εύτερη σύνοδος ολοµέλειας Αγαδίρ, 29 Ιανουαρίου 2011 Έκθεση της ARLEM για την αστική ανάπτυξη στη Μεσόγειο

Transcript

1 εύτερη σύνοδος ολοµέλειας Αγαδίρ, 29 Ιανουαρίου 2011 Έκθεση της ARLEM για την αστική ανάπτυξη στη Μεσόγειο CdR 62/2011 EL

2 - 1 - Η παρούσα έκθεση της ARLEM καταρτίστηκε από τον εισηγητή κ. Khalid Al-Hnaifat, ήµαρχο της Ευρύτερης Ταφίλα (Ιορδανία). Συζητήθηκε από τα µέλη της επιτροπής «Οικονοµικές, κοινωνικές και εδαφικές υποθέσεις» (ECOTER) της ARLEM στις 2 Ιουλίου και στις 28 Οκτωβρίου 2010 και υιοθετήθηκε κατά τη δεύτερη σύνοδο ολοµέλειας της ARLEM στο Αγαδίρ (Μαρόκο) στις 29 Ιανουαρίου 2011.

3 - 2 - ΙΣΤΟΡΙΚΟ Η αστική ανάπτυξη είναι ένα θέµα που εξετάζεται εκτενώς στην από τους Υπουργούς Εξωτερικών ιακήρυξη της Μασσαλίας της 4 ης Νοεµβρίου Η ευρωµεσογειακή υπουργική σύνοδος της 25 ης Ιουνίου 2009 εξέτασε θέµατα βιώσιµης ανάπτυξης, µεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η αστική ανάπτυξη 1. Οι εµπειρογνώµονες που συµµετείχαν στην εν λόγω σύνοδο αναγνώρισαν τη σηµασία που έχει η ανάληψη κοινών δράσεων στο πλαίσιο της Ένωσης για τη Μεσόγειο προκειµένου να προσδιορισθούν τα κύρια θέµατα βιώσιµης αστικής ανάπτυξης σε περιφερειακή κλίµακα 2. Μία από τις προτάσεις αφορούσε τη δηµιουργία οµάδων για τη χάραξη κατευθύνσεων βιώσιµης αστικής ανάπτυξης στις πόλεις της Μεσογείου. Οι Υπουργοί επικρότησαν µια πρώτη έκκληση για συγκεκριµένα επιχειρησιακά σχέδια που θα αντανακλούν τους τοµείς και τις ανάγκες προτεραιότητας. Ως εκ τούτου, την άνοιξη του 2011 θα πραγµατοποιηθεί υπουργική σύνοδος για τη βιώσιµη αστική ανάπτυξη. Τα κύρια σηµεία της µελλοντικής στρατηγικής για την αστική ανάπτυξη της Μεσογείου έχουν ως ακολούθως: χάρτης για βιώσιµες µεσογειακές πόλεις σύστηµα χωροταξικού σχεδιασµού για την περιοχή της Μεσογείου προκήρυξη διαγωνισµού για την ανάπτυξη υποδειγµατικών βιώσιµων πόλεων και συνοικιών συµφωνία επί κοινών κριτηρίων επιλεξιµότητας για καινοτόµα αστικά σχέδια από µακροπρόθεσµους χορηγούς και επενδυτές σύσταση οργανισµού αστικής ανάπτυξης της Μεσογείου 3. *** Η πρώτη συνεδρίαση της Ευρωµεσογειακής Περιφερειακής και Τοπικής Συνέλευσης (ARLEM) πραγµατοποιήθηκε στις 21 Ιανουαρίου Η ARLEM συστάθηκε από την Επιτροπή των Περιφερειών της ΕΕ, τοπικές και περιφερειακές αρχές από τις τρεις ακτές της Μεσογείου και διεθνείς και ευρωπαϊκές Βλ. «Background memo on the Union for the Mediterranean's urban development activities», ανεπίσηµο έγγραφο της ΕγΜ, 2010 Βλ. «Background memo on the Union for the Mediterranean's urban development activities», ανεπίσηµο έγγραφο της ΕγΜ, 2010, σελ. 1: «στηρίζει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, διοίκησης και εφαρµογής τοπικών πολιτικών, εξασφαλίζει την τοπική και εδαφική συνοχή των πόλεων, ενθαρρύνει τη δηµιουργία οικονοµικών ευκαιριών µέσω της έξυπνης και αποτελεσµατικής διαχείρισης των πόρων στο πλαίσιο µιας ολοκληρωµένης διαδικασίας που προάγει την ποιότητα ζωής των πολιτών στα αστικά κέντρα της Μεσογείου που σέβονται την πολιτιστική και φυσική κληρονοµιά τους, προάγει τη βιώσιµη µεσογειακή αρχιτεκτονική, στηρίζει τη χρηστή διακυβέρνηση των δηµόσιων υπηρεσιών για την αποτελεσµατική ικανοποίηση των αναγκών των πολιτών και θέτει τις βάσεις για την κινητοποίηση των απαραίτητων οικονοµικών πόρων για τη βιώσιµη ανάπτυξη των αστικών κέντρων της Μεσογείου». Βλ. «Background memo on the Union for the Mediterranean's urban development activities», ανεπίσηµο έγγραφο της ΕγΜ, 2010.

