ΖΜΔΗΩΔΗ ΑΣΗΚΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ (ΜΔΡΟ Β )

Transcript

1 ΣΔΗ ΚΡΖΣΖ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΑΣΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ ΖΜΔΗΩΔΗ ΑΣΗΚΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ (ΜΔΡΟ Β ) ΠΑΝΣΔΛΑΚΖ ΜΑΡΗΛΔΝΑ ΓΔΚΔΜΒΡΗΟ

2 8. ΔΝΟΥΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ (ΓΔΝΗΚΟ ΔΝΟΥΗΚΟ) (α) Γεληθά Τν Δλνρηθφ Γίθαην απνηειεί ην δεχηεξν βηβιίν ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα θαη ε ζπνπδαηφηεηα ηνπ έγθεηηαη ζην φηη ξπζκίδεη ηηο ζπλαιιαθηηθέο ζρέζεηο ζε κία θνηλσλία. Δλνρηθφ δίθαην είλαη ην ζχλνιν ησλ θαλφλσλ, πνπ ξπζκίδνπλ ηηο ελνρέο θαη δηαθξίλεηαη ζε γεληθφ θαη εηδηθφ. Τν γεληθφ ελνρηθφ δίθαην πεξηιακβάλεη ηνπο θαλφλεο πνπ εθαξκφδνληαη ζε θάζε ελνρή εθφζνλ δελ ππάξρεη θάπνηα εηδηθή ξχζκηζε ηνπ λφκνπ. Σην εηδηθφ ελνρηθφ ππάξρνπλ φινη εθείλνη νη θαλφλεο, πνπ ξπζκίδνπλ εηδηθά ελνρηθέο ζρέζεηο ζπγθεθξηκέλσλ ζπκβαηηθψλ ηχπσλ (πρ. πψιεζε, κίζζσζε, αληαιιαγή, δάλεην, ζχκβαζε εξγαζίαο θιπ.). (β) Αξρέο ελνρηθνχ δηθαίνπ Οη γεληθέο αξρέο πνπ δηέπνπλ φιε ηελ χιε ηνπ ελνρηθνχ δίθαηνπ (Γεληθφ θαη Δηδηθφ) θαη νη νπνίεο βξίζθνληαη εθθξαζκέλεο ζην γεληθφ κέξνο ελνρηθνχ δηθαίνπ, κπνξνχλ λα θαηαγξαθνχλ σο νη εμήο: Οη αξρέο ηεο απηνλνκίαο ηεο βνχιεζεο ηνπ πξνζψπνπ, ηεο επζχλεο, ηεο θαιήο πίζηεο, ηεο εχλνηαο πξνο ηνλ νθεηιέηε, ηνπ ζεβαζκνχ ησλ ζπκβάζεσλ. Δπίζεο ε αξρή ηεο ππνρξέσζεο γηα απνδεκίσζε (δηαηάμεηο γηα ηηο αδηθνπξαμίεο), ε αξρή ηεο απαγφξεπζεο ηνπ αδηθαηνιφγεηνπ πινπηηζκνχ (δηαηάμεηο γηα ηνλ αδηθαηνιφγεην πινπηηζκφ). Τν ελνρηθφ δίθαην ραξαθηεξίδεηαη ελ ζπληνκία, σο έλα δίθαην κε ελδνηηθφ ραξαθηήξα (ηα κέξε κπνξνχλ λα νξίζνπλ κε ηε βνχιεζε ηνπο), εχθνια πξνζαξκφζηκν ζε δηάθνξεο έλλνκεο ζρέζεηο (ζρεηηθφ κε ηνλ ελδνηηθφ ραξαθηήξα ηνπ) αιιά θαη ιφγσ ηνλ αφξηζησλ δηαηάμεσλ πνπ εξκελεχνληαη αλάινγα θαη ηέινο εχθνια πξνζαξκφζηκν ζε ξπζκίζεηο θαη αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαη ζην δηεζλή ρψξν (Γηεζλέο δίθαην ηεο πψιεζεο θηι.) Βαζηθέο αξρέο ηνπ ελνρηθνχ δηθαίνπ είλαη ε αξρή ηεο ζρεηηθφηεηαο ησλ ελνρψλ θαη ε αξρή ηεο θαιήο πίζηεο. (i) Αξρή ζρεηηθφηεηαο ελνρψλ Αλάκεζα ζηνλ δαλεηζηή θαη ζηνλ νθεηιέηε δεκηνπξγείηαη έλαο πξνζσπηθφο δεζκφο. Ο δαλεηζηήο έρεη ην ελνρηθφ δηθαίσκα λα απαηηήζεη ηελ παξνρή (ή ηελ απνδεκίσζε ζε πεξίπησζε κε εθπιήξσζεο ηεο παξνρήο) κφλν απφ ηνλ νθεηιέηε θαη ν νθεηιέηεο έρεη ηελ ελνρηθή ππνρξέσζε κφλν απέλαληη ζηνλ δαλεηζηή. Τξίηα πξφζσπα δελ κπνξνχλ λα απνθηήζνπλ δηθαηψκαηα ή ππνρξεψζεηο απφ ηελ ελνρηθή ζρέζε. Δπνκέλσο, ε ελέξγεηα ηεο ελνρηθήο ζρέζεο είλαη ζρεηηθή, δει αλαπηχζζεηαη κφλν κεηαμχ δαλεηζηή θαη νθεηιέηε. (ii) Αξρή ηεο θαιήο πίζηεο 2

3 Θεκειηψδεο αξρή ηνπ ελνρηθνχ δηθαίνπ είλαη ε αξρή ηεο θαιήο πίζηεο (αξ. 288 ΑΚ). Με ηελ θαιή πίζηε ελλννχκε ηελ επζχηεηα θαη εληηκφηεηα πνπ απαηηείηαη ζηηο ζπλαιιαγέο. Τα κέξε δειαδή νθείινπλ ακνηβαία λα ζέηνπλ φξηα ζηηο επηδηψμεηο ησλ αηνκηθψλ ηνπο ζπκθεξφλησλ, πνπ ζπρλά είλαη αληηθξνπφκελα, θαη λα κελ αδηαθνξνχλ γηα ηα έλλνκα αγαζά ηνπ άιινπ κέξνπο. (γ) Δλνρή-Έλλνηα-Τπνθείκελα-Αληηθείκελν Ζ ελνρή ζην ελνρηθφ δίθαην είλαη θάηη ηειείσο δηαθνξεηηθφ κε ηελ ηνλ φξν πνπ ζπλαληάκε ζην Πνηληθφ Γίθαην θαη αθνξά ηελ αμηφπνηλε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ. Δλνρή είλαη, ζχκθσλα κε ην ά. 287 ΑΚ, ε έλλνκε ζρέζε κεηαμχ δχν ή πεξηζζφηεξσλ πξνζψπσλ, κε βάζε ηελ νπνία έλα πξφζσπν έρεη ππνρξέσζε πξνο έλα άιιν ζε παξνρή. Ζ παξνρή κπνξεί λα είλαη είηε θάπνηα πξάμε είηε θάπνηα παξάιεηςε. Τν πξφζσπν πνπ ππνρξενχηαη λα πξνζθέξεη ηελ παξνρή νλνκάδεηαη νθεηιέηεο ελψ ην πξφζσπν πνπ δηθαηνχηαη λα απαηηήζεη ηελ παξνρή νλνκάδεηαη δαλεηζηήο. Οη ελνρέο δεκηνπξγνχληαη θαηά θχξην ιφγν απφ δηθαηνπξαμία (δηθαηνπξαθηηθέο ελνρέο). Άιινη ιφγνη δεκηνπξγίαο ελνρψλ είλαη ε αδηθνπξαμία θαη ν λφκνο. Τα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ελνρήο είλαη ηα εμήο: (i) (ii) Ζ ελνρή είλαη έλλνκε ζρέζε ε ζπκκφξθσζε ζε απηή είλαη ππνρξεσηηθή θαη εμαλαγθαζηηθή. Σε πεξίπησζε κε ζπκκφξθσζεο ν δαλεηζηήο κπνξεί λα εμαλαγθάζεη ηνλ νθεηιέηε κε ηελ βνήζεηα ηεο πνιηηείαο λα εθπιεξψζεη ηελ παξνρή ή λα ηνπ δεηήζεη απνδεκίσζε γηα ηε κε εθπιήξσζε. Ζ παξνρή είλαη ε πξάμε ή παξάιεηςε, ζηελ νπνία ππνρξενχηαη λα πξνβεί ν νθεηιέηεο θαη πνπ δηθαηνχηαη λα απαηηήζεη ν δαλεηζηήο. Ζ παξνρή είλαη κηα ζπκπεξηθνξά ηνπ νθεηιέηε θαη απνηειεί ην αληηθείκελν ηεο ελνρήο. Ζ πξάμε κπνξεί λα είλαη κεηαθίλεζε αγαζνχ απφ ηνλ νθεηιέηε ζηνλ δαλεηζηή ή εθηέιεζε ππεξεζηψλ γηα ράξε ηνπ δαλεηζηή. Ζ παξάιεηςε κπνξεί λα ζπλίζηαηαη είηε ζε απνρή ηνπ νθεηιέηε απφ κηα πξάμε πνπ ζα κπνξνχζε λα θάλεη (πρ απαγφξεπζε αληαγσληζκνχ) είηε ζε αλνρή πξάμεο ηνπ δαλεηζηή πνπ ν νθεηιέηεο ζα κπνξνχζε λα απαγνξεχζεη (πρ αλνρή θαηαπάηεζεο νηθνπέδνπ κνπ απφ γείηνλα ζε πεξίπησζε έξγσλ επηζθεπήο ηνπ ζπηηηνχ ηνπ). Ζ παξνρή κπνξεί λα έρεη ραξαθηήξα πεξηνπζηαθφ ή κε πεξηνπζηαθφ θαη πξέπεη λα είλαη κηα ζπγθεθξηκέλε πξάμε ή παξάιεηςε ηνπ νθεηιέηε θαη φρη κηα γεληθή ζπκπεξηθνξά. Ζ ζρέζε πνπ ζπλδέεη ην δαλεηζηή θαη ηνλ νθεηιέηε, δειαδή ηα ππνθείκελα ηεο ελνρήο, ιέγεηαη ελνρηθή ζρέζε θαη απνηειείηαη απφ ηελ θχξηα ελνρή. 3

4 (βαζηθή ελνρηθή ζρέζε) ηνπ δαλεηζηή θαη ηνπ νθεηιέηε (π.ρ. πψιεζε πξάγκαηνο ) θαη απφ ηηο επηκέξνπο ζρέζεηο (επηκέξνπο ελνρέο) απηψλ (δει. π.ρ. παξάδνζε ηνπ πξάγκαηνο ρσξίο ειαηηψκαηα απφ ηνλ πσιεηή, παξάδνζε εληφο ηνπ ζπκθσλεκέλνπ ρξφλνπ, θαηαβνιή νιφθιεξνπ ηνπ ηηκήκαηνο απφ ηνλ αγνξαζηή, θηι). Σε πεξίπησζε κε πξαγκαηνπνίεζεο ηεο ππνρξέσζεο απφ ηελ πιεπξά ηνπ νθεηιέηε, ν ζσζηφο φξνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ε «κε εθπιήξσζε ηεο ελνρήο». Τφηε ν δαλεηζηήο κπνξεί λα ηνλ εμαλαγθάζεη λα ζπκκνξθσζεί φπσο νξίδεη ην ελνρηθφ δίθαην, νπφηε θάλνπκε ιφγν γηα «εμαλαγθαζκφ» ζε εθπιήξσζε ηεο ελνρήο ή ζε απνδεκίσζε ηνπ. Γελ ππάξρεη εμαλαγθαζκφο γηα εθπιήξσζε ζηηο αηειείο ελνρέο, π.ρ. ζχκβαζε παηγλίνπ θαη ζχκβαζε ζηνηρήκαηνο. Δάλ ν νθεηιέηεο δελ είλαη ζε ζέζε λα ζπκκνξθσζεί πξνο ηελ εθπιήξσζε ηεο ελνρήο πνπ έρεη αλαιάβεη θαη ηνλ εμαλαγθάζεη ζε ζπκκφξθσζε ν δαλεηζηήο, ηφηε ην δίθαην αλαγλσξίδεη φηη δεκηνπξγείηαη ε επζχλε ηνπ πξψηνπ. Ζ ελνρή, φπσο δφζεθε ε έλλνηα ηεο παξαπάλσ θάλεη κία δηαδξνκή, αθνινπζεί κία πνξεία: γελληέηαη (γέλλεζεο ηεο ελνρήο-αιιηψο παξαγσγή ηεο ελνρήο), εμειίζζεηαη νκαιά, κπνξεί λα εληζρπζεί κε δηάθνξνο ηξφπνπο (ελίζρπζε ηεο ελνρήο), κπνξεί λα κελ εμειηρζεί νκαιά (αλψκαιε εμέιημε ελνρήο) θαη ζε θάπνην δεδνκέλν ρξφλν «ράλεηαη» (απφζβεζε ελνρήο). (δ) Γηαθξίζεηο ησλ ελνρψλ Με βάζε ην αληηθείκελν ηεο ελνρηθήο ζρέζεο, δειαδή κε βάζε ηελ παξνρή, νη ελνρέο δηαθξίλνληαη σο εμήο: (i) Δλνρή κε αφξηζηε παξνρή (1) Δλνρή γέλνπο (Αληηθείκελν ηεο είλαη γεληθψο θαη αθεξεκέλσο νξηζκέλν πξάγκα (π.ρ. παξνρή 10 ηφλσλ θαιακπνθηνχ)-δλνρή είδνπο (Αληηθείκελν ηεο είλαη έλα εμαηνκηθεπκέλν πξάγκα, π.ρ. ζπγθεθξηκέλν έξγν ηέρλεο). (2) Γηαδεπθηηθή ελνρή (Υπάξρεη απφ φηαλ δχν ή πεξηζζφηεξεο νθεηιφκελεο απηνηειείο παξνρέο κφλν ε κία πξέπεη λα θαηαβιεζεί. Δλ ακθηβνιία επηιέγεη ηελ εθπιήξσζε ηεο ελνρήο.) (ii) Φξεκαηηθή ελνρή, πνπ είλαη εθείλε πνπ έρεη σο αληηθείκελν ηελ παξνρή ρξήκαηνο, ην ρξήκα αθελφο κε ηελ έλλνηα ηνπ απνηηκεηνχ ζε ρξήκα, θάζε αλαισηνχ θαη αληηθαηαζηαηνχ πξάγκαηνο, θαη αθεηέξνπ κε ηελ ζηελή ηνπ έλλνηα, ηνπ λνκίζκαηνο. Αθνξά δειαδή ηελ ελνρή 4

