ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ Ο : «ΑΤΤΙΚΗ 2020+»

Transcript

1 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΕΝ ΙΑΜΕΣΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ Ο : «ΑΤΤΙΚΗ 2020+» Αρχικό Κείµενο θέσεων της Περιφέρειας Αττικής στο πλαίσιο της Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής για την Προγραµµατική Περίοδο Αθήνα, Οκτώβριος 2012

2 Περιεχόµενα 1. Η θέση της Περιφέρειας Αττικής εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον και οι συνέπειες της οικονοµικής κρίσης Η θέση της Περιφέρειας Αττικής στο εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον Οι Επιπτώσεις της Οικονοµικής Κρίσης στην Περιφέρεια Αττικής Επικαιροποίηση της Στρατηγικής Αποτίµηση των αποτελεσµάτων των παρεµβάσεων της τρέχουσας Προγραµµατικής Περιόδου στην Περιφέρεια Αττικής Επικαιροποίηση της Περιφερειακής Στρατηγικής Αποτίµηση των αποτελεσµάτων των παρεµβάσεων της τρέχουσας Προγραµµατικής Περιόδου στην Περιφέρεια Αττικής Ανάλυση υνατών Σηµείων, Αδυναµιών, Ευκαιριών και Κινδύνων της Περιφέρειας Αττικής (SWOT Ανάλυση) Βασικές Προτεραιότητες Ανάπτυξης της Περιφέρειας Αττικής και ιεράρχηση τους Αττική 2021: Το νέο Πρότυπο Χωρικής Ανάπτυξης Ο Επιχειρησιακός Σχεδιασµός της Αιρετής Περιφέρειας Αττικής για την Περίοδο Προσέγγιση της νέας στρατηγικής της Περιφέρειας Αττικής «ΑΤΤΙΚΗ 2020» Προτάσεις Φορέων στο πλαίσιο της Στρατηγικής «Αττική 2020+» Τεκµηρίωση και Εξειδίκευση της Στρατηγικής «ΑΤΤΙΚΗ 2020+»: Βασικές Αναπτυξιακές Προτεραιότητες της Περιφέρειας Αττικής Αναγκαίες θεσµικές και οργανωτικές προσαρµογές Πλαίσιο κάλυψης των «Αιρεσιµοτήτων» (Conditionalities) που προβλέπονται στον Γενικό Κανονισµό70 6. Κωδικοποίηση πιθανών ενδοπεριφερειακών διαφοροποιήσεων και επιδράσεων στο πλαίσιο των Περιφερειακών Προτεραιοτήτων Ανάπτυξης...79 Σελίδα 1

3 1. Η θέση της Περιφέρειας Αττικής εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον και οι συνέπειες της οικονοµικής κρίσης Η θέση της Περιφέρειας Αττικής στο εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον Η Περιφέρεια Αττικής αποτελεί τον ισχυρότερο εκφραστή της διαµόρφωσης του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος της Χώρας, από πλευράς επιχειρηµατικότητας, υποδοµών µεταφορών, χρηµατοοικονοµικών και εµπορικών δραστηριοτήτων, παραγωγικής διάρθρωσης, επενδύσεων καινοτοµίας και τεχνολογίας. Η οικονοµική κρίση έχει τραυµατίσει σοβαρά τόσο την οικονοµική ανάπτυξη της Περιφέρειας, όσο και την κοινωνική συνοχή, η οποία επιδεινώνεται από την συνεχή αύξηση της ανεργίας και την ανάδειξη φαινοµένων που θέτουν σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή.. ιαχρονικά η Περιφέρεια Αττικής συµβάλλει σε σηµαντικό βαθµό στη διαµόρφωση του ΑΕΠ της Χώρας, βελτιώνοντας συνεχώς τη σχετική της θέση: την τελευταία 20ετία το Περιφερειακό ΑΕΠ µε βάση τα στοιχεία των Εθνικών Λογαριασµών συνέβαλε σε ποσοστό 38,0% ( ) στη διαµόρφωση του Εθνικού ΑΕΠ, µέχρι και σε 49,7% ( ) λόγω Ολυµπιακών Αγώνων, και σε 43% ( ). Λόγω της επιτεινόµενης κρίσης, υπολογίζεται ότι σήµερα έχει επιδεινωθεί σε ακόµα χαµηλότερα επίπεδα. Αντίστοιχα υποχωρούν µεγέθη όπως το κατά κεφαλήν περιφερειακό ΑΕΠ από το 138% του εθνικού (Χώρα = 100) κατά το έτος 2007, υποχώρησε το 2009 στο 119%, ενώ σήµερα εκτιµάται ότι είναι κοντά στο 102%. Η Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής (ΑΠΑ) του πρωτογενή τοµέα στην Αττική κινείται στα χαµηλά εθνικά όρια του 4,5% περίπου, ενώ η ΑΠΑ του δευτερογενή τοµέα της Περιφέρειας κινείται στο 33,0%, δηλαδή πολύ υψηλότερα του εθνικού µέσου όρου. Αντίστοιχα, η Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής (ΑΠΑ) του τριτογενή τοµέα στην Αττική κινείται στο 50,0% περίπου µε εµφανείς αρνητικές τάσεις. Τέλος, οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου (ΑΕΠΚ), σε σταθερές τιµές παρουσιάζουν σε επίπεδο Χώρας κάµψη από το 2008, η οποία συνεχίζεται µέχρι σήµερα, µε τάσεις περαιτέρω επιδείνωσης 1. Οι ΑΕΠΚ στην Αττική µειώνονται ταχύτερα από ότι σε άλλες Περιφέρειες. Η Περιφέρεια Αττικής: καταλαµβάνει από το 2000 σταθερά τη 2 η θέση στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Χώρας µε πτωτική τάση από το η Αθήνα κατατάσσεται στην τελευταία θέση των Ευρωπαϊκών Πόλεων ως επιχειρηµατικών κέντρων 2 Από την άλλη πλευρά, η Αττική διατηρεί έναν δυναµισµό στην επιχειρηµατικότητα, µε σηµαντικά όµως προβλήµατα: στην Αττική συγκεντρώνεται το 35% των ΜΜΕ της χώρας, οι οποίες επιτυγχάνουν αντίστοιχα το 67% του κύκλου εργασιών σε εθνικό επίπεδο 3 1 Έκθεση για την ελληνική οικονοµία και την απασχόληση 2011, ΙΝΕ ΓΣΕΕ - Α Ε Υ 2 Εuropean Cities Monitor, Εθνικό Παρατηρητήριο ΜΜΕ, ΕΟΜΜΕΧ, 2011 Σελίδα 2

4 το 94% περίπου των ΜΜΕ απασχολεί έως 9 εργαζόµενους και πραγµατοποιεί τζίρους έως 500 χιλ. Ευρώ. ο βαθµός ενσωµάτωσης της καινοτοµίας στις ΜΜΕ αγγίζει µόλις το 12,8% της νέας επιχειρηµατικότητας. σύµφωνα µε διάφορες έρευνες διαπιστώνεται ότι περίπου το 80% των επιχειρήσεων έχουν την µορφή οικογενειακής επιχείρησης. στην Αττική δραστηριοποιούνται επίσης πάνω από φυσικά πρόσωπα που λειτουργούν ως τεχνίτες κάθε µορφής, χειριστές µηχανηµάτων κ.λπ. Η αδειοδότηση και παρακολούθηση των επαγγελµάτων αυτών θεωρείται απηρχαιωµένη 4. Τόσο τα προβλήµατα της Αθήνας που σχετίζονται µε το «επιχειρείν» αλλά και µε την ποιότητα ζωής, όσο και το γενικότερα προβληµατικό επιχειρηµατικό περιβάλλον της χώρας, κατατάσσουν την Αθήνα πολύ χαµηλά ως ελκυστικό τόπο άσκησης επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων (από την 32 η θέση το 2006 στην 34 η θέση 5 το 2009 και ήδη πολύ χαµηλότερα σήµερα) 6. Επισηµαίνεται πάντως το παράδοξο ότι ενώ «η κλαδική ανάπτυξη του πρωτογενή τοµέα σε εθνικό επίπεδο παρουσιάζει σηµαντικά διαρθρωτικά προβλήµατα µε χαµηλή παραγωγικότητα της εργασίας και σταδιακή µείωση της συµµετοχής του στο συνολικά παραγόµενο εθνικό προϊόν, αντιθέτως, στην Αττική παρουσιάζει σηµαντικό δυναµισµό, ο οποίος οφείλεται µεταξύ άλλων στην αυξηµένη παραγωγικότητα της εργασίας, στην εγγύτητα µε το ισχυρό καταναλωτικό κέντρο του Πολεοδοµικού συγκροτήµατος, στο είδος των παραγόµενων προϊόντων, στο σχετικά µεγάλο γεωργικό κλήρο και στη χρήση σύγχρονων µεθόδων εκµηχάνισης της παραγωγής» 7. Η άσκηση γεωργικών δραστηριοτήτων εντοπίζεται κυρίως στην περιοχή του Μαραθώνα, αλλά και στον Αυλώνα, στα Μέγαρα, στα νησιά και στην Επαρχία Τροιζηνίας και σε ζώνες όπου δεν αναπτύσσονται ασύµβατες µε την εν λόγω δραστηριότητα χρήσεις γης, ενώ ως δυναµικοί κλάδοι καταγράφονται η ανθοκοµία, τα κηπευτικά, οι αµπελοκαλλιέργειες και τα αλιευτικά προϊόντα υδατοκαλλιέργειες 8. Στη υτική Αττική συγκεντρώνονται επίσης µονάδες θερµοκηπίων έντασης κεφαλαίου και κτηνοτροφικές µονάδες 9. Η θέση του αγροτικού τοµέα στην οικονοµία της Περιφέρειας Αττικής είναι σηµαντική, κρινόµενη από τη συµµετοχή του στο ΑΕΠ, αλλά και από το γεγονός ότι απασχολεί σήµερα ένα σηµαντικό ποσοστό του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού της περιοχής. Ειδικότερα, στο διάστηµα της τελευταίας διετίας, παρά την οικονοµική κρίση που είχε ως αποτέλεσµα τη µείωση της απασχόλησης στους περισσότερους κλάδους οικονοµικής δραστηριότητας, στον αγροτικό τοµέα καταγράφεται σχετική αύξηση του αριθµού των απασχολουµένων, συνεχίζοντας µια τάση που άρχισε από το τέλος του 2008 και η οποία συνδέεται µε τον αυξηµένο αριθµό των νεοεισερχοµένων στην αγορά εργασίας που ξεκινούν από τον αγροτικό τοµέα, αλλά και µε τη µετακίνηση εργαζοµένων από άλλους τοµείς της περιφερειακής οικονοµίας. Η αύξηση στην Αττική εντοπίζεται σε ποσοστό 14,2%, υπερδιπλάσια του αντίστοιχου εθνικού µέσου όρου. µε σηµαντικές τη νέα και τις παραγωγικές ηλικίες Όσον αφορά στον τουρισµό, η Περιφέρεια Αττικής αποτελεί ήδη διεθνώς αναγνωρισµένο τουριστικό προορισµό, λόγω των ιστορικών και πολιτιστικών µνηµείων που διαθέτει. Το βασικό 4 π.χ. για την απόκτηση της αδείας Ηλεκτρολόγου Εγκαταστάτη Α Ειδικότητας, σήµερα έχουν, µεταξύ άλλων, εφαρµογή 5 Β και 2 Π (Π 1988/252, Π 1988/41 και Β , Β , Β , Β 1965/328 και Β 1966/407). 5 Πηγή:Εuropean Cities Monitor, Η κατάταξη αυτή το 1990 περιελάµβανε 25 πόλεις, ενώ το 2010, 36 πόλεις αντίστοιχα. 6 Εuropean Cities Monitor, ΠΕΠ Αττικής , σελ. 20). 8 ΠΕΠ Αττικής και ΥΠΑΑΤ «Σύγκριση καλλιεργούµενων εκτάσεων. 9 Στρατηγικό Πλαίσιο Χωρικής Ανάπτυξης, 2004 και ΕΣΥΕ, «Οικονοµικοί Λογαριασµοί», Σελίδα 3

