ΕΦΑΡΜΟΓΉ «ΕΙΚΟΝΙΚΟΎ ΒΟΗΘΟΎ (VIRTUAL ASSISTANT)» ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΎΘΗΣΗ ΕΚΤΈΛΕΣΗΣ ΑΣΚΉΣΕΩΝ ΑΠΌ ΗΛΙΚΙΩΜΈ ΝΟΥΣ ΑΛΛΆ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΊΣ ΜΕ ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΉ ΔΙΑΤΑΡΑΧΉ

Transcript

1 ΕΦΑΡΜΟΓΉ «ΕΙΚΟΝΙΚΟΎ ΒΟΗΘΟΎ (VIRTUAL ASSISTANT)» ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΎΘΗΣΗ ΕΚΤΈΛΕΣΗΣ ΑΣΚΉΣΕΩΝ ΑΠΌ ΗΛΙΚΙΩΜΈ ΝΟΥΣ ΑΛΛΆ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΊΣ ΜΕ ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΉ ΔΙΑΤΑΡΑΧΉ Σοφία Σέγκουλη 2, Δημήτριος Γιακουμής 1, Μανώλης Βασιλειάδης 1, Κωνσταντίνος Βότης 1, Δημήτρης Τζοβάρας 1, Χαράλαμπος Καραγιαννίδης 2 1 Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, ΕΚΕΤΑ, {dgiakoum, mavasile, kvotis, tzovaras}@iti.gr 2 Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, sofia.segouli@ gmail.com karagian@uth.gr 3 Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer tsolakim1@γμαιλ.ψομ ΠΕΡΊΛΗΨΗ Η παρούσα εισήγηση αφορά στην παρουσίαση του προτεινόμενου στα πλαίσια του έργου Εν-ΝΟΗΣΗΣ εργαλείου παρακολούθησης των παρεμβάσεων σωματικών ασκήσεων που επιτε λούνται από άτομα με ήπια γνωστική εξασθένηση (MCI), τη νόσο του Alzheimer (AD) αλλά και εν γένει ηλικιωμένους, υπό την καθοδήγηση ενός εικονικού βοηθού (virtual 3D assistant). Στόχος του εργαλείου είναι (α) να καθοδηγεί με τον εικονικό βοηθό τους ασθενείς σε μια σειρά από ασκήσεις φυσικής ενδυνάμωσης, (β) να καταγράφει την κίνηση του ασθενούς κατά την εκτέλεση των ασκήσεων μέσω μιας κάμερας βάθους και (γ) να αξιολογεί το κατά πόσο η άσκηση εκτελέστηκε σωστά με τη χρήση μεθόδων μέτρησης της ομοιότητας στην κίνηση (Motion Similarity Metrics). Η αξιολόγηση της απόδοσης ανάμεσα σε διαφορετικές επανα λήψεις των ασκήσεων του ίδιου ασθενούς γίνεται με σημείο αναφοράς τη βέλτιστη εκτέλεση της άσκησης, η οποία ορίζεται από την κίνηση του εικονικού βοηθού που καθοδηγεί τον ασθενή. Απώτερος στόχος είναι η καταγραφή ενός πολύτιμου αρχείου γνώσεων για την έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση των σημαντικών μεταβολών της φυσικής ικανότητας των χρηστών με την πάροδο του χρόνου από τους κλινικούς ιατρούς. Λέξεις κλειδιά: εικονικός βοηθός (3D virtual assistant), Ασκήσεις Αξιολόγησης Απόδοσης (Exercise Performance Assessment), Μέθοδοι Μέτρησης της ομοιότητας στην κίνηση (Motion Similarity Metrics). ΕΙΣΑΓΩΓΉ Κατά την ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ φυσιολογικού γήρατος και άνοιας, τη λεγόμενη Ήπια Νοητική Διαταραχή (ΗΝΔ), που αποτελεί σύνδρομο και όχι συγκεκριμένη ασθένεια, έχει παρατηρηθεί ότι εμφανίζονται δυσκολίες στην