5 ζηελ νπνία δελ νθείιεηαη πξάγκα, αιιά έλα ινγηζηηθφ νηθνλνκηθφ κέγεζνο πάληνηε λννχκελν σο αμία αληαιιαγήο κε άιια αγαζά. (iii) (iv) (v) Αηειήο ελνρή, δειαδή ε ελνρή, ζηελ νπνία ιείπεη ην ζηνηρείν ηνπ εμαλαγθαζκνχ. Δθηφο απφ ηε ζχκβαζε παηγλίνπ ή ζηνηρήκαηνο, είλαη θαη ε παξαγξακκέλε απαίηεζε, ε νθεηιή απφ δσξεά θηλεηψλ γηα ηελ νπνία δελ ηεξήζεθε ν ηχπνο ή κε ιεμηπξφζεζκε νθεηιή θιπ. Δλνρή ηνθνδνζίαο, πνπ είλαη ε ελνρή πνπ πεξηιακβάλεη θαη ηελ θαηαβνιή ηφθσλ. Οη ηφθνη είλαη ην αληίηηκν πνπ θαηαβάιιεη θάπνηνο γηα ηε ρξήζε μέλνπ θεθαιαίνπ. Γηαθξίλνληαη ζε α) λφκηκνη, νη νπνίνη επηβάιινληαη απφ ην λφκν, β) ππεξεκεξίαο, επηβάιινληαη απφ ην λφκν ζε πεξίπησζε ππεξεκεξίαο ηνπ νθεηιέηε. Δίλαη νη ιεγφκελνη δηθνλνκηθνί ηφθνη, γ) ζπκβαηηθνί, νη νπνίνη πξνβιέπνληαη απφ ηε ζχκβαζε, αιιά δελ κπνξνχλ λα ππεξβαίλνπλ ην φξην ηνπ λφκνπ, θαη δ) πξνεμνθιεηηθνί, νη νπνίνη απνηεινχλ ην θέξδνο ηνπ δαλεηζηή απφ ηελ πξνεμφθιεζε ιεμηπξφζεζκνπ δαλείνπ (π.ρ. Ζ Τξάπεδα θεξδίδεη απφ ηνπο πξνεμνθιεηηθνχο ηφθνπο, φηαλ πξνεμνθιεί ζηνπο θνκηζηέο ησλ επηηαγψλ ην πνζφλ κεηαρξνλνινγεκέλσλ επηηαγψλ). Δλνρή απνδεκηψζεσο. Δίλαη ε ελνρή πνπ ζπλδέεηαη κε αμίσζε απνδεκηψζεσο. Ζ απνδεκίσζε είλαη ε απνθαηάζηαζε ηεο δεκίαο ε νπνία πξνμελήζεθε ζε άιινλ είηε ιφγσ κε εθπιεξψζεσο ησλ φξσλ ησλ ζπκβάζεσλ (κε εθηειέζεσο ηεο ζπκβάζεσο) είηε ιφγσ αδηθνπξαμίαο (αζηηθφ αδίθεκα). Γηα λα ζηνηρεηνζεηεζεί ηέηνηα αμίσζε απαηηνχληαη ηα θαησηέξσ: α. Εεκία. Μπνξεί λα είλαη πιηθή (π.ρ. ζην απηνθίλεην) είηε εζηθή (π.ρ. πξνζβνιή ηεο ηηκήο ελφο πξνζψπνπ). Ζ κελ πεξηνπζηαθή δεκία (πιηθή) απνδεκηψλεηαη επξχηαηα, ελψ ε εζηθή εθεί πνπ νξίδεη ν λφκνο. Ζ πιηθή δεκία πεξαηηέξσ δηαθξίλεηαη ζε ζεηηθή, δειαδή κείσζε ηεο πεξηνπζίαο ηνπ παζφληα (π.ρ. ηξαθαξηζκέλν απηνθίλεην), θαη απνζεηηθή, φηαλ ε απψιεηα ηνπ έρεη θαη πεξαηηέξσ ζπλέπεηεο (π.ρ. ζηέξεζε ρξήζεο ηνπ θαζεκεξηλνχ κεηαθνξηθνχ κέζνπ), ε νπνία ιέγεηαη θαη δηαθπγφλ θέξδνο. β. Εεκηνγφλν γεγνλφο (ή λφκηκνο ιφγνο επζχλεο). Απαηηείηαη πξάμε (π.ρ. θαθή νδεγηθή ζπκπεξηθνξά) ή παξάιεηςε (π.ρ. έιιεηςε επηκέιεηαο ζηελ νδήγεζε) πνπ ζπληζηά αδηθνπξαμία ή αλψκαιε εθπιήξσζε ηεο ελνρήο (π.ρ. ην πσιεζέλ θσηνηππηθφ κεράλεκα, ην νπνίν πξηλ παξαδνζεί ζηνλ αγνξαζηή θαηαζηξέθεηαη απφ ππαηηηφηεηα ηνπ πσιεηή). γ. Αηηηψδεο ζπλάθεηα κεηαμχ δεκηνγφλνπ γεγνλφηνο θαη δεκίαο, ψζηε ε ηειεπηαία λα πξνθαιείηαη απφ ην ζπγθεθξηκέλν αίηην (αίηην-απνηέιεζκα). δ. Τπαηηηφηεηα ηνπ δξάζηε ηνπ δεκηνγφλνπ γεγνλφηνο. Υπάξρνπλ πάλησο θαη πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο επζχλε πξνο απνδεκίσζε ππάξρεη αλεμάξηεηα απφ ηελ ππαηηηφηεηα ηνπ δξάζηε (αληηθεηκεληθή επζχλε). 5

6 (ε) Πεγέο ησλ ελνρψλ Οη ελνρηθέο ζρέζεηο κπνξνχλ λα γελλεζνχλ απφ (i) δηθαηνπξαμία, (ii) αδηθνπξαμία θαη (iii) ην Νφκν (π.ρ. απφ αδηθαηνιφγεην πινπηηζκφ). (i) (ii) Δλνρέο απφ δηθαηνπξαμία. Οη δηθαηνπξαθηηθέο ελνρέο ππνδηαηξνχληαη ζ' απηέο πνπ παξάγνληαη απφ κνλνκεξή δηθαηνπξαμία θαη ζ' εθείλεο πνπ γηα λα ππάξμνπλ ρξεηάδεηαη ζχκβαζε (αξζξ. 361 Α.Κ.), δειαδή ε ζχκπησζε βνπιήζεσο δχν ή πεξηζζνηέξσλ πξνζψπσλ πξνο παξαγσγή ηνπ επηδησθφκελνπ ελλφκνπ απνηειέζκαηνο. Δλνρέο απφ Αδηθνπξαμία (νη ελνρέο απηέο είλαη ελνρέο εθ ηνπ λφκνπ, βι. π.θ., νη νπνίεο εμεηάδνληαη ρσξηζηά ιφγσ ηεο ζπνπδαηφηεηάο ηνπο). Αδηθνπξαμία είλαη ε άδηθε πξάμε, ηελ νπνία απνδνθηκάδεη ην δίθαην. Γηα λα ππάξρεη ππνρξέσζε γηα απνδεκίσζε, ζα πξέπεη ν δξάζηεο (δεκηψζαο) λα είλαη ππαίηηνο, νπφηε πξφθεηηαη γηα κία ππαίηηα αδηθνπξαμία άξα γηα έλα αδίθεκα. Γηαθνξνπνηήζεηο αλαγθαίεο γηα ηε δηάθξηζε ηνπ αδηθήκαηνο είλαη νη εμήο: (1) Κάζε αζηηθφ αδίθεκα είλαη θαη αδηθνπξαμία π.ρ. ηξαθάξσ κε ην ακάμη δηεξρφκελν πεδφ (2) Τν αζηηθφ αδίθεκα ζπλεπάγεηαη επζχλε ηνπ δεκηψζαληα (δξάζηε) θαη ζεκαίλεη φηη ν ηειεπηαίνο ζα απνδεκηψζεη ην ζχκα π.ρ. γηα λνζήιεηα ιφγσ ηξαπκαηηζκνχ Φ πνζφ (3) Τν αζηηθφ αδίθεκα δελ ζεκαίλεη φηη ζα ηηκσξεζεί ν δξάζηεο κε πνηλή (απηφ ζπκβαίλεη κε ην πνηληθφ αδίθεκα-ζσκαηηθή βιάβε απφ ακέιεηα) (4) Σην αζηηθφ αδίθεκα δελ ελδηαθέξεη ν δφινο ή ε ακέιεηα γηα λα δεκηνπξγεζεί ππνρξέσζε γηα απνδεκίσζε. (iii) Δλνρέο απφ ην Νφκν. Δίλαη νη ελνρέο πνπ πξνθχπηνπλ θαηεπζείαλ απφ ην Νφκν, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα πξνεγεζεί δηθαηνπξαμία ή αδηθνπξαμία. Ο Νφκνο νξίδεη φηη φηαλ ζπκβεί Φ θαηάζηαζε, ν Χ δηθαηνχηαη απνδεκίσζε γηα ηνλ α ή β ιφγν. Τέηνηα είλαη ε πεξίπησζε: α. Αδηθαηνιφγεηνο πινπηηζκφο. Τν δίθαην απνδνθηκάδεη εθείλνλ πνπ πινπηίδεη αδηθαηνιφγεηα εηο βάξνο άιινπ πξνζψπνπ. Υπάξρεη δηθαίσκα απνδεκίσζεο απηνχ πνπ δεκηψζεθε απφ ηνλ άιιν πνπ πινχηηζε εθφζνλ ππάξρνπλ ηα εμήο: 1.πινπηηζκφο, ή σθέιεηα άιινπ (π.ρ. δίλσ ρξήκαηα ζε θάπνηνλ γηαηί λνκίδσ φηη ηνπ ηα νθείισ), 2. απηφ λα γίλεηαη ζε βάξνο ηεο πεξηνπζίαο άιινπ (π.ρ. 6

7 δίλνληαο απηά ηα ρξήκαηα ζην άιιν, ηα ζηεξνχκαη εγψ), 3. ν πινπηηζκφο ηνπ άιινπ έγηλε ρσξίο λα ζηεξίδεηαη ζε λφκηκε αηηία (π.ρ. λφκηδα φηη δελ είρα εμνθιήζεη ηνλ άιιν, ελψ είρα, θαη ζπλερίδσ λα ηνπ δίλσ), 4. ηνχην έγηλε απφ παξάλνκε ή αλήζηθε αηηία (π.ρ. ζε άιιε πεξίπησζε δαλείδσ θάπνηνλ έλα πνζφ ηνθίδνληαο ην πνιχ πεξηζζφηεξν απφ ην λφκηκν). β. Γηνίθεζε Αιινηξίσλ ππνζέζεσλ. Τν δίθαην απνδεκηψλεη θαη εθείλνλ (δηνηθεηήο μέλσλ ππνζέζεσλ) ν νπνίνο εκπιέθεηαη ζε θάπνηεο πξάμεηο/ μέλεο ππνζέζεηο, πνπ φκσο ζπκβαδίδνπλ κε ηε βνχιεζε ηνπ θπξίνπ ησλ ππνζέζεσλ απηψλ, αλ θαη δελ είρε εληνιή λα ην πξάμεη. Π.ρ. ν Α γείηνλαο ην Β, αληηιακβάλεηαη φηη ην ακάμη ηνπ Β, πνπ βξίζθεηαη παξθαξηζκέλν ζην πάξθηλγθ, πηάλεη θσηηά. Ο Α αγνξάδεη έλα ππξνζβεζηήξα γηα ηελ θαηάζβεζε ηεο θσηηάο. Με βάζε ηηο δηαηάμεηο πεξί δηνίθεζεο μέλσλ ππνζέζεσλ, ν Α δηθαηνχηαη λα δεηήζεη ηα ρξήκαηα πνπ δαπάλεζε γηα ηελ αγνξά ηνπ. γ. Άιιεο πεξηπηψζεηο. Δπίζεο ε ζρέζε θνηλσλίαο (αξζξ. 785 επ.), ε θαηαδνιίεπζε δαλεηζηψλ (αξζξ. 939 επ. Α.Κ.), ε επζχλε μελνδφρσλ (αξζξ. 834 επ. Α.Κ.) θηι. (ζη) Δθπιήξσζε ηεο ελνρήο Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ ν νθεηιέηεο αλαιακβάλεη έλαληη ηνπ δαλεηζηή ηελ εθπιήξσζε κίαο ελνρήο. Γηα λα εθπιεξσζεί έγθπξα απηή ε ελνρή ζα πξέπεη: (i) (ii) (iii) (iv) Να εθπιεξσζεί πιήξσο. Μεξηθή εθπιήξσζε δελ δηθαηνχηαη ν νθεηιέηεο. (π.ρ. αλαιακβάλεη λα παξαδψζεη ην ζπγθεθξηκέλν απηνθίλεην κε ην ζπκθσλεκέλν εμνπιηζκφ, φρη άιιν απηνθίλεην, νχηε κε άιιν απφ ηνλ ζπκθσλεκέλν εμνπιηζκφ) Σχκθσλα κε ηελ θαιή πίζηε θαη ηα ζπλαιιαθηηθά ήζε. Σηνλ θαηάιιειν ηφπν, ηνλ νπνίν είηε ζα έρνπλ ζπκθσλήζεη ηα κέξε, είηε πξνθχπηεη απφ ηηο πεξηζηάζεηο, είηε ζην ηφπν πνπ βξίζθεηαη ε θαηνηθία ηνπ νθεηιέηε. Σηνλ θαηάιιειν ρξφλν. Δλ ακθηβνιία, ν νθεηιέηεο πξέπεη λα εθπιεξψζεη ηελ παξνρή παξαρξήκα (ακέζσο). Σεκεηψλεηαη φηη ε ελνρή κπνξεί λα εθπιεξσζεί δηα κέζνπ άιινπ, γηα ινγαξηαζκφ ηνπ νθεηιέηε, νπφηε ν ηειεπηαίνο απαιιάζζεηαη απφ ηελ ππνρξέσζε ηνπ. (π.ρ. ν ππάιιεινο κίαο επηρείξεζεο παξαδίδεη ζηνλ πειάηε ηα ζπκθσλεζέληα πσινχκελα, ψζηε ε επηρείξεζε απαιιάζζεηαη πιένλ απφ ηελ ππνρξέσζε ηεο). Δμαίξεζε: Όηαλ ν δαλεηζηήο έρεη ζπκθέξνλ ζηελ εθπιήξσζε ηεο παξνρήο απφ ην πξφζσπν ηνπ νθεηιέηε (π.ρ. εξγαδφκελνο παξέρεη εξγαζία ζηνλ εξγνδφηε ν ίδηνο). 7

