ΔΗΜΟΣ ΘΕΡΜΑΪΚΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΕΛΛΑΔΑ-ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ » LA-GrBg-EnergyNet

Transcript

1 ΔΗΜΟΣ ΘΕΡΜΑΪΚΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΕΛΛΑΔΑ-ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ » LA-GrBg-EnergyNet «Ενεργειακό Θεματικό Δίκτυο διασυνοριακών Ελληνικών και Βουλγαρικών ΟΤΑ» «Τοπικό Ενεργειακό Σχέδιο Δράσης Δήμου Θερμαϊκού» Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Απρίλιος 2013 ΤΟ ΕΡΓΟ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (85%) ΚΑΙ ΑΠΟ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ (15%)

2 ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΚΑΛΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Ανάδοχος έργου Ηλεκτρολόγος μηχανικός, πτυχιούχος μελετητής Η/Μ και ενεργειακών μελετών, πιστοποιημένος ενεργειακός επιθεωρητής ΟΥΡΑΝΙΑ ΚΟΚΚΙΝΙΔΟΥ Τοπογράφος μηχανικός Περιβαλλοντολόγος ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ ΛΕΩΝΙΔΑΚΗ Μηχανολόγος μηχανικός Ενεργειακός ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΣΑΚΑΛΗΣ Μηχανολόγος μηχανικός, πτυχιούχος μελετητής Η/Μ και περιβαλλοντικών μελετών, πιστοποιημένος ενεργειακός επιθεωρητής ΖΩΗ ΜΠΑΦΕΡΑ Ηλεκτρολόγος μηχανικός ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΣ Τεχνολόγος Μηχανολόγος μηχανικός Η ομάδα έργου απευθύνει τις ευχαριστίες της για την υποστήριξη που είχε από τους: - ΓΙΩΡΓΟ ΧΑΣΑΠΗ, Μηχανολόγο μηχανικό, Ενεργειακό υπεύθυνο Δήμου Θερμαϊκού - ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Χημικό μηχανικό, στέλεχος Τεχνικής υπηρεσίας Δήμου Θερμαϊκού - ΚΙΚΗ ΜΑΡΝΑΣΙΔΟΥ, Χημικό μηχανικό, Υπεύθυνη έργου LA-GrBg-EnergyNet - ΣΠΥΡΟ ΚΑΝΟΥΡΑ, Φυσικό «Δίοψις συμβουλευτική», Τεχνικό σύμβουλο έργου LA-GrBg-EnergyNet Τα στοιχεία αυτού του παραδοτέου ανήκουν αποκλειστικά και μόνο στο Δήμο Θερμαϊκού με την υποχρέωση, βάσει του Ν.2121/93, να διαφυλάσσει τα ηθικά δικαιώματα του αναδόχου. Σε περίπτωση παραβίασης του Ν.2121/93 από τρίτους προβλέπονται αστικές, διοικητικές και ποινικές κυρώσεις.

3 Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ... 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Ο ΔΗΜΟΣ ΘΕΡΜΑΪΚΟΥ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΚΑ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΔΙΚΤΥΑ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΤΟΜΕΙΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ...18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Δημοτικά κτίρια & εγκαταστάσεις Κατοικίες Τριτογενής τομέας Δημοτικός φωτισμός ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ & ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Δημοτικά οχήματα Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές Δημόσιες μεταφορές ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ...38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ & ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΩΝ & ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕΤΡΩΝ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΟΡΑΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΘΕΣΠΙΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ Ενεργειακοί, περιβαλλοντικοί και οικονομικοί δείκτες Ενεργειακοί δείκτες... 57

4 Περιβαλλοντικοί δείκτες Οικονομικοί δείκτες Ταξινόμηση δεικτών σε πλαίσιο DPSIR ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΜΕΙΣ Κτήρια, εξοπλισμός & εγκαταστάσεις Δημοτικά κτήρια & εγκαταστάσεις Κατοικίες Τριτογενής τομέας Δημοτικός Φωτισμός Πρωτογενής τομέας Μεταφορές Δημοτικά Οχήματα Δημόσιες Μεταφορές Ιδιωτικές και Εμπορικές Μεταφορές Παραγωγή ενέργειας Θεσμικός ρόλος του δήμου ΚΟΣΤΟΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΚΑΙ ΕΤΗΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥΣ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ Ενεργειακοί δείκτες Περιβαλλοντικοί δείκτες Οικονομικοί δείκτες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8- ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΕΣΔ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Εισαγωγή 1.1. ΓΕΝΙΚΑ Τα πέντε πρώτα κεφάλαια συνιστούν την πρώτη φάση του Τοπικού Ενεργειακού Σχεδίου Δράσης (ΤΕΣΔ) του Δήμου Θερμαϊκού και έχουν ως αντικείμενο την καταγραφή και εκτίμηση των υφιστάμενων ενεργειακών καταναλώσεων και την πρόβλεψη της μελλοντικής εξέλιξής τους. Το τοπικό ενεργειακό σχέδιο δράσης του Δήμου Θερμαϊκού αποτελεί δράση του έργου LA-GrBg- EnergyNet (Energy Thematic Network of cross border Greek and Bulgarian local authorities) σκοπός του οποίου είναι η δημιουργία ενός διασυνοριακού θεματικού δικτύου οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης από τις δύο χώρες για την προώθηση του Ενεργειακού Σχεδιασμού στους Δήμους και την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση δημόσιων λειτουργών, αιρετών και πολιτών όσον αφορά στη σωστή διαχείριση της Ενέργειας με τελική επιδίωξη την επίτευξη των ευρωπαϊκών και εθνικών στόχων για το Η εκπόνηση του ΤΕΣΔ του Δήμου Θερμαϊκού στοχεύει στην εισαγωγή του αειφορικού ενεργειακού στρατηγικού σχεδιασμού στο δήμο σε μεσο/μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Επίσης, στη λήψη μέτρων τα οποία θα οδηγήσουν στη βελτίωση των ενεργειακών επιδόσεων του δήμου και, τελικώς, στην επίτευξη του στόχου για τον οποίο έχει δεσμευθεί ο Δήμος Θερμαϊκού προσχωρώντας στο ευρωπαϊκό δίκτυο ΟΤΑ «Σύμφωνο των Δημάρχων» (Covenant of Mayors), που είναι ο περιορισμός έκλυσης αερίων φαινομένου του θερμοκηπίου (ΑΦΘ) κατά τουλάχιστον 20% μέχρι το To ΤΕΣΔ εκπονείται σε δύο φάσεις, ήτοι Α «Αποτύπωση και ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης» και Β «Σχέδιο δράσης» αποτελείται από τέσσερα παραδοτέα τεύχη, ως ακολούθως: Α. Καταγραφή - εκτίμηση των υφιστάμενων ενεργειακών καταναλώσεων και πρόβλεψη της μελλοντικής εξέλιξής τους Β1. Διερεύνηση της δέσμης δυνατών δράσεων και μέτρων - ποσοτικοποίηση του αναμενόμενου περιβαλλοντικού οφέλους και κόστους ποσοτικοποιημένη στοχοθεσία του Τ.Ε.Σ.Δ. και χρονοδιάγραμμα υλοποίησής του Β2. Εκτίμηση των απαιτούμενων οικονομικών και ανθρώπινων πόρων ανά προβλεπόμενη δράση υπόδειξη των πιθανών πηγών κάλυψης τους και προσδιορισμό των απαραίτητων προπαρασκευαστικών δράσεων ανά μέτρο (μελέτες, άδειες κλπ) Β3. Κατάρτιση προγράμματος παρακολούθησης Τ.Ε.Σ.Δ. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 1 / 159

6 1.2. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Τις τελευταίες δεκαετίες γίνεται όλο και βαθύτερα κατανοητός ο ρόλος της Ενέργειας στη δόμηση και λειτουργία ενός αστικού περιβάλλοντος και, βεβαίως, στην ποιότητα ζωής των διαβιούντων σ αυτό. Όπως και στους ζωντανούς οργανισμούς, είναι αυτή που «ενεργοποιεί» τα δίκτυα και τα λειτουργικά υποσυστήματα του αστικού συγκροτήματος. Όσο πιο εκτεταμένος και αναπτυγμένος τεχνολογικά ο ιστός του και όσο μεγαλύτερη και σφριγηλή η οικονομική δραστηριότητα και πιο υψηλό το επίπεδο και η ποιότητα διαβίωσης σε μια πόλη, τόσο περισσότερη η ενέργεια που χρειάζεται. Σήμερα η καταναλισκόμενη ενέργεια συνιστά βασικό «δείκτη ευημερίας» των πόλεων και ευρύτερα- των κοινωνιών. Από την άλλη πλευρά, οι τύποι της πρωτογενούς ενέργειας, οι οποίοι συμμετέχουν στο μείγμα που καταναλώνει μια πόλη, μετρούν στο αποτύπωμα άνθρακα αυτής και στην εν γένει επιβάρυνση που προκαλεί στο περιβάλλον. Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζεται με σαφή πλέον τρόπο στις πολιτικές για την Ενέργεια και την αντιμετώπιση της Κλιματικής αλλαγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στους στόχους που θέτουν αυτή και, εν συνεχεία, τα κράτη μέλη 1. Πολιτικές που υποστηρίζονται από κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία και προγράμματα, η αξιοποίηση των οποίων μπορεί ν αποφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη σε έναν ΟΤΑ όπως ο Δήμος Θερμαϊκού. Τα παραπάνω οδηγούν ευθέως όχι μόνο στην αναγκαιότητα διασφάλισης άφθονης και οικονομικής ενέργειας για την ευημερία των κατοίκων, αλλά και στην ορθολογική διαχείριση και την εξοικονόμηση αυτής, προκειμένου να προστατεύεται το αστικό και ευρύτερο περιβάλλον και να επιτυγχάνεται υψηλή ποιότητα διαβίωσης αυτών. Στις μέρες μας λοιπόν η Ενέργεια πρέπει να αναδεικνύεται ως βασική παράμετρος κάθε αειφορικού αναπτυξιακού σχεδιασμού μιας πόλης και να τυγχάνει προσεκτικής διαχείρισης κατά το σχεδιασμό λόγω της άμεσης επίδρασης στην ποιότητα ζωής των πολιτών. Η εκπόνηση του Τοπικού Ενεργειακού Σχεδίου Δράσης σηματοδοτεί την εισαγωγή του στρατηγικού ενεργειακού σχεδιασμού ως βασικού αναπτυξιακού εργαλείου στο Δήμο Θερμαϊκού. Σκοπός της εκπόνησης του εν λόγω ΤΕΣΔ είναι αφενός η εισαγωγή του αειφορικού ενεργειακού σχεδιασμού στο Δήμο Θερμαϊκού σε επίπεδο μεσο/μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού και αφετέρου η συστηματική πραγματοποίηση παρεμβάσεων και η λήψη μέτρων τα οποία θα οδηγήσουν στη βελτίωση των ενεργειακών επιδόσεων του δήμου και, τελικώς, στην επίτευξη 1 Το 2008 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε δεσμευτική νομοθεσία για την υλοποίηση των στόχων « », τη γνωστή ως «δέσμη για το κλίμα και την ενέργεια», η οποία στη συνέχεια κυρώθηκε από το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο και είναι νόμος της χώρας μας από τον Ιούνιο του Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 2 / 159

7 του στόχου για τον οποίο έχει δεσμευθεί ο Δήμος Θερμαϊκού προσχωρώντας στο ευρωπαϊκό δίκτυο ΟΤΑ «Σύμφωνο των Δημάρχων», ήτοι περιορισμός έκλυσης Αερίων Φαινομένου του Θερμοκηπίου (ΑΦΘ) κατά τουλάχιστον 20% μέχρι το 2020, με παράλληλη συνεισφορά στην επίτευξη σε εθνικό επίπεδο των άλλων δύο στόχων του 2020, για τις ΑΠΕ και την Εξοικονόμηση της ενέργειας. Ειδικός στόχος προτεραιότητας είναι η θέσπιση επιμέρους στόχων κατά τομέα δράσης του ΟΤΑ, ήτοι Δημοτικά κτήρια και εγκαταστάσεις, Κατοικία, Τριτογενής τομέας, Μεταφορές, Τοπική παραγωγή ενέργειας, Χρήσεις γης πολεοδομία, Δημόσιες προμήθειες, Τοπική κοινωνία και Κοινωνία των Πολιτών, Βιομηχανία (πλην των ενταγμένων στο Σύστημα Εμπορίας Ρύπων), κ.ά. Οι στόχοι αυτοί θα κλιμακώνονται χρονικά με ορίζοντα το 2020, όπου και θα πρέπει να επιτυγχάνεται αθροιστικά -ει δυνατόν να ξεπερνιέται- το ποσοστό περιορισμού των ΑΦΘ για το οποίο έχει δεσμευθεί ο Δήμος έναντι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μείζων ειδικός στόχος είναι η βελτίωση των οικονομικών - διαχειριστικών στοιχείων του δήμου μέσω της λήψης μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας, της παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας σε τοπικό επίπεδο και της βελτίωσης της συμπεριφοράς των πολιτών και των επαγγελματιών έναντι της ενέργειας ως οικιακοί χρήστες, ως οδηγοί αυτοκινήτων, ως επιχειρηματίες και παραγωγοί αγαθών κλπ. Άλλοι ειδικοί στόχοι είναι: Η συνεισφορά στην παγκόσμια προσπάθεια μείωσης αερίων εκπομπών. Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης. Η συμμετοχή των πολιτών στην διαδικασία και η ενεργοποίησή τους. Η βελτίωση της εικόνας της πόλης σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η απόκτηση ετοιμότητας εφαρμογής των νέων ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών. Η διασφάλιση της συμμετοχής στο δίκτυο του Συμφώνου των Δημάρχων και των ωφελημάτων που απορρέουν απ αυτό. Η αξιοποίηση -κυρίως ευρωπαϊκών- πηγών χρηματοδότησης. Οφέλη απασχόλησης, κατά την υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης. Η εκπόνηση του παρόντος ΤΕΣΔ γίνεται με βάση τα ακόλουθα βήματα, εκ των οποίων τα 3 πρώτα αποτελούν την ύλη του παρόντος τόμου, της α φάσης: ΒΗΜΑ 1 ο : Καθορισμός γενικού στόχου ΤΕΣΔ Ορισμός του πλαισίου της ανάλυσης και των περιορισμοί λαμβάνονται υπόψη κατά τον προσδιορισμό των βελτιωτικών δράσεων και μέτρων. ΒΗΜΑ 2ο: Ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 3 / 159

8 Εκτιμώνται οι τοπικές ενεργειακές καταναλώσεις ανά τομέα - χρήση και τελικά διαμορφώνεται το τοπικό ενεργειακό ισοζύγιο για το πλέον πρόσφατο ημερολογιακό έτος. Οι καταναλώσεις των δημοτικών κτιρίων και χρήσεων (π.χ. οδοφωτισμός, δημοτικά ΙΧ φορτηγά - απορριμματοφόρα κλπ.) εκτιμώνται μέσω τυποποιημένων εντύπων απογραφής και καταγραφής συγκεκριμένων στοιχείων και θα αναφέρονται ξεχωριστά καθώς συνιστούν έναν από τους βασικούς τομείς παρέμβασης του ΤΕΣΔ. Οι αντίστοιχες καταναλώσεις του ιδιωτικού τομέα (κτιριακός τομέας, τομέας μεταφορών) εκτιμώνται μέσω βιβλιογραφικής και διαδικτυακής αναζήτησης δημοσιευμένων στατιστικών στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ ή άλλων εξειδικευμένων φορέων που έχουν συλλέξει τέτοια στοιχεία. Επίσης, ερευνάται η τρέχουσα παραγωγή από ΑΠΕ εντός των ορίων του Δήμου. Οι προαναφερόμενες εκτιμήσεις αποδίδονται με ποσοτικοποιημένους οικονομικούς, ενεργειακούς και περιβαλλοντικούς δείκτες (π.χ. αξία και ποσότητα καταναλισκόμενης ενέργειας, ποσότητες αέριων ρύπων και αερίων θερμοκηπίου). ΒΗΜΑ 3ο: Πρόβλεψη εξέλιξης ενεργειακών καταναλώσεων και παραγωγής από ΑΠΕ Για το σχεδιασμό του ΤΕΣΔ λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο οι υφιστάμενες ενεργειακές καταναλώσεις αλλά και οι μελλοντικές, με χρονικό ορίζοντα το 2020, έτος ικανοποίησης του στόχου για τον οποίο έχει δεσμευθεί ο δήμος έναντι της ΕΕ. Στο προκείμενο εκτιμάται πώς θα μεταβληθούν στο μέλλον οι ενεργειακές καταναλώσεις εάν δεν ληφθούν ειδικά μέτρα για τη μείωσή τους. ΒΗΜΑ 4ο: Προσδιορισμός και αξιολόγηση μέτρων εξοικονόμησης και παραγωγής ενέργειας Προσδιορισμός των δυνατών μέτρων μείωσης των ενεργειακών καταναλώσεων στους διάφορους τομείς και χρήσεις, όπου θα εκτελεσθούν τυχόν απαιτούμενες εξειδικευμένες μετρήσεις στα πλαίσια κατάρτισης των προτεινόμενων μέτρων (π.χ. ενεργειακές επιθεωρήσεις σε κτίρια, μετρήσεις κυκλοφοριακού φόρτου κτλ.). Βασικές κατηγορίες παρεμβάσεων που θα εξετασθούν σε αυτό το στάδιο είναι μεταξύ άλλων: Εξοικονόμηση ενέργειας σε δημοτικά κτίρια και εγκαταστάσεις Μείωση ηλεκτρικών καταναλώσεων για δημοτικό φωτισμό δρόμων, πλατειών κλπ. Βελτίωση ενεργειακής συμπεριφοράς λοιπών κτιρίων και εγκαταστάσεων στον οικιακό και τριτογενή τομέα Μείωση ηλεκτρικών καταναλώσεων για ψύξη χώρων και χρήση συσκευών Αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) για παραγωγή ηλεκτρισμού ή/και θερμότητας Εξοικονόμηση ενέργειας στην τοπική βιομηχανία (μέσω αξιοποίησης ΑΠΕ, ανάκτησης ατμού κλπ.) Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 4 / 159

9 Μείωση ενεργειακών καταναλώσεων στις μεταφορές μέσω μέτρων που προωθούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς (αλλά και τη μετακίνηση με ποδήλατο ή πεζή) σε τοπικό επίπεδο έναντι του ΙΧ Εκτίμηση (σε ποσοτικούς όρους) του δυναμικού εξοικονόμησης ενέργειας ανά μέτρο σε ετήσια βάση, έως τη λήξη του χρονικού ορίζοντα της πρόβλεψης των μελλοντικών ενεργειακών καταναλώσεων Εκτίμηση του σχετικού κόστους εφαρμογής των προτεινόμενων μέτρων. Προσδιορισμός: (α) του κόστος επένδυσης (συμπεριλαμβανομένων και των όποιων προπαρασκευαστικών μελετών κλπ.), και (β) του ετήσιου κόστους λειτουργίας και συντήρησης. Εκτίμηση άλλων σημαντικών περιβαλλοντικών ωφελειών πλην της εξοικονόμησης ενέργειας όπως η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και αέριων ρύπων. Επειδή σε πολλές περιπτώσεις το ΤΕΣΔ πρέπει να θέτει και ποσοτικό στόχο σε σχέση με τις εκπομπές αυτές, το δυναμικό μείωσης των εκπομπών ανά μέτρο αποτελεί βασικό κριτήριο κατά τη φάση της τελικής επιλογής και χάραξης προτεραιοτήτων. ΒΗΜΑ 5ο: Καθορισμός προτεραιοτήτων και χρονοδιαγράμματος εφαρμογής Αφού ολοκληρωθεί η φάση της αξιολόγησης των μέτρων και ο υπολογισμός όλων των απαραίτητων δεικτών, καθορίζονται προτεραιότητες και τίθεται χρονοδιάγραμμα εφαρμογής για τα διάφορα μέτρα, χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων τα ακόλουθα κριτήρια: το αναμενόμενο ενεργειακό όφελος ανά μέτρο η μείωση αέριων εκπομπών (ιδιαίτερα των αερίων θερμοκηπίου) το σχετικό κόστος (συνήθως χρησιμοποιείται ως αντιπροσωπευτικός δείκτης το ανηγμένο μοναδιαίο κόστος) ο απαιτούμενος χρόνος μέχρι την έναρξη εφαρμογής του μέτρου (π.χ. απαιτούνται πολλές/ χρονοβόρες προπαρασκευαστικές μελέτες, άδειες κλπ.) η τεχνική πολυπλοκότητα του μέτρου ο βαθμός αρμοδιότητας του ΟΤΑ για την εφαρμογή του ΒΗΜΑ 6ο: Εκπόνηση «Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια» Όπως προαναφέρθηκε, το εν λόγω σχέδιο δράσης -ΣΔΑΕ- απαιτείται να υποβληθεί από το Δήμο προς την ΕΕ, στο πλαίσιο της συμμετοχής του στο «Σύμφωνο των Δημάρχων». Το ΣΔΑΕ, εκτός της Ελληνικής, θα γραφεί και στην Αγγλική γλώσσα, για τις ανάγκες της υποβολής. ΒΗΜΑ 7ο: Ανάπτυξη προγράμματος παρακολούθησης Το ΤΕΣΔ θα περιλαμβάνει κατάλληλο πρόγραμμα παρακολούθησης της προόδου εφαρμογής του. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 5 / 159

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Ο Δήμος Θερμαϊκού 2.1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2 Ο Δήμος Θερμαϊκού βρίσκεται ανατολικά του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης και σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από το κέντρο της πόλης. Η έκτασή του είναι στρέμματα και το θαλάσσιο μέτωπό του στο Θερμαϊκό κόλπο είναι περίπου 42,5 χιλιόμετρα. Ο Δήμος Θερμαϊκού δημιουργήθηκε σύμφωνα με το Νόμο 3852/2010 (ΦΕΚ 87/ ), «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πρόγραμμα Καλλικράτης», με έδρα την Περαία και αποτελείται από τους πρώην Δήμους και νυν Δημοτικές Ενότητες Θερμαϊκού, Μηχανιώνας και Επανομής. Η κάθε Δημοτική Ενότητα (Δ.Ε.) περιλαμβάνει τους πρώην δήμους και κοινότητες που είχαν συνενωθεί ως Δημοτικά Διαμερίσματα (Δ.Δ.) με το πρόγραμμα «Ι. Καποδίστριας». Ο Δήμος Θερμαϊκού πολεοδομικά εντάσσεται στην Ευρύτερη Περιοχή Θεσσαλονίκης (Ε.Π.Θ.), και έχει σημειώσει κατά τις περασμένες δύο δεκαετίες ραγδαία οικιστική και πληθυσμιακή ανάπτυξη. Οι υψηλοί αυτοί ρυθμοί οφείλονται κυρίως στη σταδιακή μετακίνηση των κατοίκων της Θεσσαλονίκης προς τις ανατολικές περιοχές και δευτερευόντως στην εγκατάσταση παλιννοστούντων ελληνοποντίων. Η εξέλιξη αυτή σχετίζεται με τη γειτνίαση της περιοχής στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης (Π.Σ.Θ.), την ύπαρξη του θαλάσσιου μετώπου, την προσφορά γης για κατοικία και την προσφορά σχετικά φθηνής κατοικίας. Έτσι, ο δήμος σταδιακά μετατράπηκε από χώρο παραθεριστικής κατοικίας σε περιοχή μόνιμης εγκατάστασης. Πίνακας 2.1.1: Δημοτικές ενότητες και οικισμοί (πρώην Δ.Δ.) του Δήμου Θερμαϊκού Δ.Ε. Θερμαϊκού Δ.Ε. Μηχανιώνας Δ.Ε. Επανομής Δ.Δ. Περαίας Δ.Δ. Μηχανιώνας Δ.Δ. Επανομής Δ.Δ. Νέων Επιβατών Δ.Δ. Κερασιάς Δ.Δ. Μεσημερίου Δ.Δ. Αγίας Τριάδας Δ.Δ. Αγγελοχωρίου 2 Στοιχεία από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Θερμαϊκού Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 6 / 159

11 2.2. ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Ο πληθυσμός του Δήμου Θερμαϊκού, σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ανέρχεται σε κατοίκους παρουσιάζοντας σημαντική αύξηση, κατά 25,9%, σε σχέση με τον πληθυσμό που απογράφηκε το Η επιλογή πολλών κατοίκων της Θεσσαλονίκης να εγκατασταθούν στο Δήμο Θερμαϊκού φανερώνεται επίσης στο ρυθμό αύξησης των κατοικιών ο οποίος πλησιάζει αυτόν της πληθυσμιακής αύξησης. Σημειώνεται ότι στο Δήμο Θερμαϊκού είναι εμφανής η παρουσία αλλοδαπών μόνιμων κατοίκων η οποία συνέβαλε σημαντικά στην έντονη πληθυσμιακή αύξηση των τελευταίων δεκαετιών. Πίνακας : Πληθυσμός του Δ. Θερμαϊκού για τα έτη 2001 και 2011 Πληθυσμός Σύνολο κατοικιών * ** *Απογραφή 2011 **ΤΑΠ-2011 Διάγραμμα : Πληθυσμιακή αύξηση Αναγωγή πληθυσμού με βάση τον αριθμό των υδρομέτρων Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 7 / 159

12 Πίνακας : Παρουσία αλλοδαπών σε επίπεδο Δήμου Θερμαϊκού και Δ.Ε. 4 Αλλοδαποί Δημοτική Ενότητα Αριθμός Ποσοστό, (%) Ποσοστό στο σύνολο (%) Θερμαϊκού ,2 11,4 Μηχανιώνας ,2 8,0 Επανομής ,6 5,8 Σύνολο ,0 9, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Οι οικιστικές ενότητες που αποτελούν σήμερα τον Δήμο Θερμαϊκού σύμφωνα με την απογραφή του 1981, είχαν πληθυσμό άτομα. Στην δεκαετία του 90 καταγράφηκε μια αυξανόμενη προτίμηση για την περιοχή σχετικά με την χρήση κατοικίας. Η γειτνίαση με την Θεσσαλονίκη αφ ενός και αφ εταίρου οι μικρότερες, σε σχέση με την Καλαμαριά και την Θεσσαλονίκη, τιμές στα ακίνητα, εδραίωσαν την προτίμηση αυτή και τη δεκαετία του 2000 ανέδειξαν την περιοχή σε προάστιο του μητροπολιτικού Δήμου Θεσσαλονίκης και εναλλακτική λύση μόνιμης κατοικίας. Ο σημερινός Δήμος Θερμαϊκού διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά του αστικού ιστού όπου κυριαρχούν οι χρήσεις της κατοικίας και του τριτογενή τομέα. Ειδικά η πλησιέστερη προς την Θεσσαλονίκη Δημοτική Ενότητα του Θερμαϊκού πλησιάζει πλέον σε πυκνότητα τα άτομα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Η πληθυσμιακή μεταβολή του Δήμου Θερμαϊκού καταγράφεται στον παρακάτω πίνακα : Πίνακας : Πληθυσμιακή εξέλιξη Δήμου Θερμαϊκού Έτος Πληθυσμός Ποσοστιαία μεταβολή Πηγή % Απογραφή % Απογραφή % Απογραφή % Απογραφή Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Θερμαϊκού Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 8 / 159

13 Η μεταβολή αυτή είχε σαν επακόλουθο την οικιστική έκρηξη στο δήμο η οποία με την σειρά της ενίσχυσε το φαινόμενο λειτουργώντας στην αρχή ως αποτέλεσμα και κατόπιν ως αιτία. Αποτέλεσμα αυτής της ανάπτυξης είναι η κατάσταση που αποτυπώνεται στον επόμενο πίνακα όπου φαίνονται τα κτίσματα του Δήμου Θερμαϊκού για το Πίνακας : Κτίσματα του Δήμου Θερμαϊκού για κατοικία και τριτογενή τομέα 5 Δημοτικές Ενότητες Πλήθος Σύνολα Οικιακή χρήση Επαγγελματική χρήση Κτίσματα (τ.μ.) Πλήθος Κτίσματα (τ.μ.) Πλήθος Κτίσματα (τ.μ.) ΠΕΡΑΙΑ , , , , , ,20 ΑΓ.ΤΡΙΑΔΑ 3.612, , , ,18 477, ,60 Ν.ΕΠΙΒΑΤΩΝ 5.585, , , ,28 703, ,85 ΕΠΑΝΟΜΗ , , , , , ,70 ΜΕΣΗΜΕΡΙ 1.054, ,86 693, ,86 247, ,00 Ν.ΜΗΧΑΝΙΩΝΑ 8.367, , , , , ,00 ΑΓΓΕΛΟΧΩΡΙΟΥ 1.207, ,00 831, ,00 336, ,00 Ν.ΚΕΡΑΣΙΑ 733, ,00 632, ,95 85, ,00 Σύνολα , , , , , ,35 Ποσοστό Πλήθους % Ποσοστό Εμβαδού % 100% 82,1% 17,9% 100% 88,8% 11,2% Η έντονη πληθυσμιακή αύξηση περιορίζεται τη διετία στα επίπεδα του 0,6-0,8% ετησίως 6. Πίνακας : Μεταβολές πληθυσμού και κτιριακού τομέα Έτος Πληθυσμός Μεταβολή % Αριθμός κατοικιών ,26% ΤΑΠ, Απογραφές & αναγωγές με βάση τα Υδρόμετρα Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 9 / 159

14 ,91% ,10% ,39% ,39% ,59% ,19% ,00% Σήμερα πλέον και με βάση τα στοιχεία των Υπηρεσιών του Δήμου Θερμαϊκού από το ΤΑΠ του 2011, η εικόνα που καταγράφεται είναι η παρακάτω : Πίνακας : Αριθμός και εμβαδόν κατοικιών και επαγγελματικών χώρων Πληθυσμός Αριθμός κατοικιών Εμβαδόν κατοικιών (μ 2 ) Αριθμός επαγγελματικών χώρων Εμβαδόν επαγγελματικών χώρων (μ 2 ) Το ποσοστό των κατοικιών επί του αθροίσματος με τον τριτογενή τομέα ανέρχεται σε 82,10%, ενώ το ποσοστό του τριτογενή τομέα επί του αθροίσματος με τις κατοικίες, ανέρχεται σε 17,90%. Το ποσοστό των κτισμάτων που προϋπήρχαν της εφαρμογής του Κ.Θ.Κ. επί του συνόλου των κτισμάτων του Δήμου Θερμαϊκού το 2011, θεωρείται ότι ακολουθεί την πληθυσμιακή μεταβολή και ανέρχεται στο 27,26% του σημερινού αριθμού. Αυτό γίνεται δεκτό τόσο για τις κατοικίες όσο και για τον τριτογενή τομέα και έτσι υπολογίζονται οι κατοικίες πριν το 1980 σε και τα κτίσματα του τριτογενή τομέα πριν το 1980 σε ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΚΑ 7 Ο Δήμος Θερμαϊκού γεωμορφολογικά και υδρογεωλογικά ανήκει στην ευρύτερη υδρολογική λεκάνη της Καλαμαριάς. Η υδρολογική λεκάνη της Καλαμαριάς έχει την κωδική αναγνώριση 1099 και εντάσσεται στο Υδατικό Διαμέρισμα της Κεντρικής Μακεδονίας Η περιοχή της υδρολογικής λεκάνης Καλαμαριάς γεωμορφολογικά διακρίνεται από τον υδροκρίτη, εντός του οποίου εκφορτίζεται το υδατικό δυναμικό των Δ-ΝΔ λοφωδών παρυφών της 7 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Θερμαϊκού Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 10 / 159

15 χερσονήσου της Χαλκιδικής. Γεωγραφικά καταλαμβάνει τη Ν-ΝΑ επέκταση της εκτεταμένης λοφώδους σειράς, η οποία ξεκινά ΒΑ του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης. Γεωμορφολογικά συνιστά τους Ν-ΝΔ πρόποδες του ορεινού όγκου του όρους Χολομώντα της Χαλκιδικής. Προς βορρά οριοθετείται από το επίμηκες Δ-ΝΔ διεύθυνσης τεκτονικό βύθισμα της λεκάνης του Ανθεμούντα, ενώ Ανατολικά από τις εκτεταμένες εξάρσεις του ορεινού κορμού της χερσονήσου της Χαλκιδικής. Οι Δυτικές και Νότιες εκθέσεις της λεκάνης περιβάλλονται από θάλασσα και συγκεκριμένα από το Θερμαϊκό κόλπο. Η ΒΑ χερσαία απόληξη της λεκάνης, αποτελεί το Ακρωτήριο του Μεγάλου Εμβόλου. Η υδρολογική της προέκταση στην υπολεκάνη Θερμαϊκού καταλήγει στην περιοχή του αεροδρομίου «Μακεδονία» στην περιοχή της Μίκρας. Η περιοχή του Δήμου Θερμαϊκού χαρακτηρίζεται από κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα και ιζηματογενή πετρώματα. Εξαιτίας της ειδικής γεωμορφολογικής και υδρολογικής συμπεριφοράς της λεκάνης, διαφοροποιήθηκε ο διαχωρισμός της σε σχέση με τις γειτονικές της λεκάνες (Ανθεμούντα και Χαβρία). Η ιδιαιτερότητα της λεκάνης Καλαμαριάς, να μην εκφορτίζει το υδατικό της περιεχόμενο κατά μήκος μίας μισγάγγειας κοίτης ενός τελικού υδατορεύματος αποδέκτη, επιβάλλει να τη διακρίνουμε βασιζόμενοι σε καθαρά υδρολογικά κριτήρια αποστράγγισης των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων. Βάσει του σκεπτικού αυτού ο υδροκρίτης ο οποίος χαρτογραφήθηκε διακρίνει τη λεκάνη αποστράγγισης σε μια λεκάνη υδροσυλλογής. Ο διαχωρισμός αυτός αφήνει ένα μικρό τμήμα (υπολεκάνη Θερμαϊκού) στο βόρειο τμήμα της λεκάνης με έκθεση βόρεια. Η επιφανειακή απορροή της υδρολογικής λεκάνης προέρχεται αποκλειστικά από ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα. Εκφορτίζει δε το υδατικό της περιεχόμενο προς το Θερμαϊκό κόλπο με τη βοήθεια ενός δικτύου υπό παράλληλων υδατορευμάτων, που αποτελεί και το υδρογραφικό δίκτυο της λεκάνης απορροής. Η σημασία του είναι ιδιαίτερα μεγάλη αφού η υδρολογική ανταπόκριση της λεκάνης κρίνεται από αυτό. Το υδρογραφικό δίκτυο κρίνεται δενδριτικής μορφής, μέτρια ανεπτυγμένο. Αναπτύσσονται λεκάνες μέχρι 3ης τάξης. Κύριο φυσιογραφικό χαρακτηριστικό της λεκάνης αποτελεί η μη ύπαρξη υδατορεύματος τελικού αποδέκτη των ρευμάτων μεγαλύτερης τάξεως. Γεγονός που σε συνδυασμό με τη γεωμορφολογική εικόνα της λεκάνης απορροής, η οποία δεν εμφανίζει κοίτη εκκένωσης, καθιστά δύσκολη τη διαχείριση της επιφανειακής υδρολογίας της λεκάνης. Η παραπάνω υδρολογική εικόνα δεικνύει τον τρόπο με τον οποίο το υδατικό δυναμικό της λεκάνης Καλαμαριάς αποδίδεται ολοκληρωτικά στον Θερμαϊκό δια μέσου πολλαπλών υπολεκανών απορροής. Από την άλλη μεριά, ο Θερμαϊκός κόλπος είναι από τις πλέον βεβαρυμμένες θαλάσσιες περιοχές καθώς είναι ο αποδέκτης αστικών και βιομηχανικών λυμάτων της Θεσσαλονίκης αλλά και αποβλήτων από τις αγροτικές δραστηριότητες της ευρύτερης ζώνης του Αξιού Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η θαλάσσια μάζα του όρμου και του κόλπου της Θεσσαλονίκης παρουσιάζει 5,7 φορές μεγαλύτερες συγκεντρώσεις φωσφορικών και 1,7 φορές μεγαλύτερες συγκεντρώσεις νιτρικών από μια ολιγοτροφική περιοχή. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 11 / 159

16 Η Επανομή είναι περιοχή υψηλής οικολογικής σημασίας αφού στην περιοχή «Φανάρι» υπάρχει ένας υδροβιότοπος έκτασης στρεμμάτων που λειτουργεί ως καταφύγιο αποδημητικών πουλιών και άλλων θηραμάτων και είναι πλούσιος σε χλωρίδα και πανίδα. Ο υδροβιότοπος της Επανομής είναι ενταγμένος στο πρόγραμμα «Natura 2000» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, ο υδροβιότοπος Αγγελοχωρίου είναι ενταγμένος στο πρόγραμμα «Natura 2000» της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Η έντονη πληθυσμιακή αύξηση που παρατηρήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες επέδρασε σημαντικά στην αλλαγή χρήσεων γης στην ευρύτερη περιοχή των οικισμών του Δήμου Θερμαϊκού. Παρά την έντονη οικιστική ανάπτυξη οι περιοχές με αστική δόμηση αγγίζουν μόλις το 2,3%. Τη μεγαλύτερη έκταση καταλαμβάνουν περιοχές καλλιεργήσιμες ή περιοχές που βρίσκονται σε αγρανάπαυση, σε ποσοστό 92,7%, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι οι περιοχές αυτές χρησιμοποιούνται για αγροτικές χρήσεις καθώς μεγάλα τμήματα έχουν καλυφθεί από εκτός σχεδίου δόμηση για πρώτη ή δεύτερη κατοικία. Πίνακας : Κατανομή της έκτασης του Δήμου Θερμαϊκού σε γενικευμένες κατηγορίες χρήσης / κάλυψης ανά Δημοτική Ενότητα 8 Δημοτική Ενότητα Σύνολο (χιλ. στρ.) Αγροτικές περιοχές Βοσκότοποι Υγρότοποι Αστική δόμηση Άλλες εκτάσεις Θερμαϊκού 20,8 20,1 0,7 Μηχανιώνας 21,7 18,7 0,9 0,9 1,2 Επανομής 90,9 85,4 3,2 0,7 1,4 1,4 Σύνολο 133,4 123,67 3,2 1,6 3,0 2,6 Διάγραμμα : Χρήσεις γης στο Δήμο Θερμαϊκού 8 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 12 / 159

17 2.6. ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Ο Νομός Θεσσαλονίκης κατατάσσεται στην 3 η κλιματική ζώνη της Ελλάδας στην οποία ζώνη, η εξωτερική θερμοκρασία περιβάλλοντος φτάνει τους 40 ο το καλοκαίρι, ενώ κατά τη χειμερινή περίοδο οι θερμοκρασίες παραμένουν χαμηλές σε σύγκριση με τις θερμότερες κλιματικές ζώνες 9. Πίνακας : Γεωγραφική θέση του Δήμου Θερμαϊκού Πόλη Περιοχή (Νομός) Γεωγραφικό πλάτος Γεωγραφικό μήκος Υψόμετρο Βαρομέτρου (m) Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκης 40 ο ο 58 4,8 Εικόνα : Κλιματικές ζώνες της Ελλάδος Α κλιματική ζώνη Β κλιματική ζώνη Γ κλιματική ζώνη Δ κλιματική ζώνη 9 Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ) Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 13 / 159

18 Εικόνα : Αθροιστική κατανομή εξωτερικών θερμοκρασιών κατά τη θερινή περίοδο για την Κλιματική Ζώνη Γ (Τ.Ο.Τ.Ε.Ε ) Εικόνα : Αθροιστική κατανομή εξωτερικών θερμοκρασιών κατά τη χειμερινή περίοδο για την Κλιματική Ζώνη Γ (Τ.Ο.Τ.Ε.Ε ) Πίνακας : Κύρια χαρακτηριστικά θερμοκρασιών εξωτερικού περιβάλλοντος και ταχύτητας ανέμου για την πόλη της Θεσσαλονίκης (Τ.Ο.Τ.Ε.Ε ) Μέση μηνιαία θερμοκρασία 24ώρου [ ο C] ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ 5,3 6,8 9,8 14,3 19,7 24,5 26,8 26,2 21,9 16,3 11,1 6,9 Μέση μηνιαία θερμοκρασία κατά την διάρκεια της ημέρας [ ο C], (μέση θερμοκρασία για την περίοδο ηλιοφάνειας της ημέρας) 6,5 8,1 11,2 15,8 21,1 25,9 28,2 27,7 23,5 17,8 12,4 8,1 Μέση μέγιστη μηνιαία θερμοκρασία [ ο C] Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 14 / 159

19 9,3 11,0 14,3 19,2 24,5 29,3 31,6 31,3 27,2 21,3 15,4 10,9 Μέση ελάχιστη μηνιαία θερμοκρασία [ ο C] 1,4 2,3 4,6 7,6 12,3 16,5 18,8 18,6 15,1 11,0 6,9 3,0 Μέση ταχύτητα του ανέμου [m/s] 3,0 3,0 2,8 2,8 2,6 3,1 3,3 2,9 2,8 2,5 2,6 2,8 Ειδικότερα, οι τιμές για τη μέση μηνιαία θερμοκρασία, κατά τη διάρκεια του 24ώρου και της ημέρας, καταδεικνύουν σχετικά χαμηλές μέσες μηνιαίες θερμοκρασίες 24ώρου, καθώς οι αντίστοιχες θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια ηλιοφάνειας δεν ξεπερνούν τους 28,2 ο C το μήνα Ιούλιο, ενώ είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ακόμη και την περίοδο Ιούνιος - Αύγουστος καταγράφονται μέσες ελάχιστες θερμοκρασίες της τάξης των 16.5 ο C. Σε ότι αφορά τη χειμερινή περίοδο, η εξωτερική θερμοκρασία κυμαίνεται κάτω από τους 10 ο C στη μεγαλύτερη διάρκεια της εν λόγω περιόδου. Συνεπώς η περιοχή της Θεσσαλονίκης χαρακτηρίζεται από ψυχρό κλίμα. Στο επόμενο διάγραμμα φαίνονται τα ύψη της τροχιάς του ήλιου κατά τις διάφορες εποχές του έτους στην περιοχή του Δήμου Θερμαϊκού. Εικόνα : Ηλιακή τροχιά για ελληνικές περιοχές με γεωγραφικό πλάτος 40 ο Β Συμπερασματικά, το κλίμα της περιοχής του Δήμου Θερμαϊκού μπορεί να θεωρηθεί μεσογειακό, με φανερή την ηπειρωτική επίδραση κατά τις διάφορες εποχές: η θερμοκρασία παρουσιάζει τις μεγαλύτερες τιμές της τον Ιούλιο και τις μικρότερες τον Ιανουάριο, το ετήσιο θερμομετρικό εύρος υπερβαίνει τους 20 C, ενώ κατά την ψυχρή εποχή εισβάλλουν απότομα πολύ ψυχρές αέριες μάζες και συχνά παγώνουν υδάτινες επιφάνειες. Χαρακτηριστικές επίσης είναι οι ήπιες και ηλιόλουστες ημέρες, που παρατηρούνται περίπου στα μέσα του χειμώνα, ο σχετικά μεγάλος αριθμός θερινών και τροπικών ημερών και η ελάττωση των βροχών το καλοκαίρι. Ως προς τους ανέμους, είναι διάφοροι κατά εποχές: τον χειμώνα επικρατούν οι βόρειοι, που έρχονται από την κοιλάδα του Αξιού (Βαρδάρης) και λιγότερο οι δυτικοί, την άνοιξη γίνονται συχνότεροι οι νοτιοδυτικοί (θαλάσσιες αύρες), το καλοκαίρι δεσπόζουν οι βόρειοι και οι νοτιοδυτικοί, που οφείλονται οι πρώτοι στο ρεύμα των ετησίων και οι δεύτεροι στη θαλάσσια αύρα, ενώ τον Σεπτέμβριο ελαττώνονται οι νοτιοδυτικοί και από τον Νοέμβριο κυριαρχούν πάλι οι βόρειοι και οι δυτικοί. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 15 / 159