2 36 Σ. Σέγκουλη, Δ. Γιακουμής, Μ. Βασιλειάδης, Κ. Βότης, Α. Ρουτσώνης at al. εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων (Wadley, 2008). Η επίδοσή τους σε αυτές κατά την πάροδο του χρόνου αποτελεί και έναν ισχυρό δείκτη αλλαγών της νοητικής κατά στασής τους. Περαιτέρω έχει ερευνηθεί και διαπιστωθεί η επιδείνωση όχι μόνο της νοητικής κατάστασης αλλά και της κινητικότητας των ατόμων με Ήπια Νοητική Διαταραχή (Aggarwal et al., 2006). Στο έργο της συνεχούς παρακολούθησης της πορείας των ατόμων με ΗΝΔ σημαντικές έχει αποδειχτεί ότι είναι οι φυσικές ασκήσεις παρέμβασης. Είναι γνωστή, άλλωστε, η συμβολή της συνεχούς φυσικής δραστηριότητας στην επιβράδυνση της εξασθένησης των γνωστικών λειτουργιών είτε σε υγιείς ενήλικες είτε σε ασθενείς με ήπια νοητική διαταραχή. Η συστηματική συμμετοχή σε προγράμματα φυσικής άσκη σης και ενδυνάμωσης έχει παρατηρηθεί ότι μπορεί να ενισχύσει τη φυσική και ψυχολογική κατάσταση αλλά και να βελτιώσει τη μνήμη και τη γνωστική λειτουργία των ηλικιωμένων καθώς και ατόμων με ήπια νοητική διαταραχή (Smith et al., 2013). Επίσης η διατήρηση της καλής φυσικής λειτουργίας μπορεί να αποδειχτεί ευεργετική για την πρόληψη και μετατροπή της ήπιας νοητικής διαταραχής στη νόσο Αλτζχάιμερ (Uemura, et al., 2013). Ειδικότερα, οι ηλικιωμένοι που συμμετέχουν σε φυσική δραστηριότητα έδειξαν λιγότερη γνωστική εξασθένηση σε δύο έως δέκα follow up περιόδους (Bherer, 2013). Επίσης τα άτομα που συμμετείχαν σε κάθε είδους τακτική σωματική δραστηριότητα εμφάνισαν λιγότερη γνωστική εξασθένηση μετά από 2,5 χρόνια, ειδικά όταν ασχο λούνται με έντονες δραστηριότητες με συχνότητα περισσότερο από μία φορά την εβδομάδα (Aichberger, et al., 2010). Η χρήση τεχνολογιών αιχμής στις παρεμβάσεις σωματικής εξάσκησης έχει ως στόχο μια πιο συστηματική και αξιόπιστη μέθοδο καταγραφής του εύρους της κίνησης των αρθρώσεων και εν γένει της ανθρώπινης κίνησης κατά την εξέλιξη της ήπιας νοητικής διαταραχής. Η ήπια νοητική διαταραχή χαρακτηρίζεται από ετερογένεια και η εξέλιξή της μπορεί να ποικίλλει οπότε είναι σημαντική η διερεύνηση αυτή και απαιτούνται πιο αυστηρά, πιο αξιόπιστα κριτήρια της ανίχνευσής της (Ferri, et al., 2005). Ειδικότερα μεταξύ των βασικών στόχων του έργου Εν-ΝΟΗΣΗΣ είναι ο σχε διασμός και η ανάπτυξη μιας ικανής υποδομής η οποία υποστηριζόμενη από τεχνο λογίες πληροφορίας, επικοινωνιών, μετρήσεων και παρακολούθησης θα έχει τη δυνα τότητα να αποτιμά τη λειτουργική ικανότητα των ηλικιωμένων και ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή κατά τη διάρκεια εκτέλεσης ενός συνόλου σωματικών ασκήσεων. Πρόκειται για ένα computer-based εργαλείο αξιολόγησης σωματικής ικανότητας του συστήματος Εν-ΝΟΗΣΗΣ (The Physical Exercise Companion Tool) το οποίο με τη βοήθεια ενός εικονικού προπονητή εκτελεί το σύνολο των ασκήσεων και καταγράφει κάθε επανάληψη της άσκησης από τον ασθε

3 Ηθικά Διλήμματα και Νέες Τεχνολογίες στην Άνοια 37 νή και με τη χρήση κατάλληλων μετρικών υπολογίζει την ορθότητα με την οποία την εκτέλεσε. Το προτεινόμενο εργαλείο καθο δήγησης για την εκτέλεση ασκήσεων έχει τους ακόλουθους στόχους: να αποτελέσει σημαντικό κίνητρο συμμετοχής ατόμων με ήπια νοητική διαταραχή και Αλτζχάιμερ (MCI and AD patients) αλλά και γενικότερα ηλικιωμένων σε προγράμματα καθημερινών ασκήσεων ενδυνάμωσης. να αποτελέσει ένα εξειδικευμένο εργαλείο παρακολούθησης ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή και Αλτζχάιμερ που επιτρέποντας την εξαγωγή δεδομένων που αφορούν στην κίνηση του ασθενούς θα αποτελούν μία πολύτιμη ανάδραση για τους θεράποντες ιατρούς και τους επαγγελματίες υγείας για πιθανή εξέλιξη η επιδείνωση της κατάστασης του ασθενούς. Επιτέλεση ασκήσεων με τον εικονικό εκπαιδευτή Το εικονικό μοντέλο/γυμναστής επιδεικνύοντας την άσκηση προτρέπει παράλληλα τον εξεταζόμενο να την εκτελέσει. Η χρήση εικονικού γυμναστή/ βοηθού φιλοδοξεί ακόμη να ανιχνεύσει τη σχέση μεταξύ εκτέλεσης της σωματικής άσκησης και της επίδρασης της γνωστικής κατάστασης ώστε να αποτελέσει ένα σημαντικό δείκτη για μια αποτελεσματικότερη γνωστική εκτίμηση. Στα πλαίσια της παρακολούθησης εκτέλεσης ασκήσεων (The activity monitoring framework: Physical Exercise monitoring), ένας εικονικός εκπαιδευτής γυμναστής επιδεικνύει τις ασκήσεις ώστε ο ασθενής/ηλικιωμένος να την εκτελέσει παράλληλα με απώτερο στόχο την εξέταση και αξιολόγηση κινησιολογικών παραμέτρων όπως διάτα ση ώμου, στροφή του κορμού, κάμψη τετρακέφαλων κτλ. Αρχικά, για κάθε νέο ασθενή που εισάγεται στο σύστημα Εν-ΝΟΗΣΗΣ, καταγράφο νται και αποθηκεύονται τα παρακάτω δεδομένα Κωδικός αριθμός, μοναδικός για κάθε ασθενή Φύλο Ύψος Βάρος Ηλικία Μορφωτικό επίπεδο Χρόνος συμμετοχής στο πρόγραμμα Προβλήματα όρασης Προβλήματα ακοής Προβλήματα κίνησης Ήπιες νοητικές διαταραχές Νόσος Αλτσχάιμερ ( Ναι / Όχι )

4 38 Σ. Σέγκουλη, Δ. Γιακουμής, Μ. Βασιλειάδης, Κ. Βότης, Α. Ρουτσώνης at al. Νόσος Πάρκινσον ( Ναι / Όχι ) Αποτέλεσμα MMSE (Mini Mental Stage Examination ) Αποτέλεσμα MoCA ( Montreal Cognitive Assessment ) Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια εκτέλεσης μιας άσκησης από τον ασθενή, τα δεδο μένα που αποθηκεύονται είναι: Κωδικός αριθμός ασθενούς Είδος άσκησης Ημερομηνία και ώρα εκτέλεσης της άσκησης Βίντεο, σε μορφή εικόνων βάθους, της εκτέλεσης της άσκησης από τον ασθενή Το προτεινόμενο εργαλείο υποστηρίζει τέσσερις ασκήσεις ειδικά σχεδιασμένες για ηλικιωμένους με στόχο τη βελτίωση της ικανότητας ισορροπίας, μυϊκής ενδυνάμωσης και ευελιξίας αρθρώσεων όπως: α. Ικανότητα ανύψωσης χεριών β. Διάτασης γ. Κάμψης κορμού δ. Συστροφής κορμού (εικόνα 1). Εικόνα 1: Ασκήσεις που υποστηρίζει το Physical exercise companion tool Συγκεκριμένα, το σύστημα καταγράφει μια σειρά από ασκήσεις για την αξιολόγηση της σωματικής ικανότητάς του όπως: Άρση χεριών, ορίζεται ως χρόνος εκτέλεσης επανάληψης τα 10 δευτερόλεπτα, 3 επαναλήψεις

5 Ηθικά Διλήμματα και Νέες Τεχνολογίες στην Άνοια 39 Έκταση χεριών, Χρόνος εκτέλεσης επανάληψης: 15 δευτερόλεπτα, 3 επαναλήψεις Περιστροφή κορμού, χρόνος εκτέλεσης επανάληψης, 8 δευτερόλεπτα, 3 επαναλήψεις αριστερά και 3 δεξιά Πλάγια κάμψη κορμού, χρόνος επανάληψης, 8 δευτερόλεπτα, 3 επαναλήψεις αριστερά και 3 δεξιά ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΡΉΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΣΚΉΣΕΩΝ Η αξιολόγηση της επίδοσης του κάθε ασθενούς γίνεται με τη χρήση αισθητήρων βάθους Kinect (Zhang, 2012) και ειδικότερα με τη μέθοδο εκτίμησης αρθρώσεων χωρίς δείκτες (markeless skeletal joint) (Shotton, et al., 2013) ώστε να εξαχθεί ακριβής πληροφορία αναφορικά με τα ακριβή χαρακτηριστικά της φυσιολογικής και παθολογικής ανθρώπινης κίνησης. Ειδικότερα με την κάμερα βάθους Kinect καταγράφονται σε βάθος τα δεδομένα της ανθρώπινης κίνησης κατά την εκτέλεση των κινήσεων και εξάγεται τρισδιάστατη πληροφορία σε πραγματικές συντεταγμένες. Το εργαλείο στοχεύει ακόμη σε real-time πληροφορία για την τρισδιάστατη θέση των αρθρώσεων του σώματος κάθε ασθενούς. Με αυτή τη μέθοδο για κάθε καρέ του βίντεο καταγράφεται το διάνυσμα θέσης: (1) για Μ=15 αρθρώσεις: κεφάλι, λαιμός, ώμοι, αγκώνες, χέρια, κορμός, ισχία, γόνατα και πόδια. Όλες οι προαναφερόμενες συντεταγμένες συσχετίζονται με τη θέση ως προς την κάμερα ώστε να υπάρχει ένα σταθερό (αμετάβλητο) σημείο αναφοράς. Για να επιτευχθεί ο προαναφερόμενος στόχος δημιουργήθηκε ένα σύστημα τοπικών συντεταγ μένων ως προς τον ασθενή το οποίο αποτελείται από διανύσματα ορθοκανονικής βάσης (orthonormal base vectors) με τη χρήση 3 αρθρώσεων του σώματος α. των ισχίων και β. του κορμού (Εικόνα 2). Οι συγκεκριμένες αρθρώσεις επιλέχτηκαν ως οι πιο στατικές επειδή η σχετική κίνησή τους δύσκολα αλλάζει οπότε μπορούν να αποτελέσουν το ιδανικό σημείο αναφοράς των frames. Η ανάλυση των διανυσμάτων έγινε βάσει της μεθόδου ορθογωνοποίησης ενός συνόλου διανυσμάτων Gram-Schmidt. Έχοντας ορίσει την τοπική βάση (local base) το επόμενο βήμα ήταν να εξαχθεί η πληροφορία από την κίνηση του σκελετού. Ειδικότερα η πληροφορία αφορά σε 13 μέρη του σώματος κατηγοριοποιημένα ως ζεύγη αρθρώσεων: κεφάλι-λαιμός, λαιμός-ώμοι, ώμοι- αγκώνες, αγκώνες-χέρια, ώμοι-κορμός, ισχία-γόνατα, γόνατα-πόδια.

6 40 Σ. Σέγκουλη, Δ. Γιακουμής, Μ. Βασιλειάδης, Κ. Βότης, Α. Ρουτσώνης at al. Εικόνα 2: Μέρη των αρθρώσεων (κόκκινο) μέρη του σώματος (πράσινο) Κάθε μέρος του σώματος αναπαριστάται ως ένα 3διάστατο διάνυσμα όπου p k και p ι είναι τα διανύσματα των αρθρώσεων που ορίζουν το συγκεκριμένο μέρος του σώματος. Για να επιτευχθεί ανεξαρτησία από τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου (ύψος, μήκος χεριών κτλ.) υπολογίζονται οι γωνίες που σχηματίζει το κάθε μέρος του σώματος με τα διανύσματα βάσης του τοπικού συστήματος συντεταγμένων. Αυτά τα ζεύγη μπορούν εύκολα να εκφραστούν ως 3διάστατα διανύσματα. Ωστόσο για να γίνει η λεπτομερής μετρική ανάλυση των ανθρωπομετρικών μεταβλητών ορίστηκε μια συστηματική αναπαράσταση της κίνησης του ασθενούς για την ακριβή αξιολόγηση της επιτέλεσης της άσκησης. Για κάθε άσκηση ορίστηκε η βέλτιστη εκτέλεση κινήσεων και των αντίστοιχων διανυσμάτων τους από ένα εξειδικευμένο εκπαιδευτή (εικονικό βοηθό). Τα λεγόμενα metrics ανά ασθενή και ανά άσκηση συγκρίθηκαν με τα metrics του εικονικού βοηθού ώστε να δοθεί ένα αξιόπιστο προφίλ της κίνησης του ασθενούς κατά την επανάληψη των ασκήσεων που θα καταγράφει τις πιθανές αλλαγές στην ικανότητα επιτέλεσης συγκεκριμένων κινήσεων. Για να επιτευχθεί ανεξαρτησία από τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου (ύψος, μήκος χεριών κτλ.) υπολογίζονται οι γωνίες που σχη ν i = p k p ι (2)

7 Ηθικά Διλήμματα και Νέες Τεχνολογίες στην Άνοια 41 ματίζει το κάθε μέρος του σώματος με τα διανύσματα βάσης του τοπικού συστήματος συντεταγμένων. Αυτά τα ζεύγη μπορούν εύκολα να εκφραστούν ως 3διάστατα διανύσματα. Ωστόσο για να γίνει η λεπτομερής μετρική ανάλυση των ανθρωπομετρικών μεταβλητών ορίστηκε μια συστηματική αναπαράσταση της κίνησης του ασθενούς για την ακριβή αξιολόγηση της επιτέλεσης της άσκησης. Για κάθε άσκηση ορίστηκε η βέλτιστη εκτέλεση κινήσεων και των αντίστοιχων διανυσμάτων τους από ένα εξειδικευμένο εκπαιδευτή (εικονικό βοηθό). Τα λεγόμενα metrics ανά ασθενή και ανά άσκηση συγκρίθηκαν με τα metrics του εικονικού βοηθού ώστε να δοθεί ένα αξιόπιστο προφίλ της κίνησης του ασθενούς κατά την επανάληψη των ασκήσεων που θα καταγράφει τις πιθανές αλλαγές στην ικανότητα επιτέλεσης συγκεκριμένων κινήσεων. ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ / ΑΠΟΤΕΛΈΣΜΑΤΑ Το εργαλείο εφαρμόστηκε σε 16 ασθενείς με ήπια νοητική διαταραχή. Προκειμένου να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα των μεθόδων (metrics) στη σύγκριση των εκτελέσεων των ασκήσεων, έγινε χειρωνακτικός χαρακτηρισμός, από εμπειρογνώμονα, όλων των επαναλήψεων των ασκήσεων που κατεγράφησαν ως καλές ή κακές εκτελέσεις (GOOD or BAD). Βάσει των δεδομένων που συλλέχτηκαν, παρατηρήθηκε πως διαφορετικά σύνολα μετρικών σύγκρισης ήταν αποτελεσματικά για την αξιολόγηση κάθε άσκησης. Ειδικότερα, στην άσκηση «άρση χεριών» τα πιο πολλά από τα metrics έδωσαν καλά αποτελέσματα. Λόγω της άκαμπτης στάσης του κορμού κατά τη διάρκεια της άσκησης και της σταθερής ταχύτητας με την οποία κινούνται οι αρθρώσεις, η Απόσταση Ιστογράμματος (Histogram Distance), η Μέση Τιμή (Mean Value), η Διασπορά (Variance) και οι Κ πρώτες ροπές (K First Moments) ήταν ιδιαίτερα αποδοτικές στoν υπολογισμό της γωνίας και της ταχύτητας κατά την επιτέλεση κάθε επανάληψης. Αντίθετα το σφάλμα RMS (RMS Error) και ο Κανονικοποιημένος Συντελεστής Συσχέτισης (Normalized Correlation Coefficient) απέτυχαν να συγκρίνουν ικανοποιητικά τις χρονοσειρές των γωνιών, λόγω της ευαισθησίας τους σε χρονικές μεταβολές. Παρόμοια αποτελέσματα παρατηρήθηκαν και στην άσκηση «έκταση χεριών» όπου, η Απόσταση Ιστογράμματος, η Μέση Τιμή, η Διασπορά και οι Κ πρώτες ροπές λειτούργησαν αποτελεσματικά. Ωστόσο το μικρότερο εύρος κίνησης, απέτρεψε τα υπόλοιπα metrics να παράγουν ικανοποιητικά αποτελέσματα. Στην άσκηση «πλάγια κάμψη κορμού» η συνεχής κίνηση του κορμού κατέστησε αναποτελεσματικά τα περισσότερα metrics. O Κανονικοποιημένος Συντελεστής Συσχέτισης και η Απόσταση DTW (DTW Distance) κατάφεραν να περιγράψουν ικανοποιητικά τη συγκεκριμένη άσκηση. Τέλος, στην άσκηση

8 42 Σ. Σέγκουλη, Δ. Γιακουμής, Μ. Βασιλειάδης, Κ. Βότης, Α. Ρουτσώνης at al. «περιστροφή κορμού», το μικρό εύρος κίνησης, η χαμηλή ταχύτητα και η γενικότερη έλλειψη ποικιλίας μεταξύ των επαναλήψεων, οδήγησε σε αποτυχία τα περισσότερα metrics, σε ό,τι αφορά στη σύγκριση των χρονοσειρών των γωνιών. Ωστόσο, η Απόσταση Ιστογράμματος, η Μέση Τιμή και η Διασπορά παρήγαγαν ικανοποιητικά αποτελέσματα συγκρίνοντας τις χρονοσειρές της γωνιακής επιτάχυνσης. ΗΘΙΚΆ ΔΙΛΉΜΜΑΤΑ Αξιοσημείωτο είναι ότι χάρη στις κάμερες βάθους καταγράφονται μόνον οι σιλουέτες των ατόμων που εκτελούν τις ασκήσεις υπό την καθοδήγηση του εικονικού βοηθού και όχι στοιχεία του προσώπου και του σώματος που μπορεί να αποκαλύψουν την ταυτότητα του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα οι κάμερες βάθους καταγράφουν και αποτιμούν την εκτέλεση της άσκησης με τον πλέον διακριτικό τρόπο με αποτέλεσμα ο προσδιορισμός και η αναγνώριση προσώπου να αποκλείονται (Εικόνα 3). Εικόνα 3: Καταγραφή άσκησης με κάμερα βάθους Ειδικότερα, στα πλαίσια της χρήσης του εργαλείου επιτρέπεται μόνο η τρισδιάστατη πληροφορία κίνησης του ατόμου μέσω της ιχνηλάτησης των αρθρώσεων και ο υπολογισμός των διανυσμάτων μεταξύ των αρθρώσεων. Συμπερασματικά, η ανίχνευση της συμπεριφοράς μέσω της κίνησης και κυρίως η ικανότητα του ασθενούς να ακολουθεί τις οδηγίες του εικονικού βοηθού που πραγματοποιείται με τους αισθητήρες βάθους, επιτρέπουν τη δι

9 Ηθικά Διλήμματα και Νέες Τεχνολογίες στην Άνοια 43 ακριτική καταγραφή της κίνησης με παράλληλη διατήρηση της ιδιωτικότητας του ατόμου. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τα ηθικά διλήμματα που εγείρει η καταγραφή της κίνησης του ατόμου, το πρόγραμμα Εν-ΝΟΗΣΗΣ και στα πλαίσια της χρήσης του προτεινόμενου εργαλείου προέβλεψε τη συμμόρφωση με ηθικές και δεοντολογικές αρχές που διασφαλίζουν την ιδιωτικότητα των προσωπικών δεδομένων και ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο παραβίασης της προσωπικής πληροφορίας. Η διασφάλιση του απορρήτου των προσωπικών δεδομένων αποτελεί προτεραιότητα του συγκεκριμένου έργου. Ως εκ τούτου κρίθηκε απαραίτητο να ακολουθηθούν οι ακόλουθοι όροι διασφάλισης των προσωπικών δεδομένων του ατόμου: Ενημέρωση από τους υπεύθυνους της ομάδας καταγραφής των κινησιολογικών δεδομένων των συμμετεχόντων ασθενών για τη διαδικασία και το σκοπό της έρευνας καθώς και για το χειρισμό των προσωπικών τους δεδομένων (χρονική περίοδος πρόσβασης στις πληροφορίες, ενημέρωση για το όφελος από την έγκαιρη πρόγνωση, πρόληψη ασθενών). Ειδικότερα