8 (δ) Αλψκαιε εμέιημε ηεο ελνρήο Ζ ελνρή κπνξεί γηα θάπνηα αηηία λα κελ κπνξεί λα θηάζεη ζην ζθνπφ γηα ηνλ νπνίν δεκηνπξγήζεθε. Γεληθά απηφ κπνξεί λα νθείιεηαη ζηελ ηχρε, ζε ππαηηηφηεηα ηνπ νθεηιέηε ή ηνπ δαλεηζηή Τν ελνρηθφ δίθαην δηαρσξίδεη ηηο πεξηπηψζεηο πνπ απηφ κπνξεί λα ζπκβεί θαη ξπζκίδεη θαη ηηο ζπλέπεηεο πνπ δεκηνπξγνχληαη γηα ηελ ελνρή. Οη πεξηπηψζεηο αλψκαιεο εμέιημεο ηεο ελνρήο, έγθεηληαη ζηα θαησηέξσ. (i) Σηελ ε αδπλακία εθπιήξσζεο ηεο παξνρήο πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ ηχρε ή θαη απφ πηαίζκα ηνπ νθεηιέηε (άξζξα 335 επ., 362 επ., 380 επ. Α.Κ). Ζ αδπλακία κπνξεί λα νθείιεηαη ζε θάπνην ιφγν πνπ αλάγεηαη ζηελ ηχρε: π.ρ. Ο Δ ζπκθσλεί λα πνπιήζεη έλα ζθάθνο ζηνλ Γ, αιιά πξηλ ηελ παξάδνζε απηφ βπζίδεηαη ιφγσ παιηξξντθνχ θχκαηνο. Δπί ηπραίαο αδπλακίαο, ν θαλφλαο είλαη λα απαιιάζζνληαη θαη νη δχν ηεο παξνρήο ηνπο. Αλ έρεη θαηαβάιεη ν δαλεηζηήο ην ηίκεκα ζα θάλεη ρξήζε ησλ άξζξσλ πεξί αδηθαηνιφγεηνπ πινπηηζκνχ. Αλ ππάξρεη αδπλακία ιφγσ ππαηηηφηεηαο ηνπ νθεηιέηε, ν δαλεηζηήο κπνξεί είηε λα επηθαιεζηεί απαιιαγή θαη ηνπ ίδηνπ γηα ηελ ππνρξέσζε ηνπ (λα θαηαβάιιεη ην ηίκεκα), είηε λα δεηήζεη πιήξε απνδεκίσζε απφ ηνλ νθεηιέηε, είηε λα ππαλαρσξήζεη απφ ηε ζχκβαζε, δεηψληαο ελδερνκέλσο απνδεκίσζε γηα δεκηά πνπ πθίζηαηαη ιφγσ ηεο κε εθπιήξσζεο ηεο ζχκβαζεο. Αλ ηψξα ε αδπλακία αθνξά φιε ηελ παξνρή γίλεηαη ιφγνο γηα νιηθή αδπλακία παξνρήο (παξάδεηγκα κε ζθάθνο), εάλ αθνξά κέξνο απηήο, γηα κεξηθή αδπλακία παξνρήο (π.ρ. ν Δ πνπιάεη ζηνλ Α δχν κεραλήκαηα, πξηλ απφ ηελ παξάδνζε ην έλα θαηαζηξέθεηαη). (ii) Σηελ θαζπζηέξεζε εθπιήξσζεο ηεο παξνρήο, ε νπνία αλ είλαη ππαίηηα επηθέξεη ππεξεκεξία ηνπ νθεηιέηε (αξζξ. 342 Α.Κ.). Αλ ν νθεηιέηεο ππαίηηα θαζπζηεξεί ηελ εθπιήξσζε ηεο παξνρήο ηνπ, ζεσξείηαη ππεξήκεξνο (π.ρ. ζπκθσλεί ν Γ κε ηνλ Α λα παξαδψζεη ν πξψηνο ζην δεχηεξν ζηηο έλα απηνθίλεην. Δθείλνο φκσο ηνπ ην παξαδίδεη ζηηο ). Ο λφκνο απαηηεί ιεμηπξφζεζκε απαίηεζε, ππαίηηα θαη κε έγθαηξε εθπιήξσζε ηεο παξνρήο θαη φριεζε ηνπ νθεηιέηε, πξνθεηκέλνπ λα ζεσξεζεί ν ηειεπηαίνο ππεξήκεξνο. Σπλέπεηα απηήο ηεο ππεξεκεξίαο είλαη: α) λα ζπλερίδεη λα νθείιεη ηελ παξνρή ν νθεηιέηεο, θαη ελδερφκελε απνδεκίσζε ιφγσ θαζπζηέξεζεο, β) λα κπνξεί ν δαλεηζηήο, εάλ δελ έρεη ζπκθέξνλ ζηελ εθπιήξσζε ηεο παξνρήο λα ηελ απνθξνχζεη θαη λα δεηήζεη απνδεκίσζε, γ) λα επζχλεηαη ν νθεηιέηεο γηα ηπρεξά θαη γηα θάζε ακέιεηα, δ) λα απαηηήζεη ν δαλεηζηήο θαη ηφθνπο ππεξεκεξίαο, αλ πξφθεηηαη γηα ρξεκαηηθή νθεηιή. 8

9 (iii) Σηελ άξλεζε ηνπ δαλεηζηή λα δερζεί ηελ πξαγκαηηθά θαη κε ηνλ αξκφδνληα ηξφπν παξνρή, νπφηε επέξρεηαη ππεξεκεξία ηνπ δαλεηζηή (αξζξ. 349 επ.). Γειαδή ελψ ππάξρεη πξνζθνξά ηεο νθεηιφκελεο παξνρήο ή πξφζθιεζε πξνο ηνλ δαλεηζηή-φπσο ηελ έρνπλ ζπκθσλήζεη- απφ ηνλ νθεηιέηε έγθαηξε θαη λφκηκε, ν δαλεηζηήο αξλείηαη απηήλ γηαηί δελ ζέιεη ή δελ κπνξεί. (π.ρ. θαη γηα πξφζθιεζε θαη γηα πξνζθνξά, φπσο αλαθέξζεθε-ν μπινπξγφο έρεη παξαιάβεη ηα μχια απφ ην νπνία ζα θαηαζθεπάζεη ηα έπηπια ηνπ Γ, αιιά ν Γ δελ αληαπνθξίλεηαη ζηηο πξνζθιήζεηο ηνπ μπινπξγνχ, ν νπνίνο ρξεηάδεηαη ηηο δηαζηάζεηο απηψλ. Ο Γ εκθαλίδεηαη θαη ηνπ δίλεη ηηο δηαζηάζεηο, κεηά απφ 1 κήλα πνπ ν μπινπξγφο ηνλ ελεκεξψλεη φηη είλαη έηνηκα, πξνζπκνπνηείηαη λα ηα παξαιάβεη, αιιά δελ ζέιεη λα πιεξψζεη ην ηίκεκα.). Δάλ ππάξμεη ππεξεκεξία ηνπ δαλεηζηή, α) νθεηιέηεο επζχλεηαη γηα δφιν θαη γηα βαξεία ακέιεηα ζε ζρέζε κε ηελ παξνρή ηνπ, β) ν ππεξήκεξνο δαλεηζηήο ζα πξέπεη λα απνδεκηψζεη ηνλ νθεηιέηε γηα θάζε ηη πνπ δαπάλεζε γηα ηελ πξνζθνξά ηεο παξνρήο πνπ απνθξνχζηεθε απφ ην δαλεηζηή (θαη γηα θχιαμε/ζπληήξεζε ηεο παξνρήο). (iv) Σηελ πιεκκειή εθπιήξσζε ηεο παξνρήο. Π.ρ. ν Φ εξγάδεηαη ζην ινγηζηήξην ηνπ Γ, θαη ιφγσ κε θαθήο ηήξεζεο ησλ βηβιίσλ ηεο επηρείξεζεο, ν Γ δεκηψλεηαη γηα πνζφλ 200 επξψ. (ε) Μεηαβίβαζε ηεο ελνρηθήο ζρέζεο-δθρψξεζε απαίηεζεο θαη αλαδνρή ρξένπο Ο πξνζσπηθφο δεζκφο κεηαμχ δαλεηζηή θαη νθεηιέηε ζηελ ελνρηθή ζρέζε δελ ζεκαίλεη φηη ηα ππνθείκελα ηεο ελνρήο δελ κπνξνχλ λα κεηαβιεζνχλ, αιιά φηη ν πξνζσπηθφο δεζκφο ηζρχεη κεηαμχ ησλ εθάζηνηε ππνθεηκέλσλ ηεο ελνρήο. Ζ αιιαγή ηνπ πξνζψπνπ ηνπ δαλεηζηή ή ηνπ νθεηιέηε δελ ζπλεπάγεηαη θαη κεηαβνιή ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο ελνρήο (δει ηεο παξνρήο). (i) Δθρψξεζε απαίηεζεο Δθρψξεζε είλαη ε άηππε ζχκβαζε κε ηελ νπνία ν δαλεηζηήο κεηαβηβάδεη ζε άιιν πξφζσπν ηελ απαίηεζε πνπ έρεη έλαληη ηνπ νθεηιέηε. Γηα ηελ κεηαβίβαζε απηή δελ απαηηείηαη ε ζπλαίλεζε ηνπ νθεηιέηε. Ζ εθρψξεζε πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε ηξηψλ πξνζψπσλ: (1) ηνπ δαλεηζηή, ν νπνίνο ιέγεηαη εθρσξεηήο (2) ηνπ νθεηιέηε 9

10 (3) ηνπ ηξίηνπ πξνζψπνπ πξνο ην νπνίν ν εθρσξεηήο κεηαβηβάδεη ηελ απαίηεζή ηνπ, θαη ην νπνίν νλνκάδεηαη εθδνρέαο Σπκβαιιφκελνη ζηελ ζχκβαζε εθρψξεζεο είλαη ν εθρσξεηήο θαη ν εθδνρέαο, ελψ ν νθεηιέηεο θαζίζηαηαη απφ νθεηιέηεο ηνπ εθρσξεηή ζε νθεηιέηεο ηνπ εθδνρέα, ρσξίο λα εξσηάηαη γη' απηφ. Ο νθεηιέηεο ιακβάλεη γλψζε ηεο ζχκβαζεο εθρψξεζεο κε ηε ζρεηηθή αλαγγειία, πνπ γίλεηαη ζε απηφλ είηε απφ ηνλ εθρσξεηή είηε απφ ηνλ εθδνρέα. Μφλν απφ ηελ αλαγγειία θαη κεηά ιχλεηαη ε ελνρηθή ζρέζε κεηαμχ νθεηιέηε-εθρσξεηή θαη αξρίδεη ε ελνρηθή ζρέζε νθεηιέηε-εθδνρέα. (ii) Αλαδνρή ρξένπο Σε αληίζεζε κε ηελ εθρψξεζε θαηά ηελ νπνία επέξρεηαη κεηαβνιή ζην πξφζσπν ηνπ δαλεηζηή (ν εθδνρέαο ππεηζέξρεηαη ζηε ζέζε ηνπ εθρσξεηή), ελψ ν νθεηιέηεο παξακέλεη ν ίδηνο, ζηελ αλαδνρή ρξένπο επέξρεηαη κεηαβνιή ζην πξφζσπν ηνπ νθεηιέηε, ελψ ν δαλεηζηήο παξακέλεη ν ίδηνο. Ζ αλαδνρή ρξένπο δηαθξίλεηαη ζε ζηεξεηηθή (ά. 471 ΑΚ) θαη ζσξεπηηθή (ά. 477 ΑΚ). (1) Σηεξεηηθή αλαδνρή ρξένπο είλαη ε ζχκβαζε αλάκεζα ζην δαλεηζηή θαη ζε θάπνην ηξίην (αλαδνρέα), κε ηελ νπνία ν ηξίηνο αλαδέρεηαη μέλν ρξένο, έηζη ψζηε ππεηζέξρεηαη απηφο ζηελ ζέζε ηνπ νθεηιέηε θαη ν ηειεπηαίνο απαιιάζζεηαη. Ζ ζηεξεηηθή αλαδνρή πξνυπνζέηεη ηξία πξφζσπα, δει ηνλ δαλεηζηή, ηνλ νθεηιέηε θαη ηνλ ηξίην πνπ ππεηζέξρεηαη ζηελ ζέζε ηνπ νθεηιέηε (αλαδνρέα). Σπκβαιιφκελα πξφζσπα είλαη εδψ ν δαλεηζηήο θαη ν αλαδνρέαο, ν νπνίνο έρεη απέλαληη ζηνλ δαλεηζηή ηηο ίδηεο ππνρξεψζεηο πνπ είρε θαη ν παιηφο νθεηιέηεο. (2) Σσξεπηηθή αλαδνρή ρξένπο είλαη ε ζχκβαζε, κε ηελ νπνία θάπνηνο ππφζρεηαη ζηνλ δαλεηζηή ηελ εθπιήξσζε μέλνπ ρξένπο, ρσξίο λα απαιιάζζεηαη ν νθεηιέηεο, αιιά παξάγεηαη πξφζζεηε ελνρή απηνχ πνπ ππνζρέζεθε. Καη ε ζσξεπηηθή αλαδνρή πξνυπνζέηεη ηξία πξφζσπα (δαλεηζηή, νθεηιέηε, αλαδνρέα). Ζ δηαθνξά ηεο κε ηελ ζηεξεηηθή αλαδνρή είλαη φηη ζηελ ζηεξεηηθή αλαδνρή ν νθεηιέηεο απαιιάζζεηαη θαη ζηελ ζέζε ηνπ κπαίλεη ν αλαδνρέαο, ελψ ζηελ ζσξεπηηθή πξνζηίζεηαη θαη ηξίηνο ζηελ ελνρή σο νθεηιέηεο (ν αλαδνρέαο), αιιά παξακέλεη θαη ν παιηφο νθεηιέηεο. (ζ) Δλίζρπζε ηεο ελνρηθήο ζρέζεο-αξξαβψλαο θαη πνηληθή ξήηξα 10

