ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΣΠΟΥΔΕΣ ΝΟΤΙΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΣΠΟΥΔΕΣ ΝΟΤΙΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «Προάσπιση των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε. Νομικό πλαίσιο, θεσμοί, όργανα, διαδικασίες» ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΘΗΝΑ Χ. ΔΟΥΛΓΕΡΑΚΗ Α.Μ. 248/2010 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ Δ. ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΗΣ ΚΟΜΟΤΗΝΗ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : Εισαγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : Οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ και το μέτρο της παρέμβασης της Κοινότητας στο ποινικό δίκαιο των κρατών μελών. 2.1) Η ταυτότητα των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ ως (κοινοτικού) εννόμου αγαθού ) Οικονομικά συμφέροντα της Ε.Ε. και των κρατών μελών: Προβάδισμα ενωσιακού δικαίου ή εθνικής νομοθεσίας ) Η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε. και το μέτρο της παρέμβασης της Ε.Ε. στο ποινικό δίκαιο των κρατών μελών. Αναζητώντας κοινοτική αρμοδιότητα για την ποινική καταστολή. α) Γενικά β) Η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας και το μέτρο της παρέμβασής της στα κράτη μέλη για την ποινική τους προστασία μέχρι πριν από τη Συνθήκη της Λισαβόνας γ) Η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας και το μέτρο της παρέμβασής της στα κράτη μέλη για την ποινική τους προστασία μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας ) Οι προβληματισμοί γύρω από το ζήτημα της επιβολής υποχρέωσης στα κράτη μέλη να προβλέπουν ποινικές κυρώσεις για παραβιάσεις του κοινοτικού δικαίου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : Η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πέρασμα των χρόνων- Ιστορική Αναδρομή. α) Γενικά β) Ιστορική εξέλιξη: οι σημαντικότεροι σταθμοί στην προσπάθεια προάσπισης των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας β.1) Η στρατηγική της εξομοίωσης β.2) Η στρατηγική της συνεργασίας β.3) Η Σύμβαση PIF (Σύμβαση σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων) β.4) Η στρατηγική της εναρμόνισης

3 β.5) Το Σχέδιο του Corpus Juris Το ευρωπαϊκό εγχείρημα διαμόρφωσης κοινών ποινικών κανόνων β.6) Η πρόταση Οδηγίας για την ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας β.7) Η πρόταση της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Εισαγγελικής Αρχής και τον σχεδιασμό των εγκλημάτων κατά των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας στα πλαίσια του Α Πυλώνα- Πράσινη Βίβλος για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας β.7.ι) Τα επιχειρήματα της Επιτροπής υπέρ της δημιουργίας μίας Ευρωπαϊκής Εισαγγελικής Αρχής στην Πράσινη Βίβλο και η νομική βάση για τη δημιουργία της β.8) Η Απόφαση του ΔΕΚ της για την κοινοτική αρμοδιότητα επιβολής υποχρέωσης ποινικοποίησης β.9) Η Συνθήκη της Λισαβόνας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο : Νομικό πλαίσιο για την προάσπιση των κοινοτικών οικονομικών συμφερόντων. α) Γενικά β) Το πρωτογενές δίκαιο γ) Το παράγωγο δίκαιο δ) Συνοπτική επισκόπηση του Διεθνούς Θεσμικού Πλαισίου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο :Όργανα, θεσμοί και διαδικασίες για την προάσπιση των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 5.1) Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) ) Η συνεργασία της OLAF με ιδρύματα και θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωση ) Η Συμβουλευτική Επιτροπή για το Συντονισμό της Καταπολέμησης της απάτης (CoCoLAF) ) Διοργανική Συμφωνία σχετικά με τις εσωτερικές έρευνες που πραγματοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης ) Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο ) Τα Προγράμματα «ΗΡΑΚΛΗΣ» Ι και ΙΙ

4 5.7) Σχέδιο δράσης προς ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο εσωτερικού ελέγχου ) Αμοιβαία διοικητική συνδρομή ) Νέα προσέγγιση για την καταπολέμηση της απάτης ) Διοικητική συνεργασία για τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής του Φ.Π.Α. και την καταπολέμηση της απάτης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο : Συμπεράσματα- Επίλογος ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 4

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε την πορεία της έχοντας λάβει αρχικά μία καθαρά οικονομική ταυτότητα. Είναι ευρέως γνωστό ότι η ΕΕ αποτελεί μετεξέλιξη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. Οι λαοί της Ευρώπης, μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν δεχθεί μεγάλο πλήγμα, κυρίως στον οικονομικό τομέα. Η ανάγκη για να ορθοποδήσουν οικονομικά ήταν λοιπόν επιτακτική, έπρεπε να αναδιοργανώσουν τις οικονομίες τους και να προσπαθήσουν να αναπτυχθούν από την αρχή. Έτσι η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ ξεκίνησε ως μία καθαρά οικονομική οντότητα με κύριο στόχο της να ανορθώσει και να προστατεύσει τα οικονομικά συμφέροντα των λαών της, βασιζόμενη πρωτίστως στην οικονομική συνεργασία των κρατών μελών της, στην ελεύθερη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών, σταδιακά και με σταθερά βήματα, άρχισε να μετεξελίσσεται σε μία πολιτική ένωση και να αποβλέπει όχι μόνο σε μία ενιαία οικονομική αγορά αλλά και σε μία κοινωνική και πολιτική σύγκλιση των επιμέρους έννομων τάξεων, ουσιαστικά δηλαδή άρχισε να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα και να διεκδικεί, να επεκτείνει τις αρμοδιότητές της και σε άλλους τομείς. Όλα αυτά είχαν ως συνέπεια αυτή η οικονομική αγορά να επιζητεί αμέσως ή εμμέσως ενιαία δικαιϊκή ρύθμιση, καθώς και ομοιόμορφη και αποτελεσματική προστασία. Από τη σύγκλιση και ενοποίηση της οικονομικής λειτουργίας περάσαμε στη σύγκλιση και ενοποίηση του δικαίου που διέπει αυτή τη λειτουργία και φθάσαμε έτσι στην ανάγκη ενιαίας δικαιϊκής προστασίας, στην ανάγκη ενιαίου κυρωτικού πλαισίου ακόμη και με τα μέσα του ποινικού δικαίου. Ήταν λοιπόν εύλογο, στην πορεία της εξέλιξης τους οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες να επιδιώξουν μία αποτελεσματική προστασία των οικονομικών τους 5

6 συμφερόντων 1, στο μέτρο που διέθεταν το δικό τους προϋπολογισμό από τότε που άρχισε η διαδικασία της ευρωπαϊκής οικοδόμησης. Το ποινικό φαινόμενο παρέμεινε εκτός του ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πρώην ΕΟΚ) για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό οφείλονταν κυρίως στο γεγονός, ότι το ποινικό δίκαιο συνδέεται κατεξοχήν με την έκφραση και την άσκηση της κρατικής εξουσίας και με αυτήν την έννοια ανήκει στον λεγόμενο «σκληρό πυρήνα» της εσωτερικής έννομης τάξης 2. Έτσι, οι προσπάθειες των διαφόρων κρατών να εναρμονίσουν- σε επιλεγμένα έστω σημεία τις ποινικές τους νομοθεσίες, ήταν ελάχιστες και αρκετά διστακτικές. Εξαίρεση σε όλα τα παραπάνω αποτέλεσε η προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης έναντι θεσμικών και εξωθεσμικών κινδύνων, αποτέλεσε και αποτελεί έναν από τους κεντρικούς άξονες στην προώθηση της εναρμόνισης του ποινικού δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ανάγκη λοιπόν για ορθή οικονομική διαχείριση των πόρων της ΕΕ οδήγησε, σταδιακά, από τη μία πλευρά στη δημιουργία ποινικών κανόνων εντός του πλαισίου των κρατών μελών για την προστασία των οικονομικών της συμφερόντων, ενώ από την άλλη έδωσε το έναυσμα για την ίδρυση ειδικού κοινοτικού οργάνου, το οποίο είναι επιφορτισμένο με τον έλεγχο όλων των υποθέσεων, οι οποίες δημιουργούν υπόνοιες για πρόκληση οικονομικής ζημίας στον κοινοτικό προϋπολογισμό. Αυτή η ενότητα στο χώρο του ποινικού δικαίου δεν είχε εξαρχής επιτευχθεί με τη μορφή του ενωσιακού δικαίου, με τον θεσμικό τρόπο που 1 Βλ. Τσόλκα Ο., «Ζητήματα αντεγκληματικής πολιτικής στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Έννομης τάξης», σε Κουράκη Ν. (εκδ. επιμ.), «Αντεγκληματική πολιτική», Αθήνα 1994, σελ. 191 επ. 2 Βλ. Μανωλεδάκη Ι., «Η νέα διεθνοποίηση του ποινικού δικαίου και ο κίνδυνος υποβάθμισης του νομικού μας πολιτισμού» (Τιμή Δ. Ευρυγένη, 9), Θεσσαλονίκη 2000, σελ 15 και Λοβέρδο Α., «Το ποινικό φαινόμενο στα πλαίσια των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων», ΝοΒ 1985, σελ