20 2.7. ΔΙΚΤΥΑ ΥΠΟΔΟΜΩΝ Α) Συγκοινωνιακά δίκτυα Οι μεταφορές εντός των ορίων του Δήμου Θερμαϊκού εξυπηρετούνται μόνο από οδικό δίκτυο. Κύριος οδικός άξονας του Δήμου είναι η Επαρχιακή οδός Θεσσαλονίκης - Μηχανιώνας, η οποία δίνει πρόσβαση στις Δημοτικές Ενότητες (Δ.Ε.) Θερμαϊκού και Μηχανιώνας από τη Θεσσαλονίκη. Η πρόσβαση στη Δ.Ε. της Επανομής από τη Θεσσαλονίκη γίνεται από άλλες οδούς για τη μεν Επανομή από τον κόμβο της Επαρχιακής οδού Θεσσαλονίκης - Μηχανιώνας προς Πλαγιάρι και Επανομή, ενώ για το Μεσημέρι από τον κόμβο του Μεσημερίου επί της Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης Μουδανιών. Εντός της περιοχής του Δήμου Θερμαϊκού υπάρχει πυκνό δίκτυο αγροτικών δρόμων, το οποίο εκτός των καλλιεργούμενων εκτάσεων εξυπηρετεί και την πρόσβαση στις εκτός σχεδίου κατοικίες. Τα αστικά λεωφορεία του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΟΑΣΘ) αποτελούν τα μόνα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ) που εξυπηρετούν τις μετακινήσεις του Δήμου Θερμαϊκού. Όλοι οι οικισμοί συνδέονται με τη Θεσσαλονίκη αλλά και μεταξύ τους με πέντε (5) γραμμές αστικών λεωφορείων που αυξάνονται σε επτά (7) Ιούλιο και Αύγουστο μήνα. Εικόνα : Όρια Δήμου Θερμαϊκού και οικισμοί. 10 Β) Δίκτυα Ύδρευσης Αποχέτευσης 10 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 16 / 159

21 Το δίκτυο ύδρευσης τροφοδοτείται από γεωτρήσεις τις οποίες διαχειρίζεται η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Θερμαϊκού (ΔΕΥΑΘ). Συγχρόνως πολλές κατοικίες εξυπηρετούνται από ιδιωτικά δίκτυα ή από δικές τους γεωτρήσεις, ενώ υπάρχουν και πολλές γεωτρήσεις για την άρδευση των καλλιεργούμενων εκτάσεων (γύρω στις 350 μόνο στην περιοχή της Επανομής). Η υδροδότηση αποτελεί ένα από τα κρίσιμα προβλήματα του Δήμου Θερμαϊκού καθώς οι ολοένα αυξανόμενες ανάγκες (λόγω της διαρκούς αύξησης των κατοικιών αλλά και του τριτογενή τομέα), με αιχμή κατά τη θερινή περίοδο, οδηγούν σε μεγαλύτερη άντληση υδάτων με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του υδροφόρου ορίζοντα και της ποιότητας του νερού λόγω υφαλμύρωσης. Τα αποχετευτικά δίκτυα των Δ.Ε. Θερμαϊκού και Μηχανιώνας ανήκουν στην Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ). Στην περιοχή του Αγγελοχωρίου λειτουργεί βιολογικός καθαρισμός ο οποίος δέχεται τα λύματα των δύο Δ.Ε. μαζί με αυτά των πολεοδομικών ενοτήτων της ανατολικής Θεσσαλονίκης. Η ιχθυόσκαλα της Μηχανιώνας διαθέτει δικές της εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού ΤΟΜΕΙΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 11 Σε ότι αφορά την τοπική οικονομία, το μέγεθος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού του Δήμου Θερμαϊκού προσεγγίζει το 49,7% έναντι του μη ενεργού οικονομικά πληθυσμού που αποτελεί το 50,3%. Λόγω της οικιστικής και πληθυσμιακής ανάπτυξης του Δήμου, σημειώνεται σταδιακή μείωση του πρωτογενούς τομέα. Όσον αφορά στον αγροτικό τομέα οι περισσότερες καλλιέργειες, συνολικής έκτασης στρεμμάτων, βρίσκονται στην περιοχή της Επανομής με κυριότερα είδη τα σιτηρά, το βαμβάκι, τα αμπέλια, τις ελιές, τα κηπευτικά και το γλυκάνισο 12. Στην Αγία Τριάδα, Νέους Επιβάτες και Περαία καλλιεργούνται κυρίως κηπευτικά ενώ στο αγρόκτημα Μηχανιώνας - Κερασιάς σιτηρά, βιομηχανικά φυτά (βαμβάκι) και ελιές και στο αγρόκτημα του Αγγελοχωρίου λαχανικά και θερμοκηπιακές καλλιέργειες. Η αλιεία επίσης έχει μειωθεί σημαντικά και μόνο στη Νέα Μηχανιώνα εξακολουθεί να είναι η κυριότερη οικονομική δραστηριότητα και βασικός μοχλός ανάπτυξης. Η Νέα Μηχανιώνα διαθέτει το μεγαλύτερο αλιευτικό στόλο μέσης αλιείας στην Ελλάδα. Στην περιοχή της εκτός από το λιμάνι λειτουργεί και το αλιευτικό καταφύγιο στο Αγγελοχώρι, ενώ η ιχθυόσκαλα της Νέας Μηχανιώνας, η οποία τέθηκε σε λειτουργία το 1998, θεωρείται μία από τις σημαντικότερες εγκαταστάσεις υποδομής καθώς μετέφερε την εμπορική δραστηριότητα των αλιέων από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης στη Νέα Μηχανιώνα. Ο τριτογενής τομέας είναι αυτός που συμβάλλει περισσότερο στην οικονομία της περιοχής. Στον κλάδο του λιανικού εμπορίου και υπηρεσιών ο μεγαλύτερος αριθμός των επιχειρήσεων 11 Στοιχεία από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Θερμαϊκού Αγροτικός Συνεταιρισμός Επανομής Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 17 / 159

22 συγκεντρώνεται στις υπηρεσίες εστίασης και διασκέδασης, στα είδη οικιακού εξοπλισμού, στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και ασφάλειες, στους τομείς εμπορίας τροφίμων και ποτών, ειδών ένδυσης και υπόδησης, υπηρεσίες εκπαίδευσης και άθλησης, εμπορία αυτοκινήτων και ανταλλακτικών, ενοικιαζόμενα δωμάτια και διάφορες άλλες υπηρεσίες. Οι επιχειρήσεις του δευτερογενή τομέα δραστηριοποιούνται σε κλάδους παρόμοιους με του τριτογενή τομέα όπως της ένδυσης-υπόδησης, τροφίμων-ποτών, ξύλου και επίπλου, θερμουδραυλικές και μεταλλικές κατασκευές και διάφορα άλλα. Όλες σχεδόν ανήκουν στην κατηγορία των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων από την άποψη του μεγέθους, της απασχόλησης, της δυναμικότητας και του κεφαλαίου. Πίνακας 2.8.1: Αριθμός επιχειρήσεων ανά Δημοτική Ενότητα 13 Δημοτική Ενότητα Πρωτογενής τομέας Δευτερογενής τομέας Τριτογενής τομέας Θερμαϊκού Μηχανιώνας Επανομής Σύνολο ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Η ενεργειακή ζήτηση στον Δήμο Θερμαϊκού καλύπτεται κυρίως με συμβατικά καύσιμα (diesel, βενζίνη, μαζούτ) και ηλεκτρισμό από το εθνικό δίκτυο της ΔΕΗ. Δεν γίνεται χρήση του Φυσικού Αερίου αφού η ΕΠΑ Θεσσαλονίκης πραγματοποιεί την επέκταση του δικτύου της στην περιοχή κατά την παρούσα χρονική περίοδο και αναμένεται η ζήτηση να παρουσιάσει έξαρση το Η παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), που μέχρι σήμερα οφείλεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία, περιορίζεται στην χρήση ηλιακών συλλεκτών για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης χωρίς να επεκτείνεται στην παραγωγή ζεστού νερού για θέρμανση. Με την εφαρμογή του ΚΕΝΑΚ στα νέα κτίρια και την υποχρέωση παραγωγής ζεστού νερού χρήσης κατά τουλάχιστον 60% από ΑΠΕ, αναμένεται αύξηση της χρήσης τους. Εντός των ορίων του Δήμου δεν λειτουργεί προς το παρόν ιδιωτική ή δημοτική μονάδα ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ ή ορυκτά καύσιμα 13 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 18 / 159

23 Προσφάτως, λόγω του προγράμματος «Φωτοβολταϊκά στην Στέγη», ξεκίνησε η αξιοποίηση ηλιακής ενέργειας για ηλεκτροπαραγωγή χωρίς όμως να επηρεάζει ακόμα σημαντικά τα ενεργειακά δεδομένα του Δήμου. Η χρήση βιομάζας περιορίζεται στην καύση ξυλείας σε τζάκια (ανοικτές εστίες) χωρίς να μπορεί να θεωρηθεί σαν κύρια πηγή ενέργειας για θέρμανση. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 19 / 159

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Υφιστάμενες καταναλώσεις και παραγωγή ενέργειας 3.1. ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Δημοτικά κτίρια & εγκαταστάσεις Α) ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ Ο Δήμος Θερμαϊκού είναι υπεύθυνος για την διαχείριση 46 σχολικών κτιρίων, τα οποία αριθμούν 35 σχολικές μονάδες και 31 δημοτικών κτιρίων. Τα έντεκα από τα δημοτικά κτίρια είναι προς εκμετάλλευση (εννέα καταστήματα, μία κατοικία και ένα Σφαγείο) και κατά συνέπεια κατατάσσονται στην κατηγορία του τριτογενή τομέα. Πίνακας : Κατάσταση δημοτικών κτιρίων Κατηγορία κτιρίων Αριθμός κτιρίων Εμβαδόν (μ 2 ) Νηπιαγωγεία Δημοτικά Σχολεία (39) 35 Γυμνάσια Λύκεια (14) 11 Δημοτικά κτήρια (17) 14 Κτήρια Δημοτικής Επιχείρησης (3) Σύνολο Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Η κατανάλωση ενέργειας σε σχολεία και δημοτικά κτίρια κυμαίνεται σε μια μέση τιμή των 19 ΚWh/m 2 για την ηλεκτρική ενέργεια και 36 ΚWh/m 2 για την θερμική ενέργεια (πετρέλαιο θέρμανσης) 14. Σύμφωνα με την κατανάλωση πετρελαίου στην κατηγορία των δημοτικών κτηρίων, Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος & Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 20 / 159

25 όπως αυτή παρουσιάζεται στο επόμενο εδάφιο, η μέση τιμή για την θερμική ενέργεια (πετρέλαιο θέρμανσης) στον Δήμο Θερμαϊκού είναι 45,2 ΚWh/m 2 αυξημένη κατά 25,6%. Η ίδια αύξηση λαμβάνεται και για την ηλεκτρική ενέργεια που υπολογίζεται σε 1.555,9 ΜWh Κατανάλωση ενέργειας από πετρέλαιο θέρμανσης Η κατανάλωση ενέργειας από το πετρέλαιο θέρμανσης προκύπτει από τα παραστατικά που τηρούν οι Υπηρεσίες του Δήμου Θερμαϊκού για το έτος 2011 και αφορούν στο 63% των σχολικών μονάδων και από τα οποία προκύπτει η μέση κατανάλωση των 4,52 λιτ/μ 2. Η κατανάλωση ενέργειας από το πετρέλαιο θέρμανσης για τα υπόλοιπα υπολογίζεται με βάση τα τετραγωνικά μέτρα και την παραπάνω μέση τιμή. Για την μετατροπή του όγκου καυσίμου σε ενέργεια θα χρησιμοποιηθεί ο συντελεστής μετατροπής των Οδηγιών του Συμφώνου των Δημάρχων (EMEP/EEA 2009, IPCC 2006) που είναι 10 ΚWh/lt. Στον πίνακα που ακολουθεί αναγράφονται οι συνολικές καταναλώσεις ενέργειας από το πετρέλαιο θέρμανσης ανά κατηγορία κτιρίων για το έτος Πίνακας : Καταναλώσεις πετρελαίου θέρμανσης δημοτικών κτηρίων Περιγραφή Εμβαδόν Κατανάλωση (λίτρα) Μέση κατανάλωση ( λιτ/μ 2 ) Κατανάλωση Ενέργειας (MWh) Μέση κατανάλωση Ενέργειας (KWh/μ 2 ) Σχολεία με στοιχεία κατανάλωσης Σχολεία χωρίς στοιχεία κατανάλωσης Σύνολο Σχολείων Δημοτικά κτίρια , ,7 45, ,52 977,7 45, , , , ,79 Σύνολο , ,43 Κατανάλωση ενέργειας από άλλα καύσιμα Στα κτίρια για την διαχείριση των οποίων είναι υπεύθυνος ο Δήμος Θερμαϊκού και η Δημοτική Επιχείρηση δεν γίνεται χρήση άλλων καυσίμων πλην των παραπάνω. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 21 / 159

26 Β) ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Οι εγκαταστάσεις για τη διαχείριση των οποίων είναι υπεύθυνος ο Δήμος Θερμαϊκού περιλαμβάνουν αντλιοστάσια και γεωτρήσεις. Στις εγκαταστάσεις αυτές, που γενικώς έχουν σχέση με δίκτυα ύδρευσης, γίνεται χρήση μόνο ηλεκτρικής ενέργειας. Αν και για την εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων που είναι εγκατεστημένη στην περιοχή του Αγγελοχωρίου υπεύθυνη διαχείρισης είναι η Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ), η κατανάλωση σε ηλεκτρική ενέργεια αυτής υπολογίζεται στις γενικές καταναλώσεις του Δήμου Θερμαϊκού γιατί λειτουργεί σε περιοχή εντός των ορίων του Δήμου. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να προκύψει από στοιχεία παροχών και ωρών λειτουργίας των απολήψεων υδρευτικού ύδατος, στοιχεία που διαθέτει η Τεχνική Υπηρεσία της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης Θερμαϊκού (ΔΕΥΑΘ). Πίνακας : Καταναλώσεις ηλεκτρικής ενέργειας δημοτικών εγκαταστάσεων Δημοτικές Εγκαταστάσεις Απολήψεις Κατανάλωση Η/Ε (ΜWh) Απολήψεις Υδρευτικού Ύδατος Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων Σύνολο Γ) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Πίνακας : Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας δημοτικών κτιρίων & εγκαταστάσεων Κατηγορίες Κατανάλωση Η/Ε (ΜWh) Δημοτικά κτήρια Εγκαταστάσεις Σύνολο Κατοικίες Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 22 / 159

27 Με βάση τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην ενότητα «2.5. Πολεοδομικά δεδομένα» προκύπτει για το 2011 ότι εντός των ορίων του Δήμου υπάρχουν κατοικίες με αντίστοιχο εμβαδόν τετραγωνικά μέτρα. Το ποσοστό των κατοικιών επί του συνόλου των κατοικιών και των επαγγελματιών χώρων του Δήμου Θερμαϊκού ανέρχεται σε 82,10% ενώ το ποσοστό των κατοικιών που προϋπήρχαν της εφαρμογής του Κ.Θ.Κ. επί του συνόλου των κατοικιών σε 27,6%. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία 15 η μέση κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανά νοικοκυριό υπολογίζεται σε 4,97 MWh. Για το σύνολο του Δήμου Θερμαϊκού η κατανάλωση ενέργειας στον οικιακό τομέα υπολογίζεται σε ΜWh. Κατανάλωση ενέργειας από πετρέλαιο θέρμανσης Η κατανάλωση ενέργειας από πετρέλαιο εκτιμήθηκε σύμφωνα με τη μέση κατανάλωση καυσίμου για θέρμανση ανά τετραγωνικό μέτρο 16. Πίνακας : Ενεργειακές απαιτήσεις & κατανάλωση καυσίμου για θέρμανση κατοικιών σε 36 πόλεις στην Ελλάδα ΠΟΛΗ ΖΩΝΗ Ενεργειακές απαιτήσεις (KWh/m 2 ) Ενδεικτική κατανάλωση καυσίμου (lt πετρελαίου/m 2 ) ΠΟΛΥΚΑΤ. ΠΟΛΥΚΑΤ. ΜΟΝΟΚΑΤ. ΜΟΝΟΚΑΤ. ΠΟΛΥΚΑΤ. ΠΟΛΥΚΑΤ. ΜΟΝΟΚΑΤ. ΜΟΝΟΚΑΤ. ΧΩΡΙΣ Θ/Μ ΜΕ Θ/Μ ΧΩΡΙΣ Θ/Μ ΜΕ Θ/Μ ΧΩΡΙΣ Θ/Μ Θ/Μ ΧΩΡΙΣ Θ/Μ ΜΕ Θ/Μ Αθήνα Β Θεσσαλονίκη Γ 184,8 62,6 241,2 73,1 21,7 7,4 28,4 8,6 Πίνακας : Μέση κατανάλωση πετρελαίου τυπικής κατοικίας Ενδεικτική κατανάλωση καυσίμου (lt πετρελαίου/m 2 ) Μεσοσταθμική κατανάλωση καυσίμου (lt πετρελαίου/m 2 ) ΧΩΡΙΣ Θ/Μ ΜΕ Θ/Μ 27,6% ΧΩΡΙΣ Θ/Μ + 72,4% ΜΕ Θ/Μ 25,1 8,0 12, ΚΑΠΑ, Ετήσια Έκθεση Κ. Παπακώστας, Ν. Κυριάκης και Δ. Οικονόμου, «Εκτίμηση της κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση σε κτίρια κατοικιών 36 ελληνικών πόλεων» Κ. Παπακώστας, Ν. Κυριάκης και Δ. Οικονόμου Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 23 / 159

28 Με βάση τα παραπάνω υπολογίζεται η μεσοσταθμική κατανάλωση καυσίμου που λαμβάνει υπ όψη κατοικίες πριν το 1979 σε ποσοστό 27,6% και κατοικίες με Κ.Θ.Κ. σε ποσοστό 72,4% που ανέρχεται σε 12,706 λίτρα πετρελαίου ανά τετραγωνικό μέτρο. Η μετατροπή της κατανάλωσης πετρελαίου σε κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται με τη χρήση του συντελεστή μετατροπής των Οδηγιών του Συμφώνου των Δημάρχων (EMEP/EEA 2009, IPCC 2006) που είναι 10 KWh/lt. Πίνακας : Καταναλώσεις πετρελαίου οικιακού τομέα Έτος Εμβαδόν κατοικιών (μ 2 ) Κατανάλωση πετρελαίου (λιτ) Κατανάλωση ενέργειας (MWh) Κατανάλωση ενέργειας από άλλα καύσιμα Στα κτίρια κατοικιών δεν υπάρχουν στοιχεία για χρήση άλλων καυσίμων, σαν κύρια πηγή ενέργειας, πλην των παραπάνω. Η χρήση βιομάζας καλύπτει περισσότερο ανάγκες ανοικτών εστιών και δεν θεωρείται ως κύρια πηγή ενέργειας. Συνεπώς δεν είναι ασφαλές, για τους υπολογισμούς, να αφαιρεθεί από την κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης Τριτογενής τομέας Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Με βάση τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην ενότητα «2.5. Πολεοδομικά δεδομένα» προκύπτει για το 2011 ότι εντός των ορίων του Δήμου Θερμαϊκού υπάρχουν ιδιοκτησίες του τριτογενή τομέα με αντίστοιχο εμβαδόν τετραγωνικών μέτρων. Το ποσοστό δε του τριτογενή τομέα επί του συνόλου των ιδιωτικών κτισμάτων του Δήμου ανέρχεται σε 17,9%. Σύμφωνα με μελέτη του ΑΠΘ για κτίριο του τριτογενή τομέα, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κυμαίνεται σε μια μέση τιμή των 125 kwh/μ 2. Με βάση τα παραπάνω η κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας Τριτογενούς υπολογίζεται σε ,75 MWh. Κατανάλωση ενέργειας από πετρέλαιο θέρμανσης Λόγω έλλειψης επαρκών δεδομένων για τον υπολογισμό της κατανάλωσης πετρελαίου του τριτογενούς τομέα, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τη μελέτη του ΚΑΠΕ με τίτλο «Energy Efficiency Policies and Measures in Greece». Για την κατανάλωση ενέργειας από πετρέλαιο θέρμανσης χρησιμοποιήθηκαν στατιστικά στοιχεία από τα οποία προκύπτει ότι η εταξύ κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και κατανάλωσης ενέργειας από πετρέλαιο για τον τριτογενή τομέα διέπεται από την σχέση : Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 24 / 159

29 {Κατανάλωση Πετρελαίου (KWh)} = {Κατανάλωση Ηλεκτρισμού (KWh)} / 3,92 Με βάση τα παραπάνω η κατανάλωση ενέργειας του τριτογενούς τομέα από πετρέλαιο υπολογίζεται σε 9.918,1 ΜWh. Κατανάλωση ενέργειας από άλλα καύσιμα Στα κτήρια του Τριτογενή Τομέα δεν υπάρχουν στοιχεία για χρήση άλλων καυσίμων, σαν κύρια πηγή ενέργειας, πλην των παραπάνω Δημοτικός φωτισμός Ο Δήμος διαχειρίζεται το φωτισμό των οδών και των κοινόχρηστων χώρων, εντός των ορίων του, οι καταναλώσεις των οποίων υπολογίζονται σύμφωνα με τα παρακάτω στοιχεία που δόθηκαν από την Τεχνική Υπηρεσία (τμήμα Ηλεκτρολόγων). Πίνακας : Στοιχεία δημοτικού φωτισμού Δημοτικός φωτισμός Pillars Φ.Σ. / Σημεία Δ.Δ. Περαίας Δ.Δ. Μηχανιώνας Δ.Δ. Επανομής Τα χαρακτηριστικά των Pillars είναι σχεδόν ίδια (τριφασικές παροχές 3x35Α) και τροφοδοτούν κατά μέσο όρο 12 σημεία ανά φάση μέσης ισχύος 200W ανά ΦΣ και λειτουργούν περίπου 10 ώρες την ημέρα (λαμβάνεται h ανά έτος). Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας υπολογίζεται προσεγγιστικά σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία. Πίνακας : Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας δημοτικού φωτισμού Δημοτικός φωτισμός Pillars (3φασικά) Σημεία φωτισμού Φ.Σ. (*) Μέση Ισχύς Watt / σημείο Λειτουργία ώρες / έτος Κατανάλωση Η/Ε (ΚWh) Δ.Δ. Περαίας Δ.Δ. Μηχανίωνας Δ.Δ. Επανομής Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 25 / 159

30 Σύνολο (*) : 12 περίπου ΦΣ ανά γραμμή (φάση) 3.2. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ & ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 17 Η αλλαγή των χρήσεων γης υπέρ της οικιστικής δόμησης μείωσε σημαντικά τον πρωτογενή τομέα τις τελευταίες δεκαετίες. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από τις εγκαταστάσεις του πρωτογενούς τομέα αφορά κυρίως σε απολήψεις αρδευτικού ύδατος στις τοπικές καλλιέργειες εντός των ορίων του Δήμου Θερμαϊκού και κυρίως στη Δ.Ε. Επανομής. Η καλλιεργήσιμη γη είναι περίπου στρέμματα και κατανέμεται όπως παρακάτω : Πίνακας : Κατανομή Καλλιεργειών Κατανομή Καλλιεργειών Επιφάνεια (στρέμματα) Αριθμός ποτιστικών Σιτάρια κριθάρια Βαμβάκια Καλαμπόκια 250 Αμπέλια Ελιές Κηπευτικά (πρώτη καλλιέργεια) Κηπευτικά επίσπορα (δεύτερη καλλιέργεια) Γλυκάνισος 500 Όσπρια 150 Σύνολο Η συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας των γεωτρήσεων εκτιμάται με βάση τη μέση ετήσια κατανάλωση. Πίνακας : Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας πρωτογενούς τομέα Μέση Ισχύς Μέση Μέση Γεωτρήσεις Συνολική 17 Στοιχεία από το Γεωργικό Συνεταιρισμό Επανομής Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 26 / 159

31 Λειτουργία Κατανάλωση Κατανάλωση P (KW) (ώρες /έτος) KWh / έτος Αριθμός ΜWh / έτος 15, Ο δευτερογενής τομέας περιέχει λίγες και μικρής κλίμακας επιχειρήσεις με δραστηριότητες παρόμοιες με του τριτογενή τομέα και με ελάχιστη συμμετοχή στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση του Δήμου Θερμαϊκού. Για το λόγο αυτό δεν θεωρείται σκόπιμο να εξεταστεί στην παρούσα μελέτη ως ξεχωριστός καταναλωτής ενέργειας ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Δημοτικά οχήματα Για τον υπολογισμό των καταναλώσεων καυσίμων των δημοτικών οχημάτων συγκεντρώθηκαν στοιχεία από τις Υπηρεσίες του Δήμου Θερμαϊκού και της ΔΕΥΑΘ που αφορούσαν στις ετήσιες καταναλώσεις ανά όχημα για το Οι καταναλώσεις καυσίμων για το έτος αναφοράς, το 2011, σύμφωνα και με τις εκτιμήσεις των Υπηρεσιών του δήμου και της ΔΕΑΥΘ, είναι παρόμοιες με αυτές του 2012 καθώς κατά το έτος αναφοράς κυκλοφορούσαν τα ίδια οχήματα με τα υπάρχοντα και εξυπηρετούσαν τις ίδιες λειτουργίες. Για το δημοτικό στόλο δόθηκαν από την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου Θερμαϊκού οι καταναλώσεις ανά όχημα για έξι μήνες, από τον Φεβρουάριο μέχρι και τον Ιούλιο. Οι συνολικές καταναλώσεις του έτους εκτιμήθηκαν στο διπλάσιο με την παραδοχή ότι παρόμοιες καταναλώσεις έγιναν και στους υπόλοιπους μήνες. Για τα οχήματα της ΔΕΥΑΘ δόθηκαν από την Τεχνική Υπηρεσία της ΔΕΥΑΘ οι καταναλώσεις ανά όχημα που προβλέπονται στον Προϋπολογισμό του Δήμου Θερμαϊκού του 2012 εκτιμώντας ότι αυτές είναι και οι πραγματικές καταναλώσεις. Οι καταναλώσεις καυσίμων των οχημάτων του δήμου και της ΔΕΥΑΘ ανά τύπο καυσίμου σε λίτρα μετατράπηκαν σε καταναλώσεις ενέργειας σε MWh πολλαπλασιαζόμενες με τους συντελεστές μετατροπής για το ντίζελ (10KWh/lt) και για τη βενζίνη (9,2KWh/lt), σύμφωνα με τι Οδηγίες του ΕΜΕΡ/ΕΕΑ. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΥΣΙΜΩΝ (lt) ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Κατανάλωση καυσίμων (lt) Κατανάλωση Ντίζελ (lt) Κατανάλωση Βενζίνη (lt) Κατανάλωση Ενέργειας (MWh) Ενέργεια Ντίζελ (MWh) Ενέργεια Βενζίνη (MWh) Δημοτικά οχήματα , , ,57 145,06 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 27 / 159

32 Οχήματα ΔΕΥΑΘ , ,00 205,00 59,80 ΣΥΝΟΛΟ , , ,57 204,86 ΣΥΝΟΛΟ 2.835, Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές Ο τομέας των ιδιωτικών μεταφορών παρουσιάζει ιδιαίτερη δυσκολία στην ακριβή εκτίμηση των εκπομπών αφενός γιατί δεν υπάρχουν στοιχεία στους Δήμους ή σε άλλους Οργανισμούς σε σχέση με τον αριθμό των οχημάτων που κυκλοφορούν ετησίως, αφετέρου γιατί οι αποστάσεις που διανύουν δεν είναι μετρήσιμες και καθορίζονται τόσο από τα χαρακτηριστικά των μετακινήσεων, δηλαδή τη ζήτηση σε τοπικό επίπεδο, όσο και από άλλες παραμέτρους που εξελίσσονται σε εθνικό επίπεδο. Πλην όμως οι οδικές μεταφορές είναι αυτές που καταναλώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό ενέργειας, ενώ συγχρόνως δίνουν και το μεγαλύτερο περιθώριο μείωσης των εκπομπών του CO 2. Οι εκτιμήσεις του αριθμού των οχημάτων στηρίχθηκαν σε πραγματικά δεδομένα που προέρχονται από μετρήσεις κυκλοφοριακών φόρτων σε χαρακτηριστικά σημεία βασικών αξόνων, ενώ τα μήκη των αποστάσεων που διανύονται καθημερινά εξαρτήθηκαν από τις συνήθεις αφετηρίες και προορισμούς των μετακινήσεων ενώ συγχρόνως έγινε διαχωρισμός του είδους των μετακινήσεων ανά τύπο οδού. Α) ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για τον υπολογισμό των καταναλώσεων από ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές, σύμφωνα με τις Οδηγίες του ΕΜΕΡ/ΕΕΑ, χρησιμοποιήθηκε ο τύπος: Καταναλώσεις καυσίμων (KWh)=διανυόμενη απόσταση (km) x μέση κατανάλωση καυσίμων (l/km) x συντελεστή μετατροπής σε ενέργεια (KWh/l) Η ετήσια διανυόμενη απόσταση υπολογίστηκε βάσει του αριθμού των οχημάτων που κινούνται εντός του Δήμου Θερμαϊκού, ανά τύπο καυσίμου, και την απόσταση που διανύουν καθημερινά σε σχέση με τον τόπο κατοικίας, εργασίας ή αναψυχής. Για τον υπολογισμό του αριθμού των οχημάτων και της σύνθεσης της κυκλοφορίας τα πρωτογενή στοιχεία αφορούσαν σε μετρήσεις κυκλοφοριακών φόρτων σε σημεία που θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν την κίνηση των οχημάτων. Η τελική εκτίμηση έγινε με αναγωγές βάσει πληθυσμιακών δεδομένων του Δήμου Θερμαϊκού και διαφόρων παραγόντων που καθορίζουν το είδος των μετακινήσεων. Οι εκτιμήσεις των αποστάσεων που διανύονται έγιναν ξεχωριστά για τα οχήματα που κυκλοφορούν εντός των οικισμών και για αυτά που κινούνται στα τμήματα των οδικών αξόνων της Επαρχιακής Οδού Θεσσαλονίκης-Μηχανιώνας και της Επαρχιακής Οδού Επανομής εντός των ορίων του Δήμου Θερμαϊκού τα οποία παρουσιάζουν και τους Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 28 / 159

33 υψηλότερους κυκλοφοριακούς φόρτους Οι διανυόμενες αποστάσεις προς το Μεσημέρι θεωρούνται αμελητέες καθώς ο κόμβος του Μεσημερίου επί της Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης-Μουδανιών είναι πλησίον του οικισμού. Οι μετακινήσεις στο υπόλοιπο δίκτυο που εξυπηρετούν καλλιέργειες και κατοικίες εκτός σχεδίου εκτιμώνται ελάχιστες σε σχέση με αυτές του κυρίου δικτύου και δεν συνυπολογίζονται 18. () Η μέση κατανάλωση καυσίμων και οι συντελεστές μετατροπής σε ενέργειας δίνονται από το ΕΜΕΡ/ΕΕΑ. Πίνακας : Μέση κατανάλωση καυσίμου ανά τύπο οχήματος (lt/km) Καύσιμο Επιβατικά Ελαφρά φορτηγά Βαρέα φορτηγά Λεωφορεία Δίκυκλα Βενζίνη 0,096 0,130 0,040 Πετρέλαιο 0,069 0,098 0,298 0,292 Πίνακας : Συντελεστής μετατροπής όγκου καυσίμου σε ενέργεια Καύσιμο Συντελεστής (KWh/lt) Βενζίνη 9,2 Πετρέλαιο 10,00 Εικόνα : Βασικοί οδικοί άξονες και είσοδοι στις Δ.Ε. του Δήμου Βλ Εικόνα Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 29 / 159

34 Β) ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Αριθμός οχημάτων που κινούνται στο Δήμου Θερμαϊκού Οχήματα που κινούνται εσωτερικά των οικισμών Από τις μετρήσεις που έγιναν για την εκπόνηση μελέτης 20 για το Δήμο Θερμαϊκού υπολογίστηκαν οι κυκλοφοριακοί φόρτοι στις οδούς Αμπελοκήπων και Φιλίππου. Γίνεται η παραδοχή ότι τα οχήματα του οικισμού της Περαίας θα διασχίσουν τουλάχιστον μία φορά τη μέρα μία από τις δύο βασικές οδούς, οι οποίες αφενός αποτελούν τις εισόδους από τον οδικό άξονα της Επαρχιακής Οδού Θεσσαλονίκης-Μηχανιώνας, αφετέρου δίνουν πρόσβαση στο παραλιακό μέτωπο. Εικόνα : Οικισμός Περαίας και οδοί μελέτης κυκλοφοριακών φόρτων 20 Ιωάννης Πολίτης, «Μελέτη Κυκλοφοριακών Επιπτώσεων από την κατασκευή ποδηλατοδρόμου στην οδό Φιλίππου του Δ.Δ. Περαίας του Δήμου Θερμαϊκού», 2011 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 30 / 159

35 Πίνακας : Μέγιστος ωριαίος φόρτος στις οδούς Φιλίππου και Αμπελοκήπων Ωρα Φιλίππου Αμπελοκήπων Σύνολο Επιβατικά- Ημιφορτηγά Δίκυκλα Φορτηγά Λεωφορεία Παρατηρείται ότι η κατηγορία των βαρέων φορτηγών απουσιάζει, γεγονός που ερμηνεύει το είδος των μετακινήσεων που αντιστοιχούν στις κύριες χρήσεις γης, που είναι η κατοικία και ο τριτογενής τομέας. Η κατηγορία των λεωφορείων, παρόλο που έχει καταγραφεί, δεν θα ληφθεί υπόψη στην παρούσα φάση καθώς αποτελεί ξεχωριστή κατηγορία για τον υπολογισμό των συνολικών εκπομπών. Η σύνθεση της κυκλοφορίας όπως συμπεραίνεται από τις μετρήσεις είναι 97,2% για τα επιβατικά και ελαφρά φορτηγά και 2,8% για τα δίκυκλα. Γίνεται σύγκριση μεταξύ αυτής, η οποία κατατάσσει τα επιβατικά και τα ημιφορτηγά σε μία κατηγορία, με τη σύνθεση που παρουσιάζεται σε άλλη μελέτη που εκπονήθηκε για το Δήμο Θερμαϊκού 21 και αφορά στην οδό της Φιλίπππου σε ώρα μέτρησης κατά την οποία απουσίαζαν τα λεωφορεία. Τελικώς η σύνθεση που επιλέγεται για τους υπολογισμούς που ακολουθούν είναι η εξής. Πίνακας : Σύνθεση κυκλοφορίας 21 Μορφουλάκη Μαρία, «Μελέτη Πρότυπων Κυκλοφοριακών Ρυθμίσεων και Σήμανσης Οδικού Δικτύου της περιοχής παρέμβασης: παραθαλάσσια ζώνη Περαίας και Ν. Επιβατών Δήμου Θερμαϊκού», 2004 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 31 / 159

36 ΙΧ Επιβατικά-Ταξί 91% Ελαφρά φορτηγά 7% Δίκυκλα 2% Ο μέγιστος ωριαίος φόρτος κυκλοφορίας θεωρείται ότι αποτελεί το 7% του μέσου ημερήσιου φόρτου, που υπολογίζεται στα οχήματα για τον οικισμό της Περαίας. Παρατηρείται ότι ο μέσος αριθμός των οχημάτων που κυκλοφορεί στην περιοχή της Περαίας αποτελεί το 60% του αριθμού των κατοικιών και των επαγγελματικών χώρων (13.326). Με βάση το ποσοστό αυτό εκτιμώνται και τα οχήματα ανά ημέρα που κυκλοφορούν στους υπόλοιπους οικισμούς του Δήμου Θερμαϊκού το Πίνακας : Οχήματα ανά ημέρα στους οικισμούς του Δήμου Θερμαϊκού Δημοτικές Ενότητες Τριτογενής Κατοικίες Κατοικίες & 22 Τριτογενής 0χήματα/ημέρα ΘΕΡΜΑΪΚΟΥ ΑΓ.ΤΡΙΑΔΑ Ν.ΕΠΙΒΑΤΩΝ ΠΕΡΑΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ ΑΓΓΕΛΟΧΩΡΙΟΥ Ν.ΚΕΡΑΣΙΑ Ν.ΜΗΧΑΝΙΩΝΑ ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΑΝΩΜΗΣ ΕΠΑΝΩΜΗ ΜΕΣΗΜΕΡΙ ΣΥΝΟΛΟ Ημερήσιος φόρτος οχημάτων Στοιχεία από ΤΑΠ Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 32 / 159

37 Οχήματα που κινούνται επί της Επ.Οδού Θεσσαλονίκης-Μηχανιώνας και Επ.Οδού Επανομής Για τον υπολογισμό του αριθμού των οχημάτων που κινούνται επί της Επ.Οδού Θεσσαλονίκης- Μηχανιώνας χρησιμοποιήθηκαν μετρήσεις που έγιναν για τις ανάγκες διπλωματικής εργασίας 23 το 2008 σε δύο κόμβους, στον κόμβο του Πλαγιαρίου-Επανομής και στον κόμβο της Αγίας Τριάδας, σε μια τυπική καθημερινή. Ο μέγιστος ωριαίος φόρτος αποτελεί το 7% του μέσου ημερήσιου φόρτου. Ο μέσος ημερήσιος φόρτος αυξάνεται κατά 11,61% το 2011 ακολουθώντας την πληθυσμιακή αύξηση από το Συγχρόνως συνυπολογίζονται οι μεταβολές που επήλθαν στον τομέα των μεταφορών σε εθνικό επίπεδο 24 ( αύξηση 8,1% και μείωση 13,7%). Σχέδιο : Ημερήσιοι φόρτοι σύμφωνα με μετρήσεις του 2008 Πίνακας : Ημερήσιοι κυκλοφοριακοί φόρτοι στον κόμβο Αγίας Τριάδας Από Περαία - Αγ Τριάδα Αγ Τριάδα - Μηχανιώνα Θεσσαλονίκη Μηχανιώνα Επανομή 48 Αγία Τριάδα 12 Ωριαίος Φόρτος Ημερήσιος Φόρτος Ημερήσιος Φόρτος Ημερήσιος φόρτος οχημάτων/ Γιουλδούρη Σωτηρία, Γρούϊου Φανή, Γερακούδη Μαρία, «Κυκλοφοριακή Μελέτη Νέας Οδού ΚΑΡΔΙΑΣ- ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ», ΥΠΕΚΑ, «2 ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης », 2011 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 33 / 159

38 Πίνακας : Ημερήσιοι κυκλοφοριακοί φόρτοι στον κόμβο Πλαγιαρίου-Επανομής Από/Προς Ε. Ο. Θεσσαλονίκης Μουδανιών προς/ από Επανομή Ωριαίος Φόρτος 896 Ημερήσιος Φόρτος Ημερήσιος Φόρτος οχημάτων/ Διανυόμενες αποστάσεις Διανυόμενες αποστάσεις εντός των οικισμών Για την εκτίμηση της μέσης διανυόμενης απόστασης ανά όχημα για εσωτερικές μετακινήσεις χρησιμοποιείται η διάμετρος των οικισμών (2R) 25 ενώ για τις ετήσιες αποστάσεις θεωρήθηκε ότι οι μετακινήσεις για όλες τις μέρες του χρόνου είναι οι ίδιες Σημειώνεται ότι εντός των οικισμών οι διαφοροποιήσεις στους κυκλοφοριακούς φόρτους κατά τη διάρκεια της εβδομάδας είναι περιορισμένες καθώς τη μείωση των μετακινήσεων του Σαββατοκύριακου λόγω αργίας τη συμπληρώνει η αύξηση των μετακινήσεων λόγω αναψυχής. Αυτό διαφαίνεται από τα αποτελέσματα των μετρήσεων που έγιναν στην οδό Αμπελοκήπων 26 όπου ο μέγιστος ωριαίος φόρτος μεταξύ για το Σαββατοκύριακο ήταν μεγαλύτερος από τον μέγιστο μιας τυπικής καθημερινής. Οι ετήσιες διακυμάνσεις επίσης δεν αλλάζουν τις εκτιμήσεις για τις εσωτερικές μετακινήσεις. Θεωρείται ότι τα οχήματα που κινούνται εντός των οικισμών χειμερινή και θερινή περίοδο έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά μετακινήσεων καθώς είναι κατεξοχήν των κατοίκων της περιοχής. Ο επιπλέον θερινός φόρτος από επισκέπτες δεν συνυπολογίζεται καθώς φορτίζει κυρίως τον οδικό άξονα της Επαρχιακής Οδού Θεσσαλονίκης-Μηχανιώνας, ενώ τα οχήματα που εισέρχονται στους οικισμούς διανύουν μικρή απόσταση και περισσότερο για στάθμευση στην παραλιακή ζώνη. Πίνακας : Διανυόμενες αποστάσεις εντός των οικισμών Δημοτικές Ενότητες 0χήματα Διάμετρος οικισμών (χλμ) Ημερήσιες αποστάσεις (χλμ) Ετήσιες αποστάσεις (χλμ) ΘΕΡΜΑΪΚΟΥ ΑΓ.ΤΡΙΑΔΑ , Ν.ΕΠΙΒΑΤΩΝ , Rodney Vaughan, "Urban Spatial Traffic Patterns", 1987, Average length of journeys in a circular city of radius R 26 Μορφουλάκη Μαρία, «Μελέτη Πρότυπων Κυκλοφοριακών Ρυθμίσεων και Σήμανσης Οδικού Δικτύου της περιοχής παρέμβασης: παραθαλάσσια ζώνη Περαίας και Ν. Επιβατών Δήμου Θερμαϊκού», 2004 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 34 / 159

