ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΛΕΣΒΟΥ Νιάρχος Αθανάσιος Επιβλέπων καθηγητής: Κώστας Χαλβαδάκης Μυτιλήνη Ιούνιος 2008

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ 4 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ / ΣΧΗΜΑΤΩΝ 6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 9 1 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων Ορισμός της έννοιας των αποβλήτων Ορισμός συστήματος διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΣΔΑ) Παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων Προσωρινή αποθήκευση Συλλογή και Μεταφορά Διάθεση Ποσότητα και σύσταση των αστικών στερεών αποβλήτων Μοναδιαία Παραγωγή Απορριμμάτων (ΜΠΑ) και Ρυθμός Παραγωγής των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΡΠΑ) Μέθοδοι μέτρησης του ΡΠΑ Σύσταση αστικών στερεών αποβλήτων Ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης ΑΣΑ (ΟΣΔΑΣΑ) Πρόληψη ή Μείωση των παραγομένων αποβλήτων Αποφυγή παραγωγής απορριμμάτων Επαναχρησιμοποίηση Ανακύκλωση υλικών Βιολογική επεξεργασία Θερμική επεξεργασία 31 2 Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Θεσμικό πλαίσιο ΚΥΑ 50910/2727/2003 (ΦΕΚ 1909 Β/ ) «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης» ΚΥΑ /1997 (ΦΕΚ 1016 Β/ ) - «Κατάρτιση πλαισίου Προδιαγραφών και γενικών προγραμμάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων» 40 2

3 3 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΔΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Παραγωγή στερεών αποβλήτων Σύσταση αστικών στερεών αποβλήτων Εφαρμοζόμενες πρακτικές διαχείρισης Έργα υποδομής για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων Έργα τελικής διάθεσης Μονάδες επεξεργασίας ΑΣΑ Σταθμοί μεταφόρτωσης αστικών (ΣΜΑ) στερεών αποβλήτων Ανακύκλωση και διαχείριση ειδικών ρευμάτων στερεών αποβλήτων Φορείς διαχείρισης ΑΣΑ Σύνδεσμοι ΟΤΑ Σύσταση Ανώνυμης Εταιρείας Ο.Τ.Α Σύστημα διαχείρισης ΑΣΑ στα νησιά 56 4 Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ Εξέλιξη ΣΔΑ Λέσβου Σχεδιασμός και εξέλιξη ΣΔΑ Λέσβου Περίοδος Σχεδιασμός και εξέλιξη ΣΔΑ Λέσβου Υφιστάμενη κατάσταση διαχείρισης στερεών αποβλήτων Υφισταμένη κατάσταση έργων που έχουν δρομολογηθεί Φορέας διαχείρισης στερεών αποβλήτων 68 3

4 5 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ-ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Εισαγωγή Μεθοδολογία συλλογής στοιχείων Προβλήματα συλλογής στοιχείων Παραγωγή στερεών αποβλήτων νήσου Λέσβου Μεθοδολογία επεξεργασίας των συλλεχθέντων στοιχείων Συνολικό κόστος συλλογής-μεταφοράς και διάθεσης απορριμμάτων υφιστ. ΣΔΑ 76 ΣΔΑ 5.6 Δημοτικά τέλη καθαριότητας και ηλεκτροφωτισμού υφιστάμενου ΣΔΑ Μέσο κόστος (ευρώ/τόνο απορριμμάτων) υφιστάμενου ΣΔΑ Λέσβου Ετήσιο κόστος ανά κάτοικο υφιστάμενου ΣΔΑ Ανάλυση κόστους μελλοντικού συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων (λειτουργία κεντρικού ΧΥΤΑ στη θέση Κλεφτόβιγλα και ΣΜΑ στο δήμο Μυτιλήνης) Προσθετό κόστος τέλους διάθεσης απορριμμάτων στον κεντρικό ΧΥΤΑ Πρόσθετος κόστος χρήσης ΣΜΑ «ΛΕΜΟΝΟΥ» του δήμου Μυτιλήνης Πρόσθετος κόστος κίνησης απορριμματοφόρων & οδηγών απορριμματοφόρων για τη μεταφορά των αποβλήτων στον κεντρικό ΧΥΤΑ Συνολικό κόστος συλλογής μεταφοράς και διάθεσης απορριμμάτων μελλοντικού ΣΔΑ Μέσο κόστος (ευρώ/τόνο απορριμμάτων) μελλοντικού ΣΔΑ (με τη λειτουργία κεντρικού ΧΥΤΑ) Ετήσιο κόστος ανά κάτοικο μελλοντικού ΣΔΑ (με τη λειτουργία κεντρικού ΧΥΤΑ) Σύγκριση οικονομικών στοιχείων υφισταμένου και μελλοντικού ΣΔΑ Λέσβου Σύγκριση κατηγοριών κόστους διαχείρισης Σύγκριση μέσου κόστους διαχείρισης μελλοντικού & υφισταμένου ΣΔΑ Σύγκριση ετησίου κόστους διαχείρισης ανά κάτοικο μελλοντικού & υφισταμένου ΣΔΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 116 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α 120 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β 152 4

5 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΣΕΛΙΔΑ Πίνακας 1: Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαχείριση στερεών αποβλήτων Πίνακας 2: Διακύμανση της ΜΠΑ με την αύξηση του πληθυσμού Πίνακας 3: Θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Πίνακας 4: Παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων Πίνακας 5: Ανακύκλωση αποβλήτων συσκευασίας στην Ελλάδα, 2001 Πίνακας 6: Στοιχεία απορριμματοφόρων ανά δήμο (μέχρι το 1998) Πίνακας 7: Παραγωγή αποβλήτων ανά δήμο της νήσου Λέσβου Πίνακας 8: Συνολικό κόστος διαχείρισης υφιστάμενου ΣΔΑ Λέσβου Πίνακας 9: Δημοτικά τέλη καθαριότητας και ηλεκτροφωτισμού ανά Δήμο νήσου Λέσβου Πίνακας 10: Μέσο κόστος υφιστάμενου ΣΔΑ ανά δήμο νήσου Λέσβου Πίνακας 11: Ετήσιο κόστος ανά κάτοικο υφιστάμενου ΣΔΑ νήσου Λέσβου Πίνακας 12: Ανάλυση κόστους λειτουργίας και εσόδων κεντρικού ΧΥΤΑ Λέσβου Πίνακας 13: Ανάλυση κόστους λειτουργίας ΣΜΑ Μυτιλήνης Πίνακας 14: Πρόσθετος ετήσιο κόστος καυσίμων για τη μεταφορά απορριμμάτων στον κεντρικό ΧΥΤΑ

6 Πίνακας 15: Πρόσθετος κόστος εργασίας οδηγών για τη μεταφορά απορριμμάτων στον κεντρικό ΧΥΤΑ 94 Πίνακας 16: Ανάλυση ετήσιου κόστους ΣΔΑ Λέσβου με τη λειτουργία του κεντρικού ΧΥΤΑ 95 Πίνακας 17: Ανάλυση ετήσιου μέσου κόστους ΣΔΑ Λέσβου (με τη λειτουργία κεντρικού ΧΥΤΑ) 97 Πίνακας 18: Κόστος ανά κάτοικο μελλοντικού ΣΔΑ (με τη λειτουργία κεντρικού ΧΥΤΑ) 100 Πίνακας 19: Σύγκριση κατηγοριών ετήσιου κόστους μελλοντικού και υφιστάμενου ΣΔΑ 103 Πίνακας 20: Σύγκριση κατηγοριών μέσου κόστους μελλοντικού και υφιστάμενου ΣΔΑ 106 Πίνακας 21: Σύγκριση κατηγοριών κόστους μελλοντικού και υφιστάμενου ΣΔΑ 108 6

7 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ / ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΣΕΛΙΔΑ Σχήμα 1: Λήψη αποφάσεων στην Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων 11 Σχήμα 2: : Σύστημα Διαχείρισης Αποβλήτων 13 Σχήμα 3: Παραγωγή ΑΣΑ (kg ανά άτομο/έτος) 2003 στις χώρες της Ευρωπαικής Ένωσης 21 Σχήμα 4: Ποσοστιαία μεταβολή κατά την περίοδο , στην παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων σε σύγκριση με τον μέσο 22 όρο (300 Kg/άτομο/έτος) της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 25 κρατών μελών Γράφημα 1: Σύσταση Αστικών Στερεών Αποβλήτων ΗΠΑ Σχήμα 5: Τα στοιχεία ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης αποβλήτων 26 Γράφημα 2: Ανακύκλωση αποβλήτων συσκευασίας ανά χώρα (ΕΕ 25), Γράφημα 3: Παραγωγή αστικών απορριμμάτων στις χώρες του ΟΟΣΑ, kg ανά άτομο το Γράφημα 4: Μέση ποιοτική σύσταση ΑΣΑ στην Ελλάδα 44 Γράφημα 5: Ποιοτική σύσταση ΑΣΑ σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος κατά την 45 περίοδο Γράφημα 6: Παραγωγή απορριμμάτων συσκευασίας ανά άτομο και χώρα 46 Γράφημα 7: Διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων σε επιλεγμένες χώρες της ΕΕ το έτος Γράφημα 8 & 9: Χρονολογίες έναρξης 48 7

8 λειτοργίας ΧΑΔΑ Σύσταση αποβλήτων ΧΑΔΑ Σχήμα 6: Κάλυψη της χώρας από έργα Χώρων 49 Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων Γράφημα 10: Ποσοστιαία συμμετοχή των κατηγοριών λειτουργικού και επενδυτικού κόστους στο συνολικό 77 ετήσιο κόστος διαχείρισης Γράφημα 11: Σύγκριση δημοτικών τελών καθαριότητας 81 και ηλεκτροφωτισμού δήμων νήσου Λέσβου Γράφημα 12: Σύγκριση μέσου ετήσιου συνολικού κόστους διαχείρισης αποβλήτων ανά δήμο νήσου 84 Λέσβου Γράφημα 13: Σύγκριση μέσου ετήσιου συνολικού κόστους διαχείρισης και μέσου ετήσιου λειτουργικού 85 κόστους συλλογής & μεταφοράς ανά δήμο Γράφημα 14: Σύγκριση ετήσιου συνολικού κόστους και ετήσιου λειτουργικού κόστους συλλογής και 88 μεταφοράς ανά κάτοικο Γράφημα 15: Σύσταση ετήσιου κόστους διαχείρισης 96 ΣΔΑ Λέσβου (με τη λειτουργία του κεντρικού ΧΥΤΑ) Γράφημα 16: Σύγκριση ετήσιου μέσου κόστους διαχείρισης ανά δήμο (με τη λειτουργία του κεντρικού 98 ΧΥΤΑ) Γράφημα 17: Σύγκριση μέσου λειτουργικού κόστους συλλογής και μεταφοράς και μέσου συνολικού κόστους 99 ανά δήμο (με τη λειτουργία του κεντρικού ΧΥΤΑ) Γράφημα 18: Σύγκριση ετήσιου συνολικού κόστους και ετήσιου λειτουργικού κόστους συλλογής και 100 μεταφοράς ανά κάτοικο (με τη λειτουργία του κεντρικού ΧΥΤΑ) Γράφημα 19: Σύγκριση ετήσιου λειτουργικού κόστους 101 διάθεσης ανά κάτοικο Γράφημα 20: Σύγκριση ποσοστιαίας μεταβολής 105 8

9 λειτουργικού κόστους συλλογής και μεταφοράς και συνολικού κόστους διαχείρισης Γράφημα 21: Σύγκριση κόστους ανά κάτοικο μεταξύ του μελλοντικού και του υφιστάμενου ΣΔΑ Γράφημα 22: Σύγκριση ποσοστιαίας μεταβολής κόστους (μελλοντικού σε σχέση με το υφιστάμενο ΣΔΑ) ανά κάτοικο

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην παρούσα μελέτη, το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται στην οικονομική ανάλυση του υφιστάμενου και μελλοντικού συστήματος διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων των 13 δήμων της νήσου Λέσβου. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται ανάλυση του προβλήματος της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Παρουσιάζονται οι έννοιες: των αποβλήτων, του συστήματος διαχείρισης και των υποσυστημάτων ενός συστήματος διαχείρισης αποβλήτων (παραγωγή, αποθήκευση, συλλογή, μεταφορά-μεταφόρτωση, επεξεργασία, ανάκτηση-ανακύκλωση και διάθεσή τους). Στο δεύτερο κεφάλαιο, γίνεται αναφορά στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο που αφορά τη διαχείριση απορριμμάτων στην Ελλάδα. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται στοιχεία σχετικά με την παραγωγή απορριμμάτων και τον τρόπο διαχείρισης αυτών σε εθνικό επίπεδο. Στο ίδιο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που εμφανίζει η διαχείριση των στερεών αποβλήτων στους νησιωτικούς χώρους. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται μία αναλυτική αναφορά στη διαχείριση των αποβλήτων της νήσου Λέσβου. Το κεφάλαιο ξεκινά με μία ιστορική αναδρομή στο παρελθόν (από το 1988) και συνεχίζει παρουσιάζοντας στοιχεία σχετικά με τη διαχείρισή τους μέχρι σήμερα. Γίνεται αναφορά στην υφιστάμενη κατάσταση διαχείρισης και στο πλαίσιο των ενεργειών που προβλέπονται από τον περιφερειακό σχεδιασμό. Στο πέμπτο κεφάλαιο, που αποτέλεσε και το βασικό στόχο της παρούσας διατριβής, παρουσιάζονται τα οικονομικά στοιχεία που συλλέχθηκαν με πρωτογενή έρευνα και επεξεργάστηκαν κατάλληλα, με στόχο να βρεθούν και να συγκριθούν τα Λειτουργικά και Επενδυτικά Κόστη Συλλογής και Διάθεσης για το σύνολο των Δήμων του νησιού. Το κεφάλαιο συνεχίζει με τον προσδιορισμό των αντίστοιχων οικονομικών μεγεθών όπως αυτά προκύπτουν από την εφαρμογή του συγκεντρωτικού συστήματος διαχείρισης (ένας κεντρικός ΧΥΤΑ) που προβλέπεται στον περιφερειακό σχεδιασμό. Στο τέλος του κεφαλαίου γίνεται σύγκριση των διαφόρων κατηγοριών κόστους του υφιστάμενου και του μελλοντικού ΣΔΑ. Στο έκτο κεφάλαιο παρουσιάζονται κάποια σημαντικά συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανάλυση των οικονομικών στοιχείων του υφιστάμενου και του μελλοντικού συστήματος διαχείρισης. 10

11 1 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 1.1 Το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων Τα απόβλητα αποτελούν ένα σοβαρότατο πρόβλημα με διαστάσεις περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές για όλες τις σύγχρονες οικονομίες (ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες). Ο όγκος παραγωγής των στερεών αποβλήτων αυξάνεται με ρυθμούς ίσους ή και ενίοτε μεγαλύτερους από την οικονομική ανάπτυξη. Συγκεκριμένα ο όγκος παραγωγής στερεών αποβλήτων ανά κάτοικο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες (οι δυτικές κοινωνίες με τους γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης, τις τεράστιες βιομηχανίες, τα αστικά πρότυπα ζωής παρουσιάζουν αυξανόμενη παραγωγή σε σχέση με τις υπόλοιπες λιγότερο αναπτυγμένες κοινωνίες). Για παράδειγμα η σύγκριση των οικονομικών στοιχείων του έτους 2000, δείχνει ότι οι μεγαλύτερες πόλεις της Ευρωπαϊκής ένωσης των 15 κρατών μελών χαρακτηρίζονταν από πολύ υψηλότερους ρυθμούς παραγωγής αστικών στερεών αποβλήτων (510 Kg/κάτοικο/έτος) σε σχέση με τις πόλεις της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης (354 Kg/κάτοικο/έτος) (Εργαστήριο Οργάνωσης και προγραμματισμού Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης: Σχεδιασμός & Βελτιστοποίηση συστημάτων Διαχείρισης Αστικών Αποβλήτων Εγχειρίδιο για την πρόγνωση των αστικών αποβλήτων και την αξιολόγηση της διαχείρισης των). Δεδομένης της σοβαρότητας του προβλήματος διαχείρισης των αποβλήτων, καθίσταται εμφανής η ανάγκη προσεκτικού σχεδιασμού για την αποτελεσματική διαχείριση τους τόσο σε βραχυχρόνιο όσο και σε μακροχρόνιο ορίζοντα. 1.2 Ορισμός της έννοιας των αποβλήτων Επισήμως, και με βάση το άρθρο 1 της Οδηγίας 75/442/ΕΟΚ, ως απόβλητο ορίζεται «κάθε ουσία ή αντικείμενο το οποίο ο κάτοχός του απορρίπτει ή υποχρεούται να απορρίπτει δυνάμει των διατάξεων της εν ισχύει εθνικής νομοθεσίας». Κατά συνέπεια η έννοια του αποβλήτου εξαρτάται από την έννοια του όρου «απορρίπτω», ο οποίος περιλαμβάνει τόσο τη διάθεση, όσο και την αξιοποίηση ορισμένης ουσίας ή ορισμένου αντικειμένου. Τα στερεά απόβλητα περιλαμβάνουν όλα τα απορρίμματα που προέρχονται από ανθρώπινες, αλλά και ζωικές δραστηριότητες, είναι στερεά και ημιστερεά υλικά, και αποβάλλονται χαρακτηριζόμενα ως άχρηστα ή ανεπιθύμητα. Η έννοια του «άχρηστου» είναι 11

12 ανθρωπογενής και υποκειμενική, ενώ τα πάντα στη φύση εξελίσσονται χωροχρονικά. (Χαλβαδάκης, 1998). Η αυτή καθ αυτή δημιουργία των αποβλήτων έχει κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, άμεσα συνδεδεμένες με την βιομηχανοποίηση της εποχής μας, και οι επιπτώσεις αυτές πρέπει να εξετάζονται σε ένα ευρύ επίπεδο. Η διαχείριση στερεών αποβλήτων (ΔΣΑ) χρειάζεται πόρους και ενέργεια για την συλλογή, τον χειρισμό, την επεξεργασία και την διάθεση και όλα αυτά έχουν το «κόστος» τους στο περιβάλλον. Αν και όλα αυτά μπορούν να θεωρηθούν σαν «κομμάτι» της γενικότερης κοινωνικής αποδοχής των απορριμμάτων, εντούτοις πρέπει να καθορίζονται με ακρίβεια, να τίθενται στόχοι και ο ολικός σχεδιασμός της ΔΣΑ να εξετάζεται με όρους «περιβαλλοντικών πλεονεκτημάτων ή μειονεκτημάτων». Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων και την υιοθέτηση μίας πολιτικής για την διαχείριση των στερών αποβλήτων παρουσιάζονται στο επόμενο σχήμα. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ & ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ/ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΑΘΙΕΡΩΜΕΝΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΟΜΗΣ &ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ Σχήμα 1: Λήψη αποφάσεων στην Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων, (Πηγή: Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Βορείου Αιγαίου) Κάθε ένας από τους πιο πάνω παράγοντες επηρεάζει και παίζει ένα μοναδικό και σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό μίας ολοκληρωμένης διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Στον επόμενο πίνακα παρουσιάζονται αναλυτικά οι πιο πάνω παράγοντες. 12