7 προβλέπονταν στον πρώτο πυλώνα, όχι τόσο γιατί το ποινικό δίκαιο, ουσιαστικό και δικονομικό, είναι στενά συνδεδεμένο με την κρατική εξουσία, όσο κυρίως γιατί εκφράζει μία κοινωνικοηθική μορφή στενά συνδεδεμένη με τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες και την πολιτιστική ταυτότητα των επιμέρους κοινωνιών. Ως εκ τούτου οι προσπάθειες της ποινικής αυτής ενοποίησης ακολούθησαν αρχικά μόνο τη μορφή της σύγκλισης των διατάξεων των επιμέρους εθνικών νομοθεσιών, σύμφωνα με τον θεσμικό τρόπο που προβλέπονταν στον τρίτο πυλώνα, του θεσμικού δηλαδή μοντέλου της διακρατικής συνεργασίας. Στην πορεία όμως της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και κυρίως μετά τη Συνταγματική Συνθήκη, που τελικά δεν τέθηκε σε ισχύ, τα πράγματα άρχισαν σταδιακά να αλλάζουν προς την κατεύθυνση του ενωσιακού δικαίου. Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας και την κατάργηση του πυλωνικού συστήματος και την κοινοτικοποίηση των θεμάτων του πρώην τρίτου πυλώνα, η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ άρχισε με σταθερά βήματα την πορεία της προς το ενωσιακό δίκαιο. Σκόπιμο είναι λοιπόν σε αυτό το εισαγωγικό στάδιο, να γίνει μία σύντομη ιστορική αναδρομή της πορείας της προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Ήδη από το 1976, η Επιτροπή διέκρινε ότι ήταν απαραίτητη η τροποποίηση των Συνθηκών, με στόχο την ανάληψη κοινής και αποτελεσματικής δράσης, η οποία θα συμπεριλάμβανε και ποινικά μέτρα, για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Κοινοτήτων είτε από τρίτα πρόσωπα, είτε από υπαλλήλους 3. Παρ όλα αυτά το σχέδιο συνθήκης δεν έγινε τελικά δεκτό. Το όφελος όμως ήταν ότι άρχισε πλέον να ωριμάζει η ιδέα ότι είναι απαραίτητη η προστασία του κοινοτικού προϋπολογισμού, ενώ οι ειδικότερες 3 Βλ. Σχέδιο Συνθήκης που υποβλήθηκε από την Επιτροπή, O.J. 1976, C 222/2. 7

8 ρυθμίσεις που περιείχε το σχέδιο συνθήκης, υιοθετήθηκαν αργότερα σε αρκετά μεγάλο βαθμό από τα όργανα των κοινοτήτων και αποτέλεσαν ουσιαστικά τη βάση για τη θωράκιση των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Η αύξηση του προϋπολογισμού κυρίως της ΕΟΚ από τη μία πλευρά, και από την άλλη το πρόγραμμα αρωγής προς τις χώρες ιδιαίτερα της Νότιας Ευρώπης 4 που μετέφεραν σημαντικούς πόρους της ΕΟΚ προς την Ευρωπαϊκή Περιφέρεια, έθεσαν κατά τη δεκαετία του 1980 το ζήτημα σε νέες βάσεις 5. Όλα τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα να αυξηθούν οι κίνδυνοι για τα οικονομικά συμφέροντα των Κοινοτήτων και ήταν άκρως απαραίτητη η δημιουργία μίας υπηρεσίας, η οποία θα είχε τη δυνατότητα εκτός των άλλων να προχωρεί σε ελέγχους στην επικράτεια των κρατών μελών, ώστε να αποκαλύπτονται οι τυχόν διαπραχθείσες απάτες σε βάρος των κοινοτικών πόρων. Το 1988 λοιπόν ιδρύθηκε το πρώτο κοινοτικό όργανο, η UCLAF 6, το οποίο είχε ως βασικό σκοπό την προστασία του κοινοτικού προϋπολογισμού από αξιόποινες ενέργειες, κυρίως από την απάτη 7, το οποίο τελικά αντικαταστήθηκε το 1999, όπως θα εξετάσουμε στην πορεία της παρούσας, από το Ευρωπαϊκό Γραφείο για την Καταπολέμηση της Απάτης, την OLAF. Η Συνθήκη περί Ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΣΕΚ) προέβλεπε για την προστασία των κοινοτικών οικονομικών συμφερόντων έναν υψηλό βαθμό απαιτήσεων και όριζε ότι η προστασία αυτή πρέπει να είναι αποτελεσματική, να έχει αποτρεπτική ισχύ και να διασφαλίζεται με τρόπο 4 Πακέτα Ντελόρ Ι, ΙΙ κ.λ.π. 5 Βλ. Οικονομικό Πλαίσιο του 1988, OJ 1988, L 185/33, Κανονισμός 1552/ Βλ. White, «Protection of the financial interests of the European Communities, The fight against Fraud and Corruption», European Monographs, τομ. 15, σελ Αξίζει να σημειωθεί ότι προηγήθηκε η σύμβαση για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ του 1995 και ο σχετικός Κανονισμός, ο οποίος εκδόθηκε με βάση του άρθρο 235 ΣΕΚ. Για το θέμα αυτό βλ. Inghelram, «Legal and Institutional Aspects of the European Anti- Fraud Office», 2011, σελ. 15 επ. 8

9 ισοδύναμο στα κράτη μέλη 8. Για να επιτευχθεί η παραπάνω αναφερόμενη προστασία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που είναι υπεύθυνη για την εκτέλεση του προϋπολογισμού ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου με βάση τα άρθρα 274 και 276 ΣΕΚ, έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τη διοικητική οδό, με τη βοήθεια της οποίας μπορεί να ερευνά και να διαπιστώνει παραβιάσεις του κοινοτικού δικαίου, για τις οποίες προβλέπεται παράλληλα και η επιβολή κυρώσεων 9. Έτσι λοιπόν ιδρύθηκε η υπερεθνική πλέον Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της απάτης (OLAF) 10, η οποία ασκεί τις αρμοδιότητες της Επιτροπής σε επίπεδο διοικητικών ερευνών που σχετίζονται με προσβολές των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η δημιουργία στο πλαίσιο της ΕΕ μίας «μεγάλης ευρωπαϊκής κοινής αγοράς χωρίς σύνορα με στοιχεία προστατευτισμού», άνοιξε το δρόμο σε πολλούς εγκληματίες για να κινούνται ελεύθερα και να τελούν με μεγάλη άνεση στο έδαφος πολλών χωρών εγκλήματα κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης 11. Ενόψει λοιπόν της αυξανόμενης αυτής οικονομικής εγκληματικότητας κατά των κοινοτικών συμφερόντων αλλά και των εμποδίων που προέκυπταν με τις επιβαλλόμενες υψηλές χρηματικές κυρώσεις, οι οποίες είχαν κατ ουσία ποινικό χαρακτήρα, πολύ σύντομα τα κοινοτικά όργανα θεώρησαν, ότι η προληπτική δράση και η διοικητική οδός δεν ήταν επαρκείς για την επιθυμητή και επιβαλλόμενη λόγω των συνθηκών προστασία. Οι τελευταίες μορφές δράσεις έπρεπε λοιπόν να συμπληρωθούν από μία αμιγώς ποινική 8 Βλ. άρθρο 280 ΣΕΚ. 9 Βλ. σχετικά τον Κανονισμό (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/1995 του Συμβουλίου της , σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, EL L 312/1-4, της Βλ. για την ίδρυση της την Απόφαση της Επιτροπής της 28 ης Απριλίου 1999, EL L 136/20-22, της καθώς και τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1073/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της σχετικά με τις έρευνες που πραγματοποιούνται από αυτήν, EL L 136/1-7, της Βλ. Περιστεράκη Α., «Τα οικονομικά εγκλήματα κατά της Ευρωπαϊκής Κοινότητας- Corpus Juris», Ποι. Δικ 2/2002, σελ