39 ΠΕΡΑΙΑ , ΣΥΝΟΛΟ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ ΑΓΓΕΛΟΧΩΡΙΟΥ 700 0, Ν.ΚΕΡΑΣΙΑ 428 0, Ν.ΜΗΧΑΝΙΩΝΑ , ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΑΝΩΜΗΣ ΕΠΑΝΩΜΗ , ΜΕΣΗΜΕΡΙ 564 1, ΣΥΝΟΛΟ ΣΥΝΟΛΟ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΝ Ετήσια διανυθείσα απόσταση Διανυόμενες αποστάσεις επί των Επαρχιακών Οδών Τα μήκη της Επ. Οδού Θεσσαλονίκης-Μηχανιώνας για τα οποία εκτιμώνται οι φόρτοι είναι 5,5χλμ για το τμήμα της Περαίας-Αγ. Τριάδας και 4,4χλμ για το τμήμα της Αγ. Τριάδας-Μηχανιώνας. Τα μήκη της Επ. Οδού Θεσσαλονίκης-Επανομής για τα οποία εκτιμώνται οι φόρτοι είναι 2,8χλμ για τον οικισμό της Επανομής και 3,3χλμ για το τμήμα Επανομής-Παραλίας Επανομής. Στην περίπτωση των Επαρχιακών οδών συνεκτιμάται η ετήσια διακύμανση καθώς οι φόρτοι εξαιτίας των επισκεπτών τους δύο θερινούς θεωρείται ότι εντείνονται κατά 50%. Ειδικά για το τμήμα Επανομής-παραλία Επανομής οι φόρτοι της χειμερινής περιόδου δεν συνυπολογίζονται. Πίνακας : Διανυόμενες αποστάσεις στην Επ. Οδό Θεσσαλονίκης-Μηχανιώνας Περαία Αγ Τριάδα Αγ Τριάδα- Μηχανιώνα Ημερήσιος φόρτος Απόσταση σε χλμ 5,50 4,40 Διανυθείσα Απόσταση/ Ημέρα Διανυθείσα Απόσταση/Χειμώνας Διανυθείσα Απόσταση/Καλοκαίρι ΣΥΝΟΛΟ Ετήσια διανυθείσα απόσταση Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 35 / 159

40 Πίνακας : Διανυόμενες αποστάσεις στην Επ. Οδό Επανομής Ε.Ο. Θεσσαλονίκης Μουδανιών-Επανομή Επανομή-Παραλία Επανομής Ημερήσιος φόρτος/ Απόσταση σε χλμ 2,80 3,30 Διανυθείσα Απόσταση/ Ημέρα Διανυθείσα Απόσταση/Χειμώνας Διανυθείσα Απόσταση/Καλοκαίρι ΣΥΝΟΛΟ Εκτιμήσεις ενεργειακών καταναλώσεων Ετήσια διανυθείσα απόσταση Η συνολική διανυόμενη απόσταση είναι περίπου 145εκ. χλμ. για το Από τα οχήματα που κινούνται το 91% είναι επιβατικά, το 7% ελαφρά φορτηγά και το 2% δίκυκλα. Λόγω του ότι στα επιβατικά συμπεριλαμβάνονται και τα ταξί τα οποία κινούνται με πετρέλαιο ντίζελ, για τον υπολογισμό των καταναλώσεων θεωρούνται ότι τα επιβατικά προσεγγίζουν το 90% και καταναλώνουν βενζίνη, τα ελαφρά φορτηγά το 8% και καταναλώνουν ντίζελ και τα δίκυκλα το 2% και καταναλώνουν βενζίνη. Από τη συνολική κατανάλωση ενέργειας αφαιρείται αυτή που αντιστοιχεί στην κατανάλωση των δημοτικών οχημάτων ΕΠΙΒΑΤΙΚΑ ΕΛΑΦΡΑ ΦΟΡΤΗΓΑ ΔΙΚΥΚΛΑ ΣΥΝΟΛΑ Διανυθείσες αποστάσεις σε εκατομμύρια χλμ Σύνολο 145 Σύνθεση κυκλοφορίας (%) Οχήματα - ντίζελ (%) 8 Οχήματα-βενζίνη (%) 90 2 Μέση κατανάλωση (lt/km) ντίζελ 0,098 βενζίνη 0,096 0,04 Συνολικές διανυθείσες αποστάσεις ανά τύπο καυσίμου (εκ. χλμ ) ντίζελ 11,60 11,60 βενζίνη 130,50 2,90 133,40 Κατανάλωση καυσίμων ανά τύπο οχήματος (εκ. λίτρα) ντίζελ 1,14 1,14 βενζίνη 12,53 0,12 12,64 Κατανάλωση ενέργειας (GWh) ντίζελ 11,37 11,37 βενζίνη 115,26 1,07 116,32 Κατανάλωση ενέργειας (MWh) χωρίς δημοτικό στόλο ντίζελ 8.737, ,43 βενζίνη , ,15 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 36 / 159

41 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΥΣΙΜΩΝ (lt) ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Κατανάλωση Καυσίμων (lt) Κατανάλωση Ντίζελ (lt) Κατανάλωση Βενζίνη (lt) Κατανάλωση Ενέργειας (MWh) Ενέργεια Ντίζελ (MWh) Ενέργεια Βενζίνη (MWh) Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές , , , ,15 ΣΥΝΟΛΟ , , , ,15 ΣΥΝΟΛΟ , Δημόσιες μεταφορές Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν για την εκτίμηση των ενεργειακών καταναλώσεων για το 2011 δόθηκαν από τον Οργανισμό Αστικών Συγκοινωνιών (ΟΑΣΘ) 27. Πίνακας : Ημερήσιες και ετήσιες αποστάσεις ανά γραμμή λεωφορείου Λεωφορειακή γραμμή Σύνολο δρομολογίων Μήκος διαδρομής Σεπτέμβριος - Ιούνιος Ημερήσιες αποστάσεις Ετήσιες αποστάσεις Νο ,5 7012, ,00 Νο , , ,00 Νο ,3 2579, ,00 Νο ,7 1177, ,00 Νο , , ,20 Ιούλιος & Αύγουστος Νο ,5 8372, ,00 Νο , , ,00 Νο ,7 1838, ,00 Νο , , ,00 Νο ,3 2659, ,00 Νο ,7 2354, ,00 Νο , , ,20 ΣΥΝΟΛΟ ΔΙΑΝΥΘΕΙΣΑΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ , ,40 27 Βλ. Παράρτημα 2 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 37 / 159

42 Οι καταναλώσεις καυσίμου ντίζελ σε ΜWh υπολογίζονται από τον τύπο: Καταναλώσεις καυσίμων (KWh)=διανυόμενη απόσταση (km) x μέση κατανάλωση καυσίμων (l/km) x συντελεστή μετατροπής σε ενέργεια (KWh/l) Η μέση κατανάλωση καυσίμου για λεωφορεία είναι 0,292lt/km και ο συντελεστής μετατροπής καυσίμου σε ενέργεια 10kWh/lt. ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΥΣΙΜΩΝ (lt) ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Κατανάλωση Καυσίμων (lt) Κατανάλωση Ντίζελ (lt) Κατανάλωση Βενζίνη (lt) Κατανάλωση Ενέργειας (MWh) Ενέργεια Ντίζελ (MWh) Ενέργεια Βενζίνη (MWh) Δημόσιες μεταφορές , ,95 ΣΥΝΟΛΟ , ,95 ΣΥΝΟΛΟ 5.564, ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Προς το παρόν και εντός των ορίων του Δήμου Θερμαϊκού, δεν υπάρχει Ιδιωτική ή δημοτική μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που να μπορεί είτε να ενταχθεί στο Σχέδιο Δράσης (ιδιωτική μονάδα ΑΠΕ, μονάδα ιδιοκτησίας του Δήμου κλπ) είτε στο Ευρωπαϊκό Σύστημα (μεγάλη μονάδα ΑΠΕ, Εκπομπών κλπ). Με την έναρξη των επενδυτικών προγραμμάτων για Φωτοβολταϊκά Συστήματα, εμφανίστηκε η ζήτηση-πρόθεση για εκτεταμένη χρήση της ηλιακής ενέργειας για παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, χωρίς όμως να επηρεάζει σημαντικά τα ενεργειακά δεδομένα του δήμου, καθώς κατά το έτος αναφοράς είχαν διασυνδεθεί δύο μόλις Φ/Β Σταθμοί συνολικής ισχύος 200 περίπου KW. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 38 / 159

43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Επεξεργασία & παρουσίαση αποτελεσμάτων απογραφής εκπομπών 4.1. ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO 2 Παρακάτω παρουσιάζονται σε πίνακες οι συνολικές ενεργειακές καταναλώσεις και εκπομπές C0 2 για το 2011, ανά τομέα χρήσης και συνολικά. Για τη μετατροπή των καταναλώσεων σε εκπομπές χρησιμοποιήθηκαν οι συντελεστές που δίνονται από τις Οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων (EMEP/EEA 2009, IPCC 2006): Πίνακας 4.1.1: Τυπικοί συντελεστές εκπομπών CO 2 Καύσιμη ύλη Συντελεστής (tn/mwh) Ηλεκτρική Ενέργεια 1,149 Βενζίνη 0,249 Πετρέλαιο 0,267 Οι συνολικές ενεργειακές καταναλώσεις για τον τομέα των κτιρίων, εξοπλισμών και εγκαταστάσεων είναι ,10KWh, για τον πρωτογενή τομέα KWh και για τον τομέα των μεταφορών ,96KWh. Αντίστοιχα οι εκπομές CO2 για τον τομέα των κτιρίων, εξοπλισμών και εγκαταστάσεων είναι ,91tn, για τον πρωτογενή τομέα 3.016,13tn και για τον τομέα των μεταφορών ,36tn. Στο σύνολο του Δήμου Θερμαϊκού η κατανάλωση ενέργειας είναι ,06MWh και ο εκπομπές CO2 είναι ,30tn. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 39 / 159

44 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΙΣ (MWh) ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Ηλεκτρική Πετρέλαιο Πετρέλαιο ενέργεια θέρμανσης ντίζελ Βενζίνη Σύνολο ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Δημοτικά κτίρια & εγκαταστάσεις 7.874, , ,40 Κατοικίες , , ,00 Τριτογενής τομέας , , ,90 Δημοτικός φωτισμός 2.494, ,8 Υποσύνολο , , ,10 ΠΡΩΤ0ΓΕΝΗΣ & ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Πρωτογενής τομέας 2.625, ,00 Δευτερογενής τομέας Υποσύνολο 2.625, ,00 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Δημοτικά οχήματα 2630,57 204, ,43 Δημόσιες μεταφορές 5.564, ,95 Ιδιωτικές & εμπορικές μεταφορές 8.769, , ,58 Υποσύνολο , , ,96 ΣΥΝΟΛΟ ,06 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 (tn) Ηλεκτρική Πετρέλαιο ενέργεια θέρμανσης Πετρέλαιο ντίζελ Βενζίνη Σύνολο ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Δημοτικά κτίρια & εγκαταστάσεις 9.048,26 738, ,92 Κατοικίες , , ,50 Τριτογενής τομέας , , ,87 Δημοτικός δημόσιος φωτισμός 2.866, ,53 Υποσύνολο , , ,81 ΠΡΩΤ0ΓΕΝΗΣ & ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Πρωτογενής τομέας 3.016, ,13 Δευτερογενής τομέας Υποσύνολο 3.016, ,13 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Δημοτικά οχήματα 702,36 51,01 753,37 Δημόσιες μεταφορές 1.485, ,84 Ιδιωτικές & εμπορικές μεταφορές 2.341, , ,14 Υποσύνολο 4.529, , ,36 ΣΥΝΟΛΟ ,30 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 40 / 159

45 4.2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Η ανάλυση των αποτελεσμάτων γίνεται με βάση : α) τους καταναλωτές ενέργειας ανά πηγή ενέργειας β) τη χρήση ενέργειας ανά τομέα και γ) την πηγή ενέργειας στο σύνολο των χρήσεων Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων γίνεται σε πίνακες για την κάθε μια από τις προαναφερθείσες τρείς κατηγορίες, σε ιστόγραμμα για την κατανάλωση ενέργειας και σε «πίτες» για τις εκπομπές CO 2. Α) Καταναλωτές ενέργειας ανά πηγή ενέργειας Πίνακας : Κατανάλωση ενέργειας και εκπομπές CO 2 ανά χρήση και πηγή Καταναλωτής Ενέργειας Ενέργεια (MWh) Εκπομπές CO 2 (tn) Δημοτικά κτίρια (Η/Ε) 1.555, Δημοτικά κτίρια (Πετρέλαιο) 2.766,5 739 Δημοτικές εγκαταστάσεις (Η/Ε) 6.319, Κατοικίες (Η/Ε) , Κατοικίες (Πετρέλαιο) , Τριτογενής τομέας (Η/Ε) , Τριτογενής τομέας (Πετρέλαιο) 9.918, Δημοτικός φωτισμός (Η/Ε) 2.494, Πρωτογενής τομέας (Η/Ε) 2.625, Δημοτικά οχήματα (Πετρέλαιο) 8.195, Δημοτικά οχήματα (Βενζίνη) 204,9 51 Ιδιωτικά οχήματα (Πετρέλαιο) 8.769, Ιδιωτικά οχήματα (Βενζίνη) , Σύνολα , Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 41 / 159

46 Διάγραμμα : Κατανάλωση ενέργειας σε MWh ανά χρήση και πηγή Διάγραμμα : Εκπομπές CO 2 σε τόνους ανά χρήση και πηγή Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι τόσο η χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας όσο και του πετρελαίου θέρμανσης στις κατοικίες υπερέχουν έναντι των άλλων χρήσεων, γεγονός που αιτιολογείται από τη διαρκή πληθυσμιακή αύξηση που παρατηρείται στο Δήμο Θερμαϊκού. Μεγάλο μερίδιο στη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας κατέχει και ο τριτογενής τομέας λόγω του ότι οι επαγγελματικοί χώροι καταναλώνουν μεγάλα ποσά ηλεκτρικής ενέργειας τόσο για τη λειτουργία του εξοπλισμού τους όσο και για ανάγκες θέρμανσης ψύξης. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 42 / 159

47 Β) Χρήση ενέργειας ανά τομέα Πίνακας : Κατανάλωση ενέργειας και εκπομπές CO 2 ανά χρήση Καταναλωτής Ενέργειας Ποσότητα Ενέργειας (MWh) Εκπομπές CO 2 (tn) Δημοτικά κτίρια & Εγκαταστάσεις Κατοικίες Τριτογενής τομέας Δημοτικός φωτισμός Πρωτογενής τομέας Μεταφορές (Δημοτικές και Δημόσιες) Μεταφορές (Ιδιωτικές και εμπορικές) Σύνολo Διάγραμμα : Κατανάλωση ενέργειας σε MWh ανά χρήση Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 43 / 159

48 Διάγραμμα : Εκπομπές CO 2 σε τόνους ανά χρήση Όσον αφορά στις ενεργειακές καταναλώσεις ανά τομέα, αυτός της κατοικίας αποδεικνύεται ο μεγαλύτερος καταναλωτής και μάλιστα με μεγάλη διαφορά έναντι των υπολοίπων. Η υπεροχή αυτή δεν ταυτίζεται μόνο με την οικιστική ανάπτυξη του Δήμου Θερμαϊκού αλλά και με την περιορισμένη συμμετοχή των υπολοίπων τομέων στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση, κυρίως βέβαια του τομέα των μεταφορών, ο οποίος σε πανελλαδικό επίπεδο ευθύνεται για το 39% της συνολικής τελικής ενέργειας 28. Αυτό αιτιολογιέται τόσο από το είδος των μετακινήσεων εντός των ορίων του Δήμου Θερμαϊκού, που λόγω της έλλειψης του δευτερογενή τομέα αυτές περιορίζονται σε καθημερινές διαδρομές για κατοικία και αναψυχή, όσο και από τα τεχνικά χαρακτηριστικά του οδικού δικτύου που ουσιαστικά απαγορεύουν τις διαμπερείς κινήσεις οχημάτων. Ο τομέας των δημοτικών κτιρίων και εγκαταστάσεων, παρότι φαίνεται ότι συμμετέχει με μικρό ποσοστό στο σύνολο της ενεργειακής κατανάλωσης εντούτοις η κατανάλωση σε απόλυτο αριθμό είναι αξιοσημείωτη, σε σχέση βέβαια με το πλήθος των κτιρίων που του αναλογεί. Αυτό οφείλεται αφενός στην ένταξη στον τομέα αυτόν των γεωτρήσεων για ύδρευση, αφετέρου στις αυξημένες απαιτήσεις σε ενέργεια που συνήθως παρουσιάζουν τα δημόσια κτίρια προκειμένου να καλύψουν τις καθημερινές τους λειτουργίες. Τέλος η κατανάλωση στον τριτογενή τομέα βρίσκεται μεν σε υψηλά επίπεδα, είναι όμως χαμηλότερη από αυτήν που παρατηρείται σε εθνικό επίπεδο, όπου η οικονομία των υπηρεσιών λαμβάνει ένα συνεχώς αυξανόμενο μερίδιο αγοράς 29. Οι επιχειρήσεις βέβαια που δραστηριοποιούνται στο Δήμο Θερμαϊκού ανήκουν κυρίως στον τουριστικό κλάδο και λειτουργούν περισσότερο κατά τη θερινή περίοδο με καταναλώσεις ενέργειας χαμηλότερες από αυτές των μεγάλων πόλεων ή των κατ εξοχήν τουριστικών περιοχών ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης 29 2 ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 44 / 159

49 Γ) Πηγή ενέργειας στο σύνολο των χρήσεων Πίνακας : Κατανάλωση ενέργειας και εκπομπές CO 2 ανά πηγή ενέργειας Πηγή Ενέργειας Ενέργεια (MWh) Εκπομπές CO 2 (tn) Ηλεκτρική Ενέργεια Πετρέλαιο Θέρμανσης Πετρέλαιο Κίνησης Βενζίνη Σύνολο Διάγραμμα : Κατανάλωση ενέργειας σε MWh ανά πηγήενέργειας Διάγραμμα : Εκπομπές CO 2 σε τόνους ανά πηγή ενέργειας Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 45 / 159

50 Ως κυριότερη πηγή ενέργειας παρουσιάζεται αυτή της ηλεκτρικής ενέργειας και μάλιστα σε διπλάσια αναλογία σε σχέση με τα προϊόντα πετρελαίου, γεγονός που καταδεικνύει για μία ακόμη φορά αφενός την περιορισμένη συμμετοχή του τομέα των μεταφορών αφετέρου την απουσία άλλων ειδών καυσίμου. Η κατανομή αυτή βρίσκεται σε μεγάλη απόκλιση με την κατανομή των καύσιμων υλών σε εθνικό επίπεδο, όπου η ηλεκτρική ενέργεια αποτελεί περίπου το ένα τρίτο των προϊόντων πετρελαίου ενώ και το φυσικό αέριο έχει πλέον εμφανή συμμετοχή στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που εξάγονται τόσο από την καταγραφή των ενεργειακών καταναλώσεων όσο και από την ανάλυσή των αποτελεσμάτων. Αυξημένος πρότυπος συντελεστής εκπομπών CO 2 στην Ελλάδα Ο πρότυπος συντελεστής εκπομπών CO 2 για την ηλεκτρική ενέργεια είναι ιδιαίτερα υψηλός με επακόλουθη την ιδιαίτερα μεγάλη συμμετοχή στις συνολικές εκπομπές CO 2 των τομέων με υψηλή ηλεκτρική κατανάλωση. Η χαμηλή ενεργειακή αξία του λιγνίτη, ο οποίος χρησιμοποιείται στην πλειοψηφία των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής στην χώρα, σε συνδυασμό με τη χαμηλή απόδοση των θερμοηλεκτρικών σταθμών (ΘΗΣ), συντελούν στη διαμόρφωση ενός συντελεστή εκπομπών υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην κατάταξη των 30 περισσότερο ρυπογόνων μονάδων στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 25, η Ελλάδα κατέχει την πρώτη και τη δεύτερη θέση με τις μονάδες στον Άγιο Δημήτριο Κοζάνης και στην Καρδιά Κοζάνης αντίστοιχα. Από τα παραπάνω συμπεραίνεται πως η διενέργεια δράσεων εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας και αύξησης της συνεισφοράς των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο είναι ύψιστης σημασίας. Απαραίτητη η υψηλή συμβολή των ΑΠΕ στην επίτευξη του στόχου μείωσης εκπομπών CO 2 Οι δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας από μόνες τους δεν αρκούν για την επίτευξη του στόχου της μείωσης των εκπομπών CO 2, με τον οποίο δεσμεύονται όλοι οι υπογράφοντες του «Συμφώνου των Δημάρχων». Απαραίτητη θεωρείται η εισχώρηση στην αγορά ενέργειας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που για τον για το Δήμο Θερμαϊκού είναι σχεδόν ανύπαρκτη ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 46 / 159

51 Υψηλό ανεκμετάλλευτο ηλιακό δυναμικό Χάρη στο υψηλό ηλιακό δυναμικό της περιοχής, ο Δήμος Θερμαϊκού μπορεί να γίνει πόλος έλξης μεγαλύτερων επενδύσεων στην ανάπτυξη των ΑΠΕ. Ήδη υπάρχει σημαντικός αριθμός υποβληθέντων αιτήσεων στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) για ΑΠΕ συνολικής ισχύος 6,2 MW ο οποίος όμως δεν είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικός. Επισημαίνεται ότι κατά το έτος αναφοράς οι συνδέσεις που έχουν ενεργοποιηθεί είναι ελάχιστες και δεν δύναται να συνυπολογιστούν με τις υπόλοιπες πηγές ενέργειας. Ανάλογη θεωρείται και η συμμετοχή των ιδιωτών του Δήμου Θερμαϊκού στο πρόγραμμα «Φωτοβολταϊκά στη στέγη» η οποία κρίνεται εξαιρετικά χαμηλή. Υψηλές ενεργειακές απαιτήσεις θέρμανσης Παρά το ότι το 75% τόσο των κατοικιών όσο και των δημοτικών κτιρίων είναι μετά το 1980 και θεωρητικά έχουν εφαρμόσει τον Κ.Θ.Κ. οι ενεργειακές απαιτήσεις θέρμανσης παρουσιάζονται ιδιαίτερα αυξημένες. Αυτό οφείλεται τόσο στην ελλιπή θερμομονωτική προστασία όσο και στην επιλογή συστημάτων υπερδιαστασιολογημένων και χαμηλής απόδοσης. Κατάλληλες επεμβάσεις τόσο στις κατοικίες όσο και στα δημοτικά κτήρια και ιδιαίτερα στα σχολεία, με την ένταξη τους σε εθνικά προγράμματα ενεργειακής αποδοτικότητας όπως το «Εξοικονόμηση κατ οίκον» και το «Εξοικονομώ ΙΙ» θα μπορούσε να προσφέρει βελτίωση της θερμομονωτικής προστασίας, που σε συνδυασμό με τη χρήση εναλλακτικών καυσίμων και συστημάτων θα ήταν σε θέση να μειώσουν σημαντικά τις εκπομπές CO 2. Έλλειψη εναλλακτικών δικτύων θέρμανσης Φυσικό Αέριο Στα όρια του Δήμου Θερμαϊκού κατά το 2011 δεν είχε ξεκινήσει ακόμη η χρήση φυσικού αερίου καθώς κατά το έτος αναφοράς η ΕΠΑ Θεσσαλονίκης πραγματοποιούσε την επέκταση του δικτύου της στην περιοχή του. Η χρήση του καυσίμου αερίου, τόσο στις κατοικίες όσο και στα σχολεία, καλύπτει τις ανάγκες τόσο για θέρμανση, όσο και για ζεστό νερό χρήσης αφαιρώντας την αντίστοιχη ενέργεια κυρίως από τον ηλεκτρισμό που ανέρχεται στο 19,6% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στις κατοικίες. Υψηλή ενεργειακή κατανάλωση λόγω μη ορθολογικής χρήσης. Ένα σημαντικό στοιχείο που εξάγεται από την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης είναι οι υψηλές καταναλώσεις που παρατηρούνται σε απόλυτο αριθμό για κάθε τομέα, ανεξάρτητα από το μερίδιο που αναλογεί στον καθένα επί του συνόλου. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι τομείς ανεξαιρέτως έχουν περιθώρια εξοικονόμησης ενέργειας, είτε αυτή Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 47 / 159

52 προέρχεται από τη μείωση της υπερβολικής χρήσης, είτε από την αλλαγή του τρόπου χρήσης σε καθημερινή βάση. Συνεπώς οι δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τη σωστή χρήση της ενέργειας μπορούν να συνεισφέρουν κατά πολύ στην επίτευξη του στόχου της μείωσης των εκπομπών του C0 2. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 48 / 159

53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Προβλέψεις εξέλιξης καταναλώσεων & παραγωγής Μέσω της εκτίμησης των μελλοντικών καταναλώσεων δημιουργούνται δύο Σενάρια Αναμενόμενης Εξέλιξης», ένα για την εξέλιξη των καταναλώσεων χωρίς τη λήψη μέτρων και ένα αντίστοιχο με τη λήψη μέτρων εξοικονόμησης και παραγωγής Ενέργειας. Με την αξιολόγηση των δύο αυτών σεναρίων δίνονται οι βασικές κατευθύνσεις στον Ενεργειακό Σχεδιασμό καθώς προσδιορίζονται αφενός οι κρίσιμοι τομείς στους οποίους θα πρέπει να εστιάσει το Σχέδιο Δράσης, σκιαγραφούνται αφετέρου τα βασικά μέτρα και δράσεις τα οποία θα συνεισφέρουν στη μείωση των ενεργειακών καταναλώσεων και κατ επέκταση των εκπομπών CO2 σε τοπικό επίπεδο. Οι βασικοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται ως παράμετροι στα «Σενάρια Αναμενόμενης Εξέλιξης» είναι οι εξής Πληθυσμιακοί Οικονομικοί Εισχώρηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Αναμενόμενες τεχνολογικές εξελίξεις (φυσικό αέριο, άλλες) Οι παράγοντες που επηρεάζουν το «Σενάριο Αναμενομένης Εξέλιξης», πλην αυτών των πληθυσμιακών, εξαρτώνται κυρίως από συνθήκες και πολιτικές που διαμορφώνονται σε εθνικό επίπεδο, και ως εκ τούτου θα ήταν παρακινδυνευμένη οιαδήποτε πρόβλεψη εξέλιξής τους εν τω μέσω της τρέχουσας οικονομικής κρίσης. Έτσι στην παρούσα φάση η πρόβλεψη καταναλώσεων γίνεται βάσει πληθυσμιακών μόνο παραγόντων, οι οποίοι αποτελούν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Δήμου Θερμαϊκού, εξ αιτίας των έντονων αυξητικών τάσεων που παρατηρήθηκαν τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Οι τάσεις αυτές δεν προβλέπονται να μειωθούν, παρά τη σταθεροποίηση που παρουσίασαν τα δύο Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 49 / 159

54 τελευταία έτη στα επίπεδα του 0,6-0,8%, θεωρώντας ότι η δυσχερής οικονομική κατάσταση θα υποστηρίξει τη συνέχιση της μετακίνησης των κατοίκων της Θεσσαλονίκης σε περιοχές με πιο φθηνή κατοικία. Η προοπτική αυτή διαφαίνεται και στο εγκεκριμένο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) όπου υποστηρίζεται η οργάνωση του πρώην Δήμου Θερμαϊκού (οικισμοί Περαίας, Νέων Επιβατών και Αγ. Τριάδας), για την εξυπηρέτηση πληθυσμού κατοίκων, πληθυσμού που ξεπερνά το σημερινό μόνιμο πληθυσμό όλου του Δήμου Θερμαϊκού. Α) Σενάριο Αναμενόμενης Εξέλιξης χωρίς τη λήψη μέτρων Η υφιστάμενη κατάσταση για το έτος αναφοράς 2011, όσον αφορά στις καταναλώσεις ανά τομέα, φαίνονται στο παρακάτω πίνακα και διάγραμμα: Πίνακας 5.1. Ενεργειακές καταναλώσεις ανά τομέα το 2011 Καταναλωτής Ενέργειας Ενέργεια (MWh) Ποσοστό % Εκπομπές CO 2 (tn) Ποσοστό % Δημοτικά κτίρια / Εγκαταστάσεις ,55% ,58% Κατοικίες ,13% ,59% Τριτογενής τομέας ,12% ,46% Δημοτικός φωτισμός ,36% ,75% Πρωτογενής τομέας ,38% ,79% Μεταφορές (Δημοτικά οχήματα Δημόσιες μεταφορές) ,23% ,59% Μεταφορές (Ιδιωτικών Οχημ.) ,22% ,23% Σύνολα % % Οι κατοικίες, οι μεταφορές και ο τριτογενής τομέας κατέχουν μεγάλα μερίδια στην ενεργειακή κατανάλωση στο Δήμο Θερμαϊκού με τον τομέα της Κατοικίας να υπερέχει έναντι των υπολοίπων. Οι πρόβλεψη των καταναλώσεων έως το 2020 θα γίνει με βάση την εκτίμηση για την αύξηση του πληθυσμού κατά 8% και θα αφορά όλους τους τομείς πλην αυτών που αφορούν τα δημοτικά κτήρια και εγκαταστάσεις όπου δεν προβλέπεται η αύξηση τους. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 50 / 159

55 Η ενεργειακή κατάσταση του Δήμου Θερμαϊκού για το 2020 χωρίς στη λήψη μέτρων φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 5.2. Ενεργειακές καταναλώσεις ανά τομέα χωρίς τη λήψη μέτρων το 2020 Καταναλωτής Ενέργειας Ενέργεια 2020 (MWh) Ποσοστό % Εκπομπές CO (tco 2 ) Ποσοστό % Δημοτικά κτίρια / Εγκαταστάσεις ,44% ,39% Κατοικίες ,29% ,81% Τριτογενής τομέας ,14% ,50% Δημοτικός φωτισμός ,34% ,70% Πρωτογενής τομέας ,38% ,80% Μεταφορές (Δημοτικά οχήματα ,14% ,55% Δημόσιες μεταφορές) Μεταφορές (Ιδιωτικών Οχήματα) ,27% ,25% Σύνολα % % Β) Σενάριο Αναμενόμενης Εξέλιξης με λήψη μέτρων Για το «Σενάριο Αναμενόμενης Εξέλιξης με τη λήψη μέτρων» θα πρέπει να ληφθούν υπόψη βασικές δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας και ενεργειακής αποδοτικότητας τουλάχιστον για τους περισσότερο ενεργοβόρους τομείς. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι το Τοπικό Ενεργειακό Σχέδιο Δράσης θα συμπεριλαμβάνει μόνο τις συγκριμένες δράσεις. Οι δράσεις που επιλέχθηκαν στην παρούσα φάση είναι ενδεικτικές και η εκτίμηση των αποτελεσμάτων των δράσεων αυτών έγινε περισσότερο για να εξεταστεί κατά πόσο ο στόχος της μείωσης των εκπομπών κατά 20% το 2020 είναι εφικτός. Πολλές δράσεις των οποίων τα αποτελέσματα συνεκτιμώνται για το υπολογισμό των καταναλώσεων το 2020 προτείνονται από τον εθνικό σχεδιασμό και εμπλέκουν κυρίως τον ιδιωτικό τομέα. Όμως οι μειώσεις που θα επιτευχθούν μέσω των δράσεων αυτών αφορούν την περιοχή του Δήμου Θερμαϊκού και για το λόγο αυτό η Τοπική Αυτοδιοίκηση καλείται να τις συμπεριλάβει στον Ενεργειακό της σχεδιασμό. Όσον αφορά τους κρίσιμους τομείς, σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης, ο τομέας των μεταφορών εκτιμάται ότι έχει τα μεγαλύτερα περιθώρια εξοικονόμησης ενέργειας, κατά 36% περίπου. Από πλευράς βαρύτητας έπονται ο τριτογενής και ο οικιακός τομέας με ποσοστό συμμετοχής σε εξοικονόμηση 30% και 29% αντίστοιχα ΚΑΠΕ, Ετήσια Έκθεση 2009 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 51 / 159

56 Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνεται ότι η μείωση των εκπομπών CO 2 που μπορεί να επιτευχθεί μέσω του Ενεργειακού Σχεδιασμού στο Δήμο Θερμαϊκού, είναι δυνατόν να ξεπεράσει το στόχο του 20% ο οποίος τίθεται μέσα από το «Σύμφωνο των Δημάρχων». Πίνακας 5.3: Εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση εκπομπών CO 2 ανά τομέα με λήψη μέτρων έως το 2020 Τομείς Δημοτικά κτίρια & Εγκαταστάσεις Κατοικίες Τριτογενής τομέας Δημοτικός φωτισμός Πρωτογενής τομέας Μεταφορές Δράσεις Πράσινες δημόσιες προμήθειες Συντήρηση δικτύων ύδρευσης Επεμβάσεις Θερμομονωτικής θωράκισης σε δημοτικά κτήρια και σύνδεση σχολείων με Φυσικό Αέριο Κατασκευαστικές παρεμβάσεις "Εξοικονόμηση κατ' οίκον" και σύνδεση κατοικιών με φυσικό αέριο Ευαισθητοποίηση για τη σωστή χρήση της Ενέργειας Αντικατάσταση λαμπτήρων με χαμηλής κατανάλωσης Ευαισθητοποίηση για την ενεργειακή αναβάθμισης κτιρίων Αντικατάσταση Λαμπτήρων - Σύστημα διαχείρισης Συντήρηση δικτύων άρδευσης Ευαισθητοποίηση για οικολογική οδήγηση Εξοικονόμηση Ενέργειας (MWh) Ποσοστό (%) εξοικονόμησης Μείωση εκπομπών CO 2 (tn) ,5 133, , , Σύνολο 36% Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η μείωση των εκπομπών CO 2 είναι δυνατόν να ξεπεράσει αρκετά το στόχο του 20%, υπό την προϋπόθεση βεβαίως επιλογής και πραγματοποίησης επαρκούς μείγματος από τις προαναφερόμενες παρεμβάσεις. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 52 / 159

57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Προσδιορισμός και αξιολόγηση μέτρων 6.1 ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΟΡΑΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ Ο Δήμος Θερμαϊκού είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος σε ζητήματα αειφορικής ενέργειας σε λειτουργικό επίπεδο και στην κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό αξιοποιεί συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα που έχουν ως στόχους την υιοθέτηση από πλευράς του δήμου και ευρύτερα της τοπικής κοινωνίας με αιχμή τη νεολαία- ορθών πρακτικών στη χρήση της ενέργειας, την εξοικονόμηση ενέργειας και τις εφαρμογές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Επίσης, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και συμμετέχει σε διεθνείς δικτυώσεις με οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης άλλων ευρωπαϊκών χωρών οι οποίοι έχουν παρόμοιες στοχεύσεις ούτως ώστε να εξασφαλίζει τη μεταφορά και ανταλλαγή πολύτιμης τεχνογνωσίας σε θέματα ενεργειακού σχεδιασμού και εφαρμογών αειφορικής ενέργειας. Σκοπός του δήμου είναι να καταφέρει μακροπρόθεσμα να προσφέρει υψηλής ποιότητας «πράσινες υπηρεσίες» σε περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένους κατοίκους, αναβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής τους και συμβάλλοντας στο βαθμό που του αναλογεί στην αντιμετώπιση του προβλήματος της υπερεκπομπής αερίων του θερμοκηπίου και της εξ αυτής υπερθέρμανσης του πλανήτη. Το όραμα λοιπόν της δημοτικής αρχής όσον αφορά στην αειφορική ενέργεια για την περίοδο έως το 2020, στον περιορισμό του αποτυπώματος άνθρακα και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αποβλέπει σε ένα Δήμο (τοπική κοινωνία και δημοτική αρχή) ο οποίος θα λαμβάνει κάθε δυνατό μέτρο εφαρμογής των αρχών και των τεχνολογιών της αειφορικής ενέργειας, μέσω βιώσιμων οικονομικά και αγαπητών κοινωνικά λύσεων μεγιστοποίησης της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες και εναλλακτικές πηγές, εξοικονόμησης της ενέργειας σε κάθε τομέα της οικονομικής -παραγωγικής και κοινωνικής- δραστηριότητας, καθώς και μεταφορών και μετακινήσεων χαμηλού αποτυπώματος άνθρακα. Κριτήρια επιτυχίας θα είναι Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 53 / 159

58 η ελάττωση του αποτυπώματος άνθρακα με υπέρβαση των εκάστοτε ευρωπαϊκών και εθνικών στόχων, η μεγιστοποίηση της συμμετοχής των εσόδων του δήμου και των κατοίκων εκ των εφαρμογών αειφορικής ενέργειας (ΑΠΕ, Εξοικονόμησης, Μεταφορών) στο ακαθάριστο τοπικό προϊόν και η βελτίωση του τοπικού μικροκλίματος στο δομημένο περιβάλλον, όσον αφορά στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και την απόλυτη αντιμετώπιση φαινομένων θερμικής νησίδας. 6.2 ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Σκοπός του παρόντος σχεδιασμού του Δήμου Θερμαϊκού, ο οποίος έχει ορίζοντα εφαρμογής έως το έτος 2020, είναι η ανάδειξη της Ενέργειας ως βασικής περιβαλλοντικής, λειτουργικής, οικονομικής και κοινωνικής παραμέτρου και η εισήγηση σχετικών πράξεων, δηλαδή έργων και δράσεων αειφορικής ενέργειας, απαραίτητων για τη βιώσιμη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής και την όδευση προς μια μελλοντική κοινωνία μηδενικού ενεργειακού ισοζυγίου. Η καταγραφή των ενεργειακών καταναλώσεων και η ανάλυση των αποτελεσμάτων που πραγματοποιήθηκε κατά την α φάση του παρόντος σχεδιασμού κατέληξε σε συμπεράσματα τα οποία παρατίθενται στη συνέχεια επιγραμματικά: Αυξημένος πρότυπος συντελεστής εκπομπών CO 2 στην Ελλάδα Απαραίτητη η υψηλή συμβολή των ΑΠΕ στην επίτευξη του στόχου μείωσης εκπομπών CO 2 Υψηλό ανεκμετάλλευτο ηλιακό δυναμικό Υψηλές ενεργειακές απαιτήσεις θέρμανσης Έλλειψη εναλλακτικών δικτύων θέρμανσης Φυσικό Αέριο Υψηλή ενεργειακή κατανάλωση λόγω μη ορθολογικής χρήσης. Με βάση τα συμπεράσματα αυτά, τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς στόχους για την αειφορική ενέργεια και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής έως το 2020 και το όραμα της δημοτικής αρχής προκύπτουν οι ακόλουθοι επιμέρους στόχοι: o Βελτίωση του αποτυπώματος άνθρακα της περιοχής με μείωση του εκπεμπόμενου διοξειδίου του άνθρακα κατά τουλάχιστον 20% έως το Ο στόχος αυτός τίθεται πρώτος δεδομένου ότι έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα, ο οποίος απορρέει από τους στόχους που έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ( έως το 2020) και έχουν θεσπιστεί και στη χώρα μας με κυβερνητικές αποφάσεις. Επίσης, από δεσμεύσεις που έχει αναλάβει και ο ίδιος ο Δήμος Θερμαϊκού στο πλαίσιο της συμμετοχής του σε διεθνή δίκτυα. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 54 / 159

59 o Ο επαναπροσανατολισμός προς το «πράσινο» επιχειρείν και η δι αυτού τόνωση της τοπικής οικονομίας, μέσω πράξεων αειφορικής ενέργειας αλλά και άσκησης του θεσμικού ρόλου του Δήμου. Η περίοδος υλοποίησης του παρόντος σχεδιασμού, 2013 έως 2020, ξεκινά σε συνθήκες βαθιάς οικονομικής κρίσης της χώρας και, λιγότερο, της ΕΕ, η οποία θα συνεχίσει να την επηρεάζει σημαντικά κατά το μεγαλύτερο μέρος ή και καθ όλη τη διάρκειά της. Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος για κάθε σχεδιασμό να λαμβάνει σοβαρά υπ όψιν το οικονομικό περιβάλλον και να εισηγείται δράσεις -στο πλαίσιο φυσικά του σκοπού του- οι οποίες θα τονώνουν την τοπική οικονομία και θα συνεισφέρουν κατά το δυνατόν περισσότερο στην εθνική οικονομία. Πολλώ μάλλον όταν ο σχεδιασμός γίνεται και αφορά Οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης ο οποίος, πέραν του ρόλου του καταναλωτή ή του παραγωγού, έχει ευρύτερο κοινωνικό ρόλο και καθήκοντα, καθώς και θεσμικές αρμοδιότητες. o Υιοθέτηση από το δήμο και την τοπική κοινωνία και οικονομία συμπεριφορών ορθολογικής χρήσης της ενέργειας, καθώς και λήψη αποδοτικών μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας και βελτίωσης της ποιότητας του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Η γενικευμένη λήψη μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας στα κτήρια -δημόσια και ιδιωτικά- και τις εγκαταστάσεις, στις υπηρεσίες και την παραγωγή, στις μεταφορές κλπ καθώς και η ευαισθητοποίηση του ανθρώπινου παράγοντα και η αλλαγή συμπεριφοράς αποφέρουν σημαντικά σε μέγεθος και με μόνιμο χαρακτήρα αποτελέσματα όσον αφορά στην κατανάλωση ενέργειας και στον περιορισμό του αποτυπώματος άνθρακα, αλλά και στην εξοικονόμηση σημαντικών οικονομικών πόρων. o o Η δραστική αύξηση του ποσοστού των ανανεώσιμων και, σε μικρότερο βαθμό, εναλλακτικών πηγών ενέργειας στο ενεργειακό ισοζύγιο και την οικονομία της περιοχής. Στην πορεία προς περιοχή μηδενικού ενεργειακού ισοζυγίου, αλλά και -πιο άμεσα, έως το για τη σμίκρυνση του αποτυπώματος άνθρακα εντός των διοικητικών ορίων του δήμου επιβάλλεται η τόνωση της διείσδυσης των Ανανεώσιμων και, δευτερευόντως, εναλλακτικών στην περίπτωσή μας Φυσικό αέριο- πηγών ενέργειας. Ο Δήμος Θερμαϊκού έχει τις προϋποθέσεις να αξιοποιήσει τις περισσότερες μορφές ΑΠΕ είτε πρόκειται για ηλιακή είτε για βιομάζα και βιοκαύσιμα. Επίσης, λόγω της επαφής του με τη θάλασσα έχει υψηλό δυναμικό αβαθούς γεωθερμίας. Η λήψη μέτρων για πράσινες μεταφορές και μετακινήσεις. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 55 / 159

