Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download ""

Transcript

1 ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΟΡΩΝ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Εµπλουτισµός µεταλλεύµατος βωξίτη Παρνασσού-Γκιώνας ΚΟΥΚΝΗΣ Γ. ΕΠΑΜΕΙΝΩΝ ΑΣ-ΑΝΤΩΝΗΣ Εξεταστική Επιτροπή Σταµπολιάδης Ηλίας, Αναπληρωτής Καθηγητής (επιβλέπων) Περδικάτσης Βασίλειος, Καθηγητής Αλεβίζος Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής Χανιά, Ιούνιος, 2009

2 αφιερώνεται σε όλους τους συγγενείς και φίλους που έφυγαν νωρίς

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η διπλωµατική εργασία εκπονήθηκε στο τµήµα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης υπό την επίβλεψη του Αν. Καθ. Η. Σταµπολιάδη. Αντικεί- µενο αυτής της εργασίας είναι η διερεύνηση εµπλουτισµού µεταλλεύµατος βωξίτη Παρνασσού-Γκιώνας. Οι λόγοι που οδήγησαν στην επιλογή του θέµατος είναι το γεγονός ότι ο βωξίτης αποτελεί σηµαντικό εξαγώγιµο προϊόν της ελληνικής µεταλλευτικής βιοµηχανίας. Επιπλέων χρησιµοποιείται και στην εγχώρια µεταλλουργία για τη παραγωγή αλουµίνας και αλουµινίου. Η ύπαρξη µέσα σε αυτόν ασβεστίτη (CaCO 3 ) και οξειδίων του πυριτίου (SiO 2 ) αποτελεί πρόβληµα στη διαδικασία παραγωγής αλουµίνας, που γίνεται µε τη µέθοδο Bayer, διότι δεσµεύουν καυστικό Νάτριο (NAOH) καθώς και η παρουσία τους µειώνει την ποιότητα της αλουµίνας και κατ επέκταση του α- λουµινίου. Ο εµπλουτισµός του βωξίτη αναβαθµίζει την ποιότητά του και αποτελεί πρόκληση για τον Μηχανικό Ορυκτών Πόρων. Παράλληλα, το θέµα αυτό αποτελεί το συνδετικό κρίκο µεταξύ των θεωρητικών γνώσεων της φοίτησής µου στο τµήµα και των προβληµάτων που αντιµετωπίζονται στην πράξη. i

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Για την πραγµατοποίηση της παρούσας διπλωµατικής εργασίας θεωρώ υποχρέωσή µου να ευχαριστήσω θερµά τον επιβλέποντα Αν. Καθηγητή κ. Ηλία Σταµπολιάδη για το ενδιαφέρον του στην εκτέλεση της εργασίας και την αµέριστη συµπαράστασή του καθ όλη τη διάρκεια της εκπόνησης αυτής της εργασίας. Θέλω επίσης να ευχαριστήσω τον Καθηγητή κ. Βασίλειο Περδικάτση και τον Επίκουρο Καθηγητή κ. Γεώργιο Αλεβίζο για τις συµβουλές τους κατά τη διάρκεια της εκπόνησης του πειραµατικού µέρους της εργασίας και για τις εύστοχες παρατηρήσεις τους πάνω στο κείµενο και την καλή τους διάθεση να αφιερώσουν µέρος από τον πολύτιµο χρόνο τους για την αξιολόγηση της παρούσας εργασίας. Αισθάνοµαι ότι οφείλω ένα πολύ µεγάλο ευχαριστώ στους επιστηµονικούς συνεργάτες του εργαστηρίου Εµπλουτισµού Μεταλλευµάτων την κ. Όλγα Παντελάκη και τον κ. Βαγγέλη Πετράκη για την αµέριστη βοήθεια τους κατά την εκπόνηση των πειραµάτων. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω ειδικότερα τον κ. Αντώνη Στρατάκη, την κ. έσποινα Πεντάρη, την κ. Κατσιµίχα έσποινα, την κ. Αποστολάκη Χρύσα, την κ. Παγώνα Μακρή και τον κ. Γεώργιο Αποστολάκη για την σηµαντική βοήθεια τους στην ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας. Επιπλέον θα ήθελα να ευχαριστήσω την συµφοιτήτρια µου και διπλωµατούχο Μηχανικό Ορυκτών Πόρων Ελένη-Μαρία Παναγιωταρά για την ουσιαστική συµβολή της στην πραγµατοποίηση των πειραµάτων και τους συµφοιτητές µου Μήνα η- µητρίου, ηµοσθένη Ανδρονικίδη, Μαρία Τσέλιου, Χαρίλαο Ανεσιάδη, Γιάννη Βαρβάρη, Μιχαήλ Μιχάλα, Παύλο Φραγκούλη, Κυριακή Παναγοπούλου, Αναστασία Γριζιώτη και Αφροδίτη Τουρναβίτη για την πολύτιµη βοήθειά τους στην διεκπεραίωση της εργασίας αυτής. Τελειώνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς µου και την αδερφή µου για τη στήριξή τους κατά τη διάρκεια των σπουδών µου, καθώς επίσης και τους φίλους και συµφοιτητές µου για όλες τις στιγµές των φοιτητικών µου χρόνων, που θα µείνουν χαραγµένες στο µυαλό µου για πάντα. ii

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο βωξίτης είναι το κυριότερο µετάλλευµα από το οποίο λαµβάνεται το αργίλιο. Έχει παρατηρηθεί ότι οι κοκκοµετρίες που γίνεται ο οποιοσδήποτε διαχωρισµός στην ελληνική βιοµηχανία είναι µεγάλες. Έτσι ένας από τους στόχους της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση των αποτελεσµάτων εµπλουτισµού σε µικρότερες κοκκοµετρίες. Ο στόχος του εµπλουτισµού του συγκεκριµένου µεταλλεύµατος είναι η απο- µάκρυνση των «προβληµατικών» ορυκτών, ασβεστίτη και οξειδίων του πυριτίου. Για τους εξής λόγους: Πρώτον, µειώνουν την ποιότητα του τελικού προϊόντος που προκύπτει από την εκχύλιση µε την µέθοδο Bayer. Και δεύτερον δεσµεύουν οξείδια του αργιλίου µειώνοντας την ποσότητα του τελικού προϊόντος, που είναι η αλουµίνα. Οι µέθοδοι εµπλουτισµού που επιλέχτηκαν είναι: ο µαγνητικός διαχωρισµός, τα βαρέα υγρά, η δονούµενη τράπεζα και ο αεροδιαχωρισµός, ώστε να γίνει εκµετάλλευση των διαφορετικών ιδιοτήτων, των προς διαχωρισµό ορυκτών. Πριν από τις παραπάνω διαδικασίες προηγήθηκε θραύση και για την αξιολόγηση του διαχωρισµού έγιναν χηµικές, ορυκτολογικές και µικροσκοπικές αναλύσεις. Κάποια από τα συµπεράσµατα που προέκυψαν είναι: ότι δεν είναι δυνατή η αποµάκρυνση των οξειδίων του πυριτίου κι αυτό οφείλεται στη δοµή των βωξιτικών κόκκων. Υπάρχει στενή σύµφυση των ορυκτών του πυριτίου, του σιδήρου και του αργιλίου που δεν επιτρέπει τη µεταξύ τους αποδέσµευση. Ο ασβεστίτης που δεν αποτελεί γενετικό συστατικό αλλά συνυπάρχει δευτερογενώς λόγω απόθεσης του κοιτάσµατος σε ασβεστολιθικούς ορίζοντες είναι καλύτερα αποδεσµευµένος. Τα αποτελέσµατα σε ότι αφορά την αποµάκρυνση του ασβεστίτη και τον εµπλουτισµό του µεταλλεύµατος σε ορυκτά του αργιλίου, δίνουν ο µαγνητικός διαχωρισµός και τα βαρέα υγρά. iii

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ i ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ii ΠΕΡΙΛΗΨΗ iii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ iv ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. EΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.ΒΩΞΙΤΕΣ Εισαγωγή Ορυκτολογική σύσταση των βωξιτών [11] Ο Υδραργυλίτης ή Γκιψίτης γ-al 3 O 3 * 3H 2 O ή Al(OH) 3 [4,11] Βαιµίτης γ-alooh [4,11] ιάσπορο α-alooh [4,11] Γκαιτίτης α FeOOH [4,11] Αιµατίτης α Fe 2 O 3 [4,11] Ανατάσης TiO 2 [4,11] Ρουτίλιο TiO 2 [4,11] Καολινίτης Al 4 [Si 4 O 10 ]OH 8 [4,11] Χαλαζίας SiO 2 [4,11] Χηµική ανάλυση των βωξιτών Γένεση βωξιτών [1,19] Τύποι βωξιτικών κοιτασµάτων [19] Κοιτάσµατα Βωξίτη ανά τον κόσµο [19] Κοιτάσµατα και Παραγωγή Βωξίτη στην Ελλάδα [9,19] 12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ-ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΒΩΞΙΤΗ Εισαγωγή Εκχύλιση Βωξίτη µε την µέθοδο Bayer [11] Θραύση του βωξίτη [11] Ανάµιξη Εκχύλιση [11] Αραίωση [11] ιαχωρισµός της ερυθράς ιλύος - Καταβύθιση ιήθηση [11]. 18 iv

7 3.2.5 ιάσπαση του αργιλικού διαλύµατος [11] ιήθηση [11] Πύρωση [11] Συµπύκνωση του αργιλικού διαλύµατος [11] Αντιδράσεις κατά την διαδικασία της εκχύλισης Αντιδράσεις διαλυτοποίησης των ορυκτών του αργιλίου [11] Οι αντιδράσεις των ενώσεων του πυριτίου [11] Χηµικές αντιδράσεις του CaO [11] Ιδιαιτερότητες των διασπoρικών Βωξιτών Εισαγωγή Εκχυλισιµότητα των διασπορικών βωξιτών [11] ιαλυτότητα στην ισορροπία των διασπορικών βωξιτών[11] Σκληρότητα των διασπορικών βωξιτών [11] Προϊόντα Χρήσεις των προϊόντων Τιµή αλουµινίου 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ Θραύση [10,13] Υδροκυκλώνας Μαγνητικός διαχωρισµός [10] Βαρυτοµετρικός διαχωρισµός Βαρέα Υγρά ονούµενη τράπεζα Αεροδιαχωρισµός Φασµατοµετρία ατοµικής απορρόφησης [10,16] Χηµική ανάλυση δείγµατος Περιθλασιµετρία ακτίνων Χ [8,10] Ορυκτολογική ανάλυση δείγµατος 39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΡΧΙΚΟΥ ΕΙΓΜΑΤΟΣ Προέλευση Κοκκοµετρία Ορυκτολογική ανάλυση Μικροσκοπική ανάλυση 43 v

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Μαγνητικός ιαχωρισµός Αποτελέσµατα µαγνητικού διαχωρισµού Αποτελέσµατα ορυκτολογικής και µικροσκοπικής εξέτασης Αποτελέσµατα δοκιµής µαγνητικού διαχωρισµού µε τέσσερα διαδοχικά περάσµατα Ορυκτολογικά αποτελέσµατα δοκιµής µαγνητικού διαχωρισµού µε τέσσερα διαδοχικά περάσµατα Βαρυτοµετρικός ιαχωρισµός Βαρέα υγρά Αποτελέσµατα Βαρέων υγρών Αποτελέσµατα της ορυκτολογικής και µικροσκοπικής εξέτασης ιαχωρισµός δονούµενης τράπεζας Αποτελέσµατα δονούµενης τράπεζας Αεροδιαχωρισµός Αποτελέσµατα αεροδιαχωρισµού 82 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 86 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 88 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 90 vi

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. EΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείµενο της παρούσας εργασίας αποτελεί η διερεύνηση της καλύτερης µεθόδου εµπλουτισµού του βωξίτη από τον ασβεστόλιθο και το χαλαζία. Το δείγµα που χρησιµοποιήθηκε προέρχεται από την ευρύτερη περιοχή των νοµών Φωκίδας και Βοιωτίας και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα ελληνικών βωξιτών. Βωξιτών δηλαδή που περιέχουν ως βασικό ορυκτό του αργιλίου το ιάσπορο. Στόχος της εργασίας ήταν να µειωθούν όσο το δυνατόν περισσότερο το ανθρακικό ασβέστιο και τα οξείδια του πυριτίου στο τελικό προϊόν της κάθε διαδικασίας εµπλουτισµού που χρησιµοποιήθηκε σε τάξεις µεγέθους µικρότερες από τα 5 mm. Οι µέθοδοι του εµπλουτισµού που επιλέχθηκαν για την επίτευξη του παραπάνω στόχου ήταν µέθοδοι µαγνητικού διαχωρισµού και µέθοδοι βαρυτοµετρικού διαχωρισµού. Ο µαγνητικός διαχωρισµός αποσκοπεί στον διαχωρισµό των ορυκτών του µεταλλεύµατος ανάλογα µε τις µαγνητικές τους ιδιότητες. Έτσι, ανάλογα µε τη συµπεριφορά των διαφόρων ορυκτών µέσα στο µαγνητικό πεδίο του µαγνητικού διαχωριστή, το υλικό διαχωρίζεται σε µαγνητικό και µη µαγνητικό. Ο βαρυτοµετρικός διαχωρισµός αποσκοπεί στο διαχωρισµό των ορυκτών του µεταλλεύµατος ανάλογα µε τη πυκνότητα τους. Έτσι, ανάλογα µε τη πυκνότητα των ορυκτών το υλικό διαχωρίζεται σε βαρύ και ελαφρύ. Οι βαρυτοµετρικές µέθοδοι που πραγµατοποιήθηκαν είναι ο διαχωρισµός Βαρέων Υγρών, ο διαχωρισµός µε ονού- µενη Τράπεζα και ο διαχωρισµός µε τον Αεροδιαχωριστή. Η θραύση του µεταλλεύµατος αποσκοπεί στην ελάττωση του µεγέθους των τεµαχίων του σε µεγέθη κατάλληλα προς εµπλουτισµό. Η διαδικασία της κατάτµησης εφαρµόζεται συνήθως σε όλες τις µεθόδους εµπλουτισµού, ως πρωταρχική διεργασία, για να επιτευχθεί η αποδέσµευση του µεταλλεύµατος από τα στείρα, και η δηµιουργία κατάλληλων κοκκοµετρικών κλασµάτων. Στην εργασία περιγράφονται αρχικά διάφορα θεωρητικά στοιχεία, όπως γενικά για τους βωξίτες, τη γένεση, και τα κοιτασµατολογικά χαρακτηριστικά τους για την εξόρυξη και την επεξεργασία τους, για τις χρήσεις του βωξίτη και των προϊόντων του και την τιµή του αλουµινίου.. Στη συνέχεια ακολουθεί η περιγραφή του δείγµατος, η κοκκοµετρική, χηµική και ορυκτολογική ανάλυσή του. Τέλος, υπάρχει η περιγραφή και ανάλυση της εργα- 1

10 στηριακής µελέτης, όπου παρουσιάζονται οι διάφορες εργαστηριακές δοκιµές ε- µπλουτισµού του µεταλλεύµατος µε τα αποτελέσµατα και την αξιολόγησή τους. 2