11 Αξξαβψλαο είλαη ε επίδνζε πεξηνπζηαθνχ ζηνηρείνπ, θπξίσο ρξεκάησλ, θαηά ηελ θαηάξηηζε κηαο ζχκβαζεο, πνπ ζεσξείηαη εθφζνλ δελ νξίζηεθε θάηη άιιν φηη δφζεθε γηα ηελ θάιπςε ηεο δεκίαο απφ ηε κε εθηέιεζε ηεο ζχκβαζεο (ά. 402 ΑΚ). Σε πεξίπησζε πνπ ηειηθά δελ εθηειεζηεί ε ζχκβαζε ν ππαίηηνο γηα ηε κε εθηέιεζε ράλεη ηνλ αξξαβψλα πνπ έδσζε ή απνδίδεη ζην δηπιάζην απηφλ πνπ έιαβε. Πνηληθή ξήηξα είλαη ε ππφζρεζε πνπ δίλεη ν νθεηιέηεο ζην δαλεηζηή φηη ζα ηνπ θαηαβάιιεη νξηζκέλν ρξεκαηηθφ πνζφ ή θάηη άιιν, σο πνηλή, γηα ηελ πεξίπησζε πνπ δελ ζα εθπιεξψζεη ή δε ζα εθπιεξψζεη πξνζεθφλησο ηελ παξνρή (ά. 405 ΑΚ). 11

12 9. ΔΝΟΥΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ (ΔΗΓΗΚΟ ΜΔΡΟ) Ζ ζχκβαζε, φπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, είλαη ζπκθσλία δχν ή πεξηζζφηεξσλ δειψζεσλ βνπιήζεσλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ επίηεπμε ελφο απνηειέζκαηνο πνπ ελδηαθέξεη ην δίθαην. Σηηο ζπκβάζεηο ηζρχεη ε αξρή ηεο ειεπζεξίαο ησλ ζπκβάζεσλ, κε ηελ έλλνηα φηη ηα δχν κέξε α) κπνξνχλ λα επηιέμνπλ εάλ ζα ζπλάςνπλ κία ζχκβαζε ή φρη, β) ηη φξνπο ζα ζπκπεξηιάβνπλ ζε απηή, γ) λα δεκηνπξγήζνπλ θαη νπνηαδήπνηε άιιε ζχκβαζε εθηφο απφ ηηο ιεγφκελεο «επψλπκεο ζπκβάζεηο», δ) λα δεκηνπξγήζνπλ κηθηέο ζπκβάζεηο. Ο κφλνο πεξηνξηζκφο είλαη λα κελ πξνζθξνχνπλ ζην Νφκν, ή ζηα ρξεζηά ήζε. Σηνλ Αζηηθφ Κψδηθα θαη εηδηθφηεξα ζην εηδηθφ ελνρηθφ δίθαην ξπζκίδνληαη νξηζκέλεο ζπκβάζεηο. Οη επηκέξνπο ξπζκίζεηο πεξηιακβάλνληαη ζηα ά ΑΚ. Σηα άξζξα απηά πεξηιακβάλνληαη ξπζκίζεηο γηα ηε δσξεά, ηελ πψιεζε, ηε κίζζσζε, ηελ αληαιιαγή, ηελ εγγχεζε, ην δάλεην, ηε ζχκβαζε έξγνπ, ηε ζχκβαζε εξγαζίαο, ηηο ελνρέο απφ αδηθνπξαμία, ηηο ελνρέο απφ αδηθαηνιφγεην πινπηηζκφ θιπ. Απφ ηνπο παξαπάλσ ηχπνπο ελνρψλ ζα αλαιχζνπκε παξαθάησ ηνπο εμήο: (α) Πψιεζε (ά ΑΚ) Πψιεζε είλαη ε ζχκβαζε, κε ηελ νπνία ην έλα ζπκβαιιφκελν κέξνο (πσιεηήο) αλαιακβάλεη ηελ ππνρξέσζε λα κεηαβηβάζεη ηελ θπξηφηεηα ηνπ πξάγκαηνο ή ηνπ δηθαηψκαηνο, πνπ απνηειεί ην αληηθείκελν ηεο πψιεζεο θαη λα παξαδψζεη ην πξάγκα ζην άιιν ζπκβαιιφκελν κέξνο (αγνξαζηή), ν νπνίνο έρεη ηελ ππνρξέσζε λα πιεξψζεη ην ηίκεκα πνπ ζπκθσλήζεθε. Αληηθείκελν ηεο πψιεζεο είλαη πξάγκα ή δηθαίσκα ζχκθσλα κε ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ. Γίλεηαη πάλησο δεθηφ φηη αληηθείκελν πψιεζεο κπνξεί λα είλαη νηηδήπνηε είλαη δεθηηθφ ζπλαιιαγήο. Τν ηίκεκα πξέπεη λα είλαη κφλν ρξήκαηα. Σε δηαθνξεηηθή πεξίπησζε ε ζχκβαζε δελ είλαη πψιεζε, αιιά αληαιιαγή. Τν ηίκεκα επίζεο θαζνξίδεηαη ειεχζεξα απφ ηνπο ζπκβαιινκέλνπο θαη πξέπεη λα είλαη νξηζκέλν ή νξηζηφ (δειαδή λα κπνξεί λα νξηζηεί). Γηα ηε ζχκβαζε πψιεζεο δελ απαηηείηαη λα ηεξεζεί ηχπνο. Έγθπξα ζπλάπηεηαη ζπλεπψο ε ζχκβαζε πψιεζεο άηππα, εθηφο απφ ηηο πεξηπηψζεηο πνπ απαηηείηαη ηχπνο απφ ην λφκν, πρ ζηελ πψιεζε αθηλήηνπ φπνπ απαηηείηαη ε ηήξεζε ζπκβνιαηνγξαθηθνχ ηχπνπ (αξ. 369 ΑΚ). Οη ππνρξεψζεηο ηνπ πσιεηή απφ ηε ζχκβαζε πψιεζεο είλαη νη εμήο: (i) Να κεηαβηβάζεη ην αληηθείκελν ηεο πψιεζεο ειεχζεξν απφ θάζε λνκηθφ ειάηησκα (ά. 514 ΑΚ). Ννκηθφ ειάηησκα είλαη θάζε δηθαίσκα ηξίηνπ ην νπνίν δεκηνπξγεί θψιπκα ζηε κεηαβίβαζε ηεο θπξηφηεηαο ηνπ πξάγκαηνο. Ννκηθά ειαηηψκαηα απνηεινχλ γηα 12

13 παξάδεηγκα ε θπξηφηεηα ηξίηνπ επί ηνπ πξάγκαηνο, ε χπαξμε ππνζήθεο ή ελερχξνπ πάλσ ζην πξάγκα, θιπ. (ii) Να παξαδψζεη ην αληηθείκελν ηεο πψιεζεο ρσξίο πξαγκαηηθφ ειάηησκα θαη κε ηηο ζπλνκνινγεκέλεο ηδηφηεηεο (ά. 534 ΑΚ). Πξαγκαηηθφ ειάηησκα είλαη ε έιιεηςε ηεο πνηφηεηαο ή απφδνζεο πνπ ν αγνξαζηήο πξνζδνθά απφ πξάγκα ηεο ίδηαο θαηεγνξίαο. Σπλνκνινγεκέλε ηδηφηεηα είλαη ε ηδηφηεηα εθείλε πνπ αληαπνθξίλεηαη ζηελ ζχκβαζε πψιεζεο, φηαλ ην πξάγκα παξαδίδεηαη ζηνλ αγνξαζηή (ηδίσο ζηηο πεξηπηψζεηο ηνπ ά. 535 ΑΚ). Σηηο πεξηπηψζεηο πξαγκαηηθνχ ειαηηψκαηνο κπνξεί λα δεηεζεί απφ ηνλ αγνξαζηή: είηε ε αλαζηξνθή ηεο πσιήζεσο (άξζξν 536 Α.Κ.), είηε ε κείσζε ηνπ ηηκήκαηνο (άξζξν 540 Α.Κ.), είηε ε απνδεκίσζε (άξζξα 543 θαη 544 Α.Κ.), είηε ε αληηθαηάζηαζε ηνπ πξάγκαηνο κε φκνην ηνπ (άξζξν 559 Α.Κ.) ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ απηφ είλαη δπλαηφ. Οη ππνρξεψζεηο ηνπ αγνξαζηή απφ ηε ζχκβαζε πψιεζεο είλαη νη εμήο: (i) (ii) Να παξαιάβεη ην πξάγκα, δηαθνξεηηθά εθαξκφδνληαη νη δηαηάμεηο γηα ηελ ππεξεκεξία. Να θαηαβάιιεη ην ηίκεκα, πνπ ζπκθσλήζεθε. (β) Αληαιιαγή (ά. 573 ΑΚ) Αληαιιαγή είλαη ε ζχκβαζε, κε ηελ νπνία ηα ζπκβαιιφκελα κέξε αλαιακβάλνπλ ηελ ππνρξέσζε λα κεηαβηβάζεη ην έλα ζην άιιν ηελ θπξηφηεηα ηνπ πξάγκαηνο ή ην δηθαίσκα πνπ απνηειεί ην αληηθείκελν ηεο αληαιιαγήο. Σηελ αληαιιαγή εθαξκφδνληαη αλαινγηθά νη δηαηάμεηο γηα ηελ πψιεζε. Ζ αληαιιαγή δηαθέξεη σζηφζν απφ ηελ πψιεζε ζην φηη ζηελ πψιεζε ην αληάιιαγκα είλαη ρξήκαηα, ελψ ζηελ αληαιιαγή ην αληάιιαγκα είλαη έλα άιιν πξάγκα ή δηθαίσκα. Κάζε ζπκβαιιφκελνο ζηε ζχκβαζε αληαιιαγήο αληηκεησπίδεηαη σο πσιεηήο γηα ηελ παξνρή πνπ ηνλ βαξχλεη θαη σο αγνξαζηήο γηα ηελ παξνρή πνπ απαηηεί. (γ) Γάλεην (ά ΑΚ) Γάλεην είλαη ε ζχκβαζε θαηά ηελ νπνία ην έλα ζπκβαιιφκελν κέξνο (δαλεηζηήο) κεηαβηβάδεη ζην άιιν ζπκβαιιφκελν κέξνο (νθεηιέηε) ηελ θπξηφηεηα ρξεκάησλ ή άιισλ αληηθαηαζηαηψλ πξαγκάησλ θαη απηφ (ν νθεηιέηεο) έρεη ππνρξέσζε λα απνδψζεη άιια πξάγκαηα ηεο ίδηαο πνζφηεηαο θαη πνηφηεηαο. Αληηθείκελν ηνπ δαλείνπ είλαη ρξήκαηα θαη άιια πξάγκαηα, ηα νπνία ζπλήζσο πξνζδηνξίδνληαη ζηηο ζπλαιιαγέο θαη αξηζκφ, κέηξν ή ζηαζκά 13