13 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ/ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ-ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ- ΚΑΘΙΕΡΩΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ- ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ Υποδομή και ασφαλής διάθεση Φορέας διαχείρισης/ υποχρεώσεις Τοποθεσία και δημογραφία Σύνθεση των απορριμμάτων και αλλαγές με τη πάροδο του χρόνου Διαθέσιμες τεχνολογίες σε αντιπαράθεση με νέες μη εφαρμοσμένες άμεσα συνδεδεμένες με το κόστος Κόστος της υφιστάμενης διαχείρισης Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές που δεν απαιτούν υπερβολικό κόστος Τοπικοί & Περιφερειακοί οικονομικοί περιορισμοί Οικονομικά εργαλεία τα οποία επηρεάζουν το κόστος της διαχείρισης των απορριμμάτων Τιμολογιακή πολιτική για τις υπηρεσίες που αφορούν τα στερεά απόβλητα Διαθέσιμες αγορές δευτερογενών προϊόντων Διεθνής, Ευρωπαϊκή, Εθνική νομοθεσία Εθνική πολιτική Τοπικός & Περιφερειακός σχεδιασμός-χάραξη στρατηγικής-στόχοι Διοικητική δομή της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων Κοινωνική αποδοχή: συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων Πολιτειακή υποστήριξη: εμφάνιση του συνδρόμου NIMTOF (Not in My Term of Office) (Όχι κατά την διάρκεια της δικής μου πολιτικής θητείας) Ειδικές διατάξεις που διέπουν μία περιοχή (NATURA, SPA) Ορισμός των στερεών αποβλήτων Συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων Συμμετοχή του κοινού στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων ανά περιοχή Ηχητική ρύπανση, υποβάθμιση της περιοχής που δέχεται τα απορρίμματα, αύξηση των οχημάτων που διέρχονται από μία περιοχή με αποτέλεσμα τη δημιουργία 13

14 κυκλοφοριακού φόρτου Εμφάνιση του συνδρόμου NIMBY (Not In My Back Yard Όχι πίσω στην αυλή μου) και του συνδρόμου LULU (Locally Unacceptable Land Use Τοπικά ανεπιθύμητη η χρήση γης) Πίνακας 1: Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαχείριση στερεών αποβλήτων Είναι λοιπόν φανερό από τα πιο πάνω ότι οι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη προκειμένου να σχεδιαστεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης είναι πολλοί και πολυδιάστατοι Ορισμός συστήματος διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΣΔΑ) Ως σύστημα διαχείρισης αποβλήτων (ΣΔΑ) ορίζεται ένα σύνολο λειτουργικά διασυνδεδεμένων διεργασιών (τμήματα συστήματος) που στοχεύει στην αποκομιδή και διάθεση των παραγόμενων αποβλήτων. Στην παρούσα μελέτη ο όρος απόβλητα αναφέρεται στα στερεά απόβλητα. Η έννοια της διαχείρισης περιλαμβάνει την προσωρινή αποθήκευση, τη συλλογή, τη μεταφορά, τη μεταφόρτωση, την αξιοποίηση και τη διάθεση των αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της εποπτείας των εργασιών αυτών, καθώς και της μετέπειτα φροντίδας των χώρων διάθεσης. Το σχήμα 2 παρουσιάζει ένα τέτοιο σύστημα. Πρέπει να τονιστεί ότι το ΣΔΑ που παρουσιάζεται στο διάγραμμα αποτελεί μια ολοκληρωμένη μορφή του συστήματος για τη διαχείριση αποβλήτων κάτι που δεν απαντάται μέχρι σήμερα σε κανένα μέρος της Ελλάδας. Τ ρ ο φ ο δ ό τ η σ η Π α ρ α γ ω γ ή Σ υ λ λ ο γ ή Ό ρ ι α Σ υ σ τ ή μ α τ ο ς Δ ι α λ ο γ ή σ τ η ν π η γ ή Α ν ά κ τ η σ η Υ λ ι κ ώ ν & Ε ν έ ρ γ ε ι α ς Μ ε τ α φ ο ρ ά & Μ ε τ α φ ό ρ τ ω σ η Δ ι ά θ ε σ η Ε π ε ξ ε ρ γ α σ ί α 14

15 Σχήμα 2: : Σύστημα Διαχείρισης Αποβλήτων (Πηγή: Χαλβαδάκης 1998, σελ. 2-2) Το τμήμα τροφοδότησης αφορά την εισροή υλικών 1.4 Παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων. Το σύνολο των στερεών αποβλήτων που παράγονται από τις δραστηριότητες των νοικοκυριών, των εμπορικών δραστηριοτήτων, των καθαρισμών οδών και άλλων κοινόχρηστων χώρων, καθώς και άλλα στερεά απόβλητα (από ιδρύματα, επιχειρήσεις, κ.λ.π.) τα οποία μπορούν από τη φύση τους να εξομοιωθούν με τα οικιακά στερεά απόβλητα, αποτελούν τα αστικά στερεά απόβλητα. Τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των παραγόμενων αστικών στερεών αποβλήτων παίζουν καταλυτικό ρόλο στο σχεδιασμό ενός Σ.Δ.Α. Τα χαρακτηριστικά αυτά ποικίλουν μεταξύ των διαφορετικών γεωγραφικών περιοχών και των χρονικών περιόδων (π.χ. χειμερινή και θερινή περίοδος). Επίσης επηρεάζονται από μία σειρά διαφορετικών κοινωνικοοικονομικών παραγόντων όπως το εισόδημα, το μέγεθος του πληθυσμού, το επίπεδο ανάπτυξης. Η αύξηση της παραγωγής απορριμμάτων διεθνώς, σχετίζεται άμεσα με τις αλλαγές στις καταναλωτικές και διατροφικές συνήθειες, με τη μαζική αστικοποίηση, με τη μείωση του μεγέθους της οικογένειας, με την άνοδο του μορφωτικού και βιοτικού επιπέδου, με τη γρήγορη απαξίωση τεχνολογικού εξοπλισμού, με την φυσική αύξηση του πληθυσμού κ.ά.(λέκκας 1998, σελ. 51) 1.5 Προσωρινή αποθήκευση Ως προσωρινή αποθήκευση ορίζεται η αποθήκευση των αποβλήτων για ορισμένο χρόνο σε εγκεκριμένο χώρο ή εγκατάσταση, μέχρι να πραγματοποιηθεί η μεταφορά τους σε εγκεκριμένη εγκατάσταση επεξεργασίας ή τελικής διάθεσης (Κοινή Υπουργική Απόφαση 50910/2727/2003 (ΦΕΚ 1909Β/ ) Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης). Το σύστημα προσωρινής αποθήκευσης είναι η πρώτη επαφή του πολίτη με το Σ.Δ.Α. Τα αστικά στερεά απόβλητα (ΑΣΑ) τοποθετούνται προσωρινά και μέχρι να αποκομιστούν σε πλαστικές ή χάρτινες σακούλες, σε ιδιόκτητους μη τυποποιημένους κάδους, ή σε κοινόχρηστους τυποποιημένους κάδους. Η μέθοδος προσωρινής αποθήκευσης επηρεάζει τα χαρακτηριστικά των προς διαχείριση αποβλήτων, την επίδοση των παράλληλων συστημάτων συλλογής και διάθεσης, αλλά και την επίδοση του όλου Σ.Δ.Α. (κόστος, δημόσια υγεία, κοινωνική αποδοχή κ.τ.λ.) 15

16 Οι παράγοντες που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαμόρφωση του υποσυστήματος της προσωρινής αποθήκευσης είναι οι εξής: Επιπτώσεις στα Συστατικά Υλικά των ΑΣΑ Τύποι και Μεγέθη των Κάδων. Χωροθέτηση των Κάδων. Δημόσια Υγεία και Αισθητική. Τύπος και μέγεθος των Απορριμματοφόρων Οχημάτων. 1.6 Συλλογή και Μεταφορά Ως συλλογή ορίζεται η συγκέντρωση, ο διαχωρισμός σε κατηγορίες υλικών σύμφωνα με τις φυσικές ή/και χημικές ιδιότητες τους, ή/και η ανάμειξη των αποβλήτων για τη μεταφορά τους. Στην έννοια της συλλογής περιλαμβάνεται και η συγκέντρωση/τοποθέτηση των αποβλήτων σε κάδους μέχρι να πραγματοποιηθεί η μεταφορά τους (Κοινή Υπουργική Απόφαση 50910/2727/2003 (ΦΕΚ 1909Β/ ) Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης). Κατά τη συλλογή τα απορρίμματα, τα οποία έχουν αποθηκευτεί προσωρινά στους κάδους ή σε διάφορα άλλα σημεία (π.χ. στη Λέσβο υπάρχουν περιοχές όπου τα απορρίμματα αποτίθενται σε χώρους εκτός κάδων όπως έξω από την πόρτα των σπιτιών), συλλέγονται από κατάλληλα οχήματα. Οι τύποι των οχημάτων ποικίλουν καθώς υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς τα εξής: το μέγεθος τον τρόπο συλλογής των κάδων π.χ. χειρονακτικά ή μηχανικά την ύπαρξη ή όχι μηχανισμού συμπίεσης καθώς επίσης και ως προς το βαθμό συμπίεσης τον τύπο π.χ. εάν είναι ανοιχτού ή κλειστού τύπου, Τα περισσότερα απορριμματοφόρα έχουν μηχανικό σύστημα ανύψωσης των κάδων, που υποβοηθείται από κάποιον εργάτη ενώ στο εσωτερικό κουβούκλιο υπάρχει κάποιος κοχλίας ή πρέσα, που συμπιέζει τα απορρίμματα. Άλλου τύπου απορριμματοφόρα είναι χειρωνακτικής διαλογής, ενώ για τις εκάστοτε ανάγκες μπορούν να χρησιμοποιούνται μικρά φορτηγά ή ακόμη και ζώα (π. χ. Μόλυβος Λέσβου). Ως μεταφορά ορίζεται το σύνολο των εργασιών μετακίνησης των αποβλήτων από τα μέσα ή τους χώρους συλλογής στους χώρους διάθεσης, αξιοποίησης ή μεταφόρτωσης (Κοινή 16

17 Υπουργική Απόφαση 50910/2727/2003 (ΦΕΚ 1909Β/ ) Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι η μεταφορά των ΑΣΑ είναι διαφορετική δραστηριότητα από τη συλλογή. Αυτό σημαίνει ότι τα αντίστοιχα οχήματα που χρησιμοποιούνται ενδέχεται να παρουσιάζουν διαφορετικά χαρακτηριστικά καθώς καλούνται να ικανοποιήσουν διαφορετικού τύπου ανάγκες. Έτσι τα οχήματα που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά των απορριμμάτων π.χ. στο χώρο διάθεσης ενδέχεται να παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις ως προς το μέγεθος, την ταχύτητα και άλλα χαρακτηριστικά. Η χρήση των Α/Φ για μεταφορά ή των μεταφορικών οχημάτων για συλλογή είναι δυνατή, πλην όμως με αυξημένες δαπάνες (Παναγιωτακόπουλος, Δ. (2005) Βιώσιμη διαχείριση στερεών αποβλήτων»). Ως μεταφόρτωση ορίζεται το σύνολο των εργασιών μετακίνησης των αποβλήτων από τα μέσα ή χώρους συλλογής σε άλλα μέσα μεταφοράς με ενδεχόμενη συμπίεση τους (στην έννοια αυτή περιλαμβάνεται κινητός ή σταθερός σταθμός μεταφόρτωσης) (Κοινή Υπουργική Απόφαση 50910/2727/2003 (ΦΕΚ 1909Β/ ) Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης). Ο σταθμός μεταφόρτωσης απορριμμάτων (ΣΜΑ) είναι μία εγκατάσταση όπου τα ΑΣΑ, που συλλέγονται από τα Α/Φ, μεταφορτώνονται σε άλλα οχήματα υποδοχής ή οχήματα μεταφόρτωσης (ΟΜ) τα οποία είναι ειδικά διαμορφωμένα και σχεδιασμένα για μεταφορά. Από το ΣΜΑ, τα απόβλητα μεταφέρονται στο χώρο απόθεσης (π.χ. σε ΧΥΤΑ ή σε εγκατάσταση καύσης) ή σε άλλο μεγαλύτερο ΣΜΑ όταν στο σύστημα διαχείρισης υπάρχουν τοπικοί και περιφερειακοί ΣΜΑ. Στους σταθμούς μεταφόρτωσης επιδιώκεται η συμπίεση των ΑΣΑ ώστε να μεγιστοποιείται το ωφέλιμο φορτίο των οχημάτων μεταφοράς. Όπως είναι φυσικό η δημιουργία και λειτουργία ενός ΣΜΑ καθώς και η αγορά των μεταφορικών οχημάτων συνεπάγεται επιπρόσθετο κόστος. Ωστόσο το κόστος αυτό δύναται να υπερκαλυφθεί καθώς μπορεί να προκύψουν αρκετά πλεονεκτήματα τόσο σε οικονομικό όσο και σε περιβαλλοντικό επίπεδο. 1.7 Διάθεση Το τμήμα της τελικής διάθεσης αποτελεί το τελευταίο στάδιο του συστήματος διαχείρισης, όντας μάλιστα ένα αναπόφευκτο υποσύστημα κάθε συστήματος διαχείρισης ΑΣΑ. Η διάθεση αναφέρεται σχεδόν στο σύνολο των περιπτώσεων στην «εδαφική διάθεση». Δηλαδή στην χρησιμοποίηση χώρων κατάλληλα διαμορφωμένων, ώστε να είναι δυνατή η 17

18 απόθεση των στερεών αποβλήτων και ο έλεγχος των προϊόντων της απόθεσης μέχρις ότου αυτά καταστούν μη επικίνδυνα για το περιβάλλον και την υγεία. Σύμφωνα με την ΚΥΑ 50910/2727/2003 (ΦΕΚ 1909/ ) η διάθεση των αποβλήτων θα πρέπει να γίνεται χωρίς να προκαλείται κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία χωρίς να χρησιμοποιούνται διαδικασίες ή μέθοδοι που θα μπορούσαν να βλάψουν το περιβάλλον. Στη χώρα μας βέβαια ο προηγούμενος ορισμός της εδαφικής διάθεσης σπάνια συναντάτε στην πράξη καθώς είναι ελάχιστες οι περιοχές που διαθέτουν τους παραπάνω κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους στους οποίους είναι δυνατόν να τηρείται ο έλεγχος των απορριμμάτων. Αντίθετα στις περισσότερες των περιπτώσεων αυτό που εφαρμόζεται είναι η απόθεση των απορριμμάτων σε διαθέσιμους χώρους (όχι κατάλληλα επιλεγμένους) και η απλή χωματοκάλυψη αυτών. Αν επιχειρούσαμε να κατηγοριοποιήσουμε τους χώρους διάθεσης των απορριμμάτων σύμφωνα με την υποδομή τους για την ικανοποίηση της αντίστοιχης ανάγκης θα καταλήγαμε στις εξής βασικές κατηγορίες: 1. Χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων, όπου τα απορρίμματα αποτίθενται χωρίς καμία επεξεργασία και χωρίς καμία πρόληψη για την αποφυγή ή μείωση των διαφόρων αρνητικών επιπτώσεων προς το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. 2. Χώροι στους οποίους συντελείται μερική χωματοκάλυψη (χωματερές) των απορριμμάτων, χωρίς όμως να λαμβάνονται μέτρα για την αντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων όπως η ρύπανση ή μόλυνση των υδάτων, η έκλυση βιοαερίου κ.α. 3. Χώροι υγειονομικής ταφής αποβλήτων στους οποίους λαμβάνεται μία σειρά διαφορετικών μέτρων προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Τα μέτρα αυτά αφορούν κυρίως στα παρακάτω: Στεγανοποίηση του πυθμένα και των πλευρών του ΧΥΤΑ με φυσικά ή συνθετικά υλικά. Διάστρωση των αποβλήτων σε στρώματα Συμπίεση σε προκαθορισμένο βαθμό Κάλυψη με εδαφικό ή άλλο υλικό σε περιοδική βάση (συνήθως καθημερινή) Κάλυψη του διαθέσιμου χώρου μετά την πλήρωση του με στεγανό κάλλυμα επί του οποίου μπορεί να αναπτύσσεται βλάστηση. 18

19 Στα μέλη της Ευρωπαϊκής ένωσης οι χώροι υγειονομικής ταφής χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τον τύπο των απορριμμάτων που είναι δυνατό να αποτίθενται. Έτσι διακρίνουμε χώρους υγειονομικής ταφής: α)επικίνδυνων αποβλήτων, β) μη επικίνδυνων αποβλήτων, γ) αδρανών υλικών. Η εδαφική διάθεση αποτελεί τον πιο σύνηθες τρόπος διάθεσης καθώς συνδυάζει χαμηλό κόστος, αμεσότητα και δυνατότητα εφαρμογής σε ένα μεγάλο εύρος απορριμμάτων. Ωστόσο η εδαφική διάθεση παρουσιάζει αρκετά μειονεκτήματα τα οποία γίνονται πολύ πιο έντονα όταν δεν λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα. Τα κυριότερα προβλήματα που δημιουργούνται είναι: Η παραγωγή στραγγισμάτων, τα οποία προέρχονται από τη βιοαποδόμηση των οικιακών και λοιπών παρόμοιων αποβλήτων, και τα οποία είναι δυνατό να προκαλέσουν τη ρύπανση ή μόλυνση των υδάτων. Η παραγωγή βιοαερίου το οποίο αποτελείται στο μεγαλύτερο μέρος του από μεθάνιο και διοξείδιο του άνθρακα. Η παραγωγή βιοαερίου είναι αιτία πυρκαγιών. Μάλιστα η καύση PVC (είδος πλαστικού που συναντάτε σε μεγάλο βαθμό στα απορρίμματα), παράγει ιδιαίτερα τοξικούς ρύπους, με σημαντικότατες συνέπειες για τον άνθρωπο. Η δημιουργία δυσάρεστων οσμών. Η δημιουργία πόλων έλξης εντόμων. Η δημιουργία θορύβου από τα διάφορα οχήματα που σχετίζονται με το χώρο εδαφικής διάθεσης. Οι έμμεσες οικονομικές επιπτώσεις από την διάθεση απορριμμάτων σχετίζονται με την πτώση της τιμής γης γύρω από τον χώρο διάθεσης. Η ύπαρξη πολλών ακατάλληλων χώρων διάθεσης έχει επίσης προκαλέσει έντονες κοινωνικές συγκρούσεις, λόγω της άρνησης των πολιτών να δεχθούν να γίνει κάποια κοντινή τους περιοχή, χώρος διάθεσης απορριμμάτων. Το φαινόμενο αυτό μάλιστα έχει ονομαστεί από τους Αμερικανούς "Not In My Back Yard" (όχι στην πίσω μου αυλή). Τέλος, οι πολιτικές επιπτώσεις σχετίζονται έμμεσα με το πρόβλημα των ακατάλληλων χώρων διάθεσης ως προς την εικόνα που παρουσιάζει μία χώρα στο εξωτερικό ή μια κυβέρνηση στους πολίτες-ψηφοφόρους της. (Κουρής, 2001) 1.8 Ποσότητα και σύσταση των αστικών στερεών αποβλήτων Τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των απορριμμάτων και η ύπαρξη σχετικών δεδομένων τα οποία εμφανίζουν ακρίβεια και εγκυρότητα, αποτελούν ουσιώδη συστατικά 19