5 «brand name» της Περιφέρειας είναι η Αθήνα και τα µνηµεία της. Τα νησιά της Περιφέρειας αποτελούσαν στην µεταπολεµική «ανατολή» της Ελλάδας ως τουριστικού προορισµού, σηµαντικό πόλο έλξης επισκεπτών. Η σχέση µεταξύ Αθήνας και Αττικής δηµιουργεί ένα «δίπολο» τουριστικής προβολής, το οποίο όµως δεν λειτουργεί ισόρροπα και απαιτούνται πολιτικές ενίσχυσής του. Παρόλη τη διεθνή της αναγνωρισιµότητα, η Αττική «διολισθαίνει» συνεχώς ως προς την ανταγωνιστική της θέση στον Τουριστικό Τοµέα: οι διανυκτερεύσεις αλλοδαπών στην Περιφέρεια από 8,9 εκ. το 1980, περιορίζονται σε 4,5 εκ. το 2006, σε 4,1 εκ. το 2008 και σταθεροποίηση στους 4,0 εκ επισκέπτες το 2010, εµφανίζοντας συνεχή διολίσθηση και έντονη εποχικότητα. Σύµφωνα µε πρόσφατες εκτιµήσεις της ΤτΕ (Έρευνα Συνόρων), το 8µηνο του 2011 ως προς τις αφίξεις στην Περιφέρεια βρίσκεται στα ίδια ποσοτικά επίπεδα του αντίστοιχου 6µήνου του Σηµαντικό δυναµισµό πάντως εµφανίζουν στην Αττική οι κρουαζιέρες και ο θαλάσσιος τουρισµός. Η εφαρµογή των Μνηµονίων Οικονοµικής Πολιτικής δυσχεραίνει την επίτευξη του στόχου αύξησης επενδύσεων στην έρευνα και καινοτοµία (τα στοιχεία του 2007, που βαίνουν στάσιµα, αναδεικνύουν Α.Ε..Ε.ΤΑ στο 0.58% του ΑΕΠ, µε τις αµοιβές προσωπικού να αντιπροσωπεύουν περί το 60% της συνολικής δαπάνης διαχρονικά) 10. Ένας ενδεικτικός στόχος διπλασιασµού του απόλυτου ποσού της Α.Ε..Ε.ΤΑ (περί το 1,2% ως το 2020) απαιτεί υπερδιπλασιασµό των απασχολούµενων στην έρευνα - δηλαδή για να φθάσουµε στο 1,2% του ΑΕΠ, πρέπει να έχουµε αύξηση των απασχολουµένων στην έρευνα τουλάχιστον κατά 110% δηλ. οι να γίνουν περίπου Παράλληλα απαιτείται εκπαίδευση των ερευνητών, ώστε να πληρούν τους στόχους που τίθενται και προώθηση ελκυστικών συνθηκών εργασίας σε δηµόσια ερευνητικά κέντρα, µε ισχυρά κίνητρα για θεαµατική στροφή του ιδιωτικού τοµέα στην έρευνα και καινοτοµία Οι Επιπτώσεις της Οικονοµικής Κρίσης στην Περιφέρεια Αττικής Όπως φάνηκε από την προηγούµενη ενότητα, η Περιφέρεια Αττικής ενσωµατώνει δυναµισµό και εξωστρέφεια. Ο συνδυασµός αυτός εν µέρει την καθιστά ευάλωτη σε εξωτερικούς κινδύνους. Κατά συνέπεια, βιώνει έντονα τον αντίκτυπο της κρίσης, όχι µόνο σε µακροοικονοµικό επίπεδο, αλλά και σε κοινωνικό. Η δηµοσιονοµική κατάσταση της Ελλάδας αποτελεί το επίκεντρο της διεθνούς κρίσης, η οποία επιδεινώθηκε σηµαντικά τα τελευταία τρία χρόνια, όπως άλλωστε έγινε και σε πολλές άλλες χώρες εντός και εκτός της ευρωζώνης. Η επιδείνωση της δηµοσιονοµικής κατάστασης προήλθε, κατά βάση από την παγκόσµια χρηµατοπιστωτική κρίση η οποία επέφερε επιδείνωση του δηµόσιου χρέους πολλών χωρών. Ωστόσο, η Ελλάδα ήταν η χώρα που επηρεάστηκε αρνητικά, περισσότερο από κάθε άλλη χώρα 11, µε αποτέλεσµα το δηµόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ να ξεπεράσει κατά πολύ το 120%. Όµως, η οικονοµική κρίση στην Ελλάδα αποτελεί µέρους ενός συνολικότερου ευρωπαϊκού προβλήµατος. Οι βασικές αιτίες της ελληνικής κρίσης περιλαµβάνουν τόσο το έλλειµµα ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας όσο και την οργανωτική ανεπάρκειά της, εµφανείς από τα υψηλά 10 Κατευθύνσεις Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Έρευνας και Καινοτοµίας περιόδου , ΓΓΕΤ, Σεπτέµβριος Buiter W. και Rahbari E, (2011), "Is Sovereign Default "Unnecessary, Undesirable and Unlikely" For All Advanced Economies?", City Economics Global Economic View, Σεπτέµβριος 2011 Σελίδα 4

6 «δίδυµα» ελλείµµατα και χρέη (έλλειµµα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών/δηµοσιονοµικό έλλειµµα και δηµόσιο/εξωτερικό χρέος) 12 Ως περίοδος απαρχής της κρίσης για την Ελλάδα θεωρείται ο Οκτώβριος του , όταν οι αγορές ουσιαστικά σταµάτησαν την παροχή δανείων στην Ελλάδα. Το Μάιο του 2010, όταν και η ΕΚΤ, ως δανειστής τελευταίας λύσης (lender of last resort), ακολούθησε την ίδια πολιτική, η Ελλάδα προσέφυγε στο ΝΤ 5 και στην ΕΕ για την άντληση χρηµάτων. Το αποτέλεσµα αυτής της προσφυγής ήταν η σύναψη δανείου ύψους 110 δισ. ευρώ και η, από µέρους της ΕΕ, δηµιουργία µηχανισµού στήριξης της Ελλάδας καθώς και των χωρών οι οποίες τυχόν θα αντιµετώπιζαν παρόµοια προβλήµατα στο µέλλον. Ως αντιστάθµισµα για τη λήψη του δανείου, η Ελλάδα υποχρεώθηκε να ακολουθήσει αυστηρό πρόγραµµα λιτότητας και να προβεί σε διαρθρωτικές αλλαγές, όπως αυτές περιγράφονται στο Μνηµόνιο Οικονοµικής και Χρηµατοπιστωτικής Πολιτικής (Memorandum of Economic and Financial Policies), και στις επικαιροποιήσεις αυτού.. Η καθυστέρηση της χώρας, ωστόσο, να εφαρµόσει τους όρους του Μνηµονίου -ιδιωτικοποιήσεις, αντιµετώπιση της εισφοροδιαφυγής, άνοιγµα κλειστών επαγγελµάτων, συγχωνεύσεις οργανισµών του δηµόσιου κα ευρύτερου δηµόσιου τοµέα - έθεσε ζήτηµα συνέχισης της δανειακής της υποστήριξης από µέρους του ΝΤ και της ΕΕ. Οι διαπραγµατεύσεις µε το ΝΤ και την ΕΕ οδήγησαν στη σύναψη ενός δεύτερου, περισσότερο εξειδικευµένου, Μνηµονίου -το λεγόµενο Μεσοπρόθεσµο Πρόγραµµα (Medium-Term Fiscal Plan)- το οποίο καλύπτει την περίοδο Το νέο αυτό Μνηµόνιο επικυρώθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων, τον Ιούνιο του Στους παράγοντες που επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα και συνεπώς στην οικονοµική ευηµερία και ανάπτυξη µιας χώρας περιλαµβάνονται το Επιχειρηµατικό Περιβάλλον (27η θέση για την Ελλάδα), η Ψηφιακή Ατζέντα (25η θέση για την Ελλάδα), η Καινοτοµία (23η θέση για την Ελλάδα), η Εκπαίδευση και Κατάρτιση (24η θέση για την Ελλάδα), η Αγορά Εργασίας και Απασχόληση (26η θέση για την Ελλάδα), η Κοινωνική Ένταξη (22η θέση για την Ελλάδα) και η Περιβαλλοντική Αειφορία (22η θέση για την Ελλάδα). Είναι προφανές ότι σε όλους αυτούς τους επιµέρους τοµείς η Ελλάδα επιδεικνύει πολύ χαµηλές επιδόσεις 14. Το ελληνικό επιχειρηµατικό περιβάλλον είναι αδύναµο σε όλες τις διαστάσεις που το συνθέτουν, ενώ η Ψηφιακή Ατζέντα για την Ελλάδα, η οποία θα µπορούσε να συµβάλει στην αντιµετώπιση ορισµένων από τις παραδοσιακές αδυναµίες, δεν έχει αξιοποιηθεί µε αποτέλεσµα να βρίσκεται η χώρα στις χαµηλότερες θέσεις όσον αφορά τη χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (26η θέση) τόσο σε ατοµικό και επιχειρηµατικό επίπεδο. Με βάση το σύνολο των τεχνολογικών επιδόσεων, που µετρούν το World Economic Forum και το INSEAD, η Ελλάδα για το 2012 απέσπασε την 59η θέση, αποδεικνύοντας στην πράξη την αδυναµία της να αποκοµίσει τα οφέλη της τεχνολογικής υποδοµής που διαθέτει. Μάλιστα, αυτό που επηρέασε αρνητικά την συνολική τεχνολογική επίδοση της χώρας µας είναι το χαµηλό επίπεδο διείσδυσης της τεχνολογίας σε επιχειρήσεις και κράτος. Αναλυτικά, για τη διείσδυση της τεχνολογίας στους ιδιώτες η Ελλάδα απέσπασε την 49η θέση, αλλά για τη διείσδυση της τεχνολογίας στις επιχειρήσεις και το κράτος απέσπασε την 97η και την 102η θέση αντίστοιχα15. Από την περίοδο έγκρισης και ουσιαστικής ενεργοποίησης του ΠΕΠ Αττικής , την σχεδόν άµεση εµφάνιση της διεθνούς οικονοµικής κρίσης (2008), την ανάδειξή της σε σύνθετη 12 Χαρδούβελης Γ. Α. «Η Ελληνική και Ευρωπαϊκή Κρίση και η Νέα Αρχιτεκτονική της», Ευρωζώνης", Επιπτώσεις της Οικονοµικής Κρίσης στις Οικονοµίες των Περιφερειών της Ελλάδας, ΙΠΑ / Πάντειο Πανεπιστήµιο Global Competitiveness Report , Global Competitiveness Report (πρώτα στοιχεία), World Economic Forum 15 The Global Information Technology Report 2012, World Economic Forum Σελίδα 5

