Transcript

1 2 Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Τ Ι Κ Ο Ε Λ Τ Ι Ο Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Ο Σ Η ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗΣ ΡΑΣΗΣ Τ Ε Τ Ρ Α Ι Α Ι Κ Α Ι Ω Μ Α Τ Ω Ν T Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Y, Α Ν Θ Ρ Ω Π Ι Σ Τ Ι Κ Ο Υ Ι Κ Α Ι Ο Υ Κ Α Ι Α Ν Θ Ρ Ω Π Ι Σ Τ Ι Κ Η Σ Ρ Α Σ Η Σ Τ Ε Υ Χ Ο Σ 2 Μ Α Ρ Τ Ι Ο Σ Α Π Ρ Ι Λ Ι Ο Σ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Ι Ε Θ Ν Ε Ι Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ Π Ρ Α Κ Τ Ι Κ Η Ν Ο Μ Ο Λ Ο Γ Ι Α ΗΝΩΜΕΝΑ ΕΘΝΗ Π Γ: ΙΚΗ ΧΑΡΑΝΤΙΝΑΪ ΣΥΜΒΑΣΗ UNESCO ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ Σ.Α. - ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ ΥΑΗΕΠ ΑΦΡΙΚΗ ΣΟΜΑΛΙΑ ΛΙΒΕΡΙΑ ΝΙΓΗΡΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΙΑΚΗΡΥΞΗ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ ΕΥΡ. ΚΟΙΝΟΒΟΥΛ. EUROJUST Π ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΙΑΚΡΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΓΕΩΡΓΙΑ/ΡΩΣΙΑΣ Ευρ Α:ΥΠΟΘΕΣΗ MARKOVIC ΟΑΣΕ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2006 ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ VARIA ΕΞΩΕ ΑΦΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΗΝΥΣΗ ΚΑΤΑ RUMSFELD MILITARY COMMISSION ACT ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΕΣ ΟΛΟΦΟΝΙΕΣ Ο ΕΡΥΘΡΟΣ ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΣ ΝΕΟ ΕΜΒΛΗΜΑ ΚΛΙΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΕΛΛΑ Α ΕΚΘΕΣΗ STATE DEPARTMENT ΙΡΑΚΙΝΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ CEDAW Α ΕΙΑ ΙΑΜΟΝΗΣ ΑΛΛΟ ΑΠΩΝ ΕΚ ΗΛΩΣΕΙΣ-ΣΥΝΕ ΡΙΑ- ΙΑΣΚΕΨΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΑΛΛΑ... Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Τ Ο Υ Ε Κ Ο Τ Η 1. Γεγονότα σ εθνική / περιφερειακή κλίµακα και δρώµενα, µε το περιεχόµενο και τις επιπτώσεις τους στη διεθνή δικαιοταξία, από την αρχή της τρέχουσας χρονιάς συνεχίζουν, ακούραστα, να εµπεδώνουν την εντύπωση ότι και το 2007 θα χει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αποτυπώνουν σηµαντικές εξελίξεις για την πορεία της διεθνούς ζωής. Στην πολυδιάστατη διεθνή οργάνωση, κίνηση κι ακινησία, εφαρµογές, συγκλίσεις κι αποκλίσεις, παραβιάσεις των διεθνών υποχρεώσεων, ορισµένες φορές συστηµατικές, θέτουν σε δοκιµασία το ισχύον δίκαιο και τους διεθνείς θεσµούς που καλούνται να προάγουν σε οικουµενικό και περιφερειακό επίπεδο την ειρήνη, την ανάπτυξη, την αλληλεγγύη, τα δικαιώµατα του ανθρώπου και τη δηµοκρατία. Στόχοι διαρκείς προκλήσεις, που συχνά φαντάζουν µακρινές ή και ουτοπικές. Απέναντι σ αρνητικές πολιτικές, µονοµερείς επεµβάσεις και επιβολή βίας, οι λαοί της γης, οι πολίτες του κόσµου αλλά και ο homo universalis ελπίζουν παθητικά, κάποτε αντιστέκονται, αλλού διεκδικούν. Ταυτόχρονα προσβλέπουν στο ότι οι θεσµοί της διεθνούς διακυβέρνησης θ ανταποκριθούν πιο αποτελεσµατικά στην αποστολή τους. Ιδιαίτερα η εικόνα στο πεδίο των δικαιωµάτων του ανθρώπου, του ανθρωπιστικού δικαίου και δράσης εξακολουθεί να είναι ανησυχητική και αλλού, µάλλον τραγικά απογοητευτική. Εκεί οι προκλήσεις γιγαντώνονται, παράλληλα µε την εντυπωσιακή ανάπτυξη δικαίου και µηχανισµών ελέγχου της συµµόρφωσης των κρατών, που επηρεάζεται από τις άνισες δεσµεύσεις των κρατών από τις διάφορες πράξεις δικαιωµάτων του ανθρώπου και ανθρωπιστικού δικαίου. 2. Υπό το πρίσµα αυτό, ασφαλώς η κατάσταση στο Darfur, µε θλιβερές συνέπειες για τον τοπικό πληθυσµό (το 1/3 του οποίου βρίσκεται ήδη εκτός συνόρων), παραµένει µια κορυφαία δοκιµασία για τη διεθνή κοινότητα, µια υπόθεση αιχµής για τα ΗΕ, την οποία προκαλεί η απαράδεκτη συµπεριφορά / πολιτική της κυβέρνησης του Χαρτούµ. Η ανθρωπιστική κρίση έχει ξεπεράσει προ πολλού τα όρια διαχείρισης ενός µεγάλου προβλήµατος «αφρικανικών» διαστάσεων, καταδεικνύοντας ότι η αδράνεια συνολική εθνική / διεθνής «κοστίζει ζωές» όπως σηµείωσε πρόσφατα ο J. Holms, βοηθός ΓΓ/ΗΕ για ανθρωπιστικές υποθέσεις και Συντονιστής της εκεί επείγουσας βοήθειας. Τα στοιχεία είναι αµείλικτα για την ένταση του προβλήµατος. Η µεγαλύτερη σήµερα ανθρωπιστική επιχείρηση αφορά πλέον 4 εκατοµµύρια ανθρώπους. Όµως, υποσκάπτεται από πολλούς παράγοντες: εµπόδια στην πρόσβαση του προσωπικού της ανθρωπιστικής «αλυσίδας ζωής», υποσιτισµός, βιασµοί, σεξουαλικές επιθέσεις, έλλειψη νερού και βασικών υπηρεσιών υγιεινής. Ταυτόχρονα στο διεθνές πεδίο η προσπάθεια για πολιτική διευθέτηση συνεχίζεται. Στις 16 Απριλίου 2007, το Σουδάν δήλωσε ότι αποδέχεται το «πακέτο» των ΗΕ για την ενίσχυση της ειρηνευτικής επιχείρησης της Αφρικανικής Ένωσης. Μια θετική εξέλιξη µεν, που απαιτεί υλοποίηση, µε ουσιαστική συνεργασία του Σουδάν, δε. Η συνολική αβελτηρία του Χαρτούµ απέναντι στο πρόβληµα και την επίλυσή του πέρα από συµφωνίες εκεχειρίας, ανακωχές ή και ειρηνευτικές, ανάµεσα στα διάφορα αντάρτικα σχήµατα, τους πολιτοφύλακες των Τζαντζαουίντ και κυβερνητικές δυνάµεις δίνει έδαφος σε υπόθεση εργασίας για «προσχεδιασµένη γενοκτονία» στο Darfur, «µε εξάλειψη του αφρικανικού πληθυσµού και µετατροπή της χώρας σε αραβικό κράτος» (σύµφωνα π.χ. µε τον Σλοβένο δηµοσιογράφο Τ. Κρίζναρ). Αξιοσηµείωτη, στο γενικότερο πλαίσιο αντιµετώπισης της εκεί τραγωδίας, είναι η παρουσία στο Darfur ελληνικής αποστολής των «Γιατρών του Κόσµου». Το ζήτηµα του Darfur θα συζητηθεί στο Συµβούλιο Ασφαλείας στις 8 Ιουνίου, ενώ ενώπιόν του θα παρέµβει και ο Εισαγγελέας του ιεθνούς Ποινικού ικαστηρίου σε σχέση µε τις παραποµπές ενώπιον του ικαστηρίου αξιωµατούχων του Σουδάν. Σε κάθε περίπτωση, για το Darfur απαιτείται µεγαλύτερη κινητοποίηση όχι µόνο σ επίπεδο Ην. Εθνών αλλά και σ επίπεδο της «συνείδησης της ανθρωπότητας».

2 Τ Ε Τ Ρ Α Ι Α Ι Κ Α Ι Ω Μ Α Τ Ω Ν T Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Y, Α Ν Θ Ρ Ω Π Ι Σ Τ Ι Κ Ο Υ 2 Τ Ε Τ Ρ Α Ι Α Ι Κ Α Ι Ω Μ Α Τ Ω Ν Τ Ο Υ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗΣ ΡΑΣΗΣ ΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚ ΟΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗΣ ΡΑΣΗΣ ιευθυντής Έκδοσης: Καθηγητής Στ.Περράκης Το Κέντρο συστάθηκε το 2005 στα πλαίσια του Τοµέα ιεθνών και Ευρωπαϊκών Θεσµών του Τµήµατος ιεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστηµίου. Στόχοι του Κέντρου είναι: - η έρευνα και µελέτη θεµάτων της διεθνούς και ευρωπαϊκής προστασίας των δικαιωµάτων του ανθρωπου, του ανθρωπιστικού δικαίου, της ανθρωπιστικής δράσης και συναφών θεµάτων του διεθνούς δικαίου - η προώθηση της συνεργασίας µε διεθνείς θεσµούς, όπως ο ΟΗΕ, η UNESCO, το Συµβούλιο της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Υπάτη Αρµοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η ιεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού - η συνεργασία µε ΜΚΟ που προωθούν τους ίδιους σκοπούς µε το Κέντρο - η παροχή συµβουλευτικών υπηρεσιών - η διοργάνωση σεµιναρίων κλπ. Το Κέντρο διοικείται από 5µελή ιοικούσα Επιτροπή στη σύνθεση της οποίας µετέχουν: Ο καθηγητής Στ. Περράκης, ο οποίος είναι και ο διευθυντής του Κέντρου, ο καθηγητής Γ. Τσάλτας, η αναπλ. καθηγήτρια Θ. Χίου Μανιατοπούλου, η επίκ. καθηγήτρια Α. Μανωλοπούλου Βαρβιτσιώτη και Εκπρόσωπος των φοιτητών. Στη σύνθεση των κειµένων του παρόντος Τεύχους συνέβαλαν οι: Φάνια Αντωνίου, Χαρά ρανδάκη, Ελένη Κωτσίνα, Σοφία Μαµούχα, Μαρία Παπαϊωάννου, Τάνια Πατσαλιά, Μαρία Ρωσσίδη, Ζωή Σακελλιάδου, Βασιλική Σαράντη. Συνεργάστηκε ο Τάσος Κωνσταντάρας. Γεν. επιµέλεια: Καθηγητής Στέλιος Περράκης Γραµµατεία, ιεύθυνση επικοινωνίας: Πάντειο Πανεπιστήµιο, Λ. Συγγρού 136, Νέο Κτίριο Ζ17, Τηλ.: sperrak@panteion.gr 3. Τα ζητήµατα Αφρικής δικαίως γεµίζουν την agenda του Συµβουλίου Ασφαλείας για τον Ιούνιο Εκτός του Darfur, θα συζητηθούν η κατάσταση στο Κονγκό (DRC) και την Ακτή Ελεφαντοστού. 4. Από την άλλη µεριά άρχισε στη Χάγη, ενώπιον του Ειδικού ικαστηρίου για τη Σιέρρα Λεόνε, η δίκη του Charles Taylor, πρώην προέδρου της Λιβερίας. Σηµαντικό βήµα για τη διεθνή κοινότητα, που συµβάλει στον αγώνα κατά της ατιµωρησίας, χαιρέτισε ο Γενικός Γραµµατέας ΗΕ ο οποίος τόνισε ότι τούτο «αποτελεί ένα βήµα για την ειρήνη και τη συµφιλίωση στη Σιέρρα Λεόνε και την περιοχή». Ο Taylor κατηγορείται για εγκλήµατα πολέµου, εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας και άλλες σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου που συµπεριλαµβάνουν πράξεις τροµοκρατίας, λεηλασίες, δολοφονίες, συστηµατική υποδούλωση, χρησιµοποίηση παιδιών στρατιωτών. Ο εµφύλιος στη Λιβερία κόστισε τη ζωή σε ανθρώπους. Πρόκειται για µια σηµαντική εξέλιξη για την αποτελεσµατική λειτουργία της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης. 5. Λίγο πριν συµπληρωθεί ένας χρόνος από την περυσινή καλοκαιρινή 33ήµερη σύρραξη που κατέστρεψε τη χώρα, ο Λίβανος βρίσκεται δυστυχώς και πάλι στη δίνη της ένοπλης βίας, του αίµατος, της αποσταθεροποίησης. Ενώ, σ επίπεδο Συµβουλίου Ασφαλείας προχώρησε η έγκριση για τη σύσταση διεθνούς ποινικού δικαστηρίου για την υπόθεση Χαρίρι, οι ένοπλες δυνάµεις της χώρας συγκρούονται µε µέλη της εξτρεµιστικής παλαιστινιακής οργάνωσης Φατάχ αλ Ισλάµ που θεωρείται προσκείµενη στο δίκτυο της Αλ Κάιντα γύρω και µέσα στον παλαιστινιακό καταυλισµό προσφύγων Ναχρ Αλ Μπάρακ κοντά στην Τρίπολη. Οι συνέπειες αυτής της σύγκρουσης είναι τραγικές. εκάδες θύµατα άµαχοι παλαιστίνιοι, λιβανέζοι στρατιώτες και µαχητές της ισλαµικής οργάνωσης, αλλά και ανθρωπιστική κρίση για το σύνολο των παλαιστινίων που αρχικά βρέθηκαν χωρίς τρόφιµα, νερό, ηλεκτρισµό και στη συνέχεια στην αναζήτηση καταφυγίων. Η προσωρινή εκεχειρία της 22ας Μαΐου επέτρεψε τη µετακίνηση της πλειοψηφίας των προσφύγων. Η νέα κρίση, ενδεικτική της αστάθειας στο Λίβανο αλλά και των αποσταθεροποιητικών κινήσεων πολλών πλευρών θέτει εκ νέου, υπό το πρίσµα της κυριαρχίας της χώρας, την τύχη των 12 παλαιστινιακών καταυλισµών προσφύγων, όπου βάσει µιας άτυπης συµφωνίας που ανατρέχει 40 χρόνια πίσω, οι ενλόγω καταυλισµοί, που φιλοξενούν περίπου πρόσφυγες, δεν «υπόκεινται» στη δικαιοδοσία του Λιβάνου. Φαίνεται ότι σ ορισµένους από τους καταυλισµούς, όπου δραστηριοποιούνται ένοπλες οµάδες τον αφοπλισµό των οποίων έχει ζητήσει το Συµβούλιο Ασφαλείας διεισδύουν ισλαµιστές προσκείµενοι σ ακραίες απόψεις για το µεσανατολικό, αλλά και την Αλ Κάιντα. Για την κυβέρνηση Σινιόρα, που έχει την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας βλ. δήλωση Γενικού Γραµµατέα ΗΕ, Ύπατου Αρµοστή ικαιωµάτων του Ανθρώπου κλπ. ασφαλώς πρόκειται για µια νέα δοκιµασία. Πρόκληση, όµως, και για την UNIFIL ως προς την ευθύνη της στην αναζήτηση και συλλογή των όπλων των διαφόρων ενόπλων οργανώσεων. 6. Τέλος, σ ευρωπαϊκό επίπεδο, το Συµβούλιο της Ευρώπης σταθερά επιµένει να προσελκύει την προσοχή, όχι µόνο για τις σηµαντικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου ικαιωµάτων του Ανθρώπου, αλλά και τις θέσεις άλλων οργάνων του. Στα πλαίσια αυτά, θα θελα να επισηµάνω τη δράση του ακάµατου ειδικού «ανακριτή» της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, του ελβετού Dick Marty, που στις 12 Ιουνίου 2006 είχε παρουσιάσει την αποκαλυπτική έκθεσή του (AP doc ) για τις µυστικές κρατήσεις και παράνοµες διασυνοριακές µεταφορές κρατουµένων στα κράτη µέλη του Οργανισµού του Στρασβούργου. Κεντρικό σηµείο στην υπόθεση αυτή, που οργάνωσαν οι ΗΠΑ, ήταν η πέρα από κάθε έννοια δικαιωµάτων του ανθρώπου αντιµετώπιση προσώπων υπόπτων για εµπλοκή τους στη διεθνή τροµοκρατία. Ο εισηγητής της Συνέλευσης επανήλθε στις 25 Απριλίου 2007 κατηγορώντας το Συµβούλιο Ασφαλείας για έκδηλη αδικία έναντι προσώπων, υπόπτων για διασύνδεση µε την τροµοκρατία, που χωρίς καµία απόδειξη ενοχής συµπεριλαµβάνονται σε «µαύρες λίστες» που συντάσσονται µυστικά από τη λεγόµενη «Επιτροπή 1267» ύστερα από αίτηµα του