60 Όπως έχει αναλυθεί στην α φάση, οι μεταφορές συμβάλλουν σημαντικά στην παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα αλλά και επικίνδυνων αερίων του θερμοκηπίου στην έκταση του δήμου. Από την άλλη πλευρά, υπεισέρχονται ως σημαντική παράμετρος στην ποιότητα της ζωής αλλά και στην οικονομία της περιοχής. Η λήψη μέτρων βελτίωσης των οδικών υποδομών, «πρασινίσματος» του στόλου, ενίσχυσης του ρόλου των μέσων μαζικής μετακίνησης και η δημιουργία νέων -όπως η δημοτική αστική συγκοινωνία και η παράκτια συγκοινωνία- θα υποστηρίξουν όχι μόνο το περιβάλλον και την επίτευξη των στόχων του Δήμου Θερμαϊκού για ελάττωση των εκλυομένων αερίων του θερμοκηπίου αλλά και θα τονώσουν σημαντικά την οικονομική δραστηριότητα στην περιοχή. 6.3 ΘΕΣΠΙΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ Η ανάπτυξη δεικτών για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός προγράμματος ενεργειακής διαχείρισης στους ΟΤΑ αποσκοπεί στην ανάλυση των ενεργειακών αναγκών και των αντίστοιχων ροών ενέργειας προκειμένου: να προσδιορισθούν τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά του τοπικού ενεργειακού συστήματος, να διαπιστωθούν αποκλίσεις σε σύγκριση με επιδόσεις αναφοράς ή προδιαγεγραμμένους στόχους, να εντοπισθούν οι πηγές των αποκλίσεων και κατ επέκταση τα περιθώρια και οι προτεραιότητες των αναγκαίων ενεργειακών παρεμβάσεων 32. Πέρα από τον καθορισμό των Ενεργειακών, Περιβαλλοντικών και Οικονομικών δεικτών αναγκαία θεωρείται η συστηματική ταξινόμησή τους έτσι ώστε η διαμόρφωση του ενεργειακού σχεδίου δράσης να προσαρμόζεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του δήμου Ενεργειακοί, περιβαλλοντικοί και οικονομικοί δείκτες Οι Ενεργειακοί, Περιβαλλοντικοί και Οικονομικοί δείκτες που προτείνονται στην παρούσα μελέτη αφενός αποτυπώνουν τη σχέση κατανάλωσης ενέργειας εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και αφετέρου δίνουν τη δυνατότητα παρακολούθησης της σχέσης αυτής προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης του αποτυπώματος του άνθρακα, όπως έχει δεσμευτεί ο Δήμος Θερμαϊκού προσχωρώντας στο ευρωπαϊκό δίκτυο ΟΤΑ «Σύμφωνο των Δημάρχων». 32 ΚΕΔΚΕ, «Ενέργεια και Τοπική Αυτοδιοίκηση Προβλήματα και προοπτικές», Κοζάνη, Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 56 / 159

61 Ενεργειακοί δείκτες Οι ενεργειακοί δείκτες ποσοτικοποιούν την κατανάλωση ενέργειας ανά τομέα χρήσης και ανά πηγή ενέργειας και στο σύνολο των χρήσεων. Βασικοί δείκτες παρακολούθησης της εξέλιξης του σχεδίου δράσης και του επίπεδου επίτευξης των ενεργειακών στόχων του αποτελεί η επί τοις εκατό εξοικονόμηση ενέργειας ανά τομέα χρήσης και ο βαθμός διείσδυσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Κατανάλωση ενέργειας ανά τομέα (MWh) Κατανάλωση ενέργειας ανά πηγή ενέργειας (MWh) Συνολική κατανάλωση ενέργειας (MWh) Εξοικονόμηση ενέργειας ανά τομέα (%) Παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (MWh) Περιβαλλοντικοί δείκτες Οι περιβαλλοντικοί δείκτες εστιάζονται στο αποτύπωμα του άνθρακα του Δήμου Θερμαϊκού καθότι η μείωσή του αποτελεί τον ειδικό στόχο προτεραιότητας του ενεργειακού σχεδιασμού και ποσοτικοποιούν τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα ανά τομέα χρήσης, ανά πηγή ενέργειας και στο σύνολο των χρήσεων. Βασικός δείκτης παρακολούθησης της εξέλιξης του σχεδίου δράσης και του επίπεδου επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων του αποτελεί η επί τοις εκατό μείωση του διοξειδίου του άνθρακα ανά τομέα χρήσης. Εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά τομέα (tn) Συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (tn) Εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά πηγή ενέργειας (tn) Μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ανά τομέα (%) Οικονομικοί δείκτες Οι οικονομικοί δείκτες αφορούν στο κόστος της καταναλισκόμενης ενέργειας ανά τομέα χρήσης καθώς και στην οικονομική αξία της παραγόμενης ενέργειας η οποία αναφέρεται στην τοπική ηλεκτροπαραγωγή. Το κόστος δικαιώματος εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα εισάγεται επίσης ως οικονομικός δείκτης λόγω του ότι ο στόχος της μείωσης του διοξειδίου του άνθρακα έως το 2020 εκφράζεται σε απόλυτους αριθμούς: Κόστος καταναλισκόμενης ενέργειας ανά τομέα (Ευρώ) Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 57 / 159

62 Κόστος δικαιώματος εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (Ευρώ) Αξία παραγόμενης ενέργειας (Ευρώ) Α/Α Δεικτών 1 Κατανάλωση ενέργειας ανά τομέα (MWh) Πίνακας 1: Δείκτες παρακολούθησης Ενεργειακοί Περιβαλλοντικοί Οικονομικοί 2 Κατανάλωση ενέργειας ανά πηγή ενέργειας (MWh) 3 Συνολική κατανάλωση ενέργειας (MWh) 4 Εξοικονόμηση ενέργειας ανά τομέα (%) 5 Παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (MWh) Εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά τομέα (tn) Συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (tn) Εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά πηγή ενέργειας (tn) Μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ανά τομέα (%) Κόστος καταναλισκόμενης ενέργειας ανά τομέα (Ευρώ) Κόστος δικαιώματος εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (Ευρώ) Αξία παραγόμενης ενέργειας (Ευρώ) Ταξινόμηση δεικτών σε πλαίσιο DPSIR Το σύστημα ταξινόμησης δεικτών που προτείνεται για την παρούσα μελέτη είναι το DPSIR 33 (Driving Force, Pressure, State, Impact, Response) το οποίο αναπτύχθηκε στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος για την παρακολούθηση περιβαλλοντικών ζητημάτων όπως η κλιματική μεταβολή, η ρύπανση υδατικών πόρων κλπ. Με την ταξινόμηση των δεικτών σε DPSIR πλαίσιο προσεγγίζεται η υπάρχουσα ενεργειακή κατάσταση μέσω της συσχέτισης ανθρώπινων ενεργειών και επιπτώσεων και προσδιορίζονται οι άξονες του προτεινόμενου ενεργειακού σχεδίου δράσης με τη συνεχή δε αποτίμηση των δεικτών δίνεται η δυνατότητα της συστηματικής παρακολούθησης της εξέλιξης των δράσεων για τη σωστή υλοποίηση του προτεινόμενου σχεδίου. Συγκεκριμένα οι κινητήριες δυνάμεις (Driving Force) αφορούν τους τομείς κατανάλωσης / παραγωγής ενέργειας, οι δείκτες πίεσης (Pressure) αποτελούν τις ενέργειες των κινητήριων δυνάμεων οι οποίες ασκούν πιέσεις και διαμορφώνουν την υπάρχουσα ενεργειακή κατάσταση (State) η οποία προκαλεί επιπτώσεις στο περιβάλλον και την οικονομία, οι δείκτες επιπτώσεων (Impact) αποτυπώνουν τις περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις και οι δείκτες απαντήσεων (Response) δίνουν τις λύσεις για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων και 33 EEA, European Environment Agency (1999), Environmental indicators: Typology and overview, Technical report No 25, Copenhagen. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 58 / 159

63 τη βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης. Οι δείκτες απαντήσεων αποτελούν τους άξονες για τη χάραξη της ενεργειακής πολιτικής του δήμου για την Αειφορική διαχείριση της Ενέργειας. Στο διάγραμμα που ακολουθεί φαίνονται σχηματικά οι αλληλεπιδράσεις των πέντε πεδίων του πλαισίου ταξινόμησης. Σχήμα 1: Διάγραμμα DPSIR πλαισίου Κινητήριες δυνάμεις o Δημοτικά κτήρια & Εγκαταστάσεις o Κατοικίες o Τριτογενής τομέας o Δημοτικός φωτισμός o Πρωτογενής τομέας o Δημοτικές και δημόσιες μεταφορές o Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές Απαντήσεις o Εξοικονόμηση Ενέργειας ανά τομέα (ΕΞΕ) o Μείωση εκπομπών CO 2 ανά τομέα o Παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) o Παραγωγή ενέργειας Πιέσεις o Κατανάλωση ενέργειας ανά τομέα o Εκπομπές CO 2 ανά τομέα Κατάσταση o Συνολική κατανάλωση ενέργειας o Συνολικές εκπομπές CO 2 Επιπτώσεις o Κατανάλωση ενέργειας ανά πηγή ενέργειας o Εκπομπές CO 2 ανά πηγή ενέργειας o Κόστος καταναλισκόμενης ενέργειας o Κόστος δικαιώματος εκπομπών o Αξία παραγόμενης ενέργειας Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 59 / 159

64 6.4 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΜΕΙΣ Με βάση την ανάλυση της α φάσης «Καταγραφή - εκτίμηση των υφιστάμενων ενεργειακών καταναλώσεων και πρόβλεψη της μελλοντικής εξέλιξης» και το όραμα της Δημοτικής Αρχής καθορίστηκαν οι επιμέρους Στόχοι του Σχεδίου Δράσης του Δήμου Θερμαϊκού για την περίοδο έως το 2020 για την προώθηση των αρχών και εφαρμογών της αειφορικής ενέργειας και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με περιορισμό του αποτυπώματος άνθρακα εντός των διοικητικών ορίων του δήμου. Στη συνέχεια εκτίθενται οι Πράξεις, δηλαδή οι Δράσεις και τα Έργα, οι οποίες προτείνονται για την εν λόγω περίοδο. Οι πράξεις είναι οργανωμένες σε Μέτρα, δηλαδή ομαδοποιημένες με βάση κοινά μεταξύ τους στοιχεία όσον αφορά στη εξυπηρέτηση των Στόχων ή την τυπολογία υλοποίησής τους. Η παράθεση των Μέτρων και των Πράξεων που αυτά εμπερικλείουν γίνεται με βάση τους Τομείς, δηλαδή τα πεδία για τα οποία είναι αρμόδιος ή στα οποία παρεμβαίνει ο Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης Κτήρια, εξοπλισμός & εγκαταστάσεις Πρώτος τομέας παρέμβασης του δήμου, όσον αφορά στην ενεργειακή παράμετρο, είναι αυτός των κτηρίων, του εξοπλισμού και των εγκαταστάσεων είτε αυτά είναι δημοτικά είτε όχι. Έτσι ο παρόν τομέας περιλαμβάνει τα δημοτικά κτήρια και τις δημοτικές εγκαταστάσεις (αντλιοστάσια, μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων κλπ), τις ιδιωτικές κατοικίες και το χώρο γύρω απ αυτές, τα κτήρια του τομέα των υπηρεσιών (τριτογενή) και το δημοτικό φωτισμό Δημοτικά κτήρια & εγκαταστάσεις Ο τομέας των δημοτικών κτιρίων και εγκαταστάσεων του Δήμου Θερμαϊκού, παρότι κάνει χρήση ενέργειας σε μικρό ποσοστό επί του συνόλου των χρήσεων εντός των ορίων του δήμου (1,5%) παρουσιάζει αξιοσημείωτη κατανάλωση σε απόλυτο αριθμό ( MWh). Αυτό οφείλεται αφενός στην ένταξη στον τομέα αυτόν των γεωτρήσεων για ύδρευση, αφετέρου στις αυξημένες απαιτήσεις σε ενέργεια που συνήθως παρουσιάζουν τα δημόσια κτίρια προκειμένου να καλύψουν τις καθημερινές τους λειτουργίες. Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι ο δήμος έχει τη δυνατότητα να εφαρμόσει προγράμματα Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΕΞΕ) στον τομέα των δημοτικών κτηρίων και εγκαταστάσεων, καθώς και ανάπτυξης συστημάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) ώστε να επιτύχει αφενός σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας -και κατά συνέπεια μείωση των εκπομπών διοξειδίου του Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 60 / 159

65 άνθρακα- και αφετέρου να καταστεί παράδειγμα για τους δημότες ως προς την υιοθέτηση αρχών και πρακτικών της αειφορικής ανάπτυξης. Παρακολουθώντας ο Δήμος Θερμαϊκού τις τάσεις της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας, η οποία απαιτεί, σταδιακά, από το 2018 την ανέγερση δημοσίων κτηρίων σχεδόν μηδενικής ενέργειας και μηδενικών εκπομπών CO₂, κινείται συνειδητά προς αυτήν την κατεύθυνση. Σ αυτό το πλαίσιο, έχει ήδη: συμμετάσχει σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα (ΕΣΠΑ) για την αναβάθμιση σχολικών κτηρίων, προχωρήσει -στο πλαίσιο προγράμματος διασυνοριακής συνεργασίας- σε ενεργειακή επιθεώρηση κτηρίων και έχει ξεκινήσει τη διαδικασία σύνδεσης με το δίκτυο φυσικού αερίου όσων δημοτικών κτηρίων έχουν πρόσβαση σε ενεργό δίκτυο. Ακολουθώντας τις βασικές αρχές της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και της Εθνικής Στρατηγικής όπως ορίζεται στο 2ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης, τα προτεινόμενα Μέτρα είναι τα ακόλουθα: Α.1.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης Α.1.2. Έργα ενεργειακής αναβάθμισης Α.1.3. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Παρακάτω περιγράφονται οι Πράξεις που προτείνονται ανά Μέτρο: Α.1.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής Υποστήριξης Α Ενεργειακή πιστοποίηση δημοτικών κτηρίων / Έκδοση Πιστοποιητικών Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) Με βάση τον Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτηρίων (ΚΕΝΑΚ), η ενεργειακή επιθεώρηση αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο διάγνωσης της ενεργειακής κατάστασης των υφιστάμενων κτηρίων και των δυνατοτήτων βελτίωσής της. Είναι υποχρεωτική για όλα τα κτήρια δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, τα οποία πρέπει να πιστοποιηθούν στο σύνολό τους έως το Η ενεργειακή επιθεώρηση του συνόλου των m 2 των δημοτικών κτηρίων μπορεί να οδηγήσει στην ενεργειακή κατηγοριοποίηση των υφιστάμενων κτηρίων, την εξειδίκευση των επεμβάσεων σ αυτά, στον καθορισμό του κόστους και του χρόνου απόσβεσης, στον προσδιορισμό του νέου κόστους λειτουργίας και την ενεργειακή κατηγοριοποίηση του «νέου» κτηρίου μετά τις επεμβάσεις. Η παρούσα πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 61 / 159

66 Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε 2,5 Ευρώ /m 2 και σε σύνολο Ευρώ. Α Τεχνικές μελέτες, τεύχη δημοπράτησης και αδειοδοτήσεις ενεργειακών παρεμβάσεων στα δημοτικά κτήρια Σκοπός των μελετών είναι η άρτια και χωρίς αποκλίσεις ή αστοχίες υλοποίηση του κεντρικού αντικειμένου του έργου που αφορά στις δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας που θα πραγματοποιηθούν στα κτήρια όπως αυτά αναφέρονται στους Πίνακες 1 και 2. Επιπλέον όπου είναι αναγκαίο θα γίνουν οι απαιτούμενες διοικητικές ενέργειες από το δικαιούχο ή από τρίτους (αδειοδοτήσεις, εγκρίσεις, κλπ). Η παρούσα πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. A Τεχνικές μελέτες, τεύχη δημοπράτησης και αδειοδοτήσεις ενεργειακών παρεμβάσεων σε εγκαταστάσεις Όπως και στην προηγούμενη περίπτωση των κτηρίων απαιτείται και για τις παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας σε δημοτικές εγκαταστάσεις αντλιοστασίων η εκπόνηση τεχνικών μελετών σε επίπεδο εφαρμογής, καθώς και τευχών δημοπράτησης. Η παρούσα πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Α.1.2. Έργα ενεργειακής αναβάθμισης A Ενεργειακή αναβάθμιση δημοτικών κτηρίων και εκπαιδευτηρίων Όπως έχει αναφερθεί στο Τεύχος Α «Καταγραφή - εκτίμηση των υφιστάμενων ενεργειακών καταναλώσεων και πρόβλεψη της μελλοντικής εξέλιξης» ο Δήμος Θερμαϊκού είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση 46 σχολικών κτηρίων στα οποία στεγάζονται 53 σχολικές μονάδες, καθώς και 20 δημοτικών κτηρίων, 14 από τα οποία τα αφορούν αμιγώς δημοτικά (κτήρια διοίκησης, υπηρεσιών κλπ) ενώ τα 6 αποτελούν αθλητικές εγκαταστάσεις. Κτήρια προ του 1980 Οι προτεινόμενες στην υποενότητα αυτή δράσεις στοχεύουν στην ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων που έχουν κατασκευαστεί πριν το 1980 χωρίς την εφαρμογή του Κανονισμού Θερμομόνωσης (ΚΘΚ) και κατά συνέπεια χωρίς θερμομόνωση. Η εξασφάλιση ενός ενεργειακά Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 62 / 159

67 αποδεκτού κελύφους πρέπει να είναι ο πρώτος ιεραρχικά στόχος αφού γενικώς δεν είναι αποδοτικές παρεμβάσεις σε Η/Μ συστήματα χωρίς να έχει εξασφαλιστεί η μέγιστη το δυνατόν μείωση των απαιτήσεων στη θέρμανση. Επεμβάσεις στο κέλυφος σε τέτοια κτήρια, όπως προκύπτει από την προσομοίωση τυπικού αθωράκιστου κτηρίου κατά ΤΕΕ-ΚΕΝΑΚ, μπορούν, να επιτύχουν εξοικονόμηση ενέργειας πλέον των 50 kwh/m². Εκτιμάται ότι η μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μέσω των προτεινόμενων παρεμβάσεων θα είναι 13,35 kgco₂ /έτος /m², ενώ το κόστος θα είναι περίπου 100 Ευρώ/ m² κάτοψης. Τα κτήρια που ανήκουν στην εν λόγω κατηγορία (προ του 1980) και τα οποία επελέγησαν φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 2: Δημοτικά κτήρια προ του 1980 που προτείνονται για παρεμβάσεις Α/Α Περιγραφή Συνολικό Εμβαδόν Χώρων (m 2 ) 1 1ο ΛΥΚΕΙΟ ΘΕΡΜΑΪΚΟΥ ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΡΑΙΑΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Ν. ΕΠΙΒΑΤΩΝ ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧ ΕΠΑΝΟΜΗΣ ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧ ΕΠΑΝΟΜΗΣ & 2ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ Για την ενεργειακή αναβάθμιση των ανωτέρω δημοτικών κτηρίων και εκπαιδευτηρίων θα γίνουν οι ακόλουθες παρεμβάσεις: Αναβάθμιση του κτηριακού κελύφους με προσθήκη εξωτερικής ή εσωτερικής θερμομόνωσης στην εξωτερική τοιχοποιία. Σύμφωνα με βιβλιογραφικές έρευνες 34 για τα κτήρια που έχουν κατασκευαστεί πριν το 1980, εκτιμάται ότι μια τέτοια παρέμβαση μπορεί να επιφέρει τουλάχιστον 25% εξοικονόμηση ενέργειας και μια μείωση 10,16 kg CO₂ / κάτοικο. Αντικατάσταση κουφωμάτων / ανοιγμάτων με νέα παρόμοιας μορφολογίας, με θερμοδιακοπή και με διπλούς υαλοπίνακες χαμηλής εκπομπής. 34 Εκτίμηση του αποτυπώματος διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) των ελληνικών νομών από ενεργειακές χρήσεις του οικιακού τομέα το 2010, helesco Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 63 / 159

68 Κατάλληλη σκίαση ανοιγμάτων για τη βελτίωση των συνθηκών θερμικής άνεσης κατά τη θερινή περίοδο. Χρήση ειδικών επιχρισμάτων «ψυχρών υλικών» σε οροφές και όψεις. Ο στόχος των m 2 αναμένεται να οδηγήσει σε: Εξοικονόμηση ενέργειας κατά 692,6 ΜWh και μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 184,9 tnco₂ /έτος Το κόστος των αντίστοιχων παρεμβάσεων εκτιμάται σε Ευρώ Κτήρια μετά το 1980 Οι επόμενες δράσεις αποβλέπουν στην Ενεργειακή Αναβάθμιση κτηρίων που έχουν κατασκευαστεί μετά το 1980 με εφαρμογή του ΚΘΚ και συνεπώς με θερμομόνωση καθώς και τα κτήρια που έχουν κατασκευαστεί πριν το 1980 που έχουν αναβαθμιστεί. Η ύπαρξη ενός κελύφους ενεργειακά αποδεκτού καθιστά σκόπιμη οικονομικά την παρέμβαση σε ηλεκτρομηχανολογικά (Η/Μ) συστήματα. Επεμβάσεις στα Η/Μ συστήματα θωρακισμένων κτηρίων, όπως προκύπτει από την προσομοίωση τυπικού θωρακισμένου κτηρίου κατά ΤΕΕ-ΚΕΝΑΚ, μπορούν, να επιτύχουν εξοικονόμηση ενέργειας μόνο από ενέργεια θέρμανσης πλέον των 25 kwh/m² ενώ εκτιμάται ότι η μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από την παρούσα πράξη είναι 6,7 kg CO₂ /έτος/m², ενώ το κόστος της πράξης είναι περίπου 90 Ευρώ/ m² κάτοψης. Τα κτήρια στα οποία προγραμματίζονται οι εν λόγω δράσεις είναι: Πίνακας 3: Δημοτικά κτήρια μετά το 1980 που προτείνονται για παρεμβάσεις Α/Α Περιγραφή Συνολικό Εμβαδόν Χώρων 1 ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ Ν. ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ ο ΛΥΚΕΙΟ ΘΕΡΜΑΪΚΟΥ ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΗΧΑΝΙΩΝΑΣ ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΡΑΙΑΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Ν. ΕΠΙΒΑΤΩΝ ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧ ΕΠΑΝΟΜΗΣ ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧ ΕΠΑΝΟΜΗΣ & 2ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ & ΛΥΚΕΙΟ ΕΠΑΝΟΜΗΣ Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 64 / 159

69 11 ΕΠΑΛ ΕΠΑΝΟΜΗΣ - ΙΕΚ ΕΠΑΝΟΜΗΣ - 8ο ΣΕΚ ΕΠΑΝΟΜΗΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ Για την ενεργειακή αναβάθμιση των ανωτέρω δημοτικών κτηρίων θα γίνουν οι ακόλουθες παρεμβάσεις: Αναβάθμιση των λεβητοστασίων κεντρικής θέρμανσης με εγκατάσταση νέων λεβήτων μεγαλύτερου βαθμού απόδοσης και μικρότερης θερμικής ισχύος και εγκατάσταση συστήματος αντιστάθμισης. Από βιβλιογραφικές έρευνες 35 εκτιμάται ότι η εξοικονόμηση ενέργειας που μπορεί να επιτευχθεί από την αντικατάσταση του λέβητα των κεντρικών συστημάτων θέρμανσης με αντίστοιχο υψηλής απόδοσης είναι της τάξης του 15% και η μείωση 11,82 kg CO₂ / κάτοικο. Αυτονόμηση, όπου είναι δυνατόν, της διανομής θέρμανσης στα κτήρια και τοποθέτηση θερμοστατικών βαλβίδων στα σώματα. Αναβάθμιση της εγκατάστασης φωτισμού με αντικατάσταση των φωτιστικών σωμάτων όπου αυτά κρίνονται ενεργοβόρα, με νέα μικρότερης ισχύος αλλά μεγαλύτερης απόδοσης με ηλεκτρονικού εκκινητές, και ανακλαστήρες χωρίς κάλυμμα καθώς και με προσθήκη συστήματος αυτοματισμού για την έναυση και τη ρύθμιση του τεχνητού φωτισμού (αισθητήρες φωτός) ειδικά σε κτήρια έντονης χρήσης ή μεγάλης επισκεψιμότητας. Εγκατάσταση συστημάτων ελέγχου της ενέργειας στα κτήρια (BEMS) για τον έλεγχο επιλεγμένων ζωνών φωτισμού, αερισμού, την αφή/σβέση του κλιματισμού καθώς επίσης και την ενημέρωση για βλάβες σε πραγματικό χρόνο. Ο στόχος των m 2 αναμένεται να οδηγήσει σε: Εξοικονόμηση ενέργειας κατά 585 ΜWh και μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 156,2 tnco₂ /έτος Το κόστος των αντίστοιχων παρεμβάσεων εκτιμάται σε Ευρώ Οι παραπάνω δράσεις για κτήρια προ και μετά το επεμβάσεις τόσο στο κέλυφος όσο και στα συστήματα- αποβλέπουν στην αναβάθμισή τους σε ενεργειακής κατηγορίας Β και άνω. Η εξοικονόμηση ενέργειας υπολογίζεται σε 1.277,7 MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 341,1 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. 35 «Εκτίμηση του αποτυπώματος διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) των ελληνικών νομών από ενεργειακές χρήσεις του οικιακού τομέα», helesco, 2010 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 65 / 159

70 Α Σύνδεση δημοτικών κτηρίων και δημόσιων εκπαιδευτηρίων με το δίκτυο Φυσικού Αερίου Αρχής γενομένης από το 2013, ο Δήμος θα προχωρήσει σε σταδιακή σύνδεση των δημοτικών κτηρίων με το δίκτυο φυσικού αερίου προς αντικατάσταση του πετρελαίου θέρμανσης με καύσιμο χαμηλότερων εκπομπών CO₂. Προβλέπεται έως το 2020 η σύνδεση με το δίκτυο φυσικού αερίου του συνόλου των δημοτικών κτηρίων που βρίσκονται στις δημοτικές ενότητες Περαίας και Ν. Επιβατών (39 κτήρια), πλην αυτών που έχουν ενταχθεί στις προηγούμενες υποενότητες (3 κτήρια). Η παρούσα υποενότητα αφορά 36 κτήρια. Το κόστος αντικατάστασης, σύμφωνα και με τα εν ενεργεία προγράμματα (εξοικονομώ κατ οίκον κλπ) κυμαίνεται από έως Ευρώ και στην παρούσα φάση λαμβάνεται ως μεσοσταθμικό το ποσό των Ευρώ/κτήριο. Από βιβλιογραφικές έρευνες 36 η χρήση καυστήρων φυσικού αερίου στις εγκαταστάσεις κεντρικής θέρμανσης αντί για πετρέλαιο έχει αρκετά υψηλότερο βαθμό απόδοσης (10%) και ως εκ τούτου αναμένεται και μείωση της κατανάλωσης η οποία εδώ εκτιμάται σε 7%. Ο στόχος των 36 κτηρίων των m 2 αναμένεται να οδηγήσει σε εξοικονόμηση ενέργειας από τη μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης κατά 52,1MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 58,9 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. A Έργα ενεργειακών παρεμβάσεων σε εγκαταστάσεις Ο Δήμος Θερμαϊκού θα κινηθεί στην ίδια ως άνω κατεύθυνση και για τις απολήψεις υδρευτικού ύδατος που διαχειρίζεται, οι οποίες αριθμούνται σε 41 και λειτουργούν με τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ErP 2009/125EC ή για τις αντλίες Regulation Lot 11) όσον αφορά στη χρήση αντλιών για τη διακίνηση νερού και λυμάτων, απαιτείται η βελτίωση του βαθμού απόδοσης για την επίτευξη εξοικονόμηση ενέργειας. Η εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να γίνει άμεσα και έμμεσα. Άμεσα με τη χρήση αντλιών με υδραυλικό βαθμό απόδοσης 0,70-0,80 (με χαρακτηρισμό των αντλιών ως Benchmark - Best available technology on the market) και ηλεκτροκινητήρων με ηλεκτρικό βαθμό απόδοσης 0,75-0,85 (υποβρύχιοι ηλεκτροκινητήρες γεωτρήσεων). Έμμεσα με την αντιστάθμιση της αέργου ισχύος του δικτύου ηλεκτροδότησης με τη χρήση συστοιχίας πυκνωτών διόρθωσης συνφ. Ειδικά για τις γεωτρήσεις της Δ.Ε.Υ.Α Θερμαϊκού η εξοικονόμηση ενέργειας και πόρων μπορεί να γίνει με: 36 «Εκτίμηση του αποτυπώματος διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) των ελληνικών νομών από ενεργειακές χρήσεις του οικιακού τομέα», helesco, 2010 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 66 / 159

71 Διαπίστωση της ωφέλιμης παροχής της γεώτρησης (με δοκιμαστική άντληση), επανυπολογισμό των απωλειών του καταθλιπτικού αγωγού και επιλογή αντλιών με υψηλό βαθμό απόδοσης. Τροποποίηση ή αλλαγή του τρόπου μεταφοράς του νερού στον καταθλιπτικό αγωγό π.χ. αντικατάσταση 2 εν σειρά αντλιών με 1 αν είναι δυνατό (ο συνολικός βαθμός απόδοσης των αντλιών εν σειρά είναι το γινόμενο των επιμέρους βαθμών απόδοσης). Κατάργηση των ενδιάμεσων αντλιοστασίων αν η αντοχή των σωλήνων το επιτρέπουν. Αντικατάσταση των υποβρύχιων αντλιών με κατακόρυφες αντλίες στην άντληση νερού από δεξαμενές. Ελαχιστοποίηση απωλειών νερού από δίκτυα και δεξαμενές. Μείωση της πίεσης του εσωτερικού δικτύου διανομής ή επανασχεδιασμός του στα σημεία όπου η πίεση είναι υπερβολική με μειωτές πίεσης ή με παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις μπορούν να εξοικονομήσουν ενέργεια κατά 25%, ήτοι MWh/έτος. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. A Πράσινες δημόσιες προμήθειες Ο Δημόσιος τομέας με τον Ν.3855/ και την Υ.Α. Δ6/Β/14826/ υποχρεώνεται να υιοθετήσει διαδικασίες προμηθειών για ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες (green procurement). Οι προμήθειες αυτές αφορούν σε ηλεκτρονικό και ηλεκτρολογικό υλικό, εξοπλισμό και ανταλλακτικά οχημάτων, συσκευές πληροφορικής, κατασκευές, χαρτιά, έπιπλα, υλικά καθαρισμού κλπ. Στην παρούσα ενότητα θα εκτιμηθεί η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης που θα επιτευχθεί από την αντικατάσταση των λαμπτήρων των δημοτικών κτηρίων με νέους χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης και την προμήθεια ενεργειακά αποδοτικού εξοπλισμού γραφείου και συσκευών «Energy Star». Οι συγκεκριμένες προμήθειες αφορούν σε υλικά που ούτως ή άλλως θα αντικατασταθούν μέχρι το 2020, συνεπώς η δράση «Πράσινες δημόσιες προμήθειες» θα εκτιμηθεί ως μηδενικού κόστους. 37 Ν.3855/2010 «Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση, ενεργειακών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις», 38 Υ.Α. Δ6/Β/14826/ «Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα» Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 67 / 159

72 Για τα δημοτικά, σύμφωνα με το Ενεργειακό αποτύπωμα ηλεκτρικής ενέργειας σε κτίρια του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα, ο φωτισμός καταναλώνει ποσοστό 42% της ηλεκτρικής ενέργειας και ο εξοπλισμός γραφείου 37% (άλλες χρήσεις). Για το Δήμο Θερμαϊκού η κατανάλωση ενέργειας για τον ηλεκτροφωτισμό των κτηρίων ανέρχεται σε 653,5 MWh ανά έτος, ενώ η χρήση ενέργειας για τη λειτουργία του εξοπλισμού των γραφείων ανέρχεται σε 575,7 MWh ανά έτος. Σχήμα 2: Ενεργειακό αποτύπωμα ηλεκτρικής ενέργειας σε κτίρια του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα 39 Η αντικατάσταση λαμπτήρων με νέους χαμηλής κατανάλωσης θεωρείται από τις αποδοτικότερες παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα καθώς είναι εύκολα εφαρμόσιμη με υψηλό ποσοστό εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας που φτάνει στο 60%. Όσον αφορά στον εξοπλισμό γραφείου (συσκευές, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οθόνες, εκτυπωτές, σαρωτές, φωτοτυπικά μηχανήματα κλπ) η αντικατάστασή του με νέο ενεργειακά αποδοτικότερο και σήμανσης «Energy Star μπορεί να αποδώσει εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας κατά 40-50%. Για τα δημοτικά κτήρια που δεν εντάσσονται στη δράση «Έργα ενεργειακής αναβάθμισης» και αποτελούν το 43% του συνόλου των κτηρίων, η αντικατάσταση λαμπτήρων αποδίδει εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας κατά 168,6 MWh. Η προμήθεια νέου εξοπλισμού και συσκευών σήμανσης Energy Star για το σύνολο των δημοτικών κτηρίων θα μειώσει την κατανάλωση ενέργειας κατά 259,1 MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 491,4 τόνους. Το κόστος της πράξης λαμβάνεται μηδενικό. 39 «Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης» Υπουργείο Ανάπτυξης, 2008 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 68 / 159

73 Α.1.3. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Α Ευαισθητοποίηση των δημοτικών υπαλλήλων για τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς Η βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς όσον αφορά στην καθημερινή χρήση της ενέργειας στο εργασιακό περιβάλλον μπορεί να αποφέρει σημαντική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και να υποστηριχτεί με δράσεις μηδενικού κόστους. Το όφελος στην εξοικονόμηση ενέργειας που αποφέρει η μείωση του χρόνου αναμονής (stand-by) των υπολογιστών και άλλου ηλεκτρονικού εξοπλισμού ανέρχεται στο 5% ενώ η ορθολογικότερη χρήση των υπολοίπων συσκευών, όπως των κλιματιστικών, στο 22% 40. Για τα δημοτικά κτήρια οι καταναλώσεις ηλεκτρικής ενέργειας για χρήσεις συσκευών ανέρχεται στο 37% ενώ για χρήσεις θέρμανσης-ψύξης στο 18%. Για το Δήμο Θερμαϊκού η κατανάλωση ενέργειας για τις παραπάνω κατηγορίες χρήσεων είναι 575,7 MWh και 280 MWh ανά έτος αντίστοιχα. Η εξοικονόμηση ενέργειας που μπορεί να επιτευχτεί με τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των δημοτικών υπαλλήλων υπολογίζεται σε 28,8 MWh από την καλύτερη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών για το σύνολο των δημοτικών κτηρίων και σε 26,5 MWh από την ορθολογικότερη χρήση των κλιματιστικών για τα κτήρια που δεν εντάσσονται σε έργα ενεργειακών παρεμβάσεων. Ενδεικτικές δράσεις ευαισθητοποίησης μπορεί να είναι μία σειρά ενημερωτικών διαλέξεων, η τακτική αποστολή ηλεκτρονικού ενημερωτικού υλικού και μηνυμάτων υπενθύμισης στους προσωπικούς υπολογιστές, η διοργάνωση διαγωνισμών για την υψηλότερη ενεργειακή αποδοτικότητα των γραφείων του Δήμου κ.ά. και δύναται να οργανωθούν από το γραφείο των ενεργειακών υπευθύνων του Δήμου Θερμαϊκού. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 63,5 τόνους. Το κόστος της πράξης λαμβάνεται μηδενικό. Α Ενημέρωση δημοτικών υπαλλήλων και αιρετών για θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας και εφαρμογών ΑΠΕ Η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας του δήμου απαιτεί καλά και σωστά ενημερωμένους δημοτικούς υπαλλήλους και αιρετούς οι οποίοι αφενός θα υποστηρίξουν τις δράσεις που προτείνονται μέσα από τον ενεργειακό σχεδιασμό, αφετέρου θα προχωρήσουν σε νέες αναπτυξιακές δράσεις έχοντας τη γνώση ότι η ενέργεια αποτελεί τη βασική συνιστώσα για την οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική ανάπτυξη. 40 Residential Monitoring to Decrease Energy Use and Carbon Emissions in Europe, Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 69 / 159

74 Για την πλήρη και σφαιρική γνώση για την ενέργεια, προσωπικού και αιρετών, δύναται να γίνει σειρά διαλέξεων σε θέματα που αφορούν στις αρχές και πρακτικές της αειφορικής ενέργειας, σε εθνικές πολιτικές ενεργειακής αποδοτικότητας, σε προγράμματα τεχνολογικών επενδύσεων για ενεργειακές αναβαθμίσεις και παραγωγή ενέργειας, σε έργα διαχείρισης υδατικών πόρων και αναβαθμίσεων των υδρευτικών εγκαταστάσεων, σε μεθοδολογίες πράσινων προμηθειών κλπ. Οι διαλέξεις μπορεί να έχουν τη μορφή σεμιναρίων ή ημερίδων και δύναται να λάβουν χώρα είτε στις εκδηλώσεις για τις «Ημέρες Ενέργειας» οι οποίες υιοθετούνται από του δήμους που είναι ενταγμένοι στο Σύμφωνο των Δημάρχων, είτε σε ανεξάρτητες περιόδους. Η παρούσα πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Α Ενημέρωση του προσωπικού των σχολείων για θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας και βελτίωσης της ενεργειακής συμπεριφοράς Η κατανομή των ενεργειακών χρήσεων στα σχολεία διαφέρει από αυτές των δημοτικών κτηρίων που στεγάζουν τις υπηρεσίες του Δήμου γεγονός που κρίνει αναγκαία την διακριτή ενημέρωση του προσωπικού των σχολείων για θέματα ενεργειακών παρεμβάσεων στα κτήρια και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας. Σημειώνεται ότι για τα σχολικά συγκροτήματα η μέση κατανάλωση ενέργειας για την κάλυψη αναγκών θέρμανσης είναι περίπου διπλάσια από αυτήν των υπολοίπων δημοτικών κτηρίων (45,21 KWh/m 2 έναντι 23,79 KWh/ m 2 ). Η ενημέρωση δεν αποβλέπει μόνο στην παρακίνηση των υπευθύνων των σχολείων για την υποστήριξη δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας που προτείνονται από το δήμο αλλά και στην ενεργό συμμετοχή τους στη σωστή ενεργειακή διαχείριση των κτηριακών εγκαταστάσεων μέσω λήψης μέτρων και κατάθεσης προτάσεων για παρεμβάσεις που αφορούν στα πεδία που άπτονται των αρμοδιοτήτων τους. Επιπρόσθετος παράγοντας της αναγκαιότητας της σωστής ενημέρωσης του προσωπικού των σχολείων επί θεμάτων βιώσιμης χρήσης της ενέργειας είναι η κρίσιμη θέση που κατέχουν στην αλυσίδα της μεταφοράς της γνώσης προς στην κοινωνία μέσω της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης των μαθητών. Η εξοικονόμηση ενέργειας που επιτυγχάνεται από την ενημέρωση του προσωπικού των σχολείων για θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας και βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς έχει συνυπολογιστεί με αυτήν των δημοτικών κτηρίων. Η ενημέρωση δύναται να γίνει μέσω διαλέξεων σε γενικά θέματα αειφορικής ενέργειας αλλά και σε περισσότερο εξειδικευμένα που θα εστιάζουν σε εφαρμοζόμενες τεχνολογίες και σε καλές πρακτικές έργων ενεργειακής αποδοτικότητας για σχολικές εγκαταστάσεις. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 70 / 159

75 Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη έχει συνυπολογιστεί με τις μειώσεις των πράξεων Α και Α Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Πίνακας 4: Εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ανά προτεινόμενη δράση στον τομέα των δημοτικών κτηρίων και εγκαταστάσεων Α/Α ΔΡΑΣΕΩΝ A A A A A A ΔΡΑΣΕΙΣ Ενεργειακή πιστοποίηση δημοτικών κτηρίων / έκδοση ΠΕΑ Τεχνικές μελέτες, τεύχη δημοπράτησης και αδειοδοτήσεις ενεργειακών παρεμβάσεων στα δημοτικά κτήρια Τεχνικές μελέτες, τεύχη δημοπράτησης και αδειοδοτήσεις ενεργειακών παρεμβάσεων σε εγκαταστάσεις Ενεργειακή αναβάθμιση δημοτικών κτηρίων και εκπαιδευτηρίων Σύνδεση δημοτικών κτηρίων και δημόσιων εκπαιδευτηρίων με το δίκτυο Φυσικού Αερίου Έργα ενεργειακών παρεμβάσεων σε εγκαταστάσεις ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΚΟΣΤΟΣ ( ) ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ,0 0, ,0 0, ,0 0, ,7 341, ,1 58,9 ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ (tn CO₂) , ,0 Α Πράσινες δημόσιες προμήθειες 0 427,7 491,4 A A A Ευαισθητοποίηση των δημοτικών υπαλλήλων για τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς Ενημέρωση δημοτικών υπαλλήλων και αιρετών για θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας και εφαρμογών ΑΠΕ Ενημέρωση του προσωπικού των σχολείων για θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας και βελτίωσης της ενεργειακής συμπεριφοράς 0 55,3 63, ,0 0, ,0 0,0 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 71 / 159