7 δηµοσιονοµική κρίση, µε εµφάνιση και συνεχή επιδείνωση της οικονοµικής ύφεσης, εµφανίζονται µεταξύ άλλων- ως αποτελέσµατα στην Περιφέρεια Αττικής, η ραγδαία αύξηση της ανεργίας. η εµφάνιση φαινοµένων φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισµού οι οποίες πλήττουν την κοινωνική συνοχή,η έλλειψη ρευστότητας στις ΜΜΕ, µεταβολές που επηρέασαν συνολικά και άµεσα την στρατηγική του Προγράµµατος. Σε επίπεδο Χώρας, η αύξηση του ποσοστού ανεργίας στο 22,6% το πρώτο τρίµηνο του 2012 από το 15,9% του προηγούµενου έτους και από το 8,3% του 2008 αποτυπώνουν το επιδεινούµενο τοπίο που επικρατεί στην αγορά εργασίας 16. Οι µεταβολές αυτές αποτυπώνονται και στην κατάσταση που επικρατεί στις περιφέρειες της χώρας όπου η ανεργία πλήττει το 28,5% του εργατικού δυναµικού στην υτική Μακεδονία και το 1/4 του εργατικού δυναµικού περίπου στην Στερεά Ελλάδα και την Κεντρική Μακεδονία. Ακολουθούν µε το 23% περίπου του εργατικού τους δυναµικού να είναι πλέον άνεργο οι περιφέρειες Κρήτη, υτική Ελλάδα, Αττική και Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Στις επτά αυτές Περιφέρειες συγκεντρώνεται το 78,0% της συνολικής απασχόλησης της χώρας και το 83,0% του συνόλου των ανέργων Σε σχέση µε το 2008 οι άνεργοι ποσοστιαία αυξάνονται σηµαντικά περισσότερο από την µέση αύξηση της χώρας σε Βόρειο Αιγαίο, Αττική και Κρήτη. Σε Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο και Ανατολική Μακεδονία και Θράκη οι ποσοστιαίες µεταβολές στην απασχόληση είναι µεγαλύτερες από την µέση της χώρας, ενώ στην Κεντρική Μακεδονία οι ποσοστιαίες µεταβολές τόσο στους ανέργους όσο και στους απασχολούµενους είναι µεγαλύτερες σε σχέση µε αυτές της χώρας. Η απογραφή του πληθυσµού του 2011 και η κατανοµή του ανά Περιφερειακή Ενότητα στην Αττική, αναδεικνύει έντονες πληθυσµιακές µεταβολές από τις Περιφερειακές Ενότητες της πρώην Ν.Α. Αθηνών κυρίως στην Π.Ε. Ανατολικής Αττικής και λιγότερο στην Π.Ε. υτικής Αττικής. Οι µετακινήσεις αυτές, συντελέσθηκαν κυρίως την περίοδο , σε ένα πλαίσιο άναρχης οικιστικής ανάπτυξης µε απουσία βασικών υποδοµών. Το αποτέλεσµά τους απηχεί στην εγκατάλειψη του παραδοσιακού εµπορικού κέντρου της Αθήνας από κατοίκους και επιχειρήσεις, Το κενό καλύφθηκε από την αθρόα εγκατάσταση λαθροµεταναστών, την αύξηση της εγκληµατικότητας και την υποβάθµιση σηµαντικού τµήµατος του κέντρου της Αθήνας, συµβάλλοντας στην τρωθείσα ελκυστικότητα της Αθήνας ως τουριστικού προορισµού, παρά την ανάκαµψη που παρατηρήθηκε τα πρώτα χρόνια µετά το 2004 ως αποτέλεσµα της επιτυχούς διεξαγωγής των Ολυµπιακών Αγώνων. Η υστέρηση στην αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών αµβλύνεται, αλλά εξακολουθεί ένα µεγάλος αριθµός επιχειρήσεων µικρού και µέσου µεγέθους να δραστηριοποιείται σε φθίνοντες βιοµηχανικούς κλάδους που αδυνατούν να αξιοποιήσουν και να ενσωµατώσουν την έρευνα και τεχνολογία στην παραγωγική διαδικασία. Η διαρθρωτική υστέρηση συνοδεύεται πλέον από τις επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης και την παρατεταµένη ύφεση που οδηγεί στη διακοπή της λειτουργίας πληθώρας επιχειρήσεων σε όλους τους κλάδους, µε το δευτερογενή τοµέα (µεταποίηση, κατασκευές κ.λπ.) να αντιµετωπίζει τα σηµαντικότερα προβλήµατα, ενώ πλέον η ύφεση επιδρά και στον τοµέα του εµπορίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Αττική εµφανίζει τις µεγαλύτερες µειώσεις τόσο στην µη-οικιακή, όσο και στην οικιακή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. 16 Έκθεση Ελληνική Οικονοµία και Απασχόληση 2012, ΙΝΕ/ΓΣΕΕ Σελίδα 6

8 Παράλληλα το οικιστικό και φυσικό περιβάλλον της Περιφέρειας δέχεται σηµαντικές πιέσεις από την υψηλή συγκέντρωση πληθυσµού και οικονοµικών δραστηριοτήτων µε αποτέλεσµα τη σηµαντική υποβάθµιση του, συνθέτουν τα σηµαντικά προβλήµατα που χαρακτηρίζουν την κατάσταση της Περιφέρειας σήµερα και εν µέρει εξηγούν τόσο την χαµηλή ελκυστικότητα της όσο και την ανταγωνιστικότητα της µε βάση τα διεθνή κριτήρια Οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου (ΑΕΠΚ) καταγράφουν σηµαντικές µειώσεις, διαµορφώθηκαν δε στα τέλη του 2 ου 3µήνου του 2012 στο 45% των ΑΕΠΚ του Πτώση κατά -21,3% σε ετήσια βάση είχαν σηµειώσει και στο 1ο 3µηνο.Ί2 και επίσης κατά -22,2% σε ετήσια βάση στο 4ο 3µηνο.Ί1. Η µεγάλη πτώση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στην κατακόρυφη πτώση των επενδύσεων που εξαρτώνται από το κράτος, µε τη µεγάλη πτώση των δαπανών του Π Ε, αλλά και των επενδύσεων που συγχρηµατοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΣΠΑ). Στην σχετική έρευνα του Παντείου Πανεπιστηµίου (2011), καταγράφεται ότι η κατανοµή των δηµοσίων επενδύσεων µεταξύ των Περιφερειών της Ελλάδας κατά την περίοδο φανερώνει ότι οι περιφέρειες της υτικής Μακεδονίας, της Ηπείρου και του Βορείου Αιγαίου κατέγραψαν τις µεγαλύτερες ποσοστιαίες (ως προς το ΑΕΠ) απώλειες κονδυλίων. Σε αντιδιαστολή, οι περιφέρειες της Αττικής (λόγω της Αθήνας), της Κεντρικής Μακεδονίας (λόγω της Θεσσαλονίκης) και της Κρήτης υπέστησαν, αντιστοίχως, τις µικρότερες απώλειες. Συµπερασµατικά, οι επιπτώσεις των µέτρων λιτότητας που λαµβάνονται εξαιτίας της κρίσης αναµένονται να είναι µικρότερες (λιγότερο αισθητές) στις περισσότερο αναπτυγµένες περιοχές της χώρας Εβδοµαδιαίο ελτίο Οικονοµικών Εξελίξεων, ALPHABANK, Σεπτέµβριος Monastiriotis V. (2011), "The Geographical Dimension of Austerity", στο: Monastiriotis V. (επιµ.), The Greek Crisis in Focus: Austerity, Recession and Paths to Recovery, London: LSE Hellenic Observatory Papers on Greece and Southeast Europe, Σελίδα 7