20 του μακροχρόνιου και αποδοτικού σχεδιασμού διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά επηρεάζουν το σύνολο των υποσυστημάτων του όλου συστήματος από την προσωρινή αποθήκευση μέχρι και την τελική διάθεση. Έτσι για παράδειγμα η ποσότητα και σύσταση των στερεών αποβλήτων θα επηρεάσουν τον τύπο, το μέγεθος, τη μορφή και την τοποθεσία του χώρου υγειονομικής ταφής. Αντίστοιχα θα επηρεαστεί και το σύστημα συλλογής μεταφοράς ως προς την επιλογή του σχετικού εξοπλισμού και του ανθρώπινου δυναμικού. Παρά το ότι η κατηγοριοποίηση, η ποσοτικοποίηση και η ανάλυση της σύνθεσης των απορριμμάτων αποτελούν ουσιαστικά και απαραίτητα στοιχεία για το επιχείρημα του σχεδιασμού της διαχείρισης, στις περισσότερες χώρες του κόσμου δεν έχουν ληφθεί κατάλληλα μέτρα για την καταγραφή των παραπάνω δεδομένων. Λόγω του ότι τα απορρίμματα είναι ετερογενή και μπορεί να εμφανίζουν διαφοροποιήσεις ως προς τη σύνθεση τους, απαιτείται ένας μεγάλος αριθμός δειγμάτων προκειμένου να επιτευχθεί στατιστική ακρίβεια. Ωστόσο στην περίπτωση πληθυσμών μεγάλου μεγέθους, κάτι τέτοιο μπορεί να μην είναι δυνατό. Έτσι στις περιπτώσεις αυτές χρησιμοποιούνται αντιπροσωπευτικά δείγματα, τα οποία έχουν ως φυσικό επακόλουθο τη δημιουργία στατιστικών λαθών. Ένας παράγοντας ο οποίος καθιστά ανακριβείς τις χρήσεις αντιπροσωπευτικών δειγμάτων είναι οι μεταβολές που παρουσιάζονται στην ποσότητα αλλά και τη σύνθεση των απορριμμάτων ανάλογα με τη μέρα, το μήνα, την εποχή, το μέγεθος του πληθυσμού κ.α. Παρά την ύπαρξη σχετικών προβλημάτων η καταγραφή της παραγόμενης ποσότητας αλλά και της σύστασης των απορριμμάτων αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στο σχεδιασμό των συστημάτων διαχείρισης. Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης κύριο στοιχείο της Εθνικής Στρατηγικής Διαχείρισης Αποβλήτων των κρατών μελών αποτελεί η συλλογή στοιχείων σχετικά με την αύξηση της ποσότητας των απορριμμάτων σε περιφερειακή βάση, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για το σχεδιασμό μονάδων διαχείρισης αλλά και για την εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής. 1.9 Μοναδιαία Παραγωγή Απορριμμάτων (ΜΠΑ) και Ρυθμός Παραγωγής των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΡΠΑ) Για τον υπολογισμό της ποσότητας των παραγόμενων απορριμμάτων απαιτείται ο προσδιορισμός δύο σημαντικών, για το σχεδιασμό και τη διαχείριση αποβλήτων, μεγεθών: α) 20

21 της μοναδιαίας παραγωγής απορριμμάτων και β) του ρυθμού παραγωγής των αστικών στερεών αποβλήτων. Ως μοναδιαία παραγωγή απορριμμάτων ορίζεται η ημερήσια παραγωγή απορριμμάτων (σε κιλά) ανά άτομο και μετράται σε Kg/άτομο/ημέρα. Σε μία προσπάθεια προσδιορισμού της ακριβούς μοναδιαίας παραγωγής απορριμμάτων, κάποιες έρευνες προσπάθησαν να λάβουν υπόψη ένα μεγάλο εύρος παραγόντων όπως για παράδειγμα το μέγεθος του τοπικού πληθυσμού σε μία περιοχή, τον τύπο και την ηλικία των κατοίκων, την εποχή του χρόνου, τη σύνθεση και τον τύπο των επιχειρήσεων της περιοχής καθώς επίσης και οικονομικά δεδομένα όπως η βιομηχανική παραγωγή, ο αριθμός των εργαζομένων (Rhyner and Green 1988, Warmer Boulletin 49, 1996). Έχει αποδειχτεί ότι ο πληθυσμός επηρεάζει σημαντικά τη ΜΠΑ. Συγκεκριμένα σε περιοχές με μικρότερο πληθυσμό εμφανίζεται μικρότερη ΜΠΑ σε σύγκριση με περιοχές που έχουν μεγάλο πληθυσμό. Στον πίνακα που ακολουθεί εμφανίζονται δεδομένα για την διακύμανση της ΜΠΑ καθώς αυξάνεται το μέγεθος του πληθυσμού της υπό εξέταση περιοχής. Πληθυσμός < > Μοναδιαία Παραγωγή Απορριμμάτων (Kg/άτομο/ημέρα) 0,91 1,22 1,45 1,63 Πίνακας 2: Διακύμανση της ΜΠΑ με την αύξηση του πληθυσμού (Πηγή: Rhyner and Green 1988). Το δεύτερο σημαντικό μέγεθος στον σχεδιασμό διαχείρισης στερεών αποβλήτων είναι ο ρυθμός παραγωγής αποβλήτων (ΡΠΑ), ο οποίος προκύπτει από το γινόμενο του πληθυσμού (Π) επί της μοναδιαίας παραγωγής απορριμμάτων (ΜΠΑ). Δηλαδή ισχύει ΡΠΑ = Π x ΜΠΑ. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται στοιχεία σχετικά με την κατά κεφαλή παραγωγή απορριμμάτων στις χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης. 21

22 Kg ανά άτομο 1200 Παραγωγή ΑΣΑ ανά άτομο, Πολωνία Λιθουανία Τσεχία Σλοβακία Ρουμανία Λευκορωσία Εσθονία Ελλάδα Βέλγιο Φινλανδία Σλοβενία Πορτογαλία Ουγγαρία Σουηδία Τουρκία Βουλγαρία Ιταλία Μάλτα Γαλλία Ολλανδία Ηνωμένο Βασίλειο Αυστρία Ισπανία Γερμανία Λουξεμβούργο Κύπρος Δανία Νορβηγία Ιρλανδία Ισλανδία Σχήμα 3: Παραγωγή ΑΣΑ (kg ανά άτομο/έτος) 2003 στις χώρες της Ευρωπαικής Ένωσης. (Πηγή: European Topic Centre on Resource and Waste Management, EEA Scoreboard 2005 Waste Management). Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία αύξηση του ΡΠΑ (ιδιαίτερα στις χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής). Η αύξηση αυτή συνδέεται με έναν αριθμό διαφορετικών παραγόντων συμπεριλαμβανομένης και της οικονομικής ανάπτυξης, καθώς η αύξηση του εισοδήματος οδηγεί σε αυξημένα ποσοστά κατανάλωσης π.χ. ηλεκτρικών αγαθών, ειδών συσκευασίας κ.α. Η αυξανόμενη τάση της αστικοποίησης του πληθυσμού, όπου παρατηρείται μετακίνηση από τις αγροτικές στις αστικές περιοχές, επίσης τείνει να αυξάνει την κατά κεφαλή παραγωγή απορριμμάτων, καθώς ο αστικός πληθυσμός τείνει να έχει υψηλότερα εισοδήματα, υψηλότερη κατανάλωση αγαθών και συνεπώς υψηλότερη παραγωγή απορριμμάτων σε σύγκριση με τους αγροτικούς πληθυσμούς (OECD, 2004). Τα παραπάνω αποτυπώνονται στο σχήμα που ακολουθεί όπου παρουσιάζονται στοιχεία για την ποσοστιαία μεταβολή της ανά άτομο παραγωγής ΑΣΑ από το 1995 μέχρι το

23 Σχήμα 4: Ποσοστιαία μεταβολή κατά την περίοδο , στην παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων σε σύγκριση με τον μέσο όρο (300 Kg/άτομο/έτος) της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 25 κρατών μελών. (Πηγή: European Topic Centre on Resource and Waste Management, EEA Scoreboard 2005 Waste Management) Μέθοδοι μέτρησης του ΡΠΑ Οι μέθοδοι μέτρησης του ΡΠΑ. είναι οι παρακάτω: Η απ' ευθείας ζύγιση των συλλεχθέντων απορριμμάτων με τη ζύγιση των απορριμματοφόρων, πριν και μετά τη συλλογή, σε κατάλληλες γεφυροπλάστιγγες Η καταμέτρηση των φορτίων των απορριμματοφόρων (ανάλυση φορτίων) ή κάποιων επιλεγμένων κάδων, η οποία είναι έμμεση μέθοδος και όχι τόσο ακριβής όσο η προηγούμενη Η ανάλυση ισοζυγίου υλικών με τον προσδιορισμό των παραγόμενων απορριμμάτων μέσω της καταγραφής των καταναλωτικών προϊόντων που αγοράζονται και τη γνώση για τη διάρκεια ζωής - χρήσης τους Η χρησιμοποίηση μίας μέσης ΜΠΑ επί το μέσο πληθυσμό Η καταγραφή των ημερήσιων δρομολογίων των απορριμματοφόρων, μέσω ερωτηματολογίων-συνεντεύξεων με αρμόδιους υπαλλήλους (π.χ. οδηγούς απορριμματοφόρων) 23

24 Το σύνολο των παραπάνω μεθόδων εμφανίζει συγκριτικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα όσον αφορά την ακρίβεια των δεδομένων και τη δυνατότητα εφαρμογής Σύσταση αστικών στερεών αποβλήτων Τα κύρια συστατικά που συναντώνται στα αστικά στερεά απόβλητα είναι χαρτί και χαρτόνι, οργανικά απόβλητα (όπως τρόφιμα και απόβλητα κήπου), πλαστικά, μέταλλα, γυαλί και άλλα μικρότερης σημασίας απόβλητα τα οποία συμπεριλαμβάνονται σε μία κατηγορία τα «λοιπά απόβλητα». Στο γράφημα που ακολουθεί εμφανίζονται στοιχεία για τη σύνθεση των αστικών στερεών αποβλήτων στις ΗΠΑ. (Municipal Solid Waste Generation, Recycling, and Disposal in the United States: Facts and Figures for 2006). Σύσταση Αστικών Στερεών Αποβλήτων ΗΠΑ 2006 Λοιπά απόβλητα; 3,3% Υφάσματα, δέρματα, λάστιχα; 7,8% Μέταλλα; 7,6% Ξύλο; 5,5% Γυαλί; 5,3% Πλαστικά; 11,7% Υπολείματα τροφών; 12,4% Χαρτί; 33,9% Απόβλητα κήπων; 12,9% Χαρτί Απόβλητα κήπων Υπολείματα τροφών Πλαστικά Μέταλλα Υφάσματα, δέρματα, λάστιχα Γυαλί Ξύλο Λοιπά απόβλητα Γράφημα 1: Σύσταση Αστικών Στερεών Αποβλήτων ΗΠΑ 2006 (Πηγή: Municipal Solid Waste Generation,Recycling, and Disposal in the United States:Facts and Figures for 2006) Συγκρίνοντας στατιστικά στοιχεία όσον αφορά τη σύνθεση των ΑΣΑ σε διάφορες χώρες του κόσμου, αντιλαμβάνεται κανείς ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές, οι οποίες οφείλονται κυρίως στις διαφορές που εμφανίζονται όσον αφορά τις συνθήκες που επικρατούν σε κάθε 24

25 χώρα. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι πολλές φορές η σύγκριση της σύνθεσης των ΑΣΑ καθίσταται δυσχερής λόγω των διαφορών που παρουσιάζονται όσον αφορά στις μεθόδους καταγραφής και κατηγοριοποίησης των ΑΣΑ, στον βαθμό ανακύκλωσης και άλλους παράγοντες που επηρεάζουν τα τελικά αποτελέσματα. Διαφορές στη σύνθεση των ΑΣΑ παρουσιάζονται επίσης εντός της ίδιας χώρας καθώς υπάρχει ανομοιομορφία όσον αφορά την επιρροή κοινωνικοοικονομικών παραγόντων, τον τύπο των υφιστάμενων βιομηχανιών, το επίπεδο της βιομηχανοποίησης, τη γεωγραφική τοποθεσία, το κλίμα, το επίπεδο κατανάλωσης, το σύστημα συλλογής, η πυκνότητα του πληθυσμού, το μέγεθος της ανακύκλωσης, οι έλεγχοι από σχετικούς φορείς και η συμπεριφορά του κοινού. Εκτός των παραπάνω η σύσταση των ΑΣΑ επηρεάζεται και από την εποχή του χρόνου. Μάλιστα παρουσιάζονται διακυμάνσεις ακόμη και σε μηνιαίο επίπεδο. Η σύσταση των απορριμμάτων αποτελεί βασικό στοιχείο στη διαδικασία του σχεδιασμού του συστήματος διαχείρισης των ΑΣΑ καθώς με βάση τη συγκεκριμένη πληροφορία λαμβάνονται αποφάσεις σχετικά με το σύνολο σχεδόν των υποσυστημάτων (συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία, τελική διάθεση). Επιπλέον η σύσταση των απορριμμάτων παίζει ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση στρατηγικής τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο καθώς θα πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για τη συμμόρφωση της κάθε χώρας με διεθνείς συμφωνίες (π.χ. συμμόρφωση των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τη νομοθεσία) 1.12 Ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης ΑΣΑ (ΟΣΔΑΣΑ) Ως «Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων», ορίζεται η επιλογή και η εφαρμογή κατάλληλων τεχνικών μεθόδων, τεχνολογιών και διαχειριστικών προγραμμάτων, για την επιτυχία συγκεκριμένων αντικειμενικών σκοπών και στόχων, στη διαχείριση των απορριμμάτων (Tchobanoglous et al 1993, σελ.15). Το ΟΣΔΑΣΑ συνδυάζει την παραγωγή, συλλογή, επεξεργασία και διάθεση των απορριμμάτων, με στόχο την επίτευξη περιβαλλοντικού οφέλους, την οικονομική βελτιστοποίηση και την κοινωνική αποδοχή (McDougal, White, Franke and Hindle, 2002). Τα κύρια χαρακτηριστικά ενός ΟΣΔΑΣΑ είναι: 1. Η ολική προσέγγιση της διαχείρισης 2. Η χρήση ενός εύρους μεθόδων συλλογής και επεξεργασίας 3. Η διαχείριση όλων των υλικών που συναντώνται στα ΑΣΑ 4. Το σύστημα είναι περιβαλλοντικά αποτελεσματικό 5. Το σύστημα είναι οικονομικά εφαρμόσιμο επιτεύξιμο 25

26 6. Το σύστημα είναι κοινωνικά αποδεκτό Η δυνατότητα οικονομικά προσιτής εφαρμογής προϋποθέτει ότι οι δαπάνες των συστημάτων διαχείρισης των αποβλήτων είναι αποδεκτές από όλους τους τομείς της κοινωνίας που εξυπηρετείται, συμπεριλαμβανομένων των νοικοκυριών, του εμπορίου, της βιομηχανίας, των ιδρυμάτων, και της κυβέρνησης. Η κοινωνική αποδοχή απαιτεί το σύστημα διαχείρισης των αποβλήτων να ικανοποιεί τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, και να απεικονίζει τις αξίες και τις προτεραιότητες της. Η περιβαλλοντική αποτελεσματικότητα απαιτεί τη μείωση των περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων που προέρχονται από τη διαχείριση των αποβλήτων, τόσο από πλευράς κατανάλωσης πόρων (συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας) όσο και από πλευράς παραγωγής εκπομπών στον αέρα, στο νερό και το έδαφος. Η ολοκληρωμένη διαχείριση των αποβλήτων υιοθετεί μια ολική μέθοδο προσέγγισης, και περιλαμβάνει τη χρήση μιας σειράς διαφορετικών μεθόδων επεξεργασίας, εξετάζοντας το σύνολο του ρεύματος στερεών αποβλήτων και όχι μέρος αυτού. Ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης αστικών αποβλήτων, περιλαμβάνει την εφαρμογή προγραμμάτων για τον περιορισμό της παραγωγής αποβλήτων, την διαλογή στην πηγή, την ανακύκλωση των διαχωρισθέντων υλικών, την εφαρμογή συστημάτων μεταφόρτωσης για την αύξηση της οικονομικής αποδοτικότητας του συστήματος, τη χρήση μεθόδων επεξεργασίας με στόχο την ενεργειακή αξιοποίηση ή την επαναχρησιμοποίηση των υλικών και τη διάθεση του τελικού υπολείμματος σε σύγχρονους χώρους υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ). Το ακόλουθο σχήμα αντιπροσωπεύει την έννοια της ολοκληρωμένης διαχείρισης των αποβλήτων. Η αποκομιδή και η ταξινόμηση είναι στο κέντρο οποιουδήποτε επιτυχούς συστήματος διαχείρισης των αποβλήτων. Οι τέσσερις βασικές μέθοδοι επεξεργασίας των αποβλήτων που περιβάλλουν το σύστημα αποκομιδής και ταξινόμησης εμφανίζονται ως ίσου μεγέθους τεταρτημόρια, προκειμένου να διευκρινιστεί ότι πρέπει να εξεταστούν εξίσου κατά την ανάπτυξη μιας στρατηγικής διαχείρισης των αποβλήτων. Η ευελιξία στην εφαρμογή τεχνολογίας για μια συγκεκριμένη τοποθεσία είναι επίσης ένα ουσιαστικό συστατικό της ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων. 26