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.ΒΩΞΙΤΕΣ 2.1 Εισαγωγή Ο βωξίτης είναι το κυριότερο µετάλλευµα από το οποίο λαµβάνεται το αργίλιο. Ανακαλύφθηκε το 1821 από το Γάλλο γεωλόγο Pierre Berthier στην πόλη Μπω (Les Baux-de-Provence) της νότιας Γαλλίας (Προβηγκία), από την οποία πήρε το ό- νοµά του. ( Υπάρχουν 100 περίπου ορυκτά, στα οποία το αργίλιο αποτελεί το κύριο συστατικό και άλλα 200 περίπου, στα οποία βρίσκεται σε µικρότερες περιεκτικότητες [11]. Τα σπουδαιότερα ορυκτά του αργιλίου είναι: i. Ένυδρα οξείδια: ιάσπορο, Βαιµίτης, Υδραργυλίτης (Γκιψίτης) ii. Φθοριούχα: Κρυόλιθος iii. Οξείδια: Κορούνδιο, Σµύριδα, Σπινέλιος iv. Πυριτικά: Καολινίτης, Λευκίτης, Νεφελίτης, Σιλλιµανίτης v. Θειικά: Αλουνίτης, Στυπτηρίες. Ο βωξίτης είναι µετάλλευµα χωρίς καθορισµένη σύσταση αλλά το κύριο συστατικό του είναι τα υδροξείδια του αργιλίου. Άλλα συστατικά του είναι τα οξείδια του σιδήρου, του πυριτίου, του τιτανίου, του ασβεστίου και ένα µεγάλο πλήθος από συστατικά σε µικρές περιεκτικότητες. 2.2 Ορυκτολογική σύσταση των βωξιτών [11] Η ορυκτολογική σύσταση των βωξιτών ποικίλλει ανάλογα µε τον τόπο και τον τρόπο προέλευσης τους. Αυτό όµως που ενδιαφέρει περισσότερο είναι η ορυκτολογική φάση στην οποία βρίσκονται τα ορυκτά του αργιλίου και του σιδήρου, γιατί από αυτό, καθορίζονται οι συνθήκες κατεργασίας τους µε τη µέθοδο Bayer. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι κύριες ορυκτολογικές φάσεις που βρίσκονται τα διάφορα οξείδια στο βωξίτη. 3

12 Πίνακας 2.1. Ορυκτολογικές φάσεις που περιέχονται στους βωξίτες [4,11] Κύριο στοιχείο Ορυκτολογική φάση Χηµικός τύπος Al Fe Ti Γκιψίτης (Υδραργυλίτης) Al(OH) 3 Βαιµίτης AlO(OH) ιάπορο AlOOH Αλουµινο-Γκαιτίτης Al 2 OOH Αλουµινο-Αιµατίτης Al 2 O 3 Γκαιτίτης FeOOH Αιµατίτης Fe 2 O 3 Ιλµενίτης FeTiO 3 Σιδηρο- ιάσπορο FeOOH Ανατάσης ΤiΟ 2 Ρουτίλιο ΤiΟ 2 Ιλµενίτης FeTiO 3 Καολινίτης Al 2 (Si 2 O 5 )(OH) Si 4 Χαλαζίας SiO 2 Ca Ασβεστίτης CaCO Ο Υδραργυλίτης ή Γκιψίτης γ-al 3 O 3 * 3H 2 O ή Al(OH) 3 [4,11] Ο γκιψίτης κρυσταλλώνεται σε εξάγωνα του µονοκλινούς συστήµατος. Οι παρά- µετροι της στοιχειώδους κυψελίδας του είναι: a: 8.64 Å, b: 5.07 Å, c: 9.72 Å. Έχει χρώµα λευκό, σκληρότητα 2,5-3,5 MOHS και ειδικό βάρος 2,4. Είναι ελαφρά διαλυτός σε πυκνό H 2 SO 4 και αµέσως διαλυτός σε θερµά αλκάλια. Ο γκιψίτης στους C διασπάται, χάνοντας ένα µέρος, του κρυσταλλικού του νερού και δίνει γ- Αl 2 O 3 *Η 2 Ο (Βαιµίτης). Ενώ µεταξύ 220 ο -240 ο C το προϊόν της αφυδάτωσης του είναι άνυδρη αλουµίνα. Υδροθερµικές µελέτες για το σύστηµα Αl 2 O 3 - H 2 O έγιναν από τους G.C. Kennedy για υψηλές πιέσεις Η 2 O. Το διάγραµµα φάσεων του συστήµατος Αl 2 O 3 - H 2 O για χαµηλές πιέσεις Η 2 O φαίνεται στην εικόνα

13 Εικόνα2.1. ιάγραµµα φάσεων του συστήµατος Αl 2 O 3 - H 2 O για χαµηλές πιέσεις Η 2 O Από το παραπάνω διάγραµµα βγαίνει το συµπέρασµα ότι ο γκιψίτης είναι η σταθερή φάση κάτω από τους 130 C ανεξάρτητα από την επικρατούσα πίεση. Επίσης η θερµοκρασία µετατροπής του γκιψίτη σε βαιµίτη είναι περίπου 155 C ενώ η θερ- µοκρασία µετατροπής του σε διάσπορο είναι περίπου 300 C. Ο γκιψίτης στο σύστη- µα CaO - Αl 2 O 3 - Η 2 O είναι η σταθερή φάση κάτω από τους 150 C Βαιµίτης γ-alooh [4,11] Ο βαιµίτης κρυσταλλώνεται στο ορθοροµβικό (+) σύστηµα. Οι παράµετροι της στοιχειώδους κρυσταλλικής κυψελίδας του είναι a: 3.69 Å, b: Å c: 2.86 Å. Έχει χρώµα λευκό σκληρότητα 3 1/2-4 MOHS, ειδικό βάρος 3 και είναι αδιάλυτος στα οξέα. Είναι όµοιος µε το διάσπορο (α -ΑlΟΟΗ), έχει τον ίδιο χηµικό τύπο, κρυσταλλώνεται στο ίδιο κρυσταλλικό σύστηµα, αλλά διαφέρει η δοµή τους. Με πύρωση στους 450 C σε ατµόσφαιρα αέρα µετασχηµατίζεται σε γ- Αl 2 Ο 3. Κατεργασία µε 0,5 Ν NaF σε 60 C οδηγεί στην απώλεια 40% ΟΗ που περιέχεται στο ορυκτό ενώ αντίστοιχη κατεργασία διάσπορου µε NaF δεν οδηγεί σε σηµαντικές απώλειες ΟΗ. Αυτό αποδίδεται στη διαφορά της ισχύος του δεσµού ΟΗ στα δύο ορυκτά και είναι σηµαντικό γιατί πρέπει να συνδέεται µε τη διαφορά της διαλυτότητας τους στα αλκαλικά διαλύµατα του νατρίου. Από το διάγραµµα φάσεων στην εικόνα 2.1 φαίνεται ότι ο βαιµίτης είναι η σταθερή φάση µεταξύ 130 C και 300 C σε πιέσεις µεγαλύτερες των 2000 lb/in 2. 5

14 2.2.3 ιάσπορο α-alooh [4,11] Το διάσπορο κρυσταλλώνεται σε ορθοροµβικό (+) σύστηµα, οι παράµετροι της στοιχειώδους κρυσταλλικής κυψελίδας του είναι a: 440 Å, b: 9.42 Å, c: 2.84 Å. Έχει χρώµα λευκό ή γκριζόλευκο, σκληρότητα 6,5-7 ΜΟΗS, ειδικό βάρος 3,98-4,02, είναι λίγο διαλυτός στο HF και αδιάλυτος στα άλλα οξέα. Είναι ισόµορφος µε το βαι- µίτη (γ -ΑΙΟΟΗ) και έχει ίδια περίπου δοµή µε τον γκαιτίτη (FeOOH) και τον γκρουτίτη (ΜnΟΟΗ). Έχει δύο βασικές διαφορές στη δοµή του από το βαιµίτη. i. Στο διάσπορο κάθε οξυγόνο συνδέεται µέσω ενός δεσµού υδρογόνου µε ένα άλλο οξυγόνο. Στο βαιµίτη τα µισά οξυγόνα του δε συµµετέχουν σε δεσµούς υδρογόνου, ενώ από τα υπόλοιπα το κάθε ένα συνδέεται µε δεσµό υδρογόνου µε δύο οξυγόνα. ii. Στο διάσπορο τα οξυγόνα βρίσκονται σε ένα στρώµα εξαγωνικής πυκνότατης στοίβαξης ενώ στο βαιµίτη βρίσκονται σε στρώµα κυβικής πυκνότατης στοίβαξης. Η δεύτερη διαφορά οδηγεί τα δύο ορυκτά να δίνουν διαφορετικά προϊόντα όταν αφυδατωθούν. Το διάσπορο µετά από πύρωση στους 450 C χάνει το κρυσταλλικό του νερό και δίνει α-al 2 O 3 (εξαγωγικός), ενώ ο βαιµίτης δίνει γ-αl 2 O 3. Από το διάγραµµα φάσεων στην εικόνα 1 φαίνεται ότι το διάσπορο είναι σταθερό µεταξύ C και C για πιέσεις άνω των 2000 lb/in Γκαιτίτης α FeOOH [4,11] Ο γκαιτίτης κρυσταλλώνεται στο ορθοροµβικό (-) σύστηµα. Οι παράµετροι της στοιχειώδους κρυσταλλικής κυψελίδας είναι a: 4.59 b: 9.94 c: 3.02 Å. Έχει χρώ- µα καστανοκίτρινο έως κόκκινο, σκληρότητα 5-5,5 MOHS και πυκνότητα 4,3. Είναι διαλυτός στο HCl οξύ. Όπως έχουµε αναφέρει προηγουµένως είναι ισόµορφος µε το διάσπορο. Το προϊόν της αφυδάτωσης του είναι ο Αιµατίτης (α Fe 2 O 3 ) Αιµατίτης α Fe 2 O 3 [4,11] Ο αιµατίτης κρυσταλλώνεται στο τριγωνικό (-) σύστηµα. Οι παράµετροι του κρυσταλλικού του πλέγµατος είναι a HEX : Å c HEX : Å a R H : 5.130Å. Έχει 6

15 καστανέρυθρο χρώµα, σκληρότητα 5-6 MOHS και ειδικό βάρος 5,25. Είναι διαλυτός στο HCl οξύ Ανατάσης TiO 2 [4,11] Ο ανάτασης κρυσταλλώνεται στο τετραγωνικό (-) σύστηµα. Οι παράµετροι του κρυσταλλικού του πλέγµατος είναι a: 3.78 Å c: 9.51 Å. Έχει χρώµα καστανοκίτρινο, σκληρότητα 5,5-6 MOHS και ειδικό βάρος 3,82-3,97. Είναι αδιάλυτος στα ο- ξέα σύµφωνα µε τους Deer, Howie and Zussman (4) ενώ αναφέρεται ότι είναι διαλυτός στο θειικό οξύ. O ανάτασης µε πύρωση στους 642 C µετατρέπεται σε α-ανάταση και µε περαιτέρω θέρµανση στους 915 C µετατρέπεται σε ρουτίλιο Ρουτίλιο TiO 2 [4,11] Το ρουτίλιο κρυσταλλώνεται στο τετραγωνικό (+) σύστηµα. Οι παράµετροι του κρυσταλλικού του πλέγµατος είναι a: 4.59 Å c: 2,96 Å έχει χρώµα καστανοκόκκινο, σκληρότητα 6-6,5 MOHS και ειδικό βάρος 4,23-5,5. Είναι αδιάλυτο στα οξέα Καολινίτης Al 4 [Si 4 O 10 ]OH 8 [4,11] Ο καολινίτης κρυσταλλώνεται στο µονοκλινές ή στο τρίκλινες (-) σύστηµα. Οι παράµετροι του κρυσταλλικού του πλέγµατος είναι a: 5.15 Å b: 8.95 Å c: 7.39 Å. Έχει χρώµα λευκό, σκληρότητα 2-2,5 MOHS και ειδικό βάρος 2,61-2,66. Είναι διαλυτός στο HC1 οξύ Χαλαζίας SiO 2 [4,11] Ο χαλαζίας κρυσταλλώνεται στο τριγωνικό (+) σύστηµα. Είναι άχρωµος, έχει σκληρότητα 7 MOHS και ειδικό βάρος Χηµική ανάλυση των βωξιτών Η χηµική σύσταση των βωξιτών ποικίλλει σε ευρέα όρια. Παρακάτω φαίνονται τα όρια που κυµαίνονται οι περιεκτικότητες των διαφόρων συστατικών. Ένα µέσο δείγµα ελληνικού βωξίτη, σύµφωνα µε τα στοιχεία από το διαδικτυακό τόπο της εταιρίας Αλουµίνιο της Ελλάδος, περιέχει ( 7

16 50 60% οξείδιο του αργιλίου (αλουµίνα) (Al 2 O 3 ) 18 25% οξείδιο του σιδήρου (Fe 2 O 3 ) 2 4% οξείδιο του πυριτίου (SiO 2 ) 2 4% οξείδιο του τιτανίου (TiO 2 ) 1 3% ανθρακικό ασβέστιο (CaCO 3 ) 6 10% νερό (H 2 O) Μεγάλη σηµασία για την κατεργασία του Βωξίτη µε τη µέθοδο Bayer έχει η περιεκτικότητα του σε SiΟ 2 και σε CaCO 3, γιατί κατά την εκχύλιση το SiO 2 και το CaCO 3 οδηγούν σε απώλειες καυστικού νατρίου και αλουµίνας καθώς και µείωση της ποιότητας της αλουµίνας. Για το λόγο αυτό ένας βωξίτης θεωρείται ότι µπορεί να εκχυλιστεί µε τη µέθοδο Bayer εάν περιέχει µέχρι 5% SiO 2 και όσο το δυνατόν µικρότερο ποσοστό ασβεστίτη. Στην πράξη για τον καθορισµό της ποιότητας του µεταλλεύµατος χρησιµοποιείται η διαφορά η οποία ονοµάζεται "διαλυτή Αλουµίνα". A= Al 2O3 SiO2 Όσο µεγαλύτερη είναι η τιµή της διαφοράς αυτής τόσο καλύτερης ποιότητας είναι το µετάλλευµα. 2.4 Γένεση βωξιτών [1,19] Ανάλογα µε τον τρόπο σχηµατισµού των κοιτασµάτων βωξιτών διακρίνονται τρείς κύριοι τύποι βωξιτών: i. Λατεριτικοί βωξίτες ii. Καρστικοί βωξίτες iii. Ιζηµατογενείς βωξίτες Οι λατεριτικοί βωξίτες προκύπτουν από τη χηµική αποσάθρωση αργιλοπυριτικών πετρωµάτων που έχουν χαµηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο. Εποµένως εξαιρούνται τα υπερβασικά πετρώµατα τα οποία κάτω από παρόµοιες συνθήκες δίδουν Ni- Λατερίτες και Fe-Λατερίτες. 8