76 Κατοικίες Ο τομέας με τα μεγαλύτερα περιθώρια εξοικονόμησης ενέργειας είναι ο αυτός των ιδιωτικών κατοικιών καθώς, σύμφωνα με την καταγραφή των υφιστάμενων ενεργειακών καταναλώσεων (Τεύχος Α ), αποδεικνύεται ο μεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας συμμετέχοντας με ποσοστό 71% επί της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης, ποσοστό το οποίο αντιστοιχεί σε MWh. Οι δράσεις που προτείνονται στο παρόν σχέδιο δράσης έχουν τη μορφή κυρίως της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης καθότι ο δήμος δεν έχει αρμοδιότητα παρεμβάσεων στις ιδιωτικές κατοικίες. Εντούτοις η υλοποίηση των δράσεων αυτών σε συνδυασμό με τις σταδιακά υλοποιούμενες παρεμβάσεις σε δημοτικά κτήρια και εγκαταστάσεις, οι οποίες θα λειτουργούν και ως επιδεικτικά έργα, θα προτρέπουν τους δημότες στην υιοθέτηση και υλοποίηση ενεργειών που θα οδηγήσουν στην επιθυμητή εξοικονόμηση ενέργειας με την αντίστοιχη μείωση των εκπομπών CO₂. Ακολουθώντας τις βασικές αρχές της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Εθνικής Στρατηγικής όπως ορίζεται στο 2 ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης, τα προτεινόμενα Μέτρα είναι τα ακόλουθα: A.2.1 Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης A.2.2 Έργα ενεργειακής αναβάθμισης A.2.3 Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Παρακάτω περιγράφονται οι Πράξεις που προτείνονται ανά Μέτρο. A.2.1 Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης A Μελέτες και αδειοδοτήσεις Βιοκλιματικών αναπλάσεων ανοικτών δημόσιων χώρων Για την πραγματοποίηση των δημοπρασιών ανάθεσης των έργων βιοκλιματικών αναπλάσεων ανοικτών δημοσίων χώρων απαιτείται η εκπόνηση υποστηρικτικών μελετών και εφαρμογής (μελέτες διαμόρφωσης, τοπογραφική αποτύπωση, Η/Μ μελέτη, φυτοτεχνική μελέτη, κυκλοφοριακή μελέτη - σήμανση, μελέτη αποχέτευσης όμβριων, στατική μελέτη) καθώς και η σύνταξη τευχών δημοπράτησης. Επίσης, είναι πιθανή η έκδοση αδειών (περιβαλλοντικών όρων, αρχαιολογικής υπηρεσίας, δασικής υπηρεσίας, κυκλοφοριακών παρεμβάσεων, ΕΠΑΕ, καταλληλότητας χώρου παιδικής χαράς, οικοδομικών αδειών), οριοθετήσεων, δικτύων ΟΚΩ, κ.ά. Η αρτιότητα των μελετών θα εξασφαλίσει την σωστή και χωρίς αποκλίσεις ή αστοχίες πραγματοποίηση των έργων, ενώ η πληρότητα των αδειοδοτήσεων την ανεμπόδιστη υλοποίησή τους. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 72 / 159

77 Η παρούσα πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. A.2.2 Έργα ενεργειακής αναβάθμισης A Βιοκλιματικές αναπλάσεις ανοικτών δημόσιων χώρων Οι βιοκλιματικές αναπλάσεις ανοιχτών ελεύθερων χώρων αναβαθμίζουν τους κοινόχρηστους χώρους σε τόπους αναψυχής και συνάθροισης, βελτιώνοντας συγχρόνως το μικροκλίμα με θετικά αποτελέσματα στην εξοικονόμηση ενέργειας στα περιβάλλοντα κτήρια. Ο βιοκλιματικός αρχιτεκτονικός ανασχεδιασμός και η βελτίωση της περιβαλλοντικής ποιότητας των δημόσιων ανοιχτών χώρων προβλέπει χρήση πρασίνου, «ψυχρών» υλικών, νερού κ.ά. για την επίτευξη θερμικής, οπτικής και ακουστικής άνεσης, ανεμοπροστασίας, καθώς και για την εξοικονόμηση ενέργειας στα γειτονικά κτήρια. Με παρεμβάσεις όπως οι παραπάνω, επιδιώκεται η αντιμετώπιση του Φαινομένου της Θερμικής Νησίδας με μείωση της μέσης χωρικής μέγιστης θερμοκρασίας επιφάνειας στον χώρο των παρεμβάσεων κατά τους θερινούς μήνες και συγκράτηση της σχετικής υγρασίας σε ανεκτά επίπεδα. Ο Δήμος Θερμαϊκού έχει εντάξει βιοκλιματικά στοιχεία σε έργο ανάπλασης τμήματος του αστικού ιστού του οικισμού της Περαίας, έκτασης 48 στρεμμάτων, το οποίο υλοποιήθηκε εντός του 2012, ενώ παρόμοια στοιχεία βιοκλιματικού σχεδιασμού προβλέπονται σε αντίστοιχο έργο για τον οικισμό του Μεσημερίου το οποίο βρίσκεται στη φάση εκπόνησης μελετών. Για την περιοχή της Μηχανιώνας σχεδιάζεται ένα σημαντικό έργο βιοκλιματικής ανάπλασης για την είσοδο του οικισμού στην περιοχή των Πεύκων, το οποίο βρίσκεται σε διαδικασία ανάθεσης μελετών. Με την παρούσα δράση εκτός των τριών παραπάνω έργων προτείνεται και η βιοκλιματική ανάπλαση του κέντρου της Επανομής. Η εξοικονόμηση ενέργειας από τις βιοκλιματικές αναπλάσεις ανοικτών χώρων προέρχονται από τη μείωση της χρήσης των κλιματιστικών στις περιβάλλουσες κατοικίες, χρήση η οποία κατέχει το 6% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται στον οικιακό τομέα. Με την παραδοχή ότι 150 κατοικίες σε κάθε περιοχή θα επηρεαστούν θετικά από τα βιοκλιματικά έργα και θα μειώσουν τη χρήση της ενέργειας για ψύξη κατά 20% η εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας που θα επιτευχτεί προσεγγίζεται στις 35,8 MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 41,1 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. A Ανάπτυξη - επέκταση του δικτύου φυσικού αερίου Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 73 / 159

78 Από το 2012 ξεκίνησε η επέκταση του δικτύου φυσικού αερίου στο Δήμο Θερμαϊκού. Παρότι η σύνδεση κτηρίων του οικιακού τομέα δεν εξοικονομεί απαραίτητα πρωτογενή ενέργεια, υπάρχει εξοικονόμηση της τάξης του 20% στους λογαριασμούς, ενώ οι εκπομπές CO₂ δύναται να μειωθούν έως και 24% (συντελεστής εκπομπών 0,202 από 0,267 tco₂/mwh) μέσω της αλλαγής καυσίμου. Από προαναφερθείσες βιβλιογραφικές έρευνες 41 η χρήση καυστήρων φυσικού αερίου στις εγκαταστάσεις κεντρικής θέρμανσης αντί για πετρέλαιο έχει αρκετά υψηλότερο βαθμό απόδοσης (10% ) και ως εκ τούτου αναμένεται και μείωση της κατανάλωσης η οποία εδώ εκτιμάται σε 7%. Βάσει του ρυθμού επέκτασης του ενεργού δικτύου φυσικού αερίου, εκτιμάται ότι μέχρι το 2020 το 50% των κατοικιών των ΔΔ Περαίας και Ν. Επιβατών που αντιστοιχούν σε κατοικίες με τμ και αντιπροσωπεύουν το 25% του συνόλου των κατοικιών του δήμου, θα έχουν συνδεθεί με το δίκτυο φυσικού αερίου. Η σύνδεση του 25% των ιδιοκτησιών μπορεί να αποφέρει εξοικονόμηση ενέργειας από τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση κατά 4.807,8 MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 5.435,6 τόνους. Το κόστος της πράξης δεν επιβαρύνει το δήμο. Α.2.3 Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Α Εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των κατοίκων για θέματα εξοικονόμησης ενέργειας Η ενέργεια που καταναλώνει ο τομέας των κατοικιών κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό επί της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης του Δήμου Θερμαϊκού, γεγονός που καταδεικνύει την αναγκαιότητα άμεσης και ουσιαστικής παρέμβασης του Δήμου προς την κατεύθυνση της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης των πολιτών για την ορθολογική χρήση της ενέργειας στις κατοικίες τους. Ο δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης θα πρέπει να είναι συνεχείς και στοχευόμενες με σκοπό την ευρύτερη διάδοση του μηνύματος της σημασίας της ορθολογικής χρήσης της ενέργειας, αναφερόμενες στο κοινωνικό και περιβαλλοντικό όφελος, στη συνολική αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας για τη μείωση των αερίων ρύπων και στο οικονομικό όφελος των πολιτών από τη λήψη καθημερινών μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας στις κατοικίες τους. Οι εκστρατείες ενημέρωσης των δημοτών σε θέματα σωστής διαχείρισης της ενέργειας στις κατοικίες θα αποτελέσουν ουσιαστικά τον κορμό των εκδηλώσεων «Ημέρες Ενέργειας» που 41 Εκτίμηση του αποτυπώματος διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) των ελληνικών νομών από ενεργειακές χρήσεις του οικιακού τομέα το 2010, helesco Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 74 / 159

79 διοργανώνονται σε ετήσια βάση από την Τοπική Αυτοδιοίκηση σε συνεργασία με άλλους φορείς και στοχεύουν στην ευαισθητοποίηση του κοινού μέσω της γνώσης και της ψυχαγωγίας και περιλαμβάνουν: Ημερίδες, ανοιχτές εκδηλώσεις και δημόσιες συζητήσεις Εκθέσεις «πράσινων» προϊόντων και δωρεάν διανομή λαμπτήρων φωτοδιόδων (LED), μονωτικών υλικών, κλπ Επί δανεισμώ διανομή «έξυπνων μετρητών ηλεκτρικής ενέργειας» Διαγωνισμούς και επιβράβευση ορθών πρακτικών Εκπαιδευτικά προγράμματα και επισκέψεις ειδικών για ενημέρωση σε σχολεία Προβολή στα μέσα ενημέρωσης και στο ιντερνέτ Εκδόσεις, δημοσιεύσεις, δημιουργία οπτικοακουστικού υλικού. Παράλληλα αλλά και ανεξάρτητα των κεντρικών αυτών εκδηλώσεων δύναται ο Δήμος να οργανώνει θεματικές εκδηλώσεις εξειδικεύοντας κάθε φορά τους στόχους και τις δράσεις όπως «Σχολική εβδομάδα ενέργειας», «Ενέργεια και ενεργοί πολίτες», «Έξυπνοι μετρητές ενέργειας», «Αλλάζω λάμπα και εξοικονομώ», «Πράσινες προμήθειες» κ.α. Βασικά εργαλεία για την επίτευξη των στόχων των εκστρατειών ενημέρωσης είναι η διανομή έντυπου και ηλεκτρονικού ενημερωτικού υλικού και η δικτύωση ομάδων και χρηστών με στόχο την ευαισθητοποίηση μέσω της ανταλλαγής γνώσεων και καλών πρακτικών. Στο πλαίσιο αυτό θα γίνονται δράσεις όπως: διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων από σταθερά σημεία (Υπηρεσίες Δήμου, κέντρα συνάθροισης και αναψυχής, εμπορικά και τουριστικά μαγαζιά) και μέσω λογαριασμών της ΔΕΗ ανάπτυξη οπτικοακουστικού υλικού για μαθητές και παιδιά σχεδιασμός διαδικτυακών εφαρμογών και δικτυώσεων με διαρκή και επικαιροποιημένη ενημέρωση δημιουργία ιστοσελίδων φιλοξενούμενων στο ιστότοπο του Δήμου με έξυπνες εφαρμογές για την αύξηση της επισκεψιμότητας και την προσέλκυση νέων ηλικιακά ομάδων Η μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας από τις δράσεις ευαισθητοποίησης των κατοίκων θα αποδοθεί : στη βελτίωση του τρόπου χρήσης των συσκευών (η εξοικονόμηση υπολογίζεται στο σύνολο της κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας στις κατοικίες και εκτιμάται στο 22%) στην αντικατάσταση ηλεκτρικών συσκευών με νέες υψηλότερης ενεργειακής απόδοσης (η εξοικονόμηση υπολογίζεται στο σύνολο της κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας στις Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 75 / 159

80 κατοικίες εξαιρούμενη αυτής του φωτισμού και του ζεστού νερού χρήσης και εκτιμάται στο 40%) και στην αντικατάσταση των λαμπτήρων με νέους χαμηλής κατανάλωσης (η εξοικονόμηση υπολογίζεται στην ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνεται για το φωτισμό των κατοικιών και εκτιμάται στο 60%) Για τον υπολογισμό του οφέλους γίνεται η εκτίμηση ότι το 10% των νοικοκυριών θα ευαισθητοποιηθεί ως προς τη σωστή χρήση της ενέργειας, το 30% θα προβεί σε προμήθεια συσκευών υψηλότερης ενεργειακής κλάσης και το 100% θα αντικαταστήσει τους λαμπτήρες στις κατοικίες τους. Σύμφωνα με το ενεργειακό αποτύπωμα της ηλεκτρικής ενέργειας του οικιακού τομέα για το Δήμο Θερμαϊκού η εξοικονόμηση από τη σωστή χρήση της ενέργειας εκτιμάται σε 3.819,7 MWh, από τη προμήθεια νέων συσκευών σε ,9 MWh και από την αλλαγή λαμπτήρων σε ,2 MWh. Σχήμα 3: Ενεργειακό αποτύπωμα ηλεκτρικής ενέργειας στον οικιακό τομέα στην Ελλάδα 42 Το κόστος των εκδηλώσεων «Ημέρες Ενέργειας» αναφέρεται στην πράξη Ε που έχει σχέση με το θεσμικό ρόλο του δήμου, ενώ το κόστος που εκτιμάται για την παρούσα πράξη αφορά στη διοργάνωση μιας θεματικής εκστρατείας ανά έτος μέχρι το Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε ,9 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ Α «Μηχανισμός ενημέρωσης» πολιτών για τρέχοντα προγράμματα ενίσχυσης παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών. 42 «Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης» Υπουργείο Ανάπτυξης, 2008 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 76 / 159

81 Στο πλαίσια αυτής της πράξης θα δημιουργηθεί Γραφείο ενημέρωσης και υποστήριξης, το οποίο θα λειτουργεί με σκοπό την σωστή πληροφόρηση των δημοτών σχετικά με τις επιχειρήσεις ενεργειακών υπηρεσιών, τις συμβάσεις ενεργειακής απόδοσης και τους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς οι οποίοι ενθαρρύνουν την επένδυση κεφαλαίων για την υλοποίηση έργων εξοικονόμησης ενέργειας, αλλά και ολοκληρωμένων προγραμμάτων ενεργειακής αναβάθμισης του κτηριακού αποθέματος της χώρας, με σημαντικότερο το «Χτίζοντας το Μέλλον». Η κύρια ενημέρωση θα εστιάζει στην ενημέρωση των δημοτών για τα οικονομικά κίνητρα σχετικά με την ένταξη των κατοικιών τους σε τρέχοντα εθνικά προγράμματα όπως το «Εξοικονομώ κατ οίκον» και το «Φωτοβολταϊκά στη στέγη», ή διάδοχα αυτών κατά τη νέα προγραμματική περίοδο Οι ανωτέρω ενημερώσεις θα αναρτώνται σε ιστοσελίδα που θα δημιουργηθεί ειδικά για την υποστήριξη των υπηρεσιών του γραφείου. Ιδιαίτερα για τις ενεργειακές αναβαθμίσεις κατοικιών το γραφείο θα προχωρήσει σε δράσεις ευαισθητοποίησης με τη διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων από σταθερά σημεία και μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ και ειδικών καταχωρήσεων στην ιστοσελίδα του γραφείου. Όσον αφορά στη μείωση των καταναλώσεων από δράσεις ενεργειακών αναβαθμίσεων εκτιμάται ότι τουλάχιστον το 25% των παλιών ιδιοκτησιών θα βελτιώσουν το κέλυφός τους με οφέλη εξοικονόμησης ενέργειας της τάξης του 50% για τη θέρμανση και 25% για τη ψύξη, ενώ το 50% των νέων κατοικιών θα βελτιώσει μόνο το σύστημα θέρμανσης με εξοικονόμηση ενέργειας πλέον του 25% Η τελική εξοικονόμηση ενέργειας για τις παλιές κατοικίες προσεγγίζει τις MWh, ενώ για τις νέες ,7 MWh και αφορά συνολική μείωση για θέρμανση κατά ,7 MWh και για ψύξη 575 MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε ,7 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Α Εκστρατεία ενημέρωσης "Νερό = Ενέργεια" για την ανάδειξη του ενεργειακού και περιβαλλοντικού κόστους του νερού Η διαχείριση των υδατικών πόρων αποτελεί το πιο κρίσιμο ζήτημα για το Δήμο Θερμαϊκού καθώς όλες οι ανάγκες ύδρευσης και άρδευσης καλύπτονται με άντληση των υπόγειων υδάτων με δυσμενείς επιπτώσεις περιβαλλοντικές αλλά και οικονομικές, όσον αφορά στο κόστος της ενέργειας που απαιτείται για τη λειτουργία των αντλιοστασίων. Για το λόγο αυτό οι δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για το νερό εξετάζονται ξεχωριστά από αυτές που λαμβάνουν χώρα κατά τις «Ημέρες Ενέργειες», θεωρώντας βέβαια απαραίτητη την παρουσία τους και στις κεντρικές αυτές εκδηλώσεις. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 77 / 159

82 Η λύση του παραπάνω ζητήματος είναι η βιώσιμη διαχείριση του υδατικού δυναμικού, λύση στην οποία και οι δημότες θα πρέπει να συνεισφέρουν μέσω της μείωσης των ποσοτήτων, τόσο του πόσιμου νερού όσο και νερού ποτίσματος, που καταναλώνουν καθημερινά. Η εκστρατεία που προτείνεται «Νερό=Ενέργεια» έχει ως στόχο την ενημέρωση του κοινού και των τοπικών φορέων για τις δυσμενείς επιπτώσεις που προκαλεί η υπεράντληση των υπόγειων υδροφορέων και τις μεθόδους αντιμετώπισης αυτών μέσω της αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας της χρήσης του νερού και την ευαισθητοποίηση σε θέματα εξοικονόμησης νερού και ενέργειας και προστασίας των υδατικών πόρων. Η εκστρατεία μπορεί να περιλαμβάνει μικρές και τακτικές υπαίθριες εκδηλώσεις για μικρούς και μεγάλους, διανομή εντύπων, αποστολή φυλλαδίων μέσω των λογαριασμών της ΔΕΥΑΘ, δημιουργία ειδικού οπτικοακουστικού υλικού για παιδιά και καταχωρήσεις στην ιστοσελίδα του Δήμου. Απαραίτητη θεωρείται η διοργάνωση ημερίδας για περισσότερο εξειδικευμένη ενημέρωση που θα απευθύνεται σε εκπροσώπους φορέων, κοινωνικές ομάδες, συλλόγους κλπ. Εκτιμάται ότι η εκστρατεία «Νερό-Ενέργεια» θα οδηγήσει στην αλλαγή της συμπεριφοράς του 20% των δημοτών και στη μείωση της κατανάλωσης του νερού κατά 30% με εξοικονόμηση ενέργειας 251,3 MWh/έτος. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 288,7 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Πίνακας 5: Εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ανά προτεινόμενη δράση στον τομέα των κατοικιών Α/Α ΔΡΑΣΕΩΝ A Α Α Α Α Α ΔΡΑΣΕΙΣ Μελέτες και αδειοδοτήσεις Βιοκλιματικών αναπλάσεων ανοικτών δημόσιων χώρων Βιοκλιματικές αναπλάσεις ανοικτών δημόσιων χώρων Ανάπτυξη - επέκταση του δικτύου φυσικού αερίου Εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των κατοίκων για θέματα εξοικονόμησης ενέργειας Μηχανισμός ενημέρωσης πολιτών για τρέχοντα προγράμματα ενίσχυσης παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών Εκστρατεία ενημέρωσης "Νερό = Ενέργεια" για την ανάδειξη του ενεργειακού και περιβαλλοντικού κόστους του νερού ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΚΟΣΤΟΣ ( ) ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ (tn CO₂) ,0 0, ,8 41,1 0, , , , , , , ,3 288,7 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 78 / 159

83 Τριτογενής τομέας Σε ένα δήμο όπως ο Δήμος Θερμαϊκού με αναπτυγμένο τον τομέα του τουρισμού και των υπηρεσιών εν γένει, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια εξοικονόμησης ενέργειας και στον τριτογενή τομέα, ο οποίος καταναλώνει ενέργεια σε ποσοστό 8,9% επί του συνόλου της ενεργειακής κατανάλωσης. Οι δράσεις που προτείνονται στο παρόν σχέδιο δράσης, έχουν τη μορφή κυρίως της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης καθότι ο δήμος, όπως και στον τομέα των κατοικιών, δεν έχει αρμοδιότητα παρεμβάσεων στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Τα μέτρα που προτείνονται για τη μείωση των εκπομπών CO₂ για τον τριτογενή τομέα είναι: τα εξής: Α.3.1 Έργα εξοικονόμησης ενέργειας Α.3.2 Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Παρακάτω περιγράφονται οι Πράξεις που προτείνονται ανά Μέτρο: Α.3.1 Έργα εξοικονόμησης ενέργειας Α Ενεργειακή αναβάθμιση του ΚΑΠΠΑ 2000 Το Κέντρο Ανάπτυξης Πολιτισμού Προσαρμοσμένου Αθλητισμού ιδρύθηκε το 2000 με τη συμμετοχή φορέων ΑμΕΑ και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Πρόκειται για αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία με στόχο την προώθηση της αντίληψης, ότι τα άτομα με αναπηρία μπορούν να είναι ενεργά μέλη της κοινωνίας μας μετατρέποντας τα μειονεκτήματα σε πλεονεκτήματα μέσα από την ανάπτυξη του Ειδικού Αθλητισμού, την ομαδική δουλειά και την συμμετοχή σε αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Οι εγκαταστάσεις του ΚΑΠΠΑ 2000 βρίσκονται στο Δήμο Θερμαϊκού, πλησίον του Αεροδρομίου «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» και αποτελούνται από τους εξής χώρους: Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 79 / 159

84 Πίνακας 6: Εγκαταστάσεις του ΚΑΠΠΑ Χώροι / Χρήση Εμβαδόν (m 2 ) Γραφεία Διοίκησης 200 Αμφιθέατρο 800 Γυμναστήριο Κολυμβητήριο Ξενώνες 900 Εστιατόρια - Χώροι Αναψυχής 900 Σύνολο Το συγκρότημα, παρά το ότι δεν είναι ακόμη σε πλήρη λειτουργία, είναι εν δυνάμει ο μεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας στον Δήμο. Με βάση τα στατιστικά στοιχεία του αρχείου της ΕΥΕΠΕΝ (Ιανουάριος 2013) όσο και στοιχεία της Διοίκησης του ΚΑΠΠΑ 2000, η ονομαστική του κατανάλωση σε πλήρη λειτουργία δίνεται ως: κατανάλωση ενέργειας σε MWh/έτος με εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα σε tnco2/έτος Με βάση τα παραπάνω το συγκρότημα συνολικά συμπεριφέρεται σαν καταναλωτής ενεργειακής κατηγορίας Δ με καταναλώσεις έως και 150% πάνω από το θεωρητικό κτήριο αναφοράς ενεργειακής κατηγορίας Β. Είναι προφανές το σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το ΚΑΠΠΑ 2000 με τα λειτουργικά του έξοδα, στα οποία μεγάλο μερίδιο έχει η ενέργεια. Ως εκ τούτου, η ενεργειακή του αναβάθμιση θεωρείται μεγίστης σημασίας αφού εκτιμάται ότι θα μειώσει τα λειτουργικά έξοδα σε ποσοστό έως και 50%. Για την ενεργειακή αναβάθμιση του κτηρίου θα πραγματοποιηθούν παρεμβάσεις όπως: Έργα Ενεργειακής αναβάθμισης κτηριακών και ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων Εκσυγχρονισμός του ηλεκτροφωτισμού με φωτιστικά φωτοδιόδων (LED) και εφαρμογή συστημάτων ελέγχου Βιοκλιματική ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου Σύνδεση με την προτεινόμενη μονάδα τηλεθέρμανσης/τηλεψύξης από αβαθή θαλάσσια γεωθερμία (Δ.1.2.7) χώρων και κολυμβητηρίου Εγκατάσταση μονάδας Φωτοβολταϊκών 500 KWp στο χώρο της εγκατάστασης Οι παρεμβάσεις αυτές, οι οποίες θα γίνουν με ορίζοντα πενταετίας και με πόρους που θα εξασφαλίσει το ΚΑΠΠΑ 2000, κυρίως μέσω της αξιοποίησης συγχρηματοδοτούμενων και Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 80 / 159

85 ευρωπαϊκών προγραμμάτων, θα αποφέρουν συνολική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά MWh/έτος. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε τόνους. Το κόστος της πράξης για το δήμο είναι μηδενικό. Α.3.2 Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Α Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση φορέων και επαγγελματιών για θέματα εξοικονόμησης ενέργειας Η ενέργεια που καταναλώνει ο τριτογενής τομέας προέρχεται κυρίως από τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας η οποία κατέχει το ποσοστό του 80% επί της συνολικής ηλεκτρικής και θερμικής, ποσοστό που φανερώνει ότι η κατανάλωση οφείλεται κυρίως στη χρήση ηλεκτρικών συσκευών και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Είναι λοιπόν προφανές ότι δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης θα εστιάσουν στην αλλαγή του εξοπλισμού των επαγγελματικών χώρων με νέο υψηλότερης ενεργειακής απόδοσης και στη βελτίωση του τρόπου χρήσης του. Το δυναμικό της εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό καθώς οι επαγγελματίες, σε αντίθεση με τα νοικοκυριά, προβαίνουν τακτικά σε αλλαγή και αντικατάσταση του εξοπλισμού τους. Η μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας από τις δράσεις ευαισθητοποίησης των επαγγελματιών θα αποδοθεί : στη βελτίωση του τρόπου χρήσης των συσκευών (η εξοικονόμηση υπολογίζεται στο σύνολο της κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας στον τριτογενή και εκτιμάται στο 22%) στην αντικατάσταση ηλεκτρικών συσκευών με νέες υψηλότερης ενεργειακής απόδοσης (η εξοικονόμηση υπολογίζεται στο σύνολο της κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας στον τριτογενή τομέα εξαιρούμενη αυτής του φωτισμού και του ζεστού νερού χρήσης και εκτιμάται στο 40%) και στην αντικατάσταση των λαμπτήρων με νέους χαμηλής κατανάλωσης (η εξοικονόμηση υπολογίζεται στην ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνεται για το φωτισμό των επαγγελματικών χώρων και εκτιμάται στο 60%) Για τον υπολογισμό του οφέλους γίνεται η εκτίμηση ότι το 10% των επαγγελματιών θα ευαισθητοποιηθεί ως προς τη σωστή χρήση της ενέργειας, το 60% θα προβεί σε προμήθεια συσκευών υψηλότερης ενεργειακής κλάσης και το 100% θα αντικαταστήσει τους λαμπτήρες στους επαγγελματικούς χώρους. Σύμφωνα με το ενεργειακό αποτύπωμα της ηλεκτρικής ενέργειας του τριτογενή τομέα για το Δήμο Θερμαϊκού η εξοικονόμηση από τη σωστή χρήση της Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 81 / 159

86 ενέργειας εκτιμάται σε 855,3 MWh, από τη προμήθεια νέων συσκευών σε 6.905,9 MWh και από την αλλαγή λαμπτήρων σε 4.198,9 MWh. Σχήμα 4: Ενεργειακό αποτύπωμα ηλεκτρικής ενέργειας στον τριτογενή τομέα στην Ελλάδα 43 Οι δράσεις ευαισθητοποίησης που αφορούν στη σωστή χρήση της ενέργειας εντάσσονται στις κεντρικές εκδηλώσεις για την Ενέργεια που διοργανώνει ο Δήμος Θερμαϊκού κάθε χρόνο («Ημέρες Ενέργειας»). Πέραν τούτου θεωρείται σκόπιμο να διοργανωθούν ημερίδες ιδιαίτερα για τους επαγγελματικούς φορείς για την ενημέρωσή τους σε θέματα σχετικά με τα νέα τεχνολογικά συστήματα εξοπλισμού και τις πράσινες προμήθειες που θα εξειδικεύονται ανάλογα με την κατηγορία επαγγελματιών στην οποία απευθύνονται (τουρισμός, εμπόριο, υπηρεσίες κλπ). Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Α Μηχανισμός ενημέρωσης τοπικών επαγγελματιών για τρέχοντα προγράμματα ενίσχυσης παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης κτηρίων, εξοπλισμού και εγκαταστάσεων Ο Μηχανισμός ενημέρωσης των τοπικών επαγγελματιών θα δημιουργηθεί στο πλαίσιο του Γραφείου ενημέρωσης του Δήμου, που έχει προταθεί ήδη για τις κατοικίες (δράση Α.2.3.2). Ο εν λόγω μηχανισμός θα παρέχει στους επαγγελματίες πληροφόρηση σχετικά με τυχόν τρέχοντα προγράμματα που αφορούν στον τριτογενή τομέα και θα τους υποστηρίζει προκειμένου να συμμετέχουν σ αυτά. 43 «Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης» Υπουργείο Ανάπτυξης, 2008 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 82 / 159

87 Όσον αφορά στη μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας στον τριτογενή τομέα, αυτή θα επιτευχθεί κυρίως λόγω της βελτίωσης του κελύφους των κτηρίων και της εγκατάστασης συστημάτων ψύξης-θέρμανσης υψηλής απόδοσης για το 40% των κτηρίων του τριτογενούς τομέα και εκτιμάται στο 60%. Σύμφωνα με το ενεργειακό αποτύπωμα της ενέργειας για τον τριτογενή τομέα συμπεριλαμβανόμενης και αυτής των καυσίμων θέρμανσης, για το Δήμο Θερμαϊκού η εξοικονόμηση για θέρμανση και κλιματισμό εκτιμάται σε 5.387,2 MWh με το 50% της εξοικονόμησης να προέρχονται από την αντικατάσταση του πετρελαίου θέρμανσης. Σχήμα 5: Ενεργειακό αποτύπωμα για τον τριτογενή τομέα στην Ελλάδα 44 Η ενημέρωση των επαγγελματιών θα γίνει μέσω ειδικής καταχώρησης στην ιστοσελίδα και της διανομής έντυπου υλικού, ενώ παράλληλα ο Δήμος θα διοργανώσει ημερίδες σε συνεργασία με εταιρίες προμηθειών, κατασκευών και συμβούλων από το χώρο των έργων ενεργειακών αναβαθμίσεων. Η σύνδεση του 25% των ιδιοκτησιών με το δίκτυο φυσικού αερίου κατά την ίδια λογική με τις κατοικίες μπορεί να αποφέρει με την αντικατάσταση καυσίμου εξοικονόμηση ενέργειας από τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση κατά 107,4 MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 3.935,5 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. 44 «Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης» Υπουργείο Ανάπτυξης, 2008 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 83 / 159

88 Πίνακας 7: Εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ανά προτεινόμενη δράση στον τριτογενή τομέα Α/Α ΔΡΑΣΕΩΝ ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΚΟΣΤΟΣ ( ) ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ (tn CO₂) Α Ενεργειακή αναβάθμιση του ΚΑΠΠΑ , , ,0 Α Α Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση φορέων και επαγγελματιών για θέματα εξοικονόμησης ενέργειας Μηχανισμός ενημέρωσης τοπικών επαγγελματιών για τρέχοντα προγράμματα ενίσχυσης παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης κτηρίων, εξοπλισμού και εγκαταστάσεων , , , , Δημοτικός Φωτισμός Ο δημοτικός φωτισμός αποτελεί έναν τομέα όπου μπορεί να επιτευχθεί μεγάλη εξοικονόμηση ενέργειας με έργα εκσυγχρονισμού του υλικού και εφαρμογής συστημάτων ελέγχου. Οι παρεμβάσεις αφορούν γραμμές οδοφωτισμού και φωτισμού κοινόχρηστων χώρων (πλατείες, πάρκα κ.λ.π.). Τα μέτρα που προτείνονται για τη μείωση των εκπομπών CO₂ για τον δημοτικό φωτισμό είναι τα εξής: Α.4.1 Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής Υποστήριξης A.4.2. Έργα εξοικονόμησης ενέργειας Παρακάτω περιγράφονται οι Πράξεις που προτείνονται ανά Μέτρο: Α.4.1 Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής Υποστήριξης Α Eκπόνηση φωτοτεχνικών μελετών για επιλεγμένα οδικά τμήματα / κόμβους δημοτικού φωτισμού Για την ορθή εκπόνηση του έργου με τήρηση των κανονισμών ασφάλειας και οπτικής άνεσης θα γίνει εκπόνηση φωτοτεχνικών μελετών και Η/Μ μελετών εφαρμογής με τεύχη δημοπράτησης. Η παρούσα πράξη δεν αποφέρει μείωση εκπομπών CO₂. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 84 / 159

89 Α Εκπόνηση μελετών ελέγχου και διαχείρισης του συνόλου του δικτύου φωτισμού του δήμου Όπως και στην προηγούμενη δράση, για το σχεδιασμό των επιμέρους κυκλωμάτων και του κεντρικού συστήματος ελέγχου και τηλεδιαχείρισης του δημοτικού φωτισμού οδών, πλατειών κλπ θα εκπονηθεί σχετική τεχνική μελέτη, μαζί με τεύχη δημοπράτησης του έργου. Η παρούσα πράξη δεν αποφέρει μείωση εκπομπών CO₂. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Α.4.2 Έργα εξοικονόμησης ενέργειας Α Εκσυγχρονισμός του δημοτικού οδικού φωτισμού με φωτιστικά σώματα Φωτοδιόδων (LED) Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει έμφαση στην προώθηση του φωτισμού τεχνολογίας στερεάς κατάστασης (Solid State Lighting, SSL) που υλοποιείται με σημειακές πηγές φωτός υψηλής φωτεινότητας Φωτοδιόδων (LED), άποψη την οποία συνοψίζει στο Πράσινο Βιβλίο 45 με τον τίτλο «Φως στο μέλλον». Η δράση βασίζεται στις προτάσεις της Ε.Ε. και επιλύει τον υπαίθριο φωτισμό, στοχεύοντας στο σεβασμό του περιβάλλοντος και της αισθητικής, της άνεσης των χρηστών και της εξοικονόμησης ενέργειας. Στόχος είναι η εξοικονόμηση ενέργειας, η εξοικονόμηση κόστους συντήρησης καθώς και η αύξηση διάρκειας ζωής των εγκαταστάσεων ηλεκτροφωτισμού, καθώς οι νέοι λαμπτήρες τύπου διόδου φωτοεκπομπής LED (Light Emitting Diod), χρησιμοποιούν έως και 80% λιγότερη ενέργεια και έχουν σχεδόν 10πλάσιο χρόνο ζωής. Στο δήμο χρησιμοποιούνται για δημόσιο φωτισμό διάφοροι τύποι λαμπτήρων σε πλήθος εγκαταστάσεων που είναι υπεύθυνες για την κατανάλωση 2500 MWh. Με βάση την αντιστοιχία του ακόλουθου πίνακα η εξοικονόμηση που επιτυγχάνεται είναι σε κάθε περίπτωση πλέον του 60%. Πίνακας 8: Αντιστοίχηση λαμπτήρων δημοτικού φωτισμού Λαμπτήρας Υπάρχουσα μέση κατανάλωση Αντιστοιχία με λαμπτήρες LED Εξοικονόμηση % Διάφοροι τύποι έως W % Διάφοροι τύποι έως W % Ατμών υδραργύρου ή Νατρίου W % 45 COM(2011)_0889_green paper_ Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 85 / 159

90 Ατμών υδραργύρου ή Νατρίου 250 W % Ατμών υδραργύρου ή Νατρίου 400 W % Με την παραδοχή ότι ο δημοτικός φωτισμός λειτουργεί κατά μέσο όρο επί 11 ώρες καθημερινά και περίπου 4000 ώρες / έτος και καταναλώνει MWh. Με βάση τα τεχνικά χαρακτηριστικά του παραπάνω πίνακα και την παραδοχή ότι όλοι οι λαμπτήρες θα αντικατασταθούν, για το διάστημα , μπορεί να προκύψει εξοικονόμηση MWh (>=50%). Ωστόσο, το επιπλέον κόστος για την αγορά λαμπτήρων εξοικονόμησης (σε σχέση με το κόστος αγοράς και αντικατάστασης των ήδη υπαρχόντων τύπων) υπολογίζεται στο διάστημα σε Ευρώ. Το κόστος αυτό είναι χαμηλό λαμβάνοντας υπ όψιν ότι το κόστος της προς αγορά ενέργειας μειώνεται πλέον του 50% και το κόστος συντήρησης των εγκαταστάσεων μειώνεται και αυτό πλέον του 50%. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 1.436,3 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Α Ηλεκτροδότηση Δημοτικού Φωτισμού πάρκων - πλατειών μέσω φωτοβολταϊκών κυψελών Μια τέτοια παρέμβαση θα επιλεχθεί να γίνει σε μικρής κλίμακας χώρους για επιδεικτική κυρίως χρήση μιας και η αναμενόμενη εξοικονόμηση είναι αμελητέα στο σύνολο των καταναλώσεων του Δήμου. Για την επιλογή μιας τέτοιας παρέμβασης διαστασιολογείται για τον εκάστοτε εξεταζόμενο χώρο το φορτίο των λαμπτήρων φωτισμού στο ελάχιστο αποδεκτό όριο ισχύος με το οποίο θα επιτυγχάνονται οι ελάχιστες απαιτήσεις για φωτισμό για τον χώρο αυτό. Έπειτα διαστασιολογείται το φωτοβολταϊκό πάνελ και το σύστημα αποθήκευσης το οποίο θα αποδίδει την συλλεγόμενη ενέργεια κατά τις ώρες λειτουργίας του λαμπτήρα. Η εξοικονόμηση ενέργειας από την παρέμβαση προκύπτει από την μείωση της εγκατεστημένης ισχύος φωτισμού στο δίκτυο από κάθε σύστημα φωτισμού εξεταζόμενου χώρου της παρέμβασης. Πρόθεση του Δήμου είναι να παρέμβει σε τουλάχιστον 6 πλατείες και σε σύνολο 100 φωτιστικών σωμάτων. Η παραγωγή ενέργειας εκτιμάται σε 26 MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 29,9 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Α Σύστημα τηλελέγχου και τηλεχειρισμού δημοτικού φωτισμού Στόχος είναι η επίτευξη κεντρικής διαχείρισης, ελέγχου και εξοικονόμησης ηλεκτροφωτισμού για κάθε εξεταζόμενη οδό ή άλλη περιοχή δημοτικού φωτισμού από κεντρικό σημείο μέσω εγκαταστάσεων και πινάκων για αυτόματη αφή, σβέση και αυξομείωση της έντασης φωτισμού για καθορισμένες ώρες. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 86 / 159

91 Η εξοικονόμηση ενέργειας προκύπτει όχι μόνο από τις μειωμένες ώρες λειτουργίας των διαχειριζόμενων λαμπτήρων αλλά και από τις ώρες που προγραμματίζονται από το λογισμικό ελέγχου για λειτουργία μειωμένης έντασης μέσω χαμηλώματος (dimming). Η εξοικονόμηση ενέργειας από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 50 MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 57 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Πίνακας 9: Εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ανά προτεινόμενη δράση στον τομέα του δημοτικού φωτισμού Α/Α ΔΡΑΣΕΩΝ Α Α Α Α Α ΔΡΑΣΕΙΣ Εκπόνηση φωτοτεχνικών μελετών για επιλεγμένα οδικά τμήματα / κόμβους δημοτικού φωτισμού Εκπόνηση μελετών ελέγχου και διαχείρισης του συνόλου του δικτύου φωτισμού του δήμου Εκσυγχρονισμός του δημοτικού οδικού φωτισμού με φωτιστικά σώματα Φωτοδιόδων (LED) Ηλεκτροδότηση Δημοτικού Φωτισμού πάρκων - πλατειών μέσω φωτοβολταϊκών κυψελών Σύστημα τηλελέγχου και τηλεχειρισμού δημοτικού φωτισμού ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΚΟΣΤΟΣ ( ) ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ (tn CO₂) ,0 0, ,0 0, , ,0 29, ,0 57, Πρωτογενής τομέας Ο πρωτογενής τομέας, με κύρια απασχόληση τη γεωργία αποτελεί βασική πηγή εισοδήματος και απασχόλησης στο Δήμο Θερμαϊκού. Η αειφορική ενέργεια αποτελεί σπουδαίο παράγοντα αύξησης του εισοδήματος των αγροτών με θετικές επιπτώσεις στην προστασία του περιβάλλοντος. Τα μέτρα που προτείνονται για τη μείωση των εκπομπών CO₂ για τον πρωτογενή τομέα είναι τα εξής: Β.1.1 Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης B.1.2 Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Παρακάτω περιγράφονται οι Πράξεις που προτείνονται ανά Μέτρο: Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 87 / 159