4 - 3 - ενώσεις εκπροσώπησης των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην περιοχή της Μεσογείου, προκειµένου η Ένωση για τη Μεσόγειο να έχει την απαραίτητη στήριξη των τοπικών και των περιφερειακών φορέων κατά την εκτέλεση των σχεδίων της και να αποκτήσει εδαφική διάσταση. Με την παρούσα έκθεση για την αστική ανάπτυξη, η ARLEM επιθυµεί να υποστηρίξει σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο τη στρατηγική αστικής ανάπτυξης της Μεσογείου, η οποία περιλαµβάνει: έναν χάρτη για βιώσιµες µεσογειακές πόλεις, ένα σύστηµα χωροταξικού σχεδιασµού για την περιοχή της Μεσογείου, προκήρυξη διαγωνισµού για την ανάπτυξη υποδειγµατικών βιώσιµων πόλεων και συνοικιών, καθώς και µια συµφωνία επί κοινών κριτηρίων επιλεξιµότητας για καινοτόµα αστικά κέντρα από µακροπρόθεσµους χορηγούς και επενδυτές. *** ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η περιοχή της Μεσογείου χαρακτηρίζεται από υψηλή πληθυσµιακή πυκνότητα, ενώ προβλήµατα ανακύπτουν λόγω της αστικοποίησης πολλών περιοχών, ιδίως πόλεων όπου οι αρχές της βιώσιµης ανάπτυξης δεν συνυπολογίστηκαν στα στάδια της αστικής ανάπτυξης. Αυτό φαίνεται καθαρά από συγκεκριµένους δείκτες, όπως η υψηλότερη κατανάλωση και απώλεια ενέργειας, οι µεγάλοι όγκοι αστικών αποβλήτων, η αυξηµένη κυκλοφορία, το υψηλό κόστος και η κυκλοφοριακή συµφόρηση, πέραν της πιθανής χαλάρωσης της κοινωνικής συνοχής στις αστικές περιοχές 4. Σύµφωνα µε τις προβλέψεις, ο ρυθµός ανάπτυξης θα συνεχίσει την ανοδική του πορεία στις νότιες και στις ανατολικές περιοχές και τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσµού θα ζει σε παράκτιες αστικές περιοχές. Αυτό θα διογκώσει αναµφίβολα το πρόβληµα της χαλαρής κοινωνικής συνοχής, της εξάπλωσης της φτώχειας και της επέκτασης των παράνοµων κατασκευών. Θα οδηγήσει επίσης σε υψηλά επίπεδα ατµοσφαιρικής ρύπανσης, σε ανεπαρκή παροχή καθαρού νερού και σε ανεπαρκή διαχείριση των αποβλήτων, ενώ η συσσώρευση όλων αυτών των παραγόντων θα έχει επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων των περιοχών αυτών. 5 Υπάρχουν παραδείγµατα πόλεων στις τρεις ακτές της Μεσογείου, τα οποία καταδεικνύουν ότι όταν υπάρχει χρηστή διακυβέρνηση, επιτυγχάνεται βιώσιµη ανάπτυξη. Σύµφωνα µε έκθεση που δηµοσιεύθηκε στο πλαίσιο του Προγράµµατος των Ηνωµένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP), η τεχνική και οικονοµική ικανότητα είναι περιορισµένη (ιδίως στις µικρές πόλεις και στις µεσαίου µεγέθους επιχειρήσεις) και η αποκεντρωµένη συνεργασία µεταξύ των πόλεων του Βορρά και του Νότου είναι ανεπαρκής: το γεγονός αυτό εµποδίζει την αποτελεσµατική συνεργασία για την προώθηση της βιώσιµης αστικής ανάπτυξης Βλ. «Mediterranean strategy for sustainable development», Πρόγραµµα των Ηνωµένων Εθνών για το περιβάλλον (UNEP) και Πρόγραµµα δράσης για τη Μεσόγειο (MAP), σελ. 18: Αυτόθι. Αυτόθι.