17 Οι συνθήκες που αναφέρονται ότι ευνοούν το σχηµατισµό των βωξιτών είναι οι εξής: Τα αρχικά πετρώµατα περιέχουν ορυκτά του αργιλίου, η διαπερατότητα τους επιτρέπει την αποµάκρυνση του Si διαµέσου του εδαφικού νερού, τόσο κατακόρυφα όσο και πλαγίως. Το ευνοϊκότερο κλίµα είναι τροπικό-υποτροπικό µε σηµαντικά ποσοστά βροχόπτωσης για να επιτυγχάνεται ο σωστός συνδυασµός Eh-pH και µε εναλλαγές υγρών-ξηρών περιόδων. Το τοπογραφικό ανάγλυφο της περιοχής να είναι ήπιο ώστε να επιτρέπει την αργή διήθηση του νερού στο έδαφος. Ο ρυθµός της χηµικής αποσάθρωσης να είναι υψηλότερος από το ρυθµό της διάβρωσης ώστε να συσσωρεύονται τα προϊόντα της αποσάθρωσης. Τέλος απαιτείται µακρά περίοδος τεκτονικής σταθερότητας και ύπαρξη βλάστησης. Τα πετρώµατα από τα οποία έχουν προέλθει οι λατεριτικοί βωξίτες περιλαµβάνουν γρανίτες, νεφελινικούς συηνίτες, ανορθοσίτες, φωνόλιθους, βασάλτες, ανδεσίτες, δολερίτες, γάββρους, κερατίτες, σχιστολίθους, καολινιτικές άµµους και αργιλικούς σχιστόλιθους. Σηµαντικότερος παράγοντας είναι η ένταση και η διάρκεια της βωξιτογένεσης και όχι η περιεκτικότητα σε Al του αρχικού πετρώµατος. Ο µετασχηµατισµός του αρχικού πετρώµατος σε λατεριτικό βωξίτη περιλαµβάνει τρία επί µέρους στάδια: i. ιάσπαση των αρχικών αργιλοπυριτικών ορυκτών που περιλαµβάνει µετακίνηση των αλκαλίων και µέρους του πυριτίου και συγκέντρωση ορυκτών του αργιλίου. ii. Περαιτέρω αποµάκρυνση του Si και συγκέντρωση του Αl µε τη µορφή του βαιµίτη και του γκιψίτη. iii. Συµπλήρωση της αρχικής σύστασης µε απόθεση ανθρακικών, θειούχων και άλλων ορυκτών. Οι καρστικοί βωξίτες απαντούν σε κενά καρστικοποιηµένων ασβεστόλιθων, τα οποία πληρώνονται µε υλικό που έχει υποστεί βωξιτογένεση και έχει µεταφερθεί εκεί µε τη βοήθεια του νερού. Έχουν ακανόνιστη µορφή (συνήθως θύλακες, φακοί ή πολύπλοκες συµφύσεις). Η κατώτερη επιφάνεια τους εφάπτεται του ασβεστολιθικού πετρώµατος και αντικατοπτρίζει τις ανωµαλίες του, ενώ η ανώτερη µπορεί να είναι οµαλή ή να εξελίσσεται σε εδαφικό ορίζοντα. 9

18 Το υλικό που γεµίζει τα καρστικά έγκοιλα προέρχεται από λατεριτικούς µανδύες γειτονικών πετρωµάτων. Η εµφάνιση του βωξίτη δεν προκύπτει µόνο από την απλή καθίζηση της αργιλοπλούσιας ιλύος στην επιφάνεια των καρστικοποιηµένων ασβεστόλιθων. Είναι πιθανό ότι το χηµικό περιβάλλον των ασβεστόλιθων στην επιφάνεια της γης να παίζει σηµαντικό ρόλο τόσο κατά τη διάρκεια όσο και µετά την απόθεση αυτής της ιλύος. Απόδειξη για µεταβολές µετά την απόθεση προέρχονται από µία σκούρα κόκκινη αργιλική ταινία στην επαφή µεταξύ του βωξίτη και της επιφανείας του καρστικού εγκοίλου. Οι ιζηµατογενείς βωξίτες είναι λιγότερο συνηθισµένοι και εµφανίζονται µε τη µορφή στρωµατοειδών συγκεντρώσεων σε ιζηµατογενείς ακολουθίες. Αποτελούνται από θραύσµατα άλλων λατεριτικών στρωµάτων που διαβρώθηκαν και µεταφέρθηκαν σε νέες θέσεις. 2.5 Τύποι βωξιτικών κοιτασµάτων [19] Ένας άλλος διαχωρισµός που γίνεται στους βωξίτες πέρα από τον τρόπο σχη- µατισµού τους είναι η µορφή των κοιτασµάτων που προκύπτει από τη βωξιτογέννεση. Έτσι τα είδη των βωξιτικών κοιτασµάτων είναι: α) Καλύµµατα κοντά ή πάνω στην επιφάνεια της γης. Είναι οριζόντια ή σχεδόν οριζόντια κοιτάσµατα που καλύπτονται από µικρό πάχος υπερκείµενων υλικών. Τα κοιτάσµατα αυτά µπορεί να εκτείνονται οριζόντια για πολλά χιλιόµετρα, ενώ το πάχος τους µπορεί να κυµαίνεται από ένα µέτρο έως 20 µέτρα (4-6 µέτρα τα πιο κοινά). Σε ορισµένες περιπτώσεις η επιφάνεια στην οποία έχει σχηµατιστεί ο βωξίτης έχει διαβρωθεί µε αποτέλεσµα τη συρρίκνωση των κοιτασµάτων. β) Θύλακες και ακανόνιστα σώµατα (pocket deposits) κυρίως σε καρστικά έγκοιλα, και µερικές φορές σε πυριγενή και µεταµορφωµένα πετρώµατα ή σε αργίλους. Το πάχος τους κυµαίνεται από λιγότερο από ένα µέτρο έως περισσότερο από 30 µέτρα. Μπορεί να είναι είτε µεµονωµένα σώµατα είτε πολλά συνενωµένα, αφού τα καρστικά έγκοιλα σε πολλές περιπτώσεις συνενώνονται. γ) Στρώµατα ή Φακοί σε ιζηµατογενείς ή ηφαιστειογενείς ακολουθίες. Το χαρακτηριστικό αυτών των κοιτασµάτων, είναι ότι νεωτέρα ιζήµατα (συνήθως ασβεστόλιθοι) ή ηφαιστειακά πετρώµατα υπέρκεινται των βωξιτών. Λόγω του ενταφιασµού είναι συνήθως πιο συµπαγή από τα προηγούµενα. 10

19 δ) Κοιτάσµατα που προκύπτουν από διάβρωση άλλων κοιτασµάτων βωξίτη (detrital deposits). Τα κοιτάσµατα αυτά προκύπτουν από συσσώρευση βωξιτικού υλικού που διαβρώθηκε από άλλες θέσεις. 2.6 Κοιτάσµατα Βωξίτη ανά τον κόσµο [19] Μεγάλα κοιτάσµατα λατεριτικών βωξιτών βρίσκονται στην Αυστραλία, που είναι η πρώτη βωξιτοπαραγωγός χώρα στον κόσµο, τη Γουινέα, στην οποία βρίσκονται τα µεγαλύτερα και πλουσιότερα γνωστά αποθέµατα, την Ινδία, τη Βραζιλία, τη Βόρειο Ιρλανδία και τις ΗΠΑ. Οι καρστικοί βωξίτες είναι συνηθισµένοι στις χώρες της Μεσογείου, όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η πρώην Γιουγκοσλαβία, η Ελλάδα και η Τουρκία καθώς και στην Ουγγαρία και τη Ρουµανία. Επίσης υπάρχουν σε ΗΠΑ, Ρωσία, Τζαµάικα, Α- φρική, Ινδία και Ινδονησία. Στη συνέχεια παρατίθενται παγκόσµιος χάρτης των αποθεµάτων του βωξίτη καθώς και ένας πίνακας µε τα αποθέµατα βωξίτη ανά χώρα. Εικόνα2.2 :Παγκόσµια κατανοµή βωξίτη 11

20 Πίνακας 2.2. Παγκόσµια αποθέµατα βωξίτη. 1: αποθέµατα των οποίων η εξόρυξη είναι οικονοµικά συµφέρουσα, 2: αποθέµατα των οποίων τα φυσικοχηµικά χαρακτηριστικά ικανοποιούν τις απαιτήσεις εξόρυξης και εκµετάλλευσης [6]. ΧΩΡΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ,1 MT ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ,2 MT % ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΝ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ Αυστραλία Βενεζουέλα Βραζιλία Γουιάνα Γουινέα Ελλάδα Η.Π.Α Ινδία Καζακστάν Κίνα Ρωσία Σουρινάµ Τζαµάικα Άλλες χώρες Σύνολο Κοιτάσµατα και Παραγωγή Βωξίτη στην Ελλάδα [9,19] Στην Ελλάδα απαντούν καρστικοί βωξίτες στις ζώνες Παρνασσού-Γκιώνας και Ανατολικής Ελλάδας µέσα σε ασβεστόλιθους. Βωξιτικές εµφανίσεις χωρίς οικονοµική σηµασία απαντούν στη ζώνη Γαβρόβου-Τριπόλεως. Στη ζώνη Παρνασσού- Γκιώνας διακρίνονται τρείς βωξιτικοί ορίζοντες όπως φαίνεται και στην εικόνα (2.3). Ο πιο σηµαντικός ορίζοντας από άποψη αποθεµάτων είναι ο τρίτος. Τα κοιτάσµατα της ζώνης αυτής βρίσκονται στο ορεινό σύµπλεγµα Παρνασσού-Γκιώνας-Ελικώνα- Οίτης. Στη ζώνη της Ανατολικής Ελλάδος απαντούν δύο ορίζοντες βωξιτών. Η ζώνη αυτή περιλαµβάνει τα κοιτάσµατα σε Καλλίδροµο, Λοκρίδα, οµοκό, ΝΑ. Θεσσαλία, και Μάνδρα-Ελευσίνα. Στη συνέχεια ακολουθούν εικόνες µε την τοµή της σειράς Παρνασσού- Γκιώνας και Χάρτης της Ελλάδος που περιέχει τα κοιτάσµατα και τις εµφανίσεις βωξίτη. 12

21 Εικόνα 2.3 : Σειρά Παρνασσού-Γκιώνας [9] Εικόνα2.4 :Βωξιτικά κοιτάσµατα στην Ελλάδα (Φωτογραφικό αρχείο εταιρείας ελφοί- ίστοµο Α.Μ.Ε.) 13

22 Εδώ θα πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι το δείγµα που χρησιµοποιήθηκε για τη πραγµατοποίηση της παρούσας διπλωµατικής προέρχεται από εκµετάλλευση του τρίτου βωξιτικού ορίζοντα της σειράς Παρνασσού-Γκιώνας. Η Ελλάδα αποτελεί σηµαντική παραγωγό χώρα στο τοµέα της παγκόσµιας εξόρυξης βωξίτη και βρίσκεται στη πρώτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρώπη το 2007 κάλυψε σε ποσοστό το 1,8% της παγκόσµιας παραγωγής εκ του οποίου η ελληνική παραγωγή άγγιξε το ποσοστό του 59,1%. Στη συνέχεια παρατίθεται πίνακας µε την παγκόσµια παραγωγή βωξίτη και γράφηµα της κατανοµής της παραγωγής βωξίτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το ιάγραµµα 2.1: Παραγωγή βωξίτη στην Ευρώπη ( 14

23 Πίνακας 2.3 : Παγκόσµια παραγωγή βωξίτη στα έτη ( U.S. Geological Survey. Mineral Commodity Summaries, January 2009) ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΧΩΡΑ ( 1000 ΤΟΝΝΟΥΣ) ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ 62,4 63 ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ 5,9 5,9 ΒΙΕΤΝΑΜ ΒΡΑΖΙΛΙΑ 24,8 25 ΓΟΥΙΑΝΑ 1,6 1,6 ΓΟΥΙΝΕΑ ΕΛΛΑ Α 2,22 2,2 Η.Π.Α NA NA ΙΝ ΙΑ 19,2 20 ΚΑΖΑΚΣΤΑΝ 4,8 4,8 ΚΙΝΑ ΡΩΣΙΑ 6,4 6,4 ΣΟΥΡΙΝΑΜ 4,9 4,5 ΤΖΑΜΑΙΚΑ 14,6 15 ΆΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ 7,15 6,8 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΝΟΛΟ

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ-ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΒΩΞΙΤΗ 3.1 Εισαγωγή Ο βωξίτης αποτελεί πρώτη ύλη για την αλουµίνα και το αλουµίνιο. Στον ελλαδικό χώρο δραστηριοποιούνται τρείς εταιρίες στην εξόρυξη του βωξίτη. Οι οποίες είναι οι: ελφοί- ίστοµο Α.Μ.Ε S&B Βιοµηχανικά Ορυκτά ELMIN Η εξόρυξη του βωξίτη σήµερα γίνεται µε υπόγεια εκµετάλλευση, ακολουθώντας την µέθοδο των θαλάµων και στήλων. Ύστερα από την εξόρυξη το µετάλλευµα καταλήγει στον χώρο της εταιρίας Αλουµίνιο της Ελλάδος, όπου θα υποστεί κατάλληλη επεξεργασία για την παραγωγή αλουµίνας. Προεργασία του µεταλλεύµατος αποτελεί ο εµπλουτισµός του µε την µέθοδο βαρέων διαµέσων. Ο εµπλουτισµός γίνεται για να αφαιρεθεί από το µετάλλευµα όσο το δυνατόν περισσότερος ασβεστίτης γίνεται, διότι όπως θα δούµε στην συνέχεια αποτελεί πρόβληµα λόγω του ότι µειώνει την τελική ποιότητα του προϊόντος. 3.2 Εκχύλιση Βωξίτη µε την µέθοδο Bayer [11]. Η διαδικασία που ακολουθείται κατά την µέθοδο Bayer φαίνεται από το παρακάτω διάγραµµα ροής. 16

25 Εικόνα 3.1 : ιάγραµµα ροής για την παραγωγή αλουµίνας από βωξίτη(µέθοδος Bayer) [11] Το παραπάνω διάγραµµα ροής περιλαµβάνει τα εξής στάδια: Θραύση του βωξίτη [11] Ο βωξίτης θραύεται και ακολούθως λειοτριβείται έτσι ώστε το 60% να είναι µικρότερο από 63 µm (-240 MESH). Η ξηρά λειοτρίβηση έχει αντικατασταθεί από την υγρή, για να αποφευχθεί προκαταρτική ξήρανση και πύρωση του βωξίτη που θα οδηγούσε, σε αυξηµένη κατανάλωση ενέργειας. Πρέπει να αποφεύγεται η δηµιουργία µε τη λειοτρίβηση υπερβολικού ποσοστού ψιλοµερών κλασµάτων, γιατί η ερυθρά ιλύς που προκύπτει µετά την εκχύλιση καθιζάνει πολύ δύσκολα Ανάµιξη Εκχύλιση [11] Μετά την παραπάνω προκατεργασία του βωξίτη, αυτός αναµειγνύεται µε ο- ξείδιο του ασβεστίου και το αλκαλικό διάλυµα του νατρίου που προέρχεται από τις συσκευές εξατµίσεως στο οποίο έχουν συµπληρωθεί οι απώλειες σε καυστικό νάτριο. 17