3 Τ Ε Τ Ρ Α Ι Α Ι Κ Α Ι Ω Μ Α Τ Ω Ν T Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Y, Α Ν Θ Ρ Ω Π Ι Σ Τ Ι Κ Ο Υ 3 Συµβουλίου Ασφαλείας. Πράγµατι, 362 άτοµα και 125 οργανώσεις και επιχειρήσεις συµπεριλαµβάνονται σε λίστα που συνεπάγεται το πάγωµα των αγαθών τους, την απαγόρευση µετακινήσεών τους. Τα ενλόγω πρόσωπα δεν ειδοποιήθηκαν γι αυτήν τη συµπερίληψή τους στον κατάλογο των υπόπτων, δεν είχαν δυνατότητα ν ακουστούν και δεν διαθέτουν σχετικά κανένα ένδικο µέσο! Η υπόθεση, όµως, έχει και συνέχεια Στον ίδιο Οργανισµό, σε µια σηµαντική µεγάλη διεθνή διάσκεψη που έγινε στο Στρασβούργο µε θέµα «Η τροµοκρατία, γιατί;», απ όλες τις πλευρές ιδίως από τα όργανα του Συµβουλίου τονίσθηκε η σηµασία της τήρησης και του σεβασµού των δικαιωµάτων του ανθρώπου στον αγώνα κατά της τροµοκρατίας. 7. Σ ένα άλλο επίπεδο προσέγγισης, χρήζει επισήµανσης στην Πολωνία, το νοµοθετικό µέτρο της δήλωσης για µη συνεργασία µε την αστυνοµία του προηγούµενου κοµµουνιστικού καθεστώτος και η συνακόλουθη κύρωση να τεθεί τέλος στο δηµόσιο βίο της χώρας. Το πρωτοφανές για την ευρωπαϊκή δηµοκρατική κοινωνία µέτρο «δηλώσεων» αποφασίζεται ενώ η Πολωνία των αδελφών Kaczynski πραγµατοποιεί τα πρώτα της βήµατα ως µέλος της Ε.Ε. Απέναντι στο µέτρο αυτό ύψωσε το ανάστηµά του ο διανοούµενος ιστορικός 75άρης B. Geremek. Πρώην σύµβουλος του Walesa, της «Αλληλεγγύης», πρώην Υπουργός Εξωτερικών ( ) και νυν ευρωβουλευτής, που στις 27 Απριλίου 2007, σ ένα εντυπωσιακό άρθρο του στη Le Monde, δήλωσε ότι αρνείται τις «δηλώσεις» και δεν πρόκειται να υποβάλει. Σύσσωµο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έσπευσε να συµπαρασταθεί στην έξοχη θέση του Geremek, που διδάσκει δηµοκρατική συµπεριφορά στη σύγχρονη Ευρώπη και ότι κάθε τι που είναι «νόµιµο» δεν είναι απαραίτητα θεµιτό και ηθικό. Οι «δοκιµασίες» της ευρωπαϊκής δικαιοταξίας σαν και την πολωνική «δήλωση» - αποδεικνύουν τη σηµασία της αποτελεσµατικής λειτουργίας των ευρωπαϊκών θεσµών και της εφαρµογής των δηµοκρατικών αρχών, ενόψει του υφιστάµενου δυστυχώς σε πολλές χώρες dumping στο πεδίο δηµοκρατίας, δικαιωµάτων του ανθρώπου και κράτους δικαίου. Μια διαρκής πρόκληση για την Ε.Ε. και το Συµβούλιο της Ευρώπης. Καθηγητής Στέλιος Περράκης Η Ν Ω Μ Ε Ν Α Ε Θ Ν Η Η Ι Κ Η Τ Ο Υ Χ Α Ρ Α Ν Τ Ι Ν Ά Ι Γ Ι Α Ε Γ Κ Λ Η Μ Α Τ Α Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ Σ Τ Ο Ι Ε Θ Ν Ε Σ Π Ο Ι Ν Ι Κ Ο Ι Κ Α Σ Τ Η Ρ Ι Ο Γ Ι Α Τ Η Ν Π Ρ Ω Η Ν Γ Ι Ο Υ Γ Κ Ο Σ Λ Α Β Ι Α Η παραποµπή και εκδίκαση της υπόθεσης του Ραµούς Χαραντινάι στο ιεθνές ικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία ( Π Γ) ανατρέχει στο Ο Χαραντινάι κατηγορείται, µε βάση το άρθρο 7 παρ.1 του καταστατικού του ικαστηρίου περί ατοµικής ποινικής ευθύνης και το άρθρο 7 παρ.3 περί ευθύνης των ιεραρχικά ανώτερων για τη διάπραξη εγκληµάτων κατά της ανθρωπότητας (άρθρο 5) και παραβίαση των συµβατικών ή εθιµικών κανόνων του ανθρωπιστικού δικαίου (άρθρο 3) για διώξεις, φόνους, λεηλασία, απελάσεις, άσκοπη καταστροφή χωριών και πόλεων, αναγκαστικές µετακινήσεις πληθυσµών και άλλες απάνθρωπες πράξεις, κατά την περίοδο µεταξύ Μαρτίου - Σεπτεµβρίου Τα θύµατα των παραπάνω εγκληµάτων ήταν άµαχοι κυρίως Σέρβοι, Αλβανοί Κοσοβάροι, Κοσοβάροι αιγυπτιακής καταγωγής, Ροµά, και άλλοι. Η δίκη που ξεκίνησε τελικά στις 5 Μαρτίου 2007, έχει πολλές πολιτικές προεκτάσεις, κυρίως λόγω του ρόλου του Χαραντινάι µετά το πέρας των εχθροπραξιών στην περιοχή, τόσο λόγω της συνεργασίας του µε την αποστολή των ΗΕ στο Κόσοβο (UNMIK), όσο και της παρουσίας του στην πολιτική σκηνή της περιοχής ως Πρωθυπουργού του Κοσόβου. Ο Χαραντινάι υπηρέτησε µόνο 100 µέρες ως πρωθυπουργός πριν του απαγγελθούν κατηγορίες για εγκλήµατα πολέµου το 2005, οπότε και παραιτήθηκε. Μέχρι τότε είχε υπάρξει ένας από τους υψηλόβαθµους αρχηγούς του Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσόβου (UCK) και από το 1999, µέλος του Σώµατος Προστασίας του Κοσόβου των ΗΕ, µε κύριο καθήκον να ενσωµατώσει τις δυνάµεις του UCK, στις νέες διεθνείς δοµές της περιοχής. Στη συνέχεια κατά την περίοδο εκλέχτηκε βουλευτής, ιδρύοντας το κόµµα «Συµµαχία για το µέλλον του Κοσόβου». Στις 14 Μαρτίου 2005, κατά την έναρξη της δίκης του, ο Ρ. Χαραντινάι δήλωσε αθώος, ενώ στις 7 Ιουνίου αφέθηκε ελεύθερος εν αναµονή ορισµού δικασίµου. Αν και του απαγορεύτηκαν δηµόσιες εµφανίσεις µε τις αρχές των ΗΕ, στις 22 Φεβρουαρίου 2006, αποφασίστηκε, παρά την αντίδραση της Εισαγγελείας του Π Γ, ότι θα µπορούσε να συµµετάσχει σε διοικητικές ή οργανωτικές δραστηριότητες ως Πρόεδρος του κόµµατος «Συµµαχία για το µέλλον του Κοσόβου». Λίγο αργότερα η UNMIK αποφάσισε να επιτρέψει στον Χαραντινάι να συναντά τον Ειδικό Αντιπρόσωπο του Γενικού Γραµµατέα των ΗΕ στο Κόσοβο Joachim Rücker και στη συνέχεια να κάνει δηλώσεις στα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης. Η Εισαγγελία του Π Γ δεν αντέδρασε στην απόφαση αυτή. Ο διχασµός που έχει προκύψει µεταξύ της κατηγορούσας αρχής του ικαστηρίου και τους διπλωµάτες των ΗΕ και τις δυτικές κυβερνήσεις, φανερώνεται ξεκάθαρα στην ανταλλαγή επιχειρηµάτων της εισαγγελικής αρχής της Π Γ και της UNMIK, προκειµένου για την απόφαση περί συνέχισης της πολιτικής δράσης του κατηγορούµενου για εγκλήµατα πολέµου Ρ. Χαραντινάι. Το επιχείρηµα της Εισαγγελίας ότι το ικαστήριο θα έπρεπε να επέµβει για την αποτροπή της UNMIK και του Ειδικού Αντιπροσώπου του Γ.Γ. από την άσκηση δικαστικής εξουσίας στις περιπτώσεις που υπάρχει ξεκάθαρη σύγκρουση συµφερόντων, δεν έγινε αποδεκτό από το ικαστήριο. Από την άλλη πλευρά έγινε αποδεκτό ότι το κύριο καθήκον της UNMIK είναι η εγκαθίδρυση µιας διεθνούς πολιτικής παρουσίας στο Κόσοβο, ώστε να εξασφαλιστεί µία µεταβατική διοίκηση,

4 4 ταυτόχρονα µε την εγκαθίδρυση και επίβλεψη της ανάπτυξης δηµοκρατικών ανεξάρτητων θεσµών. Για το λόγο αυτό, η UN- MIK υποστήριξε ότι βρίσκεται στην καλύτερη θέση για να κρίνει τι ακριβώς προωθεί την ειρήνη και συµφιλίωση στο Κόσοβο. Στις 27 Οκτωβρίου 2006, το ικαστήριο θεώρησε ότι η UNMIK έδωσε τη συγκατάθεσή της για πολιτική δράση του κ. Χαραντινάι µετά από προσεκτική εξέταση όλων των παραγόντων συµπεριλαµβανοµένης της θετικής επιρροής του στην πολιτική κατάσταση και ασφάλεια της περιοχής και της πιθανής αρνητικής συνέπειας αυτής της απόφασης για τα υποτιθέµενα θύµατα και µάρτυρες. Το ικαστήριο υποχώρησε έναντι της UNMIK, θεωρώντας ότι εκείνη είναι αρµόδια να κρίνει αυτό το θέµα. Έτσι η δίκη ενός κατηγορούµενου για εγκλήµατα πολέµου µετατράπηκε σε διαµάχη της δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας ενός διεθνούς οργανισµού. Το ερώτηµα είναι τι θα υπερισχύσει: η ανάγκη απόδοσης δικαιοσύνης, ή η πολιτική σταθερότητα σε µια από τις πλέον ταραγµένες περιοχές της Ευρώπης; Μπορεί να θεωρηθεί τόσο απαραίτητη η παρουσία του Χαραντινάι στην πολιτική σκηνή του Κοσόβου για τη διατήρηση της ειρήνης ώστε να αµφισβητηθεί η αρχή του διεθνούς δικαίου περί δικαστικής ασφάλειας; Εξάλλου διακυβεύεται για άλλη µια φορά η αξιοπιστία του Π Γ. Φ.Α. Η Σ Υ Μ Β Α Σ Η Γ Ι Α Τ Η Ν Π Ρ Ο Σ Τ Α Σ Ι Α Κ Α Ι Π Ρ Ο Ω Θ Η Σ Η Τ Η Σ Π Ο Ι Κ Ι Λ Ο Μ Ο Ρ Φ Ι Α Σ Τ Ω Ν Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ε Κ Φ Ρ Α Σ Ε Ω Ν Τ Η Σ U N E S C O Τ ο αίτηµα, στα τέλη του 2003, των Κρατών- Μελών της UNESCO προς τον Οργανισµό, προκειµένου να ασκήσει την κανονιστική του δράση για την υπεράσπιση της ανθρώπινης δηµιουργικότητας, κατέληξε στην κατάρτιση της Σύµβασης για την προστασία και προώθηση της ποικιλοµορφίας των πολιτιστικών εκφράσεων, η οποία υιοθετήθηκε από τη Γενική ιάσκεψη του Οργανισµού στις 20 Οκτωβρίου Η Σύµβαση τέθηκε σε ισχύ 3 µήνες αργότερα, αφού συµπλήρωσε τον απαιτούµενο αριθµό επικυρώσεων (30). Σήµερα, µέρη της είναι 56 χώρες, µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Καµιά άλλη σύµβαση της UNESCO δεν υιοθετήθηκε από τόσες πολλές χώρες, τόσο γρήγορα. Όπως προκύπτει και από τον τίτλο της Σύµβασης, σκοπός της είναι να προστατέψει και να προωθήσει την ποικιλοµορφία των πολιτιστικών εκφράσεων, κυρίως όπως αυτές ενσωµατώνονται και εµπεριέχονται σε πολιτιστικές δραστηριότητες, αγαθά και υπηρεσίες, που αποτελούν τα οχήµατα του σύγχρονου πολιτισµού. Ο όρος «πολιτιστικές εκφράσεις» σηµαίνει αυτές τις εκφράσεις που προκύπτουν από τη δηµιουργικότητα ατόµων, οµάδων και κοινωνιών και που έχουν ένα πολιτιστικό περιεχόµενο (άρθρο 4). Η Σύµβαση δεν καλύπτει όλες τις πτυχές της πολιτιστικής ποικιλοµορφίας, που εµπεριέχεται στην Παγκόσµια ιακήρυξη της UNESCO για την Πολιτιστική Ποικιλοµορφία, αλλά πραγµατεύεται συγκεκριµένα θεµατικά πεδία της τελευταίας: απ τη µια µεριά πραγµατεύεται την ανάγκη αναγνώρισης ότι τα πολιτιστικά αγαθά και υπηρεσίες ενσωµατώνουν αρχές και ταυτότητα και συνεπώς δεν µπορούν να θεωρηθούν ως απλά εµπορικά αγαθά. Η φύση των πολιτιστικών αγαθών, υπηρεσιών και δραστηριοτήτων αναγνωρίζεται ότι έχει δύο πτυχές, µία οικονοµική και µία πολιτιστική, και γι αυτό δεν µπορούν να θεωρηθούν απλά ως αντικείµενα εµπορικών διαπραγµατεύσεων. Απ την άλλη µεριά, η Σύµβαση πραγµατεύεται την ανάγκη τα κράτη να λάβουν όλα τα αναγκαία µέτρα προκειµένου να προστατέψουν και προωθήσουν την ποικιλοµορφία των πολιτιστικών εκφράσεων, ενώ θα διασφαλίζουν την ελεύθερη ροή ιδεών και έργων. Ακόµη σηµειώνει την ανάγκη επαναπροσδιορισµού της διεθνούς συνεργασίας, του κλειδιού της Σύµβασης, καθώς κάθε µορφή δηµιουργίας ενέχει το στοιχείο του συνεχούς διαλόγου. Στην ορολογία της UNESCO ο όρος «προστασία» αναφέρεται στην υιοθέτηση µέτρων που αποσκοπούν στη διατήρηση, διασφάλιση και ενίσχυση. Όταν χρησιµοποιείται σε συνδυασµό µε τον όρο «προώθηση» υπονοεί την ανάγκη η πολιτιστική έκφραση να µείνει ζωντανή, αποφεύγοντας τους κινδύνους των γρήγορων ρυθµών της παγκοσµιοποίησης. Κύρια επιδίωξη της Σύµβασης είναι να ενδυναµώσει τους πέντε αχώριστους κρίκους της ίδιας αλυσίδας : δηµιουργία, παραγωγή, διανοµή/διάδοση, πρόσβαση και απόλαυση των πολιτιστικών εκφράσεων, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόµενες χώρες. Μέσω της κύριας αυτής επιδίωξης, η Σύµβαση προσπαθεί να δηµιουργήσει ένα ευνοϊκό περιβάλλον, στο οποίο η πολιτιστική έκφραση θα µπορεί να επιβεβαιωθεί και να ανανεωθεί, προς όφελος όλων των κοινωνιών. Ταυτόχρονα, επιβεβαιώνει τους δεσµούς που υπάρχουν µεταξύ πολιτισµού, ανάπτυξης και διαλόγου και εγκαθιδρύει µια καινοτόµο βάση για διεθνή συνεργασία. Έτσι, µε βάση το ενδιαφέρον για εξανθρωπισµό της παγκοσµιοποίησης, ο πολιτισµός βρίσκει για πρώτη στην ιστορία του διεθνούς δικαίου τη θέση που του αξίζει στην πολιτική agenda. Μια σειρά από αρχές εγγυάται ότι τα µέτρα και οι πολιτικές που προβλέπει η Σύµβαση δεν θα καταστρατηγήσουν τα δικαιώµατα του ανθρώπου. ιασφαλίζονται η προώθηση, εκ µέρους ενός κράτους, του ανοίγµατος σε διάφορους πολιτισµούς, η συµπληρωµατικότητα των οικονοµικών και πολιτιστικών πτυχών της ανάπτυξης και της αειφόρου ανάπτυξης, καθώς και η αρχή της δίκαιης πρόσβασης, η οποία έχει επίσης δύο πτυχές: πρόσβαση σε ένα πλούσιο και διαφοροποιηµένο σύνολο πολιτιστικών εκφράσεων και πρόσβαση όλων των πολιτισµών σε κατάλληλα µέσα έκφρασης και διάδοσης. Προκειµένου να επιτευχθεί ο στόχος της Σύµβασης, προβλέπονται δικαιώµατα και υποχρεώσεις των Κρατών- Μερών. Έτσι, αναγνωρίζεται ο συνεκτικός δεσµός µεταξύ πολιτιστικής ποικιλοµορφίας και εφαρµογής των δικαιωµάτων

5 Τ Ε Τ Ρ Α Ι Α Ι Κ Α Ι Ω Μ Α Τ Ω Ν T Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Y, Α Ν Θ Ρ Ω Π Ι Σ Τ Ι Κ Ο Υ 5 του ανθρώπου, επιτρέπεται η λήψη µέτρων από ένα κράτος για την προστασία και διατήρηση της πολιτιστικής έκφρασης στο έδαφός του, όταν η τελευταία απειλείται λόγω ιδιαίτερων καταστάσεων. Επιπλέον, αναγνωρίζεται το δικαίωµα των Κρατών- Μερών να διαµορφώνουν και να εφαρµόζουν τις πολιτιστικές πολιτικές τους και να υιοθετούν διάφορα µέτρα, τα οποία κρίνουν κατάλληλα. Απ την άλλη µεριά, τα συµβαλλόµενα Κράτη καλούνται να δηµιουργήσουν στο έδαφός τους ένα περιβάλλον, το οποίο θα ενθαρρύνει τα άτοµα και τις κοινωνικές οµάδες να δηµιουργήσουν, να παράγουν, να διαδώσουν και να έχουν πρόσβαση στις πολιτιστικές εκφράσεις τους, καθώς και σε διαφορετικές πολιτιστικές εκφράσεις, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις γυναίκες, τους αυτόχθονες και τις µειονότητες. Προβλέπεται, επίσης, η ενθάρρυνση συµµετοχής της κοινωνίας των πολιτών, το µοίρασµα πληροφοριών, η ενσωµάτωση του πολιτισµού στην αειφόρο ανάπτυξη και η ενδυνάµωση της διεθνούς συνεργασίας στην υποστήριξη των αναπτυσσόµενων χωρών. Τα Κράτη-Μέρη πρέπει να ασκούν αυτά τα δικαιώµατα και να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις µε πνεύµα αµοιβαίας υποστήριξης, συµπληρωµατικότητας και µη υποταγής της Σύµβασης σε άλλα διεθνή όργανα, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι δεν θα πρέπει να εφαρµόζουν τις άλλες Συµβάσεις µε καλή πίστη. Βάσει των διατάξεων της Σύµβασης ιδρύονται δύο όργανα, η Συνέλευση των Κρατών-Μερών, η οποία είναι το ολοµελές και ανώτερο όργανο της Σύµβασης και η ιακρατική Επιτροπή, η οποία έχει την ευθύνη για την προώθηση των στόχων της Σύµβασης και την ενθάρρυνση και παρακολούθηση της εφαρµογής της (άρθρο 23). Η οµαλή λειτουργία της Σύµβασης απαιτεί τη συµµετοχή όλων των πολιτιστικών δραστών, όπως δηµοσίων, ιδιωτών, καθώς και της κοινωνίας των πολιτών. Όλα τα άτοµα και οι κοινωνίες επωφελούνται, µιας και ο σκοπός της Σύµβασης είναι να διασφαλίσει ότι όλοι απολαµβάνουν την ποικιλοµορφία των πολιτιστικών εκφράσεων, προς όφελος του ανοίγµατος, της ισορροπίας και της ελευθερίας. Μαζί µε τη Σύµβαση για την προστασία της παγκόσµιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονοµίας (1972) και τη Σύµβαση για τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονοµιάς (2003), η νέα Σύµβαση αποτελεί έναν απ τους τρεις πυλώνες της διατήρησης και προώθησης της δηµιουργικής ποικιλοµορφίας. Ε.Κ. Σ Υ Μ Β Ο Υ Λ Ι Ο Α Σ Φ Α Λ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Κ Λ Ι Μ Α Τ Ι Κ Η Α Λ Λ Α Γ Η τις 17 Απριλίου 2007 το Συµβούλιο Ασφαλείας (ΣΑ) συζήτησε τις επιπτώσεις που έχει στη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια η Σ κλιµατική αλλαγή. Ήταν η πρώτη φορά που το θέµα αυτό συζητήθηκε από το ΣΑ και αντιµετωπίστηκε ως θέµα διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Η συζήτηση έγινε υπό την προεδρεία της Μεγάλης Βρετανίας, η οποία δήλωσε ότι ακολούθησε το προηγούµενο της συζήτησης στο ΣΑ ενός άλλου πολύ σοβαρού παγκόσµιου προβλήµατος, αυτού του HIV/AIDS το Η βρετανίδα ΥπΕξ Margaret Beckett τόνισε στην παρέµβασή της την ανάγκη κατανόησης του δεσµού που υπάρχει µεταξύ ενέργειας, κλίµατος και ασφάλειας. υσεύρετοι πόροι, όπως το νερό και το φαγητό, θα µπορούσαν να µετατρέψουν τον ειρηνικό ανταγωνισµό σε βία, ενώ η αποδηµία λόγω κλιµατικών αλλαγών θα µπορούσε να εµβαθύνει τις εντάσεις και τις συγκρούσεις. Ένα ασταθές κλίµα µπορεί να επιδεινώσει κάποιους απ τους κύριους υποκινητές των συγκρούσεων, όπως είναι οι µεταναστευτικές πιέσεις και ο ανταγωνισµός για φυσικούς πόρους. Η περιορισµένη πρόσβαση στην ενέργεια είναι επίσης ένα πολύ ισχυρό κίνητρο συγκρούσεων. Σε ένα άλλο επίπεδο, η κλιµατική αλλαγή θα µπορούσε να επιφέρει οικονοµική κρίση της έκτασης των δύο Παγκοσµίων Πολέµων και του «κραχ» του Συνεπώς, η απειλή από την κλιµατική αλλαγή έχει ενταθεί δραµατικά και εκτείνεται πέρα απ το περιβάλλον, στην καρδιά της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Συνολικά 55 χώρες πήραν µέρος στη συζήτηση, όπου ουσιαστικά διαµορφώθηκαν δύο τάσεις. Απ τη µια µεριά ήταν οι χώρες που αναγνώριζαν τις επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής στη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια και κατά συνέπεια θεωρούσαν λογική την εξέταση του θέµατος απ το ΣΑ. Στην οµάδα αυτή εντάχθηκαν και πολλές µικρές νησιωτικές χώρες, οι οποίες απειλούνται ιδιαιτέρως απ την αύξηση της στάθµης των θαλασσών. Απ την άλλη µεριά ήταν οι χώρες που δεν θεωρούσαν το ΣΑ ως το κατάλληλο forum για τη διεξαγωγή µιας τέτοιας συζήτησης, είτε αµφισβητούσαν την ύπαρξη δεσµού µεταξύ κλιµατικής αλλαγής και παγκόσµιας ειρήνης και ασφάλειας. Τέτοιες χώρες ήταν οι κύριοι παραγωγοί ορυκτών καυσίµων και εκποµπής διοξειδίου του άνθρακα. Οι δύο µεγάλες οµάδες που αντιπροσωπεύουν τις αναπτυσσόµενες χώρες το Κίνηµα των Αδεσµεύτων και η Οµάδα των 77- κατηγόρησαν το ΣΑ για αυξανόµενη καταπάτηση των ρόλων και ευθυνών άλλων οργάνων του ΟΗΕ. Μιλώντας εκ µέρους των χωρών του Τρίτου Κόσµου, ο εκπρόσωπος του Πακιστάν ανέφερε ότι είναι «ανάρµοστο» να εξεταστεί το θέµα της ενέργειας στο ΣΑ και έκανε λόγο για διαστρέβλωση των αρχών και σκοπών του Χάρτη του Οργανισµού. Υποστήριξε ότι τα κατάλληλα fora για την αντιµετώπιση των θεµάτων αυτών είναι η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, όπου εκπροσωπούνται όλες οι χώρες-µέλη και το ECOSOC, στα πλαίσια των όσων προβλέπει η Σύµβαση πλαίσιο των ΗΕ για την Κλιµατική Αλλαγή. Παρ όλα αυτά, το ΣΑ προχώρησε στη συζήτηση, παραµερίζοντας τις αντιρρήσεις των αναπτυσσοµένων χωρών ότι το θέµα τις κλιµατικής αλλαγής δεν είναι θέµα διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Η M. Beckett, που αφιέρωσε πέντε χρόνια ως διαπραγµατευτής της Μ.Β για την κλιµατική αλλαγή, είπε ότι κατανοεί τις επιφυλάξεις των χωρών αυτών, τόνισε όµως για ακόµα µια φορά ότι η κλιµατική αλλαγή είναι θέµα συλλογικής ασφάλειας, ξεφεύγοντας απ τα στενά όρια της εθνικής ασφάλειας, και συνεπώς το κατάλληλο forum για συζήτηση είναι το ΣΑ. Πολλές αντιπροσωπίες, µάλιστα, κάλεσαν τα ΗΕ να συγκαλέσουν επειγόντως παγκόσµια συνδιάσκεψη για το ζήτηµα. E.K.