9 2. Επικαιροποίηση της Στρατηγικής Αποτίµηση των αποτελεσµάτων των παρεµβάσεων της τρέχουσας Προγραµµατικής Περιόδου στην Περιφέρεια Αττικής Επικαιροποίηση της Περιφερειακής Στρατηγικής Τα ανωτέρω και ιδιαίτερα οι επιπτώσεις της κρίσης στην πραγµατική οικονοµία προσδιορίζουν και την κατεύθυνση των αλλαγών στην Στρατηγική του Προγράµµατος. Η υπέρβαση των αρνητικών διαρθρωτικών προβληµάτων και η αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων της Περιφέρειας που παρουσιάζονται στην SWOT Aνάλυση σε συνδυασµό µε τις προτεραιότητες της πολιτικής συνοχής, και την Εθνική Αναπτυξιακή πολιτική, τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το Μεσοπρόθεσµο Πρόγραµµα αποτελούν το βασικό πλαίσιο για την επαναιεράρχηση των προτεραιοτήτων και τον επαναπροσδιορισµό των στόχων την πρώτη παράµετρο για το πλαίσιο της στοχοθέτησης της προγραµµατικής περιόδου Οι αλλαγές στην στρατηγική που κατέστησαν αναγκαίες λόγω της πλήρους µεταβολής των κοινωνικοικονοµικών συνθηκών θα γίνουν χωρίς να αναιρεθεί η δεύτερη παράµετρος για την κατάρτιση της αναπτυξιακής στρατηγικής και της στοχοθέτησης του ΠΕΠ Αττικής , όπως αυτή αναδείχθηκε στο Αναπτυξιακό της Συνέδριο, στο οποίο συµπυκνώνεται η βούληση των φορέων της κοινωνίας, των πολιτών, της Αυτοδιοίκησης Α και Β βαθµού, αποτελώντας ταυτόχρονα και εθνικό στόχο, που αποτυπώνεται στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς, και που παραµένει µακροχρόνιο αναπτυξιακό όραµα της Περιφέρειας Αττικής για τη νέα προγραµµατική περίοδο. «Η ενίσχυση του διεθνούς ρόλου της Περιφέρειας Αττικής ως Ευρωπαϊκής Μητρόπολης στο χώρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου». Θεωρείται πάντως δεδοµένο ότι η επίτευξη του αναπτυξιακού αυτού οράµατος υπερέβαινε την χρονική περίοδο αναφοράς της προγραµµατικής περιόδου , ενσωµάτωνε τις συµπληρωµατικές δράσεις αναδιοργάνωσης της ηµόσιας ιοίκησης και εκτείνεται χρονικά µέχρι το πρώτο τέταρτο του 21 ου αιώνα. Για την επίτευξη του οράµατος µε χρονικό ορίζοντα το έτος 2015, απαιτείται η υλοποίηση µιας σειράς παρεµβάσεων στη διάρθρωση των προτεραιοτήτων του ΠΕΠ Αττικής , ώστε σε συνδυασµό µε την αξιοποίηση της Ολυµπιακής κληρονοµιάς αλλά και τις παρεµβάσεις των λοιπών τοµεακών Επιχειρησιακών Προγραµµάτων του ΕΣΠΑ, να διασφαλίσουν την επανατοποθέτηση της Αττικής, µέσω της λογικής βελτίωσης της ελκυστικότητας της Αθήνας στις πόλεις που αποτελούν διεθνή επιχειρηµατικά κέντρα, Ο συγκεκριµένος αρχικός στόχος του Προγράµµατος δεν µπορεί να επιτευχθεί εκτός των άλλων παραγόντων που σχετίζονται µε τις εγχώριες µακροοικονοµικές εξελίξεις, αλλά και από την γενικότερη αστάθεια που χαρακτηρίζει την παγκόσµια οικονοµία και την σηµαντική δυσκολία στην µόχλευση ιδιωτικών πόρων. Επίσης, και µε δεδοµένο ότι η προστασία και διατήρηση του περιβάλλοντος σε συνδυασµό µε την οικονοµική και κοινωνική συνοχή ρυθµίζεται από την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη, τόσο το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα συνολικά όσο και το στρατηγικό του όραµα είναι σαφώς σε πλήρη ευθυγράµµιση µε τους 4 πυλώνες της συγκεκριµένης στρατηγικής (Προστασία του Περιβάλλοντος, Κοινωνική ικαιοσύνη και Συνοχή, Οικονοµική ευηµερία, Ανάληψη των διεθνών ευθυνών µας), όπως αυτό τεκµηριώνεται και από την σχετική Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Η εξυπηρέτηση του οραµατικού στόχου δεν µπορεί να παραµένει στο επίκεντρο του αναπτυξιακού σχεδιασµού για την εναποµείνασα χρονική περίοδο της Σελίδα 8

10 προγραµµατικής περιόδου αλλά θα πρέπει πλέον η έµφαση να δοθεί στην επανεκκίνηση της οικονοµίας και την αντιστροφή της συνεχούς απώλειας θέσεων εργασίας. Για την επίτευξη του επικαιροποιηµένου αναπτυξιακού οράµατος τίθενται 4 γενικοί στόχοι οι οποίοι έχουν ως εξής: Γενικός Στόχος 1: Βελτίωση της ελκυστικότητας της Περιφέρειας σαν ιεθνές Επιχειρηµατικό κέντρο. Γενικός Στόχος 2: Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας µέσω της ενθάρρυνσης της καινοτοµίας, της επιχειρηµατικότητας, της έρευνας και τεχνολογίας και της διάδοσης και αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών πληροφόρησης Γενικός Στόχος 3: Βελτίωση της ποιότητας ζωής και η προστασία του περιβάλλοντος. Γενικός Στόχος 4 : ηµιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας. Η επιλογή των παραπάνω γενικών στόχων του ΠΕΠ γίνεται µε γνώµονα : Την εξυπηρέτηση του αναπτυξιακού οράµατος της Περιφέρειας Αττικής.. Τις κατευθυντήριες γραµµές για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση της Ε.Ε Την Εθνική Αναπτυξιακή πολιτική, όπως αποτυπώνεται στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) (ΥΠΟΙΟ, Μάρτιος 2007). Τη συµβολή στην επίτευξη των στόχων του Μεσοπρόθεσµου Προγράµµατος ηµοσιονοµικής Προσαρµογής , του Εθνικού Προγράµµατος Μεταρρυθµίσεων και της Στρατηγικής ΕΕ 2020 Τις κατευθύνσεις της Ε.Ε για το ρόλο των πόλεων στην Ανάπτυξη και την Απασχόληση Αποτίµηση των αποτελεσµάτων των παρεµβάσεων της τρέχουσας Προγραµµατικής Περιόδου στην Περιφέρεια Αττικής Η αποτίµηση των αποτελεσµάτων των παρεµβάσεων της τρέχουσας Προγραµµατικής Περιόδου στην Περιφέρεια Αττικής γίνεται ποιοτικά µε βάση τους Γενικούς Στόχους του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράµµατος Αττικής Γενικός Στόχος 1 : Βελτίωση της ελκυστικότητας της Περιφέρειας ως ιεθνούς Επιχειρηµατικού κέντρου. Η βελτίωση της ελκυστικότητας της Αττικής συναρτάται άµεσα µε την ποιότητα των υποδοµών της. Κρίσιµης σηµασίας για την Περιφέρεια θα είναι οι παρεµβάσεις αναβάθµισης επέκτασης του τοµέα αστικών µεταφορών για την βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών στην Περιφέρεια, παράµετρος σηµαντική για την προστασία του περιβάλλοντος. Η αναβάθµιση των µεταφορικών υποδοµών είναι προαπαιτούµενο για την ανάδειξη αναβάθµιση του κοµβικού ρόλου της Αττικής σαν εµπορευµατικό και µεταφορικό κέντρο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και πύλη εισόδου στην Ε.Ε Παράλληλα, η ενίσχυση του ρόλου της Αττικής σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης σαν κέντρο διαµετακοµιστικού εµπορίου και σαν µια από τις βασικές πύλες εισόδου στην Ε.Ε., επιβάλλει την ολοκλήρωση του συστήµατος συνδυασµένων µεταφορών για την καλύτερη διασύνδεση µε τα λιµάνια και τους µεγάλους ιαπεριφερειακούς άξονες, χωρίς την περαιτέρω επιβάρυνση των κυκλοφοριακών συνθηκών τουλάχιστον εντός του Λεκανοπεδίου. Η δηµιουργία περιµετρικών οδικών αξόνων που συνδέουν τις µεγάλες βιοµηχανικές συγκεντρώσεις της Περιφέρειας, η αναβάθµιση των λιµένων του Λαυρίου και του Πειραιά αλλά και οι παρεµβάσεις που θα υλοποιηθούν από το Ταµείο Συνοχής στην Περιφέρεια, όπως η επέκταση του Μετρό, Σελίδα 9

11 αναµένεται να συµβάλλουν αποφασιστικά στη βελτίωση των µεταφορικών υποδοµών, που αποτελεί, ουσιώδη προϋπόθεση για τη βελτίωση της ελκυστικότητας της Περιφέρειας ως τόπου για την προσέλκυση επενδύσεων και την τοποθέτησή της σε διεθνές επιχειρηµατικό κέντρο. Για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος αλλά και λόγω αναγκαιότητας εναρµόνισης της χώρας µε την ενεργειακή πολιτική της Ε.Ε., απαιτείται επίσης η βελτίωση των ενεργειακών υποδοµών που συµβάλλουν στην ενίσχυση της ευστάθειας του συστήµατος και την µείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο αλλά και η προώθηση δράσεων για την εξοικονόµηση ενέργειας µε βάση και τις κατευθύνσεις της Στρατηγικής ΕΕ 2020 Ιδιαίτερα για τον τοµέα των µεταφορών οι κατευθύνσεις της Ε.Ε αναδεικνύουν ως προτεραιότητα για τις µεταφορές τη διασφάλιση της κινητικότητας και της προσβασιµότητας του πληθυσµού στο εσωτερικό των πόλεων, την καλύτερη διασύνδεση µε τα αεροδρόµια, τα λιµάνια και τους µεγάλους οδικούς διαπεριφερειακούς άξονες. Με βάση τα ανωτέρω στο τοµέα των µεταφορών ο γενικός στόχος θα εξυπηρετηθεί µέσω στρατηγικών που στοχεύουν στην: αναβάθµιση / επέκταση του τοµέα αστικών µεταφορών για την βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών στην Περιφέρεια, παράµετρος κρίσιµης σηµασίας και για την προστασία του περιβάλλοντος και την αύξηση του µεριδίου των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς στην µετακίνηση του πληθυσµού που θα προέλθει από την επέκταση του δικτύου των µέσων σταθερής τροχιάς, ενσωµατώνοντας την πολιτική της Ε.Ε. για τις µεταφορές όπως αυτή παρουσιάζεται στην Λευκή Βίβλο, που είναι η αντιµετώπιση της κυκλοφοριακής συµφόρησης στις οδικές, αστικές και αεροπορικές µεταφορές και η εξισορρόπηση της ανάπτυξης ανάµεσα στα µέσα µεταφοράς. αναβάθµιση των απολήξεων συνδέσεων των ιευρωπαϊκών ικτύων µε τους µεγάλους οδικούς άξονες της Περιφέρειας. αναβάθµιση επιλεγµένων περιφερειακών οδικών αξόνων, όπως είναι οι συνδεόµενοι µε τα διευρωπαϊκά οδικά δίκτυα, είτε οδικών αξόνων σε περιοχές µε σηµαντική βιοµηχανική δραστηριότητα µε στόχο την αποσυµφόρησή τους, είτε αξόνων εν γένει που οδηγούν τόσο σε υφιστάµενες όσο και σε αναδυόµενες τουριστικές περιοχές συµβάλλοντας και στην βελτίωση της ελκυστικότητάς τους. την ολοκλήρωση του συστήµατος συνδυασµένων µεταφορών για την καλύτερη διασύνδεση µε τα λιµάνια και τους µεγάλους ιαπεριφερειακούς άξονες, χωρίς την περαιτέρω επιβάρυνση των κυκλοφοριακών συνθηκών τουλάχιστον εντός του Λεκανοπεδίου. Η δηµιουργία περιµετρικών οδικών αξόνων που θα συνδέουν τις µεγάλες βιοµηχανικές συγκεντρώσεις της Περιφέρειας, η αναβάθµιση του λιµένα του Λαυρίου και του Πειραιά, αλλά και οι παρεµβάσεις που θα υλοποιηθούν από το Ταµείο Συνοχής στην Περιφέρεια, όπως η επέκταση του Μετρό, θα συµβάλλουν αποφασιστικά στη βελτίωση των µεταφορικών υποδοµών, που αποτελεί, όπως προαναφέρθηκε, ουσιώδη προϋπόθεση για τη βελτίωση της ελκυστικότητας της Περιφέρειας ως τόπου για την προσέλκυση επενδύσεων και την ανάδειξη της σε διεθνές επιχειρηµατικό κέντρο. Παράλληλα στον τοµέα της ενέργειας η στρατηγική εστιάζεται στην αναβάθµιση των υποδοµών για την διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασµού και µε άλλες πηγές ενέργειας (πλην πετρελαίου), την ολοκλήρωση της διασύνδεσης των δικτύων µεταφοράς ηλεκτρισµού και την προώθηση δράσεων εξοικονόµησης ενέργειας. Γενικός Στόχος 2 : Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας µέσω της ενθάρρυνσης της καινοτοµίας, της επιχειρηµατικότητας, της έρευνας και τεχνολογίας και της διάδοσης και αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών πληροφόρησης Σελίδα 10