10 αντιμετώπιση των σχετικών προσβολών, γιατί μόνο έτσι θα ελέγχονταν αποτελεσματικά το φαινόμενο. Σε αυτό όμως το στάδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η Κοινότητα, δεν διέθετε ποινική αρμοδιότητα. Έτσι ο στόχος της αυτούσιας ποινικής καταστολής επιχειρήθηκε μέσω των κρατών μελών. Η απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για την υπόθεση του γιουγκοσλαβικού καλαμποκιού 12, αποτέλεσε την αφορμή, για να προβλεφθεί η αρχή της εξομοίωσης στο άρθρο 280 ΣΕΚ. Η απόφαση αυτή του Δικαστηρίου είχε κρίνει ότι με βάση το άρθρο 5 της Συνθήκης της ΕΟΚ (σημερινό άρθρο 4 παρ.3 της Συνθήκης Ευρωπαϊκής Ένωσης), τα κράτη μέλη οφείλουν να εγγυώνται την ορθή εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου. Σύμφωνα με την αρχή της εξομοίωσης λοιπόν, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να λαμβάνουν τα αναγκαία νομοθετικά μέτρα, για να παρέχουν στα κοινοτικά αγαθά προστασία ίσου επιπέδου με αυτήν που παρέχουν στα δικά τους συμφέροντα. Η παραπάνω υποχρέωση, ουσιαστικά σήμαινε, ότι τα κράτη μέλη πρέπει να θεσπίσουν αξιόποινο για την προστασία των κοινοτικών συμφερόντων, αν αυτή δεν διασφαλίζεται ήδη με τις υπάρχουσες εθνικές ποινικές διατάξεις. Στο μέτρο, όμως, που με βάση την αρχή της εξομοίωσης τόσο η πρωτοβουλία όσο και το περιεχόμενο των σχετικών ρυθμίσεων επαφίεται στους εθνικούς νομοθέτες, είναι προφανές, ότι η αρχή αυτή δεν μπορεί να αποδώσει μία «αποτελεσματική» και «ισοδύναμη» ποινική καταστολή για την προάσπιση των συμφερόντων της Κοινότητας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στα ποινικά συστήματα των κρατών μελών υπάρχουν σοβαρές αποκλίσεις τόσο ως προς το περιεχόμενο των διαφόρων εγκλημάτων που αναφέρονται σε περιπτώσεις προσβολής των κοινοτικών συμφερόντων, όσο και ως προς τα συστήματα 12 Βλ. σχετικά την απόφαση του ΔΕΚ της , 68/1988, Επιτροπή κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας, ΣυλλΝομολογίας 1989, σελ επ., όπου αναπτύχθηκε για πρώτη φορά η αρχή της εξομοίωσης. 10

11 απόδοσης ποινικής ευθύνης γενικότερα, δηλαδή τις γενικές διατάξεις για την τιμώρηση, όπως π.χ. η απόπειρα, η συμμετοχή κ.λ.π. Για αυτούς τους λόγους τα όργανα της Κοινότητας πολύ σύντομα έστρεψαν το ενδιαφέρον τους προς άλλες κατευθύνσεις, αφήνοντας στο περιθώριο την αρχή της εξομοίωσης 13. Παρ όλα αυτά όμως με αυτόν τον τρόπο εισήχθησαν στα κράτη μέλη ποινικές διατάξεις ουσιαστικού δικαίου και εντάθηκε η προστασία των πόρων των ευρωπαϊκών κοινοτήτων. Οι παραπάνω θέσεις του ΔΕΚ υιοθετήθηκαν έως ένα βαθμό και στο άρθρο 290 α της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (κοινή δράση για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ με πρωτοβουλία του κοινοτικού νομοθέτη), το οποίο τροποποιήθηκε με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (άρθρο 280 της Συνθήκης των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, σημερινό άρθρο 325) 14 Η λύση δόθηκε με την επιλογή ενός εργαλείου διακρατικής συνεργασίας, που κινούνταν πλέον στο πεδίο του τρίτου πυλώνα και κατάρτισαν με βάση το άρθρο Κ3 (άρθρο 31) της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) μία σύμβαση, τη Σύμβαση των Βρυξελλών ( ), σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 15, γνώστη και ως σύμβαση PIF. Η σύμβαση αυτή καλούσε τα κράτη μέλη να εναρμονίσουν την ποινική τους νομοθεσία στο πεδίο της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, σύμφωνα με όσα ρητά προέβλεπε 16. Έτσι λοιπόν η Ευρωπαϊκή Ένωση επεδίωξε μέσα από την ως άνω αναφερόμενη Σύμβαση, να 13 Βλ. Καϊάφα- Γκπάντι Μ., «Το Ποινικό Δίκαιο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Σημαντικές Προοπτικές εξέλιξης», εκδ. Σάκκουλα, 2003, σελ Όσον αφορά στα ζητήματα που αφορούν τη δικαστική συνεργασία σε ζητήματα ποινικού δικαίου, Βλ. Inghelram, ό.π., σελ Η Ελλάδα κύρωσε τη Σύμβαση αυτή καθώς και τα συνοδευτικά της Πρωτόκολλα με τον Ν. 2803/2000. Βλ. Αναγνωστοπούλου Η., «Απάτη και κοινοτική απάτη, Άρθρα 4-6 Ν. 2803/00», ΠΧρ 2001, σελ. 759 επ. και Τσόλκα Ο., «Απάτη σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων». ΠΧρ 2001, σελ. 750 επ. 16 Βλ. σχετικά το άρθρο 1 παρ. 2 της Σύμβασης PIF 11

12 καθορίσει κυρίως το περιεχόμενο που ήθελε να αποδίδεται σε πράξεις «απάτης» κατά των οικονομικών της συμφερόντων καθώς και σε άλλες σχετικές με αυτήν αξιόποινες συμπεριφορές, αλλά και να καθορίσει επίσης σημαντικούς επιμέρους όρους απόδοσης ποινικής ευθύνης, ώστε να επιτύχει με αυτόν τον τρόπο μία κατά το δυνατόν ομοιόμορφη και ισοδύναμη προστασία των οικονομικών της αγαθών σε όλα τα κράτη μέλη 17. Η Σύμβαση PIF, ωστόσο τέθηκε σε ισχύ περί τα τέλη του 2002, σχεδόν επτά χρόνια από την υπογραφή της, καθώς οι διαδικασίες κύρωσής της από τα διάφορα κράτη μέλη υπήρξαν ιδιαίτερα χρονοβόρες, ενώ υπήρξαν και πολλά κράτη μέλη, τα οποία διατύπωσαν κάποιες επιφυλάξεις σε σχέση με επιμέρους διατάξεις. Αξίζει να σημειωθεί, ότι ήδη πριν τη θέση της σε ισχύ αυτή η Σύμβαση θεωρήθηκε μεν ως ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της ποινικής προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας, αλλά παράλληλα δε χαρακτηρίσθηκε και ως ξεπερασμένο εργαλείο για την αποτελεσματική τους προστασία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι και από την ισχύ της εξακολουθεί να υπάρχει αβεβαιότητα για την Κοινότητα ως προς τον τρόπο, με τον οποίο θα ενσωματωθούν οι ρυθμίσεις της στις εθνικές ποινικές νομοθεσίες των κρατών μελών, ουσιαστικά δηλαδή ως προς το αν θα επιτευχθεί τελικά πράγματι μία ισοδύναμη προστασία σε αυτά 18. Το όλο εγχείρημα της διακρατικής Σύμβασης PIF, με την οποία η Κοινότητα κατάφερε να δεσμεύει τα κράτη μέλη σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις για την προστασία των οικονομικών της αγαθών, στερούσε από 17 Βλ. Καϊάφα- Γκμπάντι Μ., ό.π., 2003, σελ Βλ. Πράσινη Βίβλος σχετικά με την ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας και τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Εισαγγελικής Αρχής COM (2001) 715 τελικό, Βρυξέλλες , σελ

