Δημοσιονομική πολιτική στην Ευρωζώνη και η πορεία προς τη Δημοσιονομική κρίση. Μ. Κατσίμη

Transcript

1 Δημοσιονομική πολιτική στην Ευρωζώνη και η πορεία προς τη Δημοσιονομική κρίση Μ. Κατσίμη

2 Δημοσιονομική πολιτική Το σύνολο των πολιτικών φορολόγησης και δαπανών μιας κυβέρνησης (περίπου 50% του ΑΕΠ)

3 Δημόσιες δαπάνες (% ΑΕΠ)

4 Στόχοι δημοσιονομικής πολιτικής -παροχή δημοσίων αγαθών -διόρθωση στεβλώσεων του μηχανισμού της αγοράς -αναδιανομή εισοδήματος...αλλά η εκπλήρωση των παραπάνω στόχων δεν απαιτεί δανεισμό

5 Δημόσιο χρέος (%ΑΕΠ) EU12 BE GE IR GR SP FR IT LX NL AU PT FN UK US JA

6 Γιατί το κράτος δανείζεται; Διαχρονική εξομάλυνση κατανάλωσης & φόρων. Η σταθερότητα των φόρων και των δημοσίων αγαθών απαιτεί δανεισμό. Η ανάγκη αυτή εντείνεται από την ευαισθησία των φορολογικών εσόδων στις κυκλικές διακυμάνσεις. Αντικυκλικές δημοσιονομικές πολιτικές. Η μείωση της κατανάλωσης έχει πολλαπλασιαστικές συνέπειες για την οικονομία οδηγώντας σε βαθύτερη ύφεση. Αντιμετώπιση της κυκλικής αύξησης της ανεργίας.

7 Ερωτήματα: 1. Ποιός είναι ο ρόλος της δημοσιονομικής πολιτικής μέσα σε μια νομισματική ένωση; 2. Πόσο ανεξάρτητες μπορεί να είναι οι δημοσιονομικές πολιτικές; 3. Η νομισματική ένωση αυξάνει ή μειώνει τη δημοσιονομική πειθαρχία ;

8 Ερώτημα 1: Ποιός είναι ο ρόλος της δημοσιονομικής πολιτικής μέσα σε μια νομισματική ένωση; Θεωρία των Άριστων Νομισματικών Περιοχών: Η δυνατότητα σταθεροποίησης του ΑΕΠ μέσω δημοσιονομικής πολιτικής σε μια νομισματική ένωση είναι σημαντική

9 Αριστη Νομισματική Περιοχή......είναι η περιοχή στην οποία η χρήση ενός κοινού νομίσματος δεν οδηγεί σε μείωση της κοινωνικής ευημερίας

10 Βασικό κριτήριο Υπάρχουν ασυμμετρικές διαταραχές μεταξύ των χωρών?...αν δεν υπάρχουν...η νομισματική πολιτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σταθεροποίηση του ΑΕΠ...αν υπάρχουν...πρέπει να υπάρχουν και εναλλακτικοί μηχανισμοί σταθεροποίησης

11 Ευκαμψία μισθών, τιμών και εσωτερική υποτίμηση Κινητικότητα εργασίας Αντίλογος Η αποτέλεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής και της υποτίμησης του νομίσματος είναι σε κάθε περίπτωση περιορισμένη

12 Υπάρχουν άλλα συστήματα διασφάλισης από ασύμμετρες διαταραχές εκτός από ευκαμψία μισθών και κινητικότητα εργασίας σε μια νομισματική ένωση; Ναι (1) Κεντρική Δημοσιονομική Πολιτική (Μεταβίβαση εισοδήματος): - μέσω κεντρικής κυβέρνησης που ασκεί δημοσιονομική πολιτική (π.χ. ΗΠΑ) - δεν υπάρχει κεντρικό ΥΠΟΙΚ στην Ευρωζώνη (υπάρχει ως ένα βαθμό κεντρικός προϋπολογισμός στην ΕΕ αλλά είναι μικρός: <1% του ΑΕΠ της ΕΕ) - πρόβλημα «ηθικού κινδύνου» (2) Εθνική Δημοσιονομική Πολιτική (Δημιουργία Ελλείμματος) Χώρες με υψηλό χρέος αντιμετωπίζουν μεγάλο κόστος σταθεροποίησης μέσω δημοσιονομικής πολιτικής. (3) Χρηματοοικονομικές Αγορές Wealth effects (Γαλλία >0, Γερμανία <0)