92 Β.1.1 Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης Β Σχεδιασμός διαχείρισης υδατικών πόρων Ο Δήμος Θερμαϊκού καλύπτει τις ανάγκες του σε νερό με την εκμετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων, οι οποίοι εξαιτίας της υπεράντλησής τους παρουσιάζουν συνεχή ποσοτική μείωση και ποιοτική υποβάθμιση. Εκτός των υδρευτικών γεωτρήσεων υπάρχει και πλήθος γεωτρήσεων για άρδευση οι οποίες εκτός της υποβάθμισης των υπόγειων υδάτων επιβαρύνουν το αποτύπωμα του άνθρακα της περιοχής. Σημειώνεται ότι στην περιοχή μόνο της Επανομής υπάρχουν 350 γεωτρήσεις καταγεγραμμένες από το Γεωργικό Συνεταιρισμό, ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός των μη καταγεγραμμένων γεωτρήσεων άλλων αγροτικών εκτάσεων ή περιοχών εκτός σχεδίου κατά συνέπεια η πραγματική ενεργειακή κατανάλωση των αντλιοστασίων είναι μεγαλύτερη της καταγεγραμμένης. Η εκπόνηση Σχεδίου Διαχείρισης Υδατικών Πόρων θα αποτελέσει το βασικό εργαλείο για την αειφορική διαχείριση του υδατικού δυναμικού. Ο Δήμος Θερμαϊκού διαθέτει υδρολογική μελέτη για την περιοχή της Δημοτικής Ενότητας του Δήμου Θερμαϊκού η οποία εκπονήθηκε από το Α.Π.Θ στο πλαίσιο της οποίας έγινε ενδελεχής καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης η οποία ακολουθήθηκε από διατύπωση προτάσεων για την ορθολογική διαχείριση των υδάτων, κυριότερες των οποίων είναι: Περιορισμός της ζήτησης μέσω περιοριστικών μέτρων και τιμολογιακής πολιτικής Δημιουργία δικτύων και βελτίωση των συστημάτων άντλησης Βιώσιμη εκμετάλλευση των υπόγειων υδάτων με έλεγχο των αντλήσεων, εμπλουτισμό των υδροφορέων, προστασία χαμηλών ζωνών ανόρυξης κλπ Επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων λυμάτων για αρδευτικές χρήσεις Συγκράτηση των χειμερινών απορροών και αξιοποίηση των επιφανειακών νερών με την κατασκευή φραγμάτων και δεξαμενών Η εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου υδατικών πόρων, το οποίο θα αναφέρεται στο σύνολο του καλλικράτειου Δήμου Θερμαϊκού, θα εξειδικεύσει τα μέτρα και τα έργα που απαιτούνται για τον περιορισμό των αντλήσεων των υπόγειων υδάτων με σημαντικό όφελος στην εξοικονόμηση ενέργειας. Η παρούσα πράξη δεν αποφέρει μείωση εκπομπών CO₂. Το κόστος της εκτιμάται σε Ευρώ. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 88 / 159

93 Β.1.2 Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Β Εκστρατεία ενημέρωσης αγροτών για τις εφαρμογές της αειφορικής ενέργειας στη γεωργία Στα πλαίσια της παρούσας πράξης προβλέπεται η πραγματοποίηση ημερίδων σχετικά με τις εφαρμογές της αειφορικής ενέργειας στη γεωργία. Θα έχουν ως στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των αγροτών σχετικά με: εφαρμογές ΑΠΕ στις καλλιέργειες, την κτηνοτροφία κλπ ενεργειακές καλλιέργειες παραγωγή βιοκαυσίμων και βιοαερίου αποδοτικότητα των μεθόδων άρδευσης αναβάθμιση των εγκαταστάσεων υδροληψίας και βελτίωση των μεθόδων άντλησης και ποτίσματος Εκτιμάται πως με την ευαισθητοποίηση των αγροτών όσον αφορά την ορθολογική διαχείριση του αντλούμενου νερού, στην αναβάθμιση των εγκαταστάσεων υδροληψίας και στην αποδοτικότητα των μεθόδων άρδευσης θα επιτευχθεί εξοικονόμηση στην κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας από τα αντλιοστάσια των γεωτρήσεων κατά 25% ήτοι 656,3 MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 754 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Πίνακας 10: Εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ανά προτεινόμενη δράση στον πρωτογενή τομέα Α/Α ΔΡΑΣΕΩΝ ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΚΟΣΤΟΣ ( ) ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ (tn CO₂) Β Σχεδιασμός διαχείρισης υδατικών πόρων ,0 0,0 Β Εκστρατεία ενημέρωσης αγροτών για τις εφαρμογές της αειφορικής ενέργειας στη γεωργία ,3 754, Μεταφορές Ο τομέας των μεταφορών παρουσιάζει σημαντικό δυναμικό για εξοικονόμηση ενέργειας παρότι για το Δήμο Θερμαϊκού το ποσοστό συμμετοχής του συγκεκριμένου τομέα στη συνολική Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 89 / 159

94 κατανάλωση ενέργειας είναι αρκετά μειωμένο σε σχέση με αυτό που παρατηρείται σε εθνικό επίπεδο (19,5% έναντι 39%)46. Η εθνική στρατηγική για τις μεταφορές στοχεύει στην καλύτερη χρήση και διαχείριση της ενέργειας ως αποτέλεσμα της βελτίωσης του χωροταξικού σχεδιασμού, της αλλαγής της συμπεριφοράς των οδηγών και της χρήσης καθαρότερων καυσίμων. Ειδικότερα όσον αφορά στη χρήση καθαρότερων καυσίμων η Ε.Ε. με την Οδηγία 2003/30/ΕΚ έχει θέσει ως στόχο το 10% των καυσίμων το 2020 να αποτελείται από βιαοκαύσιμα. Επίσης, με τη δημοσίευση της Πράσινης Βίβλου προωθείται η υποκατάσταση του 20% των συμβατικών καυσίμων που χρησιμοποιούνται στις μεταφορές με εναλλακτικά καύσιμα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η Οδηγία 2006/32/ΕΚ σύμφωνα με την οποία ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να αποτελεί υπόδειγμα για τον ιδιωτικό τομέα, υλοποιώντας δράσεις που συνεισφέρουν στην εξοικονόμηση ενέργειας και στη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των οχημάτων. Οι προτεινόμενες δράσεις που θα αναπτυχθούν για τον τομέα των μεταφορών ακολουθούν τις βασικές αρχές της πολιτικής της Ε.Ε. και της εθνικής στρατηγικής όπως ορίζεται στο 2ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης. Δημοτικά Οχήματα Οι δράσεις που αφορούν στα δημοτικά οχήματα δεν στοχεύουν τόσο στη μείωση του αποτυπώματος του CO₂ του Δήμου Θερμαϊκού, όσο στον περιορισμό των λειτουργικών εξόδων του Δήμου και στη δημιουργία καλού παραδείγματος για τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις της περιοχής. Τα μέτρα που προτείνονται για τη μείωση των εκπομπών CO₂ για τα δημοτικά οχήματα είναι τα εξής: Γ.1.1 Αντικατάσταση οχημάτων και εξοπλισμού Γ.1.2 Διαχείριση του δημοτικού στόλου και ανθρώπινου δυναμικού Γ.1.3 Ενημέρωση και εκπαίδευση οδηγών και υπευθύνων για τις μεταφορές Παρακάτω περιγράφονται οι Πράξεις που προτείνονται ανά Μέτρο: Γ.1.1 Αντικατάσταση οχημάτων και εξοπλισμού Γ Βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας βαρέων οχημάτων Για το 50% των βαρέων οχημάτων προτείνεται η αντικατάστασή τους από νέα χαμηλής κατανάλωσης καυσίμου ή χρήσης εναλλακτικών καυσίμων (υγραερίου, φυσικού αερίου, βιοκαυσίμων, υδρογόνου) ενώ για το 30% αυτών αλλαγή κινητήρα για χρήση υγραερίου (LPG). Το 46 ΚΑΠΕ, «Ετήσια Έκθεση», 2009 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 90 / 159

95 25% των προμηθειών νέων οχημάτων ανά έτος θα αφορά σε καθαρά οχήματα 47 σύμφωνα με την Οδηγία 2005/634/ΕΚ. Η αντικατάσταση των συμβατικών καυσίμων επιφέρει κατά μέσο όρο 18% μείωση εκπομπών CΟ Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 101,1 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Γ Αντικατάσταση ελαφρών οχημάτων από νέα υβριδικά Για το 50% των ελαφρών οχημάτων συμβατικών καυσίμων προτείνεται η αντικατάστασή τους από νέα υβριδικά που μπορούν να αποδώσουν μειώσεις εκπομπών CO2 κατά 30%. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 7,7 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Γ.1.2 Διαχείριση του δημοτικού στόλου και ανθρώπινου δυναμικού Γ Ανασχεδιασμός, αναπρογραμματισμός και ενεργειακά αποδοτικότερη διαχείριση των δρομολογίων. Ο Δήμος Θερμαϊκού απαρτίζεται από οικισμούς οι οποίοι αναπτύσσουν διαφορετικές ανάγκες δημοτικής εξυπηρέτησης και ιδιαιτέρως όσον αφορά στη συλλογή των απορριμμάτων, σε σχέση με τα πληθυσμιακά δεδομένα, την οικιστική διάρθρωση και τις διαφορετικές οικονομικές λειτουργίες. Η υλοποίηση έργων, τα οποία θα στηρίζονται σε ολοκληρωμένη μελέτη διαχείρισης του δημοτικού στόλου για την οργάνωση και το συνδυασμό των δρομολογίων ώστε να αυξάνεται η ποιότητα στις υπηρεσίες του Δήμου και να μειώνεται η κατανάλωση καυσίμων, μπορεί να αποφέρει εξοικονόμηση ενέργειας κατά 10%. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 70,2 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Γ Αναβάθμιση του Γραφείου κίνησης με αρμοδιότητες που αφορούν στη σωστή ενεργειακή διαχείριση στις μεταφορές. 47 Πρότυπο για «ΒΠΟ» (Βελτιωμένο φιλικό Περιβαλλοντικώς Όχημα) όπως ορίζεται στην Οδηγία 2005/55/ΕΚ «Σχετικά με την προώθηση καθαρών οχημάτων οδικών μεταφορών» 48 Η μείωση των εκπομπών CO2 που επιτυγχάνεται με τη χρήση εναλλακτικών καυσίμων κυμαίνεται από 15% (LPG) και 20% (CNG) μέχρι και 30% (υβριδικά οχήματα) Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 91 / 159

96 Το Γραφείο κίνησης του Δήμου Θερμαϊκού θα αναβαθμιστεί με νέες αρμοδιότητες ελέγχου, προμηθειών και παρακολούθησης των αποτελεσμάτων των δράσεων ενεργειακής απόδοσης στις μεταφορές. Η εξοικονόμηση καυσίμων που μπορεί να επιτευχθεί μόνο από ενέργειες τακτικών τεχνικών ελέγχων των οχημάτων (έλεγχος φίλτρου αέρα και πίεσης ελαστικών, ρύθμιση κινητήρα) και από προμήθειες ενεργειακά αποδοτικότερου εξοπλισμού (ελαστικά χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, βοηθήματα κινητήρα κ.α.) είναι της τάξης του 10%. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 75,3 τόνους. Το κόστος της πράξης θεωρείται μηδενικό. Γ.1.3 Ενημέρωση και εκπαίδευση οδηγών και υπευθύνων για τις μεταφορές Γ Εκπαίδευση οδηγών για οικονομική, οικολογική και ασφαλή οδήγηση Η οικολογική οδήγηση (Ecodriving) αποτελεί ένα έξυπνο τρόπο οδήγησης ο οποίος συμβάλει στην εξοικονόμηση καυσίμων και στη μείωση των εκπομπών αερίων ρύπων. Κάποιες τεχνικές του Ecodriving είναι η οδήγηση σε σταθερή ταχύτητα, η επιβράδυνση σε στροφές και η αποφυγή άσκοπων φρεναρισμάτων ή επιταχύνσεων, η αλλαγή ταχυτήτων σε χαμηλές στροφές, η αποφυγή μεταφοράς περιττών φορτίων, η συνετή χρήση κλιματιστικού κλπ, τεχνικές που μπορούν να συνεισφέρουν κατά 15% στην μείωση των εκπομπών του CO₂. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 113 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Γ Σεμινάρια ενεργειακής αποδοτικότητας στις μεταφορές για τους οδηγούς και τους υπευθύνους του Γραφείου κίνησης Τα σεμινάρια ενεργειακής αποδοτικότητας θα αφορούν σε γενικά θέματα ενεργειακής διαχείρισης ή σε περισσότερο εξειδικευμένα όπως μέθοδοι σχεδιασμού δρομολογίων, ενεργειακά αποτελέσματα από την οικολογική οδήγηση και τον εξοπλισμό υψηλής ενεργειακής απόδοσης, εργαλεία υπολογισμών αποτυπώματος CO₂, παραδείγματα καλών πρακτικών κλπ. Η παρούσα πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO₂. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 92 / 159

97 Πίνακας 11: Εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ανά προτεινόμενη δράση στον τομέα των δημοτικών οχημάτων Α/Α ΔΡΑΣΕΩΝ Γ Γ Γ Γ Γ Γ ΔΡΑΣΕΙΣ Βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητα βαρέων οχημάτων Αντικατάσταση ελαφρών οχημάτων από νέα υβριδικά Ανασχεδιασμός, αναπρογραμματισμός και ενεργειακά αποδοτικότερη διαχείριση των δρομολογίων Αναβάθμιση του Γραφείου κίνησης με αρμοδιότητες που αφορούν στη σωστή ενεργειακή διαχείριση στις μεταφορές Εκπαίδευση οδηγών για οικονομική, οικολογική και ασφαλή οδήγηση Σεμινάρια ενεργειακής αποδοτικότητας και σωστής οδηγικής συμπεριφοράς για τους οδηγούς και τους υπευθύνους του Γραφείου κίνησης ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΚΟΣΤΟΣ ( ) ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ (tn CO₂) ,8 101, ,7 7, ,1 70,2 0,00 283,5 75, ,3 113, ,0 0,0 Δημόσιες Μεταφορές Η αναβάθμιση των δημόσιων μεταφορών αποτελεί σημαντικό πεδίο της σύγχρονης συγκοινωνιακής πολιτικής που προσανατολίζεται στην αντιμετώπιση της συνεχούς αυξανόμενης ζήτησης των οδικών μεταφορών με την ενίσχυση μέσων φιλικότερων στο περιβάλλον. Ο σωστός σχεδιασμός της δημόσιας συγκοινωνίας με στόχο την εξυπηρέτηση του μεγαλύτερου δυνατού μέρους του πληθυσμού και της σύνδεσης απομακρυσμένων περιοχών, περιορίζει αφενός τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την υπερβολική κατανάλωση καυσίμων εξαιτίας της καθημερινής χρήσης των ΙΧ αυτοκινήτων, βελτιώνει αφετέρου την κινητικότητα ομάδων που δεν είναι σε θέση να μετακινηθούν με ιδιωτικά μέσα (επισκέπτες, μαθητές, ηλικιωμένοι, άτομα χαμηλού εισοδήματος κ.α.). Συγχρόνως η βελτίωση της προσβασιμότητας και η αύξηση της κινητικότητας προσφέρει ανάπτυξη στην περιοχή και βελτιώνει το εισόδημα των επαγγελματιών και των τουριστικών επιχειρήσεων. Τα μέτρα που προτείνονται για τη μείωση των εκπομπών CO₂ για τις δημόσιες μεταφορές είναι τα εξής: Γ.2.1 Αναβάθμιση αστικών συγκοινωνιών Γ.2.2 Δημιουργία δημοτικής συγκοινωνίας Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 93 / 159

98 Γ.2.3 Προώθηση της υλοποίησης θαλάσσιας συγκοινωνίας Παρακάτω περιγράφονται οι Πράξεις που προτείνονται ανά Μέτρο: Γ.2.1 Αναβάθμιση αστικών συγκοινωνιών Για το μέτρο «Αστικές συγκοινωνίες» δεν γίνεται εκτίμηση κόστους και μείωσης εκπομπών CO 2 καθότι η διαχείρισή τους γίνεται από τον Οργανισμό Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης. Γ Προώθηση της αντικατάστασης των αστικών λεωφορείων από νέα χρήσης εναλλακτικών καυσίμων. Ο Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΟΑΣΘ) ήδη από το 2003 ξεκίνησε τη διερεύνηση για τη χρήση άλλων καυσίμων πλην του ντίζελ, ενώ το 2009 το Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΑΣΘ ενέκρινε την ίδρυση και λειτουργία ενός αμαξοστασίου για την εξυπηρέτηση 160 περίπου λεωφορείων φυσικού αερίου. Η συζήτηση βέβαια περί αντικατάστασης του ντίζελ στις αστικές συγκοινωνίες δεν μπορεί πλέον να περιορίζεται μόνο στο φυσικό αέριο καθώς στην αγορά εισέρχονται και νέου τύπου εναλλακτικά καύσιμα (βιοκαύσιμα, υδρογόνο κλπ). Βασικό πλεονέκτημα των οργανισμών αστικών συγκοινωνιών, όσον αφορά στη χρήση εναλλακτικών καυσίμων, αποτελεί η δυναμικότητά τους η οποία μπορεί να υποστηρίξει τη δημιουργία εγκαταστάσεων εφοδιασμού για ίδιες ανάγκες. Γ Ενίσχυση δρομολογίων, επέκταση της χρήσης τηλεματικής και βελτίωση σύνδεσης οικισμών Ο συγκοινωνιακός σχεδιασμός των αστικών γραμμών αποτελεί αρμοδιότητα του ΟΑΣΘ, εντούτοις δίνεται η δυνατότητα στη Δημοτική Αρχή να καταθέσει προτάσεις για την ενίσχυση των δρομολόγιων, την επέκταση της χρήσης τηλεματικής και την καλύτερη σύνδεση μεταξύ των οικισμών προκειμένου να αναβαθμιστεί το επίπεδο εξυπηρέτησης των επιβατών. Σημειώνεται ότι τα τελευταία 3 χρόνια ( ) ο μέσος όρος των δρομολογίων που εξυπηρετούν τους οικισμούς του Δήμου Θερμαϊκού έχει μειωθεί κατά 5% σε σχέση με το 2009, σε περίοδο μάλιστα οικονομικής ύφεσης όπου τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς θεωρούνται περισσότερο απαραίτητα από άποψη κοινωνικής πολιτικής. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 94 / 159

99 Γ.2.2 Δημιουργία δημοτικής συγκοινωνίας Γ Δημιουργία δημοτικής συγκοινωνίας. Η δημιουργία δημοτικής συγκοινωνίας για τη σύνδεση οικισμών αλλά και τόπων μεγάλης συγκέντρωσης πολιτών συνδυασμένη με το δίκτυο των αστικών λεωφορείων στοχεύει τόσο στον περιορισμό των μετακινήσεων με ΙΧ αυτοκίνητα όσο και στην αύξηση της κινητικότητας και της κοινωνικότητας των πολιτών. Μία πρώτη σχεδιαστική προσέγγιση για τη λειτουργία της δημοτικής συγκοινωνίας αποτελεί η δημιουργία τριών τοπικών δικτύων, ενός σε κάθε πρώην δήμο (Θερμαϊκού, Μηχανιώνας, Επανομής) και η σύνδεση αυτών μέσω κυκλικής διαδρομής μεταξύ των εδρών των τριών τοπικών δικτύων (Περαίας, Μηχανιώνας, Επανομής). Οι ημερήσιες διανυόμενες αποστάσεις εκτιμώνται βάσει τον αριθμό των δρομολογίων και τα μήκη των διαδρομών και προσεγγίζουν τα 600 χιλιόμετρα. Η μείωση στην κατανάλωση καυσίμων υπολογίζεται στηριζόμενη στις παραδοχές ότι η μέση πληρότητα των λεωφορείων φτάνει στα 30 άτομα ανά όχημα και ότι το 50% αυτών θα έκανε χρήση αυτοκινήτου για την κάλυψη των παραπάνω διανυόμενων αποστάσεων, ενώ από τη μείωση αφαιρείται η κατανάλωση καυσίμων για τη κίνηση 5 λεωφορείων επί 16 ώρες την ημέρα. Η τελική ενεργειακή μείωση είναι ίση με 2.261,8 MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 581,7 τόνους Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Γ.2.3 Προώθηση της υλοποίησης θαλάσσιας συγκοινωνίας Γ Προώθηση της υλοποίησης θαλάσσιας συγκοινωνίας Ο Δήμος Θερμαϊκού έχει εντάξει στο επιχειρησιακό του σχέδιο τη θαλάσσια συγκοινωνία η οποία ιδιαίτερα κατά την καλοκαιρινή περίοδο μπορεί να αποφέρει σημαντικό περιβαλλοντικό αλλά και οικονομικό όφελος περιορίζοντας μεν τις μετακινήσεις με ιδιωτικά μέσα αυξάνοντας δε την κινητικότητα προς τουριστικούς προορισμούς και πλαζ. Ωστόσο το περιβαλλοντικό όφελος και το κόστος του έργου δεν δύνανται να εκτιμηθούν στην παρούσα φάση καθώς για το σχεδιασμό και την υλοποίηση αυτού θα συμπράξουν και οι όμοροι δήμοι. Η μείωση εκπομπών CO 2 δεν δύναται να υπολογισθεί στην παρούσα φάση. Το κόστος της πράξης θεωρείται μηδενικό για το δήμο. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 95 / 159

100 Πίνακας 12: Εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ανά προτεινόμενη δράση στον τομέα των δημόσιων μεταφορών Α/Α ΔΡΑΣΕΩΝ Γ Γ ΔΡΑΣΕΙΣ Προώθηση της αντικατάστασης των αστικών λεωφορείων από νέα χρήσης εναλλακτικών καυσίμων Ενίσχυση δρομολογίων, επέκταση χρήσης τηλεματικής και βελτίωση σύνδεσης οικισμών ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΚΟΣΤΟΣ ( ) ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ (tn CO₂) 0 0,0 0,0 0 0,0 0,0 Γ Δημιουργία δημοτικής συγκοινωνίας ,8 581,7 Γ Προώθηση της υλοποίησης θαλάσσιας συγκοινωνίας 0 0,0 0,0 Ιδιωτικές και Εμπορικές Μεταφορές Οι ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές αποτελούν τη βασική πηγή εκπομπών CO₂ για τον τομέα των μεταφορών αφού καταναλώνουν το 18,22% της συνολικής ενέργειας απ όλες τις χρήσεις στο Δήμο Θερμαϊκού. Εντούτοις ο δήμος δεν μπορεί να παρέμβει με άμεσα μέτρα ανάσχεσης της κίνησης των ιδιωτικών οχημάτων παρά με έργα προώθησης των εναλλακτικών μέσων μετακίνησης και δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών για τη βιώσιμη αστική κινητικότητα. Τα μέτρα που προτείνονται για τη μείωση των εκπομπών CO₂ για τις ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές εντάσσονται στις εξής κατηγορίες: Γ.3.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης Γ.3.2. Έργα αστικής κινητικότητας Γ.3.3 Τεχνικά έργα οδοποιίας Γ.3.4 Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Παρακάτω περιγράφονται οι Πράξεις που προτείνονται ανά Μέτρο: Γ.3.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης Γ Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας Η ανάπτυξη Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ) θα δημιουργήσει τις συνθήκες μεταφορών και μετακινήσεων που αξιοποιούν στο μέγιστο βαθμό τα φιλικά προς το περιβάλλον Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 96 / 159

101 μέσα (μαζικές μεταφορές, ποδήλατο, περπάτημα) και θα αυξήσει την κινητικότητα για όλες τις πληθυσμιακές ομάδες. Συμπεραίνεται έτσι ότι η μελέτη θα πρέπει να καλύπτει όλα τα μέσα μεταφοράς (δημόσια και ιδιωτικά, επιβατικά και εμπορικά) καθώς και τη μετακίνηση και στάθμευση, συνεπώς θα συμπεριλάβει και τις προτάσεις που αφορούν στον τομέα των δημόσιων συγκοινωνιών αλλά και των ιδιωτικών μεταφορών. Η παρούσα πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO₂. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Γ Τεχνικές μελέτες έργων και παρεμβάσεων για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας Οι τεχνικές μελέτες αφορούν στην υλοποίηση των έργων και παρεμβάσεων που θα προταθούν στο Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας και άλλων έργων αστικής κινητικότητας των οποίων η εφαρμογή μπορεί να γίνει άμεσα από το Δήμο. Η παρούσα πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO₂. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Γ.3.2. Έργα αστικής κινητικότητας Γ Έργα και παρεμβάσεις για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας Τα έργα και οι παρεμβάσεις για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας αφορούν κυρίως στην αναμόρφωση του αστικού χώρου με τρόπο ώστε να περιορίζονται οι διαδρομές με τα αυτοκίνητα, να αυξάνεται η κινητικότητα πεζών και ποδηλάτων και να προωθείται η χρήση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς αποφέρουν δε εξοικονόμηση καυσίμων κατά 8%. Ενδεικτικά έργα είναι τα παρακάτω: Δημιουργία δικτύου πεζών και ποδηλάτων που να συνδέει Υπηρεσίες και σημεία συγκέντρωσης πολιτών (σχολεία, πλατείες, παραλία, κέντρα αναψυχής κλπ) Διαμόρφωση του οδικού δικτύου με τρόπο ώστε να αυξάνεται η προσβασιμότητα των πεζών (δημιουργία πεζοδρόμων, κατασκευή ραμπών και διαδρόμων μετακίνησης για άτομα με ειδικές ανάγκες, έργα μείωσης ταχυτήτων, δημιουργία λωρίδων λεωφορείων και ποδηλάτων κλπ) Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 97 / 159

102 Δημιουργία χώρων στάθμευσης σε σημεία εκτός των κέντρων των οικισμών και της παραλιακής ζώνης (συνδυάζονται με άλλα μέσα μετακίνησης και χωροθετούνται κοντά σε στάσεις λεωφορείων, σε αρχές πεζοδρόμων ή ποδηλατολωρίδων κλπ) Δημιουργία δικτύων ανοικτών ελεύθερων χώρων (μειώνουν τις διαδρομές εντός των οικισμών ενθαρρύνοντας την κυκλοφορία χωρίς αυτοκίνητο) Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 2.487,1 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Γ Διαχείριση της κυκλοφορίας για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας Τα έργα διαχείρισης της κυκλοφορίας έχουν ως στόχο τον περιορισμό των διαδρομών με τα αυτοκίνητα και την αύξηση της κινητικότητας πεζών και ποδηλατών (δημιουργία ζωνών ήπιας κυκλοφορίας, αποτροπή διαμπερών κινήσεων, μονοδρομήσεις, μέτρα μείωσης ταχυτήτων, προστασία ζωνών διέλευσης ΜΜΜ, έλεγχος παράνομης στάθμευσης κλπ). Η εξοικονόμηση καυσίμων με διαχειριστικά έργα κυκλοφορίας προσεγγίζει το 2% των καταναλώσεων των μεταφορών που γίνονται εντός των οικισμών. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 60,9 τόνους Το κόστος της πράξης θεωρείται μηδενικό. Γ Προώθηση της χρήσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και του ποδηλάτου Πέρα από τα έργα διαχείρισης της αστικής κινητικότητας, απαραίτητες θεωρούνται και οι δράσεις προώθησης της χρήσης άλλων μέσων μετακίνησης πλην του αυτοκινήτου (διάθεση ποδηλάτων σε κεντρικούς σταθμούς συγκέντρωσης, ανάρτηση σε κεντρικές περιοχές χαρτών με συγκοινωνιακά δίκτυα και έξυπνες διαδρομές κλπ). Η εξοικονόμηση καυσίμων που δύναται να επιτευχθεί με τις προτεινόμενες δράσεις προώθησης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και ποδηλάτων αποτελεί το 2% των καταναλώσεων των μεταφορών που γίνονται εντός των οικισμών. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 60,9 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Γ Ενδοδημοτική διοικητική αποκέντρωση και χρήση τεχνολογιών του διαδικτύου για τον περιορισμό των μετακινήσεων Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 98 / 159

103 Με την αποκεντρωμένη χωροθέτηση των Υπηρεσιών του δήμου και την ανάπτυξη διαδικτυακών εφαρμογών πληροφόρησης, ελέγχων μεταφορών και εξυπηρέτησης πολιτών θα περιοριστούν σημαντικά οι μετακινήσεις και θα επιτευχθεί η συνεχής παρακολούθηση των μέτρων για τη βιώσιμη κινητικότητα (αποστολή εγγράφων και πιστοποιητικών μέσω διαδικτύου, αναβάθμιση του ιστότοπου του δήμου με χαρτογραφική πληροφορία και διαδραστικές εφαρμογές, χρήση της τηλεματικής για πληροφόρηση των κυκλοφοριακών συνθηκών και των μετακινήσεων μέσων μεταφοράς, εφαρμογές κινητών τηλεφώνων για πρόσβαση στη διαδικτυακή Πύλη - portal του δήμου κ.λπ.). Στο πλαίσιο της παρούσας πράξης, πέραν του σχεδιασμού χωρικής αναδιάταξης των δημοτικών υπηρεσιών, θα απαιτηθεί και η ανάπτυξη διαδικτυακών εφαρμογών εξυπηρέτησης του πολίτη. Η εξοικονόμηση καυσίμων που δύναται να επιτευχθεί με τις προτεινόμενες παραπάνω δράσεις προσεγγίζει το 2% της κατανάλωσης καυσίμων για τις ιδιωτικές μεταφορές. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 639,3 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Γ.3.3 Τεχνικά έργα οδοποιίας Οι εκπομπές για τον τομέα των μεταφορών οφείλονται κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους (88%) στην κίνηση των οχημάτων στους βασικούς οδικούς άξονες της Επαρχιακής Οδού Θεσσαλονίκης- Μηχανιώνας και της Επαρχιακής οδού Επανομής συνεπώς, τεχνικά έργα οδοποιίας που θα αποφέρουν βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών επί των οδών αυτών θεωρούνται απαραίτητα για τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα στην περιοχή. Σημειώνεται ότι τα τεχνικά έργα οδοποιίας που αναφέρονται στη συνέχεια και αφορούν στους συγκεκριμένους άξονες βρίσκονται σε στάδια μελετών από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Για το μέτρο «Τεχνικά έργα οδοποιίας» δεν γίνεται εκτίμηση κόστους και μείωσης εκπομπών CO 2 καθότι η διαχείρισή τους γίνεται από τον Οργανισμό Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης. Γ Βελτίωση-διαπλάτυνση Επαρχιακής Οδού Θεσσαλονίκης-Μηχανιώνας Το έργο αυτό αποσκοπεί στη βελτίωση των γεωμετρικών χαρακτηριστικών της οδού ώστε να αναβαθμίσει το επίπεδο εξυπηρέτησης των μετακινούμενων οχημάτων ιδιαίτερα κατά τη θερινή περίοδο. Η μείωση της κατανάλωσης καυσίμων θα επιτευχθεί με την ελεύθερη ροή κυκλοφορίας επί της οδού και τον περιορισμό των μετακινήσεων εντός κατοικημένων περιοχών. Γ Κατασκευή συνδετήριου άξονα Επανομής Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης - Μουδανιών Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 99 / 159

104 Η νέα οδός που μελετάται θα έχει ως αφετηρία την Επαρχιακή Οδό Θεσσαλονίκης-Μηχανιώνας, θα κατευθύνεται στη συνέχεια προς την Επανομή, για να καταλήξει στην Εθνική Οδό Θεσσαλονίκης- Μουδανιών μέσω ανισόπεδου κόμβου Πρόκειται για ένα σημαντικό έργο καθώς η πρόσβαση της Επανομής από τη Θεσσαλονίκη θα γίνεται μέσω της Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης-Μουδανιών και της νέας οδού με σαφώς καλύτερες συνθήκες κυκλοφορίας. Συγχρόνως θα επιτευχθεί η σύνδεση Ν. Μηχανιώνας με την Επανομή και την Εθνική Οδό Θεσσαλονίκης-Μουδανιών εξυπηρετώντας ταυτόχρονα την εμπορική δραστηριότητα της ιχθυόσκαλας αλλά και την παραθεριστική ζώνη μεταξύ Επανομής και Μηχανιώνας αποσυμφορίζοντας έτσι την Επαρχιακή Οδό Θεσσαλονίκης Μηχανιώνας. Γ.3.4 Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Γ Εκδηλώσεις προώθησης της βιώσιμης αστικής κινητικότητας Οι εκδηλώσεις αστικής κινητικότητας υποστηρίζονται από την Ε.Ε. η οποία ορίζει κάθε χρόνο την «Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας» στα πλαίσια της οποίας τα κράτη μέλη συμμετέχουν με δράσεις που στοχεύουν στην ενημέρωση των πολιτών για τα σχέδια βιώσιμης κινητικότητας και στην ενθάρρυνση της συμμετοχής όλων των τοπικών παραγόντων στη διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης. Οι εκδηλώσεις που οργανώνονται από τις Δημοτικές Αρχές σε συνεργασία με ομάδες κοινωνικές και επαγγελματικές έχουν ως στόχο την ευαισθητοποίηση του συνόλου των πολιτών προς την κατεύθυνση της βιώσιμης κινητικότητας. Εκτός των κεντρικών αυτών εκδηλώσεων δύναται ο Δήμος να οργανώνει τακτικές εκδηλώσεις προσανατολισμένες σε διάφορα θεματικά πεδία εξειδικεύοντας κάθε φορά τους στόχους και τις δράσεις όπως «Ημέρα με ποδήλατο» «Εβδομάδα κυκλοφοριακής αγωγής» «Μαθήματα βιώσιμης κινητικότητας», «Car pooling & Car sharing» κ.α. Οι εκδηλώσεις αυτές, ανάλογα σε ποιους απευθύνονται, μπορεί να έχουν τη μορφή σεμιναρίων, ανοιχτών συζητήσεων, ημερίδων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, εκστρατειών ενημέρωσης κλπ. Για την παρούσα πράξη δεν γίνεται εκτίμηση του ενεργειακού οφέλους καθώς θεωρείται υποστηρικτική δράση των έργων αστικής κινητικότητας για τα οποία έχουν εκτιμηθεί οι μειώσεις εκπομπών CO₂. Η μείωση εκπομπών CO 2 έχει συνεκτιμηθεί με τις πράξεις Γ και Γ Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 100 / 159

105 Γ Ενημέρωση οδηγών για την οικολογική οδήγηση και τις καθαρές μεταφορές. Ο Δήμος Θερμαϊκού δύναται να διοργανώσει εκδηλώσεις ενημέρωσης πολιτών για την οικολογική οδήγηση (Ecodriving) και τις καθαρές μεταφορές μέσω των οποίων μπορεί να επέλθει μείωση της κατανάλωσης καυσίμων κατά 10 έως 15%. Για τον υπολογισμό του ενεργειακού οφέλους από την οικολογική οδήγηση θεωρείται ότι για το 25% των συνολικών οχηματοχιλιομέτρων που διανύουν τα οχήματα ιδιωτικής χρήσης επιτυγχάνεται 10% μείωση CO₂. Ο υπολογισμός της μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης από τη χρήση καθαρότερων καυσίμων και ενεργειακά αποδοτικότερων οχημάτων στηρίζεται στις παραδοχές ότι το 20% των οχημάτων συμβατικής τεχνολογίας θα αντικατασταθεί από νέα οχήματα προδιαγραφών EURO ή/και εναλλακτικών καυσίμων και ότι αυτά διανύουν το αντίστοιχο ποσοστό (20%) των συνολικών οχηματοχιλιομέτρων με μείωση κατανάλωσης καυσίμων κατά 10%. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 1.442,7 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Γ Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση πολιτών με χρήση έντυπου υλικού και διαδικτυακών εφαρμογών Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι υπεύθυνη για τη σωστή και ευρεία πληροφόρηση η οποία για να πετύχει τους στόχους της θα πρέπει να είναι στοχευόμενη, δυναμική και να έχει τη μορφή συνεχούς επικοινωνίας και ανταλλαγής γνώσεων. Βασικά εργαλεία, εκτός των ανοιχτών εκδηλώσεων, είναι η διανομή έντυπου και ηλεκτρονικού ενημερωτικού υλικού και η δικτύωση ομάδων και χρηστών με στόχο την ευαισθητοποίηση με την ανταλλαγή γνώσεων και καλών πρακτικών. Ενδεικτικές δράσεις αποτελούν: διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων από σταθερά σημεία (Υπηρεσίες Δήμου, κέντρα συνάθροισης και αναψυχής, εμπορικά και τουριστικά μαγαζιά) και μέσω λογαριασμών ύδρευσης ανάπτυξη οπτικοακουστικού υλικού για μαθητές και παιδιά και διανομή σε σχολεία, φροντιστήρια και παιδικούς σταθμούς σχεδιασμός διαδικτυακών εφαρμογών και δικτυώσεων με διαρκή και επικαιροποιημένη ενημέρωση δημιουργία ιστοσελίδων φιλοξενούμενων στο ιστότοπο του δήμου με έξυπνες εφαρμογές για την αύξηση της επισκεψιμότητας και την προσέλκυση νέων ηλικιακά ομάδων (σήμανση αγαπημένων προορισμών και πρόσβαση με διάφορα συγκοινωνιακά μέσα, παιχνίδια για νέους και παιδιά σε σχέση με τις βιώσιμες διαδρομές, εφαρμογές για τον Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 101 / 159

106 υπολογισμό του αποτυπώματος CO₂, διαγωνισμοί καθαρού αποτυπώματος του άνθρακα με βραβεύσεις κλπ). Η μείωση εκπομπών CO 2 δεν υπολογίζεται καθώς είναι υποστηριχτική των προτεινόμενων δράσεων για τον τομέα των ιδιωτικών μεταφορών. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Πίνακας 13: Εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση εκπομπών ανά προτεινόμενη δράση στον τομέα των ιδιωτικών και εμπορικών μεταφορών Α/Α ΔΡΑΣΕΩΝ ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΚΟΣΤΟΣ ( ) ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ (tn CO₂) Γ Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας ,0 0,0 Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Τεχνικές μελέτες έργων και παρεμβάσεων για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας Έργα και παρεμβάσεις για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας Διαχείριση της κυκλοφορίας για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας Προώθηση της χρήσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και του ποδηλάτου Ενδοδημοτική διοικητική αποκέντρωση και χρήση τεχνολογιών του διαδικτύου για τον περιορισμό των μετακινήσεων Βελτίωση-διαπλάτυνση Επαρχιακής Οδού Θεσσαλονίκης - Μηχανιώνας Κατασκευή συνδετήριου άξονα Επανομής - Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης- Μουδανιών Εκδηλώσεις προώθησης της βιώσιμης αστικής κινητικότητας Ενημέρωση οδηγών για την οικολογική οδήγηση και τις καθαρές μεταφορές Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση πολιτών με χρήση έντυπου υλικού και διαδικτυακών εφαρμογών ,0 0, , ,1 0,00 243,5 60, ,5 60, ,1 639,3 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 0, , , ,00 0,00 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 102 / 159

107 Παραγωγή ενέργειας Η Ευρωπαϊκή Ένωση, εκτός της Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΕΞΕ), θεωρεί ως ισότιμο πυλώνα της Αειφορικής Ενέργειας την παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Στόχος είναι η κάλυψη του 20% της πρωτογενώς παραγόμενης ενέργειας έως το 2020 από ανανεώσιμες πηγές. Στην Ελλάδα, το πλέον πρόσφατο πλαίσιο για την παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας από ΑΠΕ ορίζεται από τους Νόμους 3468/2006 για την «Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ», 3734/2009 για την «Προώθηση της συμπαραγωγής δύο ή περισσότερων χρήσιμων μορφών ενέργειας» και 3851/2010 για την «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής». Στο πλαίσιο αυτό ο Δήμος Θερμαϊκού σκοπεύει να αναδείξει και προωθήσει την παραγωγή και χρήση ενέργειας από ΑΠΕ εντός των διοικητικών του ορίων με ορίζοντα το 2020 ώστε να: δώσει το παράδειγμα και να στηρίξει τις προσπάθειες ανάπτυξης μονάδων παραγωγής ΑΠΕ βοηθήσει στην παροχή πληροφοριών στους εμπλεκόμενους φορείς προωθήσει ενεργά δράσεις που σχετίζονται με την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ. Τα μέτρα που προτείνονται για την παραγωγή ενέργειας είναι τα εξής: Δ.1.1 Δράσεις ωρίμανσης και τεχνικής υποστήριξης Δ.1.2 Παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες και εναλλακτικές πηγές Δ.1.3 Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Παρακάτω περιγράφονται οι Πράξεις που προτείνονται ανά Μέτρο: Δ.1.1 Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης Δ Mελέτες και αδειοδοτήσεις μονάδας ΣΗΘ Επανομής με Βιομάζα Για την περιοχή της Επανομής υπάρχει η δυνατότητα αξιοποίησης βιομάζας γεωργικής προέλευσης καθώς και γεωργικών υπολειμμάτων για παραγωγή ενέργειας μέσω συστήματος Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού Θερμότητας (ΣΗΘ). Προκειμένου να καθοριστούν οι όροι βιώσιμης λειτουργίας του έργου θ απαιτηθεί η εκπόνηση οικονομοτεχνικής μελέτης ενώ για τη δημοπράτηση και κατασκευή θα πρέπει να γίνουν τεχνικές μελέτες εφαρμογής και τεύχη δημοπράτησης. Τέλος θ απαιτηθούν αδειοδοτήσεις όπως άδειες Παραγωγής, Εγκατάστασης, Περιβαλλοντικών όρων, Οκοδομική, Διανομής Θερμικής Ενέργειας, Συμβάσεις Σύνδεσης και Αγοραπωλησίας κλπ. Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 103 / 159