13 την Κοινότητα οποιαδήποτε περαιτέρω σχετική αρμοδιότητα, δηλαδή η Κοινότητα δεν είχε στη διάθεσή της το δευτερογενές κοινοτικό δίκαιο για να παρεμβαίνει με βάση τις δικές της επιλογές είτε προς μία νέα οριοθέτηση των σχετικών εγκλημάτων είτε προς το είδος και το ύψος των ποινών και πολύ περισσότερο προς της άσκηση ποινικών διώξεων. Με άλλα λόγια η Κοινότητα στερούνταν των μηχανισμών ελέγχου που υπάρχουν στον πρώτο πυλώνα, δηλαδή στο πεδίο της κοινοτικής νομοθεσίας και συγκεκριμένα στερούνταν κυρίως των εξουσιών ελέγχου που παρέχονται στην Επιτροπή ως θεματοφύλακα των Συνθηκών καθώς και των σχετικών εξουσιών του ΔΕΚ 19. Τα κοινοτικά όργανα πίστευαν ότι η παροχή ποινικής προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας στο πεδίο του πρώτου πυλώνα, είχε το πλεονέκτημα ότι οι παραπάνω εξουσίες θα επέτρεπαν να εξασφαλιστεί η ενσωμάτωση και η εφαρμογή του δευτερογενούς κοινοτικού δικαίου, που θα παράγονταν σε σχέση με την ποινική προστασία των κοινοτικών οικονομικών συμφερόντων, στις εθνικές νομοθεσίες και να εξασφαλισθεί έτσι αποτελεσματική και ισοδύναμη προστασία σε όλα τα κράτη μέλη 20. Όλα τα παραπάνω οδήγησαν την Επιτροπή, λίγο μετά την υπογραφή της PIF, τον Νοέμβριο του , να ξεκινήσει μία προσπάθεια, που είχε ως βασικό στόχο την παραγωγή ενός νομικού πλαισίου προς την κατεύθυνση της ενιαίας πλέον προστασίας των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στα κράτη μέλη και τη δημιουργία μίας Ευρωπαϊκής Εισαγγελικής Αρχής, η οποία θα μπορούσε να εξασφαλίσει την ενότητα και την 19 Βλ. Καϊάφα- Γκμπάντι Μ., ό.π., 2003, σελ Βλ. την αιτιολογική έκθεση της Πρότασης της Επιτροπής για Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας, COM (2001) 272 τελικό, Βρυξέλλες , σελ Βλ. Ένωση Ευρωπαίων Νομικών (Τμήμα Ελλάδος), «Προς Ένα Ευρωπαϊκό Δικαστικό Χώρο», Αθήνα 1999, σελ

14 αποτελεσματικότητα στην ποινική δίωξη των σχετικών εγκλημάτων και να ξεπεράσει με αυτόν τον τρόπο τον κατακερματισμό του ευρωπαϊκού ποινικού χώρου, ο οποίος εξαιτίας των διαφορετικών ποινικών συστημάτων των κρατών μελών και των δυσκολιών που παρουσιάζει ακόμη και στις μέρες μας η δικαστική συνεργασία στις ποινικές υποθέσεις, δεν επιτρέπει πάντα την άσκηση ποινικών διώξεων κατά των εγκληματιών που προσέβαλαν τα κοινοτικά οικονομικά συμφέροντα 22. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω ήταν η δημιουργία του Corpus Juris ποινικών διατάξεων για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το φιλόδοξο αυτό σχέδιο αποτελεί στις μέρες μας μία από τις βασικές προσπάθειες της Επιτροπής, που συνεχίζει να προωθείται έντονα από αυτή μέσω της Πράσινης Βίβλου και να προετοιμάζεται για υποβολή με συγκεκριμένη πρόταση για τις αναγκαίες τροποποιήσεις ακόμη και της ίδιας της Συνθήκης περί Ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΣΕΚ) στην επόμενη Διακυβερνητική Διάσκεψη 23. Η Επιτροπή επίσης για νε πετύχει το στόχο της αποτελεσματικής προστασίας των κοινοτικών οικονομικών συμφερόντων δεν περιορίστηκε μόνο στην παραπάνω προσπάθεια. Έτσι, μετά τη Διακυβερνητική Διάσκεψη της Νίκαιας, τον Φεβρουάριο του 2001, και στο μέτρο που η πρότασή της για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Εισαγγελικής Αρχής για την καταπολέμηση της απάτης κατά των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων δεν έγινε δεκτή, η Επιτροπή υπέβαλε το Μάιο του 2001, πρόταση για μία οδηγία σχετικά με την ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της 22 Βλ. Ένωση Ευρωπαίων Νομικών (Τμήμα Ελλάδος), ό.π., σελ. 51 αλλά και Πράσινη Βίβλος, ό.π., σελ Βλ. Πράσινη Βίβλος, ό.π., σελ

15 Κοινότητας 24. Η πρόταση αυτή ενσωματώνει μέρος των διατάξεων της διακρατικής Σύμβασης PIF, που κατά τη γνώμη της Επιτροπής ταιριάζουν στη φυσιογνωμία του πρώτου πυλώνα 25 και στόχο έχουν την προσέγγιση των εθνικών νομοθεσιών των κρατών μελών, περιέχοντας παράλληλα ορισμό των εγκλημάτων της απάτης, της δωροδοκίας, του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, προβλέψεις για την ποινική ευθύνη των διευθυντών επιχειρήσεων και την ευθύνη των νομικών προσώπων καθώς και για τις ποινές. Με την Συνθήκη της Λισαβόνας, τα δεδομένα αρχίζουν σταδιακά να αλλάζουν και η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ οδεύει με σταθερά βήματα προς την κατεύθυνση πλέον του ενωσιακού δικαίου. Η συνθήκη της Λισαβόνας έχει ενισχύσει σημαντικά τα διαθέσιμα εργαλεία για την ανάληψη δράσης στον τομέα αυτό, δηλαδή στν τομέα της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ (άρθρα 85, 86 και 325 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης - ΣΛΕΕ). Το άρθρο 310 παράγραφος 6 και το άρθρο 325 της ΣΛΕΕ επιβάλλουν και στην ΕΕ και στα κράτη μέλη της την υποχρέωση να καταπολεμούν οποιαδήποτε παράνομη δραστηριότητα εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η ΕΕ αρχίζει να χρησιμοποιεί μια πλήρη σειρά εργαλείων για την πρόληψη και τον εντοπισμό καταχρήσεων που αφορούν τον προϋπολογισμό της ΕΕ 26. Η μεγάλη ποικιλία νομικών συστημάτων και παραδόσεων της ΕΕ αναδεικνύει την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης από τις 24 Βλ. Αιτιολογική Έκθεση της Πρότασης της Επιτροπής για Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας, ό.π. 25 Βλ. ό.π., σελ Βλ. Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε. με μέσα του ποινικού δικαίου και με διοικητικές έρευνες, Βρυξέλες , COM (2011) 293 τελικό, σελ

16 απάτες και κάθε άλλη εγκληματική δραστηριότητα σε ιδιαίτερη πρόκληση. Ενώ οι κανόνες χρηματοδότησης της ΕΕ ορθώς καθίστανται απλούστεροι 27 με το πέρασμα των χρόνων, παρ όλα αυτά πρέπει επίσης να ενισχυθεί περαιτέρω η ικανότητα καταπολέμησης των καταχρήσεων των ενωσιακών πόρων. Αυτό ισχύει όχι μόνο για τα κράτη μέλη αλλά και για τις χώρες που επιδιώκουν να προσχωρήσουν στην ΕΕ. Παρά την πρόοδο που σημειώθηκε τα τελευταία 15 έτη, το επίπεδο προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ με μέσα του ποινικού δικαίου ακόμη διαφέρει σημαντικά στην Ένωση. Οι ποινικές έρευνες για απάτες και άλλα εγκλήματα κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης χαρακτηρίζονται από ένα ιδιαίτερα ανομοιογενές νομικό και διαδικαστικό πλαίσιο. Αστυνομία, εισαγγελείς και δικαστές στα κράτη μέλη αποφασίζουν με βάση τους δικούς τους εθνικούς κανόνες, εάν και με ποιον τρόπο θα παρέμβουν για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ. Παρά τις προσπάθειες θέσπισης ελάχιστων προτύπων στον τομέα αυτό, η κατάσταση δεν έχει μεταβληθεί αισθητά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι η σύμβαση του 1995 σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και οι συναφείς πράξεις 28, οι οποίες περιέχουν διατάξεις σχετικά με ποινικές κυρώσεις - αν και ελλιπείς - εφαρμόστηκαν καθ ολοκληρία μόνο από πέντε κράτη μέλη Η απλούστευση έχει χαρακτηρισθεί ως βασική προτεραιότητα για την αναθεώρηση του δημοσιονομικού κανονισμού της ΕΕ - COM(2010) 815 της Σύμβαση της 26ης Ιουλίου 1995 (ΕΕ C 316 της , σ. 49) (απάτες) Πρώτο πρωτόκολλο (ΕΕ C 313 της , σ. 2) και σύμβαση της 26ης Μαΐου 1997 (ΕΕ C 195 της ) (δωροδοκία) Πρωτόκολλο της 29ης Νοεμβρίου 1996 (ΕΕ C 151 της , σ. 2) (ερμηνεία της σύμβασης από το Δικαστήριο) Δεύτερο πρωτόκολλο της 19ης Ιουνίου 1997 (ΕΕ C 221 της , σ. 12) (νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες). 29 Πρώτη έκθεση για την εφαρμογή των πράξεων σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων - COM(2004) 709 Δεύτερη έκθεση - COM(2008) 77, η οποία αναφέρει στο παράρτημα τα συγκεκριμένα προβλήματα εφαρμογής που ανέκυψαν στα κράτη μέλη, όπως οι σημαντικές διαφορές 16