13 Συνέπειες της Θεωρίας των Άριστων Νομισματικών Περιοχών 1) Επιθυμητή η οργάνωση των εθνικών προϋπολογισμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Δυνατότητα λήψης αυτόματων μεταβιβαστικές πληρωμές με αποτέλεσμα τη μείωση του κοινωνικού κόστους μίας ένωσης. Ανάγκη συγκέντρωσης της εξουσίας κατάρτισης προϋπολογισμού 2) Χρήση εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών με ευέλικτο και φτηνό τρόπο εάν η συγκέντρωση είναι αδύνατη. Διατήρηση ουσιαστικής αυτονομίας εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών Δυνατότητα δημιουργίας ελλειμμάτων σε περιόδους ύφεσης Μείωση χρέους και δημιουργία πλεονασμάτων σε περιόδους ανάπτυξης

14 Ερώτημα 2: Πόσο ανεξάρτητες μπορεί να είναι οι δημοσιονομικές πολιτικές; σε μια νομισματική ένωση; Σε μια νομισματική ένωση υπάρχουν αλληλεπιδράσεις μεταξύ δηµοσιονοµικής και νομισματικής πολιτικής σύνολο δηµοσιονοµικών πολιτικών κοινή νοµισµατική πολιτική δηµοσιονοµική πολιτική ενός κράτους µέλους κοινή νοµισµατική πολιτική δηµοσιονοµική πολιτική ενός κράτους µέλους δηµοσιονοµική πολιτική άλλου κράτους µέλους

15 Ερώτημα 3: Η νομισματική ένωση αυξάνει ή μειώνει τη δημοσιονομική πειθαρχία ; Σημαντική μείωση του κόστους δανεισμού Δίκτυ προστασίας κίνητρο διάσωσης από την ΕΚΤ και τις άλλες χώρες λόγο εξωτερικοτήτων.

16 Συμπέρασμα Η ΕΕ δέχεται ασυμμετρικές διαταραχές......η εσωτερική υποτίμηση είναι δύσκολη...δεν υπάρχει πολιτική βούληση για τον σχηματισμό δημοσιονομικής ομοσπονδίας...άρα... είναι σημαντικό η Ευρωζώνη να απαρτίζεται από χώρες με δημοσιονομική πειθαρχία για 3 λόγους Για να μπορούν οι χώρες να σταθεροποιούν το ΑΕΠ τους μέσω ΔΠ 2. Για να μην έχουν αρνητικές επιδράσεις οι ΔΠ τους σε άλλες πολιτικές/χώρες 3. Για να μη κινδυνεύουν ούτε οι χώρες ούτε η Ευρωζώνη από το πρόβλημα του ηθικού κινδύνου

17 Λύση σε 3 μέρη 1) Ένταξη των χωρών που δεν αντιμετωπίζουν κίνδυνο χρεοκοπίας...κριτήρια ένταξης Τα κριτήρια της συνθήκης του Μαάστριχτ 1. έλλειμμα γενικής κυβέρνησης / ΑΕΠ < 3%, 2. δημόσιο χρέος / ΑΕΠ <60% ή με ικανή πτωτική τάση, 3. πληθωρισμός < μέσο όρο των 3 χαμηλότερων πληθωρισμών + 1.5%, 4. μακροπρόθεσμα επιτόκια < μέσο όρο των μακροπρόθεσμων επιτοκίων των 3 χωρών με τους χαμηλότερους πληθωρισμούς + 2%, 5. συναλλαγματική ισοτιμία σταθερή για 2 χρόνια στα πλαίσια του ΜΣΙ ΙΙ, 6. ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα.