26 Το µίγµα µεταφέρεται από τα δοχεία ανάµιξης στα αυτόκλειστα όπου γίνεται η εκχύλιση. Εκεί παραµένει σε θερµοκρασία C και υπό πίεση atm από 4 έως 8 ώρες, ανάλογα µε την ορυκτολογική σύσταση του µεταλλεύµατος. Η θέρµανση των αυτοκλείστων γίνεται µε ατµό. Ο πολφός που εξέρχεται από το τελευταίο αυτόκλειστο οδηγείται σε µία σειρά εκτονωτών, όπου η πίεση υποβιβάζεται από τις atm σε 1,5 atm Αραίωση [11] Μετά την κατεργασία στα αυτόκλειστα ο πολφός (αργιλικό διάλυµα και ερυθρά ιλύς) µεταφέρεται στα δοχεία αραίωσης, όπου αναµιγνύεται µε τα υγρά που προκύπτουν από την πλύση της ερυθράς ιλύος. Η θερµοκρασία τους ρυθµίζεται µεταξύ 95 C και 105 C. Η περιεκτικότητα σε Na 2 O των διαλυµάτων που προκύπτουν είναι g/l. Ο σκοπός της αραίωσης είναι να σταθεροποιηθούν τα αργιλικά διαλύµατα ώστε να µη γίνει πρόωρη διάσπαση ιαχωρισµός της ερυθράς ιλύος - Καταβύθιση ιήθηση [11]. Ο πολφός µετά την προσβολή και την αραίωση περιέχει όλες τις αδιάλυτες ενώσεις του βωξίτη. Η περιεκτικότητα του σε στερεά είναι συνήθως g/l. Το µεγαλύτερο µέρος των στερεών της ιλύος αποτελείται από πολύ λεπτοµερή κοκκοµετρικά κλάσµατα, των οποίων οι κόκκοι είναι µεταξύ 0,1 και 20 µ. Το µεγάλο ποσοστό "ψιλών" που περιέχει η ερυθρά ιλύς δυσχεραίνει σηµαντικά την καταβύθιση της στους παχυντές. Για να αυξηθεί η ταχύτητα καθιζήσεως της ερυθράς ιλύος µεταφέρεται από τον τελευταίο πυκνωτή σε σειρά πυκνωτών όπου πλένεται µε νερό, και στη συνέχεια διηθείται. Το αργιλικό διάλυµα που προκύπτει περιέχει σε αιώρηση µια µικρή ποσότητα από την ερυθρά ιλύ mg/l. Για το διαχωρισµό αυτών των αιωρηµάτων γίνεται διήθηση σε φίλτρα σε θερµοκρασία C για να αποφευχθεί η πρόωρη διάσπαση του αργιλικού διαλύµατος ιάσπαση του αργιλικού διαλύµατος [11] Το καθαρό αργιλικό διάλυµα του νατρίου (Νa 2 O, Al 2 Ο 3 ) µετά την διήθηση ψύχεται µέχρι θερµοκρασίας 60 C. Η διάσπαση γίνεται σε σειρά δοχείων διασπάσεως και ακολουθεί την αντίδραση: 18

27 2Αl(OH) 3 + 2NaOH Αl 2 O 3 + Na 2 Ο + 4Η 2 Ο Οι συνθήκες που γίνεται η διάσπαση είναι: θερµοκρασία C και συγκέντρωση σε Na 2 O ctg 100 έως 150 g/l. Το 60% του Αl(ΟΗ) 3 που παράγεται προστίθεται στους διασπαστές και χρησιµεύει για τη δηµιουργία ενεργών πυρήνων κρυσταλλώσεων οι οποίοι επιταχύνουν τη διάσπαση. Σηµαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την αντίδραση της διάσπασης είναι : η επικρατούσα θερµοκρασία, η συγκέντρωση σε Νa 2 O ctg και Al 2 O 3, ο λόγος Na 2 O/Al 2 O 3 η ποσότητα και η κοκκοµετρική σύσταση του προστιθεµένου Al(OH) 3 και η ταχύτητα ανάδευσης. Επίσης πρέπει να σηµειωθεί ότι η παρουσία διαφόρων οργανικών ενώσεων επιβραδύνει σηµαντικά τη διάσπαση ιήθηση [11] Μετά τη διάσπαση το αργιλικό διάλυµα µεταφέρεται σε περιστροφικά φίλτρα όπου διηθείται σε κενό. Το 60% του παραγοµένου Αl(OH) 3 όπως αναφέραµε προηγουµένως προστίθεται στους διασπαστές, το υπόλοιπο µεταφέρεται σε δεύτερη σειρά φίλτρων όπου πλένεται καλά µε θερµό νερό. To Al(OH) 3 που παράγεται, µεταφέρεται στην κάµινο πύρωσης Πύρωση [11] Το Αl(OH) 3 πυρώνεται σε θερµοκρασία 1200 C και προκύπτει η α Al 2 O 3. Στους 550 ο C η διάσπαση του υδροξειδίου είναι πλήρης, αλλά προκύπτει η µορφή της γ Al 2 O 3 η οποία είναι σχετικά υγροσκοπική Συµπύκνωση του αργιλικού διαλύµατος [11] Το αραιό αργιλικό διάλυµα που εξέρχεται από τους παχυντές προθερµαίνεται µέχρι 80 C και ακολούθως µεταφέρεται στο τµήµα της εξάτµισης για συµπύκνωση. Η συµπύκνωση του διαλύµατος γίνεται από 110 g/l Na 2 0 σε 250 g/ι. Με τη συµπύκνωση του αργιλικού διαλύµατος αποβάλλεται λεβητόλιθος λόγω σχηµατισµού αδιάλυτων πυριτικών ενώσεων. Το συµπυκνωµένο αργιλικό διάλυµα αναµιγνύεται µε βωξίτη και τροφοδοτείται σε αυτόκλειστα. 19

28 3.3 Αντιδράσεις κατά την διαδικασία της εκχύλισης Αντιδράσεις διαλυτοποίησης των ορυκτών του αργιλίου [11]. Όπως ήδη αναφέραµε οι ενώσεις του αργιλίου εµφανίζονται στο βωξίτη σε τρεις διαφορετικές ορυκτολογικές µορφές. Τον γκιψίτη Al(OH) 3, τον βαιµίτη γ- AlOOH και το διάσπορο α-αιοοη. Η κάθε µία από τις παραπάνω µορφές απαιτεί και διαφορετικές συνθήκες εκχύλισης από ιδιαίτερα χαµηλές όπως στην περίπτωση του γυψίτη έως αρκετά έντονες όπως στην περίπτωση του διάσπορου. Τα ορυκτά του αργιλίου διαλυτοποιούνται σύµφωνα µε την αντίδραση: [Αl ορυκτού]+[oη - ] [Αl(0Η) - 4] ± 1, 2 H 2 O α) ιαλυτοποίηση του γκιψίτη Η αντίδραση διαλυτοποίησης του γκιψίτη περιγράφεται από την εξίσωση: Al ( OH) OH 3 + OH Al( ) 4 β) ιαλυτοποίηση του βαιµίτη Η αντίδραση διαλυτοποίησης του βαιµίτη περιγράφεται από την ακόλουθη ε- ξίσωση: AlOOH + OH + 2H 2 O Al( OH ) 4 γ) ιαλυτοποίηση του διάσπορου Οι χηµικές αντιδράσεις που λαµβάνουν χώρα κατά τη διαλυτοποίηση του διάσπορου είναι ίδιες µε εκείνες του βοεµίτη, όµως η ενέργεια ενεργοποίησης που απαιτείται για τη χηµική αντίδραση είναι, τόσο υψηλή, ώστε για να επιτευχθούν ικανοποιητικές ταχύτητες διάλυσης απαιτείται θερµοκρασία άνω των 240 ο C, συγκέντρωση καυστικού νατρίου άνω των 200 g/l Na 2 O ctg και παρουσία οξειδίου του ασβεστίου Οι αντιδράσεις των ενώσεων του πυριτίου [11] Το οξείδιο του πυριτίου εµφανίζεται στο βωξίτη σε δύο κυρίως ορυκτολογικές φάσεις, του καολινίτη (Al 2 O 3. 2SiO 2.2H 2 O) και του χαλαζία (SiΟ 2 ). 20

29 Ο καολινίτης διαλύεται σε χαµηλές θερµοκρασίες C και δίνει αργιλικά διαλύ- µατα πλούσια σε SiO 2 (µερικά g/ι). Η ισορροπία όµως του SiO 2 σ' αυτά τα διαλύµατα είναι ασταθής µε αποτέλεσµα να έχουµε καταβύθιση αδιάλυτων πυριτικών ενώσεων. Εποµένως το φαινόµενο της αποπυριτικοποίησης περιλαµβάνει δύο στάδια. 1. Τη διάλυση του ενεργού Si Την καταβύθιση αδιάλυτων πυριτικών ενώσεων. Οι αντιδράσεις που λαµβάνουν χώρα είναι οι ακόλουθες: α) ιαλυτοποίηση Al2 ( Si2O5 )( OH ) 4+ 6( OH ) 2SiO3+ 2Al( OH ) 4+ H 2O β) Καταβύθιση 2 SiO3+ 2Al( OH ) + 2Na Na2O Al2O3 2SiO2+ 2H 2O Η αποπυριτικοποίηση του διαλύµατος της αλουµίνας είναι ένα φαινόµενο αυτοκαταλυόµενο. Η αύξηση της θερµοκρασίας αυξάνει την ταχύτητα αποπυριτικοποίησης, παρόλο που αυτή η αύξηση της θερµοκρασίας σηµαίνει και αύξηση της διαλυτότητας στην ισορροπία του οξειδίου του πυριτίου. Ή προσθήκη διαφόρων αλάτων όπως Na 2 CO 3, Na 2 SO 4, NaΝΟ 3, NaCl, NaBr κλπ. αναφέρεται ότι έχει ευεργετική επίδραση στην ταχύτητα αποπυριτικοποίησης [2] Χηµικές αντιδράσεις του CaO [11] Το οξείδιο του CaO που προστίθεται στο βωξίτη πριν την προσβολή στα αυτόκλειστα, έχει σηµαντική επίδραση στις αντιδράσεις που λαµβάνουν χώρα. Επί πλέον πρέπει να τονίσουµε ότι µόνο µε την προσθήκη CaO έγινε δυνατή η διαλυτοποίηση των διασπορικών βωξιτών σε ικανοποιητικές θερµοκρασίες και συγκεντρώσεις καυστικού νατρίου. Στο κεφάλαιο αυτό όµως θα περιοριστούµε στις χηµικές αντιδράσεις που συµµετέχει το CaO και θα αναπτύξουµε σε άλλο κεφάλαιο τις θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για το ρόλο του στη διαλυτοποίηση του διάσπορου. To CaO προστίθεται γ ια τους ακόλουθους λόγους: i. Για τον έλεγχο του CO 2 στα αργιλικά διαλύµατα [3] ii. Για τον έλεγχο των ακαθαρσιών (π.χ. Ρ 2 Ο 5, οργανικές ενώσεις) iii. Για τη µείωση των απωλειών σε Na 2 Ο iv. Για την αύξηση της ταχύτητας καθίζησης της ερυθράς ιλύος v. Για την αύξηση της ταχύτητας διαλυτοποίησης της Al 2 O 3 υπό τη µορφή του διάσπoρου 21

30 vi. Για τη µετατροπή του γκαιτίτη σε αιµατίτη Οι αντιδράσεις που λαµβάνουν χώρα είναι [3,17]: 1. CaO+ H 2 O Ca(OH ) 2 2. Na 2 CO3+ 3Ca( OH ) 2 NaOH+ CaCO3 3. NaAlO + 3Ca( OH ) + 4H O 3CaO Al O 6H O 2NaOH Na PO + 3Ca( OH ) Ca ( PO ) 6NaOH Na C O + Ca OH ) CaC O 2NaOH ( Na O Al O SiO+ Ca( OH) 3CaO Al O 2SiO 2H O 2NaOH TiO2 + Ca( OH ) 2 CaTiO3 + H 2O 8. Al2O3+ 3 CaO+ 6H 2O 3CaO Al2O3 6H 2O Από τις παραπάνω αντιδράσεις παρατηρούµε ότι το CaO συµµετέχει σ' ένα σύνολο αντιδράσεων απ' όπου καθορίζεται, τόσο n αποµάκρυνση των ακαθαρσιών, όσο και η αποδέσµευση Na 2 Ο από τις ενώσεις του πυριτίου. Επίσης από την (8) φαίνεται ότι το CaO µπορεί να οδηγήσει σε απώλεια Αl 2 Ο Ιδιαιτερότητες των διασπoρικών Βωξιτών Εισαγωγή Οι διασπορικοί βωξίτες παρουσιάζουν ορισµένες ιδιαιτερότητες σε σχέση µε τις άλλες κατηγορίες των βωξιτών, µε συνέπεια να έχουν τελείως διαφορετική συµπεριφορά «κατά την εκχύλιση τους. Οι ιδιαιτερότητες αυτές είναι ότι έχουν: i. Μικρότερη εκχυλισιµότητα ii. Μικρότερη διαλυτότητα στην ισορροπία iii. Μεγάλη σκληρότητα Εκχυλισιµότητα των διασπορικών βωξιτών [11]. Όπως έχουµε αναφέρει και προηγουµένως γ ι α να εκχυλιστούν οι διασπορικοί βωξίτες απαιτούνται πολύ εντονότερες συνθήκες συγκέντρωσης σε Na 2 Ο ctg και θερµοκρασίας από εκείνες των αιµατικών βωξιτών. Για να επιτευχθούν ικανοποιητικοί ρυθµοί εκχύλισης 22

31 από αρκετούς ερευνητές προτείνεται η προσθήκη 3-5% CaO και έτσι επιτυγχάνεται η διαλυτοποίηση του διασπορικού βωξίτη σε θερµοκρασίες C ιαλυτότητα στην ισορροπία των διασπορικών βωξιτών[11]. Ένα άλλο σηµαντικό µειονέκτηµα των διασπορικών βωξιτών είναι η χαµηλότερη διαλυτότητα στην ισορροπία που παρουσιάζουν σε σχέση µε τους βαιµιτικούς βωξίτες. Για την αντιµετώπιση αυτού του προβλήµατος ο διασπορικός βωξίτης αναµιγνύεται µε βαιµιτικό που έχει µεγαλύτερη διαλυτότητα και έτσι αυξάνει η περιεκτικότητα της διαλελυµένης αλουµίνας στη µονάδα όγκου του αργιλικού διαλύµατος Σκληρότητα των διασπορικών βωξιτών [11] Η σκληρότητα του διάσπορου φτάνει µέχρι 7 MOΗS µε αποτέλεσµα και οι διασπορικοί βωξίτες να παρουσιάζουν µια αυξηµένη σκληρότητα που οδηγεί στη γρήγορη φθορά των σωληνώσεων µεταφοράς και των λοιπών εξαρτηµάτων που έρχονται σε επαφή µε το βωξίτη. Αυτή η αυξηµένη σκληρότητα µπορεί να αποτελεί ένα δυσµενή παράγοντα για τη χρησιµοποίηση για την εκχύλιση αντί βραστήρων εµβολικής ροής. 3.5 Προϊόντα Το προϊόν της εκχύλισης του βωξίτη είναι η αλουµίνα (Al 2 O 3 ) και από επεξεργασία αυτής προκύπτει το πρωτόχυτο αλουµίνιο. Το αλουµίνιο (Αl) παράγεται από την αλουµίνα (Al 2 O 3 ) µε την ηλεκτρολυτική µέθοδο. Αρχικά εισάγεται η αλουµίνα στο ηλεκτρολυτικό κελί, το οποίο αποτελείται από ένα στερεό χαλύβδινο εξωτερικό κέλυφος, που καλύπτεται εσωτερικά από πυρίµαχο υλικό και πάνω από αυτό τοποθετείται στρώµα από κωκ πετρελαίου που αποτελεί την κάθοδο της λεκάνης. Οι άνοδοι της λεκάνης κατασκευάζονται επίσης από κωκ πετρελαίου. Η λεκάνη είναι γεµάτη από ηλεκτρολυτικό λουτρό, που είναι µίγµα αλουµίνας και φθοριούχων προϊόντων. Η δίοδος του ηλεκτρικού ρεύµατος αναπτύσσει θερµοκρασία 960 C, η οποία διατηρεί το λουτρό σε ρευστή κατάσταση. Οι λεκάνες είναι κλειστές και τα αέρια που παράγονται οδηγούνται σε κέντρα αντιρρύπανσης, όπου και κατακρατούνται σε ειδικά φίλτρα. 23