27 Σχήμα 5: Τα στοιχεία ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης αποβλήτων (Πηγή: McDougal, F., White, P.,Franke, M. & Hindle, P. (2002). Integrated Solid Waste Management: a Life Cycle Invertory. Oxford: Blackwell) Η ευελιξία αποτελεί βασική προϋπόθεση ενός επιτυχημένου συστήματος διαχείρισης και καθίσταται απαραίτητη προκειμένου να ικανοποιούνται αποτελεσματικότερα οι κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές απαιτήσεις στο πέρασμα του χρόνου. Η χρήση ενός εύρους μεθόδων διαχείρισης, σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων παρέχει τη δυνατότητα προσαρμογής στις οικονομικές και περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν. Για παράδειγμα το χαρτί μπορεί είτε να ανακυκλωθεί, είτε να κομποστοποιηθεί, είτε να αποτεφρωθεί με σκοπό την παραγωγή ενέργειας. Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου δύναται να μεταβάλλεται ανάλογα με το ποια μέθοδος κρίνεται οικονομικά αποδοτικότερη σε συνδυασμό πάντοτε με την ικανοποίηση των περιβαλλοντικών απαιτήσεων. Ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης θα πρέπει να εφαρμόζεται σε ευρεία κλίμακα (περιφερειακό και όχι τοπικό επίπεδο) προκειμένου να επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας. Ιδιαίτερα στην περίπτωση του υποσυστήματος της συλλογής των απορριμμάτων, όπου το σχετικό κόστος εμφανίζεται ιδιαίτερα υψηλό, η επίτευξη οικονομιών κλίμακας καθίσταται απαραίτητη προκειμένου να εξασφαλιστεί η οικονομική βιωσιμότητα του όλου συστήματος διαχείρισης. Στα πλαίσια της ΕΕ τα κράτη μέλη διαμορφώνοντας ανάλογα την στρατηγική τους καλούνται να τηρήσουν τις παρακάτω αρχές: 1. Πρόληψη ή μείωση των παραγόμενων αποβλήτων 27

28 2. Επαναχρησιμοποίηση (επέκταση της χρήσιμης ζωής) 3. Ανακύκλωση Ανάκτηση Υλικών 4. Ανάκτηση Ενέργειας 5. «Ασφαλής» Τελική διάθεση 1.13 Πρόληψη ή Μείωση των παραγομένων αποβλήτων Η καλύτερη λύση για το πρόβλημα των απορριμμάτων είναι να αντιμετωπίζεται όσο πιο νωρίς γίνεται και όσο πιο κοντά στην πηγή ή στην αιτία που το δημιουργεί. Γι αυτό η μείωση των απορριμμάτων σε όλα τα στάδια της παραγωγής τους αποτελεί τη βασική επιλογή πολιτικής που πρέπει να ακολουθείται. Με την έννοια «Μείωση των απορριμμάτων» εννοείται μια σειρά τεχνικών επιλογών και νομοθετικών-οικονομικών ρυθμίσεων, καθώς και ένα πλαίσιο κοινωνικής συμπεριφοράς και ενεργής συμμετοχής των πολιτών, με στόχο τη δραστική ελάττωση του όγκου και του βάρους των απορριμμάτων, που καταλήγουν στους χώρους τελικής διάθεσης, σε όσο το δυνατόν πιο αρχικό στάδιο παραγωγής τους. Η μείωση των απορριμμάτων μπορεί να επιτευχθεί με τους εξής τρόπους: με την Αποφυγή Παραγωγής τους, με Επαναχρησιμοποίηση Υλικών, με προγράμματα Ανακύκλωσης, με λιπασματοποίηση Οργανικών Αποφυγή παραγωγής απορριμμάτων Η ποσότητα των απορριμμάτων που παράγεται, σχετίζεται με συνήθειες και επιλογές του καταναλωτή, με νομοθετικές ρυθμίσεις, με παραγωγικές και εμπορικές ρυθμίσεις και επιλογές. Σήμερα που η κατάσταση έχει φτάσει σε κρίσιμο σημείο, η μείωση των απορριμμάτων, με την έννοια της αποφυγής δημιουργίας τους, αποτελεί την καλύτερη λύση για τη διαχείριση των απορριμμάτων, καθώς δεν έχει καμία περιβαλλοντική επίπτωση. Η αποφυγή δημιουργίας απορριμμάτων, σημαίνει να μην παράγονται από την αρχή απορρίμματα (κυρίως υλικά συσκευασίας), και δεν πρέπει να συγχέεται με την ανακύκλωση ή την αξιοποίηση υλικών που έχουν στόχο να μειωθεί η ποσότητα των ήδη παραγομένων απορριμμάτων. Η μείωση των απορριμμάτων μέσω της αποφυγής παραγωγής τους έχει δυο πλευρές, την ποιοτική και την ποσοτική : 28

29 Η Ποιοτική Αποφυγή Παραγωγής Απορριμμάτων σημαίνει τη μείωση ή την κατάργηση της χρήσης, κυρίως επικίνδυνων και τοξικών ουσιών, όπως ο υδράργυρος, ο μόλυβδος, το κάδμιο, ο αμίαντος, οι χλωροφθοράνθρακες κλπ. Επίσης σημαίνει και απαγόρευση ορισμένων μη φιλικών προς το περιβάλλον υλικών συσκευασίας (π.χ. πλαστικών, PVC, χλωριωμένων υλικών). Η Ποσοτική Αποφυγή Παραγωγής Απορριμμάτων σημαίνει μέτρα για την παραγωγή λιγότερων ποσοτήτων απορριμμάτων. Για παράδειγμα μείωση του όγκου ή του βάρους συσκευασιών, αποφυγή περιττών συσκευασιών, παραγωγή προϊόντων μεγάλης διάρκειας ζωής και πολλών χρήσεων κλπ Επαναχρησιμοποίηση Η επαναχρησιμοποίηση αποτελεί μια σημαντική διαδικασία για τη μείωση των απορριμμάτων. Η επαναχρησιμοποίηση των συσκευασιών αποτελεί ένα δραστικό μέτρο που είναι δυνατόν να μειώσει σημαντικά των όγκο των απορριμμάτων επιφέροντας μία σειρά διαφορετικών οφελών. Αναφέρεται σήμερα σχεδόν αποκλειστικά στις γυάλινες φιάλες, μπορεί όμως να επεκταθεί και σε άλλες συσκευασίες, όπως τα πλαστικά. Κατά την εφαρμογή αυτής της διαδικασίας ο αγοραστής καταβάλλει στον πωλητή χρηματικό ποσό που του επιστρέφεται κατά την επιστροφή της συσκευασίας. Κατόπιν η συσκευασία επανέρχεται στο χώρο παραγωγής, όπου γίνεται πλύση και επαναχρησιμοποιείται. Σημαντικός παράγοντας για την επιτυχία της επαναχρησιμοποίησης των συσκευασιών είναι η σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των καταναλωτών, καθώς και το κόστος περισυλλογής, επιστροφής, πλύσης και εμφιάλωσης των συσκευασιών Ανακύκλωση υλικών Με τον όρο Ανακύκλωση εννοείται ο διαχωρισμός των απορριμμάτων σε επιμέρους συστατικά ή ομοιογενείς κατηγορίες συστατικών και η επαναφορά τους στο φυσικό και οικονομικό κύκλο. Η ανακύκλωση αποτελεί τη διέξοδο για τη διαχείριση των απορριμμάτων και πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν αποτελεσματική μέθοδος και όχι σαν πρόσκαιρη μόδα. Τα πλεονεκτήματα της χρήσης ανακυκλωμένων υλικών είναι: Η εξοικονόμηση ενέργειας και πόρων. Με την ανακύκλωση επιτυγχάνεται μείωση της χρήσης πρώτων υλών, η οποία δημιουργεί περιβαλλοντικά οφέλη. Συγκεκριμένα επιτυγχάνεται εξοικονόμηση ενέργειας και πόρων στην παραγωγική 29

30 διαδικασία καθώς επίσης και μειωμένες εκπομπές ρύπων στον αέρα, στο νερό και τη γη. Ένα τόνος ανακυκλωμένου ατσαλιού σημαίνει εξοικονόμηση kg μεταλλεύματος σιδήρου, 453 kg κάρβουνου και παραπάνω από 1,58 kwh. Ένας τόνος ανακυκλωμένου χαρτιού μπορεί να σώσει 17 δέντρα και να εξοικονομήσει λίτρα νερό, λίτρα πετρέλαιο και kwh ενέργειας. Η μείωση της μόλυνσης. Η δημιουργία ανακυκλωμένου χαρτιού απαιτεί 64% λιγότερη ενέργεια, μολύνει κατά 74% λιγότερο τον αέρα και κατά 35% λιγότερο το νερό, σε σχέση με την παραγωγή χαρτιού από τα ξύλα των δέντρων. Για κάθε τόνο ανακυκλωμένου χαρτιού, με ένα προσεγμένο σχέδιο ανακύκλωσης είναι δυνατό να επέλθει μείωση του διοξειδίου του άνθρακα κατά 281,2 kg, μείωση του μεθανίου κατά 13,6 kg, μείωση του μονοξειδίου του άνθρακα κατά 2,2 kg, μείωση των σωματιδίων κατά 1,13 Κg, και γενικότερα τη μείωση άλλων ρύπων μικρότερης ποσότητας (Richard T. Wright, (2005), Environmental Science toward a sustainable future, Pearson Education, Inc.,USA). Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση στα επίπεδα της ανακύκλωσης στις περισσότερες χώρες παγκοσμίως (OECD 2004). Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται στοιχεία για κάποιες χώρες της ΕΕ όσον αφορά στο ποσοστό ανακύκλωσης των αποβλήτων συσκευασίας. 30

31 Γράφημα 2: Ανακύκλωση αποβλήτων συσκευασίας ανά χώρα (ΕΕ 25),2004 (Πηγή: Recycling of packaging waste by country, 2004, European Environment Agency) Θα πρέπει ωστόσο να επισημάνουμε ότι η ανακύκλωση ενδέχεται να μην αποτελεί πάντα από περιβαλλοντική και οικονομική πλευρά τη βέλτιστη λύση σε σύγκριση με άλλες μεθόδους διαχείρισης όπως π.χ. τη θερμική επεξεργασία ή την εδαφική διάθεση. Στο σύγγραμμα του «Βιώσιμη Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων» ο Παναγιωτακόπουλος επισημαίνει «από τη σκοπιά του ΦοΔΣΑ, σε τοπικό επίπεδο κανένα πρόγραμμα ανακύκλωσης δεν είναι οικονομικά αυτοδύναμο.» 1.17 Βιολογική επεξεργασία Η βιολογική επεξεργασία αποτελεί μία από τις βασικές μεθόδους διαχείρισης σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης. Διακρίνουμε δύο διαφορετικές κατηγορίες, την αναερόβια επεξεργασία από την οποία προκύπτει το βιοαέριο και την αερόβια επεξεργασία από την οποία προκύπτει το κομπόστ. Στόχος των συγκεκριμένων μεθόδων είναι αφενός η εκτροπή μέρους των απορριμμάτων από την εδαφική διάθεση και αφετέρου η ανάκτηση ενέργειας στην περίπτωση της αναερόβιας και η ανάκτηση κομπόστ στην περίπτωση της αναερόβιας επεξεργασίας. Τα κυριότερα περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη που προκύπτουν σχετίζονται με: Τη μείωση των στραγγισμάτων στους ΧΥΤΑ, και κατά συνέπεια πρόληψη και μείωση των δυσμενών για την ανθρώπινη υγεία και περιβάλλον επιπτώσεων Τη μείωση του βιοαερίου στους ΧΥΤΑ, γεγονός που συμβάλει στην άμβλυνση του φαινόμενου του θερμοκηπίου Τη μείωση της απαιτούμενης εδαφικής έκτασης και συνάμα την επέκταση του χρόνου ζωής αυτών Την αξιοποίηση του εκλυόμενου βιοαερίου για την παραγωγή ενέργειας Την αξιοποίηση του παραγόμενου κομπόστ Η βιολογική επεξεργασία έχει ως προϋπόθεση των διαχωρισμό του βιοαποδομήσιμου κλάσματος των απορριμμάτων. Αυτό σημαίνει ότι στο σύστημα διαχείρισης είτε θα πρέπει να προβλέπεται η λειτουργία διαχωρισμού στην πηγή είτε να υφίσταται κάποια εγκατάσταση μηχανολογικού διαχωρισμού. Στην δεύτερη περίπτωση η εγκατάσταση της βιοεπεξεργασίας αποτελεί στην ουσία επέκταση της μονάδας μηχανολογικού διαχωρισμού. 31

32 1.18 Θερμική επεξεργασία Στην περίπτωση της θερμικής επεξεργασίας τα ΑΣΑ μετατρέπονται σε στερεά, υγρά και αέρια προϊόντα ενώ εκλύεται παράλληλα θερμότητα. Διακρίνουμε τρία είδη θερμικής επεξεργασίας, ανάλογα με την ποσότητα του οξυγόνου που χρησιμοποιείται κατά την επεξεργασία. Τα είδη αυτά είναι: η καύση κατά την οποία υφίσταται περίσσεια οξυγόνου, η πυρόλυση κατά την οποία υφίσταται απουσία οξυγόνου και τέλος η αεριοποίηση που αποτελεί μία ενδιάμεση κατάσταση. Από τις παραπάνω μεθόδους θερμικής επεξεργασίας η καύση αποτελεί την πλέον συνηθέστερη. Στη διαδικασία της καύσης προκύπτουν αφενός διάφορα αέρια και αφετέρου διάφορα στερεά υπολείμματα. Τόσο τα αέρια όσο και τα στερεά υπολείμματα που προκύπτουν περιέχουν διάφορα επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία στοιχεία. Για αυτόν ακριβώς το λόγο στις μονάδες θερμικής επεξεργασίας εφαρμόζονται διάφορες μέθοδοι με τη χρήση κατάλληλων τεχνολογιών προκειμένου να μειωθούν στο ελάχιστο οι αρνητικές επιπτώσεις. Στα πλαίσια των συγκεκριμένων τεχνολογιών είναι δυνατή η αξιοποίηση των αερίων για την παραγωγή ατμού και στη συνέχεια για την παραγωγή ενέργειας. Τα κυριότερα πλεονεκτήματα της καύσης με ανάκτηση ενέργειας είναι: η ταχύτητα της επεξεργασίας η μείωση του όγκου των ΑΣΑ μέχρι 90% και του βάρους τους μέχρι 80% (Παναγιωτακόπουλος, 2006) η ανάκτηση ενέργειας η δυνατότητα καύσης της ιλύος από βιολογική επεξεργασία μικρότερη παραγωγή αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με την υγειονομική ταφή μικρότερος απαιτούμενος χώρος σε σχέση με την υγειονομική ταφής Τα κυριότερα μειονεκτήματα της καύσης με ανάκτηση ενέργειας είναι: το υψηλό κόστος η περίπλοκη τεχνολογία ο κίνδυνος διαφυγής επικίνδυνων τοξικών ρύπων η παρουσία τοξικών στοιχείων στην τέφρα που προκύπτει ως προϊόν της καύσης η ανάγκη ειδικής μέριμνας για τη διάθεση της 32

33 η εξάρτηση της όλης διαδικασίας από τη σύνθεση και τα χαρακτηριστικά των ΑΣΑ η ρύπανση των νερών η ανάγκη για σταθερή εισροή αποβλήτων, η οποία έρχεται σε αντίθεση με την πολιτική της ΕΕ για μείωση των αποβλήτων 33

34 2 Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2.1 Θεσμικό πλαίσιο Στον πίνακα που ακολουθεί συνοψίζεται το εθνικό θεσμικό πλαίσιο που αναφέρεται στη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων. Νομοθεσία ΚΥΑ 50910/2727 Στοιχεία Ενδιαφέροντος Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Καθορισμός Φορέων Διαχείρισης και των υποχρεώσεών τους Τεχνικές προδιαγραφές για τη σύνταξη των περιφερειακών σχεδίων διαχείρισης στερεών αποβλήτων Στόχοι για βιοαποδομήσιμα, ελαστικά, λάσπες ΕΕΛ, κ.λ.π. Κατάλογος Αποβλήτων Κωδικοποίηση των εργασιών διάθεσης και αξιοποίησης Υποχρεώσεις για την παρακολούθηση της προόδου και την ενημέρωση των αρμόδιων αρχών ΚΥΑ 29407/3508 Κατηγορίες χώρων υγειονομικής ταφής Αποδεκτά/ μη αποδεκτά απόβλητα κατά κατηγορία χώρου υγειονομικής ταφής Τεχνικές Προδιαγραφές ανά κατηγορία χώρου υγειονομικής ταφής Ελάχιστες πληροφορίες που απαιτούνται για αίτηση άδειας για ΧΥΤ Δαπάνες ταφής που πρέπει να καλύπτονται από το τέλος χρήσης Διαδικασίες αποδοχής αποβλήτων Διαδικασίες ελέγχου και παρακολούθησης κατά τη φάση λειτουργίας Διαδικασία παύσης λειτουργίας και μετέπειτα φροντίδας Αναφορά στους υφιστάμενους ΧΥΤΑ, για τους οποίους ορίζονται συγκεκριμένες προθεσμίες λήψης μέτρων διευθέτησης 34

35 Τίθενται στόχοι για τη μείωση του βιοαποδομήσιμου κλάσματος των αποβλήτων που καταλήγει σε ΧΥΤΑ ΚΥΑ /1997 Τεχνικές προδιαγραφές συλλογής, προσωρινής αποθήκευσης και μεταφοράς στερεών αποβλήτων Τεχνικές προδιαγραφές μεταφόρτωσης στερεών αποβλήτων Όρους και κριτήρια καταλληλότητας και επιλογής θέσεων εγκατάστασης διαχείρισης αποβλήτων Τεχνικές προδιαγραφές για συστήματα διαλογής στην πηγή Τεχνικές προδιαγραφές για τους χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων Τεχνικές προδιαγραφές για τους χώρους υγειονομικής ταφής αδρανών αποβλήτων Τεχνικές προδιαγραφές για τις εγκαταστάσεις μηχανικής διαλογής και κομποστοποίησης Τεχνικές προδιαγραφές θερμικής επεξεργασίας στερεών αποβλήτων Τεχνικές προδιαγραφές διαχείρισης ιλύων από την επεξεργασία υγρών αστικών αποβλήτων Περιγραφή γενικών προγραμμάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων ΚΥΑ 4661/232 Τεχνικές προδιαγραφές για χώρους υγειονομικής ταφής μικρής δυναμικότητας (σε νησιά ή απομονωμένους οικισμούς) με δυναμικότητα έως τόνους ετησίως ή συνολική δυναμικότητα τόνων οι οποίοι ανήκουν ταυτόχρονα στον κατάλογο του ΥΠΕΧΩΔΕ (απόφαση της 10/11/2005) Μεθοδολογία εκτίμησης κινδύνων για την επιλογή των απαιτούμενων τεχνικών μέτρων 35