6 6 Η Γ Ν Ω Μ Ο Ο Τ Η Σ Η Τ Η Σ Υ Π Α Τ Η Σ Α Ρ Μ Ο Σ Τ Ε Ι Α Σ Τ Ο Υ Ο Η Ε Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ε Σ Γ Ι Α Τ Η Ν Ε Ξ Ω Ε Α Φ Ι Κ Η Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Η Τ Η Σ Υ Π Ο Χ Ρ Ε Ω Σ Η Σ Μ Η Ε Π Α Ν Α Π Ρ Ο Ω Θ Η Σ Η Σ Σ Υ Μ Φ Ω Ν Α Μ Ε Τ Η Ν Σ Υ Μ Β Α Σ Η Γ Ι Α Τ Ο Κ Α Θ Ε Σ Τ Ω Σ Τ Ω Ν Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ω Ν Τ Ο Υ Η Ύπατη Αρµοστεία των Ηνωµένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (ΥΑΗΕΠ), αποτελεί το βασικότερο όργανο της διεθνούς προστασίας των προσφύγων και άλλων προσώπων που χρειάζονται διεθνή προστασία, καθώς και επιτήρησης της εφαρµογής των διεθνών συνθηκών για την προστασία των προσφύγων. Στα πλαίσια αυτά, ζητήθηκε από την Ύπατη Αρµοστεία να γνωµοδοτήσει σχετικά µε το θέµα της εξωεδαφικής εφαρµογής της υποχρέωσης µη-επαναπροώθησης σύµφωνα µε την Σύµβαση της Γενεύης για το καθεστώς των προσφύγων του 1951 και το Πρωτόκολλο του Στο πρώτο µέρος της γνωµοδότησής της, της 26 ης Ιανουαρίου 2007, η ΥΑΗΕΠ αναλύει την υποχρέωση µηεπαναπροώθησης σύµφωνα µε το ιεθνές ίκαιο. Η αρχή της µη- επαναπροώθησης αποτελεί τον θεµέλιο λίθο του δικαίου προστασίας των προσφύγων. Η Σύµβαση του 1951, στο άρθρο 33 παρ. 1, προβλέπει ότι «Ουδεµία Συµβαλλοµένη Χώρα θα απελαύνη ή θα επαναπροωθή, καθ' οιονδήποτε τρόπον, Πρόσφυγας, εις τα σύνορα εδαφών ένθα η ζωή ή ελευθερία αυτών απειλούνται δια λόγους φυλής, θρησκείας, εθνικότητος, κοινωνικής τάξεως ή πολιτικών πεποιθήσεων». Η διάταξη του άρθρου αυτού δεσµεύει και τα συµβαλλόµενα µέρη στο Πρωτόκολλο του Η αρχή της µη επαναπροώθησης εφαρµόζεται τόσο στους πρόσφυγες, όσο και στους αιτούντες άσυλο, οι οποίοι δεν µπορούν να απελαθούν όσο εκκρεµεί η διαδικασία για την εξέταση του αιτήµατός τους. Η αρχή της µηεπαναπροώθησης εµποδίζει τα κράτη να αποµακρύνουν βιαίως, µε οποιονδήποτε τρόπο, τους αιτούντες άσυλο, σε κράτος στο οποίο η ζωή ή η ελευθερία τους µπορεί να απειλείται, λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συµµετοχής σε µία κοινωνική οµάδα ή λόγω πολιτικών ιδεών. Αυτή η υποχρέωση δεσµεύει τα συµβαλλόµενα κράτη και όλα τα όργανά τους. Στην γνωµοδότηση αναλύεται διεξοδικά η θεµελίωση της αρχής της µη- επαναπροώθησης µε βάση το διεθνές δίκαιο προστασίας προσφύγων, τις σχετικές συνθήκες περιφερειακών διεθνών οργανισµών (την Σύµβαση της Αφρικανικής Ένωσης του 1969 για ορισµένες πτυχές των προβληµάτων των προσφύγων στην Αφρική, την Αµερικανική Σύµβαση ικαιωµάτων του Ανθρώπου κ.α.), το εθιµικό διεθνές δίκαιο και το διεθνές δίκαιο δικαιωµάτων του ανθρώπου (π.χ. την Σύµβαση κατά των Βασανιστηρίων και άλλης σκληρής απάνθρωπης ή ταπεινωτικής µεταχείρισης ή τιµωρίας του 1984, το ιεθνές Σύµφωνο Ατοµικών και Πολιτικών ικαιωµάτων του 1966 κ.α.). Σύµφωνα µε αυτή την πράξη τα κράτη υποχρεούνται να µην αποµακρύνουν, µε οποιονδήποτε τρόπο, (είτε πρόκειται για απέλαση, εκδίωξη, έκδοση, άτυπη µεταφορά, είτε για παράνοµη µεταφορά (απαγωγή), άρνηση εισόδου στα σύνορα κλπ.) ένα άτοµο προς άλλο κράτος, εάν, εξ αυτού του γεγονότος, το εν λόγω άτοµο θα εκτίθετο σε σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωµάτων του, όπως του δικαιώµατος στη ζωή, σε βασανιστήρια ή άλλη σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική µεταχείριση. Η απαγόρευση αυτή αφορά κάθε άτοµο που βρίσκεται στο έδαφος και υπό την δικαιοδοσία των κρατών-µερών σε συνθήκες προστασίας των δικαιωµάτων του ανθρώπου 2. Στο δεύτερο µέρος της γνωµοδότησης, η ΥΑΗΕΠ αναλύει την εξωεδαφική εφαρµογή της αρχής µη επαναπροώθησης. Εξετάζεται το εύρος της εδαφικής εφαρµογής του άρθρου 33 παρ. 1 της Σύµβασης της Γενεύης του 1951 µε βάση τα κριτήρια του διεθνούς δικαίου για την ερµηνεία των διεθνών συνθηκών, και ειδικότερα το άρθρο 31 της Σύµβασης της Βιέννης για το ίκαιο των Συνθηκών του Σύµφωνα µε την γνωµοδότηση, ο σκοπός, η πρόθεση και η έννοια του άρθρου 33 είναι ξεκάθαρα: η υποχρέωση των κρατών να µην επαναπροωθούν πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο σε κράτη όπου υπάρχει ο κίνδυνος δίωξης ή άλλης σοβαρής παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωµάτων εφαρµόζεται οπουδήποτε το κράτος ασκεί δικαιοδοσία, (στα σύνορα, σε διεθνή ύδατα, στο έδαφος άλλου κράτους κλπ). Παράλληλα, σύµφωνα µε το άρθρο 31 παρ. 3 της Σύµβασης της Βιέννης για το ίκαιο των Συνθηκών, για την ερµηνεία του υπό εξέταση κανόνα, πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη η πρακτική των κρατών σχετικά µε το θέµα αυτό, καθώς και σχετικοί κανόνες του διεθνούς δικαίου που εφαρµόζονται στα κράτη-µέρη στην Συνθήκη της Γενεύης του Η πρακτική των κρατών, που υποστηρίζει την άποψη περί εξωεδαφικής εφαρµογής της αρχής της µηεπαναπροώθησης, αντικατοπτρίζεται, σύµφωνα µε την γνωµοδότηση, και σε πολλά Συµπεράσµατα της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΥΑΗΕΠ 3. Επίσης, την άποψη αυτή υποστηρίζουν διεθνείς συνθήκες για την προστασία των προσφύγων και των ανθρωπίνων δικαιωµάτων που συνήφθησαν µετά το 1951, όπως η Σύµβαση της 1. Το άρθρο Ι του Πρωτοκόλλου του 1967 προβλέπει ότι συµβαλλόµενα µέρη δεσµεύονται να εφαρµόζουν και τα άρθρα 2-34 της Συνθήκης του Π.χ. αυτό κατέστη σαφές στα κράτη - µέρη του ιεθνούς Συµφώνου Ατοµικών και Πολιτικών ικαιωµάτων, σύµφωνα µε το Γενικό Σχόλιο Νο 31 της Επιτροπής Ανθρωπίνων ικαιωµάτων, το οποίο προβλέπει ότι η προστασία του Συµφώνου εκτείνεται σε όλα τα άτοµα, ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους, όπως τους αιτούντες άσυλο, τους πρόσφυγες και τους µετανάστες, τα οποία βρίσκονται στο έδαφος ή υπό την δικαιοδοσία των κρατών αυτών. 3. Βλ. π.χ. Συµπέρασµα Νο. 6 (XXVIII), Συµπέρασµα Νο 15 (XXX), Συµπεράσµα Νο 22 (XXXII) κ.α.

7 7 Αφρικανικής Ένωσης του 1969 για ορισµένες πτυχές των προβληµάτων των προσφύγων στην Αφρική, η Αµερικανική Σύµβαση ικαιωµάτων του Ανθρώπου του , η Σύµβαση κατά των Βασανιστηρίων του 1984 κ.α., καµία από τις οποίες δεν επιβάλλει εδαφικούς περιορισµούς στην υποχρεώση των κρατών για µη επαναπροώθηση. Ταυτόχρονα, εξετάζονται οι εξελίξεις σε σχετικούς τοµείς του διεθνούς δικαίου, σε σχέση µε την ερµηνεία του εδαφικού εύρους του άρθρου 31 παρ. 1 της Σύµβασης της Γενεύης. Το διεθνές δίκαιο προσφύγων και το διεθνές δίκαιο δικαιωµάτων του ανθρώπου είναι δύο τοµείς του διεθνούς δικαίου που αλληλοσυµπληρώνονται και αλληλοενισχύονται. Εποµένως, είναι απαραίτητο να διερευνηθούν και οι εξελίξεις στο διεθνές δίκαιο δικαιωµάτων του ανθρώπου. Όπως προαναφέρθηκε, τα κράτη δεσµεύονται από την υποχρέωσή τους να µην επαναπροωθούν πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο οι οποίοι βρίσκονται υπό την δικαιοδοσία τους. Το αποφασιστικό κριτήριο για να διαπιστωθεί πότε ένα άτοµο βρίσκεται υπό την δικαιοδοσία των κρατών αυτών, θεωρείται, σύµφωνα µε την Ύπατη Αρµοστεία, όχι η εδαφική κυριαρχία, ούτε η περιοχή στην οποία το κράτος έχει de jure κυρίαρχο έλεγχο, αλλά ο αποτελεσµατικός έλεγχος. Προς υποστήριξη της άποψης αυτής η Ύπατη Αρµοστεία σηµειώνει το Γενικό Σχόλιο Νο 31 της Επιτροπής Ανθρωπίνων ικαιωµάτων για τις Γενικές Νοµικές Υποχρεώσεις των κρατών µερών στο ιεθνές Σύµφωνο Ατοµικών και Πολιτικών ικαιωµάτων ( ΣΑΠ ) που αναφέρει ότι «... Ένα κράτος µέρος πρέπει να σέβεται και να διασφαλίζει τα δικαιώµατα που κατοχυρώνονται στο Σύµφωνο σε όλους όσους βρίσκονται υπό την εξουσία και τον αποτελεσµατικό έλεγχο του κράτους αυτού, ακόµα κι αν δεν βρίσκονται στο έδαφός του». Το σχόλιο αυτό αποκρυσταλλώνει πάγια νοµολογία της Επιτροπής Ανθρωπίνων ικαιωµάτων σχετικά µε την ευθύνη των κρατών για παραβιάσεις των δικαιωµάτων που προστατεύονται από το ΣΑΠ, οι οποίες διαπράττονται στο έδαφος τρίτου κράτους, ανεξάρτητα από την συναίνεση ή την αντίθεση του κράτους αυτού 5. Πρέπει επίσης να σηµειωθεί ότι η Επιτροπή, στα Τελικά Συµπεράσµατα 6 που διατύπωσε το 2006, µετά την εξέταση της δεύτερης και τρίτης περιοδικής έκθεσης των Η.Π.Α. (σύµφωνα µε το άρθρο 40 του ΣΑΠ ), καλεί τις Ηνωµένες Πολιτείες «να αναγνωρίσουν την εφαρµογή του Συµφώνου επί ατόµων που βρίσκονται υπό την δικαιοδοσία τους και εκτός του εδάφους τους, καθώς και σε περιόδους πολέµου». Το ιεθνές ικαστήριο έχει κρίνει επίσης ότι το ΣΑΠ, καθώς και άλλες διεθνείς συνθήκες προστασίας των δικαιωµάτων του ανθρώπου, εφαρµόζονται σε περιπτώσεις όπου τα κράτη ασκούν δικαιοδοσία εκτός του εδάφους τους 7. Και η Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων διατύπωσε την άποψη αυτή σε πολλά κείµενά της 8. Τέλος, η Ύπατη Αρµοστεία επικαλείται την νοµολογία του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου ικαιωµάτων του Ανθρώπου και της ι- Αµερικανικής Επιτροπής ικαιωµάτων του Ανθρώπου προς υποστήριξη αυτών των συµπερασµάτων. Σύµφωνα µε την ΥΑΗΕΠ, η ερµηνεία των διεθνών συνθηκών δικαιωµάτων του ανθρώπου από τα δικαστήρια, τα οιονεί δικαιοδοτικά και µη όργανα των διεθνών θεσµών, τυγχάνει εφαρµογής και στην απαγόρευση της επαναπροώθησης, λόγω της παρόµοιας φύσης τους και της κοινής νοµικής τους βάσης. Εποµένως, καταλήγει η ΥΑΗΕΠ, η περιοριστική ερµηνεία της υποχρέωσης µη επαναπροώθησης µόνο επί του εδάφους ενός κράτους µέρους στην Σύµβαση της Γενεύης του 1951, δεν θα ερχόταν µόνο σε αντίθεση προς τους όρους της εν λόγω διάταξης και τον σκοπό της Σύµβασης, αλλά θα ήταν αντίθετη και προς τους σχετικούς κανόνες του διεθνούς δικαίου δικαιωµάτων του ανθρώπου. Συνεπώς τα κράτη οφείλουν να τηρούν την υποχρέωση αυτή, οπουδήποτε ασκούν αποτελεσµατικό έλεγχο και εξουσία, και όχι µόνο εντός του εδάφους τους. Μ.Ρ. 4. Π.χ. το άρθρο 22 παρ. 8 της Σύµβασης αυτής προβλέπει ότι «Σε καµία περίπτωση δεν µπορεί ένας αλλοδαπός να απελαθεί ή να επιστραφεί σε µία χώρα, ανεξάρτητα του αν η χώρα αυτή είναι η χώρα καταγωγής του ή όχι, εάν στην χώρα αυτή υπάρχει κίνδυνος να παραβιαστεί το δικαιώµά του στη ζωή ή η προσωπική του ελευθερία. εξαιτίας της φυλής, της εθνικότητας, της θρησκείας, της κοινωνικής θέσης ή των πολιτικών ιδεών του.» 5. Βλ. π.χ. Αποφάσεις στις υποθέσεις Lopez Burgos/Ουρουγουάη, UN Doc. CCPR/C/13/D/52/1979, 29 Ιουλίου 1981 και Celiberti de Casariego/Ουρουγουάη, UN Doc. CCPR/C/13/D/56/1979, 29 Ιουλίου Επιτροπή ικαιωµάτων του Ανθρώπου, Εξέταση των Εκθέσεων που υποβάλλουν τα κράτη σύµφωνα µε το άρθρο 40 του ΣΑΠ, Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής, Καταληκτικές Παρατηρήσεις, CCPR/C/SR/2395, 27 Ιουλίου Βλ. Γνωµοδότηση του ιεθνούς ικαστηρίου Νοµικές Συνέπειες της Κατασκευής Τείχους τα Κατεχόµενα Παλαιστινιακά Εδάφη, (2004), 9 Ιουλίου 2004, παρ. 111, στην οποία το ικαστήριο απεφάνθη ότι οι διεθνείς συνθήκες ανθρωπίνων δικαιωµάτων εφαρµόζονται και «για πράξεις που διαπράττονται από τα κράτη κατά την άσκηση δικαιοδοσίας εκτός του εδάφους τους» και πιο πρόσφατα Υπόθεση για Ένοπλες ραστηριότητες στο Έδαφος του Κονγκό (Κονγκό/Ουγκάντα), (2005), 19 εκεµβρίου Συµπεράσµατα και συστάσεις της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων σχετικά µε την δεύτερη έκθεση των Η.Π.Α., UN Doc. CAT/C/USA/ CO/2, 25 Ιουλίου 2006 παρ. 14