12 Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας της Περιφέρειας προϋποθέτει την ενίσχυση των προωθητικών παραγόντων που θα επιτρέψουν την αναδιάρθρωση της και τη µετάβαση της στην οικονοµία της γνώσης. Η σηµαντική υστέρηση που παρουσιάζει η Περιφέρεια και η µείωση της απόστασης που τη χαρακτηρίζει σε κρίσιµους για την ανταγωνιστικότητα τοµείς όπως η καινοτοµική ικανότητα, η δαπάνη για Ε&ΤΑ, η χρήση ΤΠΕ, τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και για την εξυπηρέτηση του πολίτη, όχι µόνο από τις µεγάλες µητροπολιτικές περιφέρειες της Ε.Ε. των 15 κρατών µελών αλλά και από ορισµένες Πρωτεύουσες των δέκα νέων κρατών, απαιτούσε πριν την εµφάνιση της οικονοµικής κρίσης την υιοθέτηση µιας στρατηγικής που θα εστίαζε : στην προώθηση ολοκληρωµένων παρεµβάσεων Ε & ΤΑ, εστιασµένων σε κλάδους υψηλής προτεραιότητας που θα συµβάλλουν στην αναδιάρθρωση των παραγωγικών τοµέων προς τοµείς νέων προϊόντων και υπηρεσίες υψηλότερης προστιθέµενης αξίας και πιο φιλικά προς το περιβάλλον στην εφαρµογή δράσεων που συµβάλλουν στη µετατροπή της γνώσης σε καινοτοµικά προϊόντα, διαδικασίες και υπηρεσίες από υπάρχουσες ή νέες επιχειρήσεις (spin offs), στη δηµιουργία νέων καινοτόµων επιχειρήσεων (start ups) στην υποβοήθηση µεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας προς τις επιχειρήσεις αλλά και στην ενίσχυση άυλων (soft) υποδοµών που προάγουν ευθέως την περιφερειακή ανταγωνιστικότητα, όπως η προώθηση της δηµιουργίας τεχνολογικών πάρκων και της δικτύωσης τους µέσω συσπειρώσεων (clustering) µε Πανεπιστήµια και άλλους ερευνητικούς φορείς, η δηµιουργία δικτύων επίδειξης για την ενίσχυση της προσαρµοστικότητας των ΜΜΕ. Η διάδοση της χρήσης των ΤΠΕ και η ενσωµάτωση τους στην καθηµερινή οργάνωση και λειτουργία των επιχειρήσεων και ιδιαίτερα των ΜΜΕ, η προώθηση της «πράσινης» επιχειρηµατικότητας και η προώθηση της επιχειρηµατικότητας συνθέτουν το πλέγµα της στρατηγικής του δεύτερου Γενικού Στόχου του Προγράµµατος. στη διευκόλυνση πρόσβασης των ΜΜΕ στην εξεύρεση κεφαλαίων και στην διεύρυνση της χρηµατοδότησής τους από σύγχρονα χρηµατοδοτικά εργαλεία. Η οικονοµική κρίση και η παρατεταµένη ύφεση σε συνδυασµό µε τις τεράστιες δυσκολίες που αντιµετωπίζουν οι ΜΜΕ -που αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων της Περιφέρειας - από την έλλειψη ρευστότητας και την αδυναµία πρόσβασης σε τραπεζικό δανεισµό καθιστούν απολύτως αναγκαία την σηµαντική ενίσχυση της χρηµατοδοτικής βαρύτητας των κατηγοριών πράξεων που σχετίζονται µε την παροχή ενισχύσεων για την διενέργεια επενδύσεων. Οι επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης λειτουργούν σωρευτικά στα προβλήµατα που αντιµετώπιζαν οι ΜΜΕ της Περιφέρειας τόσο από χώρες φθηνού εργατικού κόστους όσο και από νέα κράτη µέλη της Ε.Ε και ιδιαίτερα τη Βουλγαρία και Ρουµανία, λόγω της γεωγραφικής γειτνίασης και των σηµαντικών διαφορών που υπάρχουν στους φορολογικούς συντελεστές. στη διάδοση της χρήσης των ΤΠΕ και την ενσωµάτωση τους στην καθηµερινή οργάνωση και λειτουργία των επιχειρήσεων και ιδιαίτερα των ΜΜΕ, τη προώθηση της «πράσινης» επιχειρηµατικότητας και τη προώθηση της επιχειρηµατικότητας στον τοµέα της παραγωγής ενέργειας συνθέτουν το πλέγµα της στρατηγικής του τρίτου Γενικού Στόχου του Προγράµµατος. Η επιταχυνόµενη συρρίκνωση της µεταποιητικής βάσης της Περιφέρειας και η τάση φυγής των επιχειρήσεων πρέπει να αναστραφεί κυρίως µέσω της ενίσχυσης επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε δυναµικούς κλάδους αλλά παράλληλα και τον εκσυγχρονισµό των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε παραδοσιακούς κλάδους. Η µετάβαση στην οικονοµία της γνώσης αποτελεί εθνική επιδίωξη που λόγω της βαρύτητας της Περιφερειακής οικονοµίας στην οικονοµία της χώρας θα ξεκινήσει από την Περιφέρεια Αττικής. Παράλληλα όµως δεν πρέπει να αγνοηθεί η αναγκαιότητα επιβράδυνσης της αποβιοµηχάνισης που εκφράζεται σε όρους απώλειας Σελίδα 11

13 θέσεων εργασίας και ο ρόλος των ΜΜΕ σε αυτό θα είναι καθοριστικός. Η παροχή κάθε είδους διευκόλυνσης προς τις ΜΜΕ την παρούσα χρονική περίοδο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την αναθέρµανση της οικονοµίας και τον συνακόλουθο περιορισµό της ανεργίας. Τέλος η ενίσχυση του τουρισµού στην Περιφέρεια και η ανάδειξη της Αθήνας Αττικής σε ένα από τους σηµαντικότερους προορισµούς Τουρισµού Πόλης θα επιδιωχθεί µέσω του εµπλουτισµού του τουριστικού προϊόντος και της επιµήκυνσης της τουριστικής περιόδου. Στην προσπάθεια αυτή κεντρικός είναι ο ρόλος του πολιτισµού σε συνδυασµό µε την αξιοποίηση των εγκαταστάσεων των Ολυµπιακών αγώνων. Ιδιαίτερα σηµαντικό ρόλο για την ενίσχυση του τουρισµού στην Αττική θα είναι και η αξιοποίηση της δυναµικής που παρουσιάζει η κρουαζιέρα στη Μεσόγειο Η προώθηση της καινοτοµίας, της επιχειρηµατικότητας και της κοινωνίας της γνώσης, είναι τοµείς που, όπως αναλύθηκε και στην υφιστάµενη κατάσταση, η Αττική υπολείπεται σηµαντικά των µέσων όρων της Ε.Ε. και των στόχων που θέτει η αναθεωρηµένη στρατηγική της Λισσαβόνας. Οι πολιτικές αυτές προτάσσονται και από την Ε.Ε για την ενίσχυση του ρόλου των πόλεων στην Ανάπτυξη και την Απασχόληση. Γενικός Στόχος 3: Βελτίωση της ποιότητας ζωής και προστασία του περιβάλλοντος. Η κατάσταση του περιβάλλοντος στην Περιφέρεια είναι ιδιαίτερα επιβαρυµένη και απαιτείται ένα πλέγµα παρεµβάσεων για την διασφάλιση της αειφόρου ανάπτυξης. Ο τοµέας του Περιβάλλοντος συνολικά για τη χωρική ενότητα της Αττικής ενισχύεται από κοινού από το τοµεακό ΕΠ «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» και το ΠΕΠ Αττικής Στην Περιφέρεια Αττικής για την αειφόρο διαχείριση του περιβάλλοντος έµφαση δίδεται σε υποδοµές διαχείρισης των υγρών και στερεών αποβλήτων για την εναρµόνιση µε τις σχετικές οδηγίες της Ε.Ε,, στη µείωση των κινδύνων από τεχνολογικούς κινδύνους και φυσικές καταστροφές µε προτεραιότητα στην αναβάθµιση της αντιπληµµυρικής προστασίας. Η δηµιουργία ενός δικτύου προστατευµένων περιοχών και η λήψη µέτρων για την προστασία της βιοποικιλότητας συνθέτουν ένα σύνθετο πλέγµα περιβαλλοντικών στόχων. Η επίτευξη των στόχων αυτών προϋποθέτει και την άσκηση συνεπούς περιβαλλοντικής πολιτικής µέσω της δηµιουργίας µηχανισµών και µέσων και στην ενίσχυση των φορέων και θεσµών ελέγχου και άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής. Θα εφαρµοστεί το Εθνικό Σχέδιο ράσης για την προστασία και τη διαχείριση της Φύσης και της Βιοποικιλότητας , το οποίο περιγράφεται στο ΕΠΠΕΡΑΑ σε ότι αφορά την περιοχή δικαιοδοσίας του ΠΕΠ, καλύπτοντας τις απαιτούµενες παρεµβάσεις στις θεσµοθετηµένες και υπό θεσµοθέτηση προστατευόµενες περιοχές της Περιφέρειας.Σε κάθε περίπτωση διασφαλίζεται η πλήρης εναρµόνιση της στρατηγικής µε το θεσµοθετηµένο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το φυσικό περιβάλλον. Ιδιαίτερο ζήτηµα που πρέπει να αντιµετωπιστεί, είναι το φαινόµενο της κλιµατικής αλλαγής. Στην πρόσφατη (Φεβρουάριος 2007) περίληψη της 4 ης Έκθεσης Αξιολόγησης της ιακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιµατική Αλλαγή (IPCC), εκτιµάται ότι έως το 2100 η παγκόσµια θερµοκρασία θα αυξηθεί κατά 1,1-6,4 ο C σε σύγκριση µε σήµερα. Αν η αύξηση ξεπεράσει τους 2 ο C, οι αρνητικές συνέπειες θα επιδράσουν σε οικοσυστήµατα και επηρεαζόµενους πληθυσµούς µε τη µορφή ακραίων καιρικών φαινοµένων και αναντίστρεπτων αλλαγών µεγάλης κλίµακας. H υπερθέρµανση θα επηρεάσει 1 εκατ. είδη. Το ένα τέταρτο των γνωστών χερσαίων ζώων και φυτών, περισσότερα από ένα εκατοµµύριο είδη, θα εξαφανιστούν. Ειδικά για τη Μεσόγειο οι αρνητικές επιπτώσεις στις παράκτιες περιοχές και τα οικοσυστήµατα εµφανίζονται ήδη από χαµηλότερες αυξήσεις της θερµοκρασίας. Σελίδα 12