36 Νομοθεσία ΚΥΑ Η.Π /725 ΕΙΔΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Στοιχεία Ενδιαφέροντος Ορισμός των «επικίνδυνων» αποβλήτων Αρχές και στόχοι της διαχείρισης των Επικίνδυνων Αποβλήτων Εθνικός Σχεδιασμός και Γενικές Τεχνικές Προδιαγραφές Διαχείρισης Χαρακτηρισμός αποβλήτων και Σύσταση Επιστημονικής Επιτροπής για το χαρακτηρισμό ενός αποβλήτου ως «επικίνδυνο» Εξυγίανση ή/και αποκατάσταση χώρων και Οριστική παύση λειτουργίας εγκαταστάσεων ή χώρων διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων Υποχρεώσεις του κατόχου επικίνδυνων αποβλήτων Υποχρεώσεις παραγωγών και φορέων διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων Εξυγίανση - αποκατάσταση χώρων ρυπασμένων από επικίνδυνα απόβλητα Ελέγχους από αρμόδιες υπηρεσίες Διαδικασίες ενημέρωσης του ΥΠΕΧΩΔΕ Νόμος 2939/2001, ΦΕΚ 179Α/2001, σχετικά με τις συσκευασίες και την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων, ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Ενναλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων (ΕΟΕΔΣΑΠ) Π.Δ 115/2004 σχετικά με τα μέτρα, όρους και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των χρησιμοποιημένων Ηλεκτρικών Στηλών και Συσσωρευτών Π.Δ 109/2004 για την εναλλακτική διαχείριση των μεταχειρισμένων ελαστικών των οχημάτων 36

37 Νομοθεσία ΕΙΔΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Στοιχεία Ενδιαφέροντος Π.Δ 116/2004 (ΦΕΚ 81Α/ ) αναφορικά με τα μέτρα, τους όρους και το πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των ΟΤΚΖ, των χρησιμοποιημένων ανταλλακτικών τους και των απενεργοποιημένων καταλυτικών μετατροπέων Π.Δ 117/2004, σχετικά με τα μέτρα και όρους για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και τον περιορισμό της χρήσης ορισμένων επικίνδυνων ουσιών στα είδη αυτά. Πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείρισή τους. Π.Δ 82/ , σχετικά με τα μέτρα για τη διαχείριση και διάθεση των απόβλητων λιπαντικών ελαίων Η κοινοτική οδηγία 94/62 για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας Η ΚΥΑ 80568/4225/1991 (ΦΕΚ 641/7.8.91) αναφορικά με τις μεθόδους, όρους και περιορισμούς για τη χρησιμοποίηση στη γεωργία της ιλύος που προέρχεται από την επεξεργασία οικιακών και αστικών λυμάτων Η ΚΥΑ 7589/731/2000 (ΦΕΚ Β 514/ ) σχετικά με τον καθορισμό μέτρων και όρων για τη διαχείριση των πολυχλωροδιφαινυλίων και των πολυχλωροτριφαινυλίων (PCB/PCT) Η ΚΥΑ 18083/1098 Ε.103/2003 (ΦΕΚ Β 606/ ) αναφορικά με τα σχέδια διάθεσης/ απολύμανσης συσκευών που περιέχουν PCB- Γενικές κατευθύνσεις για τη συλλογή και μετέπειτα διάθεση συσκευών και αποβλήτων με PCB, σύμφωνα με το άρθρο 7 της κοινής υπουργικής απόφασης 7589/731/2000 (Β 514) Η ΚΥΑ 37591/2031/2003 (ΦΕΚ Β 1419/ ) σχετικά με τα μέτρα και όρους για τη διαχείριση ιατρικών αποβλήτων από υγειονομικές μονάδες Πίνακας 3: Θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων 37

38 Από το σύνολο των παραπάνω θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε συγκεκριμένες νομοθετικές πράξεις, καθώς θέτουν τις βασικές κατευθύνσεις και στόχους όσον αφορά τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Στη συνέχεια παρατίθεται ανάλυση των συγκεκριμένων νομοθεσιών. 2.2 ΚΥΑ 50910/2727/2003 (ΦΕΚ 1909 Β/ ) «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης» Με τη συγκεκριμένη απόφαση επιδιώκεται ο καθορισμός κατευθύνσεων, μέτρων, όρων και διαδικασιών για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων για την πρόληψη και μείωση των αρνητικών επιπτώσεων προς το περιβάλλον και την εξασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας. Στο άρθρο 4 της απόφασης καθορίζονται οι αρχές που θα πρέπει να διέπουν τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Οι αρχές αυτές είναι: α) Η αρχή της προφύλαξης και της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων, σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται ο περιορισμός του συνολικού όγκου των αποβλήτων και η μείωση των επιβλαβών συνεπειών για την υγεία και το περιβάλλον, μέσω της επαναχρησιμοποίησης της ανάκτησης υλικών και της ανακύκλωσης της ανάκτησης ενέργειας χωρίς ρύπανση του περιβάλλοντος β) Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» με έμφαση στην ευθύνη του παραγωγού των αποβλήτων. γ) Η αρχή της εγγύτητας σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται τα απόβλητα κατά το δυνατόν, να οδηγούνται σε μία από τις πλησιέστερες εγκεκριμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας ή/και διάθεσης, εφόσον αυτό είναι περιβαλλοντικά αποδεκτό και οικονομικά εφικτό. δ) Η αρχή της επανόρθωσης των ζημιών στο περιβάλλον. Το άρθρο 5 της απόφασης αναφέρεται στο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) τονίζοντας ότι στα πλαίσια του θα πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα έτσι ώστε να προωθούνται: Η πρόληψη και η μείωση της παραγωγής και της βλαπτικότητας των αποβλήτων 38

39 Η αξιοποίηση των αποβλήτων με ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση ή ανάκτηση ή οποιαδήποτε άλλη διαδικασία που έχει ως στόχο την παραγωγή δευτερογενών προϊόντων Η περιβαλλοντικά ασφαλής διαχείριση των αποβλήτων με τον καθορισμό τεχνικών προδιαγραφών για την εκπόνηση των μελετών οργάνωσης και λειτουργίας των διαφόρων υποσυστημάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Η χρησιμοποίηση των αποβλήτων ως πηγή ενέργειας Η περιβαλλοντικά αποδεκτή και ασφαλής διάθεση των αποβλήτων που δεν υπόκεινται σε διεργασίες αξιοποίησης και των υπολειμμάτων της επεξεργασίας των αποβλήτων, με στόχο της αειφορία. Η ενθάρρυνση της ορθολογικής οργάνωσης και της ολοκληρωμένης διαχείρισης των αποβλήτων Η δημιουργία εθνικού δικτύου εγκαταστάσεων διάθεσης αποβλήτων, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η χρησιμοποίηση των κατάλληλων μεθόδων και τεχνολογιών για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας. Η κατάρτιση εθνικής στατιστικής αποβλήτων έτσι ώστε να διασφαλίζεται η μεγιστοποίησης της αξιοποίησης των αποβλήτων και η ασφαλής διάθεση τους. Το άρθρο 6 της απόφασης αναφέρεται στον Περιφερειακό Σχεδιασμό Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, ορίζοντας ότι για κάθε περιφέρεια της χώρας καταρτίζεται Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ). Αρμόδιος φορέας για την κατάρτιση του είναι η οικεία Περιφέρεια. Στα πλαίσια του ΠΕΣΔΑ εξειδικεύονται οι γενικές κατευθύνσεις του ΕΣΔΑ και επιδιώκεται η επιλογή περιοχών που συγκροτούν τις ενότητες διαχείρισης των στερεών αποβλήτων (διαχειριστικές ενότητες), ο καθορισμός μεθόδων διαχείρισης για κάθε διαχειριστική ενότητα και η επίτευξη συγκεκριμένων μέτρων, όρων και περιορισμών για την επίτευξη των στρατηγικών και ποσοτικών στόχων που καθορίζονται στο ΕΣΔΑ. Το ΠΕΣΔΑ θα πρέπει να εναρμονίζεται με το ΕΣΔΑ και να περιλαμβάνει τουλάχιστον τα εξής: τις ποσότητες και τη σύσταση των απορριμμάτων, την υφιστάμενη κατάσταση της διαχείρισης των απορριμμάτων όσον αφορά την οργάνωση αποκομιδής και τη διάθεση των απορριμμάτων, 39

40 το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο που αφορά τους τύπους των αποβλήτων που θα αξιοποιηθούν ή θα διατεθούν, την υφιστάμενη κατάσταση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της Περιφέρειας τις διάφορες μεθόδους διαχείρισης που δύναται να εφαρμοσθούν στη συλλογή, μεταφορά, μεταφόρτωση, προσωρινή αποθήκευση, αξιοποίηση, διάθεση των στερεών αποβλήτων τις προτάσεις έργων δράσεων και παρεμβάσεων για τη βιώσιμη διαχείριση των στερεών αποβλήτων ανά διαχειριστική ενότητα την εκτίμηση του κόστους των κύριων έργων διαχείρισης των στερεών αποβλήτων Σύμφωνα με την απόφαση υπόχρεοι φορείς για την οργάνωση και τοποθέτηση των κάδων και τη συλλογή μεταφορά είναι οι οικείοι ΟΤΑ πρώτου βαθμού, οι οποίοι υποχρεούνται να διαθέτουν τα συλλεγόμενα στερεά απόβλητα στις εγκαταστάσεις της οικείας διαχειριστικής ενότητας που ορίζεται από το ΠΕΣΔΑ. Οι ΟΤΑ (εκτός και αν πρόκειται για απόβλητα που λόγω που λόγω της σύνθεσης, του είδους ή της ποιότητας και ποσότητας τους δεν είναι δυνατό να διατεθούν μαζί με τα οικιακά) είναι επίσης υπεύθυνοι για την προσωρινή αποθήκευση, μεταφόρτωση, αξιοποίηση και διάθεση των στερεών αποβλήτων. Τόσο για τη συλλογή και μεταφορά όσο και για τις υπόλοιπες διεργασίες διαχείρισης των στερεών αποβλήτων απαιτείται η εκπόνηση μελέτης οργάνωσης και λειτουργίας των διαφόρων διεργασιών (υποσυστημάτων διαχείρισης) προκειμένου να εκδοθούν οι σχετικές άδειες. Ο ΦοΣΔΑ του χώρου διάθεσης ή αξιοποίησης των αποβλήτων, υποχρεούται, πριν τη διαδικασία τερματισμού της λειτουργίας του, να εξυγιάνει και να αποκαταστήσει, σύμφωνα με τους εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους,: α) τις ζημίες σημαντικής κλίμακας που ενδεχομένως έχουν προκληθεί στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία από τη λειτουργία της εγκατάστασης ή του χώρου, β) το φυσικό περιβάλλον με τη διαμόρφωση και ένταξη του χώρου των εγκαταστάσεων στο περιβάλλον, ώστε να επιτυγχάνεται η διατήρηση και βελτίωση του τοπίου. Μετά τον τερματισμό λειτουργίας, ο φορέας διαχείρισης υποχρεούται στη μετέπειτα φροντίδα της εγκατάστασης ή του χώρου και ειδικότερα στη συντήρηση, παρακολούθηση και διενέργεια σχετικών ελέγχων για όσο χρονικό διάστημα ορίζεται στη σχετική απόφαση της παραγράφου. Στις εργασίες της μετέπειτα φροντίδας περιλαμβάνονται η συλλογή και η επεξεργασία των αποπλυμάτων, καθώς και η διάθεση του βιοαερίου. 40

41 Στο άρθρο 10 της απόφασης αναφέρεται η υποχρέωση των ΦοΔΣΑ για αποκατάσταση των ανεξέλεγκτων χώρων διάθεσης αποβλήτων. Η τελευταία πρόταση αποτελεί άμεση προτεραιότητα στα πλαίσια του εθνικού σχεδιασμού. Στα πλαίσια του εθνικού σχεδιασμού τίθενται στόχοι για τα διάφορα ρεύματα αποβλήτων. Ιδιαίτερη σημασία όσον αφορά τα αστικά απόβλητα έχουν οι διαχρονικοί στόχοι που αναφέρονται στη μείωση του βιοαποδομήσιμου κλάσματος των αστικών αποβλήτων που οδηγούνται προς ταφή. Οι στοίχοι αυτοί έχουν ως εξής: α) Μέχρι την 16 η Ιουλίου 2010 τα βιοαποδομήσιμα αστικά απόβλητα που προορίζονται για χώρους υγειονομικής ταφής πρέπει να μειωθούν στο 75% της συνολικής (κατά βάρος) ποσότητας των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων που είχαν παραχθεί το 1995 ή το τελευταίο προ του 1995 έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat. β) Μέχρι την 16 η Ιουλίου 2013 τα βιοαποδομήσιμα αστικά απόβλητα που προορίζονται για χώρους υγειονομικής ταφής πρέπει να μειωθούν στο 50% της συνολικής (κατά βάρος) ποσότητας των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων που είχαν παραχθεί το 1995 ή το τελευταίο προ του 1995 έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat. γ) Μέχρι την 16 η Ιουλίου 2020 τα βιοαποδομήσιμα αστικά απόβλητα που προορίζονται για χώρους υγειονομικής ταφής πρέπει να μειωθούν στο 35% της συνολικής (κατά βάρος) ποσότητας των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων που είχαν παραχθεί το 1995 ή το τελευταίο προ του 1995 έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat. 2.3 ΚΥΑ /1997 (ΦΕΚ 1016 Β/ ) - «Κατάρτιση πλαισίου Προδιαγραφών και γενικών προγραμμάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων» Ο σκοπός της συγκεκριμένης απόφασης είναι η κατάρτιση πλαισίου τεχνικών προδιαγραφών και γενικών προγραμμάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων προς εφαρμογή 2 της υπ' αριθμ /824/1996 Κοινής Υπουργικής Απόφασης (η οποία αντικαταστάθηκε από την ΚΥΑ 50910/2727/2003) και αναφέρονται: α. στην εκτέλεση των εργασιών διαχείρισης των στερεών αποβλήτων β. στην εκτέλεση των εργασιών της μετέπειτα φροντίδας των εγκαταστάσεων ή χώρων μετά τον τερματισμό της λειτουργίας τους γ. στην κατάρτιση γενικών προγραμμάτων διαχείρισης. Αναλυτικά καθορίζονται τα παρακάτω: 1. Τεχνικές προδιαγραφές συλλογής προσωρινής αποθήκευσης μεταφοράς στερεών αποβλήτων. 2. Τεχνικές προδιαγραφές μεταφόρτωσης στερεών αποβλήτων. 41

42 3. Όροι κα κριτήρια καταλληλότητας και επιλογής θέσεων εγκατάστασης διαχείρισης αποβλήτων. 4. Τεχνικές προδιαγραφές για τα συστήματα διαλογής στην πηγή. 5. Τεχνικές προδιαγραφές ΧΥΤΑ. 6. Τεχνικές προδιαγραφές κατασκευής και λειτουργίας εγκαταστάσεων μηχανικής διαλογής και κομποστοποίησης. 7. Τεχνικές προδιαγραφές θερμικής επεξεργασίας. 8. Γενικά προγράμματα διαχείρισης στερεών αποβλήτων Εναλλακτική διαχείριση απορριμμάτων. 42

43 3 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΔΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3.1 Παραγωγή στερεών αποβλήτων Η παραγωγή αστικών αποβλήτων παρουσιάζει αύξηση στο πέρασμα του χρόνου, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με την ΚΥΑ 50910/2727/2003 (ΦΕΚ 1909 Β/ ) «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης» οι ποσότητες των παραγόμενων αστικών αποβλήτων για τα έτη διαμορφώθηκαν ως εξής: Παραγωγή Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ποσότητες σε χιλίαδες τόνους) Πίνακας 4: Παραγωγή αστικών στερεών αποβλήτων (Πηγή: ΦΕΚ 1909 Β/ «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης) Εκτιμάται ότι ένα ποσοστό της τάξης του 10% των παραγόμενων ποσοτήτων προέρχεται από εμπορικές δραστηριότητες. Ο ρυθμός αύξησης των αποβλήτων ήταν ιδιαίτερα αυξημένος κατά την περίοδο φτάνοντας το περίπου το 4% ετησίως. Η αύξηση αυτή οφείλεται στην ανάπτυξη των μεγάλων αστικών κέντρων, στην αύξηση του τουρισμού και γενικότερα στην αύξηση του ΑΕΠ που συνοδεύτηκε από άνοδο του βιοτικού επιπέδου και αύξηση της κατανάλωσης. Η μέση ημερήσια παραγωγή απορριμμάτων ανά άτομο στην Ελλάδα για το 1997 ανέρχονταν στα 0,97 kg/κάτοικο, ενώ για το 2001 ανέρχεται στα 1,14 kg/κάτοικο. Η περιφέρεια Αττικής παράγει περίπου το 39% της ετήσια ποσότητας ΑΣΑ ενώ η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας παράγει το 16%, αποτελώντας τη δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγό ΑΣΑ στην Ελλάδα (ΥΠΕΧΩΔΕ 2003). Σύμφωνα με νεότερα στοιχεία (OECD Factbook Economic, Environmental and Social Statistics) η μέση ετήσια παραγωγή αστικών απορριμμάτων (πράσινο χρώμα) για την Ελλάδα είναι 430kg/άτομο, όταν για τις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 570kg/άτομο (κόκκινο χρώμα). Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η παραγωγή είναι περίπου 458kg/άτομο, με σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των χωρών της Δυτικής (580kg/άτομο) και Κεντρικής/Ανατολικής Ευρώπης (336kg/άτομο). 43