5 - 4 - *** Ο ΡΟΛΟΣ, ΟΙ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η αστική και η περιφερειακή ανάπτυξη παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές (ΤΠΑ), οι οποίες έχουν γνώση και συναίσθηση των προκλήσεων που προκύπτουν από την αστικοποίηση σε επίπεδο ρύπανσης, µεταφορών και διαχείρισης των αποβλήτων. Οι ΤΠΑ έχουν πείρα στους τοµείς της οικονοµικής, πολιτικής και κοινωνικής ανάπτυξης, γεγονός που επιτρέπει την καλλιέργεια ικανοτήτων στον τοµέα της αστικής ανάπτυξης. Οι τοπικές αρχές διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στην αστική ανάπτυξη, είναι σε θέση να προάγουν τη σύνθεση απόψεων και µια συλλογική προσέγγιση για την επίτευξη αναπτυξιακών στόχων, καθώς και να προσδιορίσουν την έννοια της ανάπτυξης και της επιτυχίας, εστιάζοντας στην ορθή διακυβέρνηση και τη δηµοκρατία. εδοµένου ότι οι τοπικές αρχές των ευρωπαϊκών χωρών έχουν µακρά παράδοση στον τοµέα αυτόν, θα ήταν σκόπιµο να παράσχουν τεχνική εµπειρογνωσία και θεσµική υποστήριξη στους οµολόγους τους στις χώρες της Νότιας και της Ανατολικής Μεσογείου 7. Υπάρχουν αρκετά παραδείγµατα αύξησης της αποτελεσµατικότητας στον τοµέα της βιώσιµης ανάπτυξης και της λαϊκής συµµετοχής στη διαδικασία αστικοποίησης (π.χ. η συνεργασία µεταξύ του ήµου της Βαρκελώνης και του ήµου της Γάζας για το σχέδιο «Νέα Πόλη», µια πρωτοβουλία του προγράµµατος CIUDAD 8, στην οποία συµµετέχουν 7 8 Βλ. παραδείγµατα τοπικών και περιφερειακών σχεδίων για τη βιώσιµη αστική ανάπτυξη στη λεκάνη της Μεσογείου: Ενίσχυση της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων µε βάση τη βιωσιµότητα και την ενσωµάτωση στις χώρες της Βόρειας Αφρικής (Μαρόκο, Αλγερία και Τυνησία), σε συνδυασµό µε τα σχέδια: Regional Solid Waste Project (σχέδιο περιφερειακής διαχείρισης στερεών αποβλήτων - όλες οι χώρες του SMAP II), Urban Solid Waste Management (διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων - Τυνησία, Λίβανος, Ιορδανία, Κύπρος, SMAP I), GODEM (Μαρόκο, Τυνησία, Λίβανος, CIUDAD) Προώθηση της συµµετοχής των γυναικών και της νεολαίας στη διαδικασία τοπικής ανάπτυξης (Λίβανος, Μαρόκο και Ιταλία) Σύµπραξη για την ανανέωση της περιφερειακής οικονοµικής ανάπτυξης (Λίβανος και Ιορδανία) Ολοκληρωµένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης (Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος SMAP III) Στρατηγικές βιώσιµης αστικής ανάπτυξης (Τυνησία, Λίβανος, Συρία) Το σχέδιο «Νέα πόλη» που αποσκοπεί στη βιώσιµη µετάβαση µιας πόλης σε αστικό κέντρο (Αίγυπτος, Αλγερία, Μαρόκο και Γαλλία) Πρόγραµµα ART GOLD στον Λίβανο Πρόγραµµα ART GOLD στο Μαρόκο Το πρόγραµµα CIUDAD (Cooperation in Urban Development and Dialogue / Συνεργασία για αστική ανάπτυξη και διάλογο) έχει ως στόχο να βοηθήσει τις τοπικές κυβερνήσεις στις γειτονικές χώρες της ΕΕ να αυξήσουν την ικανότητα σχεδιασµού τους για βιώσιµη, ολοκληρωµένη και µακροπρόθεσµη αστική ανάπτυξη µε βάση τις αρχές της χρηστής διακυβέρνησης. Αυτό επιτυγχάνεται µέσω της ανάπτυξης των ικανοτήτων και της προαγωγής της αµοιβαίας κατανόησης, της ανταλλαγής εµπειριών και της συνεργασίας τοπικών φορέων της ΕΕ και των γειτονικών της χωρών για την υλοποίηση κοινών σχεδίων. Με την ανάπτυξη νέων εταιρικών σχέσεων και την υποστήριξη των ήδη υφιστάµενων µεταξύ ΤΠΑ της περιοχής (εταιρικές σχέσεις Νότου-Νότου, Ανατολής-Ανατολής και Νότου- Ανατολής), το πρόγραµµα CIUDAD ελπίζει επίσης να επιτύχει µακροπρόθεσµα οφέλη που θα διαρκέσουν και πέρα από τη ζωή του προγράµµατος. Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραµµα CIUDAD παρέχονται στη διεύθυνση