18 Λύση σε 3 μέρη 2) Θέσπιση δημοσιονομικού κανόνα για αποφυγή των δημοσιονομικών ελλειμμάτων μέσα στην Ευρωζώνη...Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης έχει δύο μέρη. Το πρώτο σχετίζεται με την επιτήρηση και το δεύτερο με την αποτροπή. Δημοσιονομική Εποπτεία Τα κράτη-μέλη που συμμετέχουν στη ζώνη του ΕΥΡΩ είναι υποχρεωμένα να καταθέτουν στην Ε.Ε. «πρόγραμμα σταθερότητας» σε τακτά χρονικά διαστήματα. Αποτροπή: Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος Αν το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ > 3 %, τότε υπάρχει υπερβολικό έλλειμμα: ενεργοποίηση κυρώσεων. Το κράτος-μέλος πληρώνει ένα πρόστιμο με τη μορφή άτοκης κατάθεσης. Αν το κράτος-μέλος δεν διορθώσει το έλλειμμά του, τότε το ποσό αυτό κατακρατείται.

19 Λύση σε 3 μέρη 3) Θέσπιση ρήτρας μή-διάσωσης...επίλυση του προβλήματος του ηθικού κινδύνου

20 Jan-95 Apr-95 Jul-95 Oct-95 Jan-96 Apr-96 Jul-96 Oct-96 Jan-97 Apr-97 Jul-97 Oct-97 Jan-98 Apr-98 Jul-98 Oct-98 Jan-99 Apr-99 Jul-99 Oct-99 Jan-00 Apr-00 Jul-00 Oct-00 Jan-01 Apr-01 Jul-01 Oct-01 Jan-02 Apr-02 Jul-02 Oct-02 Jan-03 Apr-03 Jul-03 Oct-03 Jan-04 Apr-04 Jul-04 Oct-04 Jan-05 Apr-05 Jul-05 Oct-05 Jan-06 Apr-06 Jul-06 Oct-06 Jan-07 Apr-07 Jul-07 Oct-07 Jan-08 Apr-08 Jul-08 Oct-08 Jan-09 Apr-09 Jul-09 Oct-09 Jan-10 Apr-10 Jul-10 Oct-10 Jan-11 Apr-11 Jul-11 Τι πραγματικά έγινε και γιατί 1) Χαλαρή (λάθος?) ερμηνεία κριτηρίων...(ιταλία, συμπεριφορά αγορών) Greece Note: Monthly Averages; Annualized yields to maturity on fixed coupon bonds. Eurostat estimates whenever monthly 10-yr yields were not available. Source: Eurostat Ireland Portugal Spain Italy

21 GR Expenditure (excl interest) GR Revenue EA Expenditure (excl interest) EA Revenue

22

23 2) Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης δεν απέτρεψε τη δημιουργία ελλειμμάτων Αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (2005) Γερμανία και Γαλλία οι πρώτες χώρες που υπερέβησαν το όριο του 3% στο έλλειμμα ( ). Η ΔΥΕ δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ. Ελλάδα - Η παράγραφος 9 του άρθρου 126 Άρθρο 9 προβλέπει επιβολή διορθωτικών μέτρων από το Συμβούλιο. Ένα βήμα πιο κοντά στις παραγράφους 10 και 11 (επιβολή κυρώσεων)

24 3) Δεν λύθηκε το πρόβλημα του ηθικού κινδύνου Η μη διάσωση είναι μια χρονικά ασυνεπής πολιτική και άρα αναξιόπιστη...δεν κατάφερε να λύσει το πρόβλημα του ηθικού κινδύνου Το πρόβλημα του ηθικού κινδύνου δεν προκύπτει από την ύπαρξη μηχανισμού διάσωσης αλλά από το κίνητρο διάσωσης. Η πεποίθηση ότι το ΣΣΑ θα αποτρέψει μια δημοσιονομική κρίση οδήγησε σε ένα ημιτελές ΣΣΑ. Έλλειψη μηχανισμού διάσωσης.

25 Η παράγραφος 9 (ex ante) Βασικός στόχος να μην ενεργοποιηθεί: Το κόστος που επιβάλει θα πρέπει να αποτρέπει τα κράτη μέλη να ακολουθήσουν πολιτικές που θα την ενεργοποιήσουν. Ex ante όσο μεγαλύτερο είναι το κόστος αθέτησης του δημοσιονομικού κανόνα, τόσο το καλύτερο για τα υπόλοιπα Κράτη Μέλη. Δεν ισχύει όμως το ίδιο και ex post λόγω εξωτερικοτήτων. Η μη δυνατότητα οικονομικής διάσωσης μιας χώρας (no bailout clause) αυξάνει το κόστος της δημοσιονομικής σπατάλης αλλά είναι χρονικά ασυνεπής. Μπορείς να τιμωρήσεις ένα Κράτος Μέλος χωρίς να τιμωρήσεις την Ευρωζώνη? Κίνδυνος διάχυσης της κρίσης.