32 Η ηλεκτρόλυση περιλαµβάνει λεκάνες τοποθετηµένες σε σειρές, οι οποίες διαρρέονται από συνεχές ρεύµα υψηλής έντασης. Μέσα στην κάθε λεκάνη, η αλουµίνα διασπάται. Το οξυγόνο οδεύει στην άνοδο, η οποία τελικά καίγεται ενώ το αλουµίνιο εναποτίθεται στην κάθοδο δηµιουργώντας ένα στρώµα ρευστού µετάλλου. Το ρευστό αλουµίνιο ανακτάται από της λεκάνες µε κάδους αναρρόφησης και µεταφέρεται τελικά στο χυτήριο για τη δηµιουργία κραµάτων, σε µορφή πλακών και κολονών. Με αυτήν την διαδικασία παράγεται το πρωτόχυτο αλουµίνιο ( Επισυνάπτονται φωτογραφίες πρωτόχυτου αλουµινίου. Εικόνα 3.2 : Πλάκες και κολώνες πρωτόχυτου αλουµινίου ( 3.6 Χρήσεις των προϊόντων Η παγκόσµια παραγωγή αλουµίνας είναι περίπου 36 εκ. τόνοι. Οι µεγαλύτερες ποσότητες χρησιµοποιούνται για την παραγωγή αλουµινίου. Μικρές ποσότητες χρησιµοποιούνται για την παραγωγή λειαντικών και µονωτικών υλών, πυρίµαχων υλικών, φαρµάκων και για την επεξεργασία του πόσιµου νερού. Τα απορρίµµατα της διαδικασίας Bayer (ερυθρά ιλύς) χρησιµοποιούνται στην παραγωγή ειδικών τσιµέντων. Το πρωτόχυτο αλουµίνιο που παράγεται, αποτελεί την πρώτη ύλη των µεταποιητικών εταιρειών αλουµινίου, για την παραγωγή των γνωστών προϊόντων αλουµινίου µε πολλαπλές χρήσεις και εφαρµογές. Όπως στην αεροναυπηγική, στην αυτοκι- 24

33 νητοβιοµηχανία, στον τοµέα των κατασκευών, στη ναυπηγική, στην βιοµηχανία α- θλητικών ειδών και σε γραµµές µεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας κατασκευάζονται από αλουµίνιο λόγω του µικρού του βάρους και του χαµηλού κόστους, παρότι δεν έχει και τόσο καλή ηλεκτρική αγωγιµότητα. 3.7 Τιµή αλουµινίου Η παρούσα τιµή του πρωτόχυτου αλουµινίου σύµφωνα µε το Χρηµατιστήριο Μετάλλων του Λονδίνου είναι 1407$/MT ( Η διακύµανση της τιµής του πρωτόχυτου αλουµινίου τα τελευταία 5 έτη παρουσιάζεται στο παρακάτω διαγράµµα. Εικόνα 3.3 : ιάγραµµα τιµής αλουµινίου των τελευταίων 5 ετών. ( 25

34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ 4.1 Θραύση [10,13] Η θραύση περιλαµβάνει τα στάδια της κατάτµησης των τεµαχίων από το αρχικό µέγεθος µέχρι περίπου 10mm έως 2mm. Σκοπός της πρωτογενούς θραύσης είναι η ελάττωση του µεγέθους του εξορυσσόµενου υλικού που µπορεί να περιέχει όγκους µέχρι και ένα µέτρο, ώστε να µπορεί να µεταφερθεί µε µεταφορικές ταινίες. Στα επό- µενα στάδια η κατάτµηση εξυπηρετεί τις προδιαγραφές χρήσης του προϊόντος, τις απαιτήσεις της διαδικασίας που ενδεχοµένως ακολουθεί και τις ανάγκες αποδέσµευσης του υλικού. Όταν πρόκειται για µετάλλευµα που προορίζεται να υποστεί µια διαδικασία για τον διαχωρισµό του χρήσιµου από το άχρηστο ορυκτό, θα πρέπει το µέγεθος να είναι τέτοιο ώστε να µην συνυπάρχουν το χρήσιµο µε τα άχρηστα ορυκτά στον ίδιο κόκκο. Για να σπάσουµε ένα σώµα πρέπει να καταβάλουµε δυνάµεις που να υπερβαίνουν τις δυνάµεις συνοχής του υλικού αυτού. Οι κυριότερες κατηγορίες δυνάµεων που εξασκούν οι µηχανές κατάτµησης είναι οι ακόλουθες: Θλίψη: Είναι η συνηθέστερη µορφή δύναµης που χρησιµοποιείται στην κατάτµηση και εφαρµόζεται δια της συµπίεσης των σωµάτων µεταξύ δύο επιφανειών. Η πίεση εξασκείται από τη µια επιφάνεια ενώ η άλλη µένει ακίνητη. Οι κυριότεροι τύποι µηχανών κατάτµησης µε θλίψη είναι οι σιαγονωτοί σπαστήρες, οι γυροσκοπικοί και οι κωνικοί σπαστήρες. Κρούση: είναι η απλούστερη δύναµη κατάτµησης και εξασκείται µε την απότοµη πρόσκρουση τεµαχίου επί ταχέως κινούµενης επιφάνειας ή αντιστρόφως, µε αποτέλεσµα τον κατακερµατισµό του τεµαχίου. Οι κυριότερες µηχανές κατάτµησης µε κρούση είναι οι κρουστικοί περιστροφικοί σπαστήρες και εν µέρει οι σφυρόµυλοι, οι ραβδόµυλοι, οι σφαιρόµυλοι και οι µύλοι αυτογενούς λειοτρίβησης. Τριβή: είναι η δύναµη κατάτµησης που εφαρµόζεται όταν το υλικό βρίσκεται µεταξύ δύο παράλληλων και αντιθέτως κινούµενων επιφανειών που δηµιουργούν διατµητικές τάσεις µέσα στο σώµα και ολίσθηση σε εσωτερικές ε- πιφάνειες του σώµατος. Ο σφυρόµυλος θεωρείται ως η κυριότερη µηχανή κατάτµησης µε τριβή. Άλλες τέτοιες µηχανές είναι οι σφαιρόµυλοι και οι ραβδόµυλοι. 26

35 ιάτµηση: είναι κυρίως εφελκυστική δύναµη και έχει περιορισµένη εφαρµογή στην κατάτµηση και εν µέρει παρατηρείται στους σφυρόµυλους και τους οδοντωτούς κυλινδρόµυλους. Οι συσκευές οι οποίες χρησιµοποιήθηκαν στην παρούσα εργασία για τις ανάγκες της θραύσης του υλικού ήταν ο σιαγονωτός σπαστήρας (Σχήµα 4.1) και έπειτα, για περεταίρω θραύση, ο κωνικός σπαστήρας (Σχήµα 4.2). Σχήµα 4.1: Σχηµατική διάταξη σιαγονωτού σπαστήρας Σχήµα 4.2: Σχηµατική διάταξη κωνικού σπαστήρας 27

36 4.2 Υδροκυκλώνας Ο υδροκυκλώνας διαχωρίζει τα στερεά σωµατίδια κατά µέγεθος µε βάση τη διαφορά της τερµατικής ταχύτητας που αποκτούν κατά την καθίζησή τους µέσα σε νερό. Η τερµατική ταχύτητα καθίζησης ενός σωµατιδίου µέσα σε ένα υγρό εξαρτάται από την διάµετρο του σωµατιδίου, αλλά και από την διαφορά πυκνότητας µεταξύ του σωµατιδίου και του υγρού. Αντίθετα µε την κοσκίνηση κάθε κλάσµα περιέχει ισοµεγέθεις κόκκους µόνο όταν έχουν την ίδια πυκνότητα. Μέσα στον υδροκυκλώνα τα σωµατίδια κινούνται σε µια κυκλική τροχιά µε γραµµική ταχύτητα εφαπτοµενική της τροχιάς κίνησης. Ως αποτέλεσµα της κυκλικής κίνησης των σωµατιδίων εξασκείται σε αυτά µια φυγόκεντρος δύναµη. Στα µεγαλύτερα σωµατίδια µε την µεγαλύτερη µάζα εξασκείται µεγαλύτερη φυγόκεντρος δύνα- µη και έτσι οδεύουν γρηγορότερα προς την περιφέρεια και µε συνδυασµό µιας κάθετης δύναµης στην ταχύτητα τα µεγαλύτερη κλάσµατα πάνε προς την απορροή. Υ- πάρχει µια ζώνη ισορροπίας όπου η ταχύτητα είναι µηδενική και τα σωµατίδια που βρίσκονται µέσα σε αυτή, έχουν την ίδια πιθανότητα να πάνε στα ψιλά ή τα χονδρά. Αυτό είναι και το µέγεθος που διαχωρίζει ο υδροκυκλώνας. 4.3 Μαγνητικός διαχωρισµός [10] Ο µαγνητικός διαχωρισµός είναι η µέθοδος εµπλουτισµού που εκµεταλλεύεται τη διαφορά στις µαγνητικές ιδιότητες των ορυκτών. Εφαρµόζεται για την ανάκτηση χρήσιµων µαγνητικών ορυκτών από τα στείρα µη µαγνητικά. Ο µαγνητικός διαχωρισµός επιτυγχάνεται µε έλξη των µαγνητικών τεµαχίων από το µαγνητικό πεδίο ενός µαγνήτη και συγχρόνως την πρακτικά ανεπηρέαστη διέλευση των µη µαγνητικών διαµέσου του πεδίου αυτού [11]. Τα υλικά διακρίνονται, ανάλογα µε τη συ- µπεριφορά τους σε ένα µαγνητικό πεδίο, στις παρακάτω κατηγορίες: Σιδηροµαγνητικά: η δύναµη έλξης αυτών των υλικών από τα µαγνητικά πεδία είναι πολύ µεγάλη. Είναι πολύ επιδεκτικά στις ελκτικές δυνάµεις και πολλά από αυτά παραµένουν µαγνητισµένα, όταν αποµακρύνονται από το µαγνητικό πεδίο. Ε- µπλουτίζονται εύκολα µε µαγνητικούς διαχωριστές χαµηλής έντασης. Παραµαγνητικά: είναι υλικά που έλκονται από τις γραµµές ενός µαγνητικού πεδίου και οδεύουν προς τα σηµεία όπου η ένταση του πεδίου αυξάνει. Μπορούν να εµπλουτιστούν µε µαγνητικούς διαχωριστές υψηλής έντασης. 28

37 ιαµαγνητικά: είναι υλικά που απωθούνται από τις γραµµές ενός µαγνητικού πεδίου και οδεύουν προς τα σηµεία όπου η ένταση του πεδίου εξασθενεί. Οι α- σκούµενες δυνάµεις είναι κατά κανόνα πολύ µικρές και πρακτικά δεν επηρεάζονται από το µαγνητικό διαχωρισµό. Με την µέθοδο του µαγνητικού διαχωρισµού, αλλά και µε τις υπόλοιπες µεθόδους εµπλουτισµού, δεν είναι εφικτός ο διαχωρισµός, µε φυσικές διεργασίες, των ορυκτών που αποτελούν τον βωξίτη. ιότι οι κόκκοι στα βωξιτικά κοιτάσµατα αποτελούν συσσωµατώµατα λεπτοµερών ορυκτών, όπως φαίνεται από την µελέτη των στιλπνών τοµών στο µεταλλογραφικό µικροσκόπιο. Έτσι ο διαχωρισµός έχει ως αποτέλεσµα τα βωξιτικά και ασβεστιτικά συσσωµατώµατα. Ως βωξιτικά θεωρούνται τα συσσωµατώµατα που περιέχουν µεγάλα ποσοστά σιδηρούχων και αργιλικών ορυκτών, τα οποία και παρουσιάζουν παραµαγνητική συµπεριφορά. Ενώ σαν ασβεστιτικά θεωρούνται τα συσσωµατώµατα που έχουν µεγάλα ποσοστά ασβεστίτη και παρουσιάζουν διαµαγνητική συµπεριφορά. Οι συσκευές στις οποίες πραγµατοποιήθηκε ο µαγνητικός διαχωρισµός στην παρούσα εργασία είναι ο ταινιοφόρος µαγνητικός διαχωριστής (Perm-Roll) (Εικόνα 4.1) και ο υψηλής έντασης ξηρός επαγωγικός µαγνητικός διαχωριστής (High Inenity In-duced Roll Magnetic Separator MIH (13) της Carpco) (Εικόνα 4.2) Εικόνα 4.1: Ταινιοφόρος µαγνητικός διαχωριστής του εργαστηρίου εµπλουτισµού µεταλλευµάτων 29

38 Εικόνα 4.2: Επαγωγικός µαγνητικός διαχωριστής υψηλής έντασης του εργαστηρίου εµπλουτισµού µεταλλευµάτων Η ένταση του µαγνητικού πεδίου καθορίζει την καθαρότητα του συµπυκνώ- µατος ή την ανάκτηση σε µέταλλο. Το ποσοστό του µαγνητικού συστατικού καθορίζει τη µαγνητική συµπεριφορά του ενδιάµεσου κλάσµατος. Η κρίσιµη συχνότητα περιστροφής µαγνητικού τυµπάνου δίνεται από τον τύπο (4.1): όπου N : κρίσιµη ταχύτητα (rpm), g: επιτάχυνση της βαρύτητας (m/s 2 ), R: α- c κτίνα τυµπάνου (m). Η ένταση του µαγνητικού πεδίου που παράγεται στον επαγωγικό µαγνήτη σε σχέση µε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύµατος που διαπερνά τη πηγή φαίνεται από το παρακάτω διάγραµµα. 30

39 12000 Ένταση µαγνητικού πεδίου (Gauss) ,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 Ένταση ηλεκτρικού ρεύµατος(αmperes) ιάγραµµα 4.1: Σχέση έντασης µαγνητικού πεδίου µε την ένταση του ηλεκτρικού ρεύµατος 4.4 Βαρυτοµετρικός διαχωρισµός Με τον όρο βαρυτοµετρικός διαχωρισµός χαρακτηρίζεται µία σειρά µεθόδων εµπλουτισµού µεταλλευµάτων, οι οποίες εκµεταλλεύονται τη διαφορά των πυκνοτήτων των προς διαχωρισµό ορυκτών. Το αποτέλεσµα του βαρυτοµετρικού διαχωρισµού εξαρτάται επίσης από το µέγεθος και το σχήµα των τεµαχιδίων. Οι βαρυτοµετρικές µέθοδοι διαχωρίζουν ορυκτά µε βάση τη διαφορετική τους κίνηση µέσα σε ρευστά υπό την επίδραση της βαρύτητας. Για να επιτευχθεί ικανοποιητικός διαχωρισµός πρέπει να υπάρχει εµφανής διαφορά στην πυκνότητα των προς διαχωρισµό ορυκτών. Οι µέθοδοι που χρησιµοποιήθηκαν για τον διαχωρισµό βωξιτικών και ασβεστιτικών υλικών είναι οι ακόλουθες: Βαρέα υγρά ονούµενη τράπεζα Αεροδιαχωριστής 31