8 8 Α Φ Ρ Ι Κ Η Ε Ι Ν Ω Ν Σ Ο Μ Α Λ Ι Α Σ Σ Υ Ν Ε Χ Ε Ι Α : Ε Ν Α Α Ε Ν Α Ο D É J À V U Α µυδρά αισιόδοξοι (;), αναµφισβήτητα ιδιαίτερα ανήσυχοι, παρουσιάζονται πλέον οι παρατηρητές της διεθνούς σκηνής απέναντι στη σοµαλική κρίση. Η σκεπτικιστική στάση µας στο προηγούµενο τεύχος δυστυχώς εν µέρει δικαιώνεται, γίνεται περισσότερο αντιληπτή εκ των υστέρων Η Σοµαλία και πάλι φλέγεται εν µέσω παρατηρητών επισήµων και µη εις θέαν ολόκληρης της διεθνούς κοινότητας που παρακολουθεί πιστά αλλά και παθητικά το έργο αυτό. Ας µιλήσουµε, όµως, µε συγκεκριµένα γεγονότα : Μάρτιος - Απρίλιος 2007 και η γενικότερη αίσθηση µετά την από Απόφαση 1744 του Συµβουλίου Ασφαλείας χαρακτηρίζεται από συγκρατηµένη, αλλά ξεκάθαρη αισιοδοξία, προς επίτευξη βηµάτων µε κατεύθυνση τη σταθεροποίηση της σοµαλικής πραγµατικότητας. Από τα µέσα Απριλίου, όµως, η σύγκρουση αναζωπυρώνεται και οι οδοµαχίες κυρίως στην πρωτεύουσα Mogadishu χαρακτηρίζονται από τους παρατηρητές ως οι σφοδρότερες από την εκκίνηση της - από 16ετίας - ταραχώδους ζωής της χώρας. Οι νεκροί αγγίζουν σύµφωνα µε εκτιµήσεις πολλές εκατοντάδες, ίσως και τους χιλίους. Η βία κλιµακώθηκε και το γεγονός αυτό τίθεται για µια ακόµη φορά επί τάπητος Ηνωµένων Εθνών. Υπενθυµίζουµε την από 26 Απριλίου 07 δήλωση του Γενικού Γραµµατέα του Οργανισµού Μπαν Κι- Μουν, ο οποίος και υπογραµµίζει την εντονότατη ανησυχία του (grave concern) απέναντι στην ανεξέλεγκτη βία που παρασύρει και πάλι εκατοντάδες θύµατα. Κατά µεγάλη πλειοψηφία τους, αθώοι πολίτες, οι οποίοι προστίθενται στη λίστα των εκατοντάδων χιλιάδων πλέον εσωτερικά µετακινούµενων αλλά και προσφύγων Η καταγραφή που επισήµως δίδεται από την Ύπατη Αρµοστεία για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και που επιβεβαιώνεται τόσο από κύρια όργανα του ΟΗΕ, όπως το Συµβούλιο Ασφαλείας, αλλά και το Γραφείο OCHA επί των Ανθρωπιστικών Υποθέσεων, καθώ ς και από π λή θο ς Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων µαρτυρεί το µέγεθος της ανθρώπινης καταστροφής : µονάχα από την πρωτεύουσα της Σοµαλίας έχουν διαφύγει περίπου άνθρωποι, αριθµός που ισοδυναµεί στο 1/3 του διαµένοντος στη σοµαλική πρωτεύουσα πληθυσµού!.. [Αξίζει να σηµειώσουµε ότι η Σοµαλία κατατάσσεται στην 4 η θέση στον κατάλογο της Ύπατης Αρµοστείας των ΗΕ για τους πρόσφυγες, αναφορικά µε τους εσωτερικά µετακινούµενους πληθυσµούς (IDP) ανά κράτος, µετά την Κολοµβία ( ), το Ιράκ ( ), το Σουδάν ( ) και το Αζερµπαϊτζάν ( ), µε τον τότε αριθµό να ανέρχεται στους !.. ] Μια συνεχής φυγή παρουσιάζεται, λοιπόν, ως το κυρίαρχο γνώρισµα της σοµαλικής κατάστασης, φυγή που συµµαχεί µε την εµφάνιση κι εξάπλωση επιδηµιών όπως η χολέρα, αλλά και απέλπιδες προσπάθειες, µε τα ναυάγια να συνεχίζονται και τα θύµατα να πολλαπλασιάζονται (βλ. ανακοινωθέντα από πλευράς ICRC, UNHCR, MKO όπως η International Crisis Watch κοκ). Η φρίκη επαναλαµβάνεται στο πολύπαθο αυτό κράτος στο Κέρας της Αφρικής. Έτσι επιβάλλεται µια διαφορετική προσέγγιση της αντίδρασης από πλευράς διεθνούς κοινότητας και ιδιαιτέρως από πλευράς Ηνωµένων Εθνών. Μέσα Απριλίου, κυρίαρχο είναι και πάλι το πολεµικό σκηνικό κυρίως στην πρωτεύουσα της χώρας. Η δηµοσιευθείσα Έκθεση του Γενικού Γραµµατέα των ΗΕ - έγγραφο S/2007/204 της 20 ης Απριλίου 2007 προτάσσει ευκρινώς την παύση των εχθροπρ αξιών κ αι α ποτρέπει στρατιωτικής φύσεως λύσεις. Ανατρέχει στην από Απόφαση του ΣΑ και παραθέτει τα πορίσµατα της ακόλουθης, υπό του ΓΓ, αποστολής τεχνικής αξιολόγησης ποικίλλων αντικειµένων (mission d evaluation technique multidisciplinaire ). Η τελευταία στόχευε, µεταξύ άλλων, στην επιτήρηση των υπό του εδαφίου 3 της Απόφασης 1744/07 ΣΑ, ήτοι της πολιτικής διαδικασίας και της απόπειρας εθνικής συµφιλίωσης. Στα συµπεράσµατά της, η αποστολή αυτή αρχικώς υπενθύµισε τη δεινή κατάσταση της Σοµαλίας εδώ και περίπου µια 16ετία : σε καθεστώς εµφυλίου πολέµου, χωρίς κεντρική βιώσιµη κυβέρνηση παρά τις 14 σε αριθµό πρωτοβουλίες ειρήνης που ελήφθησαν. Τόνισε δε ότι η σηµερινή της όψη παρουσίαζε µια αντιφατικότητα, µε ενδεχόµενο διττό τόσο της επίτευξης ίδρυσης αποτελεσµατικών διακυβερνητικών θεσµών, όσο και της επαναβύθισής της σε µια γενικότερη αποσταθεροποίηση. Στην Έκθεση αυτή, η αποστολή υπογράµµιζε την επανεµφάνιση συµπλοκών φατριακού χαρακτήρα στη σοµαλική πρωτεύουσα. Από πλευράς του, ο ΓΓ σε µεµονωµένες δηλώσεις του (βλ. την από δήλωση αλλά και την από περιοδική έκθεση αυτού για την κατάσταση στη Σοµαλία) θέτει ως πρωταρχικό στόχο την οικοδόµηση ή έστω την εκκίνηση µιας συµφιλίωσης µεταξύ φατριών, υποφατριών, αντιπαλόµενων µερών : της µεταβατικής κυβερνήσεως (TFG:Transitional Federal Government) και των αιθιοπικών - κατόπιν προσκλήσεως της πρώτης - παρόντων στρατευµάτων αφενός, των λιγότερο ή περισσότερο ένθερµων ισλαµιστών της Ένωσης Ισλαµικών ικαστηρίων (UIC: Union of Islamic Courts) αφετέρου. Από πλευράς Συµβουλίου Ασφαλείας, οι τελευταίες κινήσεις του κινούνται όπως και αυτές του ΓΓ συµφώνως προς το πνεύµα της S/RES/1744/07 : στην από 30 Απριλίου 2007 δήλωση του Προέδρου του (S/PRST/2007/13), µια σειρά από σηµεία στόχοι ξεκαθαρίζονται. Η προεδρική αυτή δήλωση του ΣΑ, υπερτονίζει την ανάγκη συµφιλίωσης και συντονισµού, τόσο των εκ των έσω δηλαδή µεταξύ των ως άνω αντιτιθέµενων - όσο και εκ των εκτός στενού πλαισίου καλούν τον ΓΓ να συντονίσει Αφρικανική Ένωση,

9 9 Αραβικό Σύνδεσµο και IGAD (Inter- Governmental Authority for the Development) Αναφορά δεν γίνεται, όµως, µόνο στη συµφιλίωση αλλά και στην αναγκαιότητα ανάπτυξης υγιούς και πλουραλιστικού διαλόγου (θυµίζουµε την εµµονή της 1744 για «all-inclusive dialogue»), µετά την αρχική, φυσικά, εξασφάλιση κατάπαυσης του πυρός Στον κοντινότερο δυνατό χρονικό ορίζοντα τοποθετείται η διεξαγωγή του Συνεδρίου της Εθνικής Συµφιλίωσης. Τέλος, αναφερόµενος στη δύναµη της AMISOM (A Mission In Somalia) υπό την αιγίδα της Αφρικανικής Ενώσεως, το ΣΑ χειροκροτεί τη µέχρι στιγµής κινητοποίηση και καλεί προς ενίσχυση προσφορά δυνάµεων. Στόχος παραµένει άλλωστε η αντικατάσταση αυτής από δύναµη των ΗΕ, κάτι που πρόκειται να τεθεί υπό εξέταση µετά τα µέσα Ιουνίου και την κατάθεση σχετικής Έκθεσης εκ µέρους του ΓΓ, περιλαµβανοµένου σ αυτήν και του Σχεδίου ράσης της δύναµης αυτής Από την όλη κατάσταση στη Σοµαλία, αλλά και τις περιβάλλουσες αυτήν διεθνείς εξελίξεις, ένα µοτίβο µοιάζει να επαναλαµβάνεται, µε σύσσωµη τη διεθνή κοινότητα να καταλαµβάνεται από αυτήν την εν προκειµένω θλιβερή και δυσοίωνη αίσθηση déjà vu Χ.. Η Λ Ι Β Ε Ρ Ι Α Σ Ε Θ Ε Τ Ι Κ Η Α Λ Λ Α Ε Υ Θ Ρ Α Υ Σ Τ Η Α Κ Ο Μ Α Π Ο Ρ Ε Ι Α Η Λιβερία, πολυτάραχη χώρα της υτικής Αφρικής, στιγµατίστηκε έντονα από τον εµφύλιο πόλεµο που ξέσπασε το 1989 και κόστισε τις ζωές περίπου 150,000 ανθρώπων, ώθησε 850,000 πρόσφυγες στις γειτονικές χώρες και, εντέλει, οδήγησε στην πλήρη κατάρρευση του νόµου και της τάξης. Η περίπτωση της Λιβερίας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθότι αποτελεί µία από τις πρώτες περιπτώσεις ένοπλης επέµβασης ενός περιφερειακού οργανισµού, της ECOWAS,στις οποίες η εξουσιοδότηση από τη µεριά του Συµβουλίου Ασφαλείας (ΣΑ) του ΟΗΕ, συνετελέσθη εκ των υστέρων. Όσον αφορά στο Συµβούλιο Ασφαλείας, παρά την αρχική του ακινησία, στη συνέχεια ενεργώντας υπό το Κεφάλαιο VII του ΧαρτΗΕ προχώρησε στην επιβολή µιας σειράς κυρώσεων, ενώ εξουσιοδότησε τη συγκρότηση και αποστολή δυνάµεων των ΗΕ, αρχικά της UNOMIL και εντέλει της UNMIL,η οποία δρα ακόµη. Οι εκλογές του Νοεµβρίου του 2005 και η ανάδειξη της Ellen Johnson-Sirleaf ως Λιβεριανής προέδρου σηµατοδότησαν το τέλος της δίχρονης µεταβατικής περιόδου και τη βελτίωση της κατάστασης στη χώρα. Μέσα σ αυτές τις συνθήκες, ο Γεν. Γραµµατέας του ΟΗΕ, στην 14 η Έκθεσή του, της 15 ης Μαρτίου 2007 (S/2007/151), προβαίνει στην αξιολόγηση της συντελεσθείσας προόδου της χώρας, που στοχεύει στην πλήρωση των προυποθέσεων για τη σταθεροποίηση και τη µελλοντική απόσυρση της UNMIL.Στην Έκθεσή του αναφέρει ότι η Λιβερία σηµειώνει σηµαντική πρόοδο στη σταθεροποίηση της ειρήνης,στη δηµοκρατία, όπως επίσης και στην αποκατάσταση της οικονοµίας µε την υπολογίσιµη διεθνή συνδροµή, ωστόσο υπογραµµίζει πως η Λιβερία αντιµετωπίζει ακόµη σηµαντικές αναπτυξιακές προκλήσεις, που προέρχονται από τα 14 χρόνια εµφύλιων µαχών.θεωρεί ακόµη πολύ σηµαντική την ανάπτυξη της εθνικής στρατηγικής ασφάλειας και τονίζει την πιθανότητα απειλής τόσο από τους ανέργους, συµπεριλαµβανοµένων και των πρώην µαχητών, όσο και από τις πρόσφατες εντάσεις στη Βουλή των Αντιπροσώπων, αλλά και από εξωτερικές αναταράξεις στην Ακτή Ελεφαντοστού και στη Γουινέα.Υπό το φως, λοιπόν, των προαναφερθέντων προκλήσεων, ο Γεν. Γραµµατέας συνιστούσε την παράταση της εντολής της UNMIL για µια περίοδο 12 µηνών,µέχρι δηλαδή τις 31 Μαρτίου Το Συµβούλιο Ασφαλείας,λαµβάνοντας υπόψιν την προαναφερθείσα έκθεση του Γενικού Γραµµατέα, υιοθέτησε οµόφωνα,στις 30 Μαρτίου 2007, την απόφαση 1750,σύµφωνα µε την οποία,ενεργώντας υπό το κεφάλαιο VII του ΧαρτΗΕ, παρατείνει την εντολή της UNMIL µέχρι τις 30 Σεπτεµβρίου 2007, επιβεβαιώνει την πρόθεσή του να αναθέσει στον Γενικό Γραµµατέα την ανασύνταξη των στρατευµάτων, ζητά από τον Γενικό Γραµµατέα να παρουσιάσει στην επόµενη έκθεσή του ένα λεπτοµερές σχέδιο απόσυρσης της Αποστολής, καλεί την Κυβέρνηση της Λιβερίας σε συνεργασία µε την UNMIL να προχωρήσει στην πλήρωση των στόχων αλλά και προσθέτει στην εντολή της UNMIL την παροχή διοικητικής και κάθε σχετικής υποστήριξης και ασφάλειας στις δραστηριότητες του Ειδικού ικαστηρίου για τη Σιέρα Λεόνε στη Λιβερία.Τέλος, αποφασίζει να παρακολουθεί ενεργά το ζήτηµα. Λίγο αργότερα, στις 27 Απριλίου 2007, το Συµβούλιο Ασφαλείας - αφού έλαβε υπόψιν την έκθεση του Πάνελ Ειδικών των Ηνωµένων Εθνών (4 Απριλίου 2007) υιοθέτησε οµόφωνα την απόφαση Με την απόφαση αυτή τερµάτισε µία 3χρονη περίοδο απαγόρευσης εισαγωγής διαµαντιών από τη Λιβερία, η οποία είχε επιβληθεί µε την απόφαση 1521(2003). Με αυτό τον τρόπο επιβράβευσε τη συνεργασία της Κυβέρνησης της Λιβερίας µε τη «ιαδικασία Κίµπερλι» (Kimberley Process), έναν µηχανισµό που είχε τεθεί για να αποτρέψει τα αποκαλούµενα «µατωµένα διαµάντια» να προσεγγίσουν τις ανά τον κόσµο αγορές. Τέλος, ενθάρρυνε την αρµόδια επιτροπή της «ιαδικασίας Κίµπερλι» να καταθέσει έκθεση µέσα σε 90 ηµέρες στο Συµβούλιο Ασφαλείας, αποφασίζοντας να παρακολουθεί το θέµα. Παρατηρείται ότι η κατάσταση στη Λιβερία παίρνει µία σταθεροποιητική πορεία,δίχως όµως αυτό να σηµαίνει πως δεν απαιτείται τεράστια ακόµη προσπάθεια για την κάλυψη των αναγκών της χώρας,κυρίως στους τοµείς της ανάπτυξης και της ασφάλειας. Εφιστάται λοιπόν µεγάλη προσοχή για τη διατήρηση και τη σταθεροποίηση της ειρήνης και της ασφάλειας τόσο λόγω εσωτερικών, πολιτικών αναταραχών, όσο και λόγω εξωτερικών πιθανών απειλών από τις γειτονικές χώρες. Τ.Π.

10 10 Ε Κ Λ Ο Γ Ε Σ Β Ι Α Σ Κ Α Ι Ν Ο Θ Ε Ι Α Σ Σ Τ Η Ν Ι Γ Η Ρ Ι Α Ο ι εκλογές της 21ης Απριλίου 2007 στη Νιγηρία στιγµατίστηκαν -κατά κοινή οµολογία- από βία και νοθεία. Οι εν λόγω εκλογές αν τελικά δεν ακυρωθούν θα αποτελέσουν ορόσηµο στην ιστορία της πολύπαθης χώρας, καθώς θα είναι η πρώτη φορά που µία εκλεγµένη κυβέρνηση παραδίδει την εξουσία σε µία άλλη µέσω νόµιµης διαδικασίας. Από της ανεξαρτησίας το 1960 από τη Μ. Βρετανία η χώρα ελέγχεται ουσιαστικά από τον στρατό εν µέσω πραξικοπηµάτων, η ηγεσία του οποίου κατηγορείται για ιδιοποίηση δισεκατοµµυρίων δολαρίων από τα έσοδα του πετρελαίου. Η διαδικασία, ωστόσο, σηµαδεύτηκε από θανάτους τουλάχιστον 50 πολιτών και από εκτεταµένη βία. Χαρακτηριστικό είναι πως η ΕΕ µέσω σχετικής δήλωσης της Προεδρίας έχοντας αποστείλει παρατηρητές - στην οποία εκφράζονται οι ανησυχίες της για τις παρατυπίες στη διαδικασία και τη χρήση βίας. Η δήλωση κλείνει τονίζοντας πως η Προεδρία θα εξετάσεις ενδελεχώς την τελική έκθεση των παρατηρητών της, καθώς και των πρεσβειών των κρατών µελών και καλεί την Κυβέρνηση της Νιγηρίας να διαφυλάξει την αξιοπιστία των εκλογικών αποτελεσµάτων. Ζ.Σ. Ε Υ Ρ Ω Π Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ι Κ Η Ε Ν Ω Σ Η Ι Α Κ Η Ρ Υ Ξ Η Τ Ο Υ Β Ε Ρ Ο Λ Ι Ν Ο Υ : Η «Ε Υ Ρ Ω Π Η Τ Ο Κ Ο Ι Ν Ο Μ Α Σ Μ Ε Λ Λ Ο Ν»... Μ Ι Σ Ο Σ Α Ι Ω Ν Α Σ Α Π Ο Τ Η Ν Υ Π Ο Γ Ρ Α Φ Η Τ Η Σ Σ Υ Ν Θ Η Κ Η Σ Τ Η Σ Ρ Ω Μ Η Σ Σ τις 25 Μαρτίου 2007 ανακοινώθηκε από τα «27» κράτη µέλη της ΕΕ η ιακήρυξη του Βερολίνου για τα 50 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης Ρώµης. Η ιακήρυξη τούτη, η πατρότητα της οποίας ανάγεται σε Γερµανούς διπλωµάτες, κατά κοινή οµολογία απογοήτευσε τους υπέρµαχους της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αλλά και γενικότερα τους ευρωπαίους πολίτες Ανεξάρτητα µε την άτυχη απόπειρα µεταφράσης του κειµένου στην ελληνική γλώσσα και όχι µόνο, διακρίνεται από ιδιαίτερη ασάφεια Αποφεύγοντας τη χρήση δυσνόητης ορολογίας η οποία θα ήταν µόνον προσιτή στους γραφειοκράτες των Βρυξελλών προτίµησε τη γενικολογία, η οποία δεν προσέγγιζε καν το κοινό ευχολόγιο.. Η ήλωση αρθρώνεται σε 3 µέρη και ένα προοίµιο. Στο προοίµιο της αποτυπώνεται η διαπίστωση πως η ευρωπαϊκή ενοποίηση «εξασφάλισε ειρήνη και ευηµερία, δηµιούργησε συνείδηση κοινότητας και βοήθησε στο ξεπεραστούν οι αντιθέσεις» και συνεχίζει κάνοντας ιδιαίτερη µνεία στα νέο-αφιχθέντα κράτη µέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Το πρώτο µέρος της ιακήρυξης περιλαµβάνει την σηµερινή πραγµατικότητα µέσα στην οποία αναπτύσσεται η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Ιδιαίτερα αναφέρεται πως επιδίωξη της ΕΕ είναι η ειρήνη, η ελευθερία, η δηµοκρατία και το κράτος δικαίου, ο αλληλοσεβασµός και το αίσθηµα ευθύνης, η ευηµερία και η ασφάλεια, η ανεκτικότητα και η συµµετοχή, ο σεβασµός στην ποικιλοµορφία, η δικαιοσύνης και η αλληλεγγύη. Στο δεύτερο µέρος επιβεβαιώνεται πως το κοινό ευρωπαϊκό ιδεώδες συνδυάζει την οικονοµική επιτυχία µε την κοινωνική ευθύνη. Η ιακήρυξη συνεχίζει µε τις κοινές προκλήσεις που αντιµετωπίζουν τα κράτη µέλη: την τροµοκρατία, το οργανωµένο έγκληµα και την παράνοµη µετανάστευση Έπειτα υπογραµµίζει πως η ΕΕ θα συνεχίζει να διαδραµατίζει ηγετικό ρόλο σε παγκόσµιο επίπεδο στην εξάλειψη της πείνας και των πολέµων, καθώς και στην προστασία του περιβάλλοντος. Το τρίτο µέρος, ως κατακλείδα της ιακήρυξης, περιλαµβάνει τους µελλοντικούς στόχους της ΕΕ, οι οποίο εδράζονται στην µέχρι σήµερα πορεία της Το τµήµα, όµως, αυτό είναι και εκείνο που διακρίνεται από τη µεγαλύτερη ασάφεια, υποδηλώνοντας την ανυπαρξία συναίνεσης στο βασικότερο ζήτηµα που ταλανίζει την ΕΕ του σήµερα: το µέλλον της, τη µελλοντική της θεσµική της διάρθρωση και το συµβατικό της βάθρο Ζ.Σ.