6 - 5 - περισσότερες από 40 τοπικές και περιφερειακές αρχές µε στόχο την εξεύρεση λύσεων στα προβλήµατα χωροταξικού σχεδιασµού για µια ελκυστική και δυναµική πόλη) 9. ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΚΑΝΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ Η ταχεία αύξηση του αστικού πληθυσµού είναι µία από τις προκλήσεις για την αστική ανάπτυξη στη λεκάνη της Μεσογείου, όπου ζει το 7% του πληθυσµού της Γης. Ιδίως στη Νότια και στην Ανατολική Μεσόγειο συντελούνται δηµογραφικές αλλαγές, οι οποίες οδηγούν σε ταχεία αύξηση του αστικού πληθυσµού και, εποµένως, σε αύξηση της παράνοµης στέγασης. Επίσης, ο τουρισµός είναι ένας παράγοντας που αυξάνει την πίεση για αστική ανάπτυξη, κυρίως διότι αντιπροσωπεύει άνω του 15% του εισοδήµατος 10. Η κοινωνική πρόοδος είναι ανεπαρκής στην περιοχή και έχει οδηγήσει σε αυξηµένα ποσοστά ανεργίας και, εποµένως, φτώχειας. Αυτό σηµαίνει ότι µια µεγάλη µερίδα του πληθυσµού δεν έχει πρόσβαση σε καθαρό πόσιµο νερό και σε στοιχειώδεις υποδοµές αποχέτευσης. Ο αντίκτυπος της «ακτοφιλίας», η µετακίνηση προς τις ακτές, η συγκέντρωση του πληθυσµού και των οικονοµικών δραστηριοτήτων στις παράκτιες περιοχές και η αστικοποίηση λόγω της τουριστικής δραστηριότητας επιβάρυναν τη δηµογραφική ανάπτυξη στις νότιες και ανατολικές περιοχές των χωρών της Μεσογείου. Η κατάσταση αυτή δεν άλλαξε τις συνθήκες στις αγροτικές περιοχές των χωρών αυτών που έκαναν άνοιγµα στην παγκόσµια αγορά 11. Υπερπληθυσµός: το φαινόµενο της αστικοποίησης και η µετακίνηση προς τις ακτές συνεχίζεται ακόµη και τώρα, ιδίως στην Τουρκία και σε άλλες χώρες, όπου η εισροή τουριστών στις παράκτιες περιοχές αυξάνεται, γεγονός που έχει δηµιουργήσει περισσότερα προβλήµατα κατά τη διαδικασία της αστικοποίησης 12, ιδίως όπως αναφέρεται στο Γαλάζιο Σχέδιο για τις προσδοκίες της βιώσιµης ανάπτυξης 13. Σύµφωνα µε το εν λόγω σχέδιο, το φαινόµενο αυτό θα αυξήσει τη ζήτηση για υποδοµές άρδευσης και αποχέτευσης, ελέγχου των κουνουπιών και δικτύου µεταφορών µεγάλης κλίµακας. Η διατήρηση καθαρού, υγιούς και βιώσιµου περιβάλλοντος αποτελεί πρόκληση για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, ιδίως για την εξασφάλιση καθαρού πόσιµου νερού, συστήµατος αποχέτευσης, επεξεργασίας των υδάτων και ασφαλούς τρόπου διάθεσης των οικιακών, ιατρικών και βιοµηχανικών αποβλήτων Ίδια αναφορά και στρατηγική για τη βιώσιµη ανάπτυξη της Μεσογείου ένα πλαίσιο για το περιβάλλον. Βλ. «Mediterranean strategy for sustainable development», Πρόγραµµα των Ηνωµένων Εθνών για το περιβάλλον (UNEP) και Πρόγραµµα δράσης για τη Μεσόγειο (MAP) «Urban Sprawl in the Mediterranean Region», Σόφια-Αντίπολις, Γαλάζιο σχέδιο, Κέντρο περιφερειακών δράσεων, Μάρτιος Βλ. σχέδιο δράσης UNEP, ένατη συνεδρίαση της συντονιστικής επιτροπής MCSD, Ρώµη, Ιταλία, 17 και 18 Ιανουαρίου Βλ.

7 - 6 - Η έλλειψη κατάλληλου δικτύου µεταφορών είναι µια ακόµη πρόκληση για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές 14. Η αυξηµένη χρήση ιδιωτικών οχηµάτων και ταξί προκαλεί ρύπανση του αστικού περιβάλλοντος. Για τον λόγο αυτόν, θα πρέπει να ενθαρρύνεται η κοινή χρήση οχηµάτων για τη µείωση των επιπτώσεων αυτού του προβλήµατος στα πλαίσια της αστικοποίησης και της βιώσιµης ανάπτυξης. ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η πρώτη πρόκληση για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές είναι η αδιάκριτη αστική επέκταση στις παράκτιες περιοχές και οι πολλαπλές αρνητικές της επιπτώσεις που είναι ιδιαίτερα αισθητές στην περιοχή της Μεσογείου. Η επίδραση στην υδρόβια ζωή και η καταστροφή της αρόσιµης γης επιβάλλουν την ανάπτυξη πολιτικών για την προστασία της βλάστησης και της υδρόβιας ζωής στις χώρες της Μεσογείου. Το πρόβληµα της άναρχης και παράνοµης οικοδόµησης συνιστά απειλή για την ασφάλεια και τη δηµόσια υγεία. Οι ΤΠΑ θα πρέπει, συνεπώς, να αντιµετωπίσουν το φαινόµενο της αστικής επέκτασης, επικεντρώνοντας τις προσπάθειές τους στη βιώσιµη ανάπτυξη των περιοχών προέλευσης των µεταναστών και λαµβάνοντας τα απαραίτητα νοµοθετικά και πολιτικά µέτρα για την προώθηση της ένταξής τους στις περιοχές αυτές, µεταξύ άλλων µε την παροχή των απαραίτητων ιατρικών και κοινωνικών υπηρεσιών και τη δηµιουργία ανάπτυξης και θέσεων εργασίας. Μια άλλη πρόκληση για τις ΤΠΑ είναι η υλοποίηση των σχεδίων και των προγραµµάτων αστικής ανάπτυξης στη Μεσόγειο. Παρότι αυτά τα σχέδια και τα προγράµµατα καταρτίστηκαν σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα, ιδίως