14 (αληηθαηαζηαηά πξάγκαηα). Σηε ζχκβαζε δαλείνπ κφλν ν νθεηιέηεο έρεη ππνρξεψζεηο. Ζ θχξηα ππνρξέσζε ηνπ νθεηιέηε είλαη λα απνδψζεη, δειαδή λα κεηαβηβάζεη ζην δαλεηζηή πξάγκαηα ηεο ίδηαο πνηφηεηαο θαη πνζφηεηαο. Τν δάλεην κπνξεί λα είλαη άηνθν ή έληνθν. Γηα ηε ζχλαςε ζχκβαζεο δαλείνπ δελ απαηηείηαη ηχπνο. (δ) Δγγχεζε (ά ΑΚ) Πξνθεηκέλνπ λα παξαζρεζεί αζθάιεηα ζην δαλεηζηή κηαο απαίηεζεο φηη ζα ηθαλνπνηεζεί ε απαίηεζή ηνπ απηή ζπλάπηεηαη ε ζχκβαζε εγγχεζεο. Δγγχεζε είλαη ε ζχκβαζε κε ηελ νπνία έλα ηξίην πξφζσπν (εγγπεηήο) αλαιακβάλεη απέλαληη ζηνλ δαλεηζηή ηελ επζχλε φηη ζα θαηαβιεζεί ε νθεηιή. Ζ εγγχεζε θαηαξηίδεηαη κεηαμχ δαλεηζηή θαη εγγπεηή. Ζ ζχκπξαμε ηνπ νθεηιέηε δελ είλαη αλαγθαία. Ζ εγγχεζε είλαη ηππηθή ζχκβαζε. Αλ δελ εγγξάθσο ε ζχκβαζε εγγχεζεο είλαη άθπξε. Ζ αθπξφηεηα πάλησο θαιχπηεηαη αλ ν εγγπεηήο θαηαβάιιεη παξά ηελ έιιεηςε ηχπνπ. Ζ εγγχεζε είλαη παξεπφκελε ζχκβαζε θαη γηα ην ιφγν απηφ πξνυπνζέηεη έγθπξε θχξηα νθεηιή (πρ. έγθπξε ζχκβαζε δαλείνπ). Ζ επζχλε ηνπ εγγπεηή θαζνξίδεηαη απφ ηελ έθηαζε ηεο θχξηαο νθεηιήο, δειαδή ν εγγπεηήο επζχλεηαη γηα ηελ έθηαζε πνπ έρεη θάζε θνξά ε θχξηα νθεηιή. Σε πεξίπησζε πνπ ν δαλεηζηήο ζηξαθεί ελαληίνλ ηνπ εγγπεηή, ν εγγπεηήο δηθαηνχηαη λα πξνβάιιεη ηελ έλζηαζε δηδήζεσο. Έλζηαζε δίδεζεο είλαη ην δηθαίσκα ηνπ εγγπεηή λα αξλεζεί ηελ θαηαβνιή ηεο εγγχεζεο, σζφηνπ ν δαλεηζηήο επηρεηξήζεη αλαγθαζηηθή εθηέιεζε θαηά ηνπ πξσηνθεηιέηε θαη απηή απνβεί άθαξπε. Ζ ελ ιφγσ έλζηαζε πξέπεη λα πξνηαζεί απφ ηνλ εγγπεηή, γηαηί δελ ιακβάλεηαη ππφςε απηεπαγγέιησο απφ ην Γηθαζηήξην. Ο εγγπεηήο δε δηθαηνχηαη λα πξνβάιιεη ηελ έλζηαζε απηή ζηηο εμήο πεξηπηψζεηο: (i) αλ παξαηηήζεθε απφ απηή θαη ηδίσο αλ εγγπήζεθε σο απηνθεηιέηεο, (ii) αλ ε δίσμε ηνπ πξσηνθεηιέηε έγηλε εμαηξεηηθά δχζθνιε ιφγσ κεηαβνιήο ηεο δηακνλήο ή ηεο θαηνηθίαο ηνπ, (iii) αλ ν πξσηνθεηιέηεο θεξχρζεθε ζε πηψρεπζε θαη (iv) αλ είλαη θαλεξφ φηη ε αλαγθαζηηθή εθηέιεζε θαηά ηνπ πξσηνθεηιέηε ζα απέβαηλε άθαξπε. (ε) Μίζζσζε πξάγκαηνο (ά ΑΚ) Μίζζσζε πξάγκαηνο είλαη ε ζχκβαζε κε ηελ νπνία ην έλα ζπκβαιιφκελν κέξνο (εθκηζζσηήο) αλαιακβάλεη ηελ ππνρξέσζε λα παξαρσξήζεη ζην άιιν ζπκβαιιφκελν κέξνο (κηζζσηήο) θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ ηεο ζχκβαζεο ηε ρξήζε πξάγκαηνο (κίζζην) θαη ν κηζζσηήο λα θαηαβάιεη ην κίζζσκα πνπ ζπκθσλήζεθε. Π.ρ. ν Α εθκηζζψλεη (λνηθηάδεη) ζην Β έλα δηακέξηζκα. 14

15 Ο εθκηζζσηήο έρεη ηηο εμήο ππνρξεψζεηο: (i) Να παξαδψζεη ζην κηζζσηή θαηάιιειν ην κίζζην γηα ηε ρξήζε πνπ ζπκθσλήζεθε θαη (ii) λα παξαδψζεη έγθαηξα ην πξάγκα απαιιαγκέλν απφ λνκηθά θαη πξαγκαηηθά ειαηηψκαηα. Ο κηζζσηήο (ελνηθηαζηήο) έρεη ηηο εμήο ππνρξεψζεηο: (i) λα θαηαβάιιεη ην ζπκθσλεκέλν κίζζσκα, (ii) λα κεηαρεηξίδεηαη ην κίζζην κε επηκέιεηα θαη θαηά ηνλ ηξφπν πνπ ζπκθσλήζεθε, (iii) λα γλσζηνπνηεί έγθαηξα ζηνλ εθκηζζσηή ειαηηψκαηα ηνπ κηζζίνπ πνπ εκθαλίζηεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κίζζσζεο ή δηθαηψκαηα πνπ δηεθδηθεί ηξίηνο πάλσ ζην κίζζην, (iv) λα δέρεηαη ηηο αλαγθαίεο επεκβάζεηο ηνπ εθκηζζσηή θαη (v) λα απνδψζεη θαηά ηε ιήμε ηεο κίζζσζεο ην κίζζην. Ζ ζχκβαζε κίζζσζεο είλαη άηππε ζχκβαζε. Μφλν γηα κίζζσζε αθηλήηνπ γηα ρξνληθφ δηάζηεκα κεγαιχηεξν ησλ ελλέα εηψλ απαηηείηαη ζπκβνιαηνγξαθηθφ έγγξαθν θαη κεηαγξαθή, αιιά ε ηήξεζε ηνπ ηχπνπ δελ απαηηείηαη γηα λα είλαη έγθπξε ε ζχκβαζε, αιιά γηα λα ηζρχεη ε κίζζσζε απέλαληη ζηνλ λέν θηήηνξα (ά. 618 ΑΚ). Ζ κίζζσζε κπνξεί λα ζπκθσλείηαη γηα νξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα (νξηζκέλνπ ρξφλνπ) νπφηε ιήγεη κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ γηα ηνλ νπνίν ζπκθσλήζεθε (άξζξν 608 Α.Κ.), ή είλαη ανξίζηνπ ρξφλνπ νπφηε ιχεηαη κε θαηαγγειία ηεο ζχκβαζεο απφ ηνλ εθκηζζσηή ή ηνλ κηζζσηή (άξζξν 608 Α.Κ.). Δηδηθνί λφκνη θαη δηαηάμεηο ππάξρνπλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ιεγφκελσλ «εκπνξηθψλ κηζζψζεσλ» (κηζζψζεηο θαηαζηεκάησλ γηα εκπνξηθή δξαζηεξηφηεηα, θιπ). (ζη) Γσξεά (ά ΑΚ) Γσξεά είλαη ε ζχκβαζε βάζεη ηεο νπνίαο ην έλα κέξνο (δσξεηήο) αλαιακβάλεη ηελ ππνρξέσζε λα δψζεη ζηνλ άιιν ζπκβαιιφκελν (δσξενδφρν) πεξηνπζηαθφ αληηθείκελν, θαη απηφ λα γίλεηαη ρσξίο αληάιιαγκα (496 ΑΚ), ην νπνίν θαζηζηά ηνλ δσξενδφρν πινπζηφηεξν. Ζ δσξεά σο ζχκβαζε είλαη ππνζρεηηθή, ηππηθή θαη εηεξνβαξήο. Ζ δσξεά πξέπεη λα ζεσξείηαη θαη' εμνρήλ ραξηζηηθή δηθαηνπξαμία. Οη πξνυπνζέζεηο γηα ηε ζχλαςε ζχκβαζεο δσξεάο είλαη νη αθφινπζεο: (α) ε παξνρή πεξηνπζηαθνχ αληηθεηκέλνπ (β) ε κείσζε ηεο πεξηνπζίαο ηνπ δσξεηή θαη ε αχμεζε απηήο ηνπ δσξενδφρνπ, (γ) ε ζπκθσλία ησλ ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ φηη ε πεξηνπζηαθή επίδνζε γίλεηαη ρσξίο αληάιιαγκα, (δ) ν ζπκβνιαηνγξαθηθφο ηχπνο (εμαίξεζε ζηε δσξεά ε παξάδνζε θηλεηψλ 15

16 πξαγκάησλ είλαη έγθπξε -έζησ θη αλ δελ ηεξήζεθε ν ζπκβνιαηνγξαθηθφο ηχπνο- εάλ ν δσξεηήο παξέδσζε ην πξάγκα ζην δσξενδφρν). Ο δσξεηήο επζχλεηαη γηα δφιν θαη βαξεηά ακέιεηα, επζχλεηαη γηα λνκηθά θαη πξαγκαηηθά ειαηηψκαηα κφλν εάλ ππνζρέζεθε ηελ κε χπαξμε ηνπο ή αλ ηα απέθξπςε δφιηα. Ο δσξεηήο κπνξεί λα αλαθαιέζεη ηε δσξεά εάλ ν δσξενδφρνο θάλεθε αράξηζηνο ζηνλ δσξεηή (ή ζπγγεληθφ πξφζσπν απηνχ). (δ) χκβαζε εξγαζίαο-χκβαζε έξγνπ Ζ ζχκβαζε (κίζζσζε) εξγαζίαο είλαη ε ζχκβαζε ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν έλαο απφ ηνπο ζπκβαιιφκελνπο (εξγαδφκελνο) έρεη ηελ ππνρξέσζε λα παξέρεη γηα νξηζκέλν ή γηα αφξηζην ρξφλν ηελ εξγαζία ηνπ ζηνλ άιιν ζπκβαιιφκελν (ηνλ εξγνδφηε) θαη ν ηειεπηαίνο λα ηνπ θαηαβάιιεη ηνλ ζπκθσλεζέληα κηζζφ. Ζ ζχκβαζε εξγαζίαο είλαη ζχκβαζε δηαξθήο, ακθνηεξνβαξήο. Αληηθείκελν ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο είλαη ε εμαξηεκέλε εξγαζία, δειαδή ηελ παξνρή εξγαζίαο γηα έλα νξηζκέλν ή αφξηζην ρξνληθφ δηάζηεκα έλαληη κηζζνχ, ζε άκεζε εμάξηεζε απφ ηνλ εξγνδφηε. Ο εξγαδφκελνο αθνινπζεί ηηο νδεγίεο ηνπ εξγνδφηε ηνπ, ν νπνίνο θαη έρεη δηθαίσκα λα ειέγρεη θαη λα επνπηεχεη ηελ εξγαζία ηνπ. Μία έγθπξε ζχκβαζε εξγαζίαο γηα λα θαηαξηηζηεί δελ απαηηείηαη νξηζκέλνο ηχπνο ζχκθσλα κε ην αξζξ. 369 Α.Κ. θαη κπνξεί απηή λα είλαη: πξνθνξηθή, ξεηή ή ζησπεξή. Μία ζχκβαζε εξγαζίαο κπνξεί λα είλαη νξηζκέλνπ ή ανξίζηνπ ρξφλνπ. Ζ δηαθνξά ησλ δχν έγθεηηαη ζην φηη ε πξψηε κπνξεί λα θαηαγγειζεί γηα ζπνπδαίν ιφγν εληφο ηνπ δηαζηήκαηνο πνπ απηή είλαη ζε ηζρχ. (γξαπηή θαηαγγειία). Αληίζεηα κίζζσζε ή ζχκβαζε έξγνπ είλαη ε ζχκβαζε κε βάζε ηελ νπνία ν έλαο ζπκβαιιφκελνο (εξγνιάβνο) αλαιακβάλεη ηελ ππνρξέσζε λα πξαγκαηνπνηήζεη έλα έξγν πνπ ζπκθσλήζεθε έλαληη ακνηβήο πνπ ζα θαηαβάιιεη ν εξγνδφηεο. Ζ ακνηβή κπνξεί λα είλαη ζε ρξήκα ζε θάπνηα άιιεο κνξθήο παξνρή. Δίλαη κία άηππε ζχκβαζε (εμαίξεζε, ησλ δεκνζίσλ έξγσλ). Ζ ζχκβαζε έξγνπ είλαη κηα δηαξθήο, επαρζήο, ακθνηεξνβαξήο θαη θαηά θαλφλα άηππε δηθαηνπξαμία, ζχκβαζε. Ο κελ εξγνιάβνο ππνρξενχηαη λα εθηειέζεη ην έξγν πνπ ζπκθσλήζεθε εγθαίξσο. Ο δε εξγνδφηεο ππνρξενχηαη βαζηθά λα θαηαβάιιεη ζηνλ εξγνιάβν ην αληάιιαγκα, δει. ηελ ζπκθσλεκέλε ακνηβή θαηά ηελ παξάδνζε ηνπ έξγνπ. Οη δηαθνξέο πνπ εληνπίδνληαη κε ηελ ζχκβαζε εξγαζίαο είλαη νη εμήο: α. Σηελ ζχκβαζε έξγνπ ην αληηθείκελν ηεο παξνρήο είλαη ην έξγν, ελψ ζηε δεχηεξε ε ίδηα ε εξγαζία. β. Σηε ζχκβαζε έξγνπ ηα κέξε απνβιέπνπλ ζηελ εθηέιεζε ηνπ έξγνπ, ελψ ζηε δεχηεξε ζηελ παξνρή ηεο εξγαζίαο. γ. Σηε ζχκβαζε έξγνπ ε ακνηβή θαηαβάιιεηαη ζηνλ εξγνιάβν κε ηελ παξάδνζε ηνπ έξγνπ, ελψ ζηελ ζχκβαζε εξγαζίαο ζηνλ εξγαδφκελν ζε πξνθαζνξηζκέλα ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα. 16