108 Δ Mελέτες και αδειοδοτήσεις μονάδας ΣΗΘ με Φυσικό αέριο Νέων Επιβατών Περαίας Για την περιοχή Νέων Επιβατών - Περαίας υπάρχει η δυνατότητα χρήσης φυσικού αερίου για παραγωγή ενέργειας μέσω συστήματος Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού Θερμότητας (ΣΗΘ). Όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, προκειμένου να καθοριστούν οι όροι βιώσιμης λειτουργίας του έργου θ απαιτηθεί η εκπόνηση οικονομοτεχνικής μελέτης ενώ για τη δημοπράτηση και κατασκευή θα πρέπει να γίνουν τεχνικές μελέτες εφαρμογής και τεύχη δημοπράτησης. Τέλος θ απαιτηθούν αδειοδοτήσεις αντίστοιχες με της προηγούμενης δράσης. Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Δ Mελέτες και αδειοδοτήσεις μονάδας τηλεθέρμανσης/τηλεψύξης Αγίας Τριάδας από αβαθή θαλάσσια γεωθερμία Όπως και προηγουμένως, προκειμένου να καθοριστούν οι όροι βιώσιμης λειτουργίας του έργου θ απαιτηθεί η εκπόνηση οικονομοτεχνικής μελέτης ενώ για τη δημοπράτηση και κατασκευή θα πρέπει να γίνουν τεχνικές μελέτες εφαρμογής και τεύχη δημοπράτησης. Τέλος θ απαιτηθούν αδειοδοτήσεις αντίστοιχες με των προηγούμενων δράσεων. Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ Δ Τεχνικές μελέτες και αδειοδοτήσεις εγκαταστάσεων φωτοβολταϊκών μονάδων Σύμφωνα με τον Ν. 3851/2010 και την ΥΑ 36720/ για φωτοβολταϊκά συστήματα <1MW δεν απαιτείται άδεια παραγωγής ούτε άλλη διαπιστωτική απόφαση. Για τα συστήματα >1 MW απαιτείται άδεια παραγωγής από τη ΡΑΕ, η οποία συνοδεύεται από άδεια εγκατάστασης και άδεια λειτουργίας από την αρμόδια Περιφέρεια, ενώ απαιτείται και Έγκριση Περιβαλλοντικών όρων (ΕΠΟ) κατόπιν κατάθεσης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). Εκτός από τα προηγούμενα, για τις μονάδες μεγάλης ισχύος, προκειμένου να καθοριστούν οι όροι βιώσιμης λειτουργίας του έργου θ απαιτηθεί η εκπόνηση οικονομοτεχνικής μελέτης ενώ για τη δημοπράτηση και κατασκευή θα πρέπει να γίνουν τεχνικές μελέτες εφαρμογής και τεύχη δημοπράτησης. Οι παραπάνω ενέργειες αφορούν σε δύο μονάδες μεγάλης ισχύος που προτείνεται να εγκατασταθούν στο Δήμο Θερμαϊκού (Δ και Δ.1.2.2). Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 104 / 159

109 Δ.1.2 Παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες και εναλλακτικές πηγές Δ Μονάδα φωτοβολταϊκών 2 MW στο χώρο αποκαταστημένου ΧΑΔΑ ΒΙΟ.ΠΑ. Μηχανιώνας Για τη βελτίωση και ορθολογική διαχείριση του αποκατεστημένου ΧΑΔΑ ΒΙΟ.ΠΑ. Μηχανιώνας ο Δήμος Θερμαϊκού εντάσσει στο σχέδιο δράσης, ως κύριο έργο, τη δημιουργία φωτοβολταϊκής μονάδας (Φ/Β) με συνολική εγκαταστημένη ισχύ kwp. Η εκτιμώμενη απόδοση ενέργειας των Φ/Β συστημάτων στην περιοχή υπολογίζεται με συντελεστή απόδοσης kwh/kwp*έτος, που αφορά τη μέση απόδοση στην περιοχή υπολογισμένη με την βέλτιστη κλίση και τον βέλτιστο προσανατολισμό των 180 ο (νότος) ενώ η ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας υπολογίζεται MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 2.987,4 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ (1,9 /W). Δ Μονάδα φωτοβολταϊκών 2 MW πλησίον ραντάρ ΥΠΑ Ακόμη μία μονάδα Φ/Β με συνολική εγκατεστημένη ισχύ kwp προβλέπεται να εγκατασταθεί στην περιοχή πλησίον του ραντάρ της ΥΠΑ. Όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, η εκτιμώμενη απόδοση ενέργειας των Φ/Β συστημάτων στην περιοχή υπολογίζεται με συντελεστή απόδοσης kwh/kwp*έτος, που αφορά στη μέση απόδοση στην περιοχή υπολογισμένη με τη βέλτιστη κλίση και το βέλτιστο προσανατολισμό των 180 ο (νότος), ενώ η ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας εκτιμάται σε MWh. Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 2.987,4 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ (1,9 /W). Δ Εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών 10 KWp σε σχολικά κτήρια Στο πλαίσιο αναβάθμισης των δημοτικών κτηρίων προβλέπεται η εγκατάσταση 20 μικρών φωτοβολταϊκών μονάδων με συνολική εγκαταστημένη ισχύ 200 kwp. Η εκτιμώμενη απόδοση ενέργειας των Φ/Β συστημάτων στην περιοχή υπολογίζεται με συντελεστή απόδοσης kwh/kwp*έτος, που αφορά τη μέση απόδοση στην περιοχή υπολογισμένη με την βέλτιστη κλίση και τον βέλτιστο προσανατολισμό των 180ο (νότος) ενώ η ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας υπολογίζεται 250 MWh 49 Η απόδοση λαμβάνεται kwh/kwp*έτος για μεγάλες και kwh/kwp*έτος για μικρές μονάδες που θα μελετηθούν από τον δήμο, ενώ λαμβάνεται kwh/kwp*έτος για μονάδες ιδιωτών που δεν θα μελετηθούν από τον δήμο. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 105 / 159

110 Η μείωση εκπομπών CO 2 από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 287,3 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ (2,7 /W). Δ Υπό ανάπτυξη ιδιωτικές φωτοβολταϊκές μονάδες Με την έναρξη των επενδυτικών προγραμμάτων για φωτοβολταϊκά συστήματα παρατηρήθηκε έντονο ενδιαφέρον για εγκατάσταση ιδιωτικών φωτοβολταϊκών μονάδων από ιδιοκτήτες κτηρίων εντός των ορίων του δήμου. Στον πίνακα που ακολουθεί αναφέρονται οι αιτήσεις ανά κατηγορία ισχύος που έχουν κατατεθεί μέχρι τον Οκτώβριο του Σημειώνεται ότι κατά το έτος αναφοράς (2011) είχαν διασυνδεθεί δύο μόλις φωτοβολταϊκά συστήματα συνολικής ισχύος 200 KW περίπου, συνεπώς θεωρείται ότι οι υπόλοιπες μονάδες θα εγκατασταθούν εντός των χρονικών ορίων του παρόντος σχεδίου. Πίνακας 14: Αιτήσεις Φ/Β σταθμών μετά τον Ν. 3851/2010 Αιτήσεις Φ/Β σταθμών Αριθμός Συνολική Ισχύς (kwρ) ισχύος άνω των 100 kwρ Ισχύος μέχρι 100 kwρ ,93 ισχύος μέχρι 100 kwρ (αγροτών) 7 697,38 Σύνολα ,31 Εκτός των παραπάνω υπάρχει πρόβλεψη για μονάδα Φ/Β ισχύος 1000 KWp για το ΚΑΠΠΑ Η εκτιμώμενη απόδοση ενέργειας των συστημάτων Φ/Β στην περιοχή υπολογίζεται με συντελεστή απόδοσης kwh/kwp*έτος, που αφορά την μέση απόδοση στην περιοχή υπολογισμένη με την βέλτιστη κλίση και τον βέλτιστο προσανατολισμό των 180 ο (νότος) και η παραγωγή ενέργειας εκτιμάται στις MWh. Η μείωση εκπομπών CO₂ από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 9.396,5 τόνους. Το κόστος της πράξης δεν επιβαρύνει το δήμο. Δ Μονάδα ΣΗΘ με βιομάζα γεωργικής προέλευσης με αξιοποίηση της παραγόμενης θερμότητας στην Επανομή Βάσει στοιχείων του Γεωργικού Συνεταιρισμού, η καλλιεργήσιμη γη στην περιοχή της Επανομής είναι περίπου στρέμματα με κύριες καλλιέργειες δημητριακά -σιτάρι, κριθάρι, καλαμπόκιβαμβάκι, αμπέλια και ελιές. Τα υπολείμματα των καλλιεργειών (ξηρές καλλιέργειες), εξαιτίας της Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 106 / 159

111 μικρής τους περιεκτικότητας σε υγρασία, θεωρούνται κατάλληλα κυρίως γα θερμοχημικές μεθόδους επεξεργασίας 50 με στόχο την παραγωγή ενέργειας. Η μέθοδος επεξεργασίας της βιομάζας γεωργικών υπολειμμάτων που ενδείκνυται για την περιοχή μελέτης είναι η καύση 51 σε κεντρική μονάδα η οποία θα εγκατασταθεί στην περιοχή της Επανομής. Η ενέργεια θα παράγεται μέσω συστήματος συμπαραγωγής και η μεν ηλεκτρική ενέργεια θα πωλείται στη ΔΕΗ η δε θερμική δύναται να δίνεται σε κατοικίες μέσω δικτύου τηλεθέρμανσης. Η συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας (ΣΗΘ) εκτιμάται ότι είναι η πλέον κατάλληλη μέθοδος παραγωγής ενέργειας καθώς εξασφαλίζει αφενός σταθερά έσοδα για το Δήμο Θερμαϊκού, συνεισφέρει αφετέρου στη βελτίωση του εισοδήματος των κατοίκων, ενισχύοντας έτσι το κοινωνικό προφίλ του δήμου. Μέσω πρώτης διερεύνησης, με βάση το διαθέσιμο δυναμικό υπολειμμάτων, η ενέργεια που δύναται να παραχθεί εκτιμάται στις MWh. Πίνακας 15: Διαθέσιμο δυναμικό υπολειμμάτων και παραγόμενη ενέργεια Είδος υπολειμμάτων Έκταση (στρ) Υγρασία (%) Ξηρά Ουσία (kg/στρ) Σύνολο ΞΟ (kg) Θερμογόνος δύναμη (MJ/kg ΞΟ) Σύνολο Θερμογόνου δύναμης (MJ) Καλαμπόκι , Βαμβάκι , Άχυρο σίτου , Κλαδέματα ελιάς , Κλαδέματα αμπελιού , , Διαθέσιμο δυναμικό* (MJ) Σύνολο ενέργειας (MWh/έτος) ,15 *Η διαθέσιμη ποσότητα βιομάζας υπολογίζεται από τον τύπο: Β αν =Σ n B n a n LHV n, όπου Βαν το διαθέσιμο δυναμικό σε MJ, Bn το θεωρητικό δυναμικό βιομάζας κάθε καλλιέργειας σε kg, a n ο βαθμός διαθεσιμότητας της κάθε καλλιέργειας επί τοις εκατό και LHV n η ελάχιστη θερμογόνος δύναμη υπολείμματος σε MJ/kgΞΟ. Με την εγκατάσταση μονάδας ΣΗΘ, απόδοσης 90%, η εκμεταλλεύσιμη ενέργεια θα είναι MWh το έτος, από τις οποίες οι MWh (36%) θα είναι με μορφή ηλεκτρισμού και οι MWh με μορφή θερμότητας. 50 Η εναλλακτική μέθοδος της βιολογικής επεξεργασίας με αναερόβια χώνευση και παραγωγή βιοαερίου απαιτεί υπόστρωμα με υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία, μεγαλύτερη του 50%, θεωρείται δε καταλληλότερη για την αξιοποίηση αποβλήτων από κτηνοτροφικές μονάδες και από βιομηχανίες τροφίμων, για τις οποίες όμως δεν υπάρχει επαρκές δυναμικό στην περιοχή μελέτης. 51 Η πυρόλυση και η αεριοποίηση ως θερμοχημικές μέθοδοι επεξεργασίας αποβλήτων, παρότι θεωρούνται τεχνολογικά προηγμένες, προτείνονται περισσότερο για την επεξεργασία άλλου τύπου βιομάζας (πχ απόβλητα ελαιουργίας) ενώ τα παραδείγματα εφαρμογής τους είναι περιορισμένα. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 107 / 159

112 Η διαθέσιμη θερμική ενέργεια θα μπορούσε να εξυπηρετεί ένα δίκτυο τηλεθέρμανσης για την θέρμανση μέσου τύπου κατοικιών των m 2 με κατανάλωση KWh/έτος ανά κατοικία και πραγματικές απαιτήσεις KWh/έτος ανά κατοικία (για μέσο βαθμό απόδοσης συστήματος θέρμανσης με πετρέλαιο το 80%) ενώ για τους θερινούς μήνες μπορεί να αξιοποιηθεί σε άλλες χρήσεις όπως σε τηλεψύξη, σε μονάδες ξήρανσης προϊόντων ειδικών καλλιεργειών ή σε μονάδα παραγωγής στερών καυσίμων-πέλλετς τα οποία θα χρησιμοποιούνται για την τροφοδοσία της μονάδας καύσης καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Η σκοπιμότητα των δράσεων που τελικώς θα επιλεγούν, θα διερευνηθεί στο στάδιο ωρίμανσης (μελέτες σκοπιμότητας και τεχνικές μελέτες). Για την παρούσα φάση θεωρείται ότι θα αξιοποιηθεί το 50% της θερμικής ενέργειας (5.000 MWh/έτος), οι οποίες θα αντικαταστήσουν το πετρέλαιο θέρμανσης. Η εγκατάσταση μονάδας παραγωγής ενέργειας με τη χρήση γεωργικών υπολειμμάτων θα αποδώσει σημαντικά οφέλη στο Δήμο Θερμαϊκού: Οικονομικά: η λειτουργία της μονάδας θα δημιουργήσει νέο κύκλο εργασιών στην τοπική κοινωνία για την προμήθεια της πρώτης ύλης ο οποίος εκτιμάται σε τουλάχιστον Ευρώ ετησίως. Περιβαλλοντικά: η καύση βιομάζας δεν επιβαρύνει το ισοζύγιο αποτυπώματος άνθρακα καθώς οι παραγόμενες κατά την καύση ποσότητες CO₂ δεσμεύονται εκ νέου μέσω της φωτοσύνθεσης. Ενεργειακά: η εξοικονόμηση ενέργειας, που υπολογίζεται σε MWh στην παρούσα φάση, αντιπροσωπεύει τη συνολική εκμεταλλεύσιμη ενέργεια καθώς αυτή προέρχεται από ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Το κόστος επένδυσης του έργου εκτιμάται σε Ευρώ (3.400 /ΚWel). Η μείωση εκπομπών CO₂ από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Δ Μονάδα ΣΗΘ με Φυσικό αέριο με προοπτική τηλεθέρμανσης στους Νέους Επιβάτες Περαία Η δράση προβλέπει την εγκατάσταση μιας μονάδας ΣΗΘ με φυσικό αέριο, ισχύος 1,0 MWel και 1,13 MWth με ετήσια λειτουργία. Η ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας εκτιμάται σε MWh ενώ η παραγωγή θερμικής ενέργειας εκτιμάται σε MWh. Η διαθέσιμη θερμική ενέργεια θα μπορούσε να εξυπηρετεί ένα δίκτυο τηλεθέρμανσης για τη θέρμανση μέσου τύπου κατοικιών των m 2 με κατανάλωση KWh/έτος ανά κατοικία και πραγματικές απαιτήσεις KWh/έτος ανά κατοικία (για μέσο βαθμό απόδοσης συστήματος θέρμανσης με πετρέλαιο το 80%). Η σκοπιμότητα εγκατάστασης ενός τέτοιου δικτύου με προεκτιμημένο κόστος δικτύου /κατοικία σε σύστημα χαμηλής δόμησης ~ 1 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 108 / 159

113 κατοικία / 250 m 2 έκτασης, ή η εκμετάλλευση της σε άλλες δράσεις, θα προκύψει στο στάδιο ωρίμανσης (μελέτες σκοπιμότητας και τεχνικές μελέτες). Για την παρούσα φάση θεωρείται ότι θα αξιοποιηθεί το 50% της θερμικής ενέργειας (4.800 MWh/έτος), οι οποίες θα αντικαταστήσουν το πετρέλαιο θέρμανσης. Η εξοικονόμηση ενέργειας από τη λειτουργία μονάδας ΣΗΘ εκτιμάται σε 2361 KWh από τη χρήση Φ/Α για παραγωγή ενέργειας έναντι άλλων συμβατικών καυσίμων. Το κόστος επένδυσης του έργου εκτιμάται σε Ευρώ (1.200 /ΚWel). Η μείωση εκπομπών CO₂ από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Δ Δίκτυο τηλεθέρμανσης/τηλεψύξης από αβαθή θαλάσσια γεωθερμία πλησίον του Αεροδρομίου Το έργο αφορά στην παροχή θερμικής ενέργειας σε m 2 κτισμάτων, από αβαθή θαλάσσια γεωθερμία με τη χρήση γεωθερμικών εναλλακτών ανοικτού τύπου, στην παραθαλάσσια περιοχή μεταξύ της Περαίας και του Αεροδρομίου. Με βάση τα στοιχεία της φάσης καταγραφής των καταναλώσεων, η μεσοσταθμική κατανάλωση των τμ για θέρμανση με πετρέλαιο, εκτιμάται σε KWh/έτος που, για μέσο βαθμό απόδοσης συστήματος θέρμανσης με πετρέλαιο το 80%, αντιστοιχεί σε πραγματικές θερμικές απαιτήσεις KWh/έτος. Η χρήση γεωθερμικών αντλιών θερμότητας με EER = 4 μπορεί να ικανοποιήσει τις παραπάνω απαιτήσεις για θέρμανση με καταναλώσεις Η/Ε της τάξης των KWh/έτος. Στην παρούσα φάση εκτιμήσεων οι απώλειες του δικτύου αναιρούνται από τον ετεροχρονισμό χρήσης. Η ετήσια εξοικονόμηση ενέργειας από τη χρήση του συστήματος ανέρχεται σε 1020 MWh. Το τυπικό κόστος εγκατάστασης θεωρείται ίσο με 1,2 /KWhth (μονάδα χαμηλής θερμοκρασίας), το τυπικό κόστος δικτύου διανομής /100τμ θερμαινόμενου χώρου και το κόστος των αντλιών θερμότητας (Α/Θ) σε /KWel. Το κόστος των Α/Θ δεν επιβαρύνει το δήμο. Η μείωση εκπομπών CO₂ από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε 52 τόνους. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Δ.1.3 Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Δ Δράσεις για την ενημέρωση των πολιτών επί θεμάτων αξιοποίησης των ΑΠΕ σε τοπικό επίπεδο Με αφορμή το πλέον πρόσφατο πρόγραμμα «Φωτοβολταϊκά στις Στέγες» προβλέπεται δράση προώθησής του (Ενημερωτική Ημερίδα) στους ιδιοκτήτες κτηρίων ώστε εντός της επόμενης Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 109 / 159

114 διετίας να εγκατασταθούν τουλάχιστον φωτοβολταϊκά συστήματα 5-10 kwp σε οροφές κτηρίων με συνολική εγκατεστημένη ισχύ kw και ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας που εκτιμάται σε ΜWh. Το κόστος για οικιακό σύστημα επί στέγης εγκαταστημένης ισχύος 10kWp κυμαίνεται από έως Ευρώ/kW του ΦΠΑ συμπεριλαμβανόμενου. Η μείωση εκπομπών CO₂ από την παρούσα πράξη εκτιμάται σε ,5 τόνους. Το κόστος της πράξης δεν επιβαρύνει το δήμο. Δ Ενημέρωση αγροτών για τις δυνατότητες της ενεργειακής αξιοποίησης καλλιεργειών και υπολειμμάτων Τα υπολείμματα των καλλιεργειών δεν αξιοποιούνται συνήθως από τους αγρότες εκτός των περιπτώσεων που διαθέτουν μέρος τους για ζωοτροφές. Στις περισσότερες περιπτώσεις καίγονται παράνομα στους αγρούς ή αποτίθενται ανεξέλεγκτα με δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Στο πλαίσιο της παρούσας πράξης προβλέπεται η πραγματοποίηση ημερίδας για την ενημέρωση των αγροτών όσον αφορά στα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν από την αξιοποίηση της βιομάζας. Επίσης, για τα πλεονεκτήματα της ενεργειακής αξιοποίησης των καλλιεργειών, ιδιαίτερα την κρίσιμη αυτή περίοδο η οποία απαιτεί τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας με εναλλακτικές παραγωγές αλλά και αύξηση του βαθμού απόδοσης των καλλιεργειών με εκμετάλλευση ακόμη και των παραπροϊόντων. Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ Δ Μόνιμος μηχανισμός ενημέρωσης για τα τρέχοντα προγράμματα χρηματοδότησης εγκαταστάσεων ΑΠΕ Ο Μηχανισμός ενημέρωσης των τοπικών επαγγελματιών θα γίνεται μέσω του Γραφείου υποστήριξης του Δήμου, που έχει προταθεί ήδη για τις κατοικίες και τον τριτογενή τομέα, απ όπου θα μπορούν να ενημερώνονται πολίτες και επιχειρηματίες για τα τρέχοντα προγράμματα και τους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς οι οποίοι αφορούν επενδύσεις παραγωγής ενέργειας. Επιπλέον θα δημιουργηθεί ιστοσελίδα με εκπαιδευτικό εκλαϊκευμένο υλικό σχετικά με τις ΑΠΕ, οδηγούς ορθών πρακτικών, ανακοινώσεις έναρξης προγραμμάτων, καταλόγους καινοτόμων προϊόντων κλπ. Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 110 / 159

115 Πίνακας 16: Παραγωγή ενέργειας και μείωση εκπομπών ανά προτεινόμενη δράση στον τομέα της παραγωγής ενέργειας Α/Α ΔΡΑΣΕΩΝ ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΚΟΣΤΟΣ ( ) ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (MWh) ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ (tn CO₂) Δ Mελέτες και αδειοδοτήσεις μονάδας ΣΗΘ με Βιομάζα Επανομής ,0 0,0 Δ Mελέτες και αδειοδοτήσεις μονάδας ΣΗΘ με Φυσικό αέριο Νέων Επιβατών - Περαίας ,0 0,0 Δ Mελέτες και αδειοδοτήσεις Μονάδας τηλεθέρμανσης/τηλεψύξης από αβαθή θαλάσσια γεωθερμία πλησίον του Αεροδρομίου ,0 0,0 Δ Τεχνικές μελέτες και αδειοδοτήσεις εγκαταστάσεων φωτοβολταϊκών μονάδων ,0 0,0 Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Μονάδα φωτοβολταϊκών 2 MW στο χώρο αποκαταστημένου ΧΑΔΑ ΒΙΟ.ΠΑ. Μηχανιώνας Μονάδα φωτοβολταϊκών 2 MW πλησίον ραντάρ ΥΠΑ Εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών 10 KWp σε σχολικά κτήρια Υπό ανάπτυξη ιδιωτικές φωτοβολταϊκές μονάδες Μονάδα ΣΗΘ με βιομάζα γεωργικής προέλευσης με αξιοποίηση της παραγόμενης θερμότητας στην Επανομή Μονάδα ΣΗΘ με Φυσικό αέριο με προοπτική τηλεθέρμανσης στους Νέους Επιβάτες Περαία Δίκτυο τηλεθέρμανσης/τηλεψύξης από αβαθή θαλάσσια γεωθερμία πλησίον του Αεροδρομίου Δράσεις για την ενημέρωση των πολιτών επί θεμάτων αξιοποίησης των ΑΠΕ σε τοπικό επίπεδο Ενημέρωση αγροτών για τις δυνατότητες της ενεργειακής αξιοποίησης καλλιεργειών και υπολειμμάτων Μόνιμος μηχανισμός ενημέρωσης για τα τρέχοντα προγράμματα χρηματοδότησης εγκαταστάσεων ΑΠΕ , , , , ,0 287, , , , , , , , ,0 0, ,0 0, Θεσμικός ρόλος του δήμου Στις δημοκρατικά λειτουργούσες χώρες, απ' όλο το φάσμα της διοίκησης, η τοπική αυτοδιοίκηση έχει την αμεσότερη σχέση με την τοπική κοινωνία. Η σχέση αυτή καθορίζεται από τη γόνιμη ανατροφοδότηση της σύλληψης και εισήγησης ιδεών και πολιτικών μεταξύ αιρετών αρχόντων και τοπικής κοινωνίας, καθώς και από την αποδοχή, αλλά και τον έλεγχο και την αποτίμηση των Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 111 / 159

116 αποτελεσμάτων από πλευράς των πολιτών. Παρόμοια παράλληλη σχέση έχουν με τον πολίτη και οι υπηρεσίες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίες φέρουν την ευθύνη της άρτιας υλοποίησης των πολιτικών που επιτάσσει μέσω των δημοκρατικώς εκλεγμένων οργάνων η τοπική κοινωνία. Οι Δήμοι ως πρωτοβάθμια, βασικά κύτταρα του δημοκρατικού πολιτικού συστήματος και του διοικητικού μηχανισμού που το υποστηρίζει, έχουν πρακτικώς απεριόριστες δυνατότητες συνδιαμόρφωσης με την τοπική κοινωνία και υιοθέτησης απ' αυτήν νέων αντιλήψεων όσον αφορά σε συμπεριφορές και πρακτικές των πολιτών. Η Ενέργεια, κύρια λειτουργική παράμετρος που από τη μια μεριά καθορίζει το επίπεδο ανάπτυξης μιας κοινωνίας και από την άλλη έχει επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, υπεισέρχεται όλο και περισσότερο στη διαμόρφωση και εφαρμογή πολιτικών που αφορούν στη λειτουργία και την περαιτέρω ανάπτυξη κάθε Δήμου. Στο περιγραφέν πλαίσιο, οι Δήμοι διατυπώνουν -όλο και περισσότερο κατά τα τελευταία χρόνιαπροτάσεις και λαμβάνουν μέτρα αειφορικής διαχείρισης της ενέργειας είτε αυτά αναφέρονται στην εξοικονόμηση και την ορθολογική χρήση είτε στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Όμως, τα περιθώρια δράσης της τοπικής αυτοδιοίκησης για τη διάδοση και υιοθέτηση σε τοπικό επίπεδο των αρχών και πρακτικών της αειφορικής ενέργειας μπορούν να πολλαπλασιάζονται και μέσω της άσκησης του θεσμικού της ρόλου. Ο Δήμος Θερμαϊκού, έχει επιλέξει μια σειρά εργαλείων θεσμικού χαρακτήρα τα οποία αναμένεται να συμβάλλουν σημαντικά στην επίτευξη των κοινοτικών και εθνικών στόχων για την ενέργεια και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Κοινό χαρακτηριστικό αυτού του τύπου των παρεμβάσεων είναι ότι οι ίδιες δεν έχουν άμεσα μετρήσιμη επίπτωση στο αποτύπωμα άνθρακα της περιοχής προκαλούν εντούτοις έντονα φαινόμενα ευαισθητοποίησης και μόχλευσης τα οποία αυξάνουν σημαντικά την απόδοση δράσεων που υλοποιούνται στα πλαίσια άλλων τομέων, όπως αυτές αναφέρθηκαν στις προηγούμενες ενότητες του παρόντος σχεδιασμού δράσης. Ε Δημιουργία "Ενεργειακού Γραφείου Δήμου Θερμαϊκού" στο πλαίσιο του προγράμματος "HORIZON 2020" Προβλέπεται η σύσταση και λειτουργία Τοπικού Γραφείου Αειφορικής Ενέργειας μέσω του προγράμματος της 4ης προγραμματικής περιόδου "HORIZON 2020". Στόχος του γραφείου θα είναι να συνεισφέρει στην επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης με εφαρμογή των ενεργειακών και περιβαλλοντικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη, την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την εξοικονόμηση ενέργειας και την ορθολογική χρήση αυτής, όπως επίσης και την Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 112 / 159

117 προώθηση βιώσιμων και περιβαλλοντικά φιλικών μεταφορών στο Δήμο Θερμαϊκού. Για το σκοπό αυτό το Ενεργειακό Γραφείο προβλέπεται: Να λειτουργεί ως «Παρατηρητήριο Ενέργειας και Περιβάλλοντος». Να λειτουργεί θεσμικά ως σύμβουλος του Δήμου σε θέματα αειφορικής ενέργειας και περιβάλλοντος. Να ενημερώνει και να ευαισθητοποιεί. Να παρέχει εξειδικευμένα προγράμματα κατάρτισης και εκπαίδευσης. Να προωθεί συνεργασίες και δικτυώσεις σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Να ενθαρρύνει την έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη. Τέλος, να επαγρυπνεί και να μάχεται για την προστασία του περιβάλλοντος, σε αγαστή συνεργασία με τους κοινωνικούς και επιχειρηματικούς φορείς. Για την υποστήριξη των παραπάνω ενεργειών θα αναπτυχθεί και εφαρμοστεί κατάλληλο πληροφοριακό σύστημα παρακολούθησης της ενεργειακής απόδοσης και επίτευξης εξοικονόμησης ενέργειας το οποίο θα εμπεριέχει τα απαραίτητα εργαλεία που σχετίζονται με την ποσοτική παρακολούθηση των ενεργειακών στόχων, ώστε να αξιολογείται ο βαθμός υλοποίησης των μέτρων και να προγραμματίζονται τυχόν αναθεωρήσεις των σχεδίων δράσης. Το κόστος της δημιουργίας και τους εξοπλισμού του γραφείου ενημέρωσης υπολογίζεται σε Ευρώ ενώ η ανάπτυξη του πληροφοριακού συστήματος σε Ευρώ. Το ετήσιο κόστος λειτουργίας από το 2015 έως το 2020 σε Ευρώ. Τα παραπάνω θα καλυφθούν είτε από το προαναφερθέν πρόγραμμα HORIZON 2020 είτε από το χρηματοδοτικό εργαλείο ELENA της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Ε Δραστηριοποίηση του Δήμου στον τομέα της Ενέργειας - Τηλεθέρμανσης Στη χώρα μας, όπως και σε άλλες χώρες, στις ασχολίες - καθήκοντα των ΟΤΑ, ακόμα και μεγάλου πληθυσμιακού μεγέθους, εντάσσονται η ύδρευση και η αποχέτευση. Για το σκοπό αυτό στη συντριπτική πλειοψηφία των Δήμων δημιουργήθηκαν και λειτουργούν εξειδικευμένες Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης Αποχέτευσης. Οι εν λόγω επιχειρήσεις εξειδικεύονται στην παροχή υπηρεσιών μέσω της χρήσης δικτύων. Μέχρι στιγμής οι υπηρεσίες αυτού του τύπου που παρέχουν οι Δήμοι είτε μέσω των προαναφερθεισών δημοτικών επιχειρήσεων είτε απευθείας μέσω της υπηρεσίας τους, αφορούν νερό, απόβλητα και απορρίμματα. Εντούτοις, κατά τα τελευταία χρόνια έχουν παρουσιασθεί νέες Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 113 / 159

118 δυνατότητες παροχής επιπλέον υπηρεσιών είτε αυτές έχουν να κάνουν με μητροπολιτικά δίκτυα δεδομένων είτε με την παροχή ζεστού νερού θέρμανσης και χρήσης. Δημοτικές επιχειρήσεις της τελευταίας αυτής κατηγορίας δραστηριοποιούνται εδώ και αρκετά χρόνια στο χώρο της Δυτικής Μακεδονίας. Όπως αναφέρθηκε στα προηγούμενα, ο Δήμος Θερμαϊκού σχεδιάζει για την περίοδο μέχρι το 2020 να εγκαταστήσει ο ίδιος ή να ενθαρρύνει την εγκατάσταση μονάδων Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας, από ανανεώσιμα είτε από εναλλακτικά καύσιμα, σε συνδυασμό με δίκτυα Τηλεθέρμανσης για τη διανομή της παραγόμενης θερμότητας στους οικισμούς του. Σε μια μάλιστα περίπτωση το δίκτυο θα είναι σχεδόν αδιάλειπτης λειτουργίας αφού θα λειτουργεί και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού απάγοντας τα θερμικά φορτία που παράγονται από συστήματα κλιματισμού. Προκειμένου να διαχειριστεί αυτά τα δίκτυα, και όσες από τις μονάδες θα γίνουν από το δήμο, θα απαιτηθεί η δημιουργία ειδικού φορέα ή εξειδικευμένης διεύθυνσης στο πλαίσιο υφιστάμενου, όπως η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης. Η παρούσα δράση γίνεται στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου του δήμου με την προσμονή πρόκλησης φαινομένων μόχλευσης και πολλαπλασιασμού των αποτελεσμάτων σε όλες τις παρεμβάσεις του παρόντος σχεδίου. Ως εκ τούτου δεν αναμένεται άμεση επίπτωση στο αποτύπωμα άνθρακα. Το κόστος της πράξης είναι μόνο λειτουργικό και θα καλύπτεται από τον κύκλο εργασιών του φορέα χωρίς να επιβαρύνει το δήμο. Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης είναι μηδενικό. Ε Συμμετοχή σε διακρατικά δίκτυα ΟΤΑ για την αειφορική ενέργεια Η μέχρι τώρα εμπειρία της ευρωπαϊκής ενοποίησης έχει δείξει ότι οι δικτυώσεις φορέων φέρουν ευεργετικά αποτελέσματα όσον αφορά στην ανταλλαγή γνώσεων και τεχνογνωσίας, στην εξέλιξη των αντιλήψεων σε θεσμικά, λειτουργικά κλπ ζητήματα, στην ανάπτυξη ή υιοθέτηση καινοτομιών, στη συνένωση δυνάμεων και πόρων για την επιτυχή αντιμετώπιση προβλημάτων που υπερβαίνουν τις δυνατότητες ενός εκάστου κλπ. Στο πλαίσιο σχετικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων έχει δημιουργηθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες μεγάλος αριθμός Δικτύων, πολλά εκ των οποίων είναι θεματικά και ασχολούνται με επιμέρους θέματα και ζητήματα, όπως το περιβάλλον, η ενέργεια, η αστική ανάπτυξη, κ.ά. Αρκετά μάλιστα λειτουργούν επί πολλά χρόνια με μεγάλη επιτυχία, φθάνοντας να παίζουν ακόμα και συμβουλευτικό ή άλλο θεσμικό ρόλο στο πλαίσιο οργάνων και οργανισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως παράδειγμα στον τομέα της ενέργειας μπορεί ν αναφερθεί το Σύμφωνο των Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 114 / 159

119 Δημάρχων (Covenant of Mayors) το οποίο δημιουργήθηκε το 2008 κατόπιν κοινής πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τη Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του οποίου μέλος είναι ήδη ο Δήμος Θερμαϊκού. Ο Δήμος Θερμαϊκού έλαβε προ τριετίας την πρωτοβουλία της δημιουργίας ενός διασυνοριακού δικτύου Ελληνικών και Βουλγαρικών Δήμων για τη αειφορική ενέργεια, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος διασυνοριακής συνεργασίας των δύο χωρών της τρέχουσας περιόδου. Το δίκτυο με τη συμβολική ονομασία LA-GrBg-EnergyNet (Local Authorities Greek Bulgarian Energy Network) επέτυχε σημαντικά αποτελέσματα όσον αφορά στην εισαγωγή του ενεργειακού σχεδιασμού στους ΟΤΑ, στην ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών σε θέματα αειφορικής ενέργειας και στη δημιουργία ενεργειακών υπευθύνων στο πλαίσιο του λειτουργικού τους ιστού, οι οποίοι προσδοκάται ν αποκτήσουν θεσμική υπόσταση στο πλαίσιο μελλοντικών Διευθύνσεων ή Τμημάτων περιβάλλοντος των Δήμων. Η πρωτοβουλία αυτή πρέπει να συνεχιστεί και να επεκταθεί με τη συμμετοχή ικανού αριθμού δήμων της διασυνοριακής περιοχής. Πέραν τούτου, ο Δήμος Θερμαϊκού θα αναπτύξει ανάλογες δικτυώσεις σε τοπικό, διαπεριφερειακό και διεθνικό επίπεδο, μέσω των οποίων θα επιτύχει οφέλη όπως τα προαναφερθέντα. Η παρούσα δράση γίνεται στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου του δήμου με την προσδοκία πρόκλησης φαινομένων μόχλευσης και πολλαπλασιασμού των αποτελεσμάτων σε όλες τις παρεμβάσεις του παρόντος σχεδίου. Ως εκ τούτου δεν αναμένεται άμεση επίπτωση στο αποτύπωμα άνθρακα. Το κόστος της πράξης είναι μόνο λειτουργικό -για την κατάρτιση και υποβολή προτάσεων στο πλαίσιο προσκλήσεων των προγραμμάτων- και υπολογίζεται σε ετησίως, από το 2013 έως το 2020, τα οποία θα αντλούνται από αντίστοιχα ευρωπαϊκά προγράμματα και ως εκ τούτου δεν θα επιβαρύνουν το δήμο. Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Ε Αναπροσαρμογή Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Δήμου Θερμαϊκού με εισαγωγή της ενεργειακής παραμέτρου Οι τρεις καποδιστριακοί δήμοι που συνέστησαν τον καλλικράτειο Δήμο Θερμαϊκού είχαν εκπονήσει κατά την προηγούμενη δεκαετία Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια με τα οποία αξιολογήθηκαν οι αναπτυξιακές τάσεις και -με βάση την πολιτική ανάπτυξης κάθε περιοχήςοριοθετήθηκαν οι απαιτούμενες επεκτάσεις του σχεδίου και εντάξεις αυθαίρετων οικισμών, εξασφαλίσθηκαν χώροι για τουριστική ανάπτυξη, παραγωγικές δραστηριότητες τοπικού επιπέδου, κοινωφελείς χρήσεις τοπικού και υπερτοπικού επιπέδου, ανάλογα με τις οικονομικοκοινωνικές και περιβαλλοντικές δυνατότητες. Πέραν τούτων εκπονήθηκαν και πολεοδομικές μελέτες για τον καθορισμό ειδικών ζωνών κλπ. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 115 / 159

120 Εντούτοις, με την πάροδο του χρόνου προβλήματα που ανακύπτουν στην εφαρμογή ρυθμίσεων, είτε λόγω νέων δεδομένων είτε λόγω τοπικών συνθηκών που προκύπτει πως δεν μπορούν να εναρμονιστούν με τις ρυθμίσεις αυτές (λόγω και της γενικότερης οικονομικής κατάστασης), καθιστούν αναγκαία την αναθεώρηση ή μερικές τροποποιήσεις των σχεδιασμών ώστε να αντιμετωπιστούν προβλήματα εφαρμογής και εξειδίκευσης ορισμένων θεσμοθετημένων προβλέψεων. Πέραν τούτου, υπάρχει η διαπίστωση ότι τα ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ τα οποία εκπονήθηκαν και θεσμοποιήθηκαν κατά την προηγούμενη δεκαετία δεν έλαβαν υπ όψιν στο χωροταξικό σχεδιασμό την ενέργεια και ως εκ τούτου στερούνται όχι μόνο οράματος όσον αφορά στην αειφορική διαχείρισή της εντός των διοικητικών ορίων των δήμων αλλά ακόμα και σχετικών προβλέψεων για χρήσεις και λειτουργίες του φυσικού και του δομημένου περιβάλλοντος. Ο νέος Δήμος Θερμαϊκού έχει λάβει ήδη απόφαση να προχωρήσει σε σχετική αναθεώρηση και τροποποιήσεις του ΓΠΣ του τέως Δήμου Θερμαϊκού. Κατά την κατάρτιση των προδιαγραφών της σχετικής μελέτης καθώς και αυτών για τα ΓΠΣ των άλλων δύο Δημοτικών Κοινοτήτων θα ληφθεί μέριμνα για την συμπερίληψη της αειφορικής ενέργειας ως βασικής αναπτυξιακής αλλά και περιβαλλοντικής παραμέτρου. Η παρούσα δράση γίνεται στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου του δήμου με την αναμονή πρόκλησης φαινομένων μόχλευσης και πολλαπλασιασμού των αποτελεσμάτων σε όλες τις παρεμβάσεις του παρόντος σχεδίου. Ως εκ τούτου δεν αναμένεται άμεση επίπτωση στο αποτύπωμα άνθρακα. Θα υλοποιηθεί στο πλαίσιο της αναθεώρησης των ΓΠΣ και ως εκ τούτου δεν θα προκαλέσει ειδική επιβάρυνση το δήμο. Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Η παρούσα πράξη έχει μηδενικό κόστος. Ε Συμμετοχή του Δήμου στο πρόγραμμα "HORIZON 2020" καθώς και σε άλλα προγράμματα της ΕΕ μεταφοράς ορθών πρακτικών και τεχνογνωσίας αειφορικής ενέργειας Το κοινοτικό πρόγραμμα της 4ης προγραμματικής περιόδου "HORIZON 2020" θα διαδεχθεί το πρόγραμμα "Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη ΙΙ" όσον αφορά στη χρηματοδότηση δράσεων ενεργειακής αποδοτικότητας, ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενεργειακά αποδοτικών μεταφορών, με σκοπό τη μέγιστη διείσδυση και εξάπλωση στην αγορά και την κοινωνία των αρχών, των τεχνολογιών και των πρακτικών της Αειφορικής Ενέργειας. Παράλληλα μ αυτό, και άλλα προγράμματα συνοχής του ευρωπαϊκού χώρου, τα οποία αυτή τη στιγμή βρίσκονται υπό σχεδιασμό, χρηματοδοτούν διασυνοριακές και διεθνικές συνεργασίες και θα μπορούσαν ν αξιοποιηθούν από το Δήμο Θερμαϊκού με σκοπό τη μεταφορά τεχνογνωσίας και ορθών πρακτικών στον τομέα της αειφορικής ενέργειας. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 116 / 159

121 Ο Δήμος Θερμαϊκού, όπως και κατά το παρελθόν, θα συνεχίσει να αξιοποιεί τις ευκαιρίες που παρέχονται από τα ευρωπαϊκά προγράμματα με στόχο την ανάπτυξη του δικού του χώρου μέσω εφαρμογών αειφορικής ενέργειας. Η παρούσα δράση γίνεται στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου του δήμου με την αναμονή πρόκλησης φαινομένων μόχλευσης και πολλαπλασιασμού των αποτελεσμάτων σε όλες τις παρεμβάσεις του παρόντος σχεδίου. Ως εκ τούτου δεν αναμένεται άμεση επίπτωση στο αποτύπωμα άνθρακα. Το κόστος της πράξης είναι μόνο λειτουργικό -για την κατάρτιση και υποβολή προτάσεων στο πλαίσιο προσκλήσεων των προγραμμάτων- και υπολογίζεται σε ετησίως, από το 2015 έως το 2020, τα οποία θα αντλούνται από αντίστοιχα ευρωπαϊκά προγράμματα και ως εκ τούτου δεν θα επιβαρύνουν το δήμο. Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Ε Προώθηση σε τοπικό επίπεδο του προγράμματος «Χτίζοντας το Μέλλον» Η δράση εστιάζεται στην προώθηση του προγράμματος «Χτίζοντας το Μέλλον» που αναφέρεται στην ολοκληρωμένη ενεργειακή αναβάθμιση του κτηριακού αποθέματος της χώρας και το οποίο βασίζεται σε εθελοντικές συμφωνίες μεταξύ του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, με τις οποίες οι εμπλεκόμενοι στην υλοποίηση παρεμβάσεων και έργων ενεργειακής αναβάθμισης κτηρίων (κατασκευαστές, προμηθευτές, εγκαταστάτες, πάροχοι υπηρεσιών) συμφωνούν να παρέχουν ιδιαίτερα σημαντικές και πραγματικές εκπτώσεις προς τους πολίτες. Η πρωτοβουλία του Δήμου Θερμαϊκού αφορά σε υπογραφή προγραμματικής συμφωνίας με το ΚΑΠΕ, εθνικό φορέα του προγράμματος «Χτίζοντας το Μέλλον», με σκοπό: - αφενός την παροχή επιπλέον κινήτρων του Δήμου προς τους επαγγελματίες προκειμένου να ενταχθούν στο πρόγραμμα, όπως μείωση των τελών καθαριότητας, ηλεκτροφωτισμού, ή των τελών κατάληψης κοινόχρηστων χώρων, αναλόγως του ποσοστού εξοικονόμησης ενέργειας που επιτυγχάνουν οι επιχειρηματίες, και - αφετέρου την υποστήριξη από πλευράς του Δήμου του εφαρμοστικού και ελεγκτικού μηχανισμού του προγράμματος στο τοπικό επίπεδο. Αναμένεται να ανταποκριθούν 100 επαγγελματίες της περιοχής, οι ελαφρύνσεις των οποίων θα επιβαρύνουν το δήμο με ποσό Ευρώ, υπό μορφή απώλειας εσόδων. Η παρούσα δράση γίνεται στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου του δήμου με την αναμονή πρόκλησης φαινομένων μόχλευσης και πολλαπλασιασμού των αποτελεσμάτων στις παρεμβάσεις του παρόντος σχεδίου με τις οποίες σχετίζεται. Ως εκ τούτου δεν προσμετράται άμεση επίπτωση στο αποτύπωμα άνθρακα. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 117 / 159