17 Τέλος αξίζει να σημειωθεί πως κάθε φορά που προκαλείται ζημία στα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης, όλοι οι πολίτες, ως φορολογούμενοι, καθίστανται θύματα και τίθεται σε κίνδυνο η εφαρμογή των πολιτικών της Ένωσης. Η προστασία λοιπόν των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας, πρέπει να ενδιαφέρει όλα τα κράτη μέλη και του πολίτες τους, να αποτελέσει ουσιαστικά ζήτημα κοινού ενδιαφέροντος. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ από την απάτη και τη δωροδοκία αποτελεί προτεραιότητα για την Επιτροπή. Από την άλλη το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητεί σταθερά αυτή να είναι πιο αποτελεσματική και αξιόπιστη 30. Ζήτησε ειδικότερα να θεσπιστούν όλα τα αναγκαία μέτρα για τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Αλλά και το Συμβούλιο, εκφράζει ισχυρή υποστήριξη για την έντατικοποίηση των προσπαθειών καταπολέμησης της απάτης 31. Η Συνθήκη της Λισαβόνας καταδεικνύει λοιπόν πως η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης αποτελεί θέμα κοινού ενδιαφέροντος. Η συνθήκη θέτει ένα σαφές πλαίσιο ώστε η ΕΕ να ενισχύσει τη δράση της στο πεδίο του ποινικού δικαίου. Η Επιτροπή έχει ήδη αναλάβει διάφορες σχετικές πρωτοβουλίες 32 και είναι αυτή που έχει πρωτεύουσα θέση στην ανάπτυξη και στην ορθή πορεία προς την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. σχετικά με την αντικειμενική υπόσταση των εγκλημάτων της απάτης και της δωροδοκίας, καθώς και η έλλειψη συνεκτίμησης των ιδιομορφιών του πλαισίου της ΕΕ. 30 Π.χ. ψήφισμα της 6ης Μαΐου 2010, 2009/2167(INI), και της 6ης Απριλίου 2011, 2010/2247(INI), σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Κοινοτήτων και την καταπολέμηση της απάτης. 31 Βλ. π.χ. το ψήφισμα του Συμβουλίου σχετικά με σφαιρική πολιτική της ΕΕ για την καταπολέμηση της δωροδοκίας 14 Απριλίου 2005 συμπεράσματα της ομάδας εργασίας για την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία που οργανώθηκε από την ισπανική προεδρία (πρώτο εξάμηνο του 2010) και δήλωση της βελγικής προεδρίας (δεύτερο εξάμηνο του 2010) σχετικά με το πρόγραμμα της Στοκχόλμης. 32 Βλ. ιδίως την Πράσινη Βίβλο γα τη συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων σε ποινικές υποθέσεις, COM(2009)624, και τα μέτρα σχετικά με τα δικονομικά δικαιώματα, όπως η οδηγία 2010/64/ΕΕ, της 20ής Οκτωβρίου 2010, σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία, ΕΕ L 280 της , σ. 1, ή η πρόταση της Επιτροπής για οδηγία σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, COM(2010)392/3. 17

18 Η Επιτροπή είναι αυτή που οφείλει να δώσει ιδιαίτερη έμφαση στις επικοινωνιακές πτυχές των μελλοντικών νομοθετικών πρωτοβουλιών, ώστε να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση των νομικών επαγγελμάτων στο θέμα αυτό και, ανάλογα με την περίπτωση, του ευρύτερου κοινού. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει επίσης να επιδιώκει οι περαιτέρω εξελίξεις της πολιτικής της ΕΕ να λαμβάνουν υπόψη από το στάδιο του σχεδιασμού τους την ανάγκη προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Θέμα λοιπόν της παρούσας εργασίας είναι η προάσπιση των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Παράλληλα με την ανάλυση και την ανάδειξη των πτυχών του θέματος, θα παρουσιασθεί το ισχύον νομικό πλαίσιο καθώς και το μέχρι τώρα πρωτογενές και παράγωγο δίκαιο. Θα καταδειχθούν ακόμη οι κοινοτικοί θεσμοί για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, καθώς και ο ρόλος και οι προσπάθειες των κοινοτικών οργάνων στον τομέα αυτό. Τέλος θα γίνει αναφορά στις διαδικασίες και στις πολιτικές που ακολουθούνται για την προστασία αυτή. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ και το μέτρο της παρέμβασης της Κοινότητας στο ποινικό δίκαιο των κρατών μελών. 2.1) Η ταυτότητα των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ ως (κοινοτικού) εννόμου αγαθού. Ένα από τα ερωτήματα που έχει απασχολήσει την ποινική επιστήμη, είναι το εάν τα οικονομικά συμφέροντα της Ε.Ε. συνιστούν γνήσια ευρωπαϊκά έννομα αγαθά. Απαντώντας κάποιος σε αυτό το ερώτημα, θα μπορέσει να δώσει απάντηση και σε ένα άλλο εξίσου δογματικό πρόβλημα, το εάν υπάρχει 18

19 έδαφος για προβάδισμα που θέτει η ΕΕ ως προς την ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Έτσι λοιπόν είναι αυτονόητο ότι αν τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ χαρακτηρισθούν ως γνήσια ευρωπαϊκά έννομα αγαθά, τότε η ΕΕ πρέπει να ενδιαφερθεί και να δρομολογήσει την εναρμόνιση της σχετικής με την προστασία τους ποινικής νομοθεσίας. Για την απάντηση του ερωτήματος, ως προς το αν τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ αποτελούν κοινοτικό έννομο αγαθό, απαιτείται να αναζητήσουμε ένα συγκεκριμένο κριτήριο. Το ζήτημα είναι λοιπόν ποιο θα είναι αυτό το κριτήριο. Σε περίπτωση που ως κριτήριο για τον χαρακτηρισμό ενός έννομου αγαθού ως ευρωπαϊκού επιλεγεί το εάν η ΕΕ είναι ο φορέας εξουσίας του, είναι αμφίβολο κατά πόσο το στοιχείο αυτό περιορίζεται μόνο στον διοικητικό μηχανισμό της ένωσης, σε αντίθεση με άλλα έννομα αγαθά, όπως η ιδιοκτησία και η περιουσία, χρήσιμα μεγέθη για να υλοποιηθεί μία κρατική πολιτική, ωστόσο εξίσου σημαντικά και για τη λειτουργία ενός φυσικού ή νομικού προσώπου 33. Εάν αντίθετα ως κριτήριο χρησιμοποιήσει κανείς τον λειτουργικό προορισμό του εννόμου αγαθού, το αν δηλαδή οι σκοποί που εξυπηρετεί αυτό είναι υπερατομικής φύσεως, τότε είναι αμφίβολο αν ο κοινοτικός προϋπολογισμός στερείται αυτής της λειτουργίας. Τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν αποτελούν απλώς την περιουσία ενός νομικού προσώπου, ένα ατομικό δηλαδή έννομο αγαθό, που φορέας του είναι ένα νομικό πρόσωπο διεθνούς δημοσίου δικαίου. Εδώ πρόκειται για κάτι παραπάνω, όχι απλώς για μία περιουσία απαραίτητη για την ύπαρξη ή λειτουργία ενός φυσικού ή νομικού προσώπου, έστω και διεθνούς φύσεως, αλλά για τον κοινοτικό προϋπολογισμό και την κοινοτική περιουσία και 33 Βλ. Bitzilekis/Kaiafa/Symeonidou-Kastanidou, «Theorie der genuinen europaischen Rechtsguter», σε Bernd Schunemann (Hsrg.), «Ein gesamtkonzept fur die europaische Strafrechtspflege», 2006, σελ