17 (ε) χκβαζε εληνιήο-παξαθαηαζήθεο-ρξεζηδαλείνπ Σηε ζχκβαζε εληνιήο, ν έλαο ζπκβαιιφκελνο (εληνινδφρνο) αλαιακβάλεη ηελ ππνρξέσζε λα δηεθπεξαηψζεη ρσξίο ακνηβή ηελ ππφζεζε πνπ ηνπ αλέζεζε ν άιινο (εληνιέαο). Ζ εληνιή είλαη ζχκβαζε (δηθαηνπξαμία) εηεξνβαξήο, ραξηζηηθή θαη άηππε. Γεκηνπξγεί ππνρξεψζεηο κφλν γηα ηνλ εληνινδφρν, δελ ζπκθσλείηαη αληάιιαγκα θαη δελ ππφθεηηαη ζε ηχπν. Ο εληνινδφρνο α) πξέπεη λα δηεμαγάγεη ηελ ππφζεζε πνπ ηνπ αλαηέζεθε ν ίδηνο, β) θέξεη ηελ επζχλε γηα ηελ εθηέιεζε ηεο (επζχλε γηα θάζε πηαίζκα ηνπ ίδηνπ ή άιινπ πνπ ηνλ ππνθαηέζηεζε), θαη γ) νθείιεη λα ελεκεξψλεη ηνλ εληνιέα ηνπ γηα ηελ ππφζεζε απηή. Ο εληνιέαο νθείιεη λα θαιχςεη ηηο δαπάλεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ εθηέιεζε ηεο εληνιήο, κπνξεί λα αλαθαιέζεη ηελ εληνιή ηνπ ειεχζεξα, λα θαηαγγείιεη ηνλ εληνιή. Ζ ζχκβαζε ιχεηαη φηαλ επέιζεη θάπνην πεξηζηαηηθφ ζην πξφζσπν ηνπ ελφο ή ηνπ άιινπ κέξνπο (ζάλαηνο, πηψρεπζε, απαγφξεπζε θιπ). Παξάδεηγκα: Ο Τ αλαιακβάλεη ηελ ππνρξέσζε λα κεηαθέξεη κέρξη ην ζπίηη ηνπ Σ, έλα παιαηφ αληηθείκελν. (Πξνζνρή! Δάλ γίλεη έλαληη αληαιιάγκαηνο ζα είλαη ζχκβαζε έξγνπ, ή εξγαζίαο, πάλησο φρη εληνιήο). Σηε ζχκβαζε ηεο παξαθαηαζήθεο έρνπκε δχν πξφζσπα: ηνλ ζεκαηνθχιαθα ν νπνίνο παξαιακβάλεη έλα θηλεηφ πξάγκα, απφ ηνλ παξαθαηαζέηε (άιιν πξφζσπν), γηα θχιαμε έλαληη ελδερνκέλσο ζπκθσλεκέλεο ακνηβήο, θαη έρεη ππνρξέσζε λα ηνπ ην επηζηξέςεη φηαλ ηνπ δεηεζεί. Ο ζεκαηνθχιαθαο πξέπεη λα δείρλεη ηελ απαηηνχκελε επηκέιεηα ζην πξάγκα πνπ αλέιαβε λα θπιάμεη θαη κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηνλ παξαθαηαζέηε, ηηο αλαγθαίεο δαπάλεο πνπ έθαλε γηα ηελ θπζηνινγηθή θχιαμε. Παξάδεηγκα: Ζ θχιαμε ραιηψλ θαη ε ζπληήξεζή ηνπο απφ εηδηθνχο. Σηε ζχκβαζε ηνπ ρξεζηδαλείνπ ν έλαο απφ ηνπο ζπκβαιιφκελνπο (ρξήζηεο) παξαρσξεί ζηνλ άιιν ζπκβαιιφκελν (ρξεζάκελν) ηε ρξήζε θάπνηνπ πξάγκαηνο ρσξίο αληάιιαγκα φκσο θαη απηφο ν ηειεπηαίνο έρεη ππνρξέσζε λα απνδψζεη ην πξάγκα κεηά ηε ιήμε ηεο ζχκβαζεο (άξζξα Α.Κ.). Δίλαη ζχκβαζε είλαη εηεξνβαξήο, παξνδηθή, ραξηζηηθή θαη άηππε. Γηαθέξεη απφ ηε κίζζσζε, δηφηη ζ' απηήλ ππάξρεη αληάιιαγκα γηα ηελ παξαρψξεζε ηεο ρξήζεο ηνπ πξάγκαηνο αιιά θαη απφ ηελ παξαθαηαζήθε ζηελ νπνία ν έλαο ζπκβαιιφκελνο (ν ζεκαηνθχιαθαο) παξαιακβάλεη απφ ηνλ άιιν ζπκβαιιφκελν (ηνλ παξαθαηαζέηε) θηλεηφ πξάγκα γηα λα ην θπιάμεη θαη λα ην απνδψζεη, φηαλ ηνπ δεηεζεί (αξζξ. 822 επ. Α.Κ.), φπσο αλαιχζεθε παξαπάλσ. Παξάδεηγκα: Ο Γ παξαρσξεί ηε ρξήζε ελφο δηακεξίζκαηνο ηνπ γηα 3 κήλεο ζηνλ Τ. 17

18 9. ΔΜΠΡΑΓΜΑΣΟ ΓΗΚΑΗΟ (α) Έλλνηα εκπξάγκαηνπ δηθαίνπ-εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα-βαζηθέο αξρέο Δκπξάγκαην δίθαην είλαη ην ζχλνιν ησλ θαλφλσλ ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ πνπ ξπζκίδνπλ ηα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα, δειαδή ηηο έλλνκεο ζρέζεηο ησλ πξνζψπσλ πξνο ηα πξάγκαηα. Δκπξάγκαηα δηθαηψκαηα είλαη εθείλα πνπ παξέρνπλ εμνπζία άκεζε θαη ελαληίνλ φισλ πάλσ ζην πξάγκα. Οη βαζηθέο αξρέο, πνπ δηέπνπλ ην εκπξάγκαην δίθαην είλαη: (i) Ζ αξρή ηνπ πεξηνξηζκέλνπ-θιεηζηνχ αξηζκνχ ησλ εκπξαγκάησλ δηθαησκάησλ. Ο λφκνο (ά. 973 ΑΚ) νξίδεη πεξηνξηζηηθά ηα είδε ησλ εκπξαγκάησλ δηθαησκάησλ, ηα νπνία είλαη ε θπξηφηεηα, νη δνπιείεο (πξαγκαηηθέο θαη πξνζσπηθέο), ην ελέρπξν θαη ε ππνζήθε θαη δελ είλαη δπλαηή δεκηνπξγία λέσλ εηδψλ απφ ηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία. Τν πεξηερφκελν ησλ εκπξαγκάησλ δηθαησκάησλ, θαζνξίδεηαη θαηά θαλφλα αλαγθαζηηθά απφ ην λφκν θαη δελ είλαη δπλαηή ε ηξνπνπνίεζε ηνπ απφ ηελ ηδησηηθή ζέιεζε. Γηθαηνινγεηηθή βάζε απηήο ηεο αξρήο είλαη φηη ε πξνζηαζία θαη αζθάιεηα ησλ ζπλαιιαγψλ πξνυπνζέηνπλ ζαθήλεηα σο πξνο ην είδνο θαη ην πεξηερφκελν ησλ εκπξαγκάησλ δηθαησκάησλ, δεδνκέλνπ φηη απηά σο άκεζα θαη απφιπηα ζηξέθνληαη θαηά παληφο. (ii) Ζ αξρή ηεο εηδηθφηεηαο. Τα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα κπνξνχλ λα ζπζηαζνχλ θαη λα ππάξρνπλ κφλν πάλσ ζε εμαηνκηθεπκέλα πξάγκαηα. (iii) Ζ αξρή ηεο δεκνζηφηεηαο. Οη ηξίηνη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ειέγμνπλ θαη λα δηαπηζηψζνπλ ζε πνηα έλλνκε θαηάζηαζε βξίζθεηαη ην πξάγκα γηα ην νπνίν ζπλαιιάζζνληαη απφ πιεπξάο εκπξαγκάησλ (εμνπζηαζηηθψλ) ζρέζεσλ θαη έηζη λα πξνζηαηεπζνχλ. Σηα θηλεηά σο κέζν δεκνζηφηεηαο θαη επνκέλσο πξνζηαζίαο ησλ ηξίησλ ρξεζηκνπνηείηαη ε λνκή (θαηνρή), ζηα αθίλεηα ε θαηαρψξηζε ηεο πξάμεο ζχζηαζεο, κεηαβίβαζεο, αιινίσζεο θ.ιπ. εκπξαγκάηνπ δηθαηψκαηνο ζηα εηδηθά δεκφζηα βηβιία πνπ ηεξνχληαη ζηα ππνζεθνθπιαθεία. (iv) Ζ αξρή ηεο πξνζηαζίαο ηεο θαιήο πίζηεο. Δθείλνη πνπ θαινπξναίξεηα πηζηεχνπλ ζηελ χπαξμε ή αλππαξμία θάπνηνπ εμσηεξηθνχ γεγνλφηνο ή θαηάζηαζεο πξέπεη λα πξνζηαηεπζνχλ (ζε ζέκαηα θηήζεο ή απψιεηαο εκπξαγκάησλ δηθαησκάησλ). (v) Ζ αξρή ηεο ρξνληθήο πξνηεξαηφηεηαο. Τν πξνεγνχκελν απφ πιεπξάο ρξφλνπ εκπξάγκαην δηθαίσκα ππεξηζρχεη ηνπ κεηαγελέζηεξνπ, δεδνκέλνπ φηη ζ έλα πξάγκα κπνξνχλ λα ζπζηαζνχλ πνιιά φκνηα ή αλφκνηα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα. Π.ρ. Ο θχξηνο ελφο αθηλήηνπ ζπληζηά πάλσ ζ' απηφ ππνζήθε ππέξ ηνπ Φ, ζηε ζπλέρεηα ππέξ ηνπ Π θαη αξγφηεξα ππέξ ηνπ Σ. Αλ ην αθίλεην βγεη ζηνλ πιεηζηεξηαζκφ απφ ην εθπιεηζηεξίαζκα ζα ηθαλνπνηεζεί πξψηα ν Φ θαη αλ κείλεη ππφινηπν ν Π θαη ζα αθνινπζήζεη ν Σ. (β) Πξάγκα-Έλλνηα θαη δηαθξίζεηο 18

19 Πξάγκα είλαη θάζε αληηθείκελν ελζψκαην, απζχπαξθην, απξφζσπν θαη δεθηηθφ εμνπζίαζεο. Δλζψκαην είλαη ην αληηθείκελν, ην νπνίν έρεη πιηθή ππφζηαζε. Σχκθσλα πάλησο θαη κε ην ά 947 ΑΚ θαη νη θπζηθέο δπλάκεηο θαη ελέξγεηεο εθφζνλ ππφθεηληαη ζε εμνπζίαζε είλαη πξάγκαηα. Απζχπαξθην είλαη ην αληηθείκελν, ην νπνίν έρεη απηνηειή ππφζηαζε. Απξφζσπν είλαη ην αληηθείκελν, ην νπνίν δελ έρεη πξνζσπηθφηεηα. Γελ είλαη ζπλεπψο πξάγκα γηα παξάδεηγκα ν άλζξσπνο θαη ηα κέιε ηνπ. Με δεθηηθά εμνπζίαζεο είλαη ζχκθσλα κε ην ά. 966 ΑΚ ηα αληηθείκελα ηα νπνία είλαη θνηλά ζε φινπο (πρ αηκνζθαηξηθφο αέξαο, ζάιαζζα), ηα θνηλφρξεζηα (πρ δξφκνη, πιαηείεο, θιπ), θαη φζα πξννξίδνληαη γηα ηελ εμππεξέηεζε δεκφζησλ, δεκνηηθψλ, θνηλνηηθψλ ή ζξεζθεπηηθψλ ζθνπψλ. Τα πξάγκαηα δηαθξίλνληαη ζε: (i) (ii) (iii) (iv) Αθίλεηα θαη θηλεηά. Αθίλεηα είλαη ην έδαθνο θαη ηα ζπζηαηηθά ηνπ κέξε, θηλεηά είλαη φζα δελ είλαη αθίλεηα (αξ. 948 ΑΚ). Αληηθαηαζηαηά θαη κε αληηθαηαζηαηά. Αληηθαηαζηαηά είλαη ηα θηλεηά πνπ πξνζδηνξίδνληαη ζηηο ζπλαιιαγέο κε αξηζκφ, κέηξν ή ζηαζκά (αξ. 950 ΑΚ, πρ ρξήκαηα, γεσξγηθά πξντφληα, νηθνδνκηθά πιηθά, βηνκεραληθά πξντφληα καδηθήο παξαγσγήο) θαη κε αληηθαηαζηαηά είλαη ηα αθίλεηα θαη απφ ηα θηλεηά φζα δελ πξνζδηνξίδνληαη κε ηνλ παξαπάλσ ηξφπν (πρ αθίλεηα, έξγα ηέρλεο). Αλαισηά θαη κε αλαισηά. Αλαισηά είλαη ηα θηλεηά πξάγκαηα, ησλ νπνίσλ ε ρξήζε ζχκθσλα κε ηνλ πξννξηζκφ ηνπο ζπλίζηαηαη ζηελ θαηαλάισζε ή εθπνίεζε (αξ. 951, 952 ΑΚ, πρ ηξφθηκα, πνηά, πγξά θαχζηκα, εκπνξεχκαηα θαηαζηήκαηνο) θαη κε αλαισηά είλαη ηα αθίλεηα θαη απφ ηα θηλεηά φζα ε ρξήζε ηνπο δελ ζπλίζηαηαη ζηα παξαπάλσ (πρ. έπηπια/ζθεχε ζπηηηνχ, ελδχκαηα αλζξψπσλ) Κχξηα θαη παξεπφκελα. Κχξηα είλαη εθείλα ηα πξάγκαηα απφ ηα νπνία εμαξηψληαη άιια πξάγκαηα ή εθείλα πνπ εμππεξεηνχληαη απφ άιια πξάγκαηα. Τα παξεπφκελα δηαθξίλνληαη ζε ζπζηαηηθά θαη παξαξηήκαηα. Σπζηαηηθφ είλαη ην κέξνο πξάγκαηνο πνπ δελ κπνξεί λα απνρσξηζηεί απφ ην θχξην πξάγκα ρσξίο βιάβε ηνπ ίδηνπ ή ηνπ θχξηνπ πξάγκαηνο ή ρσξίο αιινίσζε ηεο νπζίαο ή ηνπ πξννξηζκνχ ηνπ (αξ. 953 ΑΚ, πρ νηθνδνκήκαηα, θπηά, δέληξα κε θαξπνχο). Παξάξηεκα είλαη ην θηλεηφ πξάγκα πνπ ρσξίο λα είλαη ζπζηαηηθφ ηνπ θχξηνπ πξάγκαηνο έρεη πξννξηζηεί λα εμππεξεηεί δηαξθψο ηνλ νηθνλνκηθφ ηνπ ζθνπφ (πρ. 956 ΑΚ, πρ θνππηά ζε ζρέζε κε βάξθα). 19