14 Ως µέτρο αντιµετώπισης της κλιµατικής αλλαγής, είναι χαρακτηριστική αλλά ίσως όχι αρκετή η υιοθέτηση του Πρωτοκόλλου του Κιότο, που ενεργοποιήθηκε και είναι δεσµευτικός νόµος και για τις 128 χώρες που το έχουν υπογράψει από τις 16 Φεβρουαρίου Η ΕΕ-15 δεσµεύεται από το Πρωτόκολλο του Κιότο να εξασφαλίσει ότι οι εκποµπές της µεταξύ 2008 και 2012 θα είναι τουλάχιστον κατά 8% χαµηλότερες από τα επίπεδα του έτους αναφοράς. Ανάλογες ατοµικές δεσµεύσεις έχουν αναλάβει τα 12 νέα κράτη µέλη. Σύµφωνα µε πρόσφατη ανακοίνωση του αρµόδιου Επιτρόπου για το Περιβάλλον, οι εκποµπές της ΕΕ-27 το 2005 ήταν κατά 11% χαµηλότερες από τα επίπεδά τους κατά το έτος 1990 ενώ οι εκποµπές της ΕΕ-15 ήταν κατά 2 % χαµηλότερες Οι προσπάθειες όµως πρέπει να ενταθούν. Η συγκράτηση των συγκεντρώσεων αερίων θερµοκηπίου θα απαιτήσει µείωση των συνολικών παγκόσµιων εκποµπών κατά 25-45% το 2050 και κατά 50-70% το 2100 σε σχέση µε το Η Ευρωπαϊκή Ένωση στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του Μαρτίου 2007 δεσµεύτηκε για µονοµερή µείωση των εκποµπών αερίων θερµοκηπίου κατά 20% το 2020 σε σχέση µε το Η ενέργεια αποτελεί τοµέα κλειδί στην προσπάθεια αυτή. Για την Ελλάδα και την Περιφέρεια Αττικής ειδικότερα, προκειµένου να υπάρξει δραστική µείωση των εκποµπών από τον ενεργειακό τοµέα, απαιτείται η προώθηση δράσεων εξοικονόµησης ενέργειας, υποκατάστασης του πετρελαίου από το φυσικό αέριο και την αξιοποίηση των ΑΠΕ. Εδώ πρέπει να αναφερθεί η συµβολή των έργων µεταφορών στην αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής. Όπως καταγράφηκε στην κοινωνικοοικονοµική ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης στην Περιφέρεια Αττικής, στις θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις των έργων της Λεωφόρου Κηφισού και Επέκτασης του Μετρό περιλαµβάνονται η µείωση των αέριων εκποµπών (ατµοσφαιρικοί ρύποι και αέρια του θερµοκηπίου). Καταγράφονται επίσης θετικές επιπτώσεις στην ενεργειακή απόδοση των µετακινήσεων, µε αποτέλεσµα την µείωση της κατανάλωσης καυσίµων. Η κατασκευή επέκταση των νέων συγκοινωνιακών υποδοµών, ιδιαίτερα των έργων σταθερής τροχιάς, θα συµβάλλει περαιτέρω σ αυτή την κατεύθυνση. Στις πολιτικές πρόληψης εντάσσονται οι δράσεις που προαναφέρθηκαν δηλ. η δηµιουργία µηχανισµών και µέσων και η ενίσχυση των φορέων και θεσµών ελέγχου (Επιθεωρητές Περιβάλλοντος, έλεγχος ποιότητας αέρα, µέτρηση και περιορισµός αερορύπανσης, παρακολούθηση εκποµπών αερίων θερµοκηπίου, ενεργειακοί επιθεωρητές κλπ.). Όσον αφορά στη διαχείριση των υδατικών πόρων, θα εφαρµοστεί το Masterplan για την Εφαρµογή της Οδηγίας 2000/60 στην Περιφέρεια, καλύπτοντας το σύνολο των απαιτούµενων δράσεων (εκπόνηση των απαραίτητων µελετών σε τοπικό επίπεδο, χρηµατοδότηση υποδοµής και λειτουργίας περιφερειακών υπηρεσιών υδάτων κλπ) µε τη σύµφωνη γνώµη της αρµόδιας για τη διαχείριση των υδάτων εθνικής αρχής. Ειδικά για τα νησιά της Περιφέρειας Αττικής και µε στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος τους, τη διασφάλιση επάρκειας πόσιµου νερού και τη συµµόρφωση µε την κοινοτική και εθνική νοµοθεσία (Οδηγία 98/83/ΕΟΚ για την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης), δύναται να προωθηθούν σχετικές εγκαταστάσεις όπως µονάδες αφαλάτωσης, µονάδες επεξεργασίας νερού, ταχυδιυλιστήρια κλπ. Σχετικά µε τα στερεά απόβλητα (Σ.Α.) σηµειώνεται ότι στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, που παρουσιάζεται στο ΕΠΠΕΡΑΑ, και που για την Περιφέρεια Αττικής εξειδικεύεται στον Περιφερειακό Σχεδιασµό ιαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣ Α),στόχος είναι Σελίδα 13

15 στον ορίζοντα της 4ης προγραµµατικής περιόδου και στο πλαίσιο των αρχών της ολοκληρωµένης διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, η σηµαντική µείωση της εξάρτησης της χώρας από τη µονοµερή επιλογή της τελικής διάθεσης σύµµεικτων στερεών αποβλήτων σε ΧΥΤΑ και η επίτευξη των στόχων, που έχουν τεθεί για την εκτροπή βιοαποδοµήσιµου κλάσµατος στερεών αποβλήτων από την υγειονοµική ταφή. Οι ΧΥΤΑ, που είναι σε κάθε περίπτωση απαραίτητοι να δηµιουργηθούν, όπως προβλέπεται και από τον ΠΕΣ Α, σε κατάλληλο βάθος χρόνου θα µετεξελιχθούν σε ΧΥΤΥ µε παράλληλη σηµαντική επιµήκυνση του χρόνου ζωής τους και σηµαντική ελάττωση των δυσµενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων που δηµιουργεί η ταφή όλου του όγκου των απορριµµάτων. Στα πλαίσια αυτά οι ποιοτικοί στόχοι του ΠΕΣ Α για την Αττική προσδιορίζονται ως εξής: ιαλογή στην πηγή οργανικού (βιοαποδοµήσιµου) κλάσµατος των αποβλήτων και κατασκευή µονάδων επεξεργασίας του προδιαλεγµένου οργανικού υλικού, µε σκοπό την παραγωγή κοµπόστ καλής ποιότητας, µε πιθανή ταυτόχρονη ενεργειακή αξιοποίηση. Προτείνονται τέσσερις (4) νέες κεντρικές εγκαταστάσεις Σύµµεικτων Αστικών Στερεών Αποβλήτων (όσων έχουν αποµείνει µετά τα προγράµµατα εκτροπής επιλεγµένων κλασµάτων). Εφαρµογή των «πράσινων σηµείων» (Green Points), τα οποία είναι κέντρα στα οποία οι πολίτες ή άλλοι «παραγωγοί» αποβλήτων θα µπορούν να πηγαίνουν διάφορες κατηγορίες επιλεγµένων υλικών. Τα «πράσινα σηµεία» σκοπό έχουν την υποβοήθηση συµµετοχής των πολιτών στα προγράµµατα ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Συνεργασία των ΟΤΑ Α και Β βαθµού, µε τα εγκεκριµένα συστήµατα εναλλακτικής διαχείρισης (Μεταχειρισµένα Ελαστικά, Οχήµατα Τέλους Κύκλου Ζωής (ΟΤΚΖ), Απόβλητα ειδών Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισµού (ΑΗΗΕ), απόβλητα από κατασκευές, εκσκαφές και κατεδαφίσεις κλπ). Όπως προκύπτει από τα ποσοτικά δεδοµένα παραγωγής Α.Σ.Α. (Αστικά Σύµµεικτα Απορρίµµατα), όλες οι τεχνολογίες επεξεργασίας αξιοποίησης, είναι αποδεκτές και µπορούν να εφαρµοσθούν από πλευράς βιωσιµότητας για την 1η.Ε. της Περιφέρειας Αττικής, ενώ για την 2η.Ε. της Περιφέρειας Αττικής (Κύθηρα Αντικύθηρα) ενδείκνυνται ήπιες µέθοδοι επεξεργασίας, λόγω µικρού πληθυσµού. Οι ποσοτικοί στόχοι προσδιορίζονται ως εξής: Βιοαποδοµήσιµα ( Οργανικά) Αστικά Απόβλητα (ΒΑΑ) έτος 2010: εκτροπή από ταφή του 25% των ΒΑΑ που παράγονταν το 1995 έτος 2013: εκτροπή από ταφή του 50% των ΒΑΑ που παράγονταν το 1995 έτος 2020 εκτροπή από ταφή του 65% των ΒΑΑ που παράγονταν το 1995 Για τα Υλικά όπως γυαλί, χαρτί, πλαστικό, µέταλλο, προβλέπεται σταδιακή αύξηση του ποσοστού ανάκτησης / ανακύκλωσης / επαναχρησιµοποίησης τους, κατά 50% µε τελικό χρονικό ορόσηµο το Σχετικά µε τα υγρά απόβλητα, θα προωθηθεί η κατασκευή δικτύων αποχέτευσης και η αντίστοιχη επεξεργασία των λυµάτων στην Ανατολική Αττική όπου σε πέντε (5) οικισµούς Κατηγορίας Β (Ραφήνα, Αρτέµιδα, Νέα Μάκρη, Κορωπί, Μαρκόπουλο δεν λειτουργεί σήµερα σύστηµα συγκέντρωσης και επεξεργασίας αστικών λυµάτων, ενώ θα έπρεπε σύµφωνα µε την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ να έχει ολοκληρωθεί έως τις Επίσης θα αντιµετωπιστούν οι ανάγκες πύκνωσης και επέκτασης δικτύων αποχέτευσης σε αστικές συγκεντρώσεις. Ο τελικός αριθµός και το µέγεθος των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυµάτων θα προσδιορισθεί µε βάση περιβαλλοντικά και τεχνοοικονοµικά κριτήρια. Σελίδα 14