20 άρα τα οικονομικά εκείνα μέσα που με άμεσο τρόπο χρησιμοποιεί η ΕΕ για να διαμορφώσει και να πραγματοποιήσει την κυριαρχική της βούληση και τον πρωταρχικό της στόχο, τη διαδικασία δηλαδή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αν για παράδειγμα οι επιδοτήσεις αποτελούν ένα ιδιαίτερο σημαντικό εργαλείο για την άσκηση κρατικής παρεμβατικής οικονομικής πολιτικής και για τη διαμόρφωση της γενικότερης οικονομικής τάξης μίας χώρας 34, για την ΕΕ είναι στοιχείο της ίδιας της ευρωπαϊκής πολιτικής τάξης και ενοποίησης. Ο κοινοτικός προϋπολογισμός υλοποιεί άμεσα την οικονομική και πολιτική αποστολή της Ένωσης και πραγματώνεται μέσω ενός διοικητικού μηχανισμού που λειτουργεί ως φορέας εξουσίας, έχοντας ως εκ τούτου, όπως και ο τελευταίος υπερατομικό και κυριαρχικό χαρακτήρα 35. Ο χαρακτήρας του αυτός αποδεικνύεται και από το γεγονός, ότι ο κοινοτικός προϋπολογισμός δεν καταρτίζεται και ψηφίζεται απλώς αποκλειστικά από τα αρμόδια κοινοτικά όργανα, αλλά εκτελείται και ελέγχεται με ευθύνη της ίδιας της Κοινότητας. Η απειλή κατά της δημοσιονομικής λειτουργίας της ΕΕ είναι απειλή κατά του ίδιου του πολιτικούκοινοτικού συστήματός της. Από τα παραπάνω λοιπόν προκύπτει αδιαμφισβήτητα ότι τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης αποτελούν ένα γνήσιο ευρωπαϊκό έννομο αγαθό, και κατ επέκταση δεν μπορεί να αμφισβητηθεί το πρώτιστο και αυτοτελές ενδιαφέρον της Ένωσης αναφορικά με την ποινικής τους προστασία. Αλλά ακόμη και μία τέτοια αμφισβήτηση ως προς τον κυριαρχικό χαρακτήρα αυτής της περιουσίας δεν θα ήταν από μόνη της αρκετή για να υποβαθμίσει το ενδιαφέρον της Ένωσης για την ποινική προστασία των οικονομικών της 34 Βλ. Μπιτζιλέκης Ν., «Η ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και ειδικότερα το αδίκημα της κοινοτικής απάτης», ΠοινΧρ Ξ/2010, σελ Βλ. Καϊάφα- Γκμπάντι Μ., «Οικονομικά συμφέροντα της Ε.Ε. και κρατών μελών: Προβάδισμα ενωσιακού δικαίου ή εθνικής νομοθεσίας;», ΠοινΔικ 11/2007, σελ

21 συμφερόντων. Ακόμη και αν δεχόμασταν ότι ο κοινοτικός προϋπολογισμός αποτελεί ένα απλό περιουσιακό μέγεθος, δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε ότι ο κοινοτικός προϋπολογισμός έχει τη δική του ιδιομορφία και εκείνες τις συνθήκες λειτουργίας και εκτέλεσης που καθιστούν τουλάχιστον από δικαιοπολιτική άποψη αναγκαία και απαραίτητη μία ενιαία και αποτελεσματική ποινική μεταχείριση ) Οικονομικά συμφέροντα της Ε.Ε. και των κρατών μελών: Προβάδισμα ενωσιακού δικαίου ή εθνικής νομοθεσίας; Το επιχείρημα ότι τα κράτη μέλη ή η ΕΕ σε αντίθεση με τους ιδιώτες διαθέτουν τον κατάλληλο διοικητικό μηχανισμό προστασίας των οικονομικών τους συμφερόντων, ότι είναι δηλαδή επαρκώς εξοπλισμένα ώστε να μην δικαιολογείται τυχόν προβάδισμα του δικαίου της Ένωσης στην ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας 37. Στην πραγματικότητα όμως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο Αυτό που συμβαίνει στην πράξη είναι το εξής: ο ρόλος της Κοινότητας είναι τυπικά αυτός της εκτέλεσης του προϋπολογισμού. Τα κράτη μέλη όμως μέσω των διοικητικών τους οργάνων είναι αυτά που σε μεγάλο βαθμό έχουν αναλάβει τη διαχείριση των οικονομικών μέσων και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Κοινότητα δεν διαθέτει αντίστοιχα δικά της όργανα. Από την όλη πρακτική προκύπτει ότι ο παραπάνω διοικητικός μηχανισμός είναι ένας περίπλοκος μηχανισμός, ο οποίος δύσκολα μπορεί να ελεγχθεί. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω του ότι ο παραπάνω μηχανισμός προσδιορίζεται παράλληλα από εθνικές και υπερεθνικές αρμοδιότητες Βλ. Μπιτζιλέκης Ν., ό.π., σελ. 82. Βλ. Καϊάφα- Γκμπάντι Μ., ΠοινΔικ 2007, ό.π., σελ

22 Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση των γεωργικών επιδοτήσεων. Στις γεωργικές επιδοτήσεις οι μηχανισμοί ελέγχου είναι και περίπλοκοι και σε πολλά επίπεδα διασταυρώνονται (εθνικοί, τοπικοί, έλεγχοι στο προϊόν, στην αποθήκευσή του). Από την άλλη, ο προϋπολογισμός της Κοινότητας είναι εκτεθειμένος σε πολύ μεγαλύτερους κινδύνους προσβολής, καθώς ο χαρακτήρας των επιδοτήσεων, για τον λόγο ότι αποτελούν οικονομικές παροχές, δημιουργεί ένα εγκληματογόνο κλίμα, ιδίως μάλιστα όταν αυτές οι επιδοτήσεις στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ένωσης δεν καθορίζονται τόσο από τις ανάγκες της αγοράς, όσο από πολιτικά δεδομένα 38. Επιπλέον, στην περίπτωση που ισχύει η διαπίστωση ότι οι δράστες περιουσιακών αδικημάτων λειτουργούν με περιορισμένες αναστολές, όταν θύμα δεν είναι κάποιος ιδιώτης αλλά η απρόσωπη και απόμακρη κρατική περιουσία (χαρακτηριστικό παράδειγμα που αναφέρει ο Μπιτζιλέκης αποτελεί η γνωστή ανοχή της ελληνικής κοινωνίας απέναντι σε ότι ζημιώνει το κράτος), οι αναστολές αυτές ελαχιστοποιούνται, όταν τελικά χάνεται η τυχόν «εθνική ευαισθησία» στις περιπτώσεις που τα χρήματα προέρχονται από ξένες, υπερεθνικές πηγές 39. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η περιουσία της Κοινότητας είναι πιο ευάλωτη από αυτή των ιδιωτών. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι η κοινοτική περιουσία δεν κινδυνεύει μόνο από τρίτους, αλλά και από όσους έχουν αναλάβει το έργο να τη διαχειρίζονται. Είναι σαφές ότι ο μέσος διαχειριστής επιδεικνύει τη μικρότερη δυνατή επιμέλεια και διάθεση ελέγχου, αφού δεν 38 Βλ. Sieber, «Bekampfung des EG-Betrugs und Perspektiven der europaischen Amts- und Rechtshilfe», ZR 2000, σελ Βλ. Μπιτζιλέκης Ν., «Η ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ και ειδικότερα το αδίκημα της κοινοτικής απάτης», ΠοινΧρ Ξ/2010, σελ