20 (v) Δληφο ζπλαιιαγήο θαη εθηφο ζπλαιιαγήο. Δληφο ζπλαιιαγήο είλαη φζα κπνξνχλ λα γίλνπλ αληηθείκελν εκπξαγκάησλ ζρέζεσλ θαη εθηφο ζπλαιιαγήο είλαη φζα αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ σο κε δεθηηθά εμνπζίαζεο (αξ. 966 ΑΚ). (γ) Ννκή (i) Έλλνηα Σην εκπξάγκαην δίθαην, φπσο ήδε αλαθέξζεθε ηζρχεη ε αξρή ηνπ θιεηζηνχ αξηζκνχ ησλ εκπξαγκάησλ δηθαησκάησλ. Σπλεπψο ε λνκή δε ζπγθαηαιέγεηαη ζηα εκπξάγκαηα δηθαηψκαηα αιιά ζεσξείηαη είηε σο κηα πξαγκαηηθή θαηάζηαζε είηε σο έλα ηδηφξξπζκν εκπξάγκαην δηθαίσκα. Ννκή είλαη ε θπζηθή εμνπζία, ε νπνία αζθείηαη πάλσ ζην πξάγκα κε δηάλνηα θπξίνπ. Τα ζηνηρεία ηεο λνκήο είλαη δχν: (1) Ζ θπζηθή εμνπζία πνπ αζθείηαη επάλσ ζην πξάγκα (εμσηεξηθφ ζηνηρείν) θαη (2) ε εμνπζία απηή πνπ αζθείηαη επάλσ ζην πξάγκα, δειαδή ε θαηνρή, πξέπεη λα αζθείηαη κε δηάλνηα θπξίνπ (εζσηεξηθφ ζηνηρείν). Παξαδείγκαηα: νξηνζέηεζε, ε πεξίθξαμε, ε είζπξαμε κηζζσκάησλ, ε πξφζιεςε θαη ηνπνζέηεζε θχιαθα, ε θαιιηέξγεηα, ε θχηεπζε δέλδξσλ θηήκαηνο, ε παξεκπφδηζε ηξίησλ λα ην θαηαπαηήζνπλ. Άιιε είλαη ε έλλνηα ηεο θαηνρήο (ε νπνία αλ θαη κπνξεί λα ζπκπίπηεη ζην ίδην πξφζσπν πνπ είλαη θαη λνκέαο): είλαη ε θπζηθή εμνπζία πάλσ ζ' έλα πξάγκα πνπ δελ αζθείηαη κε «δηάλνηα θπξίνπ», π.ρ. ν κηζζσηήο είλαη θάηνρνο ηνπ δηακεξίζκαηνο ζην νπνίν θαηνηθεί, αθνχ αζθεί θπζηθή εμνπζία πάλσ ζ' απηφ γηα ινγαξηαζκφ ηνπ, ζην φλνκα φκσο ηνπ ηδηνθηήηε ηνπ δηακεξίζκαηνο, επίζεο ν κηζζσηήο, ζεκαηνθχιαθαο, ζπκκηζζσηήο, εληνινδφρνο, αληηπξφζσπνο, εξγνιάβνο θιπ. (ii) Δίδε λνκήο Πέξα απφ ηελ «θπξία λνκή», ππάξρεη: (1) Ζ νηνλεί λνκή ή λνκή δηθαηψκαηνο (975 ΑΚ). Αζθείηαη κε δηάλνηα δηθαηνχρνπ (θη φρη θπξίνπ, φπσο ζηε λνκή) Π.ρ. ζηε δνπιεία δηφδνπ παξέρεηαη ζην δηεξρφκελν ην δηθαίσκα απηφ. (2) Ννκή κέξνπο πξάγκαηνο Π.ρ. ζε έλα δσκάηην, ελφο δηακεξίζκαηνο. (3) Ννκή πεξηζζφηεξσλ θαη' ηδαληθά κέξε-ζπλλνκή (994 ΑΚ) Π.ρ. νη Α, Β θιεξνλνκνχλ κηα κνλνθαηνηθία θαη γηα ην ιφγσ απηφ είλαη ζπλλνκείο θαηά ην ηδαληθφ κέξνο ηνπ 1/2 ν θαζέλαο θη εθαξκφδνληαη νη δηαηάμεηο ηεο θνηλσλίαο ησλ άξζξσλ 785 επ. ΑΚ. (iii) Κηήζε ηεο λνκήο 20

21 Ζ θηήζε ηεο λνκήο ελφο πξάγκαηνο γίλεηαη (1) Πξσηφηππα, φηαλ απηή απνθηάηαη πξψηε θνξά ή αλεμάξηεηα απφ ηε ζέιεζε ηνπ πξνεγνχκελνπ λνκέα. Π.ρ. απνθηά ν ςαξάο ηε λνκή ηεο αιηείαο ηνπ θαη (2) παξάγσγα, φηαλ απηή απνθηάηαη απφ θάπνην πξνεγνχκελν λνκέα θαη κε ηε ζέιεζε ηνπ δειαδή κε «παξάδνζε ηεο λνκήο». Υπάξρνπλ πνιινί ηξφπνη παξάδνζεο ηεο λνκήο: (1) Τιηθή παξάδνζε κε ηε ζσκαηηθή δειαδή κεηαβίβαζε ελφο πξάγκαηνο απφ ηνλ έλα λνκέα ζηνλ άιιν. Π.ρ. ν Α πνπιά κία ηζάληα ζηε Β θαη ηεο ην παξαδίδεη. (2) «Μαθξά ρεηξί παξάδνζε», δειαδή απιή ζπκθσλία (ρσξίο πιηθή παξάδνζε) γηα ηε κεηαβίβαζε ηεο λνκήο, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη απηφο πνπ ζα απνθηήζεη ηε λνκή ζα κπνξέζεη λα ην έρεη θαη ζηελ θαηνρή ηνπ (λα αζθήζεη θπζηθή εμνπζία πάλσ ζ' απηφ). Π.ρ. ν Α πνπιά ζηνλ Β έλα απηνθίλεην αληίθα πνπ βξίζθεηαη ζε κηα απνζήθε θαη ηνπ παξαδίδεη ζπγρξφλσο ηα θιεηδηά ηεο απνζήθεο. (3) «Βξαρεία ρεηξί παξάδνζε», δειαδή ζπκθσλία γηα κεηαβίβαζε ηεο λνκήο απφ ην λνκέα ζηνλ ήδε θάηνρν ηνπ πξάγκαηνο. Π.ρ. ν Α θχξηνο θαη λνκεχο ελφο δηακεξίζκαηνο ην πνπιάεη ζηνλ Β πνπ είλαη κηζζσηήο ηνπ (θάηνρνο). (4) «Αληηθψλεζε» ηεο λνκήο. Σηελ πεξίπησζε απηή ζπκθσλείηαη ε κεηαβίβαζε ηεο λνκήο αιιά ζπγρξφλσο ζπκθσλείηαη φηη ε θαηνρή ηνπ πξάγκαηνο ζα παξακείλεη βάζεη θάπνηαο ελνρηθήο ζρέζεο ζηνλ κεηαβηβάδνληα. Π.ρ. ν Α πνπιά ζηνλ Β ην δηακέξηζκα ηνπ κε ηελ ηαπηφρξνλε ζπκθσλία φηη ζα εμαθνινπζεί λα παξακείλεη ζ' απηφ σο ελνηθηαζηήο. (5) «Έθηαμε» ηεο λνκήο. Σηελ πεξίπησζε απηή ζπκθσλείηαη ε κεηαβίβαζε ηεο λνκήο ηνπ πξάγκαηνο θαη παξάιιεια ζπκθσλείηαη φηη ηελ θαηνρή ηνπ πξάγκαηνο, ζα εμαθνινπζεί λα έρεη έλα ηξίην πξφζσπν, ζην νπνίν πξέπεη λα γλσζηνπνηεζεί ε κεηαβίβαζε ηεο λνκήο. Π.ρ. ν Α πνπιά έλα αθίλεην ζην Β, κε ηε ζπκθσλία φηη ζα παξακείλεη ζε απηφ ν ήδε ελνηθηαζηήο Γ. (6) Με κεηαβίβαζε ηνπ απνζεηεξίνπ εγγξάθνπ ή ηεο θνξησηηθήο (αμηφγξαθα), πξνθεηκέλνπ γηα θηλεηά πξάγκαηα πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζε απνζήθε ή έρνπλ παξαιεθζεί απφ ηνλ κεηαθνξέα γηα κεηαθνξά κε έθδνζε θνξησηηθήο. Αλάινγα κε ηνλ ηξφπν πνπ απνθηήζεθε ε λνκή (φρη ηνπο παξαπάλσ) αιιά σο πξνο ην πνηφλ ηεο απφθηεζεο, ζπλαληνχληαη θαη νη φξνη: (1) Ννκή θαιήο πίζηεο ππάξρεη φηαλ ν λνκέαο αζθεί ην δηθαίσκα λνκήο, 21

22 έρνληαο ηελ πεπνίζεζε, φηη κπνξεί λα ην αζθήζεηη, (2) Ννκή θαθήο πίζηεο, φηαλ ν λνκέαο γλσξίδεη φηη δελ έρεη δηθαίσκα λα αζθήζεη λνκή ή απφ βαξηά ακέιεηα ην αγλνεί π.ρ. ν Α λνκίδνληαο ην Β θηήκα εγθαηειεηκκέλν, ην θαηαιακβάλεη θαη ην πεξηθξάδεη γηα λα ην θαιιηεξγήζεη, ελψ απηφ είλαη ηνπ Γ θάηη πνπ κπνξνχζε λα ην δηαθξηβψζεη απφ ην Υπνζεθνθπιαθείν) θαη (3) Δπηιήςηκε θαη κε. Ζ πξψηε είλαη εθείλε, ε νπνία απνθηάηαη παξάλνκα κε ηελ αθαίξεζε ηνπ πξάγκαηνο ρσξίο ηε ζέιεζε ηνπ λνκέα, ελψ ε κε επηιήςηκε λνκή είλαη ε απνθηψκελε λφκηκα. (iv) Άζθεζε-Απψιεηα ηεο λνκήο Ζ λνκή αζθείηαη (980 ΑΚ) είηε απηνπξνζψπσο είηε κέζσ άιινπ, δειαδή ν ίδηνο ν λνκέαο αζθεί πάλσ ζην πξάγκα φιεο ηηο δηαθαηνρηθέο πξάμεηο (π.ρ. πεξίθξαμε, ζπνξά) ή ν λνκέαο αλαζέηεη ζε άιινλ ηηο εμνπζίεο ηνπ, φπσο ζηνλ αληηπξφζσπν ηνπ ή ηνλ βνεζφ λνκέα (ν βνεζφο λνκέα είλαη εθείλνο πνπ αζθεί ηελ εμνπζία πάλσ ζην πξάγκα γηα ην λνκέα, θαη βξίζθεηαη ζε ζρέζε νηθηαθήο ή ππεξεζηαθήο εμάξηεζεο απφ απηφλ αθνχ αθνινπζεί ηηο νδεγίεο ηνπ σο πξνο ην πξάγκα π.ρ. ν επηζηάηεο ηνπ θηήκαηνο). Ζ λνκή ράλεηαη α) φηαλ γίλεη αδχλαηε ε άζθεζε ηεο θπζηθήο εμνπζίαο πάλσ ζην πξάγκα (π.ρ. φηαλ ην πξάγκα ραζεί ή θαηαιεηθζεί απφ θάπνηνλ ηξίην ρσξίο ηε ζέιεζε ηνπ λνκέα), β) φηαλ ν λνκέαο παξαηηεζεί απφ απηήλ, φηαλ δειαδή δειψζεη ηε ζέιεζε ηνπ λα πάςεη νξηζηηθά λα αζθεί ηε θπζηθή εμνπζία πάλσ ζην πξάγκα νπφηε πξφθεηηαη γηα απψιεηα ηεο δηάλνηαο θπξίνπ (π.ρ. πεηά ηελ εθεκεξίδα), γ) φηαλ κεηαβηβαζηεί ε λνκή, είηε κε δηθαηνπξαμίεο ελνρηθέο ή εκπξάγκαηεο, φπσο ζχζηαζε κίζζσζεο θη αληηπξνζσπείαο ηαπηφρξνλα ή επηθαξπίαο θ.ά., είηε αλψκαιε κε ηνπο πξνεγνχκελνπο ηξφπνπο, πην πάλσ ή φηαλ επέιζεη θιεξνλνκηθή δηαδνρή ιφγσ επέιεπζεο ζαλάηνπ ηνπ λνκέα. (v) Πξνζηαζία ηεο λνκήο Όηαλ πξνζβιεζεί ε λνκή ην δίθαην αλαγλσξίδεη ηνπο εμήο ηξφπνπο πξνζηαζίαο: (1) Έλδηθε πξνζηαζία. α. Αγσγή πεξί δηαηαξάμεσο: Απαηηείηαη παξάλνκε πξνζβνιή ηεο λνκήο ηνπ λνκέα, ρσξίο ηεο βνχιεζε ηνπ είηε δηα ηεο επεκβάζεσο ζε απηή είηε δηα ηεο παξεκπνδίζεσο ηνπ λνκέα ζηε δηελέξγεηα νξηζκέλεο πξάμεο (π.ρ. ν Φ βφζθεη ην θνπάδη ηνπ ζην αθίλεην ηνπ Γ θαη ν Γ δελ κπνξεί λα αζθήζεη ηηο πξάμεηο ηεο θαιιηέξγεηαο ζε απηφ.) Άιιεο πξάμεηο πνπ έρνπλ θξηζεί απφ ηε λνκνινγία: ε θχηεπζε δέλδξνπ ζην φξην πνπ εκπνδίδεη ηελ 22