40 4.4.1 Βαρέα Υγρά Η µέθοδο των βαρέων υγρών εκµεταλλεύεται τη διαφορά πυκνοτήτων ανά- µεσα στα βαρέα υγρά και στα προς διαχωρισµό ορυκτά. Είναι το εργαστηριακό ανάλογο της µεθόδου των βαρέων διαµέσων, που χρησιµοποιούνται στη βιοµηχανία. Γενική αρχή της µεθόδου είναι ότι ένα σώµα αιωρείται σε ένα υγρό όταν έχει το ίδιο ειδικό βάρος µε το υγρό. Επιπλέει όταν έχει µικρότερο ειδικό βάρος από το υγρό, ενώ αντίθετα καταβυθίζεται όταν έχει µεγαλύτερο ειδικό βάρος. Η µέθοδος βασίζεται στο διαχωρισµό των ορυκτών του µεταλλεύµατος κατά ειδικά βάρη µε τη βοήθεια µιας σειράς βαρέων υγρών, των οποίων τα ειδικά βάρη αυξάνουν προοδευτικά. Έτσι, το µετάλλευµα διαχωρίζεται σε κλάσµατα διαφόρων ειδικών βαρών. Τα βαρέα υγρά που χρησιµοποιήθηκαν στην διεξαγωγή των πειραµάτων ήταν το τετραβρωµοαιθάνιο, µε πυκνότητα 2,96 gr/cm 3 και συνδυασµός τετραβρωµοαιθανίου και τετραχλωράνθρακα (µε πυκνότητα 1,59 gr/cm 3 ) για την δηµιουργία βαρέου υγρού πυκνότητας 2,7 gr/cm 3. Οι πυκνότητες αυτές επιλέχθηκαν διότι στόχος ήταν να διαχωριστούν οι ασβεστιτικοί κόκκοι από τους βωξιτικούς. Ο συνδυασµός των παραπάνω υγρών έγινε σύµφωνα µε τον τύπο: Που προκύπτει από τον συνδυασµό των τύπων: a. m 1+ m2 = m3 και b. m ρ = V ονούµενη τράπεζα Η µέθοδος της δονούµενης τράπεζας εκµεταλλεύεται την διαφορά του ειδικού βάρους και του µεγέθους των τεµαχιδίων. Το κατάστρωµα της δονούµενης τράπεζας αποτελείται από την παράλληλη διάταξη επιµηκών λωρίδων, διαφορετικού µήκους, οι οποίες είναι κάθετες στην ροή του νερού. Ο χώρος µεταξύ δύο ραβδώσεων δηµιουργεί συνθήκες παρεµποδιζόµενης καταβύθισης και αυξάνει την εκλεκτικότητα του διαχωρισµού. Η παλµική κίνηση της 32

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΒΩΞΙΤΕΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΒΩΞΙΤΩΝ Το 1844 ο Γάλλος επιστήμονας Dufrenoy χαρακτήρισε το ορυκτό που μελετήθηκε το 1821 απο το Γάλλο χημικός Berthier στο χωριό Les Baux, της Ν. Γαλλίας ως

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Η αποσάθρωση ορίζεται σαν η διάσπαση και η εξαλλοίωση των υλικών κοντά στην επιφάνεια της Γης, µε τοσχηµατισµό προιόντων που είναι σχεδόν σε ισορροπία µε τηνατµόσφαιρα, την υδρόσφαιρα και τη

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ Το 1825 απομονώθηκε πρώτη φορά ως μέταλλο σε εργαστήριο (Hans Christian Orsted) Ταυτόχρονα ο αμερικάνος Charles Martin Hall και ο Γάλλος Paul Heroult έκαναν την πρώτη ηλεκτρόλυση αλούμινας

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα Δασική Εδαφολογία Ορυκτά και Πετρώματα Ορισμοί Πετρώματα: Στερεά σώματα που αποτελούνται από συσσωματώσεις ενός ή περισσοτέρων ορυκτών και σχηματίζουν το στερεό φλοιό της γης Ορυκτά Τα ομογενή φυσικά συστατικά

Διαβάστε περισσότερα

Τα Fe-Ni-ούχα λατεριτικά μεταλλεύματα της Ελλάδας. Συμβολή της Ορυκτολογίας- Πετρολογίας στην αξιοποίησή τους. Ευριπίδης Μπόσκος, Καθηγητής

Τα Fe-Ni-ούχα λατεριτικά μεταλλεύματα της Ελλάδας. Συμβολή της Ορυκτολογίας- Πετρολογίας στην αξιοποίησή τους. Ευριπίδης Μπόσκος, Καθηγητής Τα Fe-Ni-ούχα λατεριτικά μεταλλεύματα της Ελλάδας. Συμβολή της Ορυκτολογίας- Πετρολογίας στην αξιοποίησή τους. Ευριπίδης Μπόσκος, Καθηγητής Στον Τομέα Γεωλογικών Επιστημών η Ορυκτολογία-Πετρολογία που

Διαβάστε περισσότερα

Μεταλλουργικά προιόντα Μεταλλουργικές πρώτες ύλες Ιδιότητες Μετάλλων

Μεταλλουργικά προιόντα Μεταλλουργικές πρώτες ύλες Ιδιότητες Μετάλλων ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ - ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΛΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΣ 157 80 ΖΩΓΡΑΦΟΥ Παραγωγικές Διεργασίες Eξαγωγική Μεταλλουργία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΙΓΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ. ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΙΓΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ. ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΙΓΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ 2 eribizani@chem.uoa.gr 2107274573 1 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΙΓΜΑΤΑ (1) - Οι χηµικοί σε ακαδηµαϊκά ιδρύµατα και βιοµηχανία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΚΠΛΥΣΗΣ. Πρόβληµα 30. Η καυστική σόδα παράγεται µε την επεξεργασία ενός διαλύµατος ανθρακικού νατρίου σε νερό (25 kg/s Na 2

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΚΠΛΥΣΗΣ. Πρόβληµα 30. Η καυστική σόδα παράγεται µε την επεξεργασία ενός διαλύµατος ανθρακικού νατρίου σε νερό (25 kg/s Na 2 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΚΠΛΥΣΗΣ Πρόβληµα 30. Η καυστική σόδα παράγεται µε την επεξεργασία ενός διαλύµατος ανθρακικού νατρίου σε νερό (25 kg/s Na 2 CO 3 ) µε τη θεωρητική απαίτηση σε υδροξείδιο του ασβεστίου. Αφού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 32 ου ΠΜΔΧ 2018

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 32 ου ΠΜΔΧ 2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 32 ου ΠΜΔΧ 2018 ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ 1 η ΑΣΚΗΣΗ 2 η ΑΣΚΗΣΗ 1. Β 1.1. Β 2.1. Β 2. Δ 1.2. Γ 2.2. Β 3. Γ 1.3. Α 2.3. Β 4. Α 1.4. Α 2.4. Α 5. Α 1.5. Α 6. Δ 1.6. Β 7. Α 1.7. Β 8. Δ 9. Α 10.

Διαβάστε περισσότερα

Ισοζύγια Μάζας. 1. Eισαγωγή

Ισοζύγια Μάζας. 1. Eισαγωγή Ισοζύγια Μάζας 1. Eισαγωγή Οποιαδήποτε χηµική διεργασία όπου υπάρχουν αλληλεπιδράσεις µεταξύ δύο ή περισσότερων υλικών µπορεί να αναλυθεί µε βάση τα ισοζύγια υλικών. Γενικά, υπάρχουν δύο διαφορετικές περιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

«Σύνθεση γεωπολυμερών από ιπτάμενη τέφρα ιατρικών αποβλήτων»

«Σύνθεση γεωπολυμερών από ιπτάμενη τέφρα ιατρικών αποβλήτων» «Σύνθεση γεωπολυμερών από ιπτάμενη τέφρα ιατρικών αποβλήτων» Μιμιλίδου Αλίκη Μηχανικός Περιβάλλοντος MSc e-mail: mimilidou7@gmail.com Ομάδα συνεργασίας MSc Τζανάκος Κων/νος Dr Αναστασιάδου Καλιόπη Καθ.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΜΙΚΕΣ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΕΣ

ΘΕΡΜΙΚΕΣ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΕΣ ΘΕΡΜΙΚΕΣ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓENIKA Θερµική κατεργασία είναι σύνολο διεργασιών που περιλαµβάνει τη θέρµανση και ψύξη µεταλλικού προϊόντος σε στερεά κατάσταση και σε καθορισµένες θερµοκρασιακές και χρονικές συνθήκες.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΝΟΜΕΝΟ ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑΣ (1) ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ

ΓΙΝΟΜΕΝΟ ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑΣ (1) ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ ΓΙΝΟΜΕΝΟ ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑΣ (1) ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ 2 eribizani@chem.uoa.gr 2107274573 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ (1) Αφορά ετερογενείς ισορροπίες µεταξύ δυσδιάλυτων ηλεκτρολυτών και των ιόντων τους σε κορεσµένα

Διαβάστε περισσότερα

Τσακαλάκης Κώστας, Καθηγητής Ε.Μ.Π. - (2009)

Τσακαλάκης Κώστας, Καθηγητής Ε.Μ.Π. - (2009) 1 η Προσέγγιση του προβλήµατος 1 Ας θεωρηθεί ένα τεµάχιο (Σχήµα 1) το οποίο καταβυθίζεται υπό την επίδραση της βαρύτητας κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η κίνησή του να µην παρεµποδίζεται από την παρουσία των

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Χημική αποσάθρωση Διάσπαση και εξαλλοίωση υλικών κοντά στην επιφάνεια της γης Σχηματισμός προϊόντων κοντά σε κατάσταση χημικής ισορροπίας με την ατμόσφαιρα,

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ Εδαφικά κολλοειδή Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) ή οργανική ουσία (χούμος) με διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ηάργιλος(

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA A ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA A ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA A ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό κάθε µίας από τις ερωτήσεις A1 έως A5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α1. Το ιόν 56 Fe +2 περιέχει:

Διαβάστε περισσότερα

Γενικά. Εικόνα 1. Πείραµα κροκίδωσης

Γενικά. Εικόνα 1. Πείραµα κροκίδωσης ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Αχαρνών 364 & Γλαράκι 10Β, Αθήνα, 11145 Τηλ: 211 1820 163-4-5 Φαξ: 211 1820 166 e-mail: enerchem@enerchem.gr web site: www.enerchem.gr ΚΡΟΚΙΔΩΣΗ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗ ΧΗΜΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Κροκίδωση - Συσσωµάτωση

Κροκίδωση - Συσσωµάτωση ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Αχαρνών 364 & Γλαράκι 10Β, Αθήνα, 11145 Τηλ: 211 1820 163-4-5 Φαξ: 211 1820 166 e-mail: enerchem@enerchem.gr web site: www.enerchem.gr Κροκίδωση - Συσσωµάτωση Πηγή:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ ΑΝΟΔΙΩΣΗ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ ΑΝΟΔΙΩΣΗ Εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ ΑΝΟΔΙΩΣΗ Το γαλβανικό κελί (γαλβανική διάβρωση) είναι μια ηλεκτροχημική αντίδραση οξείδωσης-αναγωγής (redox), η οποία συμβαίνει όταν δύο ανόμοια μέταλλα

Διαβάστε περισσότερα

ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005

ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Κύρια είδη ιζηµατογενών πετρωµάτων Tα ιζηµατογενή πετρώµατα σχηµατίζονται από τα υλικά αποσάθρωσης όλων των πετρωµάτων, που βρίσκονται στην επιφάνεια της γης κάτω

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ

ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ Η αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας συναντά ορισμένα τεχνικά προβλήματα, Τα προβλήματα αυτά είναι: (α) ο σχηματισμός επικαθίσεων (ή καθαλατώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις

Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις Στερεά (ανόργανα συστατικά οργανική ουσία) Υγρή (εδαφικό διάλυμα) Αέρια ( εδαφικός αέρας) Στερεά αποσάθρωση πετρωμάτων αποσύνθεση φυτικών και ζωικών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΙΜΕΝΤΟ. 1. Θεωρητικό μέρος 2. Είδη τσιμέντου 3. Έλεγχος ποιότητας του τσιμέντου

ΤΣΙΜΕΝΤΟ. 1. Θεωρητικό μέρος 2. Είδη τσιμέντου 3. Έλεγχος ποιότητας του τσιμέντου ΤΣΙΜΕΝΤΟ 1. Θεωρητικό μέρος 2. Είδη τσιμέντου 3. Έλεγχος ποιότητας του τσιμέντου 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Το τσιμέντο είναι τεχνητή λεπτόκοκκη κονία, η οποία παρασκευάζεται με λεπτή άλεση του κλίνκερ. Κλίνκερ

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 3η. Μέθοδοι Διαχωρισμού. Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας

Άσκηση 3η. Μέθοδοι Διαχωρισμού. Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας Άσκηση 3η Μέθοδοι Διαχωρισμού 1 2 Θεωρητικό μέρος Χρήση των μεταβολών των φάσεων στην ανάλυση Οι ουσίες λειώνουν και βράζουν σε ορισμένες θερμοκρασίες, αλλάζοντας έτσι μορφή από στερεή σε υγρή ή από υγρή

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά Ε ΑΦΟΣ Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Έδαφος Το έδαφος σχηµατίζεται από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των πετρωµάτων του υποβάθρου (µητρικό πέτρωµα) ή των πετρωµάτων τω γειτονικών

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΟΝΙΟΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΣ

ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΟΝΙΟΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΣ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΟΝΙΟΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΣ Η πρώτη ύλη με τη μορφή σωματιδίων (κόνεως) μορφοποιείται μέσα σε καλούπια, με μηχανισμό που οδηγεί σε δομική διασύνδεση των σωματιδίων με πρόσδοση θερμότητας.

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ

ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ Τάξη : Β Λυκείου Ηµεροµηνία : 8/06/2005 ιάρκεια : 2,5 ώρες Αριθµός σελίδων: 5 Χρήσιµα

Διαβάστε περισσότερα

Διαδικασίες Υψηλών Θερμοκρασιών

Διαδικασίες Υψηλών Θερμοκρασιών Διαδικασίες Υψηλών Θερμοκρασιών Ενότητα: Εργαστηριακή Άσκηση 4 Τίτλος: Μελέτη της συμπεριφοράς δομικού υλικού σε θερμοκρασιακή περιοχή πέραν της θερμοκρασίας παραγωγής του Ονόματα Καθηγητών: Κακάλη Γ.,

Διαβάστε περισσότερα

Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006

Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006 Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006 Η χημική κατακρήμνιση βασίζεται στη λειτουργία της συσσωμάτωσης και κροκίδωσης των κολλοειδών σωματιδίων που υπάρχουν αρχικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Α ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΜΑ Α Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό κάθε µίας από τις ερωτήσεις A1 έως A4 και δίπλα

Διαβάστε περισσότερα

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή.

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) οργανική ουσία (χούμος) Η άργιλος (< 2μ) των εδαφών, διαμέτρου

Διαβάστε περισσότερα

Παρασκευαστικό διαχωρισμό πολλών ουσιών με κατανομή μεταξύ των δύο διαλυτών.

Παρασκευαστικό διαχωρισμό πολλών ουσιών με κατανομή μεταξύ των δύο διαλυτών. 1. ΕΚΧΥΛΙΣΗ Η εκχύλιση είναι μία από τις πιο συνηθισμένες τεχνικές διαχωρισμού και βασίζεται στην ισορροπία κατανομής μιας ουσίας μεταξύ δύο φάσεων, που αναμιγνύονται ελάχιστα μεταξύ τους. Η ευρύτητα στη

Διαβάστε περισσότερα

Κατηγορίες Χημικών Αντιδράσεων

Κατηγορίες Χημικών Αντιδράσεων Κατηγορίες Χημικών Αντιδράσεων Β. ΜΕΤΑΘΕΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ Στις αντιδράσεις αυτές οι αριθμοί οξείδωσης όλων των στοιχείων που μετέχουν στην αντίδραση παραμένουν σταθεροί. Τέτοιες αντιδράσεις είναι οι: 1.