11 11 Τ Α Ε Γ Κ Λ Η Μ Α Τ Α Μ Ι Σ Ο Υ Σ Τ Ι Θ Ε Ν Τ Α Ι Ε Κ Τ Ο Σ Ε Υ Ρ Ω Π Α Ι Κ Ο Υ Ν Ο Μ Ι Κ Ο Υ Π Λ Α Ι Σ Ι Ο Υ ετά από σχεδόν 6 χρόνια πολιτικών διαβουλεύσεων Μ και έντονων αντιπαραθέσεων η ΕΕ θέτει εκτός νόµου την υποκίνηση ρατσισµού και ξενοφοβίας. Έτσι, το Συµβούλιο ικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων ( ΕΥ) της 19 ης Απριλίου 2007 ενέκρινε την υιοθέτηση σχετικής απόφασης πλαισίου σύµφωνα µε την οποία τιµωρείται µε ποινή φυλάκισης από 1 έως 3 έτη «η δηµόσια υποκίνηση σε βία ή µίσος, κατευθυνόµενη κατά οµάδας ατόµων ή µελών τέτοιας οµάδας επί τη βάσει φυλής, χρώµατος, θρησκείας, καταγωγής, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής». Οι ίδιοι κανόνες ισχύουν και για τα άτοµα που «δηµοσίως καταδικάζουν, αρνούνται ή καταφανώς εκχυδαΐζουν εγκλήµατα γενοκτονίας, εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήµατα πολέµου», στο µέτρο, ωστόσο, που αυτά έχουν αναγνωριστεί υπό το καταστατικό του ιεθνούς Ποινικού ικαστηρίου. Κατά κοινή οµολογία η διατύπωση του εν λόγω κειµένου είναι προσεκτικά επιλεγµένη ώστε να περιλαµβάνει µόνον την άρνηση του Ολοκαυτώµατος κατά τον Β Παγκόσµιο Πόλεµο και τη Γενοκτονία της Ρουάντα του 1994 χωρίς, όµως, να γίνεται ρητή αναφορά σε αυτές- αλλά να µην ποινικοποιεί την άρνηση της Γενοκτονία των Αρµενίων του 1915 επί Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, γεγονός το οποίο η Τουρκία αρνείται σθεναρά να αναγνωρίσει. Παραλλήλως, δεν ευοδώθηκε η προσπάθεια κάποιων Βαλτικών κρατών, καθώς και της Πολωνίας µε βαρύ κοµµουνιστικό παρελθόν να συµπεριληφθούν και εγκλήµατα του σταλινικού καθεστώτος. Είναι γεγονός, βέβαια, πως η πολιτική αυτή συµφωνία εγείρει σοβαρά ζητήµατα αναφορικά µε την ελευθερία του λόγου και ως εκ τούτου, όπως προαναφέρθηκε δόθηκε ιδιαίτερο βάρος στη διατύπωση του εν λόγω κειµένου. Ο προβληµατισµός τούτος εκφράστηκε έντονα από το Ηνωµένο Βασίλειο, την Ιρλανδία και τις Σκανδιναβικές Χώρες. Ως εκ τούτου το οιοδήποτε κείµενο υιοθετηθεί θα αποτελεί έναν ελάχιστο κοινό παρονοµαστή. Η άρνηση του Ολοκαυτώµατος, επί παραδείγµατι επιτρέπεται υπό τη Βρετανική νοµοθεσία περί ελευθερίας του λόγου, εκτός αν υποκινεί φυλετικό µίσος, ενώ έχει ποινικοποιηθεί σε Γερµανία και Αυστρία. Όπως έσπευσε να δηλώσει ο αρµόδιος Επίτροπος Franco Frattini «η συµφωνία του Συµβουλίου ΕΥ διατηρεί την ισορροπία µεταξύ σεβασµού των θεµελιωδών δικαιωµάτων και των ποινικών κολάσιµων πράξεων, και όχι ιδεών». Ζ.Σ. Ψ Η Φ Ι Σ Μ Α Τ Ο Υ Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Υ Κ Ο Ι Ν Ο Β Ο Υ Λ Ι Ο Υ Σ Χ Ε Τ Ι Κ Α Μ Ε Τ Ο Ν Χ Α Ρ Τ Η Π Ο Ρ Ε Ι Α Σ Γ Ι Α Τ Η Ν Ι Σ Ο Τ Η Τ Α Μ Ε Τ Α Ξ Υ Γ Υ Ν Α Ι Κ Ω Ν Κ Α Ι Α Ν Ρ Ω Ν τις 13 Μαρτίου 2007, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Ευρ. Κοινοβούλιο), ενέκρινε ψήφισµα (2006/2132(ΙΝΙ)) βασισµένο Σ στην Ανακοίνωση της Επιτροπής µε θέµα «Χάρτης Πορείας για την ισότητα µεταξύ γυναικών και ανδρών (COM(2006)0092). Το Ευρ. Κοινοβούλιο αναγνώρισε ότι οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι θύµατα κοινωνικών, επαγγελµατικών και άλλων διακρίσεων και ότι η εντεινόµενη οικονοµική παγκοσµιοποίηση τις επηρεάζει περισσότερο από τους άντρες. Το µη δεσµευτικό αυτό κείµενο το οποίο είναι ιδιαίτερα εκτενές, καλύπτει ένα ευρύ πεδίο θεµάτων από τον κοινοτικό προϋπολογισµό µέχρι την αναπτυξιακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την εµπορία ανθρώπων. Η προστιθέµενη αξία του εν λόγω ψηφίσµατος του Ευρ. Κοινοβουλίου εντοπίζεται στο ότι καλεί την Επιτροπή να αντιµετωπίσει την ισότητα των φύλων, όχι µόνο ως προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και ως «θεµελιώδη απαίτηση για το σεβασµό των δικαιωµάτων του ατόµου». Από τη σύνδεση της ισότητας των φύλων µε το σεβασµό των θεµελιωδών δικαιωµάτων, απορρέει η απαίτηση για υιοθέτηση εθνικών µέτρων και συντονισµό των κοινοτικών πολιτικών, µεταξύ άλλων, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι γυναίκες έχουν περιέλθει σε καθεστώς δουλείας, σε περιπτώσεις εγκληµάτων τιµής, βιαιοπραγιών, αναγκαστικών γάµων, πολυγαµίας ή πράξεων που αποσκοπούν στη στέρηση της ταυτότητάς τους όπως για παράδειγµα η επιβολή της µπούρκα, του τσαντόρ ή καλύµµατος του προσώπου. Το Ευρ. Κοινοβούλιο απαιτεί µηδενική ανοχή των κρατών στις παραπάνω περιπτώσεις. Για πρώτη φορά εξάλλου γίνεται λόγος για στέρηση της ταυτότητας των γυναικών, σε ψήφισµα για την ισότητα των φύλων, ενώ η παραβίαση αυτού του δικαιώµατος κρίνεται τόσο σοβαρή ώστε να παρατίθεται στην ίδια παράγραφο µε την εµπορία ανθρώπων. Όσον αφορά συγκεκριµένα την εµπορία ανθρώπων, το Ευρ. Κοινοβούλιο στο ψήφισµά του αναφέρεται στην ανάγκη περίθαλψης των θυµάτων και πιέζει τα κράτη µέλη που δεν το έχουν πράξει ακόµα, σε αυτές και η Ελλάδα, να επικυρώσουν τη Σύµβαση του Συµβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέµηση της εµπορίας ανθρώπων του Ένα άλλο ιδιαίτερα σηµαντικό σηµείο είναι το γεγονός ότι το Ευρ. Κοινοβούλιο, ζητά από την Επιτροπή να συµπεριλάβει στις ενταξιακές διαπραγµατεύσεις µε τρίτα κράτη, το κριτήριο του σεβασµού των δικαιωµάτων των γυναικών, ισόβαρο προς τα άλλα δικαιώµατα του ανθρώπου. Με άλλα λόγια, ζητά να λαµβάνονται υπόψη προκειµένου για την ένταξη ενός κράτους στην Ευρωπαϊκή Ένωση τυχόν διακρίσεις εις βάρος των γυναικών και κατά πόσο πέφτουν θύµατα βίας.

12 12 Το Ψήφισµα καινοτοµεί επίσης µε την αναφορά στα δικαιώµατα των «τρανσεξουαλικών» (transsexuals), καλώντας την Επιτροπή να συµπεριλάβει στο Χάρτη πορείας τα δικαιώµατα και προβλήµατα τους, σύµφωνα µε πρόσφατες αποφάσεις του ικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Αξίζει να αναφερθεί επίσης ότι το Ευρ. Κοινοβούλιο ζητά να ενσωµατωθεί το ζήτηµα της ισότητας των φύλων σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ (mainstreaming), συµπεριλαµβανοµένης της αναπτυξιακής πολιτικής µέσω των κοινοτικών προγραµµάτων τα οποία θα πρέπει να λαµβάνουν ιδιαίτερα υπόψη τους τις ανάγκες του γυναικείου πληθυσµού. Καλεί επίσης την Επιτροπή να δροµολογήσει τα πρώτα πιλοτικά προγράµµατα σχετικά µε την ενσωµάτωση της διάστασης του φύλου στο γενικό προϋπολογισµό της ΕΕ και στα κοινοτικά προγράµµατα. Όσον αφορά τις γυναίκες µετανάστες, το Ψήφισµα ζητά από τα κράτη µέλη της ΕΕ να εγκρίνουν συγκεκριµένες πρωτοβουλίες για τη χειραφέτηση και την ένταξη τους, στηρίζοντας επιχειρηµατικά τους σχέδια και δηµόσια forum όπου θα εκπροσωπούνται. Το Ευρ. Κοινοβούλιο ζητά, τέλος, από την Επιτροπή να υποβάλει πρόταση Οδηγίας για την καταπολέµηση της βίας κατά των γυναικών, ενώ θα πρέπει να υπάρξουν σαφείς στόχοι και προθεσµίες για την αύξηση της συµµετοχής των γυναικών σε όλες τις µορφές λήψης αποφάσεων, συµπεριλαµβανοµένης της πολιτικής ζωής. Φ.Α. Ψ Η Φ Ι Σ Μ Α Τ Ο Υ Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Υ Κ Ο Ι Ν Ο Β Ο Υ Λ Ι Ο Υ Τ Η Σ 1 5 Η Σ Μ Α Ρ Τ Ι Ο Υ Σ Χ Ε Τ Ι Κ Α Μ Ε Τ Ο Υ Σ Α Γ Ν Ο Ο Υ Μ Ε Ν Ο Υ Σ Σ Τ Η Ν Κ Υ Π Ρ Ο Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναγνωρίζει στο Ψήφισµά του αυτό το ανθρωπιστικό πρόβληµα των αγνοουµένων στην Κύπρο, την µεγάλη αγωνία και ψυχική δοκιµασία των συγγενών τους, η οποία διαρκεί δεκαετίες, και υπογραµµίζει ότι «πρέπει επιτέλους να τελειώσει». Σηµειώνει την επανενεργοποίηση της ιευρευνητικής Επιτροπής Αγνοουµένων ( ΕΑ) υπό την αιγίδα του Γενικού Γραµµατέα του ΟΗΕ και καλεί τα ενδιαφερόµενα µέρη να συνεργαστούν µε «ειλικρίνεια και εντιµότητα σχετικά µε την τύχη όλων των αγνοουµένων στην Κύπρο και να εφαρµόσουν πλήρως τη σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου Ανθρωπίνων ικαιωµάτων της 10 ης Μαϊου 2001» (Κύπρος/Τουρκίας, προσφυγή αριθµ /94). Το Κοινοβούλιο καλεί επίσης όλους όσους έχουν πληροφορίες και στοιχεία να τα παράσχουν στην ΕΑ και ζητά από το Συµβούλιο και την Επιτροπή της Ε.Ε. να ενδιαφερθούν ενεργά για το πρόβληµα, προσφέροντας µεταξύ άλλων χρηµατοδοτική ενίσχυση στη ΕΑ, και να συνεργαστούν στα πλαίσια αυτά µε τον Γενικό Γραµµατέα του ΟΗΕ. Τέλος, ζητά να παραπεµφθεί το θέµα στην αρµόδια επιτροπή του, µε στόχο να παρακολουθήσει, σε στενή συνεργασία µε την Επιτροπή, τις εξελίξεις του ζητήµατος και να υποβάλλει σχετικές περιοδικές εκθέσεις, η πρώτη µάλιστα θα πρέπει να υποβληθεί εντός εξαµήνου. Μ.Ρ. Ψ Η Φ Ι Σ Μ Α Τ Ο Υ Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Υ Κ Ο Ι Ν Ο Β Ο Υ Λ Ι Ο Υ Τ Η Σ 2 9 Η Σ Μ Α Ρ Τ Ι Ο Υ Σ Χ Ε Τ Ι Κ Α Μ Ε Τ Ο Μ Ε Λ Λ Ο Ν Τ Ο Υ Κ Ο Σ Σ Υ Φ Ο Π Ε Ι Ο Υ Κ Α Ι Τ Ο Ν Ρ Ο Λ Ο Τ Η Σ Ε Ε Λίγο µετά την τελική έκθεση για το µελλοντικό καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου του ειδικού απεσταλµένου του Γενικού Γραµµατέα του ΟΗΕ, Μάρτι Αχτισάαρι, της 26 ης Μαρτίου 2007, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε στις 29 Μαρτίου 2007, ψήφισµα για το µέλλον του Κοσσσυφοπεδίου και τον ρόλο της ΕΕ. Το Ψήφισµα αυτό παρουσιάζει πολύπλευρο ενδιαφέρον. Έτσι: Τονίζεται ότι η διευθέτηση του τελικού καθεστώτος του Κοσσυφοπεδίου κατόπιν διαπραγµατεύσεων πρέπει να αποτελέσει διεθνή προτεραιότητα και ότι δεν πρέπει να υπάρξει επιστροφή στην πρότερη κατάσταση του Κοσόβου, ή διαµελισµός, ή ένωσή του µε άλλη χώρα, ή µέρος άλλης χώρας. Αναγνωρίζεται ότι, µε την απόφαση 1244 του Συµβουλίου Ασφαλείας και την µακρά περίοδο διεθνούς διοίκησης, την οποία η απόφαση αυτή είχε ως αποτέλεσµα, σε συνέχεια της δράσης του ΝΑΤΟ και της παρουσίας του στο Κοσσυφοπέδιο, δηµιουργήθηκε µια «κατάσταση άνευ προηγουµένου στο διεθνές δίκαιο». Στηρίζεται η γενική πρόταση του Μ. Αχτισάαρι και η όλη διαδικασία που διεξάγεται από τα Ηνωµένα Έθνη για τον καθορισµό του τελικού καθεστώτος του Κοσόβου που θα εγγυάται «την σταθερότητα και την προστασία όλων των κοινοτήτων και την µακροπρόθεσµη και αυτοσυντηρούµενη οικονοµική και κοινωνική του ανάπτυξη», και εκφράζεται η άποψη ότι «η εθνική κυριαρχία υπό την εποπτεία της διεθνούς κοινότητας