23 διαχειρίζεται τα δικά του χρήματα, αλλά ξένα χρήματα, τα χρήματα δηλαδή της Κοινότητας 40. Αυτή η τελευταία συμφεροντολογική συμπεριφορά επέτρεψε ώστε η απάτη σε βάρος των κοινοτικών επιδοτήσεων να γίνεται συχνά με την ανοχή ή ακόμη και με τη συνενοχή ή συγκάλυψη του διοικητικού μηχανισμού των επιμέρους κρατών ή εκείνων των μορφών εγχώριας εξουσίας που ρητά ή υπόρρητα εντάσσουν τις πλούσιες κοινοτικές επιδοτήσεις στην οικονομική τους πολιτική, εθίζοντας παράλληλα, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μπιτζιλέκης, παραγωγικές δυνάμεις στο βόλεμα του άκοπου πλουτισμού 41. Προκύπτει λοιπόν, ότι οι προσβολές που στρέφονται κατά του κοινοτικού προϋπολογισμού, ήτοι η απάτη και η διαφθορά, είναι δύο εγκληματικά φαινόμενα, τα οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Εξαιτίας λοιπόν αυτού, δύσκολα τίθεται θέμα αμφισβήτησης, ότι το προβάδισμα για την καταστολή πράξεων προσβολής των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης αλλά και για την προστασία και των θωρακισμό αυτών, ανήκει από ουσιαστική άποψη μόνο στην Κοινότητα, έστω και αν τυπικά η ποινική προστασία δεν προσφέρεται ακόμη στο μέγιστο βαθμό και όπως θα έπρεπε, για πολλούς και διάφορους λόγους με τη μορφή του κοινοτικού δικαίου, αλλά περισσότερο με τη μορφή της διακρατικής συνεργασίας. Παρόλα αυτά η Συνθήκη της Λισαβόνας, αρχίζει να δίνει νέα πνοή και δυναμική στην ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας. 40 Βλ. Satzger, Art. 280 EVG, στο: R. Streinz (Hrsg.), EUV, EGV, «Vertrag uber die Europaische Union und Vertrsg zur Grundung der Europaischen Gemainschaft», σελ Βλ. Μπιτζιλέκης Ν., ό.π, σελ

24 2.3) Η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε. και το μέτρο της παρέμβασης της Ε.Ε. στο ποινικό δίκαιο των κρατών μελών. Αναζητώντας κοινοτική αρμοδιότητα για την ποινική καταστολή. α) Γενικά. Όπως γίνεται ανωτέρω αναφορά, τα οικονομικά συμφέροντα της Ε.Ε. αποτελούν γνήσια ευρωπαϊκά έννομα αγαθά. Ως εκ τούτου η Κοινότητα είναι φορέας αυτών των εννόμων αγαθών. Ένας από τους βασικότερους λοιπόν στόχους της Κοινότητας είναι και η ποινική προστασία αυτών των έννομων αγαθών, των οποίων είναι φορέας. Σταδιακά κατά το πέρασμα των χρόνων, η Κοινότητα, άρχισε να δείχνει μεγαλύτερο αλλά και ειδικότερο ενδιαφέρον για παρέμβαση στην ποινική προστασία των οικονομικών της συμφερόντων. Η παρέμβαση όμως αυτή για την ποινική προστασία των κοινοτικών οικονομικών συμφερόντων, δεν είναι ανεξέλεγκτη, αλλά αντιθέτως μπορεί να λάβει χώρα με κάποιους όρους. Είναι γνωστό εξάλλου, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δοτές, ειδικές, περιορισμένες και δέσμιες αρμοδιότητες 42. Μέχρι τη Συνθήκη της Λισαβόνας και την κατάργηση του «πυλωνικού» συστήματος, ο χώρος της ποινικής καταστολής κυριαρχούνταν από τα χαρακτηριστικά του Τρίτου Πυλώνα, δηλαδή από τα χαρακτηριστικά μίας κατά βάση διακρατικής συνεργασίας, η οποία από θεσμική άποψη τουλάχιστον είχε μία πιο χαλαρή ταυτότητα δυνατοτήτων παρέμβασης στο δίκαιο των κρατών μελών από ότι η κοινοτική αρμοδιότητα του Πρώτου Πυλώνα 43. Τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπήρξαν ωστόσο πεδίο έντονης διαμάχης για το αν αποτελούν αντικείμενο ακόμη και κοινοτικής αρμοδιότητας ως προς την ποινική τους προστασία, και μάλιστα με την πριν τη 42 Βλ. Μανιτάκη Α., «Τα όρια της κοινοτικής αρμοδιότητας και η συνταγματική θεώρησή τους, Το Σύνταγμα του 1984», σελ. 481 και Βλ. Καϊάφα- Γκμπάντι Μ., «Το Ποινικό Δίκαιο στην Ε.Ε.», Εκδ. Σάκκουλα, 2003, σελ

25 Συνθήκη της Λισαβόνας ισχύουσα μορφή των ιδρυτικών της Συνθηκών 44. Στη βάση αυτή εκπονήθηκαν και πολύ συγκεκριμένα σχέδια που προσπάθησαν να δώσουν στην Ένωση το απόλυτο προβάδισμα για την καταστολή πράξεων προσβολής των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας. Στο σημείο λοιπόν αυτό κρίνεται σκόπιμο να γίνει μία προσπάθεια καταγραφής της πορείας του ποινικού δικαίου στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με στόχο να αναζητήσουμε το βαθμό της κοινοτικής αρμοδιότητας για την ποινική καταστολή και ειδικότερα για την ποινική καταστολή των προσβολών και των εγκλημάτων που στρέφονται κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης. β) Η προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας και το μέτρο της παρέμβασής της στα κράτη μέλη για την ποινική τους προστασία μέχρι πριν από τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Το άρθρο 280 ΣΕΚ θεωρήθηκε η νομική βάση που επέτρεπε στην Κοινότητα να παρέμβει στα κράτη μέλη για την ποινική προστασία των συμφερόντων της στο πλαίσιο του Πρώτου Πυλώνα. Συγκεκριμένα το άρθρο 280 ΣΕΚ δεν απέβλεπε στην παραχώρηση οποιασδήποτε μορφής ποινικής αρμοδιότητας στην Κοινότητα 45. Το γεγονός αυτό το είχε αναγνωρίσει έμμεσα και η Επιτροπή, όπως προκύπτει από την πρόταση που κατέθεσε στη Διακυβερνητική Διάσκεψη της Νίκαιας, σχετικά με την τροποποίηση του άρθρου 280 ΣΕΚ και την προσθήκη ενός νέου άρθρου 280 Α, πρόταση που αν γινόταν δεκτή, θα επέτρεπε την προώθηση για το μέλλον των σχεδίων της για την Ευρωπαϊκή Εισαγγελική Αρχή και για τη θέσπιση από το Συμβούλιο με τη διαδικασία της συναπόφασης του 44 Βλ. Καϊάφα- Γκμπάντι Μ., ό.π., 2003, σελ Βλ. Στάγκου, «Η ορθή νομική βάση για τη θέσπιση του Corpus Juris υπό τους όρους της Συνθήκης Ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας», Υπεράσπιση 1999, σελ

26 Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου «κανόνων για τον καθορισμό των στοιχείων της αντικειμενικής υπόστασης των αξιόποινων πράξεων που σχετίζονται με την απάτη και κάθε άλλη παράνομη δραστηριότητα κατά των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας» 46. Το άρθρο 280 παρ. 2 ΣΕΚ, εξάγγειλε την καταπολέμηση της απάτης ή οποιασδήποτε άλλης δραστηριότητας κατά των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας, τόσο από την ίδια όσο και από τα κράτη μέλη μέσω της λήψης μέτρων αποτρεπτικού χαρακτήρα. Η πρόβλεψη αυτή ουσιαστικά, δεν μπορούσε παρά να αντιλαμβάνεται μία παρόμοια καταπολέμηση στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων της κάθε πλευράς. Εφόσον στην Κοινότητα δεν είχε παραχωρηθεί ποινική εξουσία, η καταπολέμηση της απάτης από την πλευρά της δεν μπορεί παρά να αναφέρεται σε ποινικά κατασταλτικά μέτρα. Από την άλλη, καθίσταται σαφές από τη διάταξη, ότι υποχρέωση των κρατών μελών είναι να προστατεύουν τα οικονομικά συμφέροντα της Κοινότητας με τα ίδια μέτρα που προστατεύουν τα εθνικά τους συμφέροντα. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι υποχρέωση ποινικής καταστολής σχετικών προσβολών υπάρχει μόνο αν και στο μέτρο που κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και για την προστασία των δικών τους οικονομικών συμφερόντων από απάτες ή ανάλογου είδους προσβολές. Σε καμία όμως περίπτωση, δεν σημαίνει τυχόν υποχρέωση των κρατών μελών για ποινική καταστολή. Με άλλα λόγια δηλαδή, η υποχρέωση που επέβαλε το άρθρο 280 ΣΕΚ στα κράτη μέλη για ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας είναι περιορισμένη και τελεί υπό όρους Βλ. Πράσινη Βίβλο στην ιστοσελίδα της OLAF ( 47 Βλ. Καϊάφα- Γκμπάντι, 2003, ό.π., σελ