στον τοµέα της διαχείρισης των υδάτων, της ενέργειας και των αποβλήτων, συχνά δεν ανταποκρίνονται στους διαθέσιµους πόρους και στις υπάρχουσες τεχνικές ικανότητες. Μία ακόµη πρόκληση είναι η ποικιλία των νοµικών πλαισίων και οι διαφορές στο µέγεθος της οικονοµικής ανάπτυξης µεταξύ των χωρών της Νότιας και της Ανατολικής Μεσογείου, από τη µια πλευρά, και της Βόρειας Μεσογείου, από την άλλη. Για παράδειγµα, όπου δεν υπάρχει αποτελεσµατικό δίκτυο συγκοινωνιών, το πρόβληµα της µετακίνησης εξακολουθεί να µαστίζει τις πόλεις της Νότιας και της Ανατολικής, γεγονός που αυξάνει τη χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων ή άλλων ανεπίσηµων ταξί και µικρών λεωφορείων, τα οποία µε τη σειρά τους εντείνουν το πρόβληµα της ρύπανσης και της κυκλοφοριακής συµφόρησης. Ενώ τα κράτη της Βόρειας Μεσογείου εξετάζουν τις δυνατότητες επαναστικοποίησης, οι χώρες της Νότιας και της Ανατολικής Μεσογείου αναζητούν ακόµη λύσεις για τη διαχείριση της σταδιακής αστικής ανάπτυξης. 14 Βλ. «Urban Sprawl in the Mediterranean Region», Σόφια-Αντίπολις, Γαλάζιο σχέδιο, Κέντρο περιφερειακών δράσεων, Μάρτιος 2001,

8 - 7 - ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΟΙ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η Ένωση για τη Μεσόγειο θα πρέπει να προωθεί τη συνεργασία των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στον τοµέα της αστικής ανάπτυξης, της αποκέντρωσης και του εκδηµοκρατισµού και να µεριµνά για την ενίσχυση των µηχανισµών χρηστής διακυβέρνησης και λαϊκής συµµετοχής. Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε τη λήψη συγκεκριµένων µέτρων: Προσδιορισµός των παραγόντων που σχετίζονται µε τα σχέδια και τις δραστηριότητες, τις ανάγκες και τις λύσεις στα αστικά κέντρα της περιοχής, µε έµφαση στις αποκεντρωµένες ερευνητικές δραστηριότητες, τις βέλτιστες πρακτικές και ικανότητες παρακολούθησης. ηµιουργία ενός µηχανισµού ανταλλαγής πληροφοριών ενός «χρηµατιστηρίου» βέλτιστων πρακτικών ο οποίος θα µπορούσε να βελτιώσει τη δικτύωση µεταξύ των ΤΠΑ στην περιοχή της Μεσογείου και να αξιοποιήσει την υπάρχουσα εµπειρογνωσία. Εφαρµογή προγραµµάτων αδελφοποίησης µεταξύ των ΤΠΑ στην περιοχή της Μεσογείου, τα οποία θα προάγουν την αστική ανάπτυξη µέσω της ανταλλαγής εµπειριών και της καλλιέργειας µακροπρόθεσµων εταιρικών σχέσεων. Προώθηση της λαϊκής συµµετοχής και λήψης αποφάσεων, καθώς και ενίσχυση του εκδηµοκρατισµού των ΤΠΑ, δεδοµένου ότι οι πολίτες µπορούν να προσδιορίσουν καλύτερα τις ανάγκες τους και τις κατάλληλες λύσεις. Καλύτερη γνώση όλων των υφιστάµενων προγραµµάτων, σχεδίων και πόρων στον τοµέα της αστικής ανάπτυξης και υποβολή σχετικών υποψηφιοτήτων µε την παρουσίαση σχεδίων. Η εξασφάλιση χρηµατοδότησης για σχέδια στον τοµέα της αστικής ανάπτυξης µπορεί να επιτευχθεί ποικιλοτρόπως, είτε µέσω του ιδιωτικού τοµέα (χρηµατοδότηση από ιδιωτικά ιδρύµατα κλπ.) είτε µέσω του δηµόσιου (διεθνείς οργανισµοί, περιφερειακές τράπεζες, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, UNESCO, Συµβούλιο της Ευρώπης κλπ.) 15. Η χρηστή διακυβέρνηση είναι η βάση της βιώσιµης αστικής ανάπτυξης, εφόσον συνεπάγεται την άσκηση εξουσιών σε κλίµα διαφάνειας, ανοικτών διαδικασιών και λογοδοσίας, συµµετοχής, αποτελεσµατικότητας και συνοχής. Για τον λόγο αυτόν, η Ένωση για τη Μεσόγειο καλείται: να προωθήσει την αποκέντρωση υπό την ευρεία έννοιά της, ούτως ώστε τα άτοµα (προσωπικό) και τα οικονοµικά ζητήµατα να υπόκεινται σε υποχρέωση λογοδοσίας και ελέγχου να προωθήσει τις συµπράξεις δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα να προτείνει δράσεις για την πρόληψη του κατακερµατισµού και την προώθηση πολιτικών, όπου υπάρχει αλληλεπίδραση και συνεργασία µεταξύ των διαφόρων τοµέων και σκοπός των οποίων είναι η ανανέωση και η αναζωογόνηση των πόλεων να συνεργαστεί µε τις τοπικές αρχές για τους µηχανισµούς οικογενειακού προγραµµατισµού 15 Βλ. Παράρτηµα I