13 13 αποτελεί την καλύτερη επιλογή για την διασφάλιση των στόχων αυτών». Εκτιµάται ότι µόνη αποδεκτή λύση θα είναι εκείνη η οποία θα παρέχει στο Κόσοβο πρόσβαση σε διεθνείς χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς ώστε να υπάρχει δυνατότητα για οικονοµική ανάκαµψη, θα προβλέπει διεθνή παρουσία για να διατηρηθεί ο πολυεθνοτικός χαρακτήρας του, θα υπάρχει διεθνής υποστήριξη για να εξασφαλιστούν αυτοσυντηρούµενα θεσµικά όργανα, θα δώσει στο Κόσοβο την δυνατότητα ενσωµάτωσής του στην Ευρώπη. Η λύση αυτή θα πρέπει να συνάδει προς το ιεθνές ίκαιο, σε σχέση µε το οποίο «δεν θα αποτελέσει νοµικό προηγούµενο». Υποστηρίζεται επίσης ότι η κατάσταση στο Κόσοβο «δεν µπορεί ουδόλως να συγκριθεί µε την κατάσταση σε άλλες περιοχές συγκρούσεων οι οποίες δεν τελούν υπό την διοίκηση των Ηνωµένων Εθνών». Εκφράζεται η ελπίδα για τον σχηµατισµό «ισχυρής και σαφώς φιλοευρωπαϊκής κυβέρνησης στην Σερβία» που θα συνεργάζεται πλήρως µε το ιεθνές Ποινικό ικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία. Επισηµαίνεται ότι η οριστική διευθέτηση θα πρέπει να περιλαµβάνει, µεταξύ άλλων, σαφή καθορισµό του ρόλου και της εντολής της διεθνούς πολιτικής παρουσίας και παρουσίας ασφαλείας, σεβασµό των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, προστασία πολιτιστικών και θρησκευτικών χώρων, διατάξεις για την δηµιουργία µιας ελαφρώς εξοπλισµένης πολυεθνικής δύναµης ασφαλείας του Κοσόβου, µε περιορισµένο πεδίο δράσης, δυνατότητες και λειτουργίες, υπό την αυστηρή επιτήρηση της νατοϊκής KFOR. Τονίζεται ότι η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να συνδράµει σε πολλά επίπεδα τις τοπικές αρχές και να έχει άµεσες διορθωτικές εξουσίες και, σε ορισµένες περιπτώσεις, εξουσίες υποκατάστασης σε τοµείς όπως η προστασία των µειονοτήτων, η ασφάλεια, ο τοµέας του δικαίου. Σηµειώνεται ότι µία νέα απόφαση του Συµβουλίου Ασφαλείας θα είναι πολύ σηµαντική για την µελλοντική δράση της ΕΕ στο Κόσοβο και, ελλείψει τέτοιας απόφασης, δεν θα πρέπει να γίνονται σχέδια για αυξηµένη συµµετοχή της ΕΕ, η οποία πρέπει πάντως να έχει λόγο σχετικά µε τους τελικούς όρους της διευθέτησης. Υποστηρίζεται η αναγκαιότητα δηµιουργίας αποστολής για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και την αµυντική πολιτική (ΕΑΑΠ) στο Κόσοβο, για την εφαρµογή του διακανονισµού στον τοµέα του κράτους δικαίου. Εκφράζεται ανησυχία ως προς την µετάβαση από την UNMIK προς το νέο ιεθνές Πολιτικό Γραφείο και επισηµαίνεται ότι οι προσωρινοί θεσµοί αυτοδιοίκησης του Κοσόβου θα χρειαστούν βοήθεια και χρόνο για να αναλάβουν τις νοµοθετικές και εκτελεστικές εξουσίες της UNMIK. Τέλος, µεταξύ άλλων, ζητείται πλήρης απόδοση ευθυνών και σεβασµός του κράτους δικαίου όσον αφορά τις κρατήσεις και άλλες ενέργειες της KFOR. Μ.Ρ. Σ Τ Ε Ν Ο Τ Ε Ρ Η Η Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Μ Ε Τ Α Ξ Υ E U R O J U S T Κ Α Ι Ι Ε Θ Ν Ο Υ Σ Π Ο Ι Ν Ι Κ Ο Υ Ι Κ Α Σ Τ Η Ρ Ι Ο Υ Στις 10 Απριλίου 2007 υπογράφηκε συµφωνία (letter of understanding) µεταξύ του Προέδρου της Eurojust Michael Kennedy και του Εισαγγελέα του ιεθνούς Ποινικού ικαστηρίου ( Π ) Luis Moreno-Ocampo. Αντικείµενο της εν λόγω συµφωνία είναι η στενότερη συνεργασία µεταξύ των δύο οργάνων. Η Eurojust, το ιδιότυπο δικαστικό όργανο της ΕΕ, όπως έχει χαρακτηριστεί, σκοπεύει να υπογράψει συµφωνίες και µε άλλα Ευρωπαϊκά όργανα, όπως η Europol και OLAF, ωστόσο, η συµφωνία µε το Π είναι η αυτή που εγκαινιάζει την νέα περίοδο συνεργασίας και εταιρικών σχέσεων της Eurojust και µάλιστα µε ένα διεθνές δικαιοδοτικό όργανο. Η Eurojust και το Γραφείο του Εισαγγελέα του Π συµφώνησαν να ενισχύσουν την µεταξύ τους επικοινωνία, να διερευνήσουν πιθανά πεδία συνεργασίας και να ανταλλάζουν εµπειρίας και τεχνογνωσία µη επιχειρησιακής φύσεως. Συγκεκριµένα, η συµφωνία στοχεύει στην προώθηση της ανταλλαγής γενικών και ειδικών πληροφοριών αναφορικά µε το οργανωµένο έγκληµα που δύναται να αποτελεί αντικείµενο κοινού ενδιαφέροντος και των δύο οργάνων. Επιπρόσθετα, η συµφωνία εκφράζει και την πρόθεση διερεύνησης υπογραφής µελλοντικά µιας επίσηµης συµφωνίας συνεργασίας. Ζ.Σ.

14 14 Σ Υ Μ Β Ο Υ Λ Ι Ο Τ Η Σ Ε Υ Ρ Ω Π Η Σ Ι Α Κ Ρ Α Τ Ι Κ Η Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Η Ε Ν Ω Π Ι Ο Ν Τ Ο Υ Ε Υ Ρ Ω Π Α Ι Κ Ο Υ Ι Κ Α Σ Τ Η Ρ Ι Ο Υ Ι Κ Α Ι Ω Μ Α Τ Ω Ν Τ Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Υ Μ Ε Τ Α Α Π Ο Π Ο Λ Λ Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α : Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α Κ Α Τ Α Ρ Ω Σ Ι Κ Η Σ Ο Μ Ο Σ Π Ο Ν Ι Α Σ Στις 26 Μαρτίου 2007 οι Γεωργιανές Αρχές κατέθεσαν στη Γραµµατεία του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου ικαιωµάτων του Ανθρώπου προσφυγή κατά της Ρωσικής Οµοσπονδίας βάσει της διαδικασίας του άρθρου 33 ΕΣ Α (διακρατική προσφυγή). Η προσφυγή αφορά σε γεγονότα που ακολούθησαν τη σύλληψη στη Τιφλίδα στις 27 Σεπτεµβρίου 2006 τεσσάρων Ρώσων στρατιωτών µε την κατηγορία της κατασκοπίας. Στις 4 Οκτωβρίου 2006 οι συλληφθέντες Ρώσοι αφέθησαν ελεύθεροι. Με την ίδια κατηγορία συνελήφθησαν από τις Ρωσικές Αρχές έντεκα Γεωργιανοί υπήκοοι. Η προσφεύγουσα διατείνεται πως η αντίδραση των Ρωσικών Αρχών στο εν λόγω γεγονός αποτελεί τµήµα µιας επίσηµης και συνεχιζόµενης κρατικής πρακτικής που παραβιάζει την ΕΣ Α και τα Πρόσθετα Πρωτόκολλα αυτής. Συγκεκριµένα διατείνεται για παραβιάσεις των εξής άρθρων: 3 (απαγόρευση απάνθρωπης και εξευτελιστικής µεταχείρισης και τιµωρίας), 5 (δικαίωµα στην ελευθερία), 8 (δικαίωµα στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή), 13 ΕΣ Α (περί αποτελεσµατικής δικαστικής προστασίας), 14 ΕΣ Α (απαγόρευση διακρίσεων), 18 (περιορισµοί άσκησης δικαιωµάτων). Άρθρα 1 (προστασία ιδιοκτησίας) και 2 (δικαίωµα στην εκπαίδευση) διότι επικαλείται την παραβίαση του Πρώτου Προσθέτου Πρωτόκολλου και των άρθρων 4 (προστασία από τη µαζική απέλαση αλλοδαπών) και. 1 (διαδικαστικά προστατευτικά µέτρα που σχετίζονται µε τη µαζική απέλαση αλλοδαπών) του Τετάρτου και Εβδόµου Πρωτοκόλλου. Οι εν λόγω παραβιάσεις προκλήθηκαν, κατά την προσφεύγουσα, από τις φερόµενες κακοποιήσεις Γεωργιανού πληθυσµού στη Ρωσική Οµοσπονδία. Η κυβέρνηση της Γεωργίας κάνει λόγο επίσης για τις συνθήκες κράτησης τουλάχιστον Γεωργιανών, όπως επίσης και για µαζικές και παράτυπες απελάσεις. Επιπρόσθετα, η Γεωργία υποστηρίζει πως η Ρωσική Οµοσπονδία κλείνοντας τα χερσαία, θαλάσσια και εναέρια σύνορα µεταξύ των δύο κρατών παρεµπόδιζε τις ταχυδροµικές επικοινωνίες και την πρόσβαση σε ένδικα µέσα για τους παθόντες. Από της ιδρύσεως του, το 1959, το ικαστήριο έχει εκδικάσει µόνο τρεις διακρατικές προσφυγές στις υποθέσεις Ιρλανδία κατά Ηνωµένου Βασιλείου (1978), ανία κατά Τουρκίας (2000) και Κύπρος κατά Τουρκίας (2001). Περαιτέρω, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ικαιωµάτων του Ανθρώπου έχει εξετάσει 17 διακρατικές προσφυγές µέχρι και το 1998, οπότε και έπαψε να υφίσταται. Ζ.Σ. Υ Π Ο Θ Ε Σ Η M A R K O V I C Κ Α Ι Λ Ο Ι Π Ο Ι / Ι Τ Α Λ Ι Α Σ : Χ Ρ Η Σ Τ Η Α Π Ο Ν Ο Μ Η Τ Η Σ Ι Κ Α Ι Ο Σ Υ Ν Η Σ V E R S U S Π Ο Λ Ε Μ Ι Κ Η Σ Π Ρ Α Ξ Η Σ Τ Ο Υ Κ Ρ Α Τ Ο Υ Σ Μ ε την από απόφαση του Ευρ Α επανήλθε στο προσκήνιο µετά την υπόθεση Bankovic και λοιποί / Βελγίου και λοιπών το ζήτηµα των νατοϊκών βοµβαρδισµών στην πρώην Γιουγκοσλαβία και γενικότερα της αποζηµίωσης των θυµάτων από τη στρατιωτική δράση κρατών και διεθνών οργανισµών. Με την προσφυγή τους (αρ. 1398/03) δέκα πολίτες της τότε Σερβίας- Μαυροβουνίου ισχυρίστηκαν παραβίαση του άρθρου 6 σε συνδυασµό µε το άρθρο 1 ΕυρΣ Α, κατόπιν απόφασης του Ανωτάτου ικαστηρίου της Ιταλίας που έκρινε ότι τα δικαστήρια της χώρας στερούνται αρµοδιότητας να εξετάσουν το αίτηµά τους για αποζηµίωση σχετικά µε βλάβη που υπέστησαν από τον βοµβαρδισµό του κτιρίου της σερβικής ραδιοτηλεόρασης. Στην υπόθεση παρενέβησαν µε προτάσεις τους το Ηνωµένο Βασίλειο και η Σερβία-Μαυροβούνιο. Στις διαδικασίες ενώπιον της ιταλικής δικαιοσύνης οι ενάγοντες ισχυρίστηκαν ότι τα ιταλικά δικαστήρια έχουν αρµοδιότητα να εκδικάσουν την υπόθεση, καθώς η Ιταλία, πέρα από τη συνεισφορά της στο οργανωτικό κοµµάτι των νατοϊκών επιχειρήσεων, είχε επιπλέον παραχωρήσει τις στρατιωτικές βάσεις από τις οποίες απογειώθηκε το αεροσκάφος που βοµβάρδισε το Βελιγράδι (σύµφωνα και µε το άρθρο 6 του Ιταλικού Ποινικού Κώδικα κατά το οποίο «το αδίκηµα θεωρείται ότι διαπράχθηκε σε ιταλικό έδαφος, εάν όλη ή µέρος της άδικης πράξης ή παράλειψης ή όλες ή κάποιες από τις συνέπειές της έλαβαν χώρα σε ιταλικό έδαφος»). Ωστόσο, το Ανώτατο ικαστήριο, µε την από απόφασή του, απέρριψε τις αιτιάσεις τους, αποφαινόµενο ότι η στρατιωτική δράση και τα µέσα των οποίων µετέρχεται το κράτος για να την πραγµατοποιήσει, δεν µπορεί να αποτελέσει αντικείµενο δικαιοδοτικής κρίσης, καθώς πραγµατοποιείται στο πλαίσιο των κυριαρχικών δραστηριοτήτων του κράτους (πράξεις iure imperii) τερµατίζοντας κατ αυτόν τον τρόπο τις διαδικασίες ενώπιον του πρωτοδικείου Ρώµης. Κατόπιν αυτού οι προσφεύγοντες έθεσαν ενώπιον του ικαστηρίου του Στρασβούργου ζήτηµα παραβίασης του άρθρου 6 1 ΕυρΣ Α. Το Ευρ Α στην απόφασή του δεν υπεισήλθε στο κρίσιµο ζήτηµα του χαρακτηρισµού της κρατικής πράξης ως κυριαρχικής ή όχι και στις συνέπειες που αυτό έχει αναφορικά µε τις στρατιωτικές δραστηριότητες που αντίκεινται σε

15 15 κανόνες του Α. Ακολούθως, δεν διευκρίνησε αν η υποχρέωση του κράτους προς αποζηµίωση, σύµφωνα µε το άρθρο 91 Πρόσθετου Πρωτοκόλλου Ι, κατόπιν παραβίασης των κανόνων του Α (καθορισµός µέσων και µεθόδων πολέµου, αρχή της διάκρισης µεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών στόχων) µπορεί να εγερθεί και από άτοµα ενώπιον εγχώριων ή διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων (έκανε µόνο µια µικρή αναφορά και επιβεβαιώνοντας κατ ουσία την ερµηνεία του Ιταλικού Ακυρωτικού). Αντίθετα, εξέτασε το κατά πόσο οι προσφεύγοντες υπάγονται στη δικαιοδοσία του εναγόµενου κράτους σύµφωνα µε το άρθρο 1 ΕυρΣ Α, καθώς οι εξεταζόµενες πράξεις δεν έλαβαν χώρα σε ιταλικό έδαφος, αλλά ούτε σε έδαφος κράτους µέλους του Συµβουλίου της Ευρώπης. Κατά την κρίση του Ευρ Α και σε αντίθεση µε την υπόθεση Bankovic, στις περιπτώσεις που κάποιος εισάγει µια υπόθεση προς εκδίκαση στα δικαστήρια κάποιου κράτους για παράνοµες εξωεδαφικές δραστηριότητες αυτού, υφίσταται αδιαµφισβήτητα, ανεξάρτητα από την κατάληξη της υπόθεσης, ο αιτούµενος για την εφαρµογή του άρθρου 1 ΕυρΣ Α «δικαιοδοτικός σύνδεσµος». Προχωρώντας στο κατά πόσο υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 1 ΕυρΣ Α περί χρηστής απονοµής της δικαιοσύνης, λόγω της απόφασης του Ιταλικού Ακυρωτικού ότι τα εγχώρια δικαστήρια στερούνται αρµοδιότητας να εξετάσουν την αίτηση αποζηµίωσης των προσφευγόντων, αποφάνθηκε κάνοντας µια εκτενή ανάλυση της νοµολογίας του Στρασβούργου σχετικά µε το άρθρο 6 και το πεδίο εφαρµογής του ότι δεν υπήρξε παραβίαση, αφού ο περιορισµός της πρόσβασης στη δικαιοσύνη δεν ήταν δυσανάλογος µε το σκοπό που επεδίωκε. Πιο συγκεκριµένα ανέφερε ότι το άρθρο 6 δεν µπορεί να δηµιουργήσει συγκεκριµένα δικαιώµατα στο κράτος αλλά µόνο να εξετάσει κατά πόσο τα δικαιώµατα που έχουν ενσωµατωθεί στην εσωτερική έννοµη τάξη πραγµατικά εφαρµόζονται και αν υπάρχει όντως πρόσβαση σε δικαστήριο. Στην παρούσα περίπτωση το Ευρ Α κρίνοντας ότι υπήρξε πρόσβαση σε δικαστήριο, το Ανώτατο Ακυρωτικό το οποίο δεν εξέτασε, βέβαια, την ουσία της υπόθεσης εκτίµησε ότι η απόφαση του δικαστηρίου αυτού να τερµατίσει τις διαδικασίες ενώπιον των εγχώριων δικαστηρίων, λόγω της φύσης των πολεµικών δραστηριότητων ως πράξεων καθαρά πολιτικών που δεν επιδέχονται δικαιοδοτικής εκτίµησης, ισοδυναµούσε µε νόµιµο περιορισµό της πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Η απόφαση αυτή του Ευρ Α δεν θα τερµατίσει τον διάλογο για τα όρια των κυβερνητικών πράξεων και το κατά πόσο αυτές µπορούν να µένουν στο απυρόβλητο, όταν παραβιάζονται θεµελιώδη δικαιώµατα του ανθρώπου, ειδικά αν λάβουµε υπόψη και την πλειοψηφία µε την οποία υιοθετήθηκε (10 προς 7). Σύµφωνα µε τους διαφωνούντες δικαστές του Ευρ Α, η απόφαση του Ανωτάτου ικαστηρίου να εµποδίσει την εκδίκαση της υπόθεσης, εφαρµόζοντας την αόριστη κατ αυτούς αρχή της πράξης του κράτους (acte de gouvernement), ισοδυναµούσε µε ανεπίτρεπτο περιορισµό του δικαιώµατος απρόσκοπτης πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Β.Σ. Ε Τ Η Σ Ι Α Έ Κ Θ Ε Σ Η Τ Η Σ E C R I Γ Ι Α Τ Η Ν Κ Α Τ Α Σ Τ Α Σ Η Ρ Α Τ Σ Ι Σ Μ Ο Υ Κ Α Ι Μ Ι Σ Α Λ Λ Ο Ο Ξ Ι Α Σ Σ Τ Η Ν Ε Υ Ρ Ω Π Η Τ Ο : «Η Π Ρ Α Γ Μ Α Τ Ι Κ Η Ι Σ Ο Τ Η Τ Α Α Π Ε Χ Ε Ι Α Π Ο Τ Η Ν Π Ρ Α Γ Μ Α Τ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α Σ Τ Η Ν Ε Υ Ρ Ω Π Η» H ετήσια έκθεση της Επιτροπής κατά του Ρατσισµού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI) προκαλεί πάντα ενδιαφέρον, αφού θέτει ζητήµατα που στη γηραιά ήπειρο δοκιµάζουν την πολιτική και κοινωνική ευαισθησία των κρατών. Στην πρόσφατη έκθεση της για το 2006, η Επιτροπή τονίζει το αυξανόµενο κλίµα εχθρότητας απέναντι σε Μουσουλµάνους κι αποδοκιµάζει τις τάσεις Ισλαµοφοβίας που παίρνουν διάφορες µορφές. ιατυπώνει έντονη ανησυχία για τα φαινόµενα αντισηµιτισµού, καταγγέλλει τις παραβιάσεις δικαιωµάτων του ανθρώπου σε οµάδες Ροµά, και Αθίγγανων, ενώ υπογραµµίζει ότι εστία προβληµατισµού παραµένει ο ρατσισµός ενάντια των Μαύρων. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση, οι τάσεις αυτές τροφοδοτούνται συχνά από κάποια ΜΜΕ, καθώς και από τη χρήση ρατσιστικών και ξενοφοβικών επιχειρηµάτων σε πολιτικές οµιλίες. Κύρια θύµατα της τάσης αυτής είναι οι µετανάστες, οι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, εν ολίγης οµάδες που συχνά στιγµατίζονται κατά την πολιτική αντιπαράθεση ως υπαίτιες για την ανεργία, απουσία ασφάλειας και την αύξηση των δηµοσίων δαπανών στις χώρες υποδοχής. Επιπλέον, η αντιµετώπιση της τροµοκρατίας µε την υιοθέτηση νοµοθεσίας που άµεσα ή έµµεσα ενισχύουν τις διακρίσεις και τα συνακόλουθα µέτρα δηµοσίων αρχών, συχνά οδήγησε σε αύξηση των επιπέδων εθνικών διακρίσεων και προκαταλήψεων από άτοµα και οµάδες. Η ECRI διαπίστωσε ότι οι διακρίσεις παραµένουν ένα σοβαρό πρόβληµα, καθώς παρά τις όποιες πολιτικές και δράσεις των κρατών δεν έχουν εξαλειφθεί, επισηµαίνοντας ότι το να καταγγέλλονται οι διακρίσεις ως παράνοµες δεν αρκεί. Προσπάθεια πρέπει να γίνει αναφορικά µε την επίλυση του προβλήµατος αυτού, που δεν είναι, όπως τονίζει, η ενσωµάτωση υπό την µέχρι τώρα έννοια. Η επιτυχηµένη ενσωµάτωση είναι µια διπλής κατεύθυνσης διαδικασία, µια διαδικασία αµοιβαίας αναγνώρισης που δεν έχει να κάνει τίποτα µε την αφοµοίωση. Αντίθετα, η ECRI συντάσσεται µε τη λύση της «ενσωµατωµένης κοινωνίας», που εµπεριέχει δηλαδή εξ ίσου την πλειοψηφούσα οµάδα µαζί µε τις µειονοτικές. Παράλληλα, σηµειώνει την ανάγκη παρακολούθησης των αρνητικών τάσεων που παρατηρούνται και τη λήψη επιπρόσθετων µέτρων σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο κατά των εκδηλώσεων ρατσισµού, ξενοφοβίας, αντισηµιτισµού και µισαλλοδοξίας. Η ECRI υπερθεµατίζει τη σηµασία εφαρµογής του 12ου Πρωτοκόλλου της ΕΣ Α που απαγορεύει τις διακρίσεις και καλεί τα