27 Θα ήταν καλό επίσης να τονιστεί, ότι η παρ. 4 του άρθρου 280 ΣΕΚ, δεν παρέχει στο Συμβούλιο καμία αρμοδιότητα στον χώρο της ποινικής καταστολής, ούτε στο πεδίο της πρόβλεψης των συμπεριφορών που θα έπρεπε να συνιστούν ποινικά αδικήματα κατά της Κοινότητας αναφορικά με τα οικονομικά της συμφέροντα. Αυτό προκύπτει συγκεκριμένα από το τελευταίο εδάφιο της παρ. 4, το οποίο αναφέρει, ότι τα μέτρα αυτά «δεν αφορούν την εφαρμογή του εθνικού ποινικού δικαίου ούτε την απονομή της δικαιοσύνης στα κράτη μέλη» 48. Βέβαια ο Dannecker 49 υποστηρίζει αντίθετη άποψη, ότι από τη διατύπωση του παραπάνω αναφερόμενου εδαφίου, προκύπτει η δυνατότητα του Συμβουλίου να προβλέπει τις αξιόποινες συμπεριφορές, αφού η τελευταία δεν αφορά στην εφαρμογή του εθνικού ποινικού δικαίου, η οποία είναι και η μόνη που μαζί με την απονομή της δικαιοσύνης στα κράτη μέλη εξαιρείται ρητά. Όμως η θεσμοθέτηση αδικημάτων από το Συμβούλιο κατά τη διαδικασία του άρθρου 251 ΣΕΚ, αναφορικά με τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης ή η υποχρεωτική έστω για τα κράτη μέλη υπόδειξη του περιεχομένου τους είναι προφανές, ότι αφορά και στην εφαρμογή του εθνικού ποινικού δικαίου, το οποίο οι σχετικές ρυθμίσεις θα επιδιώκουν να εκτοπίσουν ως ειδικότερες. Για να αντιμετωπιστεί η παραπάνω αντίθετη άποψη, ήρθε στην επιφάνεια και μία άλλη άποψη της θεωρίας, η οποία στηρίζει επίσης τη συμβατότητα της ρύθμισης του άρθρου 280 παρ. 4 ΣΕΚ με την ύπαρξη κοινοτικής αρμοδιότητας για έκδοση κανονισμών ή οδηγιών με ποινικό περιεχόμενο για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας. Συγκεκριμένα σύμφωνα με την άποψη αυτή, το άρθρο 280 παρ. 4 ΣΕΚ, δεν 48 Βλ. Musil, «Umfang und Grenzen europaischer Rechtssetzungsbefugnisse im Bereich des Strafrechts nach dem Vertrag von Amsterdam», NStZ 2000, σελ Βλ. Dannecker, «Der Allgemeine Teil eines europaischen Strafrechts als Herausforderung fur die Strafrechtswissenschaft», FS fur Hirsch, σελ

28 αποκλείει την παραπάνω εκδοχή στις περιπτώσεις που οι κοινοτικές διατάξεις θα καλύπτουν πεδία, τα οποία δεν καλύπτονται από το εθνικό ποινικό δίκαιο. Με την έννοια αυτή, οι κοινοτικές διατάξεις θα έχουν συμπληρωματικό και επικουρικό χαρακτήρα σε σχέση με τα εθνικά ποινικά δίκαια, οπότε κατ επέκταση δεν θα αφορούν στην εφαρμογή τους 50. Σε σχέση με την παραπάνω άποψη, μπορεί κάποιος να παρατηρήσει, ότι η εφαρμογή του εθνικού ποινικού δικαίου προσδιορίζει όχι μόνο αυτό που τιμωρείται, αλλά και αυτό που δεν τιμωρείται. Με άλλα λόγια, από την εφαρμογή της άποψης αυτής προκύπτει, τι πρέπει να αφήσουμε ως μη αξιόποινο ατιμώρητο και συνεπώς ποιο είναι το τυχόν υπάρχον κενό 51. Έτσι δεν είναι ορθό να λέγεται ότι διατάξεις του εθνικού ποινικού δικαίου, δεν αφορούν στην εφαρμογή του, γιατί κατά την Καϊάφα- Γκμπάντι 52 αυτήν αναιρούν, αφού ποινικοποιούν και πεδία, τα οποία θα παρέμεναν εκτός αξιοποίνου. Επιπρόσθετα η παραπάνω άποψη φαίνεται πρακτικά ανεφάρμοστη, αφού για να ισχύσει κάτι τέτοιο θα έπρεπε να εντοπιστεί κενό ρύθμισης σε όλα τα κράτη μέλη, καθώς αλλιώς θα κατέρρεε στο σύνολό του ο συλλογισμός της. Μέχρι τη Συνθήκη της Λισαβόνας, κοινοτικοποίηση της δράσης στον χώρο της ποινικής προστασίας και καταστολής, προβλέπονταν αποκλειστικά και μόνο μέσω της διαδικασίας του άρθρου 42 ΣΕΕ. Η διάταξη αυτή καθιστά σαφές ότι η παραχώρηση ποινικής αρμοδιότητας στην Κοινότητα, όχι μόνο δεν μπορεί να λαμβάνει χώρα σιωπηρά, αφού προβλέπεται σχετικά ειδική διαδικασία, αλλά αποκλείει επιπρόσθετα να θεωρείται πλέον η άσκηση ποινικής καταστολής από την Κοινότητα, έστω με τη θέσπιση κανόνων για την προάσπιση των οικονομικών συμφερόντων της, ως αναγκαία συμπληρωματική Βλ. Tiedemann, «EG und EU als Rechtsquellen des Strafrechts», FS fur C. Roxin, σελ επ. Βλ. Satzger, «Auf dem Weg zu einem Europaischen Strafrecht, ZRP 2001,σελ. 552 επ. Βλ. Καϊάφα- Γκμπάντι, 2003, ό.π., σελ

29 δράση της Κοινότητας, την οποία αυτή θα μπορούσε να προβλέψει και να αναλάβει αυτοδύναμα με βάση το άρθρο ΣΕΚ, καθώς η πρόβλεψη συμπληρωματικών δράσεων της Κοινότητας κατά το άρθρο 308 ΣΕΚ προϋποθέτει ένα πεδίο, στο οποίο η Κοινότητα να έχει ήδη αρμοδιότητα 54. Όσον αφορά τώρα στο άρθρο 42 ΣΕΕ, αυτό προϋποθέτει για την κοινοτικοποίηση, αποδοχή της σχετικής ομόφωνης απόφασης του Συμβουλίου από τα κράτη μέλη, «σύμφωνα με τους συνταγματικούς τους κανόνες». Με βάση την παραπάνω ανάλυση 55, που αποτελεί στην ουσία την καταγραφή της διαμορφούμενης τάσης της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων και Εσωτερικής Αγοράς σχετικά με το θέμα της παρέμβασης της Κοινότητας στο ποινικό δίκαιο των κρατών μελών σχετικά με την προάσπιση των οικονομικών συμφερόντων της, προκύπτει, ότι «η ΣΕΚ δεν παρέχει νομική βάση που να επιτρέπει στην Κοινότητα να προσδιορίζει υποχρεωτικά για τα κράτη μέλη το είδος συμπεριφοράς που πρέπει να ποινικοποιηθεί στα πλαίσια του Πρώτου Πυλώνα». Η τελευταία αυτή παραδοχή αποδεικνύεται και υποδηλώνεται και από την παραδοχή της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ότι μολονότι θα μπορούσε να γίνει δεκτή η επιβολή στα κράτη μέλη μίας υποχρέωσης για ποινικοποίηση σοβαρών παραβιάσεων του κοινοτικού δικαίου, «δεν φαίνεται να υπάρχει νομική βάση για την εναρμόνιση ποινικών αδικημάτων και κυρώσεων 56» 53 Βλ. Roben, Art 42 EUV, σε Grabitz, «Das Recht der EU», τόμος Βλ. Schwarz, Art. 235, σε Groeben- Thiesing- Ehlermann, «Kommentar zum EU-EG-Vertrag, 5 Aufl., σελ Βλ. το έγγραφο εργασίας της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων και Εσωτερικής Αγοράς 2001/2151 (ΙΝΙ) της 24 ης Ιουνίου 2002, σελ το έγγραφο εργασίας της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων και Εσωτερικής Αγοράς του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 2001/2151 (ΙΝΙ) της 24ης Ιουνίου 2002, σελ