23 θαξπνθνξία ηνπ άιινπ αγξνχ ε θαηνρή απφ εηαίξν εηαηξηθψλ πξαγκάησλ, φηαλ ππάξρεη δηαρεηξηζηήο ζφξπβνη θέληξνπ δηαζθέδαζεο ή παξαθεηκέλνπ εξγνζηαζίνπ ν γείηνλαο παξελνριεί ην γείηνλα κε ελέξγεηεο ηνπ ). β. Αγσγή πεξί απνβνιήο: Απαηηείηαη παξάλνκε πξνζβνιή ηεο λνκήο, κε ηελ έλλνηα ηεο απνβνιήο απφ ηε λνκή, ρσξίο ηεο ζέιεζε ηνπ λνκέα. Εεηείηαη ε απφδνζε ηεο λνκήο θαη ελδερνκέλσο θαη απνδεκίσζε (π.ρ. ν γείηνλαο Δ πεξηθξάζζεη ην αθίλεην ηνπ Α θαη ηνπνζεηεί νηθνδνκηθά πιηθά ζε απηφ επεηδή ηνλ εμππεξεηεί ε ζέζε ηνπ αθηλήηνπ γηα ην ιφγν απηφ. Απφ ε λνκνινγία έρνπλ θξηζεί νη εμήο πεξηπηψζεηο φηη απνηεινχλ απνβνιή: ν κηζζσηήο, φηαλ αξλείηαη κεηά ηε ιήμε ηεο ελνρηθήο ζρέζεο λα απνδψζεη ην κίζζην ε επέκβαζε ηξίηνπ ζε κηθξφ ηκήκα ηνπ αθηλήηνπ ε εθηέιεζε θαηαθπξσηηθήο έθζεζεο ζε άζρεην αθίλεην ε άξλεζε παξάδνζεο πσιεζέληνο πξάγκαηνο κεηά ηε δήιε εκέξα. (2) Απηνδχλακε πξνζηαζία. Ο λνκέαο ακχλεηαη απνθξνχνληαο κε βία θάζε παξάλνκε δηαηάξαμε ή απεηινχκελε απνβνιή. Δάλ πξφθεηηαη γηα λνκή θηλεηνχ, κπνξεί λα ην αλαιάβεη δηα ηεο βίαο (ζε άκεζε ζχιιεςε ή θαηαδίσμε ηνπ), εάλ πξφθεηηαη γηα αθίλεην, κπνξεί λα ην αλαιάβεη δηα ηεο βίαο. (3) Γηα ηελ πξνζηαζία ηεο λνκήο ππάξρεη αθφκε ε δπλαηφηεηα ιήςεο αζθαιηζηηθψλ κέηξσλ λνκήο. Ο λφκνο, ηφζν ζηελ πεξίπησζε απνβνιήο, φζν θαη πξνζβνιήο λνκήο εθφζνλ ζπληξέρεη θαηεπείγνλ ιφγνο πξνζηαζίαο ηνπ δηθαηψκαηνο, θαη θίλδπλνο δηαπιεθηηζκνχ θαη έξηδσλ κεηαμχ λνκέα θαη πξνζβνιέα, επηηξέπεη απηή ηε ζχληνκε θαη επέιηθηε δηαδηθαζία φπνπ αξκφδην είλαη ην Δηξελνδηθείν, ηεο ηνπνζεζίαο ηνπ αθηλήηνπ. Δπίζεο ε νηνλεί λνκή (ελερχξνπ ή δνπιείαο) πξνζηαηεχεηαη, φπσο θαη ε λνκή: κε ηελ απηνδχλακε πξνζηαζία, ηηο αγσγέο λνκήο θαη ηα αζθαιηζηηθά κέηξα. Δπίζεο ρσξεί πξνζηαζία ζχλλνκεο ή λνκήο πεξηζζφηεξσλ θαη' ηδαληθφ κέξε (994 ΑΚ), είηε ππάξρεη πξνζβνιή ηεο ζχλλνκεο απφ ηξίηνπο είηε κεηαμχ ζπλλνκέσλ. Οπφηε ζηελ πξψηε πεξίπησζε (θαηά ηξίησλ) φινη νη ζπλλνκείο ή θη ν θαζέλαο ρσξηζηά έρεη ηελ πξνζηαζία ηεο λνκήο (απηνδχλακε, έλδηθε θη αζθαιηζηηθά κέηξα), θαη ζηε δεχηεξε (αλ πξφθεηηαη πξνζβνιή κεηαμχ ζπλλνκέσλ) δηαθξίλνπκε ζε πεξίπησζε α. αλ δελ ακθηζβεηνχληαη ηα φξηα ρξήζεο, νπφηε ππάξρεη ε πξνζηαζία (έλδηθε, απηνδχλακε θαη αζθαιηζηηθά κέηξα λνκήο) θαη β. αλ ακθηζβεηνχληαη ηα φξηα ρξήζεο ηνπ πξάγκαηνο νπφηε νη δηαθνξέο ηνπο ζα ιπζνχλ απφ ηηο δηαηάμεηο πεξί θνηλσλίαο. Κη ν λνκέαο κέξνπο πξάγκαηνο έρεη ηελ ίδηα πξνζηαζία κε ηε λνκή (απηνδχλακε, δη-θαζηηθή θη αζθαιηζηηθά κέηξα). 23

24 Ο λφκηκνο θάηνρνο πξάγκαηνο δει. απηφο πνπ έρεη ηε θπζηθή εμνπζία ηνπ πξάγκαηνο, ην πξνζηαηεχεηαη κε ηηο αγσγέο λνκήο θαη ησλ αζθαιηζηηθψλ κέηξσλ (733 ΚΠνιΓ) απέλαληη ζε ηξίηνπο πξνζβνιείο. Ο λνκέαο πξνζηαηεχεηαη θαηά ηνπ θαηφρνπ, φηαλ ν ηειεπηαίνο πξνζβάιιεη ηε λνκή ηνπ, π.ρ. (π.ρ. αλ θαη έιεμε ε κίζζσζε, ν κηζζσηήο παξαθξαηεί παξάλνκα ην κίζζην ν εθκηζζσηήο δελ κπνξεί βίαηα λα ηνλ απνβάιεη ) έρεη κφλν πεξηνξηζκέλε πξνζηαζία, δει. κφλν ηηο αγσγέο λνκήο θαη αζθαιηζηηθά κέηξα φρη ηελ απηνδχλακε πξνζηαζία. (δ) Κπξηφηεηα (i) Έλλνηα Κπξηφηεηα είλαη ην εκπξάγκαην δηθαίσκα πνπ παξέρεη ζην δηθαηνχρν άκεζε, απφιπηε (ζηξέθεηαη θαηά παληφο ν νπνίνο επηζπκεί λα επέκβεη πάλσ ζην πξάγκα) θαη θαζνιηθή εμνπζία πάλσ ζην πξάγκα, δειαδή εμνπζία πνπ εθηείλεηαη ζε φιεο ηηο ρξεζηκφηεηεο ηνπ πξάγκαηνο, εθηφο απφ εθείλεο πνπ απνθιείνληαη απφ ην λφκν ή απφ δηθαηψκαηα ηξίησλ. Αληηθείκελν θπξηφηεηαο κπνξεί λα είλαη κφλν πξάγκα. Δπηθαξπία είλαη ην δηθαίσκα ρξήζεο θαη εθκεηάιιεπζεο ηνπ πξάγκαηνο, θαη ςηιή νλνκάδεηαη ε θπξηφηεηα, φηαλ απφ ηελ ηειεπηαία έρεη απνζπαζηεί ε επηθαξπία. (ii) Μνξθέο θπξηφηεηαο (1) πγθπξηφηεηα πγθπξηφηεηα είλαη ε θπξηφηεηα ελφο πξάγκαηνο πνπ αλήθεη ζε έλα ή πεξηζζφηεξα πξφζσπα εμ αδηαηξέηνπ θαη' ηδαληθά κέξε. Π.ρ. ν Κ κεηαβηβάδεη κε γνληθή παξνρή ηελ θπξηφηεηα ελφο αθηλήηνπ ηνπ ζηα δπφ ηνπ παηδηά Μ θαη Ν. Οη Μ θαη Ν είλαη ζπγθχξηνη ηνπ αθηλήηνπ εμ αδηαηξέηνπ θαηά ην 1/2 ν θαζέλαο. Ζ ζπγθπξηφηεηα δεκηνπξγείηαη κε δηθαηνπξαμία (π.ρ. πψιεζε, δσξεά, δηαζήθε) ή απφ ην λφκν (π.ρ. εμ αδηαζέηνπ θιεξνλνκηθή δηαδνρή, ζε πεξηπηψζεηο ζπλάθεηαο, ζχκκημεο ή ζχγρπζεο θ.ιπ.). Σρεηηθά κε ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ ζπγθπξίσλ: α) Κάζε ζπγθχξηνο δηθαηνχηαη λα ρξεζηκνπνηεί ην πξάγκα, ρσξίο φκσο λα παξεκπνδίδεηαη ε παξάιιειε ρξήζε ηνπ θαη απφ ηνπο άιινπο ζπγθπξίνπο, β) ε ζπληήξεζε ηνπ θνηλνχ πξάγκαηνο αλήθεη απφ θνηλνχ ζε φινπο ηνπο ζπγθπξίνπο, γ) θάζε ζπγθχξηνο δηθαηνχηαη αλάινγεο κεξίδαο επί ησλ θαξπψλ, δ) Κάζε ζπγθχξηνο δηθαηνχηαη λα δηαζέηεη ην κεξίδην ηνλ νιηθά ή κεξηθά, ε) θάζε ζπγθχξηνο δηθαηνχηαη λα 24

25 απαηηήζεη νπνηεδήπνηε ηε δηαλνκή ηνπ θνηλνχ πξάγκαηνο (επέξρεηαη ε ιχζε). (2) Οξηδφληηα θαη θάζεηε ηδηνθηεζία Πξφθεηηαη γηα δχν κνξθέο ζχλζεηεο θπξηφηεηαο. Οξηδφληηα ηδηνθηεζία είλαη ζχλζεηε θπξηφηεηα πνπ απνηειείηαη απφ ηελ απνθιεηζηηθή θπξηφηεηα νξφθνπ νηθνδνκήο ή δηακεξίζκαηνο νξφθνπ, απφ ηελ αλαγθαζηηθή ζπγθπξηφηεηα ζην έδαθνο θαη ζηνπο θνηλφρξεζηνπο ρψξνπο ηεο νηθνδνκήο θαη απφ ην δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζηε ζρέζε θνηλσλίαο πνπ δεκηνπξγείηαη κεηαμχ ησλ ηδηνθηεηψλ δηακεξηζκάησλ ή νξφθσλ. Κάζεηε ηδηνθηεζία έρνπκε φηαλ ε θπξηφηεηα αζθείηαη απνθιεηζηηθά ζε έλα απφ ηα πεξηζζφηεξα απηνηειή νηθνδνκήκαηα (ή ζε κέξνο απηψλ εάλ έρνπλ αλεγεξζεί ζε έλα εληαίν νηθφπεδν). (iii) Κηήζε θπξηφηεηαο Ζ θπξηφηεηα, φπσο θαη φια ηα δηθαηψκαηα, απνθηάηαη είηε πξσηφηππα είηε παξάγσγα. Πξσηφηππα απνθηάηαη ε θπξηφηεηα κε ηνπο εμήο ηξφπνπο: (1) Καηάιεςε αδέζπνησλ. Αθνξά θηλεηά πξάγκαηα πνπ δελ αλήθνπλ ζε θαλέλα. (2) Δχξεζε απνισιφησλ (ρακέλσλ πξαγκάησλ) - Κηήζε ζεζαπξνχ. Αθνξά θηλεηά πνπ έρνπλ μεθχγεη απφ ηε λνκή ηνπ θπξίνπ. (3) Κηήζε θπξηφηεηαο κε επηδίθαζε. Καηφπηλ δηθαζηηθήο απνθάζεσο. (4) Κηήζε θπξηφηεηαο κε πξνζθχξσζε. Γεκφζηα αξρή απνθαζίδεη λα αθαηξέζεη ηελ θπξηφηεηα απφ θάπνηνλ θαη λα ηελ απνδψζεη ζε θάπνηνλ άιιν. (5) Κηήζε θπξηφηεηαο αθηλήηνπ κε πξνζαχμεζε. Σπληειείηαη ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ πξνζρσξεί έδαθνο ζε θάπνην αθίλεην (ζε παξαπνηάκην αθίλεην ή ιφγσ θζνξάο πδάησλ πνηακνχ), (6) Κηήζε θπξηφηεηαο κε ρξεζηθηεζία. Φξεζηθηεζία είλαη ε θηήζε θπξηφηεηαο ζε πξάγκα (θηλεηφ ή αθίλεην) κε άζθεζε πάλσ ζε απηφ ηεο λνκήο γηα νξηζκέλν ρξφλν πνπ νξίδεη ν λφκνο. Ζ κελ ηαθηηθή ρξεζηθηεζία, απαηηεί α. χπαξμε λνκήο, β. χπαξμε θαιήο πίζηεο ηνπ λνκέα φηη απέθηεζε θπξηφηεηα, γ. χπαξμε λφκηκνπ ηίηινπ (θάζε ηξφπνο θηήζεσο θπξηφηεηαο, νπνίνο δελ νδήγεζε ζε άκεζε θηήζε ηεο θπξηφηεηαο-αξθεί θαη ν λνκηδφκελνο ηίηινο, δει. άθπξνο ή αλχπαξθηνο θαη δ. παξέιεπζε νξηζκέλνπ ρξνληθνχ δηαζηήκαηνο, δει. γηα κελ ηα θηλεηά ηξία ρξφληα, γηα δε ηα αθίλεηα δέθα ρξφληα. Ζ δε έθηαθηε ρξεζηθηεζία απαηηεί α. χπαξμε λνκήο θαη β. πάξνδν εηθνζαεηίαο. (7) Κηήζε θηλεηνχ απφ κε θχξην. Μφλν θηλεηφ εάλ απνθηεζεί απφ κε θχξην, ηφηε ν ηειεπηαίνο απνθηά πξσηφηππα ηελ θπξηφηεηα ηνπ. Δάλ ν απνθηψλ απφ κε θχξην ην κεηαβηβάζεη ζε ηξίην, ν ηειεπηαίνο απνθηά θπξηφηεηα, εάλ είλαη θαιήο πίζηεο (εάλ δει. δε 25