9 - 8 - να εστιάσει στον σχεδιασµό και την ανάπτυξη πόλεων µεσαίου µεγέθους, ιδίως στο εσωτερικό των χωρών της Μεσογείου, για τον έλεγχο της επέκτασης προς τις ακτές και της διόγκωσης των µεγάλων αστικών κέντρων και για την εξάλειψη των ταξικών διαφορών εντός των πόλεων να στηρίξει τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές για τη µείωση της αστικής επέκτασης και της σταδιακής εισβολής σε αρόσιµα εδάφη και να τις ενθαρρύνει να ακολουθήσουν το παράδειγµα των κοινοτήτων για µείωση των οικιακών απορριµµάτων και προώθηση της ανακύκλωσης από τους πολίτες να προστατεύσει τη δηµόσια υγεία µειώνοντας τις εκποµπές βλαβερών αερίων από τη χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων και να ενθαρρύνει τη χρήση φιλικών προς το περιβάλλον αυτοκινήτων και ανανεώσιµων µορφών ενέργειας. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗ ΛΕΚΑΝΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ Ένα βιώσιµο µέλλον για τις αστικές περιοχές βασίζεται σε πολιτικές τοπικής κλίµακας και χρειάζεται µακροπρόθεσµο όραµα, στρατηγικό σχεδιασµό, ισχυρή ηγεσία και λαϊκή συµµετοχή. Ωστόσο, λόγω των σηµαντικών προκλήσεων για τη βιώσιµη ανάπτυξη και της ελλιπούς στήριξης των τοπικών πρωτοβουλιών, οποιαδήποτε αλλαγή απαιτεί τη στήριξη των δήµων και των επαρχιών, των περιφερειών και των κρατών, όχι όµως µόνον την εξωτερική ή αποκεντρωµένη στήριξη, αλλά και την εσωτερική. Εποµένως, κάθε σχέδιο στην περιοχή θα πρέπει να στοχεύει: στην πρόβλεψη και τον σχεδιασµό της ενδεχόµενης αστικής ανάπτυξης στην ανάδειξη της αξίας της κληρονοµιάς των µεσογειακών πόλεων στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και στη µείωση των ταξικών διαφορών στην ανάπτυξη αστικής διακυβέρνησης µε την ενίσχυση της αλληλεγγύης για τις πόλεις της Μεσογείου. *** ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Η βιώσιµη ανάπτυξη αποτελεί προτεραιότητα της Ένωσης για τη Μεσόγειο και η υλοποίησή της απαιτεί την πλήρη συµµετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών. Ο καθορισµός υποχρεώσεων σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο θα εξασφαλίσει ένα βαθµό αποκέντρωσης και ανεξαρτησίας σε επίπεδο ανθρώπινων και οικονοµικών πόρων που θα επιτρέψει στις τοπικές και στις περιφερειακές αρχές να στηρίξουν τους οικείους εθνικούς και διεθνείς παράγοντες σε ένα πνεύµα πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Πεπεισµένη για την προστιθέµενη αξία της πείρας των τοπικών και περιφερειακών αρχών στον τοµέα της αστικής ανάπτυξης, η ARLEM:

10 - 9 - απευθύνει έκκληση για µια υπουργική σύνοδο της Ένωσης για τη Μεσόγειο (ΕγΜ) µε θέµα την αστική ανάπτυξη, στην οποία όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης θα µπορούν να δηµιουργήσουν τους όρους για µια ολοκληρωµένη και κοινή στρατηγική αστικής ανάπτυξης στην περιοχή της Μεσογείου, η οποία θα εκχωρεί στις τοπικές και περιφερειακές αρχές όλων των χωρών εγκάρσια αρµοδιότητα για την προώθηση της βιώσιµης αστικής ανάπτυξης και θα προσφέρει επαρκείς ανθρώπινους και οικονοµικούς πόρους για την αντιµετώπιση αυτής της πρόκλησης. Οι ΤΠΑ είναι έτοιµες να συνεισφέρουν στην καλλιέργεια συναίνεσης για την ικανοποίηση των βασικών αναγκών του πληθυσµού σε επίπεδο αστικής διακυβέρνησης, στρατηγικής αστικής ανάπτυξης, στέγασης, τοπικής οικονοµικής ανάπτυξης και προώθησης των επαγγελµατικών ευκαιριών, υπηρεσιών εκπαίδευσης και υγείας, µετακίνησης και πρόσβασης σε καθαρό νερό, ηλεκτρικό ρεύµα και επικοινωνίες, σε συνδυασµό µε την προστασία του περιβάλλοντος είναι πρόθυµη να συµµετάσχει σε κοινές δράσεις στο πλαίσιο της Ένωσης για τη Μεσόγειο για να εντοπίσει καίρια περιφερειακά ζητήµατα σχετικά µε τη βιώσιµη αστική ανάπτυξη, να στηρίξει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και τη διοίκηση, τη διαχείριση και υλοποίηση εγχώριων πολιτικών, να εξασφαλίσει την κοινωνική και περιφερειακή συνοχή των πόλεων, να ενηµερώσει τις νέες γενεές για τις οικονοµικές ευκαιρίες και να προαγάγει τη χρηστή διακυβέρνηση των δηµόσιων υπηρεσιών για την αποτελεσµατική ικανοποίηση των αναγκών των πολιτών υπενθυµίζει στην ΕγΜ και τα κράτη µέλη την ανάγκη συµµετοχής