16 16 κράτη που δεν το έχουν επικυρώσει (ανάµεσά τους και η Ελλάδα) να προσχωρήσουν σε αυτό άµεσα. Τέλος, στην Έκθεση καταγράφονται οι δραστηριότητες της ECRI οι για το 2006 που ήταν οι ακόλουθες : Προσέγγιση από χώρα σε χώρα : Η Επιτροπή µέσω της επιτήρηση των κρατών, της υποβολής προτάσεων, συστάσεων, για την αντιµετώπιση των προβληµάτων αυτών, την επικουρία των κυβερνήσεων στη λήψη µέτρων αλλά και την σύνταξη εκθέσεων διασφαλίζει τον εποικοδοµητικό διάλογο µε τις εθνικές αρχές δίνοντας τη δυνατότητα εξεύρεσης λύσεων και αντιµετώπισης των φαινοµένων ρατσισµού. Στο πλαίσιο αυτό, συνέταξε εκθέσεις για τις εξής χώρες: Κύπρο, ανία, Ιταλία, Λουξεµβούργο, Ρωσία, Εσθονία, Λιθουανία, Ρουµανία, Ισπανία και Τουρκία, ενώ διεξήγαγε εννέα επιτόπιες επισκέψεις (Αρµενία, Αζερµπαϊτζάν, Φινλανδία, Γεωργία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Μονακό, Πορτογαλία και Σλοβενία) για τη συλλογή πληροφοριών για τις νέες εκθέσεις. Αναδεικνύεται επίσης ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών µε τη συµµετοχή Μη-Κυβερνητικών Οργανώσεων, που χρησιµοποιούνται από την Επιτροπή, ως µέσα για την παρακολούθηση της προόδου των κρατών. ράση σε Γενικές Θεµατικές : -µέσα από Συστάσεις Γενικής Πολιτικής που υιοθετούνται από την Επιτροπή και λειτουργούν ως κατευθυντήριες αρχές για τα κράτη. Στις 15 εκεµβρίου 2006, υιοθέτησε τη Σύσταση Γενικής Πολιτικής Νο 10 για την Καταπολέµηση του ρατσισµού και των Φυλετικών ιακρίσεων µέσα και διαµέσου της σχολικής εκπαίδευσης (βλ. Τετράδια, τεύχος 1). Αξίζει να σηµειωθεί ότι στη Σύσταση η εκπαίδευση αναφέρεται ως σηµαντικό εργαλείο καταπολέµησης του ρατσισµού και των διακρίσεων, ενώ όταν ελλοχεύουν αυτά τα φαινόµενα στο πεδίο αυτό οι συνέπειες είναι οδυνηρές για τα παιδιά κι ολόκληρη την κοινωνία. Προτείνει µάλιστα τη λήψη µέτρων για τη διασφάλιση υποχρεωτικής, ελεύθερης και ποιοτικής εκπαίδευση για όλους, καταπολέµηση του ρατσισµού και των εθνικών διακρίσεων στο σχολείο, και την εκπαίδευση του διδακτικού προσωπικού στο πλαίσιο του πολύπολιτισµικού σύγχρονου περιβάλλοντος. Παράλληλα, η Επιτροπή εργάστηκε για τη προετοιµασία της 11ης Σύστασης σχετικά µε την Καταπολέµηση του Ρατσισµού και των Εθνικών ιακρίσεων στην αστυνόµευση(policing), που αναµένεται να υιοθετηθεί µέσα στο µε την προσπάθεια καταπολέµησης του Ρατσισµού χωρίς να θίγεται η Ελευθερία Έκφρασης -και τη συλλογή εθνικών στοιχείων που θα δηµοσιευτούν το τρέχον έτος Συνεργασία µε τη κοινωνία των πολιτών µέσα από την ενίσχυση των σχέσεων µαζί της βάσει του Προγράµµατος ράσης του 2002 και την επιµέρους συνεργασία µε τα εθνικά ειδικευµένα όργανα, τη διοργάνωση συζητήσεων Στρογγυλής Τραπέζης σε εθνικό επίπεδο στα κράτη µέλη (µέσα στο 2006 πραγµατοποιήθηκαν στην Ισπανία, Κροατία, ανία), συναντήσεις µε διεθνείς ΜΚΟ, ανάπτυξη επικοινωνιακής στρατηγικής, Συνεργασία µε διεθνή οργανισµούς και όργανα, στο πλαίσιο της λειτουργίας τους, όργανα του Συµβουλίου της Ευρώπης, τον Ύπατο Αρµοστή για τα ικαιώµατα του Ανθρώπου, τον Ύπατο Αρµοστή για τους Πρόσφυγες, τον ΟΑΣΕ, την ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρατήρησης του Ρατσισµού και της Ξενοφοβίας µε µέσα και δράσεις που εξειδικεύονται στην Έκθεση. Μ.Π. Ο Ρ Γ Α Ν Ι Σ Μ Ο Σ Γ Ι Α Τ Η Ν Α Σ Φ Α Λ Ε Ι Α Κ Α Ι Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε Υ Ρ Ω Π Η Ε Τ Η Σ Ι Α Ε Κ Θ Ε Σ Η Τ Ο Υ Ο Α Σ Ε Γ Ι Α Τ Ο Στις 23 Απριλίου 2007, δηµοσιεύθηκε η ετήσια έκθεση των δραστηριοτήτων του ΟΑΣΕ για το Η έκθεση περιλαµβάνει αναλυτική παρουσίαση των δράσεων όλων των οργάνων του οργανισµού, πολιτικών και µη, τα κυριότερα επιτεύγµατα και κατευθυντήριες γραµµές στις οποίες κινήθηκε ο ΟΑΣΕ ως σύνολο για το περασµένο έτος. Σύµφωνα µε την έκθεση, ο Οργανισµός κινήθηκε κυρίως στους εξής άξονες: ενίσχυση της συνεργασίας για την καταπολέµηση του οργανωµένου εγκλήµατος, καταπολέµηση της παράνοµης διακίνησης ναρκωτικών ουσιών και της κάθε µορφής εµπορίας ανθρώπων. Επίσης, µια εκ των σηµαντικότερων προκλήσεων που κλήθηκε να αντιµετωπίσει ο ΟΑΣΕ ήταν η ενίσχυση της ίδιας της αποτελεσµατικότητάς του σε επίπεδο τόσο θεσµικό, όσο και σε επίπεδο στό- χων, ώστε να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απειλές απέναντι στην ασφάλεια στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο 2. Όπως παρουσιάζεται στην αναφορά του Βέλγου Προεδρεύοντα του ΟΑΣΕ Karel de Gucht, ψηλά στην agenda της Προεδρίας για το 2006 υπήρξε η αντιµετώπιση των «παγωµένων συγκρούσεων» (frozen conflicts) στο χώρο του ΟΑΣΕ στο Nagorno Karabakh, στη 1. Για την έκθεση βλ. στην ιστοσελίδα του ΟΑΣΕ στη διεύθυνση 2. Η ετήσια έκθεση χωρίζεται στα εξής µέρη: Αναφορά του Προεδρεύοντα, του Forum για τη Συνεργασία στον τοµέα της Ασφάλειας, της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΟΑΣΕ, των αποστολών, των οργάνων, της Γραµµατείας και τέλος των σχέσεων µε άλλους οργανισµούς στο χώρο του ΟΑΣΕ, εκτός αυτού και τους Ασιατικούς και Μεσογειακούς Εταίρους.

17 17 Μολδαβία και στη Ν. Οσσετία (Γεωργία) 3. Όπως γίνεται σαφές από την έκθεση που παρουσιάζεται, ο στόχος δεν επετεύχθη, παρά τις επανειληµµένες προσπάθειες και προτάσεις για ειδικό status των υπό συζήτηση περιοχών. Σηµαντικό ζήτηµα στο οποίο ενεπλάκη ενεργά ο Οργανισµός είναι αυτό της προώθησης κυρίως σε πολιτικό επίπεδο, µε ταυτόχρονες δράσεις στο πεδίο, της προσπάθειας οριοθέτησης του τελικού καθεστώτος της περιοχής του Κοσσόβου και της διάλυσης της ένωσης Σερβίας- Μαυροβουνίου, µε ταυτόχρονη αποδοχή του Μαυροβουνίου ως 56ου συµ- µετέχοντος κράτους στον ΟΑΣΕ. Οι αποστολές του ΟΑΣΕ στην ΝΑ Ευρώπη, την Ανατολική Ευρώπη, το Νότιο Καύκασο και την Κεντρική Ασία και οι δράσεις τους καταλαµβάνουν το µεγαλύτερο µέρος της ετήσιας έκθεσης του Οργανισµού. Στη ΝΑ Ευρώπη, οι δράσεις προσανατολίζονται κυρίως στην Ανθρώπινη ιάσταση του ΟΑΣΕ, τον εκδηµοκρατισµό, τα δικαιώµατα του ανθρώπου, του κράτος δικαίου αλλά και την προαγωγή των δικαιωµάτων των µειονοτήτων και την ενεργό συµµετοχή τους στην πολιτική ζωή. Σηµαντικός τοµέας των δράσεων ήταν και η προαγωγή της περιφερειακής συνεργασίας σε ζητήµατα επιστροφής προσφύγων και της εκδίκασης εγκληµάτων πολέµου, σε συνεργασία και µε το ιεθνές Ποινικό ικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία. Η ανεξαρτητοποίηση του Μαυροβουνίου και η σχεδόν αυτόµατη ένταξή του ως 56ου συµµετέχοντος κράτους στον ΟΑΣΕ σηµατοδοτήθηκε από τη δηµιουργία µιας νέας αποστολής µακράς διαρκείας στο Μαυροβούνιο, µε στόχο τη συνδροµή στην οικοδόµηση των θεσµών του νέου κράτους. Σύµφωνα µε την έκθεση, η πλέον επιτυχηµένη αποστολή είναι αυτή στην Κροατία, όπου αναγνωρίζεται η επιτυχής ολοκλήρωση της σε τέσσερις προγραµ- µατικούς τοµείς: αναδιάρθρωση του συστήµατος αστυνόµευσης, ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών, ελευθερία των µέσων ενηµέρωσης και διαµόρφωση ενός δηµοκρατικού πολιτικού συστήµατος στη χώρα. Σηµαντικότερος στόχος της Παρουσίας του ΟΑΣΕ στην Αλβανία ήταν η αναδιάρθρωση του εκλογικού συστήµατος της χώρας, ενώ στη Βοσνία Ερζεγοβίνη διεξήχθησαν για πρώτη φορά εκλογές σε πλήρη συµφωνία µε τα διεθνή standards. Στην περίπτωση του Κοσσόβου, οι δράσεις της αποστολής στα πλαίσια της UNΜΙΚ µετακινήθηκαν από την οικοδόµηση δηµοκρατικών θεσµών στην παρακολούθησή τους, ενώ ταυτόχρονα ενίσχυσε το µοντέλο της τοπικής και περιφερειακής διακυβέρνησης των κοινοτήτων της περιοχής. Η κυριότερη δραστηριότητα της αποστολής του ΟΑΣΕ στη Σερβία αφορούσε στην παρακολούθηση της εφαρµογής της νοµοθεσίας στη χώρα και του συστήµατος απονοµής δικαιοσύνης. Επίσης, η αποστολή στα Σκόπια συνέχισε το πρόγραµµά της για εκπαίδευση των αστυνοµικών αρχών και ενίσχυσης της κοινωνίας των πολιτών. Οι αποστολές στην Ανατολική Ευρώπη και τον Καύκασο δεν χαρακτηρίζονται από την ίδια ευρύτητα δράσεων και επιτυχία στον τοµέα της Ανθρώπινης ιάστασης. H προσπάθεια οικοδόµησης συνεργασίας και αποφυγής των εντάσεων στη Ν. Οσσετία, τη Μολδαβία και το Nagorno Karabakh, απορρόφησαν τις δραστηριότητες των αποστολών της περιοχής καθώς και η συνδροµή στην οικοδόµηση δηµοκρατικών θεσµών και παρακο-λούθηση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Παρά τις προσπάθειες του ΟΑΣΕ για το 2006, δεν επετεύχθη ουσιαστική πρόοδος στην αποφυγή των συγκρούσεων στις περιοχές αυτές, αλλά και κάποια λύση σε επίπεδο πολιτικό. Οι αποστολές και τα Γραφεία του ΟΑΣΕ επιδόθηκαν κυρίως σε προγράµµατα που αφορούσαν την προαγωγή του κράτους δικαίου, την καταπολέµηση της εµπορίας ανθρώπων και την ελευθερία των µέσων ενηµέρωσης. Ως προς τα Κέντρα του ΟΑΣΕ στην Κεντρική Ασία, µια περιοχή που συνιστά προτεραιότητα για τον Οργανισµό, σε µια προσπάθεια ενίσχυσης της παρουσίας του µετονοµάστηκε, στις 30 Ιουνίου 2006, το Κέντρο στην Τασκένδη, ως Συντονιστικό Πρόγραµµα στο Ουζµπεκιστάν, σηµατοδοτώντας µια νέα ενισχυµένη µορφή συνεργασίας. Το νέο αυτό γραφείο στοχεύει στη συνδροµή στις αρχές της χώρας σε ζητήµατα καταπολέµησης της τροµοκρατίας, της κοινωνικής και οικονοµικής ανάπτυξης και εφαρµογής των αρχών και κανόνων του ΟΑΣΕ, µε έµφαση στην προαγωγή της κοινωνίας των πολιτών. Οι πέντε αποστολές του ΟΑΣΕ στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας προσανατολίσθηκαν σε προγράµµατα που αφορούν την εµπορία ανθρώπων, την προαγωγή της ισότητας των φύλων και της θέσης της γυναίκας καθώς και την παρακολούθηση του συστήµατος απονοµής δικαιοσύνης. Η έκθεση των δραστηριοτήτων του Γραφείου ηµοκρατικών Θεσµών και Ανθρωπίνων ικαιωµάτων παρουσιάζει, πέραν της γνωστής δραστηριότητας επιτήρησης εκλογών, ιδιαίτερα σηµαντικές δράσεις επί συγκεκριµένων θεµάτων που αφορούν την Ανθρώπινη ιάσταση του Οργανισµού, όπως η κατάργηση της θανατικής ποινής στο χώρο του ΟΑΣΕ, η εφαρµογή της απόφασης 1325 του Συµβουλίου Ασφαλείας στην ΝΑ Ευρώπη, η προαγωγή των δικαιωµάτων των µελών των ενόπλων δυνάµεων, η καταπολέµηση της τροµοκρατίας µε ταυτόχρονο σεβασµό των δικαιωµάτων του ανθρώπου. Σηµαντικό µέρος των δράσεων του Γραφείου για το 2006 κατέλαβε η καταπολέµηση του ρατσισµού και η προαγωγή της ανεκτικότητας, µέσω ειδικών συµβουλευτικών εκθέσεων, σεµιναρίων και υλοποίησης συγκεκριµένων προγραµ- µάτων όπως το Law Enforcement Officer Programme on Combating Hate Crime που εφαρµόσθηκε στην Κροατία το Ως προς την επιτήρηση εκλογών, βαρύτητα δόθηκε στην παρακολούθηση της εφαρµογής των προτάσεων των αναφορών των αποστολών. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η έκθεση που εξέδωσε το 2006 το Γραφείο της Βαρσοβίας σχετικά µε τις δεσµεύσεις της Ανθρώπινης ιάστασης µε στόχο την ενίσχυση της αποτελεσµατικότητας του ΟΑΣΕ 4 περιλαµβάνοντας προτάσεις για την περαιτέρω εφαρµογή και ανάπτυξη της ιάστασης. Ο Ύπατος Αρµοστής του ΟΑΣΕ για τις Εθνικές Μειονότητες στα πλαίσια της ενασχόλησής του µε συγκεκριµένα θέµατα και σε συνεργασία µε οµάδα 3. Οι δράσεις αφορούσαν κυρίως την προσπάθεια προσέγγισης των αντιµαχόµενων µερών σε επίπεδο πολιτικό και η αποφυγή και άµβλυνση εντάσεων οι οποίες θα ενεργοποιούσαν τη σύγκρουση, µέσω συναντήσεων κορυφής αλλά και άλλου είδους µέτρα οικοδόµησης εµπιστοσύνης και διαµεσολάβησης µε συγκεκριµένες προτάσεις.