16 Ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η Περιφέρεια, που δηµιουργεί σηµαντική υποβάθµιση της ποιότητας ζωής, είναι η έλλειψη χώρων πρασίνου. Η αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο είναι ιδιαίτερα χαµηλή, µε αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα της ζωής των κατοίκων και την επιβάρυνση της ποιότητας του αέρα. Η δηµιουργία νέων χώρων πρασίνου είναι απαραίτητη όχι µόνο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων αλλά και για τη βελτίωση της ελκυστικότητας της Περιφέρειας, αφού η ποιότητα του δοµηµένου και φυσικού περιβάλλοντος συµβάλλει στη δηµιουργία ελκυστικών συνθηκών για τις επιχειρήσεις και το προσωπικό τους µε υψηλή ειδίκευση. Η βελτίωση του φυσικού, ανθρωπογενούς και οικιστικού περιβάλλοντος µε την αντιµετώπιση της περιβαλλοντικής υποβάθµισης που επιφέρει η αστική διάχυση, την αποκατάσταση των υποβαθµισµένων περιοχών και την προστασία των ελεύθερων χώρων, τον συντονισµό µεταξύ των επιπέδων της διοίκησης για τις χρήσεις γης και τις πολιτικές που επιδρούν στον αστικό χώρο αποτελούν προτεραιότητες της Ε.Ε για την ενίσχυση του ρόλου των πόλεων στην Ανάπτυξη και την Απασχόληση. Επίσης οι παρεµβάσεις οι οποίες έχουν σαν στόχο την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών προς τους πολίτες συµβάλλουν αναµφίβολα στην µείωση των µετακινήσεων, στην ταχύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη και κατά συνέπεια στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Οι υποδοµές αυτές δρουν συµπληρωµατικά µε τις παρεµβάσεις που έχουν σχεδιαστεί στο πλαίσιο του Ε.Π «ιοικητική Μεταρρύθµιση » το οποίο συγχρηµατοδοτείται από πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταµείου. Τέλος η υλοποίηση παρεµβάσεων για το µετασχηµατισµό του αστικού τοπίου µέσω της αναζωογόνησης συγκεκριµένων περιοχών, της εφαρµογής εκτεταµένων αναπλάσεων και της αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονοµιάς αναµφίβολα θα συµβάλλει και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων ενώ παράλληλα οι επιπτώσεις αυτών των παρεµβάσεων διαχέονται και επηρεάζουν το σύνολο των Γενικών Στόχων του Προγράµµατος. Η εναρµόνιση της Περιφέρειας Αττικής µε τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής νοµοθεσίας στα θέµατα διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων, η επέκταση του δικτύου των όµβριων υδάτων (παράµετρος ιδιαίτερα σηµαντική για την µείωση των επιπτώσεων των πληµµυρών εντός του αστικού ιστού) σε συνδυασµό µε τα έργα διευθέτησης χειµάρρων αποτελούν ορισµένες από τις στρατηγικές επιλογές της Περιφέρειας για την επίτευξη του γενικού στόχου Γενικός Στόχος 4 : ηµιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας. Για να µεγιστοποιηθεί η απασχόληση και να δηµιουργηθούν µόνιµες θέσεις εργασίας υψηλής ποιότητας θα πρέπει να αναπτυχθεί ακόµα περισσότερο και να ενισχυθεί το ανθρώπινο κεφάλαιο. Ο µονοταµειακός χαρακτήρας του Προγράµµατος της ΠΠ υπαγορεύει την επικέντρωση της στρατηγικής σε επενδύσεις για την αναβάθµιση των εκπαιδευτικών, κοινωνικών και υγειονοµικών υποδοµών. Ο εξορθολογισµός της υγειονοµικής φροντίδας µε στόχο την ποιοτική αναβάθµιση των προσφεροµένων υπηρεσιών υγείας, αλλά και τον περιορισµό των δαπανών αποτελεί σηµαντική παράµετρο καλύπτοντας ένα σηµαντικό µειονέκτηµα που παρουσιάζει το υγειονοµικό σύστηµα της Περιφέρειας (όπως άλλωστε και της χώρας) που είναι η «νοσοκοµειοκεντρική» προσέγγιση. Επιπλέον, η περαιτέρω αύξηση της συµµετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναµικό της Περιφέρειας επιβάλλει τη λήψη µέτρων και την υλοποίηση παρεµβάσεων για την συµφιλίωση επαγγελµατικής καριέρας και οικογενειακής ζωής, µέσω της ενίσχυσης παρεµβάσεων δοµών κοινωνικής φροντίδας παιδιών. Σελίδα 15

17 Τέλος, η δηµιουργία των κατάλληλων υποδοµών για την προσχολική αγωγή την προώθηση της τεχνικής, της αρχικής επαγγελµατικής και της δια βίου εκπαίδευσης και η αναβάθµιση του κτιριολογικού και τεχνολογικού εξοπλισµού σε όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης αποτελεί προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας και την αναβάθµιση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήµατος. Ο τέταρτος Γενικός Στόχος του Προγράµµατος συγκεντρώνει τις παρεµβάσεις στους τοµείς των υποδοµών που θα υποστηρίξουν το ανθρώπινο κεφάλαιο, ενώ ο κύριος όγκος των παρεµβάσεων, χρηµατοδοτείται από το ΕΠ ΑΝΑ Η πλειονότητα των τριών προαναφερθεισών παρεµβάσεων εντάσσονται στη συνολικότερη πολιτική για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού και την αγορά εργασίας και αποτελούν τοµείς παρέµβασης του ΕΚΤ. Η πολιτική για τους ανθρώπινους πόρους στην Περιφέρεια Αττικής 19, που συγκεντρώνει το 40 % περίπου του πληθυσµού και των απασχολουµένων και µεγάλο µέρος των επιχειρήσεων της χώρας και της διοίκησης, περιγράφεται στο ΕΣΠΑ, όπου προσδιορίζονται οι βασικές κατευθύνσεις για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού τόσο στο επίπεδο κοινών για όλες τις Περιφέρειες της χώρας στρατηγικών, όσο και µε εξειδικευµένες κατευθύνσεις για την Περιφέρεια Αττικής ως ακολούθως : «...Λόγω του µεγάλου µεγέθους του πληθυσµού και των απασχολούµενων του αστικού χαρακτήρα της Περιφέρειας και του καθοριστικού της ρόλου στην οικονοµία της χώρας,, όπως είναι αναµενόµενο οι σχετικοί µε την απασχόληση και την ανεργία δείκτες, παρουσιάζουν χαµηλές τιµές. Έτσι η Αττική κατατάσσεται στο πρώτο τρίτο των Περιφερειών της χώρας µε τις καλύτερες επιδόσεις στους συγκεκριµένους δείκτες,. Το ίδιο ισχύει και για την έκθεση στον κίνδυνο της φτώχειας όπου η Περιφέρεια παρουσιάζει το χαµηλότερο ποσοστό πληθυσµού που αντιµετωπίζει τον κίνδυνο φτώχειας και κατατάσσεται στην πρώτη θέση. Οι τιµές των δεικτών όµως αποκρύπτουν τις ενδοπεριφερειακές ανισότητες και τα υπαρκτά ακραία φαινόµενα που προφανώς ισχύουν σε µια τόσο µεγάλη συγκέντρωση και τα οποία είναι σε απόλυτους αριθµούς των εµπλεκόµενων σηµαντικά και συνεπάγονται σηµαντικές ανισότητες και µεταξύ των διάφορων τµηµάτων της Αττικής συνολικά αλλά και εντός του Λεκανοπεδίου, όπως αναδείχθηκε και στην υφιστάµενη κατάσταση. Καθώς λοιπόν στην Περιφέρεια αναπαράγονται εξαιτίας του µεγέθους των απασχολούµενων, του πληθυσµού και των επιχειρήσεων µε διαφοροποιηµένη ένταση στις διάφορες ενότητες σε όλα τα καθοριστικά προβλήµατα της αγοράς εργασίας και της απασχόλησης, έστω και σε συνολικά περιορισµένη έκταση, θα δοθεί έµφαση στη δυνατότητα επανένταξης των ανέργων στην αγορά εργασίας, στην αύξηση των απασχολούµενων µε προσανατολισµό σε ανταγωνιστικούς και καινοτόµους κλάδους της µεταποίησης και των υπηρεσιών. Οι διαφοροποιήσεις κατά κλάδους πρέπει να ανταποκρίνονται στο δυναµισµό τους. Αντίστοιχα ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί και στη διαφοροποίηση και κατά χωρικές ενότητες της Περιφέρειας, ώστε να αντιµετωπιστούν τα κατά περιοχές έντονα προβλήµατα..». Με βάση αυτό το πλαίσιο, οι προκλήσεις και αναπτυξιακές ανάγκες που εντοπίσθηκαν αναφορικά µε την αγορά εργασίας και την κοινωνική συνοχή, θα αντιµετωπισθούν για την Περιφέρεια Αττικής κυρίως στο πλαίσιο των παρεµβάσεων του ΕΠ «Ανάπτυξη του Ανθρώπινου υναµικού», µε συγχρηµατοδότηση από το ΕΚΤ. Τέλος, οι αναπτυξιακοί ρυθµοί της Περιφέρειας απαιτούν διαρκή εξέλιξη των γνώσεων και των δεξιοτήτων προσαρµοσµένων στις ανάγκες των καιρών. Τα παραπάνω συνδέονται µε την ανάγκη 19 ΕΣΠΑ, σελ. 76 Σελίδα 16

