνπ λφκνπο ηεο βαξχηεηαο θαη ζέιεη «λα πεηάεη ζαλ πνπιί 45». Σε ιχζε ζην πξφβιεκα ηεο κηθξήο Μαξίαο ηε δίλεη ε θαιή ηεο λεξάηδα, πνπ ηεο ραξίδεη ζηνλ χπλν ηεο έλαλ θφθθηλν θηφγθν θαη έλα καγηθφ κήιν. Η λεξάηδα δελ απνηειεί φκσο ζηνηρείν κηαο αθήγεζεο κε ζηνηρεία καγηθνχ ξεαιηζκνχ. Γη απηφ, άιισζηε, ηε ζπλαληά ε εξσίδα απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζην φλεηξφ ηεο. Σν επφκελν πξσί, ε λεξάηδα έρεη εμαθαληζηεί, αιιά ηα δψξα ηεο είλαη αθφκα εδψ, πεξηκέλνληαο ηε κηθξή εξσίδα γηα λα ηε βνεζήζνπλ λα εθπιεξψζεη ην κεγαιχηεξν φλεηξφ ηεο. Έηζη, ινηπφλ, 44 Μπνπιψηεο, Υ., (2009). Ο καγηθόο θηόγθνο ηεο Μαξίαο. χγρξνλνη Οξίδνληεο, Αζήλα, ζ Μπνπιψηεο, Υ., φ.π., ζ

29 «αθνύ είπε ε Μαξία θαιεκέξα ζηε γηαγηά, κεηέξα θαη παηέξα, βγήθε αλππόκνλε ζην κπξνζηηλό κπαιθόλη. Πάηεζε κηα γεξή δαγθσκαηηά ζην κήιν, θόξεζε ηνλ θόθθηλν θηόγθν ζηα καιιηά, θη επζύο άξρηζε λα πςώλεηαη, άξρηζε λα πεηάεη. 46» Η ιηηή αθήγεζε ηνπ ζπγγξαθέα θαη ε πεξηγξαθή ησλ απιψλ θαζεκεξηλψλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο Μαξίαο, ζπκβάιινπλ ζην λα δερηεί ν κηθξφο αλαγλψζηεο ην πέηαγκα, ζαλ θάηη απνιχησο θπζηθφ. ην πξψην ηεο πέηαγκα, ε εξσίδα επηιέγεη λα πάξεη καδί ηεο ηε γάηα ηεο, ηελ Πεξζεθφλε. «Γηα λα κε ληώζεη κόλε ζην πξώην εθείλν πέηαγκα, άξπαμε ε Μαξία αγθαιηά ηε γάηα ηεο, ηελ Πεξζεθόλε, πνπ ληανπξίδνληαο κεηξνύζε σο ην δέθα. 47» Η γάηα απηή πξνζσπνπνηείηαη απφ ην ζπγγξαθέα. Σεο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα κεηξάεη θαη λα ιέεη ηελ αιθαβήηα, φρη κηιψληαο, αιιά ληανπξίδνληαο, ρσξίο δειαδή λα ράλεη ηηο ηδηφηεηεο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο σο γάηα. «Καη ήμεξε λα ιέεη ηελ αιθαβήηα, κόλν πνπ όιν μέρλαγε ην δήηα θαη ην ήηηα. 48» Σα κηθξά παηδηά, ηα νπνία είλαη θαη νη θχξηνη απνδέθηεο ησλ κελπκάησλ πνπ ζηέιλεη ν Υξήζηνο Μπνπιψηεο κέζα απφ ηα παξακχζηα ηνπ, ζε απηφ ην ζεκείν κπνξνχλ λα ηαπηίζνπλ ηε γάηα Πεξζεθφλε κε ηνπο εαπηνχο ηνπ ή κε άιια παηδηά ηα νπνία γλσξίδνπλ. Γελ ππάξρεη, άιισζηε πην ζπρλφ θαηλφκελν απφ ην λα μερλνχλ έλα- δχν γξάκκαηα ηεο αιθαβήηαο ηα παηδηά πνπ πξνζπαζνχλ λα ηελ απνζηεζίζνπλ. ε θακία πεξίπησζε, ινηπφλ, δε ζα ακθηζβεηεζεί ην γεγνλφο φηη ε Πεξζεθφλε μέξεη ην αιθάβεην, αθνχ θη εθείλε μερλάεη ηα δχν απηά γξάκκαηα. «Σελ άιιε κέξα ε Μαξία πήξε καδί ζην πέηαγκα θαη ηε γηαγηά ηεο. Σελ θξαηνύζε ε γηαγηά ζθηρηά από ην θνπζηάλη θσλάδνληαο ζαλ θνξηηζάθη: Μ αξέζεη λα πεηώ! 46 Μπνπιψηεο, Υ. (2009). Ο καγηθόο θηόγθνο ηεο Μαξίαο. χγρξνλνη Οξίδνληεο, Αζήλα, ζ Μπνπιψηεο, Υ., φ.π., ζ Μπνπιψηεο, Υ., φ.π., ζ