18 18 εµπειρογνωµόνων, εξέδωσε Προτάσεις για την Αστυνόµευση Πολύ-εθνοτικών Κοινωνιών. Επίσης ασχολήθηκε µε τη θ ε µ α τ ι κ ή ε ν ό τ η τ α ε ξ ε ύ ρ ε σ η ς ισορροπίας µεταξύ της ενσωµάτωσης των µελών εθνικών µειονοτήτων και του σεβασµού της διαφορετικότητάς τους, µε ιδιαίτερη προσήλωση στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας. Όπως κάθε έτος, ο Ύπατος Αρµοστής πραγµατοποίησε επισκέψεις και συναντήσεις µε τις αρχές αρκετών κρατών µελών, για τα οποία εξέδωσε εκθέσεις σχετικά µε τη θέση των εθνικών µειονοτήτων, τις εξελίξεις στις χώρες και προτάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης σε σχέση µε την εντολή του ως όργανο της προληπτικής διπλωµατίας. Ανάλογες δράσεις παρουσίασε και ο Εκπρόσωπος για την ελευθερία των µέσων ενηµέρωσης, µε έµφαση στην αντιµετώπιση συγκεκριµένων περιστατικών καταπάτησης της ελευθερίας των µέσων ενηµέρωσης. Ένα ακόµη σηµαντικό µέρος της έκθεσης συνιστά η αναφορά σχετικά µε τις εξελίξεις στις σχέσεις του ΟΑΣΕ µε άλλους οργανισµούς και µε τους Ασιατικούς και Μεσογειακούς Εταίρους του. Το Μόνιµο Συµβούλιο, σε απάντηση της έκκλησης του ΟΗΕ για ενίσχυση της συνεργασίας µε τους περιφερειακούς οργανισµούς, υιοθέτησε την ιακήρυξη για Συνεργασία µε τα Ηνωµένα Έθνη, ενώ ο ΟΑΣΕ εργάστηκε για την προαγωγή της πρωτοβουλίας των Ηνωµένων Εθνών για Συµµαχία των Πολιτισµών. Ο διάλογος µε την ΕΕ ενισχύθηκε, ενώ µε το ΣτΕ, µετά και την υπογραφή της Συµφωνίας Συνεργασίας για τ η ν συ νδροµή τ η ς τ οπικής διακυβέρνησης στη ΝΑ Ευρώπη, η συνεργασία πέρασε από την ανταλλαγή πληροφοριών στην υλοποίηση κοινών προγραµµάτων σε τέσσερις κυρίως τοµείς (τροµοκρατία, µειονότητες, εµπορία ανθρώπων και καταπολέµηση των διακρίσεων). Στο πεδίο, η συνεργασία µε κυβερνητικούς και µη κυβερνητικούς οργανισµούς συνεχίστηκε και εντατικοποιήθηκε, υπογραµµίζοντας και πρακτικά την στροφή του ΟΑΣΕ, ως σύνολο, προς τη συνεργασία και συντονισµό των δράσεων µε άλλα διεθνή όργανα και οργανισµούς. Η ετήσια έκθεση των δραστηριοτήτων του ΟΑΣΕ για το 2006, χαρακτηρίζεται κυρίως από την επιχειρησιακή στροφή του οργανισµού και όλων των θεσµών και οργάνων του, την ενασχόληση µε µια πληθώρα θεµάτων που αφορούν την Ανθρώπινη ιάσταση αλλά και το πολιτικό στοιχείο του καθεστώτος, το οποίο συχνά δεν επιτρέπει την αποτελεσµατική και αποφασιστική διευθέτηση συγκεκριµένων ζητηµάτων µε τα οποία ο οργανισµός και τα όργανά του ασχολείται εντατικά. Πράγµατι, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γενικός Γραµµατέας του Οργανισµού στο εισαγωγικό του µήνυµα, ο ΟΑΣΕ έχει «καλές ιστορίες να πει» για το έτος 2006, αλλά λόγω της ιδιαίτερης φύσης του περιορίζει την αποτελεσµατικότητά του κυρίως σε επίπεδο προτάσεων και «συνδροµής» στην εφαρµογή των δεσµεύσεων από τα συµµετέχοντα κράτη. Η εφαρµογή των αρχών και δεσµεύσεων της Ανθρώπινης ιάστασης εξακολουθεί να συνιστά πρόκληση για το επόµενο έτος. Η Σύνοδος Υπουργών του ΟΑΣΕ, στις Βρυξέλες (4-6 εκεµβρίου 2006), έθεσε τις κατευθυντήριες γραµµές για το 2007, τόσο σε επίπεδο πολιτικών όσο κ α ι σ ε ε π ί π ε δ ο π ρ ο σ π ά θ ε ι α ς ουσιαστικής αναδιάρθρωσης του οργανισµού, δίνοντας έµφαση στο ζήτηµα της τροµοκρατίας και του οργανωµένου εγκλήµατος. Μ.Σ. Σ Υ Ν Α Ν Τ Η Σ Η Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Σ Τ Ο Υ Ο Α Σ Ε Σ Χ Ε Τ Ι Κ Α Μ Ε Τ Η Ν Κ Α Τ Α Π Ο Λ Ε Μ Η Σ Η Τ Η Σ Τ Ρ Ο Μ Ο Κ Ρ Α Τ Ι Α Σ Κ Α Ι Τ Α Ι Κ Α Ι Ω Μ Α Τ Α Τ Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Υ τις 22 και 23 Μαρτίου 2007, πραγµατοποιήθηκε στη Βιέννη συνάντηση εργασίας του Γραφείου για τον εκδηµοκρατισµό Σ και τα δικαιώµατα του ανθρώπου του ΟΑΣΕ µε θέµα τη νοµική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις σχετικές µε την τροµοκρατία. Το Γραφείο δηµοσίευσε το κείµενο που αποτέλεσε τη βάση των συµπερασµάτων της συνάντησης µε τίτλο «Έκδοση και ικαιώµατα του Ανθρώπου υπό το πρίσµα της καταπολέµησης της τροµοκρατίας»( ODIHR.GAL/22/07). Το κείµενο επαναλαµβάνει πρόσφατη νοµολογία σχετικά µε την έκδοση, τα προσωρινά µέτρα προστασίας και τις διπλωµατικές εγγυήσεις και τις διεθνείς υποχρεώσεις των κρατών, για να καταλήξει σε συστάσεις τόσο προς τον ίδιο τον Οργανισµό όσο και προς τα κράτη µέλη του. Μεταξύ των συστάσεων και προτάσεων για το έργο του Γραφείου του ΟΑΣΕ προκειµένου να διευκολυνθούν και να ενηµερωθούν τα κράτη µέλη τόσο σε νοµοθετικό όσο και σε τεχνικό επίπεδο, προτείνεται η οργάνωση σεµιναρίων, συναντήσεων εργασίας και παρακολούθησης υποθέσεων έκδοσης ώστε να εντοπίζονται πιθανές δυσκολίες και λύσεις. Ο ΟΑΣΕ βρίσκεται στη διάθεση των κρατών µελών του µε επιπλέον πληροφορίες. Αρκεί, βέβαια, τα κράτη να θέσουν ουσιαστικά τα δικαιώµατα του ανθρώπου µεταξύ των προτεραιοτήτων τους. Φ.Α. 4. Common Responsibility, Commitments and Implementation, Report submitted to the OSCE Ministerial Council in response to MC Decision 17/05 on Strengthening the Effectiveness of the OSCE. Warsaw, 10 November 2006

19 19 V A R I A Υ Π Ο Θ Ε Σ Η Ε Ξ Ω Ε Α Φ Ι Κ Η Σ Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Η Σ Τ Ω Ν Ι Κ Α Ι Ω Μ Α Τ Ω Ν Τ Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Υ : R. ( A L S K E I N I A N D O T H E R S ) V. S E C R E T A R Y F O R D E F E N C E Σ τις και Απριλίου εκδικάσθηκε από το House of Lords, το ανώτατο δικαστήριο του Ην. Βασιλείου, η αίτηση αναίρεσης στην υπόθεση R. (Al- Skeini and others) v. Secretary for Defence, που αφορά τον θάνατο 6 Ιρακινών πολιτών από βρετανικά στρατεύµατα στο νοτιοανατολικό Ιράκ το Η υπόθεση αυτή είναι ιδιαιτέρως σηµαντική, καθώς σχετίζεται µε την εξωεδαφική εφαρµογή της Ευρωπαϊκής Σύµβασης ικαιωµάτων του Ανθρώπου (ΕυρΣ Α), της οποίας το Ην. Βασί λειο είναι συµβαλλόµενο µέρος, και συγκεκριµένα την εφαρµογή της ΕυρΣ Α και της Human Rights Act (1998) του Ην. Βασιλείου, για πράξεις των στρατευµάτων του εκτός του εδάφους του, εν προκειµένω στο Ιράκ όπου βρίσκονταν, ως κατέχουσα δύναµη, µετά την εισβολή στην χώρα της Coalition of the willing τον Μάρτιο του 2003, στην οποία συµµετείχε το Ην. Βασίλειο. Οι προσφεύγοντες ισχυρίζονται ότι τα δικαιώµατά τους που απορρέουν από το άρθρο 2 (δικαίωµα στη ζωή) και το άρθρο 3 (απαγόρευση βασανιστηρίων) της ΕυρΣ Α παραβιάστηκαν και, εποµένως, το Ην. Βασίλειο είναι υποχρεωµένο να διεξάγει ανεξάρτητη έρευνα για την αντιµετώπιση του ζητήµατος. Τα θύµατα είναι Ιρακινοί πολίτες οι οποίοι σκοτώθηκαν από βρετανικές δυνάµεις, και σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν µαρτυρίες και για βασανιστήρια. Οι βρετανικές δυνάµεις µάλιστα αναγνώρισαν το γεγονός ότι κάποια από τα θύµατα σκοτώθηκαν από δική τους υπαιτιότητα. Ένα από τα θύµατα, ο Baha Mousa συνελήφθη από τις βρετανικές δυνάµεις κατά την διάρκεια επιδροµής σε ξενοδοχείο στην Βασόρα, στο οποίο εργαζόταν, µαζί µε άλλους υπαλλήλους. Ο Baha Mousa κρατήθηκε από τις βρετανικές δυνάµεις για 3 µέρες και τελικά πέθανε κατά την διάρκεια της κράτησής του. Στο σώµα του βρέθηκαν 93 τραύµατα. Το βρετανικό High Court στην απόφασή του της 14 εκεµβρίου εκλήθη να κρίνει: 1) εάν τα περιστατικά αυτά εµπίπτουν στην δικαιοδοσία του Ην. Βασιλείου, ώστε να τυγχάνει εφαρµογής η ΕυρΣ Α και η Human Rights Act, και, 2) εάν, στην περίπτωση αυτή, παραβιάσθηκαν τα άρθρα 2 και 3 της ΕυρΣ Α σε σχέση µε την υποχρέωση διερεύνησης των θανάτων αυτών. Το πρωτοβάθµιο δικαστήριο απεφάνθηκε ότι η δικαιοδοσία των κρατών σύµφωνα µε το άρθρο 1 της ΕυρΣ Α είναι κυρίως εδαφική. Κατ εξαίρεση, η δικαιοδοσία ενός συµβαλλοµένου µέρους στην ΕυρΣ Α εκτείνεται και εκτός του εδάφους του, σε περιπτώσεις όπου αυτό ασκεί εξουσία, όπως σε πρεσβείες και προξενεία. Το δικαστήριο έκρινε ότι η εξαίρεση αυτή µπορεί να θεµελιωθεί και στην περίπτωση φυλακών, τις οποίες διατηρεί και διαχειρίζεται ένα κράτος-µέρος σε έδαφος άλλου κράτους, µη συµβαλλοµένου µέρους στην ΕυρΣ Α, µε την συναίνεσή του. Η εξαίρεση αυτή δεν µπορεί να θεµελιωθεί όµως συνολικά στο έδαφος κράτους µη συµβαλλοµένου µέρους στην ΕυρΣ Α, ακόµα κι όταν το έδαφός του βρίσκεται υπό τον αποτελεσµατικό έλεγχο του πρώτου κράτους. Εποµένως, το δικαστήριο έκρινε ότι η ΕυρΣ Α και η Human Rights Act εφαρµόζονται µόνο στην περίπτωση του Baha Mousa, ο οποίος κρατούνταν σε βρετανική στρατιωτική φυλακή, ενώ απέρριψε τις υπόλοιπες προσφυγές. Το δικαστήριο απεφάνθηκε όµως, ότι το Ην. Βασίλειο απέτυχε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του που απορρέουν από τα άρθρα 2 και 3 της ΕυρΣ Α, και συγκεκριµένα, την υποχρέωσή του να διεξάγει ανεξάρτητη έρευνα για τα περιστατικά αυτά. Το δευτεροβάθµιο δικαστήριο, (Court of Appeal), στην απόφασή του της 21 εκεµβρίου , απεφάνθηκε ότι η ΕυρΣ Α και η Human Rights Act εφαρµόζονται στην περίπτωση του Baha Mousa, αφού βρισκόταν υπό την εξουσία και τον έλεγχο των βρετανικών δυνάµεων στο Ιράκ. Το ικαστήριο αυτό έκρινε ότι η προστασία της ΕυρΣ Α επεκτείνεται όχι µόνο σε όσους βρίσκονταν σε βρετανικές φυλακές στο Ιράκ, αλλά και επί αυτών των οποίων η ελευθερία είχε περιοριστεί και βρίσκονταν υπό την βρετανική εξουσία και έλεγχο. Επιπλέον, το ικαστήριο αναγνώρισε τις ελλείψεις των στρατιωτικών ερευνών και τα εγγενή προβλήµατα που υπάρχουν σε έρευνες που δεν είναι ανεξάρτητες από την στρατιωτική ιεραρχία (παράγραφοι ). Το ικαστήριο αναγνώρισε την σηµαντική και µοναδική προστασία που παρέχεται από την ΕυρΣ Α, µέσω της θετικής υποχρέωσης, σύµφωνα µε τα άρθρα 2 και 3 αυτής, για την διεξαγωγή ανεξάρτητης έρευνας και ότι αυτή η προστασία µπορεί να εκτείνεται σε εδάφη εκτός Ευρώπης όπου τα συµβαλλόµενα µέρη ασκούν αποτελεσµατικό έλεγχο. Παρόλα αυτά, το ικαστήριο έκρινε ότι τα υπόλοιπα θύµατα δεν βρίσκονταν υπό τον έλεγχο και την εξουσία των βρετανικών δυνάµεων, διότι η ελευθερία τους δεν είχε περιοριστεί, αλλά και διότι οι βρετανικές δυνάµεις δεν ασκούσαν αποτελεσµατικό έλεγχο στην περιοχή του Νοτίου 1. Case No: CO/2242/ Case No: C1/2005/0461, C1/2005/0461B

20 20 Ιράκ όπου συνέβησαν τα εν λόγω περιστατικά (παράγραφος 124). Αναγνώρισε, όµως, το δικαίωµα των οικογενειών των θυµάτων να προσφύγουν στο House of Lords. Στην δίκη παρενέβησαν 11 ανθρωπιστικές οργανώσεις, αφού σύµφωνα µε δηλώσεις τους, «η αποτυχία του να θεωρηθούν τα κράτη υπόλογα για παραβιάσεις θεµελιωδ ών δικαιωµάτων, ενέχει τον κίνδυνο να δηµιουργηθεί πρακτική και προσδοκία ατιµωρησίας». Παράλληλα, στις 13 Μαρτίου 2007, ολοκληρώθηκε η ιστορική στρατιωτική δίκη των επτά κατηγορουµένων για τον βασανισµό και τον θάνατο του Baha Mousa, που χαρακτηρίζεται από ορισµένους ως η πιο σηµαντική στρατιωτική δίκη των τελευταίων ετών, κατά την οποία ο δεκανέας Donald Payne υπήρξε ο πρώτος Βρετανός στρατιώτης που καταδικάστηκε για έγκληµα πολέµου (για απάνθρωπη µεταχείριση, την οποία και οµολόγησε). Οι υπόλοιποι κατηγορούµενοι στρατιωτικοί αθωώθηκαν. Πρέπει όµως να σηµειωθεί, ότι οι στρατιωτικές διαδικασίες για την διερεύνηση της υπόθεσης έχουν εγείρει πολλές αµφιβολίες σχετικά µε την αµεροληψία και την ανεξαρτησία τους, και υποστηρίζεται ότι δεν είναι δυνατόν ο στρατός να διερευνήσει ο ίδιος αυτές τις περιπτώσεις και να «τιµωρήσει τον εαυτό του». Αναµένουµε µε ενδιαφέρον την απόφαση του ανωτάτου δικαστηρίου του Ην. Βασιλείου, καθόσον αφ ενός µεν αφορά την εξωεδαφική εφαρµογή της ΕυρΣ Α, εξαιρετικά κρίσιµο ζήτηµα του ιεθνούς ικαίου και του ικαίου των ικαιωµάτων του Ανθρώπου, αφού πολλαπλασιάζονται και ποικίλουν οι περιπτώσεις όπου τα συµβαλλόµενα κράτη ασκούν εξουσίες και αρµοδιότητες εκτός του εδάφους τους, αφ ετέρου δε αφορά την εφαρµογή της Human Rights Act, που θα χρησιµεύσει ως βάση για να οδηγηθούν στην δικαιοσύνη, µέσω εθνικών δικαστηρίων (εν προκειµένω βρετανικών), όργανα του κράτους που διέπραξαν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων, αλλά και ενδεχοµένως εγκλήµατα πολέµου, εκτός της εδαφικής κυριαρχίας του κράτους τους. Στην περίπτωση του Ιράκ, η αναγκαιότητα να οδηγηθούν οι υπαίτιοι των παραβιάσεων στην δικαιοσύνη είναι ακόµη µεγαλύτερη, λόγω της ασυλίας που έχει αποδοθεί στο προσωπικό της Coalition of the Willing (Coalition Provisional Authority Order 17), το οποίο εξαιρείται από την δικαιοδοσία όλων των δικαστηρίων του Ιράκ. Μ.Ρ. Μ Η Ν Υ Σ Η Κ Α Τ Α R U M S F E L D Γ Ι Α Ε Γ Κ Λ Η Μ Α Τ Α Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ Μ ήνυση 220 σελίδων κατατέθηκε στο Γερµανό Οµοσπονδιακό Εισαγγελέα στην Καρλσρούη κατά του πρώην Υπουργού Αµύνης των ΗΠΑ Donald Rumsfeld για εγκλήµατα πολέµου. Η µήνυση κατατέθηκε τον Νοέµβριο 2006 από το Center for Constitutional Rights (CCR) και την Berlin's Republican Lawyers' Association εξ ονόµατος 12 κρατουµένων 11 Ιρακινών και 1 Σουδανού και στρέφεται κατά του πρώην Υπουργού των ΗΠΑ καθώς και άλλων 11 πρώην και νυν Αµερικανών αξιωµατούχων, περιλαµβανοµένου και του Γενικού Εισαγγελέα Alberto Gonzales και τον πρώην ιευθυντή της CIA George Tenet, οι οποίοι είτε διέταξαν τη χρήση βασανιστηρίων επί κρατουµένων στις φυλακές του Γκουντάναµο της Κούβας και στο Ιράκ, είτε θεσµοθέτησαν νοµοθεσία που τα νοµιµοποιεί. Οι µηνυτές δηλώνουν πως επέλεξαν την Γερµανία ως forum λόγω του Κώδικα Εγκληµάτων κατά του ιεθνούς ικαίου (Code of Crimes Against International Law) που καθιερώθηκε το 2002 και ο οποίος χορηγεί οικουµενική δικαιοδοσία σε υποθέσεις εγκληµάτων πολέµου ή εγκληµάτων κατά της ανθρωπότητας. Επιπροσθέτως, υπό τον εν λόγω Κώδικα υπέχουν ευθύνης οι στρατιωτικοί ή µη διοικητικές που αποτυγχάνουν να αποτρέψουν τους υφισταµένους από το να διατελέσουν τέτοιου είδους πράξεις. Όπως χαρακτηριστικά υπογραµµίζεται, η κίνηση αυτή αποτελεί µια τελευταία απόπειρα\, καθώς οι ΗΠΑ δεν προτίθενται να διερευνήσουν τις υποθέσεις για τις φερόµενες παραβιάσεις που διαπράχθηκαν από αξιωµατούχους τους και ενώ αρκετοί Αµερικανοί στρατιώτες αντιµετωπίζουν τη στρατιωτική δικαιοσύνη για την κακοποίηση - σωµατική και σεξουαλική- των κρατουµένων στις υπό Αµερικανική διοίκηση φυλακές του Abu Ghraib στο Ιράκ, οι ανώτεροι τους εκφεύγουν της οιασδήποτε δικαιοσύνης. Συγκεκριµένα, οι κρατούµενοι εξ ονόµατος των οποίων υποβλήθηκε η µήνυση, διατείνονται πως είναι θύµατα κακοµεταχείρισης περιλαµβανοµένων ηλεκτροσόκ, αγρίων ξυλοδαρµών, στέρησης ύπνου και τροφής και σεξουαλικής κακοποίησης. Το Πεντάγωνο, ωστόσο, αρνείται κατηγορηµατικά τη χρήση βασανιστηρίων τόσο στις φυλακές του Ιράκ όσο και στο Γκουαντάναµο της Κούβας. Ο Γερµανός Οµοσπονδιακός Εισαγγελέας θα πρέπει πλέον να αποφασίσει αν θα εκδώσει εντάλµατα για περαιτέρω έρευνα επί των καταγγελιών. Ωστόσο, τούτη είναι η δεύτερη φορά στην οποία καλείται η Γερµανική ικαιοσύνη να διερευνήσει σχετικές καταγγελίες κατά του πρώην Υπουργού Αµύνης των ΗΠΑ. Ήδη, από το Φεβρουάριο του 2005 εισαγγελείς απέρριψαν σχετικές αιτήσεις, διατεινόµενοι πως τα Γερµανικά δικαστήρια δεν έχουν δικαιοδοσία να κρίνουν επί υποθέσεων τις οποίες θα χειρίζονταν καλύτερα η Αµερικανική δικαιοσύνη Αρκετοί νοµικοί, ωστόσο, δηλώνουν πως µελλοντικά ο κος Rumsfeld ίσως αντιµετωπίσει προβλήµατα αν αποφασίσει να ταξιδέψει στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, δεδοµένης και της σχετικής άρσης των ασυλιών που συνόδευαν το δηµόσιο του αξίωµα. Να σηµειωθεί ότι εκτός των σχετικών νοµικών ερεισµάτων που παρέχει η Γερµανική δικαιοταξία υφίστανται και πολιτικοί λόγοι για την επιλογή του εν λόγω forum. Η Γερµανία αν και αντιτίθετο στον πόλεµο κατά του Ιράκ, εµπλέκεται µε τον Αµερικανικό στρατό. Αρκετοί αξιωµατούχοι που συνδέονται µε τα βασανιστήρια στο Abu Ghraib ήταν τοποθετηµένοι σε Αµερικανικές βάσεις στη Γερµανία. Αµερικανικές αεροπορικές βάσεις χρησιµοποιήθηκαν, επίσης, κατά τον πόλεµο του Ιράκ και αρκετές από τις διαβόητες πτήσεις της CIA προσγειώθηκαν σε Γερµανικά αεροδρόµια.