18 της περιφέρειας για περαιτέρω αναβάθµιση της ποιότητας της εκπαίδευσης και ειδικότερα την αναµόρφωση των προγραµµάτων σπουδών. Στην Αττική το 93,9% των σχολικών µονάδων διαθέτουν Η/Υ, ενώ το 81% αυτών έχουν σύνδεση στο διαδίκτυο. Παρά το υψηλό ποσοστό διαθεσιµότητας σε ΤΠΕ, η Αττική εµφανίζει την µεγαλύτερη αναλογία µαθητών ανά Η/Υ (ΚΕΕ, 2006), οπότε προκύπτει η ανάγκη για περαιτέρω ενίσχυση των ΤΠΕ στα σχολεία. Αναφορικά µε την ανώτατη εκπαίδευση, περίπου το 27% των τµηµάτων ιδρυµάτων ανωτάτης εκπαίδευσης της χώρας βρίσκονται στην Αττική. Λαµβανοµένου υπόψη της ευρωπαϊκής κατεύθυνσης για ενίσχυση της αποδοτικότητας και της αποτελεσµατικότητας της εκπαίδευσης η Αττική περισσότερο από κάθε άλλη περιφέρεια έχει ανάγκη από ενέργειες αξιολόγησης των τµηµάτων αυτών, αλλά και γενικότερα του εκπαιδευτικού συστήµατος. Παράλληλα, λόγω του µεγάλου πληθυσµιακού µεγέθους της περιφέρειας είναι σαφές ότι δεν έχουν όλοι οι µαθητές την ίδια πρόσβαση σε ίδιας ποιότητας εκπαίδευση. Πληθυσµιακές οµάδες, όπως οι µαθητές µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, οι αλλοδαποί και παλιννοστούντες µαθητές, οι Τσιγγάνοι, οι ανήλικοι παραβάτες, παιδιά και νέοι, που για λόγους οικονοµικούς, υγείας, ψυχοκοινωνικούς ή άλλους βρίσκονται στο περιθώριο ή κοντά σε αυτό, παλεύουν να ενταχθούν σε ένα εκπαιδευτικό σύστηµα σχεδιασµένο για τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά των παιδιών που ευνοήθηκαν από την τύχη. Κατά προτεραιότητα απαιτούνται δράσεις για την πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισµού και των ανισοτήτων και για την καταπολέµηση της σχολικής αποτυχίας και µείωση της σχολικής διαρροής., Επίσης απαιτούνται στοχευµένες παρεµβάσεις για την κοινωνική και επαγγελµατική ένταξη συγκεκριµένων ευάλωτων οµάδων πληθυσµού που στην Αττική σε σχέση µε άλλες περιφέρειες έχουν µεγάλη πληθυσµιακή αναφορά όπως είναι τα Άτοµα µε ειδικές ανάγκες και δεξιότητες.. Στο πλαίσιο της αρχικής επαγγελµατικής κατάρτισης και επαγγελµατικής εκπαίδευσης και στη σύνδεση της εκπαίδευσης µε την αγορά εργασίας, η Περιφέρεια Αττικής αποτελεί τον εκπαιδευτικό πυρήνα της αρχικής επαγγελµατικής κατάρτισης όπου και συγκεντρώνει το συντριπτικά µεγαλύτερο ποσοστό σπουδαστών, ενώ ακολουθεί η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Συνολικά, οι δύο περιφέρειες συγκεντρώνουν περίπου το 63% των σπουδαστών ΙΕΚ. Για τις περιφέρειες αυτές θα δοθεί ιδιαίτερη χρηµατοδοτική βαρύτητα στις δράσεις επαναπροσδιορισµού του ρόλου της αρχικής επαγγελµατικής κατάρτισης. Όµοια, σε ότι αφορά την επαγγελµατική εκπαίδευση (ΕΠΑΛ), όπου οι περιφέρειες συγκεντρώνουν περίπου το 50% του µαθητικού πληθυσµού των ΕΠΑΛ της χώρας. Τονίζεται ότι οι σχετικές παρεµβάσεις λαµβάνουν πλήρως υπόψη τις γενικές κατευθύνσεις για την ανάπτυξη της επαγγελµατικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, που διαµορφώνονται στο πλαίσιο λειτουργίας του ΕΣΣΕΕΚΑ, και θα είναι σε συνέργεια µε τις σχετικές παρεµβάσεις που θα υποστηριχθούν τόσο από το ΕΠ Ανάπτυξης Ανθρώπινου υναµικού (ΕΠΑΝΑ ), όσο και από το ΕΠ Εκπαίδευση και ια βίου Μάθηση (ΕΠΕ Μ). Σελίδα 17

19 Στρατηγική της Περιφέρειας Αττικής κατά την ΠΠ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ 3. Ανάλυση υνατών Σηµείων, Αδυναµιών, Ευκαιριών και Κινδύνων της Περιφέρειας Αττικής (SWOT Ανάλυση). ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ Α ΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ 1. Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτοµίας Υψηλή συγκέντρωση Ερευνητικών ιδρυµάτων, χρηµατοπιστωτικών υπηρεσιών και δραστηριοτήτων Ε&Α καθώς και µη τεχνολογικής καινοτοµίας. Ποσοστό αποφοίτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης υψηλότερο από το µέσο όρο της χώρας. Υψηλή συγκέντρωση εξειδικευµένου ανθρώπινου δυναµικού. Υστέρηση στην αξιοποίηση των ΤΠΕ από τις επιχειρήσεις, Αδυναµία των επιχειρήσεων να αξιοποιήσουν και να ενσωµατώσουν την έρευνα και τεχνολογία στην παραγωγική διαδικασία. Υστέρηση στους δείκτες καινοτοµίας και ψηφιακής σύγκλισης σε σχέση µε την Ε.Ε. Ελλιπής αξιοποίηση των ΤΠΕ από τη δηµόσια διοίκηση. Σηµαντική αύξηση της χρηµατοδότησης που διατίθενται για Τ.Π.Ε, Έρευνα Τεχνολογία και Καινοτοµία από την Ε.Ε. Ικανός αριθµός ερευνητικών κέντρων και ΑΕΙ µε συµµετοχή στον ενιαίο Ευρωπαϊκό χώρο έρευνας. ιεύρυνση του ψηφιακού χάσµατος µε χώρες που αναπτύσσονται ραγδαία στον τοµέα. Αδυναµία προσέλκυσης επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας Γραφειοκρατική αντιµετώπιση της πρόσβασης σε χρηµατοδοτήσεις Ε&Α 2. Ενίσχυση της πρόσβασης, χρήσης και ποιότητας, των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών Σταθερά αυξανόµενη χρήση διαδικτύου Ανταγωνιστικές και συνεχώς βελτιούµενες τηλεπικοινωνιακές υποδοµές και Υπηρεσίες λόγω ανταγωνισµού. Λειτουργία Πανεπιστηµιακών σχολών/τµηµάτων σε ζητήµατα ΤΠΕ Εφαρµογή της στρατηγικής του ψηφιακού σχολείου για αύξηση της χρήσης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση Συνεχιζόµενες ελλείψεις σχολικής στέγης και υποδοµών εξοπλισµού στην εκπαίδευση. Έλλειµµα αξιοποίησης των δυνατοτήτων από την παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών από τις ΜΜΕ Χαµηλή αξιοποίηση ΤΠΕ από τις Υπηρεσίες της Περιφέρειας και από τους ήµους Αξιοποίηση προτεραιοτήτων νέας κοινής ευρωπαϊκής αναπτυξιακής στρατηγικής για «έξυπνη ανάπτυξη» Αξιοποίηση ΤΠΕ για την αντιµετώπιση αρνητικών πτυχών της νησιωτικότητας Αξιοποίηση των ΤΠΕ για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την τόνωση της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ Αξιοποίηση Στρατηγικών Μεταρρυθµίσεων και Road Map Η µη εµπέδωση & επέκταση των ΤΠΕ στο τοπικό οικονοµικοκοινωνικό σύστηµα Χαµηλό επίπεδο επιχειρηµατικού ενδιαφέροντος στις ΤΠΕ, λόγω ης επιτεινόµενης οικονοµικής κρίσης Σελίδα 18

20 Στρατηγική της Περιφέρειας Αττικής κατά την ΠΠ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ Α ΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ αναδιοργάνωσης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης 3. Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων, του γεωργικού τοµέα (για το ΕΓΤΑΑ), και της αλιείας και των υδατοκαλλιεργειών (για το ΕΤΘΑ) ηµιουργία θεσµικού πλαισίου για την υλοποίηση µεγάλης κλίµακας επενδύσεων (fast track) µε συνακόλουθες προοπτικές ανάκαµψης της περιφερειακής οικονοµίας Υψηλή αναγνωρισιµότητα της Αττικής ως δηµοφιλούς και διεθνώς γνωστού τουριστικού προορισµού της Μεσογείου. Πολιτιστική κληρονοµιά παγκόσµιας ακτινοβολίας. Σηµαντική ανάπτυξη δικτύου κοινωνικών υποδοµών (Νοσ/µεία, Κέντρα Υγείας, οµές Κοινωνικής Μέριµνας, κλπ). Καλλιέργεια επιχειρηµατικότητας ευκαιρίας και, ενσωµάτωση τεχνολογίας και καινοτοµίας για την υφιστάµενη και τη νέα επιχειρηµατικότητα υνατότητες χορήγηση δανείων Μέσω του Χ.Ε. Jeremie (funded risk sharing) µε δυνατότητες χορήγησης δανείων για κεφάλαιο κίνησης και πρόσβασης σε νεοϊδρυθείσες επιχειρήσεις Προώθηση µεγάλων ενεργειακών έργων από το ΕΠΑΕ Χαµηλή προστιθέµενη αξία από τη διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων και η διεθνής προβολή της Αθήνας. Αλλοίωση της ιστορικής και πολιτιστικής φυσιογνωµίας πολλών περιοχών της Περιφέρειας, λόγω περιβαλλοντικής υποβάθµισης και της οικιστικής ανάπτυξης. Αδυναµία αξιοποίησης πολιτιστικών υποδοµών σε σύγκριση µε το διαθέσιµο πολιτιστικό απόθεµα και τις δυνατότητες αξιοποίησής του. Χαµηλή διείσδυση της Περιφέρειας σε νέες αγορές (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία). Έλλειψη συνολικού και διευρυµένου (µε τη συµµετοχή των Φορέων και των ήµων της Περιφέρειας) σχεδίου Τουριστικής Ανάπτυξης). Έλλειψη Περιφερειακού συντονιστικού καθοδηγητικού οργάνου για την ανάπτυξη και τη διαχείριση ειδικών υποδοµών τουριστικής ανάπτυξης: συνεδριακός, αστικός, θαλάσσιος, κρουαζιερόπλοια, Ολοκλήρωση βασικών µεταφορικών και κοινωνικών υποδοµών (που έχουν δροµολογηθεί στο πλαίσιο του τρέχοντος ΠΕΠ) Απλοποίηση βελτίωση του επιχειρηµατικού και επενδυτικού περιβάλλοντος στο πλαίσιο των αρµοδιοτήτων της Περιφέρειας Αττικής και αναδιοργάνωση ηµόσιας ιοίκησης στο πλαίσιο του ΜΠ Σ Αξιοποίηση µεγάλων δηµόσιων ακινήτων και λιµανιών Αυξανόµενη ευαισθητοποίηση πολιτών και οµάδων σε θέµατα προστασίας του περιβάλλοντος. Ενεργοποίηση του νέου µηχανισµού Risk Sharing Instrument για την επανέναρξη των έργων υποδοµών που αντιµετωπίζουν πρόβληµα χρηµατοδότησης Υιοθέτηση της αειφόρου ανάπτυξης, της αειφόρου διαχείρισης των φυσικών πόρων και της προστασίας του περιβάλλοντος ως πλαίσιο της περιφερειακής ανάπτυξης. Επιδείνωση κοινωνικοικονοµικών τάσεων της Περιφέρειας και συνακόλουθα επιδείνωση της ελκυστικότητας της λόγω κυκλοφοριακών συνθηκών και οργάνωσης του τοµέα συγκοινωνιών., αλλά και υποβάθµισης σηµαντικού τµήµατος του κέντρου λόγω υψηλής παραβατικότητας. Επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης στον αστικό χώρο, λόγω αυξηµένης πληθυσµιακής πυκνότητας. Ατµοσφαιρική ρύπανση µε νέους ρύπους (όζον, αιωρούµενα σωµατίδια, αρωµατικοί υδρογονάνθρακες). Απουσία κεντρικού προγραµµατισµού της αξιοποίησης των εθνικών αθλητικών κέντρων που λειτουργούν στα όρια της εδαφικής επικράτειας της Περιφέρειας Ανακοπή των επενδύσεων σε τεχνική και κοινωνική υποδοµή λόγω αυστηρής δηµοσιονοµικής πολιτικής και συρρίκνωσης του Προγράµµατος ηµοσίων Σελίδα 19