30 Νηώζσ πσο είκαη πνύπνπιν, αεξάθη. Σν ζπίηη καο ζηε γε είλαη ηόζν κηθξό. Αρ, δε κνπ θηάλεη! 49» Η πην ηξαλή απφδεημε, φκσο, φηη θάηη είλαη αιεζηλφ, είλαη φηαλ απηφ πξνέξρεηαη απφ ην ζηφκα ελφο ελήιηθα. Η γηαγηά, είλαη κάξηπξαο ηεο πεξηπέηεηαο ηεο Μαξίαο θαη ηεο λέαο ηεο ηθαλφηεηαο λα πεηάεη. Καλέλα παηδί δελ κπνξεί λα ακθηζβεηήζεη φζα αθνχεη απφ ηε ζνθή γηαγηά ηνπ. «Πεηνύζε θάζε αββαηνθύξηαθν ε Μαξία από ηόηε. Μπνξεί θακηά θνξά λα ηε δείηε από ην παξάζπξό ζαο, θαζώο δηαβάδεηε ή ηξώηε. 50» Γηα αθφκε κία θνξά, ν ζπγγξαθέαο επηζεκαίλεη ζηα παηδηά κε ην δηθφ ηνπ ηξφπν, φηη φια φζα έγηλαλ ζηελ ηζηνξία ηνπ είλαη πξαγκαηηθά, κε ην λα πξνεηδνπνηεί ηνπο κηθξνχο αλαγλψζηεο φηη θάπνηα κέξα, εθεί πνπ θαηαπηάλνληαη κε ηηο θαζεκεξηλέο ηνπο αζρνιίεο, κπνξεί λα γίλνπλ κάξηπξεο ηνπ πεηάγκαηνο ηεο Μαξίαο. «Ση όκνξθε πνπ είλαη ε δσή αλ μέξεηο λα πεηάο. Ση καγηθά πξάγκαηα! 51» Σν καγηθφ, ινηπφλ, δελ είλαη απαξαίηεην λα βξίζθεηαη ζε εληειψο δηαθνξεηηθφ ζεκείν απφ ην πξαγκαηηθφ. Η ηειεπηαία θξάζε ηνπ βηβιίνπ, ππνγξακκίδεη ηελ εμσπξαγκαηηθή θχζε ηνπ πεηάγκαηνο, ρσξίο, φκσο, λα ηε δηαρσξίδεη απφ ην ξεαιηζηηθφ πιαίζην ζην νπνίν δεκηνπξγήζεθε. Σν καγηθφ ζηνηρείν, ινηπφλ, κπνξεί λα ππάξμεη θαη λα νκνξθχλεη ηε δσή ησλ αλζξψπσλ. Ο Μαγηθφο Ρεαιηζκφο ζην παξαπάλσ παξακχζη είλαη ην ζηνηρείν εθείλν πνπ επηηξέπεη ζηελ πινθή λα γίλεη ελδηαθέξνπζα γηα ηα κηθξά παηδηά, μεθεχγνληαο απφ ηελ απιφηεηα ηεο θαζεκεξηλφηεηάο ηνπο θαη εληάζζνληαο ην κε πξαγκαηηθφ ζηνηρείν κε έλαλ ηξφπν θπζηθφ, σο θπζηθή ζπλέρεηα ηνπ εθηθηνχ. Η εηζαγσγή ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ γίλεηαη φηαλ ε εξσίδα πεηάεη γηα πξψηε θνξά κε ηε βνήζεηα ηνπ καγηθνχ ηεο θηφγθνπ. Η θπζηθφηεηα κε ηελ νπνία πεξηγξάθεηαη ε ζθελή απηή απφ ην ζπγγξαθέα δελ αθήλεη πεξηζψξηα ακθηζβήηεζεο θαη ν αλαγλψζηεο δελ αλαξσηηέηαη γηαηί θαη πψο πεηάεη. Αληηζέησο, ην καγηθφ 49 Μπνπιψηεο, Υ. (2009). Ο καγηθόο θηόγθνο ηεο Μαξίαο. χγρξνλνη Οξίδνληεο, Αζήλα, ζ Μπνπιψηεο, Υ., φ.π., ζ Μπνπιψηεο, Υ., φ.π., ζ