των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην ίδρυση κέντρων για την προώθηση της συνεργασίας µεταξύ των χωρών της Μεσογείου, καθώς και την ανάγκη διευκόλυνσης της ανταλλαγής εµπειριών µέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας µεταξύ των ΤΠΑ και των λοιπών οργανισµών που δραστηριοποιούνται στον τοµέα της αστικής ανάπτυξης υπενθυµίζει στην ΕγΜ και τα κράτη µέλη τη σηµασία της προώθησης των ανταλλαγών στον τοµέα της τοπικής οικονοµίας, των κοινωνικών υπηρεσιών, του περιβάλλοντος, της αστικής στρατηγικής ανάπτυξης, της πολεοδοµίας, της αρχιτεκτονικής, της µηχανικής και της τοπικής κινητικότητας µε στόχο την προώθηση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών, ιδίως µέσω του διαλόγου των πανεπιστηµίων, µε την υποστήριξη του EMUNI τονίζει την ανάγκη συµµετοχής σε πρωτοβουλίες για τη διεθνή συνεργασία µέσω διµερών προγραµµάτων όπως τα CIUDAD, ENPI/CBC, «Ευρωµεσογειακή κληρονοµιά» και το Ευρωµεσογειακό Περιφερειακό Πρόγραµµα. Μέσω γόνιµης συνεργασίας, οι εν λόγω πρωτοβουλίες αυξάνουν τον ρόλο των τοπικών και των περιφερειακών αρχών στην ανάπτυξη βιώσιµων αστικών σχεδίων, καθώς και στη γνωστοποίηση ανάλογων σχεδίων στους κατοίκους των χωρών της Νότιας Μεσογείου επιθυµεί να τονίσει την ανάγκη δηµιουργίας κέντρων αριστείας στον τοµέα της έρευνας και της µελέτης, όπως το «Κέντρο της Μεσογείου για τη βιώσιµη ανάπτυξη» για τη διευκόλυνση της ανταλλαγής εµπειριών και της ενηµέρωσης µεταξύ των ακτών της Μεσογείου, µε στόχο την ανάπτυξη σχεδίου για την αντιµετώπιση των προκλήσεων της µελλοντικής αστικής ανάπτυξης. Σκόπιµη είναι η επικέντρωση των µελλοντικών εργασιών στην ανάπτυξη της τοπικής και περιφερειακής διακυβέρνησης, της δηµόσιας υγείας, της κοινωνικής προστασίας και της πρόληψης των φυσικών καταστροφών. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να αναδειχθεί η εικοσαετής πρωτοβουλία

11 των χωρών της Μεσογείου «Κέντρο Μεσογειακής Κληρονοµιάς», καθώς και η ανταλλαγή εµπειρογνωσίας, γνώσεων και µηχανισµών δράσης επαναλαµβάνει ότι το θέµα της αστικής ανάπτυξης στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής (MENA) θα υπάρχει και στο µέλλον και εποµένως τονίζει ότι οι πολιτικές θα πρέπει επίσης να επικεντρωθούν στον τρόπο ανάπτυξης των εγκαταλελειµµένων βιοµηχανικών χώρων πέραν των πόλεων. Οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές µαζί µε τις εθνικές κυβερνήσεις πρέπει να συµβάλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη βιώσιµων αστικών πολιτικών απευθύνει έκκληση για τη δηµιουργία ενός οργανισµού αστικής ανάπτυξης της Μεσογείου, ο οποίος θα στηρίζει την έναρξη σχεδίων βιώσιµης αστικής ανάπτυξης σε πολιτικό και οικονοµικό επίπεδο και σε επίπεδο τεχνογνωσίας και θα δηµιουργήσει ένα δίκτυο διαφόρων παραγόντων που δραστηριοποιούνται στον τοµέα της αστικής ανάπτυξης στη λεκάνη της Μεσογείου. Η ARLEM θα στηρίξει έναν τέτοιο οργανισµό και θα συνεργαστεί µαζί του για λιγότερο δαπανηρά αποτελέσµατα για τη διευκόλυνση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και την εξασφάλιση κοινής προσέγγισης των προβληµάτων και των ευκαιριών, καλεί την ΕγΜ να εντάξει τις τοπικές και περιφερειακές αρχές στα πρώτα στάδια της πολιτικής συζήτησης και να καταρτίσει έναν αναλυτικό και ενηµερωµένο κατάλογο της τρέχουσας εθνικής και υποεθνικής νοµοθεσίας για τα θέµατα αστικής ανάπτυξης, δίδοντας έµφαση στα κύρια χαρακτηριστικά της νοµοθεσίας, στις εµπειρίες εφαρµογής της και στις µελλοντικές τάσεις υπενθυµίζει τις υπάρχουσες δυσκολίες στις επαφές µε τις χώρες της Μεσογείου και επαναλαµβάνει ότι για έναν καλύτερο διάλογο απαιτείται η αναβάθµιση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης σε πολυεπίπεδη συνεργασία καλεί τους συµπροέδρους της ARLEM να διαβιβάσουν την παρούσα έκθεση στους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων της Ένωσης για τη Μεσόγειο, στον Γενικό Γραµµατέα της ΕγΜ και στα όργανά της, στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου και στους προέδρους των ευρωπαϊκών θεσµικών οργάνων και οργανισµών.