44 Γράφημα 3: Παραγωγή αστικών απορριμμάτων στις χώρες του ΟΟΣΑ, kg ανά άτομο το 2003 (Πηγή: OECD Factbook 2006 Economic, Environmental and Social Statistics) 3.2 Σύσταση αστικών στερεών αποβλήτων Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενα σημεία η σύσταση των αποβλήτων παίζει σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό των συστημάτων διαχείρισης. Οι μεταβολές της σύστασης των απορριμμάτων στo πέρασμα του χρόνου, αντικατοπτρίζουν μεταβολές στις καταναλωτικές συνήθειες και συνεπώς στην τάση παραγωγής ΑΣΑ. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη κατά τον σχεδιασμό διαχείρισης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Σύμφωνα με την ΚΥΑ 50910/2727/2003 (ΦΕΚ 1909 Β/ ) «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης» η μέση ποιοτική σύσταση των παραγόμενων αστικών αποβλήτων, έχει ως εξής: ιμα κά α Ζυμώσ Χαρτί Πλαστι Μέταλλ Γυαλί 47 % 20 % 8,5 0% 4,5 0% 4,5 0% 44

45 πα Υπόλοι 15, 50% Μέση ποιοτική σύσταση ΑΣΑ της Ελλάδας Γυαλί 5% Μέταλλα 5% Πλαστικά 9% Υπόλοιπα 16% Χαρτί 19% Ζυμώσιμα 46% Ζυμώσιμα Χαρτί Πλαστικά Μέταλλα Γυαλί Υπόλοιπα Γράφημα 4: Μέση ποιοτική σύσταση ΑΣΑ στην Ελλάδα (Πηγή: ΚΥΑ 50910/2727/2003,ΦΕΚ 1909 Β/ «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης») Η σύσταση που παρουσιάζεται στο παραπάνω σχήμα είναι γενικά αποδεκτή ως η αντιπροσωπευτικότερη μέση σύσταση των ΑΣΑ και υιοθετείται ως τέτοια από τους Εθνικούς σχεδιασμούς. Ωστόσο η πραγματική σύσταση των ΑΣΑ παρουσιάζει σημαντική διακύμανση ανάλογα με τη γεωγραφική θέση καθώς επίσης και διαχρονική μεταβολή. Οι σημαντικότερες μεταβολές που παρατηρούνται είναι η μείωση των ζυμώσιμων και η αύξηση των αποβλήτων συσκευασίας και χαρτιού. Στο σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζονται κάποια στοιχεία της χώρας μας σχετικά με τη γεωγραφική και διαχρονική διακύμανση της ποιοτικής σύστασης των ΑΣΑ. 45

46 Γράφημα 5: Ποιοτική σύσταση ΑΣΑ σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος κατά την περίοδο (Πηγή: Koufodimos and Samaras, 2002) Σύμφωνα με στοιχεία της ΚΥΑ 50910/2727/2003 τα απορριπτόμενα υλικά συσκευασίας αποτελούν περίπου το 20% (κατά βάρος) της συνολικά παραγόμενης ποσότητας ΑΣΑ. Για αρκετές δεκαετίες η σύσταση των απορριμμάτων διαφοροποιούταν με κύριο χαρακτηριστικό την υψηλή περιεκτικότητα σε ζυμώσιμα υλικά και τη σχετικά χαμηλή σε υλικά συσκευασίας. Τα τελευταία χρόνια η ποιοτική σύσταση των απορριμμάτων αποτυπώνει τη ραγδαία αύξηση των υλικών συσκευασίας (αντιπροσωπεύουν το 30% περίπου του συνολικού όγκου των απορριμμάτων). 46

47 Γράφημα 6: Παραγωγή απορριμμάτων συσκευασίας ανά άτομο και χώρα (Πηγή: EEA, The European Environment State and Outlook, 2005) Σύμφωνα με στοιχεία μελέτης του Ινστιτούτου Στρατηγικής και Μελετών στην Ελλάδα η παραγωγή απορριμμάτων συσκευασίας είναι 94kg/ άτομο, όταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 15 κρατών μελών είναι176kg/άτομο. 3.3 Εφαρμοζόμενες πρακτικές διαχείρισης Η Ελλάδα βασίζεται ακόμη σχεδόν αποκλειστικά στην εδαφική διάθεση, με ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 8% των παραγόμενων απορριμμάτων να ανακυκλώνονται (σύμφωνα με τα στοιχεία της ΚΥΑ 50910/2727/2003 που αποτελεί το πιο πρόσφατο επίσημο έγγραφο σε συνέντευξη του υπουργού Π.Ε.Χ.Ω.Δ.Ε. στις 22/01/07 αναφέρθηκε ότι το ποσοστό ανακύκλωσης ανέρχεται στο 14%). Η εδαφική διάθεση περιλαμβάνει τη χρήση ΧΥΤΑ και σε ένα μεγάλο ποσοστό τη χρήση ΧΑΔΑ (αδειοδοτημένων ή μη). Η κατάσταση αυτή μας καθιστά ουραγούς στην Ευρώπη, όσον αφορά τη χρήση εναλλακτικών μορφών διαχείρισης. Στο παρακάτω σχήμα αποτυπώνεται η κατάσταση για το έτος 2002 όσον αφορά τις μεθόδους διαχείρισης ΑΣΑ σε διάφορες χώρες της Ευρώπης. 47

48 Ποσοστό χρήσης μεθόδου 100% 90% 80% 70% Αποτέφρωση Κομποστοποίηση Ανακύκλωση 60% ΧΥΤΑ 0% Δανία Ολλανδία 50% 40% 30% 20% 10% Βέλγιο Σουηδία Γερμανία Νορβηγία Γαλλία Ιταλία Ισπανία Φινλανδία Πορτογαλία Τσεχία Αυστρία Ην. Βασίλειο Ιρλανδία Σλοβακία Λετονία Σλοβενία Ισλανδία Ελλάδα Γράφημα 7: Διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων σε επιλεγμένες χώρες της ΕΕ το έτος (Πηγή: Eurostat 2006) Σε μελέτη του Ινστιτούτου Στρατηγικών και Αναπτυξιακών Μελετών (Φεβρουάριος 2007) αναφέρεται ότι σε όλη τη χώρα υπάρχουν 2656 ΧΑΔΑ από τους οποίους οι 1453 είναι ενεργοί. Στην ίδια μελέτη αναφέρεται ότι από τους 1033 ΟΤΑ οι 792 διαθέτουν ΧΑΔΑ εκ των οποίων οι 662 είναι ενεργοί. Οι χώροι αυτοί δέχονται κυρίως αστικά απόβλητα, ενώ δευτερεύοντος δέχονται αδρανή υλικά και γεωργικά υπολείμματα. Πάνω από το 50% των ΧΑΔΑ λειτουργούν για περισσότερο από 20 χρόνια. Η κατάσταση αυτή σίγουρα δεν τιμά την χώρα η οποία σύντομα θα ξανακληθεί να αντιμετωπίσει πρόστιμα μεγέθους Κουρουπητού αφού δεσμευτικές οδηγίες όπως οι δεσμευτικοί στόχοι των Οδηγιών 2004/12 για την ανακύκλωση και ανάκτηση υλικών συσκευασίας στην πηγή και 1999/31 για την υγειονομική ταφή, φαίνεται πολύ απίθανο να ικανοποιηθούν. Ειδικά μάλιστα στην Αττική, το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων μεγαλώνει μέρα με την μέρα και παραμένει συνεχώς στην επικαιρότητα, είτε εξαιτίας περιβαλλοντικών οχλήσεων, είτε εξαιτίας διαμαρτυριών, ή προσφυγών πολιτών. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η χώρα μας έχει αναλάβει δέσμευση για την οριστική παύση λειτουργίας των χώρων αυτών έως το τέλος του Η εξάντληση των χρονικών περιθωρίων για την εφαρμογή των διατάξεων, κυρίως αυτών που 48

49 απαγορεύουν τη συνέχιση της λειτουργίας ΧΑΔΑ αλλά και ΧΥΤΑ και αυτών που αφορούν στην ανακύκλωση και ανάκτηση πλέον θα επισύρει τσουχτερά πρόστιμα. Γράφημα 8 & 9: Χρονολογίες έναρξης λειτοργίας ΧΑΔΑ Σύσταση αποβλήτων ΧΑΔΑ (Πηγή: Τελική έκθεση ομάδας εργασίας ΥΠΕΧΩΔΕ, 2005) 3.4 Έργα υποδομής για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων Τα έργα υποδομής για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων στη χώρα μας διακρίνονται σε ΧΥΤΑ, μονάδες επεξεργασίας και σταθμούς μεταφόρτωσης Έργα τελικής διάθεσης Σύμφωνα με στοιχεία του 2006 στη χώρα μας υπάρχουν και λειτουργούν 45 ΧΥΤΑ οι οποίοι εξυπηρετούν 318 ΟΤΑ. Σε φάση υλοποίησης βρίσκεται η κατασκευή 56 νέων ΧΥΤΑ (συνυπολογίζονται οι επεκτάσεις των υφιστάμενων ΧΥΤΑ) οι οποίοι προορίζονται για την κάλυψη των αναγκών 670 ΟΤΑ. Για τους υπόλοιπους ΟΤΑ η κατασκευή ΧΥΤΑ βρίσκεται σε φάση σχεδιασμού. Η δυναμικότητα των υπό κατασκευή ΧΥΤΑ ανέρχεται στους τόνους/έτος. Τα περισσότερα κενά από πλευράς γεωγραφικής κάλυψης εντοπίζονται στις περιοχές της Πελοποννήσου, της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης. Στο σχήμα που ακολουθεί αποτυπώνεται σε επίπεδο χώρας η γεωγραφική κάλυψη όσον αφορά τους ΧΥΤΑ. 49

50 Σχήμα 6: Κάλυψη της χώρας από έργα Χώρων Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (Πηγή: Εκτίμηση των γενικευμένων επιπτώσεων και κόστους Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, Αθήνα 2007) Μονάδες επεξεργασίας ΑΣΑ Στη χώρα μας μέχρι σήμερα έχουν κατασκευαστεί 3 μονάδες επεξεργασίας ΑΣΑ. Οι μονάδες αυτές βρίσκονται στις εξής περιοχές: α) Καλαμάτα, β) Αττική (Άνω Λιόσια) γ) Χανιά. Η εγκατεστημένη δυναμικότητας επεξεργασίας των συγκεκριμένων μονάδων αγγίζει τους τόνους/έτος. Με την πλήρη λειτουργία των παραπάνω μονάδων είναι δυνατόν να επιτευχθεί εκτροπή του βιοαποδομήσιμου κλάσματος αποβλήτων σε ποσοστό 12% - 13% σε επίπεδο χώρας. Εκτός των παραπάνω σε φάση υλοποίηση βρίσκονται μονάδες επεξεργασίας σε διάφορες περιοχές της χώρας. Αναλυτικά στην περίοδο αναμένεται να ολοκληρωθεί η κατασκευή των παρακάτω μονάδων: Η μονάδα επεξεργασίας της ΒΔ Θεσσαλονίκης, δυναμικότητας επεξεργασίας τόνων/έτος. Η μονάδα επεξεργασίας της Δυτικής Μακεδονίας, δυναμικότητας επεξεργασίας τόνων/έτος. 50

51 Η μονάδα επεξεργασίας της Πάτρας, δυναμικότητας επεξεργασίας τόνων/έτος. Η μονάδα επεξεργασίας στο Ηράκλειο Κρήτης, δυναμικότητας επεξεργασίας τόνων/έτος. Η μονάδα επεξεργασίας της Ημαθίας, δυναμικότητας επεξεργασίας τόνων/έτος. Με την καλή λειτουργία των παραπάνω μονάδων εκτιμάται ότι η εγκατεστημένη δυναμικότητα επεξεργασίας της χώρας μας θα αγγίξει τους τόνους/έτος, καλύπτοντας με αυτό τον τρόπο τους στόχους του 2010 σχετικά με την εκτροπή του βιοαποδομήσιμου κλάσματος Σταθμοί μεταφόρτωσης αστικών (ΣΜΑ) στερεών αποβλήτων Μέχρι σήμερα έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν 6 ΣΜΑ, ενώ υπό υλοποίηση βρίσκονται 48 ΣΜΑ σε όλη τη χώρα. Η λειτουργία τους κρίνεται ικανοποιητική συμβάλλοντας έτσι στη βελτίωση της διαχείρισης, τόσο από πλευράς περιβαλλοντικών επιπτώσεων όσο και από πλευράς οικονομικής αποδοτικότητας. 3.5 Ανακύκλωση και διαχείριση ειδικών ρευμάτων στερεών αποβλήτων Τα παραγόμενα ΑΣΑ (4,6 εκατομμύρια τόνοι ετησίως) περιέχουν σημαντικές ποσότητες ανακτήσιμων και αξιοποιήσιμων υλικών. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, η ανακύκλωση και η εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών των διαφόρων προϊόντων είναι κάτι που εφαρμόζεται με επιτυχία εδώ και αρκετά χρόνια. Στην Ελλάδα πάλι, η ανακύκλωση στηριζόταν κυρίως στην πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα, για παράδειγμα στη βιομηχανία που αναζητούσε πρώτη ύλη και σε μικρότερο βαθμό σε οργανωμένα προγράμματα της πολιτείας και των ΟΤΑ (Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης). Το αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής ήταν η επίτευξης ενός μικρού ποσοστού ανακύκλωσης και αξιοποίησης. Σύμφωνα με στοιχεία του 2003 το ποσοστό αυτό άγγιζε μόλις το 8% του συνολικού ρεύματος αποβλήτων. Σήμερα το ποσοστό αυτό έχει αυξηθεί (ο υπουργός του ΥΠΕΧΩΔΕ σε ημερίδα με θέμα «Συστήμα Εναλλακτικής Διαχείρισης» δήλωσε «το 2006 ανακυκλώθηκαν τόνοι που αντιστοιχούν στο 20% της συνολικής παραγωγής αποβλήτων της χώρας, ενώ για το 2007 προβλέπεται ότι θα ανακυκλωθούν συνολικά περίπου 1 εκατομμύριο τόνοι, δηλαδή περίπου το 23%», χωρίς ωστόσο να υπάρχουν επίσημα έγγραφα που να επικυρώνουν το ακριβές μέγεθος του. 51

52 Σήμερα στην Ελλάδα λειτουργούν: 14 Κέντρα Διαλογής Υλικών, μία εγκατάσταση ανακύκλωσης αποβλήτων ειδών ηλεκτρισμού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, 4 μονάδες ανακύκλωσης ελαστικών, 6 μονάδες αναγέννησης αποβλήτων λιπαντικών ελαίων, 6 εγκαταστάσεις ανακύκλωσης συσσωρευτών μολύβδου οξέως και 23 εγκαταστάσεις επεξεργασίας οχημάτων τέλους κύκλου ζωής. (ομιλία υπουργού ΥΠΕΧΩΔΕ σε ημερίδα με θέμα «Συστήμα Εναλλακτικής Διαχείρισης») Η επί μέρους επιτυγχανόμενη ανακύκλωση υλικών (Εισήγηση Α. Σκορδίλη στην Τεχνική Συνάντηση του Ταμείου Συνοχής για τα έργα διαχείρισης στερεών αποβλήτων, 2006) έχει ως εξής : Γυαλί: 33% Χαρτί: 29,2% Μέταλλα: 24% Πλαστικά: 5% Τα απόβλητα συσκευασίας και υλικών συσκευασίας αποτελούν σημαντικό ποσοστό των ανακυκλώσιμων υλικών. Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθενται στοιχεία για το έτος 2001 σχετικά με την ανακύκλωση των αποβλήτων συσκευασίας Πίνακας 5: Ανακύκλωση αποβλήτων συσκευασίας στην Ελλάδα, 2001 (Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ προσωπική επικοινωνία της ομάδας σύνταξης της μελέτης «Εκτίμηση των γενικευμένων επιπτώσεων και κόστους Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, Αθήνα 2007») Το θεσμικό πλαίσιο της εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών και άλλων προϊόντων, ρυθμίζεται από το Νόμο 2939/01 που ψηφίστηκε τον Αύγουστο του Όλοι οι διαχειριστές (παραγωγοί, εισαγωγείς) είναι υποχρεωμένοι είτε να οργανώσουν είτε να συμμετέχουν σε συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης, ώστε να επιτευχθούν συγκεκριμένοι ποσοτικοί στόχοι. Τα συστήματα, τα οποία μπορεί να είναι ατομικά ή συλλογικά αξιολογούνται και εγκρίνονται από το Γραφείο Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και 52

Θέμα Πτυχιακή Εργασία : πόλη των Σερρών

Θέμα Πτυχιακή Εργασία : πόλη των Σερρών Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Σερρών Σχολή Τεχνολογικών Εφαρμογών Τμήμα Γεωπληροφορική και Τοπογραφία Θέμα Πτυχιακή Εργασία : Διαχείριση Αστικών Απορριμμάτων στην πόλη των Σερρών Επιμέλεια: Γκότσικα

Διαβάστε περισσότερα

02-04-00: «Ιδιαίτερα» κλάσματα βιομάζας Δυναμικό

02-04-00: «Ιδιαίτερα» κλάσματα βιομάζας Δυναμικό Κεφάλαιο 02-04 σελ. 1 02-04-00: «Ιδιαίτερα» κλάσματα βιομάζας Δυναμικό Όπως επισημάνθηκε στο κεφάλαιο 01-04, η πρώτη ύλη για τα «ιδιαίτερα» κλάσματα βιομάζας είναι μη επικίνδυνα απόβλητα, κυρίως παραγόμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ. 3 η Άσκηση - Εισαγωγή. Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός, Δρ. Ε.Μ.Π., Μέλος Ε.Δ.Ι.Π. Ε.Μ.Π.

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ. 3 η Άσκηση - Εισαγωγή. Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός, Δρ. Ε.Μ.Π., Μέλος Ε.Δ.Ι.Π. Ε.Μ.Π. ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 3 η Άσκηση - Εισαγωγή Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογικές Επεξεργασίες Στερεών Αποβλήτων

Βιολογικές Επεξεργασίες Στερεών Αποβλήτων Βιολογικές Επεξεργασίες Στερεών Αποβλήτων Κάτια Λαζαρίδη Επίκουρη Καθηγήτρια Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο klasaridi@hua.gr 1 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΚΟΠΟΣ Οδηγία 1999/31/ΕΚ για την Υγειονοµική Ταφή Εναρµόνιση Εθνικού

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι στερεά απόβλητα; Ποια η διαχείρισή τους; Σε ποια τα στάδια ; Τι είναι ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΣΑ; Παραγωγή γήκαι σύσταση ΑΣΑ Πηγές και

Τι είναι στερεά απόβλητα; Ποια η διαχείρισή τους; Σε ποια τα στάδια ; Τι είναι ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΣΑ; Παραγωγή γήκαι σύσταση ΑΣΑ Πηγές και Ελένη Βαϊοπούλου Δρ.. Μηχανικός Περιβάλλοντος Περιεχόμενα Τι είναι στερεά απόβλητα; Ποια η διαχείρισή τους; Σε ποια τα στάδια ; Τι είναι ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΣΑ; Παραγωγή γήκαι σύσταση ΑΣΑ Πηγές και

Διαβάστε περισσότερα

Αλλάζει τη. ζωή μας. www.epperaa.gr. www.ypeka.gr. Προστατεύει από τα Απόβλητα

Αλλάζει τη. ζωή μας. www.epperaa.gr. www.ypeka.gr. Προστατεύει από τα Απόβλητα Προστατεύει από τα Απόβλητα Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2007-2013 Το ΕΠΠΕΡΑΑ ενισχύει την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Αποβλήτων βελτιώνει την Ποιότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Σπύρος Κωνσταντόπουλος Πολιτικός Μηχανικός Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Ιωαννιτών Πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Στερεών Περίγραμμα Παρουσίασης Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Ιωάννης Μαχαίρας ΥΠΕΧΩΔΕ Τμήμα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων 3η Πανελλήνια Σύνοδος ΦΟΔΣΑ. Χανιά, 2-4 Ιουλίου 2009 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΗΣ Ε.Ε. ΓΙΑ ΤΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Στερεά απόβλητα απορρίμματα

Στερεά απόβλητα απορρίμματα Στερεά απόβλητα απορρίμματα Αναπλ. Καθηγητής Δημοσθένης Σαρηγιάννης 1 Ο δυτικός τρόπος ζωής είναι βασισμένος στην υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και στη μετατροπή τους σε απορρίμματα Κάθε ευρωπαίος

Διαβάστε περισσότερα

LIFE ENV/GR/ Δεκεμβρίου 2015

LIFE ENV/GR/ Δεκεμβρίου 2015 30 Δεκεμβρίου 2015 ΑΝΑΠΤΥΞΗ & ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΥ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Το πρόγραμμα LIFE είναι το χρηματοδοτικό μέσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το περιβάλλον, συμβάλλοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΟΙΜΙΟ Η Στρατηγική της Περιφέρειας Πελοποννήσου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων στοχεύει αφενός στην υλοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Τα Σκουπίδια µας. Αστικά Στερεά Απόβλητα χαρακτηρίζονται τα:

Τα Σκουπίδια µας. Αστικά Στερεά Απόβλητα χαρακτηρίζονται τα: Τα Σκουπίδια µας (Αστικά Στερεά Απόβλητα) Αστικά Στερεά Απόβλητα χαρακτηρίζονται τα: Ζυµώσιµα: 44% Η µέση ποιοτική σύσταση των παραγόµενων Χαρτί: 25% αστικών στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα, Πλαστικά: 12%

Διαβάστε περισσότερα

Το έργο συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE+, το χρηματοδοτικό μέσο της Ε.Ε. για το περιβάλλον

Το έργο συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE+, το χρηματοδοτικό μέσο της Ε.Ε. για το περιβάλλον Το έργο συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE+, το χρηματοδοτικό μέσο της Ε.Ε. για το περιβάλλον 2 1. Εισαγωγή Το έργο Recycling@Home «Ανακύκλωση στο σπίτι-ανάπτυξη και επίδειξη ενός οικολογικού και

Διαβάστε περισσότερα

Υπάρχει ουσιαστική λύση;

Υπάρχει ουσιαστική λύση; ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ Μέρος Γ Υπάρχει ουσιαστική λύση; Απορριμμάτων Τι πρέπει να περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης; 1. Μείωση - Επαναχρησιμοποίηση 2. Επεξεργασία (ανάκτηση ενέργειας & υλικών - ανακύκλωση)

Διαβάστε περισσότερα

Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;»

Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;» Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;» Λέξεις κλειδιά: Απορρίμματα, ανακύκλωση, ρύπανση, υγεία, προστασία περιβάλλοντος, ΧΥΤΥ, ΧΑΔΑ Εισαγωγή Απόβλητα ένα επίκαιρο ζήτημα, που αποτελεί διαχρονικά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ FAX ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ FAX ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 210.32.59.197 - FAX 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Έκδοση από τη Eurostat του Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο, για τον μήνα Ιούλιο, στις χώρες

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δεύτερες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του Ακαθάριστου

ΘΕΜΑ: Δεύτερες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του Ακαθάριστου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.197 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δεύτερες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), κατά τη διάρκεια του

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Αποβλήτων

Διαχείριση Αποβλήτων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Διαχείριση Αποβλήτων Ενότητα 5: Εισαγωγή στο Αντικείμενο της Διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων Δρ. Σταυρούλα Τσιτσιφλή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: FAX:

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: FAX: ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Έκδοση από τη Eurostat του Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο,

Διαβάστε περισσότερα

Τετάρτη, 10 Οκτωβρίου 2012 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229

Τετάρτη, 10 Οκτωβρίου 2012 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 Τετάρτη, 10 Οκτωβρίου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Έκδοση από τη Eurostat του Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο, για το μήνα

Διαβάστε περισσότερα

Κόμη Μαρία Βάγιας Δημήτρης Αρβανίτη Αγγελίνα Κωνσταντόπουλος Δημήτρης Τσάτος Σπύρος

Κόμη Μαρία Βάγιας Δημήτρης Αρβανίτη Αγγελίνα Κωνσταντόπουλος Δημήτρης Τσάτος Σπύρος Κόμη Μαρία Βάγιας Δημήτρης Αρβανίτη Αγγελίνα Κωνσταντόπουλος Δημήτρης Τσάτος Σπύρος Είναι χώροι ειδικά διαμορφωμένοι στους οποίους γίνεται η ταφή των απορριμμάτων των πόλεων. Η διαμόρφωση του χώρου των

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση των απορριμμάτων και επιπτώσεις

Διαχείριση των απορριμμάτων και επιπτώσεις Διαχείριση των απορριμμάτων και επιπτώσεις Κώστας Νικολάου Δρ. Χημικός Περιβαλλοντολόγος Καθηγητής-Σύμβουλος Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού Πόλεων, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο 1 ΑΣΑ: Κυρίαρχο πρόβλημα Τα

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Απορριμμάτων

Διαχείριση Απορριμμάτων Διαχείριση Απορριμμάτων Βιβλιογραφικές πηγές Περιβαλλοντική Τεχνολογία, 2008, Α. Ανδρεαδάκης κ.α., Κεφάλαιο 7, Εκδόσεις Συμμετρία (κατά κύριο λόγο) Introduction to Environmental Engineering and Science,

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο ήμων

ιαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο ήμων ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ TOMEAΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΟΝΑ Α ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ιαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο ήμων Κωνστάντζος Γιώργος Μηχανικός Περιβάλλοντος,

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο Δήμων

Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο Δήμων ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ TOMEAΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΟΝΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο Δήμων Κωνστάντζος Γιώργος Μηχανικός Περιβάλλοντος,

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο ήμων

ιαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο ήμων ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ TOMEAΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΟΝΑ Α ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ιαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο ήμων Κωνστάντζος Γιώργος Μηχανικός Περιβάλλοντος,

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη, 8 Μαΐου 2012 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229

Τρίτη, 8 Μαΐου 2012 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Τρίτη, 8 Μαΐου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Έκδοση από τη Eurostat του Δείκτη Όγκου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ. Μαρία Δημητρίου Δ τάξη

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ. Μαρία Δημητρίου Δ τάξη ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ Μαρία Δημητρίου Δ τάξη Τι είναι η ανακύκλωση; Τι είναι ανακύκλωση Τι είναι ανακύκλωση Ανακύκλωση; Είναι η διαδικασία μέσα από την οποία επιτυγχάνεται η εκ νέου χρήση των υλικών συσκευασίας

Διαβάστε περισσότερα

Κάθε χρόνο οι Ευρωπαίοι παράγουν 25 εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων Το 2015 ανακυκλώθηκε κατά μέσο όρο το 45% των απορριμμάτων πλαστικών

Κάθε χρόνο οι Ευρωπαίοι παράγουν 25 εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων Το 2015 ανακυκλώθηκε κατά μέσο όρο το 45% των απορριμμάτων πλαστικών Κάθε χρόνο οι Ευρωπαίοι παράγουν 25 εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων Το 2015 ανακυκλώθηκε κατά μέσο όρο το 45% των απορριμμάτων πλαστικών συσκευασιών στην ΕΕ Το 2010 μέσο Ευρωπαίος χρησιμοποίησε

Διαβάστε περισσότερα

LIFE ENV/GR/000950 ΗΜΕΡΙΔΑ: ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ. 25 Σεπτεμβρίου 2013

LIFE ENV/GR/000950 ΗΜΕΡΙΔΑ: ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ. 25 Σεπτεμβρίου 2013 25 Σεπτεμβρίου 2013 ΗΜΕΡΙΔΑ: ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Σ. ΚΑΣΙΔΩΝΗ Αύξηση των παραγόμενων ποσοτήτων απορριμμάτων Πολύπλοκη σύνθεση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΒΒΑΣ ΧΙΟΝΙΔΗΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΣΑΒΒΑΣ ΧΙΟΝΙΔΗΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΑΒΒΑΣ ΧΙΟΝΙΔΗΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Στερεά απόβλητα είναι τα υλικά από τα οποία ο κάτοχος τους θέλει ή είναι υποχρεωμένος να απαλλαγεί σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Δύο

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΓΝΑΤΙΑ» ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

«ΕΓΝΑΤΙΑ» ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ «ΕΓΝΑΤΙΑ» ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΓΕΡΑΝΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΔΣ Δ.ΠΥΛΑΙΑΣ ΧΟΡΤΙΑΤΗ 13.06.18 Εισαγωγή ο Περιφερειακός ΦοΔΣΑ Ο Περιφερειακός Σύνδεσμος Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (Φο.Δ.Σ.Α.)

Διαβάστε περισσότερα

Κρίσιμα σημεία στη διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων προς την κατεύθυνση της Κυκλικής Οικονομίας

Κρίσιμα σημεία στη διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων προς την κατεύθυνση της Κυκλικής Οικονομίας Κρίσιμα σημεία στη διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων προς την κατεύθυνση της Κυκλικής Οικονομίας Δρ. Σταυρούλα Τσιτσιφλή, Μ.Ε. Περιβάλλοντος ΤΕΕ ΠΤΚΔΘ, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Διαβάστε περισσότερα

EΡΓΟ: EL0031 «ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΊΗΣΗ ΑΝΆΚΤΗΣΗΣ & ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΊΗΣΗΣ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΚΟΎ ΚΛΆΣΜΑΤΟΣ ΣΕ ΑΓΡΟΤΙΚΈΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΈΣ ΕΦΑΡΜΟΓΈΣ»

EΡΓΟ: EL0031 «ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΊΗΣΗ ΑΝΆΚΤΗΣΗΣ & ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΊΗΣΗΣ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΚΟΎ ΚΛΆΣΜΑΤΟΣ ΣΕ ΑΓΡΟΤΙΚΈΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΈΣ ΕΦΑΡΜΟΓΈΣ» Υπουργείο Οικονομίας Ανταγωνιστικότητας & Ναυτιλίας Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος ΙΙΙ 2004 2009 EΡΓΟ: EL0031 «ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΊΗΣΗ ΑΝΆΚΤΗΣΗΣ & ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΊΗΣΗΣ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΚΟΎ ΚΛΆΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΣΤΕΡΕΏΝ ΑΣΤΙΚΏΝ ΑΠΟΒΛΉΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ. Ειρήνη Βασιλάκη. αρχιτέκτων μηχανικός χωροτάκτης Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ. Ειρήνη Βασιλάκη. αρχιτέκτων μηχανικός χωροτάκτης Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΠΛΑΙΣΙΟ 2008/98/ ΕΚ "ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ" Ειρήνη Βασιλάκη αρχιτέκτων μηχανικός χωροτάκτης Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού Τμήμα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Οδηγία

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

Απόψεις ΕΕΔΣΑ για το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης και το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων. Δαμιανός Μπούρκας Γενικός Γραμματέας ΕΕΔΣΑ

Απόψεις ΕΕΔΣΑ για το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης και το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων. Δαμιανός Μπούρκας Γενικός Γραμματέας ΕΕΔΣΑ Απόψεις ΕΕΔΣΑ για το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης και το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Δαμιανός Μπούρκας Γενικός Γραμματέας ΕΕΔΣΑ Γενικές Παρατηρήσεις για το Νέο ΕΣΔΑ Χρονικός Ορίζοντας ΕΣΔΑ: Να επεκταθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Ιούνιος 2019 Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις των ίδιων των επιχειρήσεων, οι επενδυτικές δαπάνες

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση αποβλήτων

Διαχείριση αποβλήτων Διαχείριση αποβλήτων Καθ. Μ. Λοϊζίδου Μονάδα Επιστήμης και Τεχνολογίας Περιβάλλοντος Τομέας Χημικών Επιστημών Σχολή Χημικών Μηχανικών Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο email: mloiz@orfeas.chemeng.ntua.gr website:

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ- ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ- ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ & ΠΕΡΙΦ. ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Βόλος, 29 Οκτωβρίου 2014 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ- ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Δρ. Κωνσταντίνος Αραβώσης,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ «ΔΙΕΞΟΔΟΣ» ΓΙΑ ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ (Συνοπτική παρουσίαση)

ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ «ΔΙΕΞΟΔΟΣ» ΓΙΑ ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ (Συνοπτική παρουσίαση) ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ «ΔΙΕΞΟΔΟΣ» ΓΙΑ ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ (Συνοπτική παρουσίαση) [1] 1. ΕΘΝΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ.

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ»

«ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ» «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ» Εισηγήτρια: Άννα Μίχου Γενική Διευθύντρια Ανατολική Α.Ε Εισαγωγή Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων (αστικών και βιομηχανικών) αποτελεί ένα σύνθετο και κρίσιμο πρόβλημα για

Διαβάστε περισσότερα

Καθορισµός κριτηρίων αξιολόγησης Περιγραφή και βαθµονόµηση κριτηρίων. 1. Εισαγωγή

Καθορισµός κριτηρίων αξιολόγησης Περιγραφή και βαθµονόµηση κριτηρίων. 1. Εισαγωγή Καθορισµός κριτηρίων αξιολόγησης Περιγραφή και βαθµονόµηση κριτηρίων 1. Εισαγωγή Για την επιτυχή εφαρµογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης, είναι απαραίτητο αφενός µεν να εξετασθεί ένας ικανός και αναγκαίος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΣ Α

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΣ Α ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΣ Α Αρφανάκου Αναστασία ΥΠΕΚΑ Γραφείο Εναλλακτικής ιαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων Θεσμικό Πλαίσιο για την Ανακύκλωση Νόμος 4042/ 2012 (ενσωμάτωση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΑΡΤΙΟΥ ;

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΑΡΤΙΟΥ ; ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Ορισμός: Είναι η διαδικασία με την οποία επαναχρησιμοποιείται εν μέρει ή ολικά οτιδήποτε αποτελεί έμμεσα ή άμεσα αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας και το οποίο στην μορφή που είναι δεν

Διαβάστε περισσότερα

Το Ε. Π. ΥΜΕΠΕΡΑΑ και η διαχείριση προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων στην προγραμματική περίοδο

Το Ε. Π. ΥΜΕΠΕΡΑΑ και η διαχείριση προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων στην προγραμματική περίοδο Το Ε. Π. ΥΜΕΠΕΡΑΑ και η διαχείριση προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων στην προγραμματική περίοδο 2014-2020. ΑΣΤΙΚΑ ΒΙΟΑΠΟΔΟΜΗΣΙΜΑ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ Εισηγητής : Βασίλης Στοϊλόπουλος Λάρισα, 11-6-2015 Εθνικά σχέδια διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

Βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων: Μία ολοκληρωμένη αποκεντρωμένη προσέγγιση

Βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων: Μία ολοκληρωμένη αποκεντρωμένη προσέγγιση ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ TOMEAΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΟΝΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων: Μία ολοκληρωμένη αποκεντρωμένη προσέγγιση

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο Δήμων

Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο Δήμων ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ TOMEAΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΟΝΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο Δήμων Κωνστάντζος Γιώργος Μηχανικός Περιβάλλοντος,

Διαβάστε περισσότερα

Η ανακύκλωση στο Δήμο Αθηναίων. Παρόν και Προοπτικές.

Η ανακύκλωση στο Δήμο Αθηναίων. Παρόν και Προοπτικές. Η ανακύκλωση στο Δήμο Αθηναίων. Παρόν και Προοπτικές. Οι συχνές φυσικές καταστροφές που οφείλονται στις κλιματικές αλλαγές έχουν καταστήσει κατανοητό σε όλους ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι μείζονoς

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση για τη Διαβούλευση

Παρουσίαση για τη Διαβούλευση Παρουσίαση για τη Διαβούλευση Νομικό Πλαίσιο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Τοπικό (Δημοτικό) Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΤΣΑΔΑ) Διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Ευάγγελος Α. Βουδριάς Καθηγητής Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 671 00 Ξάνθη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Σκοπός της επεξεργασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣ ΡΟΔΟΥ. Ολοκληρωμένη διαχείριση Αποβλήτων Βήματα στην Κατεύθυνση της Αειφορίας. Εισηγητής : Χατζηδιάκος Φώτης Δήμαρχος Ρόδου.