122 Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της παρούσας δράσης είναι Ευρώ. Ε Συμμετοχή του Δήμου στις ετήσιες διοργανώσεις της "Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Εβδομάδας" (EUSEW) Ο Δήμος Θερμαϊκού προτίθεται να θεσμοποιήσει τη διοργάνωση των προαναφερθεισών (Α.2.3.1) "Ημερών Ενέργειας" στο πλαίσιο των ετησίων «Ευρωπαϊκών Εβδομάδων για την Αειφορική Ενέργεια» (EUSEW). Η παρούσα δράση γίνεται στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου του δήμου με την αναμονή πρόκλησης φαινομένων μόχλευσης και πολλαπλασιασμού των αποτελεσμάτων σε όλες τις παρεμβάσεις του παρόντος σχεδίου. Ως εκ τούτου δεν αναμένεται άμεση επίπτωση στο αποτύπωμα άνθρακα. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ ετησίως, από το 2014 έως το Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης εκτιμάται σε Ευρώ. Ε Συμμετοχή του Δήμου στην πανευρωπαϊκή εκστρατεία για σκοτεινούς ουρανούς Μεγάλη σπατάλη ηλεκτρικής ενέργειας οφείλεται στον κακό σχεδιασμό των φωτιστικών σωμάτων των εξωτερικών κυρίως χώρων πλατειών, οδοφωτισμού, φωτισμού μνημείων και κοινών κτηρίων, κήπων κλπ. Η συντριπτική πλειονότητα των φωτιστικών σωμάτων που έχουν αναπτυχθεί έως σήμερα αντί να κατευθύνουν τη φωτεινή ροή εκεί όπου χρειάζεται τη διαχέουν προς κατευθύνσεις που είτε απλώς χάνεται είτε προκαλεί ακόμα και φαινόμενα φωτόχλησης και φωτορύπανσης. Εξαίρεση δεν αποτελούν τα φωτιστικά σώματα των οδών, των πλατειών και των ανοικτών εν γένει χώρων, δημοτικών και ιδιωτικών, της περιοχής του Δήμου Θερμαϊκού. Αποτέλεσμα είναι η σπατάλη ηλεκτρικής ενέργειας και η απώλεια οικονομικών πόρων αλλά και η υποβάθμιση του νυκτερινού περιβάλλοντος λόγω της άσκοπης και οχλούσας τη φύση και τους ανθρώπους φωτοχυσίας. Ο Δήμος Θερμαϊκού, σε συνεργασία με το ελληνικό παράρτημα (darksky.gr) της διεθνούς εκστρατείας για σκοτεινό νυχτερινό ουρανό International Dark-sky Association, θα υποστηρίξει τις δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας στις κατοικίες (Α.2) και κυρίως αυτές που αφορούν στη βελτίωση του δημοτικού φωτισμού (Α.4) με τη μεταφορά τεχνογνωσίας δια της συμμετοχής ή της απλής σύνδεσής του με διεθνή δίκτυα και οργανώσεις που μάχονται για τον περιορισμό της φωτορύπανσης και την ανάκτηση του νυκτερινού ουρανού. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 118 / 159

123 Η παρούσα δράση γίνεται στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου του δήμου με την αναμονή πρόκλησης φαινομένων μόχλευσης και πολλαπλασιασμού των αποτελεσμάτων σε όλες τις παρεμβάσεις του παρόντος σχεδίου. Ως εκ τούτου δεν αναμένεται άμεση επίπτωση στο αποτύπωμα άνθρακα. Η παρούσα πράξη θα υλοποιηθεί με φροντίδα του Ενεργειακού Γραφείου του Δήμου και δεν θα προκαλέσει ειδική οικονομική επιβάρυνση πλην ελαχίστων ετησίων εξόδων για τη συμμετοχή στην darksky.gr. Η παραπάνω πράξη δεν αποφέρει άμεσα μείωση εκπομπών CO 2. Το κόστος της πράξης είναι Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 119 / 159

124 Α.1. Δημοτικά κτίρια & εγκαταστάσεις ΤΟΜΕΙΣ LA-GrBg-EnergyNet 6.5 ΚΟΣΤΟΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΚΑΙ ΕΤΗΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΜΕΤΡΑ Α. ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Α.1.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης Α.1.2. Έργα ενεργειακής αναβάθμισης Α/Α ΠΡΑΞΕΩΝ ΠΡΑΞΕΙΣ (Έργα, Δράσεις) Εκτιμώμενο κόστος επένδυσης ( ) Εκτιμώμενο κόστος λειτουργίας (Ευρώ/έτος) A Ενεργειακή πιστοποίηση δημοτικών κτηρίων / Έκδοση Πιστοποιητικών Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) ,00 0,00 A Τεχνικές μελέτες, τεύχη δημοπράτησης και αδειοδοτήσεις ενεργειακών παρεμβάσεων στα ,00 0,00 δημοτικά κτήρια A Τεχνικές μελέτες, τεύχη δημοπράτησης και αδειοδοτήσεις ενεργειακών παρεμβάσεων σε εγκαταστάσεις ,00 0,00 A Ενεργειακή αναβάθμιση δημοτικών κτηρίων και εκπαιδευτηρίων ,00 0,00 A Σύνδεση δημοτικών κτηρίων και δημόσιων εκπαιδευτηρίων με το δίκτυο Φυσικού Αερίου ,00 0,00 A Έργα ενεργειακών παρεμβάσεων σε εγκαταστάσεις ,00 0,00 A Πράσινες δημόσιες προμήθειες 0,00 0,00 Α.1.3. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης A A A Ευαισθητοποίηση των δημοτικών υπαλλήλων για τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς 0,00 0,00 Ενημέρωση δημοτικών υπαλλήλων και αιρετών για θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας και εφαρμογών ΑΠΕ Ενημέρωση του προσωπικού των σχολείων για θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας και βελτίωσης της ενεργειακής συμπεριφοράς ,00 0, ,00 0,00 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 120 / 159

125 Α.4. Δημοτικός φωτισμός Α.3.Τριτογενής τομέας Α.2.Κατοικίες LA-GrBg-EnergyNet Α.2.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης A.2.2. Έργα ενεργειακής αναβάθμισης Α.2.3. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης A.3.1. Έργα εξοικονόμησης ενέργειας A.3.2. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης A.4.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης A.4.2. Έργα εξοικονόμησης ενέργειας Α Α Μελέτες και αδειοδοτήσεις Βιοκλιματικών αναπλάσεων ανοικτών δημόσιων χώρων Βιοκλιματικές αναπλάσεις ανοικτών δημόσιων χώρων ,00 0, ,00 0,00 Α Ανάπτυξη - επέκταση του δικτύου φυσικού αερίου 0,00 0,00 Α Εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των κατοίκων για θέματα εξοικονόμησης ενέργειας Α Μηχανισμός ενημέρωσης πολιτών για τρέχοντα προγράμματα ενίσχυσης παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών Α Εκστρατεία ενημέρωσης "Νερό = Ενέργεια" για την ανάδειξη του ενεργειακού και περιβαλλοντικού κόστους του νερού Α Ενεργειακή αναβάθμιση του ΚΑΠΠΑ 2000 Α Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση φορέων και επαγγελματιών για θέματα εξοικονόμησης ενέργειας Α Μηχανισμός ενημέρωσης τοπικών επαγγελματιών για τρέχοντα προγράμματα ενίσχυσης παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης κτηρίων, εξοπλισμού και εγκαταστάσεων Α Eκπόνηση φωτοτεχνικών μελετών για επιλεγμένα οδικά τμήματα / κόμβους δημοτικού φωτισμού Α Eκπόνηση μελετών ελέγχου και διαχείρισης του συνόλου του δικτύου φωτισμού του δήμου Α Εκσυγχρονισμός του δημοτικού οδικού φωτισμού με φωτιστικά σώματα Φωτοδιόδων (LED) Α Ηλεκτροδότηση Δημοτικού Φωτισμού πάρκων ,00 0, ,00 0, ,00 0,00 0,00 0, ,00 0, ,00 0, ,00 0, ,00 0, ,00 0, ,00 0,00 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 121 / 159

126 Γ1. Δημοτικά οχήματα Β1. Πρωτογενής τομέας ΤΟΜΕΙΣ LA-GrBg-EnergyNet πλατειών μέσω φωτοβολταϊκών κυψελών Α Σύστημα τηλελέγχου και τηλεχειρισμού δημοτικού φωτισμού ,00 0,00 ΜΕΤΡΑ Β.ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ B.1.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης B.1.2. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Γ. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Γ.1.1. Αντικατάσταση οχημάτων και εξοπλισμού Γ.1.2. Διαχείριση δημοτικού στόλου και ανθρώπνου δυναμικού Γ.1.3. Ενημέρωση και εκπαίδευση Α/Α ΠΡΑΞΕΩΝ Β Β Γ Γ Γ Γ Γ ΠΡΑΞΕΙΣ (Έργα, Δράσεις) Σχεδιασμός διαχείρισης υδατικών πόρων Εκτιμώμενο κόστος επένδυσης ( ) Εκτιμώμενο κόστος λειτουργίας (Ευρώ/έτος) ,00 0,00 Εκστρατεία ενημέρωσης αγροτών για τις εφαρμογές της αειφορικής ενέργειας στη γεωργία 8.000,00 0,00 Βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας βαρέων οχημάτων Αντικατάσταση ελαφρών οχημάτων από νέα υβριδικά Ανασχεδιασμός, αναπρογραμματισμός και ενεργειακά αποδοτικότερη διαχείριση των δρομολογίων Αναβάθμιση του Γραφείου κίνησης με αρμοδιότητες που αφορούν στη σωστή ενεργειακή διαχείριση στις μεταφορές Εκπαίδευση οδηγών για οικονομική, οικολογική και ασφαλή οδήγηση ,00 0, ,00 0, ,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 122 / 159

127 Γ3. Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές Γ2. Δημόσιες μεταφορές LA-GrBg-EnergyNet οδηγών και υπευθύνων για τις μεταφορές Γ.2.1. Αναβάθμιση αστικών συγκοινωνιών Γ.2.2. Δημιουργία δημοτικής συγκοινωνίας Γ.2.3. Προώθηση της υλοποίησης θαλάσσιας συγκοινωνίας Γ.3.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης Γ.3.2. Έργα αστικής κινητικότητας Γ.3.3. Τεχνικά έργα οδοποιίας Γ Γ Γ Γ Γ Σεμινάρια ενεργειακής αποδοτικότητας και σωστής οδηγικής συμπεριφοράς για τους οδηγούς και τους υπευθύνους του Γραφείου κίνησης Προώθηση της αντικατάστασης των αστικών λεωφορείων από νέα χρήσης εναλλακτικών καυσίμων Ενίσχυση δρομολογίων, επέκταση της χρήσης τηλεματικής και βελτίωση σύνδεσης οικισμών Δημιουργία δημοτικής συγκοινωνίας Προώθηση της υλοποίησης θαλάσσιας συγκοινωνίας 3.500,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0, , ,00 0,00 0,00 Γ Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας ,00 0,00 Γ Τεχνικές μελέτες έργων και παρεμβάσεων για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας ,00 0,00 Γ Γ Γ Γ Γ Γ Έργα και παρεμβάσεις για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας Διαχείριση της κυκλοφορίας για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας Προώθηση της χρήσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και του ποδηλάτου Ενδοδημοτική διοικητική αποκέντρωση και χρήση τεχνολογιών του διαδικτύου για τον περιορισμό των μετακινήσεων Βελτίωση-διαπλάτυνση Επαρχιακής Οδού Θεσσαλονίκης - Μηχανιώνας Κατασκευή συνδετήριου άξονα Επανομής - Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης-Μουδανιών ,00 0,00 0,00 0, ,00 0, ,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 123 / 159

128 Δ1. Παραγωγή Ενέργειας ΤΟΜΕΙΣ LA-GrBg-EnergyNet Γ.3.4. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Γ Γ Γ Εκδηλώσεις προώθησης της βιώσιμης αστικής κινητικότητας ,00 0,00 Ενημέρωση οδηγών για την οικολογική οδήγηση και τις καθαρές μεταφορές ,00 0,00 Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση πολιτών με χρήση έντυπου υλικού και διαδικτυακών εφαρμογών ,00 0,00 ΜΕΤΡΑ Δ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Δ.1.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης Δ.1.2. Παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες και εναλλακτικές πηγές Α/Α ΠΡΑΞΕΩΝ Δ Δ Δ Δ Δ Δ ΠΡΑΞΕΙΣ (Έργα, Δράσεις) Mελέτες και αδειοδοτήσεις μονάδας ΣΗΘ με Βιομάζα Επανομής Mελέτες και αδειοδοτήσεις μονάδας ΣΗΘ με Φυσικό αέριο Νέων Επιβατών - Περαίας Mελέτες και αδειοδοτήσεις Μονάδας τηλεθέρμανσης/τηλεψύξης από αβαθή θαλάσσια γεωθερμία πλησίον του Αεροδρομίου Τεχνικές μελέτες και αδειοδοτήσεις εγκαταστάσεων φωτοβολταϊκών μονάδων Μονάδα φωτοβολταϊκών 2 MW στο χώρο αποκαταστημένου ΧΑΔΑ ΒΙΟ.ΠΑ. Μηχανιώνας Μονάδα φωτοβολταϊκών 2 MW πλησίον ραντάρ ΥΠΑ Εκτιμώμενο κόστος επένδυσης ( ) Εκτιμώμενο κόστος λειτουργίας (Ευρώ/έτος) ,00 0, ,00 0, ,00 0, ,00 0, , , , ,00 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 124 / 159

129 Ε1. Θεσμικός ρόλος Δήμου Θερμαϊκού LA-GrBg-EnergyNet Ε. ΘΕΣΜΙΚΑ Δ.1.3. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Ε.1.1. Δράσεις στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου του Δήμου Δ Εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών 10 KWp σε σχολικά κτήρια , ,00 Δ Υπό ανάπτυξη ιδιωτικές φωτοβολταϊκές μονάδες 0,00 0,00 Δ Μονάδα ΣΗΘ με βιομάζα γεωργικής προέλευσης με αξιοποίηση της παραγόμενης θερμότητας στην , ,00 Επανομή Δ Μονάδα ΣΗΘ με Φυσικό αέριο με προοπτική τηλεθέρμανσης στους Νέους Επιβάτες Περαία , ,00 Δ Δίκτυο τηλεθέρμανσης/τηλεψύξης από αβαθή θαλάσσια γεωθερμία πλησίον του Αεροδρομίου , ,00 Δ Δράσεις για την ενημέρωση των πολιτών επί θεμάτων αξιοποίησης των ΑΠΕ σε τοπικό επίπεδο ,00 0,00 Δ Ενημέρωση αγροτών για τις δυνατότητες της ενεργειακής αξιοποίησης καλλιεργειών και 4.000,00 0,00 υπολειμμάτων Δ Μόνιμος μηχανισμός ενημέρωσης για τα τρέχοντα προγράμματα χρηματοδότησης εγκαταστάσεων 2.000,00 0,00 ΑΠΕ Ε Ε Ε Ε Δημιουργία "Ενεργειακού Γραφείου Δήμου Θερμαϊκού" στο πλαίσιο του προγράμματος "ΗΟRΙΖΟΝ 2020" Δραστηριοποίηση του Δήμου στον τομέα της Ενέργειας - Τηλεθέρμανσης Συμμετοχή σε διακρατικά δίκτυα ΟΤΑ για την αειφορική ενέργεια Αναπροσαρμογή Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Δήμου Θερμαϊκού με εισαγωγή της ενεργειακής παραμέτρου ,00 0,00 0,00 0, ,00 0,00 0,00 0,00 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 125 / 159

130 Ε Ε Ε Συμμετοχή του Δήμου στο πρόγραμμα "HORIZON 2020" καθώς και σε άλλα προγράμματα της ΕΕ μεταφοράς ορθών πρακτικών και τεχνογνωσίας αειφορικής ενέργειας ,00 0,00 Προώθηση σε τοπικό επίπεδο του προγράμματος «Χτίζοντας το Μέλλον» ,00 0,00 Συμμετοχή του Δήμου στις ετήσιες διοργανώσεις της "Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Εβδομάδας" (EUSEW) ,00 0,00 Ε Συμμετοχή του Δήμου στην εκστρατεία για σκοτεινούς ουρανούς 1.000,00 0,00 ΣΥΝΟΛΟ , ,00 Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 126 / 159

131 6.6 ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Η ανάλυση της εξέλιξης των δεικτών παρακολούθησης, όπως αυτή εκτέθηκε στα προηγούμενα, οδηγεί στα ακόλουθα συμπεράσματα: Υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας για τις δημοτικές χρήσεις και κυρίως για το δημοτικό φωτισμό και τις εγκαταστάσεις. Ο τομέας των κατοικιών είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας, με κύρια πηγή ενέργειας το πετρέλαιο θέρμανσης. Μπορούν να προκύψουν σημαντικά ποσοστά εξοικονόμησης για τον ιδιωτικό τομέα από τη μείωση χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας και βενζίνης. Το κόστος δικαιώματος εκπομπών δυσχεραίνει τη μείωση του κόστους χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας. Με βάση τα παραπάνω τίθενται οι ακόλουθες γενικές προτεραιότητες στην υλοποίηση του σχεδίου δράσης όσον αφορά στη σημασία και τις επιπτώσεις των δράσεων: 1. Έργα εξοικονόμησης για τις χρήσεις ενέργειας του δήμου και ιδιαίτερα για το δημοτικό φωτισμό και τις εγκαταστάσεις (αντλιοστάσια). 2. Δράσεις ευαισθητοποίησης για τους τομείς ιδιωτικής χρήσης και κυρίως για τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας και βενζίνης (κατοικίες, τριτογενής, μεταφορές). 3. Έργα παραγωγής ενέργειας και τηλεθέρμανση προς αντικατάσταση του πετρελαίου θέρμανσης σε κατοικίες και τριτογενή. Εντούτοις, εκτός από τη σημασία και τις επιπτώσεις, ο χρονοπρογραμματισμός υλοποίησης του σχεδίου δράσης θα εξαρτηθεί τελικώς και από άλλους παράγοντες, όπως: Δυνατότητα χρηματοδότησης Πηγή χρηματοδότησης Απαιτήσεις ωρίμανσης της πράξης Ευκολία υλοποίησης της πράξης Διαχειριστική επάρκεια των υπηρεσιών του Δήμου Οικονομική ανταποδοτικότητα Χωρική κατανομή Επιδεικτικότητα Σημασία για τη λειτουργία του Δήμου Η δυνατότητα και το είδος της χρηματοδότησης που μπορεί να εξασφαλιστεί για ένα έργο αποτελούσε πάντοτε και υπό τις συνθήκες της οικονομικής κρίσης ακόμα περισσότερο, βασική και πάνω απ όλες τις άλλες παράμετρο, όσον αφορά στην ετοιμότητα υλοποίησής του. Το ίδιο Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 127 / 159

132 σημαντική είναι και η ωριμότητα του έργου, δηλαδή η ετοιμότητα από πλευράς μελετών, αδειοδοτήσεων, ιδιοκτησιακών ζητημάτων κλπ. Παράγοντες που επίσης καθορίζουν την επιλογή μιας πράξης προς άμεση ή μελλοντική υλοποίηση είναι η ευκολία υλοποίησής της, η οποία με τη σειρά της εξαρτάται από τα τεχνικά ζητήματα που πρέπει ν αντιμετωπιστούν ή από τον αριθμό και την εξειδίκευση των ανθρώπων που πρέπει να εμπλακούν. Επίσης, εξαρτάται από τη διαχειριστική επάρκεια του φορέα υλοποίησης και από τη διαθεσιμότητα κατάλληλων ως προς τις απαιτήσεις (πχ ειδικότητες) πόρων από μέρους των εμπλεκομένων υπηρεσιών του. Συγκυριακοί παράγοντες, όπως η υπερφόρτωση των δημοτικών υπηρεσιών που πρέπει να εμπλακούν στην υλοποίηση του έργου στη συγκεκριμένη περίοδο, λαμβάνονται σαφώς υπ όψιν κατά την επιλογή πράξης προς άμεση ή μη υλοποίηση. Η οικονομική, η κοινωνική και η περιβαλλοντική ανταποδοτικότητα λαμβάνονται επίσης σοβαρά υπ όψιν πριν την επιλογή ανάμεσα σε δράσεις που είναι κατά το μάλλον ή ήττον ισοδύναμες όσον αφορά στα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά. Παράμετροι όπως ο πολιτικός αντίκτυπος, η επιδεικτικότητα, η επίδραση στη λειτουργία του δήμου επηρεάζουν τον τρόπο αποτίμησης και θέσης προτεραιοτήτων, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με δράσεις διάχυσης και προώθησης. Με βάση την προαναφερθείσα σημασία και τις επιπτώσεις των πράξεων και λαμβάνοντας επιπλέον υπ όψιν τα κριτήρια αυτά, καταρτίσθηκε το Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του σχεδίου δράσης για την έως το 2020 χρονική περίοδο, όπως αυτό παρατίθεται στη συνέχεια. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 128 / 159

133 Α.2.Κατοικίες Α.1. Δημοτικά κτίρια & εγκαταστάσεις ΤΟΜΕΙΣ LA-GrBg-EnergyNet Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης ΤΕΣΔ Δήμου Θερμαϊκού ΜΕΤΡΑ Α/Α ΠΡΑΞΕΩΝ Α. ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Α.1.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης Α.1.2. Έργα ενεργειακής αναβάθμισης A A A A A A A ΠΡΑΞΕΙΣ (Έργα, Δράσεις) Ενεργειακή πιστοποίηση δημοτικών κτηρίων / Έκδοση Πιστοποιητικών Ενεργειακής Τεχνικές μελέτες, Απόδοσης τεύχη (ΠΕΑ) δημοπράτησης και αδειοδοτήσεις ενεργειακών Τεχνικές μελέτες, παρεμβάσεων τεύχη στα δημοτικά δημοπράτησης κτήρια και αδειοδοτήσεις ενεργειακών Ενεργειακή αναβάθμιση παρεμβάσεων δημοτικών σε εγκαταστάσεις κτηρίων και εκπαιδευτηρίων Σύνδεση δημοτικών κτηρίων και δημόσιων εκπαιδευτηρίων με το δίκτυο Φυσικού Αερίου Έργα ενεργειακών παρεμβάσεων σε εγκαταστάσεις Πράσινες δημόσιες προμήθειες ΤΡΙΜΗΝΟ ==> 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο Α.1.3. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Α.2.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης A.2.2. Έργα ενεργειακής αναβάθμισης Α.2.3. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης A A A Α Α Α Ευαισθητοποίηση των δημοτικών υπαλλήλων για τη βελτίωση της ενεργειακής Ενημέρωση δημοτικών συμπεριφοράς υπαλλήλων και αιρετών για θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας και εφαρμογών ΑΠΕ Ενημέρωση του προσωπικού των σχολείων για θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας και βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς Μελέτες και αδειοδοτήσεις Βιοκλιματικών αναπλάσεων ανοικτών Βιοκλιματικές δημόσιων αναπλάσεις χώρων ανοικτών δημόσιων χώρων Ανάπτυξη - επέκταση του δικτύου φυσικού αερίου Α Εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των κατοίκων για Α θέματα Μηχανισμός εξοικονόμησης ενημέρωσης ενέργειας πολιτών για τρέχοντα προγράμματα Α ενίσχυσης Εκστρατεία παρεμβάσεων ενημέρωσης "Νερό = ενεργειακής Ενέργεια" για αναβάθμισης την ανάδειξη κατοικιών του ενεργειακού και περιβαλλοντικού κόστους του νερού Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 129 / 159

134 Β1. Πρωτογενής τομέας Α.4. Δημοτικός δημόσιος φωτισμός Α.3.Τριτογενής τομέας ΤΟΜΕΙΣ LA-GrBg-EnergyNet ΜΕΤΡΑ Α/Α ΠΡΑΞΕΩΝ Α. ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ A.3.1. Έργα εξοικονόμησης ενέργειας A.3.2. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης A.4.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης A.4.2. Έργα εξοικονόμησης ενέργειας Α Α Α Α Α Α Α ΠΡΑΞΕΙΣ (Έργα, Δράσεις) Ενεργειακή αναβάθμιση του ΚΑΠΠΑ 2000 Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση φορέων και επαγγελματιών για θέματα εξοικονόμησης ενέργειας Μηχανισμός ενημέρωσης τοπικών επαγγελματιών για τρέχοντα προγράμματα ενίσχυσης παρεμβάσεων Eκπόνηση φωτοτεχνικών ενεργειακής μελετών αναβάθμισης για επιλεγμένα κτηρίων, οδικά τμήματα εξοπλισμού / και κόμβους εγκαταστάσεων δημοτικού φωτισμού Eκπόνηση μελετών ελέγχου και διαχείρισης του συνόλου του δικτύου φωτισμού του δήμου Εκσυγχρονισμός του δημοτικού οδικού φωτισμού με φωτιστικά σώματα Φωτοδιόδων (LED) Ηλεκτροδότηση Δημοτικού Φωτισμού πάρκων - πλατειών μέσω φωτοβολταϊκών κυψελών ΤΡΙΜΗΝΟ ==> 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο Β.ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ B.1.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης B.1.3. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Α Β Β Σύστημα τηλελέγχου και τηλεχειρισμού δημοτικού φωτισμού Σχεδιασμός διαχείρισης υδατικών πόρων Εκστρατεία ενημέρωσης αγροτών για τις εφαρμογές της αειφορικής ενέργειας στη γεωργία Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 130 / 159

135 Γ3. Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές Γ2. Δημόσιες μεταφορές Γ1. Δημοτικά οχήματα ΤΟΜΕΙΣ LA-GrBg-EnergyNet Γ. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΡΑ Γ.1.1. Αντικατάσταση οχημάτων και εξοπλισμού Γ.1.2. Διαχείριση δημοτικού στόλου και ανθρώπνου δυναμικού Γ.1.3. Ενημέρωση και εκπαίδευση οδηγών και υπευθύνων για τις μεταφορές Γ.2.1. Αναβάθμιση αστικών συγκοινωνιών Γ.2.2. Δημιουργία δημοτικής συγκοινωνίας Γ.2.3. Προώθηση της υλοποίησης θαλάσσιας συγκοινωνίας Γ.3.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης Γ.3.2. Έργα αστικής κινητικότητας Γ.3.3. Τεχνικά έργα οδοποιίας Γ.3.4. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Α/Α ΠΡΑΞΕΩΝ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ Γ ΠΡΑΞΕΙΣ (Έργα, Δράσεις) Βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας βαρέων οχημάτων Αντικατάσταση ελαφρών οχημάτων από νέα υβριδικά Μελέτη για τον ανασχεδιασμό, αναπρογραμματισμό και την ενεργειακά Αναβάθμιση αποδοτικότερη του Γραφείου κίνησης διαχείριση με των αρμοδιότητες δρομολογίων που αφορούν στη σωστή Εκπαίδευση ενεργειακή οδηγών διαχείριση για οικονομική, στις μεταφορές οικολογική και ασφαλή οδήγηση Σεμινάρια ενεργειακής αποδοτικότητας και σωστής οδηγικής συμπεριφοράς Προώθηση της αντικατάστασης για τους οδηγούς των και τους αστικών υπευθύνους λεωφορείων του από Γραφείου νέα χρήσης κίνησης εναλλακτικών Ενίσχυση δρομολογίων, καυσίμων επέκταση χρήσης τηλεματικής και βελτίωση σύνδεσης Δημιουργία οικισμών δημοτικής συγκοινωνίας Προώθηση της υλοποίησης θαλάσσιας συγκοινωνίας Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας Τεχνικές μελέτες έργων και παρεμβάσεων για τη βελτίωση της αστικής Έργα και κινητικότητας παρεμβάσεις για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας Διαχείριση της κυκλοφορίας για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας Προώθηση της χρήσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και του ποδηλάτου Ενδοδημοτική διοικητική αποκέντρωση και χρήση τεχνολογιών του Βελτίωση-διαπλάτυνση διαδικτύου για τον περιορισμό Επαρχιακής των Οδού μετακινήσεων Θεσσαλονίκης - Μηχανιώνας Κατασκευή συνδετήριου άξονα Επανομής - Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης-Μουδανιών Εκδηλώσεις προώθησης της βιώσιμης αστικής κινητικότητας Ενημέρωση οδηγών για την οικολογική οδήγηση και τις καθαρές μεταφορές Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση πολιτών με χρήση έντυπου υλικού και διαδικτυακών εφαρμογών ΤΡΙΜΗΝΟ ==> 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 131 / 159

136 Δ1. Παραγωγή Ενέργειας ΤΟΜΕΙΣ LA-GrBg-EnergyNet ΜΕΤΡΑ Δ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Δ.1.1. Δράσεις ωρίμανσης και Τεχνικής υποστήριξης Δ.1.2. Παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες και εναλλακτικές πηγές Δ.1.3. Δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Α/Α ΠΡΑΞΕΩΝ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ Δ ΠΡΑΞΕΙΣ (Έργα, Δράσεις) Mελέτες και αδειοδοτήσεις μονάδας ΣΗΘ με Βιομάζα Επανομής Mελέτες και αδειοδοτήσεις μονάδας ΣΗΘ με Φυσικό αέριο Νέων Επιβατών - Περαίας Mελέτες και αδειοδοτήσεις Μονάδας τηλεθέρμανσης/τηλεψύξης από αβαθή θαλάσσια Τεχνικές μελέτες γεωθερμία και αδειοδοτήσεις πλησίον του Αεροδρομίου εγκαταστάσεων φωτοβολταϊκών μονάδων Μονάδα φωτοβολταϊκών 2 MW στο χώρο αποκαταστημένου ΧΑΔΑ ΒΙΟ.ΠΑ. Μηχανιώνας Μονάδα φωτοβολταϊκών 2 MW πλησίον ραντάρ ΥΠΑ Εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών 10 KWp σε σχολικά κτήρια Υπό ανάπτυξη ιδιωτικές φωτοβολταϊκές μονάδες Μονάδα ΣΗΘ με βιομάζα γεωργικής προέλευσης με αξιοποίηση της παραγόμενης Μονάδα ΣΗΘ με θερμότητας Φυσικό αέριο στην με Επανομή προοπτική τηλεθέρμανσης στους Νέους Επιβάτες Δίκτυο τηλεθέρμανσης/τηλεψύξης Περαία από αβαθή θαλάσσια γεωθερμία πλησίον του Δράσεις Αεροδρομίου για την ενημέρωση των πολιτών επί θεμάτων αξιοποίησης των ΑΠΕ Ενημέρωση σε τοπικό αγροτών επίπεδο για τις δυνατότητες της ενεργειακής αξιοποίησης Μόνιμος μηχανισμός καλλιεργειών ενημέρωσης και για υπολειμμάτων τα τρέχοντα προγράμματα χρηματοδότησης εγκαταστάσεων ΑΠΕ ΤΡΙΜΗΝΟ ==> 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 132 / 159

137 Ε1. Θεσμικός ρόλος Δήμου Θερμαϊκού ΤΟΜΕΙΣ LA-GrBg-EnergyNet Ε. ΘΕΣΜΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Ε.1.1. Δράσεις στο πλαίσιο του θεσμικού ρόλου του Δήμου Α/Α ΠΡΑΞΕΩΝ Ε Ε Ε Ε Ε Ε Ε ΠΡΑΞΕΙΣ (Έργα, Δράσεις) Δημιουργία "Ενεργειακού Γραφείου Δήμου Θερμαϊκού" στο πλαίσιο του προγράμματος "ΗΟΡΙΖΟΝ 2020" Δραστηριοποίηση του Δήμου στον τομέα της Ενέργειας - Τηλεθέρμανσης Συμμετοχή σε διακρατικά δίκτυα ΟΤΑ για την αειφορική ενέργεια Αναπροσαρμογή Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Δήμου Θερμαϊκού με εισαγωγή της ενεργειακής παραμέτρου Συμμετοχή του Δήμου στο πρόγραμμα "HORIZON 2020" καθώς και σε άλλα προγράμματα της ΕΕ μεταφοράς ορθών πρακτικών και τεχνογνωσίας αειφορικής ενέργειας Προώθηση σε τοπικό επίπεδο του προγράμματος «Χτίζοντας το Μέλλον» Συμμετοχή του Δήμου στις ετήσιες διοργανώσεις της "Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Εβδομάδας" (EUSEW) ΤΡΙΜΗΝΟ ==> 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο Ε Συμμετοχή του Δήμου στην πανευρωπαϊκή εκστρατεία για σκοτεινούς ουρανούς Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 133 / 159

138 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Δείκτες αξιολόγησης και εξέλιξη τους 7.1 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ Η μελέτη της εξέλιξης των ενεργειακών, περιβαλλοντικών και οικονομικών δεικτών σε βάθος δεκαετίας αποτελεί βασικό εργαλείο για την εκτίμηση του βαθμού επίτευξης των στόχων του σχεδίου δράσης για το 2020 αλλά και της ορθότητας των προτεινόμενων δράσεων Ενεργειακοί δείκτες Οι ενεργειακοί δείκτες αφενός αποτυπώνουν την υπάρχουσα ενεργειακή κατάσταση και αφετέρου παρουσιάζουν τους στόχους του σχεδίου δράσης όσον αφορά στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ για το Από τη θεώρηση των ενεργειακών δεικτών, όπως παρουσιάζονται παρακάτω μέσω διαγραμμάτων, εξάγονται τα εξής συμπεράσματα: Ο τομέας των κατοικιών παρουσιάζει κατά το έτος αναφοράς αλλά και σε βάθος δεκαετίας τη μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας και ακολουθείται από τον τομέα των μεταφορών. Παρά το μεγάλο ποσοστό ενεργειακής κατανάλωσης των δύο αυτών τομέων χρήσης η εξοικονόμηση ενέργειας που επιτυγχάνεται το 2020 είναι αναλογικά χαμηλή εξαιτίας κυρίως των λίγων δυνατοτήτων άμεσης παρέμβασης του δήμου σε πεδία εκτός των αρμοδιοτήτων του. Η εξοικονόμηση ενέργειας σε βάθος δεκαετίας για τις δημοτικές χρήσεις και πρωτίστως για το δημοτικό φωτισμό, πεδία στα οποία ο δήμος έχει δυνατότητες δραστικών παρεμβάσεων, βρίσκεται σε υψηλότερα επίπεδα και μάλιστα δύναται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο με δράσεις ίδιες με τις προτεινόμενες αλλά σε μεγαλύτερη έκταση (ενεργειακή αναβάθμιση όλων των δημοτικών κτηρίων, αντικατάσταση του συνόλου του στόλου των δημοτικών οχημάτων κλπ). Ο τριτογενής τομέας επίσης παρουσιάζει σημαντικά ποσοστά εξοικονόμησης ενέργειας σε βάθος δεκαετίας, παρά το ότι ανήκει και αυτός στους ιδιωτικούς τομείς αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι επαγγελματίες προβαίνουν συχνά σε αντικατάσταση του εξοπλισμού των επιχειρήσεών τους, ο οποίος είναι παράλληλα και ενεργειακά αποδοτικότερος. Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 134 / 159

139 Όσον αφορά στις πηγές ενέργειας, το πετρέλαιο θέρμανσης βρίσκεται στην πρώτη θέση και κατά το έτος αναφοράς και σε βάθος δεκαετίας, προβλέπεται όμως σημαντική μείωση η οποία, εκτός των άλλων, εξηγείται και από τη διείσδυση του φυσικού αερίου. Όσον αφορά στα καύσιμα κίνησης, η ελάττωση της κατανάλωσης της βενζίνης σε βάθος δεκαετίας αντιστοιχεί σε μικρό ποσοστό ποσοστό το οποίο ίσως αποδειχθεί στην πράξη μεγαλύτερο από το προβλεπόμενο, με την εφαρμογή νόμων που αφορούν στην ποσόστωση των βιοκαυσίμων και στην υποκατάσταση του 20% των συμβατικών καυσίμων με εναλλακτικά καύσιμα. Τέλος ο βαθμός διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι ικανοποιητικός, με σαφώς μεγάλα περιθώρια περαιτέρω αύξησής του, καθώς αποτελεί το πλέον πρόσφορο μέτρο για άμεσα και ελεγχόμενα αποτελέσματα βελτίωσης του αποτυπώματος του άνθρακα, ενώ αντιθέτως οι προβλεπόμενες μειώσεις στη χρήση της ενέργειας από τους μεγαλύτερους καταναλωτές (κατοικία και μεταφορές) δεν είναι εύκολα μετρήσιμες και η παρακολούθηση αυτών παρουσιάζει σαφώς αδυναμίες όσον αφορά στην εξαγωγή αποτελεσμάτων. Η ποσοτικοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας ανά τομέα χρήσης, ανά πηγή ενέργειας, καθώς και στο σύνολο των χρήσεων φαίνονται στα πρώτα τρία από τα παρακάτω διαγράμματα. Επίσης, παρουσιάζονται η εξοικονόμηση ενέργειας ανά τομέα καθώς και η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ. Κατανάλωση ενέργειας ανά τομέα (MWh) Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 135 / 159

140 Κατανάλωση ενέργειας ανά πηγή ενέργειας (MWh) Συνολική κατανάλωση ενέργειας (MWh) Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 136 / 159

141 Εξοικονόμηση ενέργειας ανά τομέα (%) Παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (MWh) Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 137 / 159

142 7.1.2 Περιβαλλοντικοί δείκτες Η εξέλιξη των περιβαλλοντικών δεικτών σε βάθος δεκαετίας δείχνει ότι η επίτευξη του στόχου μείωσης διοξειδίου του άνθρακα για το έτος 2020 κατά τουλάχιστον 20% είναι εφικτή καθώς με τις δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας που προτείνονται στο παρόν σχέδιο δράσης μειώνονται οι εκπομπές κατά 21,9%. Πέραν τούτου, η αντικατάσταση καταναλισκόμενης ενέργειας ορυκτών καυσίμων από ανανεώσιμη ενέργεια θα συμβάλλει ακόμη περισσότερο στην ελάττωση του αποτυπώματος άνθρακα εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Θερμαϊκού Η ανάλυση των δεικτών οδηγεί στα εξής συμπεράσματα: Ο τομέας των κατοικιών λόγω της υψηλής του ενεργειακής κατανάλωσης καταλαμβάνει την πρώτη θέση όσον αφορά στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και μάλιστα με μεγάλη διαφορά έναντι των υπολοίπων χρήσεων. Εντούτοις οι δυνατότητες μείωσης των εκπομπών δείχνουν να είναι περιορισμένες -σε σχέση με την κλίμακά τους- εάν τις συγκρίνουμε με άλλους τομείς χρήσης οι οποίοι ανήκουν στην αρμοδιότητα του δήμου. Ένας επιπλέον λόγος των περιορισμένων δυνατοτήτων δραστικής μείωσης των εκπομπών στον τομέα των κατοικιών, είναι ότι τα μέτρα εξοικονόμησης αναφέρονται κυρίως στη μείωση της κατανάλωσης του πετρελαίου θέρμανσης το οποίο αποτελεί πηγή ενέργειας με χαμηλότερο συντελεστή εκπομπών από αυτόν της ηλεκτρικής ενέργειας. Η ηλεκτρική ενέργεια λοιπόν, εξαιτίας του αυξημένου συντελεστή εκπομπών, είναι αυτή που μεγεθύνει κατά πολύ το αποτύπωμα άνθρακα της περιοχής μελέτης. Έτσι οι τομείς που κάνουν περισσότερο χρήση ηλεκτρικής ενέργειας για τη λειτουργία τους, είναι και αυτοί που μπορούν να μειώσουν περισσότερο το αποτύπωμα άνθρακα με λήψη μέτρων εξοικονόμησης και ενεργειακής αποδοτικότητας. Πλην όμως τα μέτρα αυτά δεν είναι δυνατόν να αποδώσουν εγγυημένα αποτελέσματα όσον αφορά στη βελτίωση του αποτυπώματος του άνθρακα αφού εκτός των περιπτώσεων του εξοπλισμού και των εγκαταστάσεων του δήμου- ανήκουν στην αρμοδιότητα των ιδιωτών. Το αποτύπωμα του άνθρακα του Δήμου Θερμαϊκού με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά τομέα χρήσης, ανά πηγή ενέργειας και στο σύνολο των χρήσεων, καθώς και η αναμενόμενη με την εφαρμογή των μέτρων μείωση ανά τομέα, φαίνονται στα παρακάτω διαγράμματα: Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 138 / 159

143 Εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά τομέα (tn) Συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (tn) Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 139 / 159

144 Εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά πηγή ενέργειας (tn) Μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ανά τομέα (%) Θερμαϊκός: Προοπτική για τη βιώσιμη ενέργεια για το 2020 Σελ 140 / 159