12 Παράρτηµα Ι ΠΕΡΙΠΤΩΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ: η αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρύτερης Sfax 16 Η Sfax, η δεύτερη µεγαλύτερη πόλη της Τυνησίας, αποτελεί επιτυχηµένο παράδειγµα χρήσης της µεθοδολογίας στρατηγικής αστικής ανάπτυξης. Πρόκειται για µια σειρά δράσεων που βασίζονται στη συµµετοχή για την προώθηση της δίκαιης και βιώσιµης ανάπτυξης µε στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της πόλης και των όµορων δήµων. Η αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρύτερης Sfax (GSDS) διήρκεσε από τον Οκτώβριο του 2002 έως τον Απρίλιο του Χάρη σε µια σηµαντική συµµετοχική διαδικασία (περισσότερα από 5000 άτοµα, πολλά τοπικά και εθνικά ιδρύµατα όπως ΜΚΟ, πανεπιστήµια, οργανώσεις επιχειρηµατιών, υπουργεία κλπ.) διαµορφώθηκε ένα όραµα για την Ευρύτερη περιοχή της Sfax, και χαράχθηκαν στρατηγικές κατευθύνσεις για την προώθησή του, 15 διαρθρωτικά σχέδια και 37 συνοδευτικές δράσεις. Επίσης, δηµιουργήθηκε ένα παρατηρητήριο της ανάπτυξης και καταρτίσθηκε µια σειρά 72 δεικτών. Η GSDS υλοποιήθηκε χάρη σε διάφορα σχέδια όπως η «Ολοκληρωµένη διαχείριση της νότιας ακτής» για την προώθηση των διαρθρωτικών σχεδίων στην περιοχή αυτήν και η «Αναπτυξιακή στρατηγική της Sfax Φάση II» (υπό εξέλιξη) για την προώθηση άλλων στρατηγικών κατευθύνσεων σχετικά µε τη συνεργασία των δήµων, τις δηµόσιες συγκοινωνίες, την ανανέωση των συνοικιών, την ανάπτυξη της Medina, την οικονοµική ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση της νεολαίας. Ορισµένες πόλεις της Μεσογείου και διεθνείς οργανισµοί έχουν στηρίξει αυτά τα σχέδια, όπως οι δήµοι της Βαρκελώνης, της Μασσαλίας και της Ρώµης, το δίκτυο Medcities, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Cities Alliance, το PNUD, η Παγκόσµια Τράπεζα, τα AFD, GTZ και WWF. Ορισµένα απτά αποτελέσµατα αυτής της στρατηγικής διαδικασίας είναι τα εξής: (i) η απόφαση της Προεδρίας της Τυνησίας σχετικά µε τη µετεγκατάσταση µιας µεγάλης βιοµηχανίας φωσφόρου που αποτελούσε εµπόδιο για την ανάπτυξη της νότιας ακτής, (ii) η ένταξη στο 11 ο πρόγραµµα-πλαίσιο για την Τυνησία 8 διαρθρωτικών σχεδίων και συνοδευτικών δράσεων, (iii) η έναρξη µελέτης σκοπιµότητας για τις δηµόσιες συγκοινωνίες της Sfax από την ΕΤΕ, και (iv) η τοπική ατζέντα 21 της Medina που ολοκληρώθηκε πρόσφατα Εντούτοις, το κύριο αποτέλεσµα, εκτός από τα συγκεκριµένα αυτά αποτελέσµατα, είναι ότι η Sfax και οι όµοροι δήµοι είναι σήµερα σε θέση να ορίζουν και να προωθούν το όραµα τους σε µεσοπρόθεσµη και µακροπρόθεσµη βάση, συνεργαζόµενοι µε τους τοπικούς και εθνικούς φορείς και άλλους δήµους και διεθνείς οργανισµούς. 16 Εµπειρία του δικτύου MEDCITIES. CdR 62/2011