26 Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (cont d) Γιατί όμως τελικά ενεργοποιήθηκε; Το κόστος αθέτησης του κανόνα δεν ήταν αποτρεπτικό επειδή ο χρονικός του ορίζοντας δεν ήταν ο ίδιος με τον χρονικό ορίζοντα των φορέων άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής. Έτσι οι αρνητικές συνέπειες της δημοσιονομικής σπατάλης ήταν μεσοπρόθεσμες ενώ τα πολιτικά οφέλη βραχυπρόθεσμα. Η κοινή νομισματική πολιτική ήταν ασύμμετρα περιοριστική για τις μεγάλες χώρες (κίνητρο για μη τήρηση του ΣΣΑ) Το ΣΣΑ παρέβλεψε το γεγονός ότι μακροοικονομικές ανισορροπίες και φούσκες στις αγορές μπορούν να μετατραπούν σε δημοσιονομικές ανισορροπίες. Το παράδειγμα της Ιρλανδίας και της Ισπανίας το 2009 είναι χαρακτηριστικό. Φούσκα αγοράς ακινήτων τοξικά ομόλογα διάσωση τραπεζών αύξηση δημοσιονομικού ελλείμματος και δημόσιου Χρέους

27 Προς μία νέα αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης Σημαντικές μεταρρυθμίσεις 1. Νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης ( Fiscal Compact, Φεβ. 2012) 2. Μηχανισμός Διάσωσης (Το EFSF διαδέχθηκε το 2012 ένας μόνιμος μηχανισμός στήριξης, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM).) Τραπεζική ένωση (με βάση τρεις πυλώνες: α) Τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (ΕΕΜ), β) τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης (ΕΜΕ) και γ) ένα εναρμονισμένο πλαίσιο Συστημάτων Εγγύησης Καταθέσεων. 4. Η ΕΚΤ ως δανειστής εσχάτης προσφυγής 5. Διαδικασία Μακροοικονομικών (Υπερβολικών) Ανισορροπιών

28 Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!

29

30 Προς μία νέα αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης (cont d) Νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης Νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης ( Fiscal Compact, Φεβ. 2012) Βασικά χαρακτηριστικά του Συμφώνου είναι: Υποχρέωση χωρών να διατηρούν το «δομικό» δημοσιονομικό έλλειμμα κάτω από 0,5% του ΑΕΠ. Για χώρες με δημόσιο χρέος < 60% του ΑΕΠ, το όριο του δομικού ελλείμματος είναι 1% του ΑΕΠ. Χώρες με δημόσιο χρέος υψηλότερο του 60% του ΑΕΠ υποχρεούνται να το μειώνουν κατά 1/20 τον χρόνο. Η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) γίνεται ημι-αυτόματη, δηλ. απαιτείται ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο για την απόρριψη της πρότασης της Επιτροπής και όχι για την έγκριση της.

31 Διαδικασία Μακροοικονομικών Ανισορροπιών (Macroeconomic Imbalance Procedure) Μηχανισμός προειδοποίησης βασισμένος σε 10 δείκτες Διαδικασία Υπερβολικών Ανισορροπιών (Excessive Imbalance Procedure) αντίστοιχη του ΣΣΑ (κατάθεση σχεδίου διόρθωσης έντοκης κατάθεσης προστίμου) Αρχή της αντίστροφης ψηφοφορίας.

32

33

34

35 0.0 BEL DNK LUX FIN SWE IRE ESP NL AUS FRA GER UK POR IT GR BU CZ ES CY LA LI HU MA PO RO SN SK Σειρά

36 BEL DNK LUX FIN SWE IRE ESP NL AUS FRA GER UK POR IT GR BU CZ ES CY LA LI HU MA PO RO SN SK -6.0 Σειρά1 Σειρά

37 Αλλαγές στην αρχιτεκτονική της ΟΝΕ Μετά την εκδήλωση της κρίσης στη ζώνη του ευρώ, κατέστη σαφές ότι οι ανισορροπίες τόσο στην πραγματική οικονομία όσο και στο χρηματοπιστωτικό τομέα, αποτελούν πηγές χρηματοπιστωτικής αστάθειας. Ως εκ τούτου, υπήρξε ανάγκη για ένα πιο ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικής. Υπ αυτή την έννοια, σκοπός των βελτιώσεων του πλαισίου πολιτικής ήταν να συμπληρώσουν την αρχιτεκτονική της ΟΝΕ με αυξημένο συντονισμό των οικονομικών πολιτικών, με επαρκείς μηχανισμούς στήριξης για την αντιμετώπιση των ελλείψεων ρευστότητας και, τέλος, με ενιαία εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης ενισχύθηκε μέσω μιας σειράς κανονισμών της ΕΕ το 2011 και το Η νέα νομοθεσία προσδιορίζει σαφώς τους κανόνες για τη μείωση του χρέους, τις κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης και τη νέα εποπτική διαδικασία η οποία θα παρακολουθεί την εμφάνιση μακροοικονομικών ανισορροπιών. Η «Διαδικασία Υπερβολικών Ελλειμμάτων» συμπληρώθηκε με την «Διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών». Επιπλέον, ο συντονισμός και η εποπτεία της δημοσιονομικής πολιτικής ενισχύθηκαν περαιτέρω με τον εκ των προτέρων συντονισμό των δημοσιονομικών και των διαρθρωτικών πολιτικών των κρατώνμελών της ζώνης του ευρώ (θεσμοθέτηση του «Ευρωπαϊκού Εξαμήνου»: κατάθεση των προϋπολογισμών των κρατών-μελών στην ΕΕ προς «έγκριση» πριν την κατάθεση τους στα εθνικά κοινοβούλια).

38 Αλλαγές στην αρχιτεκτονική της ΟΝΕ Περαιτέρω, το Δημοσιονομικό Σύμφωνο, το οποίο συμφώνησαν οι χώρες της ζώνης του ευρώ και ορισμένες από τις λοιπές χώρες της ΕΕ το Μάρτιο του 2012, ενίσχυσε ακόμη περισσότερο τη δημοσιονομική διακυβέρνηση. Το Σύμφωνο, το οποίο τέθηκε σε ισχύ στις αρχές του 2013, προβλέπει τον περιορισμό των διαρθρωτικών ελλειμμάτων στο 0,5% του ΑΕΠ και τη θέσπιση δημοσιονομικών κανόνων στην εθνική νομοθεσία κάθε χώρας. Χώρες με δημόσιο χρέος υψηλότερο του 60% του ΑΕΠ υποχρεούνται να το μειώνουν κατά 1/20 τον χρόνο. Η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) γίνεται ημι-αυτόματη, δηλ. απαιτείται ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο για την απόρριψη της πρότασης της Επιτροπής και όχι για την έγκριση της. Επιπλέον, η ζώνη του ευρώ και ορισμένα κράτη-μέλη της ΕΕ συμφώνησαν το Μάρτιο του 2011 το Σύμφωνο για το ευρώ+ (Euro Plus Pact), αναλαμβάνοντας τη δέσμευση να προβούν σε πρόσθετες μεταρρυθμίσεις πέραν των όσων προβλέπονται στην πανευρωπαϊκή στρατηγική Ευρώπη 2020, με σκοπό την προώθηση της ανταγωνιστικότητας, της απασχόλησης και της παραγωγικότητας. Παράλληλα, συστάθηκε τον Μάιο του 2010 το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), το οποίο παρείχε οικονομική στήριξη στις χώρες που αντιμετώπιζαν δημοσιονομικές κρίσεις και πρόβλημα χρηματοδότησης από τις αγορές (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία). Το EFSF διαδέχθηκε το 2012 ένας μόνιμος μηχανισμός στήριξης, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM). Τέλος, δημιουργήθηκε η Τραπεζική Ένωση.

39 Η Τραπεζική Ένωση Η Τραπεζική Ένωση συμφωνήθηκε αρχικά στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου 2012 με στόχο την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Η ανάγκη για μια τραπεζική ένωση στην Ευρώπη προκύπτει από το γεγονός ότι υπάρχει μια ισχυρή διασύνδεση μεταξύ τραπεζών και δημόσιου τομέα στη ζώνη του ευρώ η οποία οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο δημοσιονομικών και τραπεζικών κρίσεων. Πρώτον, το μέγεθος του τραπεζικού τομέα στην ΕΕ, είτε σε απόλυτους όρους είτε ως το συνολικό ενεργητικό των τραπεζών σε σχέση με το ΑΕΠ, είναι σχεδόν πενταπλάσιο από ό,τι στις ΗΠΑ. Τα στοιχεία αυτά υπογραμμίζουν τη σημασία των τραπεζών ως φορέων χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης στην ΕΕ. Οι επιχειρήσεις στη ζώνη του ευρώ βασίζονται πολύ περισσότερο στην τραπεζική πίστη από ό,τι οι επιχειρήσεις στις ΗΠΑ, όπου οι αγορές κεφαλαίων διαδραματίζουν πολύ σημαντικότερο ρόλο στη χρηματοδότηση των επενδύσεων. Δεύτερον, παρόλο που οι μεγάλες τράπεζες στη ζώνη του ευρώ και τις ΗΠΑ έχουν περίπου ίδιο μέγεθος, το ενεργητικό των μεγάλων τραπεζών στη ζώνη του ευρώ αντιπροσωπεύει πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του ΑΕΠ σε κάθε επιμέρους χώρα της ζώνης του ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση πτωχεύσεων τραπεζών στη ζώνη του ευρώ, μπορεί εύκολα να τεθεί υπό αμφισβήτηση η φερεγγυότητα του κράτους. Τρίτον, οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ διακρατούν συνήθως στα χαρτοφυλάκιά τους μεγάλες ποσότητες εθνικών κρατικών ομολόγων, γεγονός που τις καθιστά πιο ευάλωτες στις κρίσεις δημόσιου χρέους. Και εξαιτίας των κεφαλαιακών ροών από τις χώρες του πυρήνα προς την περιφέρεια, οι οποίες χαρακτήρισαν τα πρώτα χρόνια της νομισματικής ένωσης, στις χώρες του πυρήνα υπήρξε αυξημένη συγκέντρωση κινδύνου δημόσιου χρέους προερχόμενου από τις χώρες της περιφέρειας. Μία από τις συνέπειες της κρίσης και του φαύλου κύκλου των αρνητικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ τραπεζών και κρατών ήταν η λεγόμενη βαλκανοποίηση του τραπεζικού συστήματος της ζώνης του ευρώ, δηλαδή η αναδίπλωση των τραπεζών εντός των εθνικών συνόρων. Ως εκ τούτου, οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες παρουσίασαν αποκλίσεις μεταξύ των κρατών-μελών της ζώνης του ευρώ. Ο κατακερματισμός των χρηματοπιστωτικών αγορών βαθαίνει το χάσμα μεταξύ των χωρών του πυρήνα και των χωρών της περιφέρειας, δυσχεραίνει την ομαλή μετάδοση της ενιαίας νομισματικής πολιτικής και είναι επιζήμιος για την πραγματική οικονομική σύγκλιση. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η αρμοδιότητα της εποπτείας των χρηματοπιστωτικών αγορών και των τραπεζών θα πρέπει να ανατεθεί σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο.

40 Η Τραπεζική Ένωση Οι τρεις πυλώνες της Τραπεζικής Ένωσης Η Τραπεζική Ένωση οικοδομείται με βάση τρεις πυλώνες: Τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (ΕΕΜ), τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης (ΕΜΕ) και ένα εναρμονισμένο πλαίσιο Συστημάτων Εγγύησης Καταθέσεων. Στο πλαίσιο του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) είναι αρμόδια για την εποπτεία των τραπεζών στη ζώνη του ευρώ και τις χώρες της ΕΕ που συμμετέχουν στην τραπεζική ένωση. Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται η εφαρμογή ενός ενιαίου εποπτικού προτύπου για όλες τις τράπεζες. Από το Νοέμβριο του 2014 η ΕΚΤ ανέλαβε την απευθείας εποπτεία των 120 σημαντικών τραπεζικών ομίλων που αντιπροσωπεύουν το 82% (με βάση το ενεργητικό) του τραπεζικού τομέα της ζώνης του ευρώ. Για τις υπόλοιπες τράπεζες, η ΕΚΤ επίσης θα καθορίζει και θα παρακολουθεί τα εποπτικά πρότυπα και θα συνεργάζεται στενά με τις αρμόδιες εθνικές αρχές για την εποπτεία των εν λόγω τραπεζών, εξασφαλίζοντας ίσους όρους ανταγωνισμού όσον αφορά τις εποπτικές απαιτήσεις στις οποίες θα υπόκεινται οι τράπεζες. Η ΕΚΤ διασφαλίζει την ύπαρξη ενός πραγματικά ευρωπαϊκού εποπτικού μηχανισμού, ο οποίος θα λειτουργεί ανεπηρέαστος από εθνικές σκοπιμότητες, θα αποδυναμώνει τη σύνδεση μεταξύ τραπεζών και εθνικών δημόσιων οικονομικών και θα λαμβάνει υπόψη τους κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στο σύνολό τους. Η ΕΚΤ, από τον Οκτώβριο του 2014 διενεργεί την (ετήσια) Συνολική Αξιολόγηση των ισολογισμών των τραπεζών που περιλάμβανε ως συνιστώσες τον έλεγχο της ποιότητας του ενεργητικού (AQR) και την άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων (stress test).

41 Η Τραπεζική Ένωση Οι τρεις πυλώνες της Τραπεζικής Ένωσης Ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης αποτελεί το δεύτερο πυλώνα της τραπεζικής ένωσης. Η ομαλή και άμεση εξυγίανση των μη βιώσιμων τραπεζών είναι απαραίτητη προκειμένου να αποφεύγονται οι δαπανηρές διαδικασίες διάσωσης εκ μέρους των κυβερνήσεων, οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν τη δημοσιονομική τους θέση. Ο Κανονισμός σχετικά με τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης δημιουργεί ένα Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης, αρμόδιο για την εξυγίανση τραπεζών στη ζώνη του ευρώ και στα συμμετέχοντα κράτημέλη, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η ταχεία και αποτελεσματική λήψη αποφάσεων εξυγίανσης, ιδίως στην περίπτωση μεγάλων και σύνθετων διασυνοριακών τραπεζικών ομίλων. Από 1ης Ιανουαρίου 2016 και εξής η απόφαση για οποιαδήποτε εξυγίανση τράπεζας της ζώνης του ευρώ θα λαμβάνεται εντός του πλαισίου του Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης. Η εξυγίανση χρειάζεται επίσης έναν αξιόπιστο μηχανισμό στήριξης. Αυτός ο μηχανισμός στήριξης παρέχεται από το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης. Το Ταμείο θα χρηματοδοτείται από εισφορές που θα καταβάλλουν εκ των προτέρων και εκ των υστέρων τα τραπεζικά ιδρύματα και οι οποίες σταδιακά θα αμοιβαιοποιούνται. Με αυτό τον τρόπο, ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης θα περιορίζει τη σύνδεση μεταξύ εγχώριων τραπεζών και των κυβερνήσεών τους, και συμβάλλει στην εξασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού για τις τράπεζες. Η χρήση των κεφαλαίων του Ενιαίου Ταμείου Εξυγίανσης εξαρτάται από την εφαρμογή του εργαλείου της διάσωσης με ίδια μέσα, το οποίο εξασφαλίζει ότι οι μέτοχοι και οι πιστωτές της τράπεζας είναι οι πρώτοι που επιβαρύνονται με το κόστος μιας ενδεχόμενης πτώχευσης. Προαπαιτούμενο για την ενεργοποίηση του Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης είναι να πληρούνται οι όροι της Οδηγίας για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών (Bank Recovery and Resolution Directive BRRD), η οποία προβλέπει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση κρίσεων από πλευράς των τραπεζών στην ΕΕ και προσδιορίζει συγκεκριμένα μέτρα για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών. Ο τρίτος πυλώνας της τραπεζικής ένωσης είναι το εναρμονισμένο πλαίσιο της ΕΕ για τα ευρωπαϊκά συστήματα εγγύησης καταθέσεων, το οποίο περιλαμβάνει διατάξεις που εξασφαλίζουν τη δημιουργία εύρωστων εθνικών συστημάτων εγγύησης καταθέσεων σε κάθε κράτος-μέλος, καθώς και κατάλληλο βαθμό προστασίας των καταθετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.