Διαβάστε περισσότερα

Γενική Χημεία. Νίκος Ξεκουκουλωτάκης Επίκουρος Καθηγητής

Γενική Χημεία. Νίκος Ξεκουκουλωτάκης Επίκουρος Καθηγητής Γενική Χημεία Νίκος Ξεκουκουλωτάκης Επίκουρος Καθηγητής Πολυτεχνείο Κρήτης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Γραφείο Κ2.125, τηλ.: 28210-37772 e-mail:nikosxek@gmail.com Περιεχόμενα Διαλύματα Γραμμομοριακή

Διαβάστε περισσότερα

Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ

Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2016 2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΒΑΘΜΟΣ: /100 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 120 λεπτά (2 ΩΡΕΣ) (ΒΙΟΛΟΓΙΑ + ΧΗΜΕΙΑ)

Διαβάστε περισσότερα

Από πού προέρχεται η θερμότητα που μεταφέρεται από τον αντιστάτη στο περιβάλλον;

Από πού προέρχεται η θερμότητα που μεταφέρεται από τον αντιστάτη στο περιβάλλον; 3. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Ένα ανοικτό ηλεκτρικό κύκλωμα μετατρέπεται σε κλειστό, οπότε διέρχεται από αυτό ηλεκτρικό ρεύμα που μεταφέρει ενέργεια. Τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά της ηλεκτρικής ενέργειας είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΦΩΣΦΟΡΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΡΑΓΓΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗΣ ΙΛΥΟΣ ΜΕΣΩ ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΗΣ ΣΤΡΟΥΒΙΤΗ

ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΦΩΣΦΟΡΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΡΑΓΓΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗΣ ΙΛΥΟΣ ΜΕΣΩ ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΗΣ ΣΤΡΟΥΒΙΤΗ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΦΩΣΦΟΡΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΡΑΓΓΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗΣ ΙΛΥΟΣ ΜΕΣΩ ΚΑΤΑΚΡΗΜΝΙΣΗΣ ΣΤΡΟΥΒΙΤΗ Αλίκη Κόκκα και Ευάγγελος Διαμαντόπουλος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Πολυτεχνείο Κρήτης PhoReSe: Ανάκτηση Φωσφόρου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ. Αριάδνη Αργυράκη

ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ. Αριάδνη Αργυράκη ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ Αριάδνη Αργυράκη Περιεχόμενα 2 1. ΟΡΙΣΜΟΣ- ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΙΑΓΕΝΕΣΗΣ 2. ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ 3. ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ 4. ΔΙΑΓΕΝΕΣΗ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΗΛΟΥ ΔΙΑΓΕΝΕΣΗ / ΟΡΙΣΜΟΣ & ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Σύστημα υπόγειου νερού. Αντιδράσεις υδρόλυσης πυριτικών ορυκτών. Ρύθμιση ph

Περιεχόμενα. Σύστημα υπόγειου νερού. Αντιδράσεις υδρόλυσης πυριτικών ορυκτών. Ρύθμιση ph Αριάδνη Αργυράκη 1 Περιεχόμενα Σύστημα υπόγειου νερού Αντιδράσεις υδρόλυσης πυριτικών ορυκτών Ρύθμιση ph 2 Σύστημα υπόγειου νερού εξέλιξη σύστασης 1. Είσοδος - χημική σύσταση κατακρημνισμάτων 2. Ζώνη αερισμού

Διαβάστε περισσότερα

Σ Τ Ο Ι Χ Ε Ι Ο Μ Ε Τ Ρ Ι Α

Σ Τ Ο Ι Χ Ε Ι Ο Μ Ε Τ Ρ Ι Α 71 Σ Τ Ο Ι Χ Ε Ι Ο Μ Ε Τ Ρ Ι Α Οι μάζες των ατόμων και των μορίων είναι πολύ μικρές και δεν ενδείκνυται για τον υπολογισμό τους η χρήση των συνηθισμένων μονάδων μάζας ( Kg ή g ) γιατί προκύπτουν αριθμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΗΣ

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΗΣ Κεφάλαιο 5 ο : Οικοσυστήµατα ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΗΣ Η µελέτη των αλληλεπιδράσεων µεταξύ των µορφών ζωής και του περιβάλλοντός τους είναι η επιστήµη της οικολογίας. Το οικολογικό σύστηµα των οργανισµών και

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγικό φροντιστήριο

Εισαγωγικό φροντιστήριο Εισαγωγικό φροντιστήριο Ποιοτικής Ανάλυσης Υπόδειγµα γραφής τετραδίου ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: Α.Θ.: Α.Μ. : Γενικές οδηγίες για τη γραφή του ηµερολογίου του Εργαστηρίου

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 3η. Μέθοδοι Διαχωρισμού. Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας

Άσκηση 3η. Μέθοδοι Διαχωρισμού. Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας Άσκηση 3η Μέθοδοι Διαχωρισμού 1 2 Θεωρητικό μέρος Χρήση των μεταβολών των φάσεων στην ανάλυση Οι ουσίες λειώνουν και βράζουν σε ορισμένες θερμοκρασίες, αλλάζοντας έτσι μορφή από στερεή σε υγρή ή από υγρή

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 Ο ( 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ)

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 Ο ( 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ) ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 Ο ( 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ) ΘΕΜΑ 1 Ο Να εξηγήσετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και να διορθώσετε τις λανθασµένες: 1. Τα άτοµα όλων των στοιχείων είναι διατοµικά.. Το 16 S έχει ατοµικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ. Οι φυσικές καταστάσεις της ύλης είναι η στερεή, η υγρή και η αέρια.

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ. Οι φυσικές καταστάσεις της ύλης είναι η στερεή, η υγρή και η αέρια. ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Οι φυσικές καταστάσεις της ύλης είναι η στερεή, η υγρή και η αέρια. Οι μεταξύ τους μεταβολές εξαρτώνται από τη θερμοκρασία και την πίεση και είναι οι παρακάτω: ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΞΗΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Έκπλυση εδάφους ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γενική περιγραφή

Έκπλυση εδάφους ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γενική περιγραφή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Έκπλυση εδάφους 10.1. Γενική περιγραφή Η έκπλυση του εδάφους είναι μία τεχνολογία φυσικού η/και χημικού διαχωρισμού κατά την οποία γίνεται εκσκαφή και πλύση του εδάφους έτσι ώστε να απομακρυνθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ Ι Μεταλλουργία Σιδήρου Χυτοσιδήρου Θεωρία και Τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων - Μεταλλουργών

ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ Ι Μεταλλουργία Σιδήρου Χυτοσιδήρου Θεωρία και Τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων - Μεταλλουργών ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ Ι Μεταλλουργία Σιδήρου Χυτοσιδήρου Θεωρία και Τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων - Μεταλλουργών ΔΡ. Α. ΞΕΝΙΔΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ 2 Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ Ταξινόμηση Κεραμικών ανάλογα με τις εφαρμογές τους: Ύαλοι Δομικά προϊόντα από πηλούς Λευκόχρωμα κεραμικά σκεύη Πυρίμαχα Κεραμικά εκτριβής Κονιάματα Προηγμένα κεραμικά

Διαβάστε περισσότερα

Διαδικασίες Υψηλών Θερμοκρασιών

Διαδικασίες Υψηλών Θερμοκρασιών Διαδικασίες Υψηλών Θερμοκρασιών Ενότητα: Εργαστηριακή Άσκηση 1 Τίτλος: Μελέτη εψησιμότητας πρώτων υλών για την παρασκευή κλίνκερ Ονόματα Καθηγητών: Κακάλη Γ., Μουτσάτσου Α., Μπεάζη Μ., Ρηγοπούλου Β., Φτίκος

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Παράδειγμα εφαρμογής αντιδράσεων εξουδετέρωσης στον προσδιορισμό παραγόντων ρύθμισης του ph φυσικών νερών

Περιεχόμενα. Παράδειγμα εφαρμογής αντιδράσεων εξουδετέρωσης στον προσδιορισμό παραγόντων ρύθμισης του ph φυσικών νερών Αριάδνη Αργυράκη 1 Περιεχόμενα Παράδειγμα εφαρμογής αντιδράσεων εξουδετέρωσης στον προσδιορισμό παραγόντων ρύθμισης του ph φυσικών νερών Μελέτη ειδικής περίπτωσης από μια ιστορική μεταλλευτική περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία Θερµικών/Μηχανικών Επεξεργασιών και δοµής των Κεραµικών, Γυαλιών

Στοιχεία Θερµικών/Μηχανικών Επεξεργασιών και δοµής των Κεραµικών, Γυαλιών Στοιχεία Θερµικών/Μηχανικών Επεξεργασιών και δοµής των Κεραµικών, Γυαλιών Βασισµένοστο Norman E. Dowling, Mechanical Behavior of Materials, Third Edition, Pearson Education, 2007 1 Κεραµικάκαιγυαλιά Τα

Διαβάστε περισσότερα

5. ΤΟ ΠΥΡΙΤΙΟ. Επιμέλεια παρουσίασης Παναγιώτης Αθανασόπουλος Δρ - Χημικός

5. ΤΟ ΠΥΡΙΤΙΟ. Επιμέλεια παρουσίασης Παναγιώτης Αθανασόπουλος Δρ - Χημικός 5. ΤΟ ΠΥΡΙΤΙΟ Επιμέλεια παρουσίασης Παναγιώτης Αθανασόπουλος Δρ - Χημικός Σκοπός του μαθήματος: Να εντοπίζουμε τη θέση του πυριτίου στον περιοδικό πίνακα Να αναφέρουμε τη χρήση του πυριτίου σε υλικά όπως

Διαβάστε περισσότερα

Παράδειγµα κριτηρίου σύντοµης διάρκειας

Παράδειγµα κριτηρίου σύντοµης διάρκειας 3.9. Κριτήρια αξιολόγησης Παράδειγµα κριτηρίου σύντοµης διάρκειας ΟΜΑ Α Α Αντικείµενο εξέτασης: Οξέα - βάσεις (ιδιότητες - ονοµατολογία) Στοιχεία µαθητή: Επώνυµο:... Όνοµα:... Τάξη:... Τµήµα:...Μάθηµα:...

Διαβάστε περισσότερα

Προχωρηµένη Ανόργανη Χηµεία - Εργαστηριακές Ασκήσεις

Προχωρηµένη Ανόργανη Χηµεία - Εργαστηριακές Ασκήσεις Γ. Κακάλη, Αν. Καθ. Ε.Μ.Π. Α. Γάκη, Χηµ. Μηχ. ΕΜΠ Προχωρηµένη Ανόργανη Χηµεία - Εργαστηριακές Ασκήσεις ΑΣΚΗΣΗ 6 Παρασκευή ασβεσταργιλικών ενώσεων µε τη µέθοδο πολυµερισµού αρχικών διαλυµάτων και τη χρήση

Διαβάστε περισσότερα

Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ

Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Β ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2016 2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - IOYNIOY 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΒΑΘΜΟΣ: /100 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 120 λεπτά (2 ΩΡΕΣ) (ΒΙΟΛΟΓΙΑ + ΧΗΜΕΙΑ)

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ελληνικός ορυκτός πλούτος

Ο Ελληνικός ορυκτός πλούτος Ο Ελληνικός ορυκτός πλούτος Οι πρώτες ύλες που υπάρχουν στο υπέδαφος μιας χώρας αποτελούν τον ορυκτό της πλούτο. Ο ορυκτός πλούτος περιλαμβάνει τα μεταλλεύματα, ορυκτά καύσιμα και τα προϊόντα λατομείου.

Διαβάστε περισσότερα

Καταστάσεις της ύλης. Αέρια: Παντελής απουσία τάξεως. Τα µόρια βρίσκονται σε συνεχή τυχαία κίνηση σε σχεδόν κενό χώρο.

Καταστάσεις της ύλης. Αέρια: Παντελής απουσία τάξεως. Τα µόρια βρίσκονται σε συνεχή τυχαία κίνηση σε σχεδόν κενό χώρο. Καταστάσεις της ύλης Αέρια: Παντελής απουσία τάξεως. Τα µόρια βρίσκονται σε συνεχή τυχαία κίνηση σε σχεδόν κενό χώρο. Υγρά: Τάξη πολύ µικρού βαθµού και κλίµακας-ελκτικές δυνάµεις-ολίσθηση. Τα µόρια βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ

ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 2γ-1 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ Μη ειδική προσρόφηση (ανταλλαγή ιόντων) Ειδική προσρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

Πολυτεχνείο Κρήτης Τµήµα Μηχανικών Περιβάλλοντος ΥΔΑΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ. Σηµειώσεις

Πολυτεχνείο Κρήτης Τµήµα Μηχανικών Περιβάλλοντος ΥΔΑΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ. Σηµειώσεις Πολυτεχνείο Κρήτης Τµήµα Μηχανικών Περιβάλλοντος ΥΔΑΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ Σηµειώσεις Κεφάλαιο : Καθορισµός της έννοιας του p των φυσικών νερών (Ισορροπία Ανθρακικών) Το p ως κύρια µεταβλητή Ο Νόµος δράσης των µαζών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΟΜΟΓΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΣΙΜΕΝΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΠΡΟΟΜΟΓΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΣΙΜΕΝΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΠΡΟΟΜΟΓΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΣΙΜΕΝΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Φωτ.: Κατά FLSmidth 1 ΠΡΟ-ΟΜΟΓΕΝΟΠΟΙΗΣΗ - Εισαγωγή Είναι γνωστό ότι στην παραγωγική διαδικασία του κλίνκερ τσιμέντου, εκτός των άλλων, σημαντικότατη επίδραση έχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Βιοµηχανία τσιµέντου

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Βιοµηχανία τσιµέντου ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το παρόν κείµενο αναφοράς για τις βέλτιστες διαθέσιµες τεχνικές στις βιοµηχανίες τσιµέντου και ασβέστου αντιπροσωπεύει ανταλλαγή πληροφοριών που πραγµατοποιήθηκε σύµφωνα µε το άρθρο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΥΚΤΑ. Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας. Ορυκτό αλάτι (αλίτης)

ΟΡΥΚΤΑ. Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας. Ορυκτό αλάτι (αλίτης) ΟΡΥΚΤΑ & ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΟΡΥΚΤΑ Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας Ορυκτό αλάτι (αλίτης) Τα ορυκτά είναι φυσικά, στερεά και ομογενή σώματα της λιθόσφαιρας

Διαβάστε περισσότερα

Υλικά και τρόπος κατασκευής χωμάτινων φραγμάτων

Υλικά και τρόπος κατασκευής χωμάτινων φραγμάτων Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων Εργαστήριο Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων και Διαχείρισης Κινδύνου Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Υλικά και τρόπος κατασκευής χωμάτινων φραγμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Χημικές ιδιότητες του εδάφους