ΔΗΜΟΣ ΡΟΔΟΥ. Ολοκληρωμένη διαχείριση Αποβλήτων Βήματα στην Κατεύθυνση της Αειφορίας. Εισηγητής : Χατζηδιάκος Φώτης Δήμαρχος Ρόδου. ΔΗΜΟΣ ΡΟΔΟΥ Εισηγητής : Χατζηδιάκος Φώτης Δήμαρχος Ρόδου Ολοκληρωμένη διαχείριση Αποβλήτων Στρατηγική μας ήταν η εκπόνηση και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού διαχείρισης των αποβλήτων του Δήμου

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Έρευνα Μαρτίου Απριλίου 2017 Μάιος 2017 Βάσει των εκτιμήσεων των επιχειρήσεων, οι επενδυτικές τους

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ: ΕΤΟΣ 2018

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ: ΕΤΟΣ 2018 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 31 Ιουλίου 2019 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ: ΕΤΟΣ 2018 Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έρευνας Συλλογικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ. Maria Loizidou

ΣΧΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ. Maria Loizidou ΣΧΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Maria Loizidou mloiz@chemeng.ntua.gr 1 Διαχείριση στερεών Αστικών Απορριμάτων Ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης αστικών αποβλήτων, περιλαμβάνει την εφαρμογή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Ο κατασκευαστικός κλάδος αποτελεί τον μεγαλύτερο βιομηχανικό κλάδο που επηρεάζει τις κοινωνίες από περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

Η βιομηχανική συμβίωση ως μοχλός βιώσιμης ανάπτυξης

Η βιομηχανική συμβίωση ως μοχλός βιώσιμης ανάπτυξης Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Χημικών Μηχανικών Η βιομηχανική συμβίωση ως μοχλός βιώσιμης ανάπτυξης Καθηγήτρια Μαρία Λοϊζίδου Αθήνα, 3/4/2014 Βιομηχανική Συμβίωση Ως Βιομηχανική Συμβίωση (Industrial

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ (Α.Σ.Α.) ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΤΟ 2012

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ (Α.Σ.Α.) ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΤΟ 2012 ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ & ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ (Α.Σ.Α.) ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΤΟ 212 Το 212 ο Δήμος Ελευσίνας συνέχισε την οργάνωση της

Διαβάστε περισσότερα

Εναλλακτική διαχείριση στερεών απορριμμάτων. Αδαμάντιος Σκορδίλης Δρ Χημικός Μηχανικός

Εναλλακτική διαχείριση στερεών απορριμμάτων. Αδαμάντιος Σκορδίλης Δρ Χημικός Μηχανικός 1 Εναλλακτική διαχείριση στερεών απορριμμάτων Αδαμάντιος Σκορδίλης Δρ Χημικός Μηχανικός Η διαχείριση των στερεών απορριμμάτων αποτελεί ένα σύνθετο πρόβλημα, δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό, αλλά πολιτικό,

Διαβάστε περισσότερα

Πειραιάς, 31 Ιουλίου 2018 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ: ΕΤΟΣ 2017

Πειραιάς, 31 Ιουλίου 2018 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ: ΕΤΟΣ 2017 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Πειραιάς, 31 Ιουλίου 2018 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ: ΕΤΟΣ 2017 Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έρευνας Συλλογικών

Διαβάστε περισσότερα

Βιομηχανικά απόβλητα και το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων

Βιομηχανικά απόβλητα και το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Βιομηχανικά απόβλητα και το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Δ. Καλλιδρομίτου 1, Κ. Κορυζή 1, Κ. Αραβώσης 2 1 Εψιλον ΑΕ, Μονεμβασίας 27, 15125, Μαρούσι 2 Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Μηχανολόγων

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥ «KNOW WASTE» ΣΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥ «KNOW WASTE» ΣΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥ «KNOW WASTE» ΣΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Aθηνά Παπαναστασίου ΛειτουργόςΤμήματος Περιβάλλοντος Λευκωσία 20.11.2014 ΔΕΔΟΜΕΝΑ 800 700 600 500 400 300 200 100 0 κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Ύψος Φορολογικών συντελεστών στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. (27) -Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Ύψος Φορολογικών συντελεστών στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. (27) -Πηγή Eurostat - ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Ύψος Φορολογικών συντελεστών στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. (27)

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπιμότητα της θερμικής επεξεργασίας στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα. Νικόλαος Μουσιόπουλος

Σκοπιμότητα της θερμικής επεξεργασίας στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα. Νικόλαος Μουσιόπουλος Σκοπιμότητα της θερμικής επεξεργασίας στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα Νικόλαος Μουσιόπουλος Το τέλος πύλης ΧΥΤΑ ως παράγοντας προώθησης της θερμικής επεξεργασίας Ενεργειακή αξιοποίηση Διαχείριση ΑΣΑ στην

Διαβάστε περισσότερα

Ποια προβλήματα προκαλεί η παραγωγή απορριμμάτων;

Ποια προβλήματα προκαλεί η παραγωγή απορριμμάτων; ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ Μέρος Β Ποια προβλήματα προκαλεί η παραγωγή απορριμμάτων; Σπατάλη-εξάντληση φυσικών πόρων Τον τελευταίο αιώνα η χρήση υλικών έχει οκταπλασιαστεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Στον μέσο κάτοικο της

Διαβάστε περισσότερα

Η εναλλακτική διαχείριση αποβλητών συσκευασιών στην Ελλάδα Πρακτικές και νέες εξελίξεις

Η εναλλακτική διαχείριση αποβλητών συσκευασιών στην Ελλάδα Πρακτικές και νέες εξελίξεις Η εναλλακτική διαχείριση αποβλητών συσκευασιών στην Ελλάδα Πρακτικές και νέες εξελίξεις Αργυρώ Ρεμούνδου ΕΟΑΝ Διεύθυνση Εναλλακτικής Διαχείρισης Τμήμα ΣΕΔ 15.02.2019 Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ)

Διαβάστε περισσότερα

DRYWASTE LIFE 08 ENV/GR/000566

DRYWASTE LIFE 08 ENV/GR/000566 Ανάπτυξη και επίδειξη ενός καινοτόμου συστήματος οικιακής ξήρανσης για την επεξεργασία του οργανικού κλάσματος των οικιακών απορριμμάτων στην πηγή DRYWASTE LIFE 08 ENV/GR/000566 Layman s Report Συντονιστής

Διαβάστε περισσότερα

sep4u.gr Δείκτες εκροών στην εκπαίδευση

sep4u.gr Δείκτες εκροών στην εκπαίδευση 3.2 Δείκτες εκροών στην εκπαίδευση Στην ενότητα αυτή θα αναφερθούμε συνολικά στα παραγόμενα αποτελέσματα (εκροές) μέσα από την επεξεργασία συγκεκριμένων δεικτών εκροών. Οι δείκτες διακρίνονται σε τρεις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑνΕΚ ΤΟΣ Περιβάλλον. Τομεακό Σχέδιο. Αθήνα,

ΕΠΑνΕΚ ΤΟΣ Περιβάλλον. Τομεακό Σχέδιο. Αθήνα, ΕΠΑνΕΚ 2014-2020 ΤΟΣ Περιβάλλον Τομεακό Σχέδιο Αθήνα, 27.3.2014 1. Προτεινόμενη στρατηγική ανάπτυξης του τομέα Η στρατηγική ανάπτυξης του τομέα εκτείνεται σε δραστηριότητες που έχουν μεγάλες προοπτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Με βάση το Νόμο 4053/2012 (ΦΕΚ 44/Α/7-3-2012), "Ρύθμιση λειτουργίας της ταχυδρομικής αγοράς, θεμάτων ηλεκτρονικών επικοινωνιών και άλλες διατάξεις»,

Διαβάστε περισσότερα

εξόρυξη αποβλήτων: ένα παιχνίδι για μεγάλα παιδιά διαδραστικό σεμινάριο Επιμέλεια: Γιώργος Τέντες Ανδρέας Μελετίου Αρετή Παπαχρυσοστόμου

εξόρυξη αποβλήτων: ένα παιχνίδι για μεγάλα παιδιά διαδραστικό σεμινάριο Επιμέλεια: Γιώργος Τέντες Ανδρέας Μελετίου Αρετή Παπαχρυσοστόμου εξόρυξη αποβλήτων: ένα παιχνίδι για μεγάλα παιδιά διαδραστικό σεμινάριο Επιμέλεια: Γιώργος Τέντες Ανδρέας Μελετίου Αρετή Παπαχρυσοστόμου 1. Πόσα σκουπίδια παράγει ετησίως κάθε Ελληνίδα και Έλληνας; Α.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ «ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ»

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ «ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ» ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ «ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ» ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΙΑΦΑΝΕΙΕΣ. Μαµάης Ακαδηµαϊκό έτος 2009-2010 Εαρινό Εξάµηνο Τάσεις εξάπλωσης

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΑ (ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ) ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ 2011

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΑ (ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ) ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ 2011 Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΑ (ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ) ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ 211 Το 211 ο Δήμος Ελευσίνας συνέχισε την οργάνωση της διαλογής στην πηγή και διαχειρίστηκε με πρότυπο και σύννομο τρόπο το σύνολο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΟΑΕΡΙΟΥ ΑΠΟ ΒΙΟΜΑΖΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΟΑΕΡΙΟΥ ΑΠΟ ΒΙΟΜΑΖΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΟΑΕΡΙΟΥ ΑΠΟ ΒΙΟΜΑΖΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ 1 ΒΙΟΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ ΒΙΟΑΕΡΙΟ Το Βιοαέριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στις τρεις μορφές ενέργειας όπου επιδιώκεται περιστολή των εκπομπών

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18)

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) ΠΕΤΡΑΚΗ 8 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.170 - FAX: 210.32.59.169 ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat Το ωριαίο κόστος εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

CARBONTOUR. Στρατηγικός σχεδιασμός προς ένα ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα στον τομέα των τουριστικών καταλυμάτων

CARBONTOUR. Στρατηγικός σχεδιασμός προς ένα ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα στον τομέα των τουριστικών καταλυμάτων LIFE09 ENV/GR/000297 Στρατηγικός σχεδιασμός προς ένα ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα στον τομέα CARBONTOUR ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ 2.1: Προσδιορισμός και αξιολόγηση των πηγών εκπομπών ισοδύναμου CO 2 των τουριστικών καταλυμάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ 2013-2014 ΤΑΞΗ:B ΤΜΗΜΑ: Β1 ΡΥΠΑΝΣΗ- ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Η καθαριότητα και η λειτουργικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat. - Β τρίμηνο

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat. - Β τρίμηνο ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 - FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat Το ωριαίο κόστος εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

'Απόβλητα, πρόβληµα της σύγχρονης κοινωνίας : Μπορεί η τεχνολογία να δώσει βιώσιµες λύσεις;'

'Απόβλητα, πρόβληµα της σύγχρονης κοινωνίας : Μπορεί η τεχνολογία να δώσει βιώσιµες λύσεις;' 'Απόβλητα, πρόβληµα της σύγχρονης κοινωνίας : Μπορεί η τεχνολογία να δώσει βιώσιµες λύσεις;' Kωνσταντίνος Συµεωνίδης, ιευθυντής Περιβάλλοντος ΚΤΕ, Α.Ε. Tσιµέντων ΤΙΤΑΝ) Οδηγία 1999/31/EK Η πρόληψη και

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ

ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ 1 Η Ελλάδα βρίσκεται σε οριακή καμπή στο ζήτημα των απορριμμάτων. Με βάση τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις, το μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό και δύσκολο.

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων της Αττικής (Νεο ΠΕΣΔΑ)

Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων της Αττικής (Νεο ΠΕΣΔΑ) Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων της Αττικής (Νεο ΠΕΣΔΑ) Ειδικός Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Νομού Αττικής Αφροδίτη Μπιζά, Αντιπρόεδρος Ε ΣΝΑ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΠΕΣΔΑ Το Περιφερειακό Σχέδιο διαχείρισης Αποβλήτων

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Έτος 2017 (Οριστικά στοιχεία)

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Έτος 2017 (Οριστικά στοιχεία) Εκατομμύρια ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 30 Ιουλίου 2018 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Έτος 2017 (Οριστικά στοιχεία)

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (17) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) Eurostat - Β τρίμηνο 2012 -

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (17) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) Eurostat - Β τρίμηνο 2012 - ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Αποβλήτων Πλαστικών στην Κύπρο

Διαχείριση Αποβλήτων Πλαστικών στην Κύπρο Διαχείριση Αποβλήτων Πλαστικών στην Κύπρο ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Το νομικό πλαίσιο της διαχείρισης αποβλήτων πλαστικών στην Κύπρο 2. Στρατηγική Διαχείρισης Αποβλήτων 2015 2021 Στόχοι Στρατηγικής Διαχείρισης Αποβλήτων

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΒΑΣΙΚΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΒΑΣΙΚΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΒΑΣΙΚΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΑΒΡΑΑΜ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ-ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΠΘ Εργαστήριο Μετάδοσης Θερμότητας & Περιβαλλοντικής

Διαβάστε περισσότερα

LIFE+ Environment Policy and Governance Environmental Policy Support Tool for Recycling in Islands - REPT

LIFE+ Environment Policy and Governance Environmental Policy Support Tool for Recycling in Islands - REPT LIFE+ Environment Policy and Governance Environmental Policy Support Tool for Recycling in Islands - REPT Identification of Constraints and Obstacles Greek Executive Summary Nicosia, 2010 Action 5 Nicolaides

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική και Εργαλεία Διαχείρισης στερεών αποβλήτων

Πολιτική και Εργαλεία Διαχείρισης στερεών αποβλήτων Πολιτική και Εργαλεία Διαχείρισης στερεών αποβλήτων Σωκράτης Φάμελλος, Χημικός Μηχανικός MSc, Μέλος Διοικούσας Επιτροπής ΤΕΕ/ΤΚΜ Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων Προημερίδα HELECO 2011 22/03/2010 Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ & ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ & ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ & ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΙΣ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ: ΝΕΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Χριστίνα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΣΕΙΣ ΣΕΠΑΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΘΕΣΕΙΣ ΣΕΠΑΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΘΕΣΕΙΣ ΣΕΠΑΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Ο ΣΕΠΑΝ με εταιρείες μέλη τους μεγαλύτερους ανακυκλωτές αποβλήτων που εφαρμόζουν Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές και υλοποιούν περιβαλλοντικές επενδύσεις, αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

Οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από τον οικιακό χώρο

Οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από τον οικιακό χώρο Οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από τον οικιακό χώρο Κ. Αμπελιώτης, Λέκτορας Τμ. Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Οι επιβαρύνσεις συνοπτικά Κατανάλωση φυσικών πόρων Ρύπανση Στην

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ "ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ"

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΝΕΔΡΙΟ "ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ" 12-14.12.2012 Εισηγητής: Σπύρος Δεμερτζής Δ/ντής Επιχειρηματικής Ανάπτυξης & Εναλλακτικών Καυσίμων, Τομέας Ελλάδας Πώς μπορούμε να έχουμε το περιβάλλον που θα θέλαμε

Διαβάστε περισσότερα

Βιώσιμες πρακτικές ολοκληρωμένης διαχείρισης στερεών αποβλήτων

Βιώσιμες πρακτικές ολοκληρωμένης διαχείρισης στερεών αποβλήτων Βιώσιμες πρακτικές ολοκληρωμένης διαχείρισης στερεών αποβλήτων ΕΠ.ΑΝ.Α. Α.Ε. Επεξεργασία Ανάκτηση Αποβλήτων Α.Ε. Α.Ε. Corporate Waste & Recycling Conference, Conference, 26.06.2012, Αμφιθέατρο ΟΤΕ Academy,

Διαβάστε περισσότερα

Υποπρόγραμμα: Περιβάλλον

Υποπρόγραμμα: Περιβάλλον Υποπρόγραμμα: Περιβάλλον Τομέας προτεραιότητας: Περιβάλλον & Αποδοτικότητα Πόρων Στόχοι & Θέματα έργων Δημήτρης Χωματίδης, Εμπειρογνώμονας Περιβάλλοντος & Αποδοτικότητας Πόρων Στόχοι του υποπρογράμματος

Διαβάστε περισσότερα

Εναλλακτική Διαχείριση A.H.H.E. Δήμος Κερατσινίου - Δραπετσώνας 2014

Εναλλακτική Διαχείριση A.H.H.E. Δήμος Κερατσινίου - Δραπετσώνας 2014 Εναλλακτική Διαχείριση A.H.H.E. Δήμος Κερατσινίου - Δραπετσώνας 2014 Δουζίνας Άκης Εναλλακτική Διαχείριση Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού Το χρονικό δημιουργίας του συλλογικού συστήματός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΒΑΣΙΣΜΕΝΟΙ ΣΕ ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ - ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ. Κυρκίτσος Φίλιππος Δρ. Περιβαλλοντολόγος

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΒΑΣΙΣΜΕΝΟΙ ΣΕ ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ - ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ. Κυρκίτσος Φίλιππος Δρ. Περιβαλλοντολόγος ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΒΑΣΙΣΜΕΝΟΙ ΣΕ ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ - ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Κυρκίτσος Φίλιππος Δρ. Περιβαλλοντολόγος Πρόεδρος Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης (ΟΕΑ) Εκδήλωση ΤΕΕ Ξενοδοχείο ELECTRA PALACE

Διαβάστε περισσότερα

Νομοθετικές Υποχρεώσεις για τη διαχείριση πετρελαιοειδών αποβλήτων και καταλοίπων. Παπαπαθεοχάρη Σταυρούλα, Περιβαλλοντολόγος MSc

Νομοθετικές Υποχρεώσεις για τη διαχείριση πετρελαιοειδών αποβλήτων και καταλοίπων. Παπαπαθεοχάρη Σταυρούλα, Περιβαλλοντολόγος MSc Νομοθετικές Υποχρεώσεις για τη διαχείριση πετρελαιοειδών αποβλήτων και καταλοίπων Παπαπαθεοχάρη Σταυρούλα, Περιβαλλοντολόγος MSc Γενικό Πλαίσιο Σύντομη παρουσίαση του ELINA project Πετρελαιοειδή Απόβλητα

Διαβάστε περισσότερα

Δ. Κουρκούμπας, Γ. Θεοπούλου, Π. Γραμμέλης, Σ. Καρέλλας

Δ. Κουρκούμπας, Γ. Θεοπούλου, Π. Γραμμέλης, Σ. Καρέλλας Chemical Process and Energy Resources Institute Centre for Research and Technology Hellas ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΔΙΑΛΕΓΜΕΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΚΟΥ ΚΛΑΣΜΑΤΟΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΝΗΣΙ Σάββατο 1 Δεκεμβρίου 2012

Διαβάστε περισσότερα

Στην πόλη μας Σχ.έτος:

Στην πόλη μας Σχ.έτος: Στην πόλη μας Σχ.έτος:2015-2016 Υπεύθυνοι καθηγητές: Πετσούκη Άννα Παλιάτσου Ουρανία Πριόβολος Θεοφάνης 1 ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ Ως απορρίμματα ή απόβλητα ορίζονται υπολείμματα τροφών και αντικείμενα τα οποία έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Μεταφορική Αποβλήτων, τεχνική- Εμπορική Εργοληπτική Εταιρεία Διαχείρισης Ανακυκλώσιμων Και Εν Γένει Απορριμμάτων, Εξοπλισμός Ανακύκλωσης.

Μεταφορική Αποβλήτων, τεχνική- Εμπορική Εργοληπτική Εταιρεία Διαχείρισης Ανακυκλώσιμων Και Εν Γένει Απορριμμάτων, Εξοπλισμός Ανακύκλωσης. Μεταφορική Αποβλήτων, τεχνική- Εμπορική Εργοληπτική Εταιρεία Διαχείρισης Ανακυκλώσιμων Και Εν Γένει Απορριμμάτων, Εξοπλισμός Ανακύκλωσης. Διεύθυνση: ΒΙ.ΠΕ. Πατρών Άγιος Στέφανος,Τ.Κ.25200. ΤΗΛ. ΚΕΝΤΡΟ:

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Έτος 2016

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Έτος 2016 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 8 Σεπτεμβρίου 2017 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Έτος 2016 Από τα στοιχεία της έρευνας

Διαβάστε περισσότερα