31 ζηνηρείν δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηελ πινθή λα εμειηρζεί κε ελδηαθέξνληα θαη απξνζδφθεην ηξφπν. ηελ αξρή ηνπ έξγνπ, καζαίλνπκε φηη ε Μαξία «ζπλέρεηα πεηάεη κε ηε θαληαζία» 52 αιιά πιένλ δελ ηεο είλαη αξθεηφ. Ο ζπγγξαθέαο απφ κφλνο ηνπ δηαρσξίδεη ην θαληαζηηθφ ζηνηρείν ηνπ πεηάγκαηνο απιφ ην κεηέπεηηα, πνπ κέζα ζηα πιαίζηα ηεο κπζνπιαζίαο ζεσξείηαη πξαγκαηηθφ. ην παξαπάλσ έξγν ηνπ Υξήζηνπ Μπνπιψηε, ν Μαγηθφο Ρεαιηζκφο ζπλππάξρεη αξκνληθά κε έλα ινγνηερληθφ θείκελν γηα κηθξά παηδηά, έλα παξακχζη. Ο ζπλδπαζκφο ησλ δχν παξαπάλσ είλαη πνιχ πην δχζθνινο απφ φζν θαίλεηαη, θαζψο ηα παξακχζηα ζπλδένληαη άξξεθηα κε ηε θαληαζία θαη ηνλ ππεξξεαιηζκφ, δεκηνπξγψληαο ζχγρπζε ζηνπο θξηηηθνχο ηεο ινγνηερλίαο φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη ν Μαγηθφο Ρεαιηζκφο. Ο ζπγγξαθέαο ζέιεη λα δεκηνπξγήζεη έλα θείκελν πξνζηηφ ζηα παηδηά, ην νπνίν ζα ηα πξνβιεκαηίζεη θαη ζα ηα θάλεη λα επαλαπξνζδηνξίζνπλ ηελ εθδνρή ηεο πξαγκαηηθφηεηαο ζηελ νπνία πηζηεχνπλ. Δπίζεο, ε έληαμε ηνπ Μαγηθνχ Ρεαιηζκνχ ζην θείκελν γίλεηαη κε ηξφπν απιφ, ζε γιψζζα απνιχησο θαηαλνεηή, κε πεξηγξαθέο πνπ κπνξνχλ λα αληηιεθζνχλ βησκαηηθά νη κηθξνί αλαγλψζηεο. Με ηνλ ίδην ηξφπν, άιισζηε, πεξηγξάθεηαη θαη ην ξεαιηζηηθφ πιαίζην ζην νπνίν εθηπιίζζεηαη ε ηζηνξία απφ ηελ αξρή. Σν καγηθφ, ινηπφλ, δελ έξρεηαη λα αλαηξέζεη φια φζα έγηλαλ, αιιά ξφινο ηνπ είλαη λα ζπκπιεξψζεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη λα ηελ πάεη έλα βήκα παξαπέξα, ιίγν πην θνληά ζηα φξηα πνπ ζέηνπλ ηα παηδηά ζηε δηθή ηνπο πξαγκαηηθφηεηα. 3.2 Σν θνξίηζη πνπ θξύθηεθε ζε έλα πνξηνθάιη Σν εηθνλνγξαθεκέλν απηφ παηδηθφ βηβιίν εθδφζεθε ην 2009, απφ ηνλ νίθν «χγρξνλνη Οξίδνληεο» θαη απνηειεί κέξνο ηεο ζεηξάο παηδηθψλ βηβιίσλ κε ηίηιν «χγρξνλα Παξακχζηα κε Αλνηρηνχο Οξίδνληεο». Η εηθνλνγξάθεζε έρεη γίλεη απφ ηε Φσηεηλή ηεθαλίδε. Η πινθή ηεο ηζηνξίαο μεθηλάεη κε ηε δήισζε ηεο θεληξηθήο εξσίδαο, ηεο Άλλαο, φηη ην αγαπεκέλν ηεο παηρλίδη είλαη ην θξπθηφ. ηε ζπλέρεηα, φκσο, καο εθκπζηεξεχεηαη φηη δελ είλαη θαη πνιχ θαιή ζην λα βξίζθεη θξπςψλεο κέζα ζην ζπίηη 52 Μπνπιψηεο, Υ. (2009). Ο καγηθόο θηόγθνο ηεο Μαξίαο. χγρξνλνη Οξίδνληεο, Αζήλα, ζ