η συμμετοχή στο πρόγραμμα καταγραφής των κινησιολογικών δεδομένων έχει ως απώτερο στόχο να ενισχύσει την έρευνα για την πρόληψη και πρόγνωση των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων Η συμμετοχή των ασθενών έγινε με την εκούσια συμμετοχή τους, ενώ Ειδικά Έντυπα Συγκατάθεσης επισήμαναν ότι τα κινησιολογικά δεδομένα δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για κανέναν άλλο σκοπό πέραν του ερευνητικού Ακόμη επισημάνθηκε ότι η επεξεργασία των ιατρικών δεδομένων των ασθενών πρόκειται να γίνει ανωνυμοποιημένα με κωδικούς για την αναγνώριση της εκάστοτε περίπτωσης ασθενούς από τους θεράποντες ιατρούς τους. Μόνον οι γιατροί έχουν τη δυνατότητα αναγνώρισης «ποιος κωδικός αντιστοιχεί σε ποιο άτομο» Τέλος, δόθηκε η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να αποσύρουν τη συγκα τάθεσή τους για τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα οποιαδήποτε στιγμή το θελήσουν χωρίς αυτή η απόφαση να έχει επίπτωση στη θεραπεία του ασθενούς όπως περιγράφεται στο ειδικό Έντυπο Συγκατάθεσης για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα έρευνας Εν-ΝΟΗΣΗΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΊΕΣ Η παρούσα εργασία διενεργήθηκε στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος Εν-ΝΟΗΣΗΣ (Σύστημα Διάχυτης Νοημοσύνης για την Πρόγνωση, Διάγνωση, Παρακολούθηση και Ενδυνάμωση ασθενών με Νοητικές Διαταραχές).

10 44 Σ. Σέγκουλη, Δ. Γιακουμής, Μ. Βασιλειάδης, Κ. Βότης, Α. Ρουτσώνης at al. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ Aichberger, M. C., Busch, M. A., Reischies, F. M., Ströhle, A., Heinz, A., Rapp, M. A. (2010). Effect of physical inactivity on cognitive performance after 2.5 years of follow-up. GeroPsych: The Journal of Gerontopsychology and Geriatric Psychiatry, 23(1), 7-15 Aggarwal, N.T., Wilson, RS., Beck, T.L., Bienias, J.L, Bennett, D.A. (2006). Motor dysfunction in mild cognitive impairment and the risk of incident Alzheimer disease. Arch. Neurol., 63(12): Bherer, L., Erickson, K. I. and Liu-Ambrose, T. (2013). A Review of the Effects of Physical Activity and Exercise on Cognitive and Brain Functions in Older Adults. Journal of Aging Research, Ferri, C.P., Prince, M., Brayne, V.C., et al. (2005). Global Prevalence of Dementia: a Delphi consensus study. Lancet, 366: Shotton, J., et al. (2013). Efficient human pose estimation from single depth images. Pattern Analysis and Machine Intelligence, IEEE Transactions on 35.12, Smith, J.C., Nielson, K.A., Antuono, P., Lyons, J.A., Hanson, R.J., Butts, A.M., Hantke, N.C., Verber, MD (2013). Semantic memory functional MRI and cognitive function after exercise intervention in mild cognitive impairment. J. Alzheimers Dis., 37(1): Uemura, K., Shimada, H., Makizako H, Doi, T., Yoshida, D., Tsutsumimoto, K., (2013). Cognitive function affects trainability for physical performance in exercise intervention among older adults with mild cognitive impairment, Clinical Interventions in Aging, 8, Wadley, V.G., Okonkwo, O., Crowe, M., Ross-Meadows L.A. (2008). Mild cognitive impairment and everyday function: evidence of reduced speed in performing instrumental activities of daily living. Am J Geriatr Psychiatry, 16(5): Zhang Z.. Microsoft kinect sensor and its Effect. (2012), MultiMedia, IEEE, 19(2), 4-10.