Δασική Εδαφολογία. Χημικές ιδιότητες του εδάφους Δασική Εδαφολογία Χημικές ιδιότητες του εδάφους Χημικές ιδιότητες εδάφους Εδαφικά κολλοειδή Ηλεκτρικά φορτία των ανόργανων κολλοειδών Εναλλακτική ικανότητα του εδάφους Βαθμός κορεσμού με βάσεις Ανταλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Μάθημα 6 6.1. SOS: Τι ονομάζεται διάλυμα, Διάλυμα είναι ένα ομογενές μίγμα δύο ή περισσοτέρων καθαρών ουσιών. Παράδειγμα: Ο ατμοσφαιρικός αέρας

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Εδαφογένεση

Δασική Εδαφολογία. Εδαφογένεση Δασική Εδαφολογία Εδαφογένεση Σχηματισμός της στερεάς φάσης του εδάφους Η στερεά φάση του εδάφους σχηματίζεται από τα προϊόντα της αποσύνθεσης των φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων μαζί με τα προϊόντα της

Διαβάστε περισσότερα

[FeCl. = - [Fe] t. = - [HCl] t. t ] [FeCl. [HCl] t (1) (2) (3) (4)

[FeCl. = - [Fe] t. = - [HCl] t. t ] [FeCl. [HCl] t (1) (2) (3) (4) Μιχαήλ Π. Μιχαήλ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ 1 3.1 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Στις ερωτήσεις 1-34 βάλτε σε ένα κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Το αντικείµενο µελέτης της χηµικής

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανική και Ανάπτυξη Διεργασιών

Μηχανική και Ανάπτυξη Διεργασιών Μηχανική και Ανάπτυξη Διεργασιών Κωστής Μαγουλάς, Καθηγητής Επαμεινώνδας Βουτσάς, Επ. Καθηγητής 7ο Εξάμηνο, Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ . ΟΡΙΣΜΟΣ Οι διαχωρισμοί είναι οι πιο συχνά παρατηρούμενες διεργασίες

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΒΡΩΣΗΑΝΑΣΚΑΦΙΚΩΝ ΓΥΑΛΙΝΩΝΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ

ΙΑΒΡΩΣΗΑΝΑΣΚΑΦΙΚΩΝ ΓΥΑΛΙΝΩΝΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΙΑΒΡΩΣΗΑΝΑΣΚΑΦΙΚΩΝ ΓΥΑΛΙΝΩΝΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΦΘΟΡΑΣ ΤΟΥ ΓΥΑΛΙΟΥ Eνδογενείς και εξωγενείς. Eνδογενείς: Η σύσταση του γυαλιού. Υλικά που σχηµατίζουν το δίκτυο του γυάλινου υλικού. ιοξείδιο του πυριτίου

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΕΤΩΝ ΜΕ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΕΤΩΝ ΜΕ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΕΤΩΝ ΜΕ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 ο Στις επόµενες ερωτήσεις να επιλέξετε την σωστή απάντηση : 1. Το µικρότερο σωµατίδιο ενός στοιχείου που µπορεί να πάρει µέρος στον σχηµατισµό χηµικών

Διαβάστε περισσότερα

AΝΑΛΟΓΙΑ ΜΑΖΩΝ ΣΤΟΧΕΙΩΝ ΧΗΜΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

AΝΑΛΟΓΙΑ ΜΑΖΩΝ ΣΤΟΧΕΙΩΝ ΧΗΜΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 2 ο Γυμνάσιο Καματερού 1 ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ 1. Πόσα γραμμάρια είναι: ι) 0,2 kg, ii) 5,1 kg, iii) 150 mg, iv) 45 mg, v) 0,1 t, vi) 1,2 t; 2. Πόσα λίτρα είναι: i) 0,02 m 3, ii) 15 m 3, iii) 12cm

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΘΕΜΑ 1ο Για τις παρακάτω ερωτήσεις Α1-Α3 να μεταφέρετε στο φύλλο απαντήσεων τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα μόνο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1 ΘΕΜΑ 1 Ο ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ A ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1) Το άτοµο του καλίου (Κ) έχει µαζικό

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΝΟΜΕΝΟ ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑΣ (3) ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΙΖΗΜΑΤΩΝ. ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ

ΓΙΝΟΜΕΝΟ ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑΣ (3) ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΙΖΗΜΑΤΩΝ. ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ ΓΙΝΟΜΕΝΟ ΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑΣ (3) ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΙΖΗΜΑΤΩΝ ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ 2 eribizani@chem.uoa.gr 2107274573 1 ΙΑΛΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΙΖΗΜΑΤΟΣ (1) I.P = [M α+ ] m [X β- ] x < K sp (M m X x ) 1. Σχηµατισµός

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΤΕΧΝΗΤΟΙ ΛΊΘΟΙ- ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ μέρος Α

ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΤΕΧΝΗΤΟΙ ΛΊΘΟΙ- ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ μέρος Α ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΤΕΧΝΗΤΟΙ ΛΊΘΟΙ- ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ μέρος Α Πρώτες ύλες Οι πρώτες ύλες για την παρασκευή των τεχνητών δοµικών λίθων είναι : άργιλοι για αργιλικά ή κεραµικά δοµικά στοιχεία, καολίνης για προϊόντα

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανική και Ανάπτυξη Διεργασιών 7ο Εξάμηνο, Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ ΥΓΡΗ ΕΚΧΥΛΙΣΗ

Μηχανική και Ανάπτυξη Διεργασιών 7ο Εξάμηνο, Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ ΥΓΡΗ ΕΚΧΥΛΙΣΗ Μηχανική και Ανάπτυξη Διεργασιών 7ο Εξάμηνο, Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ ΥΓΡΗ ΕΚΧΥΛΙΣΗ Η υγρή εκχύλιση βρίσκει εφαρμογή όταν. Η σχετική πτητικότητα των συστατικών του αρχικού διαλύματος είναι κοντά στη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ ΚΑΙ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕΙΓΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΚΛΙΝΚΕΡ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ ΚΑΙ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕΙΓΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΚΛΙΝΚΕΡ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ ΚΑΙ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕΙΓΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΚΛΙΝΚΕΡ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ Ε.Μ.Π., 2010 1 Μεθοδολογία προσδιορισμού της αναλογίας των πρώτων

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΤΟΜΟ. n Πυρήνας p Κ

ΤΟ ΑΤΟΜΟ. n Πυρήνας p Κ 1 ΤΟ ΑΤΟΜΟ e Στοιβάδες L n Πυρήνας p Κ Το άτοµο µοιάζει µε µια µικρή σφαίρα που αποτελείται από: Ι) Το πυρήνα δηλαδή µια µικρότερη σφαίρα στο κέντρο του ΙΙ) Τις στοιβάδες δηλαδή κυκλικές τροχιές πάνω στις

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2

ΧΗΜΕΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2 ΕΝΟΤΗΤΑ: 1.2 Η ύλη συναντάται σε τρεις φυσικές καταστάσεις: Στερεή: έχει καθορισμένη μάζα, σχήμα και όγκο. Υγρή: έχει καθορισμένη μάζα και όγκο, ενώ σχήμα κάθε φορά παίρνει το σχήμα του δοχείου που το

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ. ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα- Ιδιότητες - είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ. ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα- Ιδιότητες - είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ 1.1 Τα οξέα ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα Ιδιότητες είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 1. Ποιες χηµικές ενώσεις ονοµάζονται οξέα; Με ποιόν χηµικό τύπο παριστάνουµε γενικά τα οξέα; Οξέα είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ΣΤΟ ΝΕΡΟ

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ΣΤΟ ΝΕΡΟ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ΣΤΟ ΝΕΡΟ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ΣΕ ΝΕΡΟ ΓΕΝΙΚΑ Με το πείραμα αυτό μπορούμε να προσδιορίσουμε δύο βασικές παραμέτρους που χαρακτηρίζουν ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΕ ΤΡΙΒΗ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΕ ΤΡΙΒΗ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΕ ΤΡΙΒΗ 65 ΤΡΙΒΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντοχή σε τριβή ονομάζεται το μέτρο ικανότητας για αντίσταση που προβάλλουν τα υλικά όταν καταπονούνται σε τριβή. Υλικά :-Επιστρώσεις δαπέδων -

Διαβάστε περισσότερα

1. Ο ατμοσφαιρικός αέρας, ως αέριο μίγμα, είναι ομογενές. Άρα, είναι διάλυμα.

1. Ο ατμοσφαιρικός αέρας, ως αέριο μίγμα, είναι ομογενές. Άρα, είναι διάλυμα. 2.8 Διαλύματα Υπόδειξη: Στα αριθμητικά προβλήματα, τα πειραματικά μεγέθη που δίνονται με ένα ή δύο σημαντικά ψηφία θεωρούνται ότι πρακτικά έχουν 3 ή 4 σημαντικά ψηφία. 1. Ο ατμοσφαιρικός αέρας, ως αέριο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26 04 2015 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 1.1 Στον επόμενο πίνακα δίνονται τα σημεία τήξης και τα

Διαβάστε περισσότερα

ENOTHTA 1 η ΟΞΕΑ ΒΑΣΕΙΣ ΑΛΑΤΑ

ENOTHTA 1 η ΟΞΕΑ ΒΑΣΕΙΣ ΑΛΑΤΑ ENOTHTA 1 η ΟΞΕΑ ΒΑΣΕΙΣ ΑΛΑΤΑ 1. Να συμπληρώσετε την επόμενη πρόταση με μία από τις επιλογές i, ii, iii που προτείνονται. Η λεμονάδα είναι όξινη γιατί περιέχει : i. γαλακτικό οξύ, ii. Κιτρικό οξύ, iii.

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα Βιομηχανικών Διεργασιών 6ο εξάμηνο

Συστήματα Βιομηχανικών Διεργασιών 6ο εξάμηνο Συστήματα Βιομηχανικών Διεργασιών 6ο εξάμηνο Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 5 ο μάθημα ΔΠΘ-ΜΠΔ Συστήματα Βιομηχανικών Διεργασιών 2 Διεργασίες που περιλαμβάνουν μια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 12 1. Παράδειγµα κριτηρίου κλειστού τύπου - ανοικτού τύπου - κρίσης (µάθηµα ηµέρας) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ ΕΠΩΝΥΜΟ. ΟΝΟΜΑ ΤΑΞΗ ΤΜΗΜΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΜΑΘΗΜΑ Σκοπός εξέτασης: Η διαπίστωση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ÏÅÖÅ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ÏÅÖÅ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑ Α Α ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ Ηµεροµηνία: Κυριακή 26 Απριλίου 2015 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό κάθε µίας από τις ερωτήσεις A1 έως A5 και δίπλα

Διαβάστε περισσότερα

Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com

Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com Χημεία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: vyridis.weebly.com 1 1.2 Καταστάσεις των υλικών 1. Συμπληρώστε το παρακάτω σχεδιάγραμμα 2. Πώς ονομάζονται οι παρακάτω μετατροπές της φυσικής

Διαβάστε περισσότερα

1. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΟΚΚΩΝ ΑΝΘΡΑΚΙΚΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ 2. ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΝΕΡΟΥ 3. ΚΥΡΙΑ ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ 4. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΚΑΘΙΖΗΣΗ 5.

1. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΟΚΚΩΝ ΑΝΘΡΑΚΙΚΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ 2. ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΝΕΡΟΥ 3. ΚΥΡΙΑ ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ 4. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΚΑΘΙΖΗΣΗ 5. 1. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΟΚΚΩΝ ΑΝΘΡΑΚΙΚΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ 2. ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΝΕΡΟΥ 3. ΚΥΡΙΑ ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ 4. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΚΑΘΙΖΗΣΗ 5. ΒΙΟΓΕΝΗΣ ΚΑΘΙΖΗΣΗ 1 Σχηματισμός μέσα σε λεκάνες απόθεσης κυρίως στη θάλασσα Θαλάσσια

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα

Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα 23-1. Τι εκφράζουν οι συντελεστές μιας χημικής αντίδρασης; Οι συντελεστές σε μία χημική εξίσωση καθορίζουν την αναλογία mol των αντιδρώντων και προϊόντων στην αντίδραση.

Διαβάστε περισσότερα

1.Η δύναμη μεταξύ δύο φορτίων έχει μέτρο 120 N. Αν η απόσταση των φορτίων διπλασιαστεί, το μέτρο της δύναμης θα γίνει:

1.Η δύναμη μεταξύ δύο φορτίων έχει μέτρο 120 N. Αν η απόσταση των φορτίων διπλασιαστεί, το μέτρο της δύναμης θα γίνει: ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ Ηλεκτρικό φορτίο Ηλεκτρικό πεδίο 1.Η δύναμη μεταξύ δύο φορτίων έχει μέτρο 10 N. Αν η απόσταση των φορτίων διπλασιαστεί, το μέτρο της δύναμης θα γίνει: (α)

Διαβάστε περισσότερα

1.5 Ταξινόμηση της ύλης

1.5 Ταξινόμηση της ύλης 1.5 Ταξινόμηση της ύλης Θεωρία 5.1. Πως ταξινομείται η ύλη; Η ύλη ταξινομείται σε καθαρές ή καθορισμένες ουσίες και μίγματα. Τα μίγματα ταξινομούνται σε ομογενή και ετερογενή. Οι καθορισμένες ουσίες ταξινομούνται

Διαβάστε περισσότερα

Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Υλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση :

Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Υλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση : Ονοματεπώνυμο: Μάθημα: Υλη: Επιμέλεια διαγωνίσματος: Αξιολόγηση : Θέμα Α Α.1 Να συμπληρώσετε τα κενά στις επόμενες προτάσεις: α) Το νερό χαρακτηρίζεται ως.. διαλύτης. β) Η διήθηση χρησιμοποιείται για το

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ I (Ar, Mr, mol, N A, V m, νόμοι αερίων)

ΧΗΜΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ I (Ar, Mr, mol, N A, V m, νόμοι αερίων) ΧΗΜΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ I (Ar, Mr, mol, N A, V m, νόμοι αερίων) 1. Να εξηγήσετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές. i. H σχετική ατομική μάζα μετριέται σε γραμμάρια. ii. H σχετική ατομική μάζα είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 ÊÏÑÕÖÁÉÏ ÅÕÏÓÌÏÓ

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 ÊÏÑÕÖÁÉÏ ÅÕÏÓÌÏÓ ΤΑΞΗ: ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑ Α Β ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 3 Απριλίου 014 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Για τις ερωτήσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό

Διαβάστε περισσότερα

4. ΕΔΑΦΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ. Α /Β Διαχείριση Φυσικών Πόρων

4. ΕΔΑΦΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ. Α /Β Διαχείριση Φυσικών Πόρων 4. ΕΔΑΦΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Α /Β Διαχείριση Φυσικών Πόρων 4.1 Ορισμός του εδάφους Χερσαία ζωή Οικονομία (;) Διάφοροι ορισμοί Μεταλλειολόγοι, Πολιτικοί Μηχανικοί, Γεωπόνοι κτλ. ΔΦΠ: αλληλεπίδραση με περιβάλλον& άλλους

Διαβάστε περισσότερα

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΒΩΞΙΤΗ

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΒΩΞΙΤΗ Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ Ι Μεταλλουργία Σιδήρου Χυτοσιδήρου Θεωρία και Τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων - Μεταλλουργών

ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ Ι Μεταλλουργία Σιδήρου Χυτοσιδήρου Θεωρία και Τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων - Μεταλλουργών ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ Ι Μεταλλουργία Σιδήρου Χυτοσιδήρου Θεωρία και Τεχνολογία Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων - Μεταλλουργών ΔΡ. Α. ΞΕΝΙΔΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 7. ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΑΝΑΓΩΓΗΣ ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ 2 Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα