ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΩΝ ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΩΠΗΣΗΚΩΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΩΝΗΚΩΝ ΔΠΗΣΖΜΩΝ Σ.Δ.Δ.Α.Π.Ζ - ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ -

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΩΝ ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΩΠΗΣΗΚΩΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΩΝΗΚΩΝ ΔΠΗΣΖΜΩΝ Σ.Δ.Δ.Α.Π.Ζ - ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ - ΜΕΣΑΠΣΤΥΙΑΚΗ ΦΟΙΣΗΣΡΙΑ: ΜΕΥΟΤ ΏΕΚΏΣΒΡΕΝΏ ΤΠΕΤΘΤΝΟ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: ΚΟΜΔ ΐΏΕΛΔ ΠΏΣΡΏ 2010

2 -ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ- ΜΕΣΑΠΣΤΥΙΑΚΗ ΦΟΙΣΗΣΡΙΑ ΜΗΥΟΤ ΑΗΚΑΣΔΡΗΝΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ ΚΟΜΖ ΒΑΗΛΖ ΠΑΣΡΑ

3 Γήισζε Αθαδεκατθήο Αθεξαηόηεηαο Αειψλσ ππεχζπλα φηη ε παξνχζα δηαηξηβή έρεη γξαθηεί απφ εκέλα, ρσξίο νπνηαδήπνηε εμσηεξηθή κε αδεηνδνηεκέλε βνήζεηα, φηη δελ έρεη ππνβιεζεί ζε νπνηνδήπνηε ίδξπκα ή νξγαληζκφ πξνο αμηνιφγεζε, νχηε έρεη δεκνζηεπζεί ζην παξειζφλ κέξνο ηεο ή ζην ζχλνιφ ηεο. Οπνηαδήπνηε κέξε, ιέμεηο ή ηδέεο, ηεο κεηαπηπρηαθήο δηαηξηβήο, αλ θαη πεξηνξηζκέλα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ πηλάθσλ, γξαθεκάησλ, ραξηψλ θ.ιπ., ηα νπνία είλαη εηζεγκέλα απφ (ή κε βάζε) άιιεο πεγέο έρνπλ αλαγλσξηζηεί σο ηέηνηα ρσξίο θακία εμαίξεζε. Δκεξνκελία Ολνκαηεπψλπκν (Τπνγξαθή) 3

4 ηε ζειίδα απηή ζα βξείηε ην ζπλνδεπηηθφ CD-ROM ηεο εξγαζίαο. ε απηφ ππάξρνπλ: Δ παξνχζα εξγαζία ζε κνξθή εγγξάθνπ (Αηπισκαηηθή Φσο-θηά.doc). Οη δηαθάλεηεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ παξνπζίαζε ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο ζε κνξθή ppt (αξρείν PowerPoint). Αηαθάλεηεο ηνπ ελφο ζελαξίνπ, γηα ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο. Σα βίληεν φπνπ θαηαγξάθνληαη φιεο νη θάζεηο ηεο έξεπλαο. Σν αλνηρηφ ινγηζκηθφ «Kidspiration» θαη ηα log files ησλ εξγαζηψλ ησλ παηδηψλ. Σν ινγηζκηθφ «Drawing for children» θαη νη δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ ζε απηφ. Σα videos πνπ απνκαγλεηνθσλήζεθαλ κε ην πξφγξακκα «Activity Lens», θαζψο θαη ηα αξρεία ησλ απνκαγλεηνθσλήζεσλ απηψλ. * Σν set up ηνπ «Activity Lens» ππάξρεη ζηελ εμήο ηζηνζειίδα: mid=103 4

5 ΔΗΑΓΩΓΗΚΟ ΖΜΔΗΩΜΑ Δ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία κε ηίηιν «Αηδαθηηθή Πξνζέγγηζε ηνπ Φσηφο θαη ηεο θηάο κε ηε ρξήζε ηνπ Τπνινγηζηή», εθπνλήζεθε απφ ηε κεηαπηπρηαθή θνηηήηξηα,, θαηά ην αθαδεκατθφ έηνο Ώληηθείκελφ ηεο είλαη λα δηδαρζνχλ ηα παηδηά, κε ηε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή, ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο θαη ην θαηλφκελν ηνπ ζρεκαηηζκνχ ησλ ζθηψλ. Δ δνκή ηεο εξγαζίαο νξγαλψζεθε κε ηξφπν ηέηνην, ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη ε αλάγλσζή ηεο. Γηα ην ιφγν απηφ, απαξηίδεηαη απφ ηέζζεξα βαζηθά κέξε: α) ηο θεωρηηικό πλαίζιο β) ηο μεθοδολογικό πλαίζιο γ) ηην ανάλσζη ηων δεδομένων ηης έρεσνας δ) ηα ζσμπεράζμαηα Μαδί κε ην έληππν πιηθφ ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, παξέρεηαη θαη ζπλνδεπηηθφ DVD, ζην νπνίν ππάξρνπλ θάπνηα απφ ηα ρξεζηκνπνηνχκελα πξνγξάκκαηα, ην πιηθφ πνπ ζπγθεληξψζεθε απφ ηηο ζπλεληεχμεηο θαη ηηο δηδαθηηθέο παξεκβάζεηο πνπ δηεμήρζεζαλ, ε εξγαζία ζε κνξθή εγγξάθνπ ηνπ Word, αιιά θαη νη δηαθάλεηεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ ππνζηήξημε ηεο εξγαζίαο (ζε κνξθή ppt). ην ζεκείν απηφ, ζθφπηκν θξίλεηαη λα επραξηζηήζσ φζνπο ζπλεηζέθεξαλ ζην ζρεδηαζκφ, ηελ πξαγκαηνπνίεζε θαη ηε ζπγγξαθή απηήο ηεο έξεπλαο, θαη ρσξίο ηε βνήζεηα ησλ νπνίσλ ην έξγν κνπ ζα ήηαλ δπζθνιφηεξν ή θαη αλέθηθην. Πξψηα απφ φινπο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ ππεχζπλν θαζεγεηή θχξην Κφκε ΐαζίιε, γηα ηηο γλσζηηθέο θαηεπζχλζεηο πνπ κνπ παξείρε. Καζνξηζηηθή γηα ηελ παξνχζα εξγαζία ήηαλ θαη ε παξνρή βηβιηνγξαθηθνχ πιηθνχ απφ ηνλ θχξην Ραβάλε Κσλζηαληίλν. Πνιχ ζεκαληηθφ θξίλεηαη ην πξνζσπηθφ ελδηαθέξνλ ηεο δηδαθηνξηθήο θνηηήηξηαο ηνπ Σ.Β.Β.Ώ.Π.Δ, Ώγγειηθήο Σδαβάξα, ε νπνία κνπ παξείρε ρξήζηκεο γλψζεηο θαη ζπκβνπιέο γηα ηελ παξνχζα έξεπλα. Οθείισ λα επραξηζηήζσ ηελ Ώλδξνκάρε Φηιηππίδε γηα ηελ ελζάξξπλζε θαη ηελ απνζηνιή ησλ ινγηζκηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ. Βηδηθφηεξα, γηα ηελ παξνρή ηνπ πξνγξάκκαηνο Activity Lens, επραξηζηψ ηνλ Φησηάθε Γηψξγν. Θα πξέπεη επίζεο λα ηνλίζσ, φηη ε βνήζεηα πνπ δέρηεθα ζην λεπηαγσγείν, ζην νπνίν δηεμήρζε ε έξεπλα ήηαλ πνιχ ζεκαληηθή γηα κέλα, αθνχ έθαλε ην έξγν κνπ πην εχθνιν θαη επράξηζην. Πην ζπγθεθξηκέλα, επραξηζηψ ηηο λεπηαγσγνχο ηνπ 2 νπ Οινήκεξνπ Νεπηαγσγείνπ Οξρνκελνχ Φξφζσ ππξνπνχινπ, Βηξήλε ΐιάρνπ, Πφπε ΐαγγειά, Γηάλλα Ανχκα, θαη ΐίθπ Σζηκπνχξε, γηα ην ρξφλν, ηηο γλψζεηο θαη ηελ εκπηζηνζχλε πνπ κνπ έδεημαλ. πλερίδνληαο, έλα κεγάιν 5

6 «επραξηζηψ» αμίδεη θαη ζηα παηδηά, πνπ ζπλεηζέθεξαλ ηα κέγηζηα ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ, αιιά θαη ησλ ζπλεληεχμεσλ. Σέινο, αμίδεη λα επραξηζηήζσ φινπο απηνχο πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ νινθιήξσζε ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο, θπξίσο παξέρνληάο κνπ ςπρνινγηθή ππνζηήξημε, θαηά ηελ ελαζρφιεζή κνπ, κε ηελ εξγαζία απηή. 6

7 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΜΔΡΟ 1: ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο : ΣΟ ΝΖΠΗΑΓΩΓΔΗΟ ΚΑΗ Ζ ΔΝΣΑΞΖ ΣΟΤ ΤΠΟΛΟΓΗΣΖ Δ ΑΤΣΟ ΚΟΠ ΣΟΤ ΝΔΠΕΏΓΧΓΒΊΟΤ ΉΜΒΡΏ Δ ΠΛΔΡΟΦΟΡΕΚΉ ΣΟ ΝΔΠΕΏΓΧΓΒΊΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο : ΟΗ ΣΠΔ ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ Δ ΈΝΣΏΞΔ ΣΧΝ ΣΠΒ ΣΔΝ ΒΚΠΏΕΑΒΤΣΕΚΉ ΑΕΏΑΕΚΏΊΏ ΐΆΒΕ ΣΧΝ ΦΤΥΟΠΏΕΑΏΓΧΓΕΚΝ ΘΒΧΡΕΝ ΠΛΏΊΕΟ ΟΡΕΜΟΌ ΣΟΤ ΒΚΠΏΕΑΒΤΣΕΚΟΌ ΛΟΓΕΜΕΚΟΌ ΚΏΣΔΓΟΡΕΟΠΟΊΔΔ ΒΚΠΏΕΑΒΤΣΕΚΟΌ ΛΟΓΕΜΕΚΟΌ ΥΒΑΕΏΜ ΚΏΕ ΏΞΕΟΛΓΔΔ ΒΚΠΏΕΑΒΤΣΕΚΟΌ ΛΟΓΕΜΕΚΟΌ ΒΚΠΏΕΑΒΤΣΕΚΈ ΒΦΏΡΜΟΓΈ ΜΒ ΣΔ ΥΡΉΔ ΣΧΝ ΣΠΒ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο : ΟΗ ΦΤΗΚΔ ΔΠΗΣΖΜΔ ΣΟ ΝΖΠΗΑΓΩΓΔΗΟ ΒΠΕΛΟΓΉ ΣΧΝ ΦΤΕΚΝ ΒΠΕΣΔΜΝ Χ ΓΝΧΣΕΚ ΏΝΣΕΚΒΊΜΒΝΟ ΣΔ ΈΡΒΤΝΏ ΟΕ ΣΠΒ ΣΔ ΑΕΑΏΚΏΛΊΏ ΣΧΝ ΦΤΕΚΝ ΒΠΕΣΔΜΝ ΐΕΐΛΕΟΓΡΏΦΕΚΉ ΈΡΒΤΝΏ ΜΔΡΟ 2: ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο : ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο : ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΩΝ ΣΟΥΩΝ ΔΜΠΟΓΗΩΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο : ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΩΝ ΛΟΓΗΜΗΚΩΝ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΏΞΕΟΛΓΔΔ ΣΟΤ ΒΚΠΏΕΑΒΤΣΕΚΟΌ ΛΟΓΕΜΕΚΟΌ ΝΟΔΣΕΚΉ ΥΏΡΣΟΓΡΆΦΔΔ «KIDSPIRATION» ΣΟ ΛΟΓΕΜΕΚ ΓΧΓΡΏΦΕΚΉ «DRAWING FOR CHILDREN» ΏΞΕΟΛΓΔΔ ΚΏΕ ΠΒΡΕΓΡΏΦΉ ΣΟΤ ΛΟΓΕΜΕΚΟΌ «ΒΞΒΡΒΤΝ ΣΔΝ ΒΠΕΣΉΜΔ» Δ ΔΛΒΚΣΡΟΝΕΚΉ ΒΓΚΤΚΛΟΠΏΊΑΒΕΏ «ENCARTA KIDS» ΣΟ ΛΟΓΕΜΕΚ ΦΤΕΚΝ ΒΠΕΣΔΜΝ «I LOVE SCIENCE» ΣΟ ΛΟΓΕΜΕΚ «LIGHT AND DARK» ΣΟ ΛΟΓΕΜΕΚ «LIGHT AND SHADOWS» ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο : ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΚΑΗ ΔΗΓΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΠΒΡΕΓΡΏΦΉ ΣΔ ΈΡΒΤΝΏ ΚΏΣΔΓΟΡΊΏ ΚΏΕ ΒΊΑΟ ΣΔ ΈΡΒΤΝΏ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 Ο : ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΚΑΗ ΑΝΑΛΤΖ ΣΩΝ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΩΝ ΑΡΏΣΔΡΕΣΔΣΒ ΓΕΏ ΣΔΝ ΑΕΑΏΚΏΛΊΏ ΣΔ ΈΝΝΟΕΏ ΣΟΤ ΦΧΣ ΑΡΏΣΔΡΕΣΔΣΒ ΓΕΏ ΣΔΝ ΑΕΑΏΚΏΛΊΏ ΣΔ ΈΝΝΟΕΏ ΣΔ ΚΕΆ ΜΔΡΟ 3: ΑΝΑΛΤΖ ΣΩΝ ΓΔΓΟΜΔΝΩΝ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο : ΠΛΑΗΗΟ ΑΝΑΛΤΖ ΠΡΟΔΛΔΓΥΟΤ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο : ΠΛΑΗΗΟ ΑΝΑΛΤΖ ΓΗΓΑΚΣΗΚΩΝ ΠΑΡΔΜΒΑΔΩΝ.. 88 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο : ΠΛΑΗΗΟ ΑΝΑΛΤΖ ΜΔΣΑ-ΔΛΔΓΥΟΤ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο : ΑΝΑΛΤΖ ΣΟΤ ΠΡΟ-ΔΛΔΓΥΟΤ ΏΝΆΛΤΔ ΣΧΝ ΏΠΏΝΣΉΒΧΝ ΣΧΝ ΠΏΕΑΕΝ ΓΕΏ ΣΔΝ ΒΝΣΔΣΏ ΣΟΤ ΦΧΣ

8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 Ο : ΑΝΑΛΤΖ ΚΑΗ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΩΝ ΓΗΓΑΚΣΗΚΩΝ ΠΑΡΔΜΒΑΔΩΝ ΏΝΆΛΤΔ ΣΧΝ ΑΡΏΣΔΡΕΟΣΉΣΧΝ ΣΔ ΑΕΑΏΚΣΕΚΉ ΠΏΡΈΜΐΏΔ ΓΕΏ ΣΔΝ ΈΝΝΟΕΏ ΣΟΤ ΦΧΣ ΏΝΆΛΤΔ ΣΧΝ ΑΡΏΣΔΡΕΟΣΉΣΧΝ ΣΔ ΑΕΑΏΚΣΕΚΉ ΠΏΡΈΜΐΏΔ ΓΕΏ ΣΔΝ ΈΝΝΟΕΏ ΣΔ ΚΕΆ. 119 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 Ο : ΑΝΑΛΤΖ ΣΟΤ ΜΔΣΑ ΔΛΔΓΥΟΤ ΏΝΆΛΤΔ ΣΧΝ ΏΠΏΝΣΉΒΧΝ ΣΧΝ ΠΏΕΑΕΝ ΓΕΏ ΣΔΝ ΒΝΣΔΣΏ ΣΟΤ ΦΧΣ ΏΝΆΛΤΔ ΣΧΝ ΏΠΏΝΣΉΒΧΝ ΣΧΝ ΠΏΕΑΕΝ ΓΕΏ ΣΔΝ ΒΝΣΔΣΏ ΣΔ ΚΕΆ ΌΓΚΡΕΔ ΏΠΟΣΒΛΒΜΆΣΧΝ ΠΡΟΒΛΈΓΥΟΤ ΜΒ ΜΒΣΏ- ΈΛΒΓΥΟ, ΓΕΏ ΣΏ ΦΏΕΝΜΒΝΏ ΣΟΤ ΦΧΣ ΚΏΕ ΣΔ ΚΕΆ ΜΔΡΟ 4: ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο : ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΓΒΝΕΚΆ ΤΜΠΒΡΆΜΏΣΏ ΥΒΣΕΚΆ ΜΒ ΣΔ ΜΒΘΟΑΟΛΟΓΊΏ ΚΏΕ ΣΔ ΑΕΒΞΏΓΧΓΉ ΣΔ ΈΡΒΤΝΏ ΤΜΠΒΡΆΜΏΣΏ ΠΟΤ ΠΡΟΈΚΤΦΏΝ ΏΠ ΣΔΝ ΏΝΆΛΤΔ ΣΧΝ ΏΠΟΣΒΛΒΜΆΣΧΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο : ΠΡΟΣΑΔΗ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

9 ΛΗΣΑ ΔΗΚΟΝΩΝ Βηθφλα 1: Σν ινγηζκηθφ Kidspiration Βηθφλα 2: Δ επηθάλεηα εξγαζίαο ηνπ ινγηζκηθνχ "Drawing for Children" Βηθφλα 3: Δ αξρηθή νζφλε ηνπ ινγηζκηθνχ "Βμεξεπλψ ηελ επηζηήκε" Βηθφλα 4: Δ αξρηθή νζφλε ηεο ειεθηξνληθήο εγθπθινπαίδεηαο "Encarta Kids" Βηθφλα 5: Δ αξρηθή νζφλε ηνπ ινγηζκηθνχ "I love science" Βηθφλα 6: Σν ινγηζκηθφ "Light and dark" Βηθφλα 7: Σν ινγηζκηθφ "Light and shadows" Βηθφλα 8: Γσγξαθηά λεπίνπ, κε ην ινγηζκηθφ "Drawing for children" γηα ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο Βηθφλα 9: Δ επεμήγεζε ηνπ ινγηζκηθνχ "Βμεξεπλψ ηελ επηζηήκε" ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο Βηθφλα 10: Δ επηθάλεηα εξγαζίαο ηεο ειεθηξνληθήο εγθπθινπαίδεηαο "Encarta Kids", θαηά ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ γηα ην θσο Βηθφλα 11: Δ επηθάλεηα εξγαζίαο ηνπ ινγηζκηθνχ "Light and dark" Βηθφλα 12: Αξαζηεξηφηεηα θαηεγνξηνπνίεζεο αληηθεηκέλσλ ζε απηά πνπ θσηίδνπλ θαη ζε απηά πνπ δελ θσηίδνπλ Βηθφλα 13: Αξαζηεξηφηεηα 23 ηνπ ινγηζκηθνχ "I love science" Βηθφλα 14: Αξαζηεξηφηεηα 25 ηνπ ινγηζκηθνχ "I love science" Βηθφλα 15: Αξαζηεξηφηεηα 13 ηνπ ινγηζκηθνχ "I love science" Βηθφλα 16: Kidspiration Ο θσηηζκφο θαη ε δπλαηφηεηα πνπ καο δίλεη λα βιέπνπκε Βηθφλα 17: Kidspiration Πνηά αληηθείκελα δηαπεξλά ην θσο θαη πνηά φρη Βηθφλα 18: Kidspiration Σερλεηέο - θπζηθέο θσηεηλέο πεγέο Βηθφλα 19: Kidspiration Βπζχγξακκε δηάδνζε ηνπ θσηφο Βηθφλα 20: Σν πνίεκα "My Shadow" Βηθφλα 21: Γσγξαθηά λεπίνπ, κε ην ινγηζκηθφ "Drawing for children" γηα ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο Βηθφλα 22: Δ επηθάλεηα εξγαζίαο ηεο ειεθηξνληθήο εγθπθινπαίδεηαο "Encarta Kids", θαηά ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ γηα ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο Βηθφλα 23: Δ επηθάλεηα εξγαζίαο ηνπ ινγηζκηθνχ "Light and shadows" Βηθφλα 24: Δ δξαζηεξηφηεηα 24 ηνπ ινγηζκηθνχ "I love science" Βηθφλα 25: Kidspiration Φσηεηλέο πεγέο θαη δεκηνπξγία ζθηάο Βηθφλα 26: Kidspiration Πνηα ζθηά ηαηξηάδεη αλάινγα κε ηελ απφζηαζε ηνπ αληηθεηκέλνπ απφ ηε θσηεηλή πεγή Βηθφλα 27: Kidspiration Σνπνζέηεζε αληηθεηκέλνπ θαη ζθηάο αλάινγα κε ηε ζέζε ηεο θσηεηλήο πεγήο πνπ ήδε ππάξρεη Βηθφλα 28: Kidspiration Μεηαβνιή ζρήκαηνο ζθηάο ζε θαηαθφξπθν θαη νξηδφληην επίπεδν Βηθφλα 29: Γσγξαθηέο Βχαο, νθίαο, Μηράε θαη Γηψξγνπ κε ην πξφγξακκα "Drawing for Children" Βηθφλα 30: Γσγξαθηέο Γηάλλε θαη Υξήζηνπ κε ην πξφγξακκα "Drawing for children" Βηθφλα 31: Γσγξαθηέο ηξηψλ πξνλεπίσλ, Παλαγηψηε, Καηεξίλαο θαη Θενδψξαο κε ην πξφγξακκα "Drawing for children" Βηθφλα 32: Γσγξαθηθή απφ ην λήπην Παλαγηψηε κε ην πξφγξακκα "Drawing for children" Βηθφλα 33: Παξάδεηγκα δσγξαθηθήο, απφ ην λήπην νθία, ηεο πνιηηείαο ζην θσο θαη ζην ζθνηάδη

10 Βηθφλα 34: Παξάδεηγκα δσγξαθηθήο, απφ ην λήπην Γηάλλε, ηεο πνιηηείαο ζην θσο θαη ζην ζθνηάδη Βηθφλα 35: Γσγξαθηθή απφ ηε Θενδψξα, πξνλήπην, ηεο πνιηηείαο ζην θσο θαη ζην ζθνηάδη Βηθφλα 36: Παξάδεηγκα δσγξαθηθήο φπνπ ν Υξήζηνο δείρλεη ηελ επζεία πνξεία πνπ αθνινχζεζε ε ειηαρηίδα, κέρξη λα θηάζεη ηελ άζρεκε βαζίιηζζα Βηθφλα 37: Γσγξαθηθή απφ ην πξνλήπην Θενδψξα, φπνπ δείρλεη ηελ επζεία πνξεία ηεο αθηίλαο ηνπ ήιηνπ κέρξη λα θηάζεη ηελ άζρεκε βαζίιηζζα, αιιά ηνπνζεηεί ηνλ ήιην κέζα ζην καχξν πέπιν Βηθφλα 38: Οη δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ φπνπ απεηθνλίδεηαη ζσζηά ν ζρεκαηηζκφο ηεο ζθηάο ηεο άζρεκεο βαζίιηζζαο Βηθφλα 39: Γσγξαθηέο ησλ παηδηψλ φπνπ απεηθνλίδεηαη ζσζηά ν ζρεκαηηζκφο ηεο ζθηάο ηεο άζρεκεο βαζίιηζζαο, αιιά φρη ζε επζεία γξακκή Βηθφλα 40: Οη δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ πνπ δελ αλαγλσξίδνπλ ην κεραληζκφ δεκηνπξγίαο ηεο ζθηάο

11 ΛΗΣΑ ΠΗΝΑΚΩΝ Πίλαθαο 1: πλνπηηθφο πίλαθαο πξνειέγρνπ πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηηο δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ κε ην ινγηζκηθφ "Drawing for children" γηα ηελ ελφηεηα ηνπ θσηφο Πίλαθαο 2: πλνπηηθφο πίλαθαο πξνειέγρνπ, πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηηο δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ κε ην ινγηζκηθφ "Drawing for children", γηα ηελ ελφηεηα ηεο ζθηάο Πίλαθαο 3: Πξνέιεγρνο γηα ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο κε ην ινγηζκηθφ "I love science" Πίλαθαο 4: Μεηά- έιεγρνο γηα ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο, εξσηήζεηο δξαζηεξηφηεηαο 22 ηνπ "I love science" Πίλαθαο 5: Μεηα- έιεγρνο γηα ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο, εξσηήζεηο δξαζηεξηφηεηαο 23 ηνπ "I love science" Πίλαθαο 6: Μεηα- έιεγρνο γηα ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο, εξσηήζεηο δξαζηεξηφηεηαο 13 ηνπ "I love science" Πίλαθαο 7: Μεηα- έιεγρνο γηα ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο, εξσηήζεηο δξαζηεξηφηεηαο 25 ηνπ "I love science" Πίλαθαο 8: Μεηα- έιεγρνο γηα ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο κε ην ινγηζκηθφ "Kidspiration" Πίλαθαο 9: Μεηα- έιεγρνο γηα ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο, εξσηήζεηο δξαζηεξηφηεηαο 23 ηνπ "I love science" Πίλαθαο 10: Μεηα- έιεγρνο γηα ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο, εξσηήζεηο δξαζηεξηφηεηαο 24 ηνπ "I love science" Πίλαθαο 11: Μεηα- έιεγρνο γηα ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο κε ην ινγηζκηθφ "Kidspiration" Πίλαθαο 12: Καηαγξαθή ηεο επηηεινχκελεο πξνφδνπ γηα ηελ ελφηεηα ηνπ θσηφο Πίλαθαο 13: Οκαδνπνίεζε απαληήζεσλ πξνειέγρνπ γηα ηε ζθηά Πίλαθαο 14: Οκαδνπνίεζε απαληήζεσλ κεηα- ειέγρνπ γηα ηε ζθηά

12 12

13 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ν : ΣΟ ΝΖΠΗΑΓΩΓΔΗΟ ΚΑΗ Ζ ΔΝΣΑΞΖ ΣΟΤ ΤΠΟΛΟΓΗΣΖ Δ ΑΤΣΟ 1.1 θνπόο ηνπ Νεπηαγσγείνπ ζήκεξα Ο ζθνπφο ηνπ Νεπηαγσγείνπ, φπσο νξίδεηαη απφ ην Αηαζεκαηηθφ Βληαίν Πιαίζην Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ (ΑΒΠΠ), είλαη λα «βνεζήζεη ηα λήπηα λα αλαπηπρζνχλ ζσκαηηθά, ζπλαηζζεκαηηθά, λνεηηθά θαη θνηλσληθά κέζα ζηα πιαίζηα ησλ επξχηεξσλ ζηφρσλ ηεο πξσηνβάζκηαο θαη ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο» (ΦΒΚ 1376, η. ΐ , άξζξν 6). Σν Νεπηαγσγείν, αιιά θαη γεληθφηεξα ην ζρνιείν, είλαη βαζηθφο θνξέαο θνηλσληθνπνίεζεο ηνπ παηδηνχ, κεηά ηελ νηθνγέλεηα θαη πξέπεη λα εμαζθαιίζεη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ νιφπιεπξε θαη ηζφξξνπε αλάπηπμή ηνπ. χκθσλα κε ην ΑΒΠΠ, βαζηθή επηδίσμε, είλαη ην πξφγξακκα ηνπ λεπηαγσγείνπ, λα πξνζαξκφδεηαη κε επειημία ζηηο αλάγθεο θαη ηδηαηηεξφηεηεο θάζε καζεηή, κέζα ζε έλα θαηάιιεια δηακνξθσκέλν πεξηβάιινλ, λα δίλεη εξεζίζκαηα γηα γλψζεηο θαη εκπεηξίεο. θνπφο είλαη νη καζεηέο λα απνθηήζνπλ ειεπζεξία έθθξαζεο, απηνπεπνίζεζε, απηνλνκία, δεκηνπξγηθφηεηα θαη θπξίσο λα αγαπήζνπλ ηε κάζεζε. Μέζα ζε έλα ηέηνην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, ηα παηδηά ζα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα εληαρζνχλ ζην θνηλσληθφ ζχλνιν θαη λα δήζνπλ δεκηνπξγηθά θαη επηπρηζκέλα ζηνλ θφζκν. Μέζα ζε απηφ ην πιαίζην, γίλεηαη θαλεξφ φηη ν ξφινο ηνπ/ ηεο Νεπηαγσγνχ, αιιά θαη θάζε εθπαηδεπηηθνχ, είλαη θαζνξηζηηθφο, εθφζνλ θαιείηαη λα κπήζεη ηα παηδηά ζε ζπλήζεηεο ηνπ εγγξάκκαηνπ πιεζπζκνχ ησλ δπηηθψλ θνηλσληψλ θαη πξνηξέπεη ζηε «δηα βίνπ κάζεζε». Με βάζε ην Αηαζεκαηηθφ Βληαίν Πιαίζην Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ θάηη ηέηνην επηηπγράλεηαη κε ηελ δηακφξθσζε ελφο ειθπζηηθνχ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο πνπ ζα παξαθηλεί ην παηδί λα ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, λα αληιεί επραξίζηεζε απφ απηή θαη λα επηιχεη απηφβνπια ηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη. πλνςίδνληαο, ε ζσζηή πξνζρνιηθή αγσγή έρεη ζαλ ζηφρν ηε δεκηνπξγία αθέξαησλ πξνζσπηθνηήησλ, απαιιαγκέλσλ απφ θφβνπο θαη αλαζηνιέο, πξνηθίδνληαο ηαπηφρξνλα ην παηδί κε απηνγλσζία, πεηζαξρεία, ζάξξνο θαη θξηηηθή ζθέςε. Σν λεπηαγσγείν, ζε απηά ηα 5 πξψηα ρξφληα ηνπ παηδηνχ, ζέηεη ηηο βάζεηο γηα ηελ επηηπρεκέλε πνξεία ηνπ, θαζψο πνιιά απφ ηα εξγαιεία ηεο κάζεζεο, φπσο ε ζπγθέληξσζε, ε κλήκε, ε κέζνδνη έξεπλαο, κπνξνχλ λα θαιιηεξγεζνχλ ζσζηά κε ηα θαηάιιεια εξεζίζκαηα. 13

14 1.2 Ζ Πιεξνθνξηθή ζην λεπηαγσγείν Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ν θνξεζκφο πνπ άξρηζε λα επέξρεηαη ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα πνιιψλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ (κεηαμχ απηψλ θαη ηεο ρψξαο καο) θαη ε θαλεξή πιένλ αλάγθε γηα αλαλέσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, νδήγεζαλ ζηελ ηδέα θαη ηελ πινπνίεζε ηεο έληαμεο ησλ ΣΠΒ ζηελ εθπαίδεπζε (Κφκεο & Μηθξφπνπινο, 2001). ηε ρψξα καο, ζηελ απφθαζε γηα πινπνίεζε απηήο ηεο κεγάιεο αιιαγήο ζπλεηέιεζαλ δχν θπξίσο παξάγνληεο: ε απμαλφκελε ρξήζε ησλ ΣΠΒ ζε αξθεηνχο ηνκείο ηεο θαζεκεξηλήο καο δσήο θαη ε αλάγθε λα ζπκβαδίδεη ην ζρνιείν κε ηηο θνηλσληθέο εμειίμεηο, θαη ε δηαπηζησκέλε θξίζε ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, πνπ νδεγεί ζηελ επηηαγή γηα ξηδηθέο αιιαγέο ζε απηφ. ηελ Βιιάδα κέρξη ην 1997 δελ ππήξμε θεληξηθφο ζρεδηαζκφο γηα ηελ εηζαγσγή ησλ ΣΠΒ ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Σν Τπνπξγείν Παηδείαο, ζε ζπλεξγαζία κε ην Παηδαγσγηθφ Ελζηηηνχην, ζρεδίαζε ην Βληαίν Πιαίζην Πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ Πιεξνθνξηθήο (ΒΠΠ, 1997) πνπ αθνξά ηελ έληαμε ησλ ΣΠΒ ζηελ εθπαίδεπζε γηα ην λεπηαγσγείν θαη γηα ηηο δπν πξψηεο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ. Δ Πιεξνθνξηθή, εληάζζεηαη ζε φιν ην εχξνο ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη ζην λεπηαγσγείν κφιηο ην 2001 κε ην Αηαζεκαηηθφ Βληαίν Πιαίζην Πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ (ΑΒΠΠ, 2003). πσο νξίδεη ην ΑΒΠΠ, ε εηζαγσγή ηεο πιεξνθνξηθήο ζην Νεπηαγσγείν θαη ην Αεκνηηθφ ζρνιείν ζηνρεχεη ζην λα «εμνηθεησζνχλ νη καζεηέο θαη νη καζήηξηεο κε ηηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ ππνινγηζηή θαη λα έξζνπλ ζε κία πξψηε επαθή κε δηάθνξεο ρξήζεηο ηνπ, σο επνπηηθνχ κέζνπ δηδαζθαιίαο, σο γλσζηηθνχ δηεξεπλεηηθνχ εξγαιείνπ θαη σο εξγαιείνπ επηθνηλσλίαο θαη αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ, ζην πιαίζην ησλ θαζεκεξηλψλ ζρνιηθψλ ηνπο δξαζηεξηνηήησλ, κε ηε ρξήζε θαηάιιεινπ ινγηζκηθνχ θαη ηδηαίηεξα αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο» (ΑΒΠΠ, 2003). Με άιια ιφγηα, νη καζεηέο ηνπ λεπηαγσγείνπ πξέπεη αθελφο λα γλσξίζνπλ ηηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ ππνινγηζηή (ν ππνινγηζηήο σο γλσζηηθφ αληηθείκελν) θαη αθεηέξνπ λα ηνλ ρξεζηκνπνηνχλ ζε δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο ζην θαζεκεξηλφ ζρνιηθφ ηνπο πξφγξακκα (ν ππνινγηζηήο σο εθπαηδεπηηθφ εξγαιείν θαη κέζν).1 Ώπφ ηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία θαη ην ΑΒΠΠ, καζαίλνπκε φηη ε ρξήζε ησλ ΣΠΒ ζηελ εθπαίδεπζε κπνξεί λα γίλεη κε 3 δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο: 1 Κφκεο Ε. ΐαζίιεο (2005), Ειζαγωγή ζηη Διδακηική ηης Πληροθορικής, Βθδφζεηο Κιεηδάξηζκνο, Ώζήλα

15 Χο απηφλνκν γλσζηηθφ αληηθείκελν, εληαγκέλν ζην Ώλαιπηηθφ Πξφγξακκα, ην νπνίν δηδάζθεηαη ζηηο δηάθνξεο βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο κε ηνλ ηξφπν πνπ ε θάζε ειηθία απαηηεί. Χο κέζν γλψζεο, έξεπλαο θαη κάζεζεο, φρη μερσξηζηφ, αιιά ζπλπθαζκέλν κε ηα ππφινηπα γλσζηηθά αληηθείκελα ηνπ Ώλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο. Χο ζηνηρείν ηεο γεληθήο θνπιηνχξαο θαη θνηλσληθφ θαηλφκελν (Κφκεο & Μηθξφπνπινο 2001, Μαθξάθεο & Κνληνγηαλλνπνχινπ 1995). Δ δεχηεξε απφ ηηο παξαπάλσ πξνζεγγίζεηο, ε νπνία ηα ηειεπηαία ρξφληα ζπλαληάηαη φιν θαη πην ζπρλά, απαηηεί κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα γηα αμηνιφγεζε, κηαο θαη νη δπζθνιίεο, πνπ παξνπζηάδεη, είλαη πξσηφγλσξεο γηα ηα δεδνκέλα ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο. ε απηή ηελ πξνζέγγηζε, ην είδνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ, αιιά θαη ε ζέζε πνπ ζα επηιεγεί γηα ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ Δ/Τ, είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθά δεηήκαηα. ε φηη αθνξά ηηο δξαζηεξηφηεηεο, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα ειέγμεη θαηά ην ζρεδηαζκφ ηνπο ηελ αλαπηπμηαθή θαηαιιειφηεηά ηνπο, ηνπο γεληθνχο θαη επηκέξνπο ζηφρνπο, ην πξνο εμέηαζε ζέκα, αιιά θαη ηηο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο ησλ λεπίσλ. Θα πξέπεη λα γίλεηαη ρξήζε ησλ πιηθψλ θαη ησλ ζελαξίσλ πνπ ην ινγηζκηθφ ρξεζηκνπνηεί εηδηθά ζηελ πεξίπησζε θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ θαζψο επίζεο θαη λα αθνινπζνχληαη ηα ρξνληθά πεξηζψξηα θαη ηα φξηα ζπλεξγαζίαο ή κε ησλ λεπίσλ, ηα νπνία ην ινγηζκηθφ ζέηεη. Σέινο, απαξαίηεηε θξίλεηαη θαη ε αμηνιφγεζε, ηφζν ζρεδηαζηηθά φζν θαη σο πξνο ηα απνηειέζκαηα, πνπ ε δξαζηεξηφηεηα επηθέξεη (Κφκεο, 2003). Έλα άιιν ζεκαληηθφ δήηεκα είλαη ε «γσληά» πνπ ζα ηνπνζεηεζεί ν ππνινγηζηήο. Ώπφ ηηο ππάξρνπζεο έξεπλεο, βιέπνπκε φηη επηβάιιεηαη ν ππνινγηζηήο λα βξίζθεηαη ζε ζεκείν ηέηνην, ψζηε λα ππάξρεη εχθνιε πξφζβαζε ησλ λεπίσλ ζε απηφλ, γηα ηε δηεμαγσγή πξνγξακκαηηζκέλσλ ή κε δξαζηεξηνηήησλ θαη ηελ εξγαζία ησλ λεπίσλ, ηφζν αηνκηθά, φζν θαη νκαδηθά. Ο ππνινγηζηήο πξέπεη λα απνηειεί κέξνο ηεο ηάμεο θαη ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, ψζηε ηα παηδηά λα αληηιεθζνχλ ηελ ζπκβνιή ηνπ ζηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε (Κφκεο, 2003). Με ηελ έληαμή βέβαηα ησλ ΣΠΒ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, άξρηζαλ ακθηζβεηήζεηο, πξνβιεκαηηζκνί θαη αλαδεηήζεηο. Οη ακθηζβεηήζεηο νδήγεζαλ ζε έξεπλεο πάλσ ζην ζέκα θαη ηα απνηειέζκαηα ήηαλ ελζαξξπληηθά. Παξαηεξήζεθε, πσο ν ππνινγηζηήο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί, σο θαηάιιειν γλσζηηθφ εξγαιείν θαη λα βνεζήζεη ηα λήπηα λα κάζνπλ, κέζα απφ ηελ εμεξεχλεζε πνπ πξνζθέξνπλ ηα ππνινγηζηηθά πεξηβάιινληα κάζεζεο. ΐέβαηα γηα λα εληαρζνχλ νη ππνινγηζηέο κε επηηπρία ζηελ εθπαίδεπζε, ππάξρνπλ νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο: α) ηα εξγαιεία θαη νη ηερλνινγίεο, β) ην θαηαξηηζκέλν αλζξψπηλν δπλακηθφ, γ) ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα θαη νη ζηξαηεγηθέο δηδαθηηθέο θαη ηέινο δ) ν θαηακεξηζκφο 15

16 εξγαζίαο θαη νη θνηλφηεηεο εθαξκνγήο ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ ζηελ πξάμε (Κφκεο, 2003). ιεο απηέο νη παξάκεηξνη θαζηζηνχλ δχζθνιε ηελ εηζαγσγή θαη έληαμε ησλ ΣΠΒ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Βίλαη πιένλ επξέσο παξαδερηφ, φηη νη ΣΠΒ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, κπνξνχλ λα ζπληειέζνπλ κε νπζηαζηηθφ ηξφπν ζηελ ππνζηήξημε ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο θαη ζηελ ελίζρπζε ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο (Ράπηεο& Ράπηε, 2003). Παξφια απηά, ιίγα ζρνιεία ζήκεξα αμηνπνηνχλ επαξθψο φιεο ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο. Ώπηφ ζπκβαίλεη είηε ιφγσ έιιεηςεο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο ή επαξθνχο αλαβάζκηζεο, είηε ιφγσ ειιηπνχο θαηάξηηζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ιαλζαζκέλεο ρξήζεο ηνπ ππνινγηζηή ζηελ ηάμε, έιιεηςε πνηνηηθνχ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, αλππαξμία ζαθνχο ζεζκηθνχ πιαηζίνπ θαη ηέινο ν ραξαθηήξαο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο ηνπ ζρνιείνπ πνπ εκθαλίδεη παξαδνζηαθά ραξαθηεξηζηηθά (π.ρ. αθακςία, θαηαθεξκαηηζκφο ηεο γλψζεο, ζπγθεληξσηηζκφο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο θαη αδπλακία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα αλαπηχμεη πξσηνβνπιίεο θ.ά). 16

17 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ν : ΟΗ ΣΠΔ ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ 2.1 Ζ έληαμε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία βάζεη ησλ ςπρνπαηδαγσγηθώλ ζεσξηώλ Οη ηξφπνη πνπ εηζάγνπκε θαη εληάζζνπκε ηηο ΣΠΒ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, αιιά θαη νη θαηεγνξίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ πξέπεη λα εμεηαζηνχλ, βάζεη ησλ ςπρνινγηθψλ ζεσξηψλ πνπ ππάξρνπλ. Δ αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ θαη ε ζέζε ησλ ΣΠΒ ζηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε, βαζίζηεθε ζε ηξεηο ςπρνινγηθέο ζεσξίεο: 1) ην ζπκπεξηθνξηζκφ, 2) ηνλ επνηθνδνκηζκφ θαη 3) ηηο θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ή ηζηνξηθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο. Ώπηέο νη ηξεηο ζεσξίεο θαζνξίδνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο, αιιά θαη ηελ πξαθηηθή ησλ εθπαηδεπηηθψλ, πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ΣΠΒ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Οη ζπκπεξηθνξηζηηθέο πξνζεγγίζεηο εζηηάδνπλ ζην λα πξνζθέξνπλ πιεξνθνξίεο θαη λα ηξνπνπνηήζνπλ αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξέο. Ώπηφ πνπ πξνέρεη ζε απηή ηελ πξνζέγγηζε είλαη λα νξίδνληαη μεθάζαξα νη δηδαθηηθνί ζηφρνη, θαζψο θαη λα αμηνινγνχληαη νη καζεηέο πάλσ ζε απηνχο. ηα πιαίζηα απηήο ηεο πξνζέγγηζεο δεκηνπξγνχληαη ηα ινγηζκηθά «θιεηζηνχ ηχπνπ», ηα νπνία δίλνπλ έκθαζε ζηελ παξνρή «έηνηκεο» γλψζεο θαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ καζεηή πάλσ ζε απηή. Δ αμηνιφγεζε ησλ γλψζεσλ γίλεηαη, κέζσ δξαζηεξηνηήησλ εμάζθεζεο θαη πξαθηηθήο (Κφκεο, 2004). Πξσηεχνλ ξφιν παίδεη ν εθπαηδεπηηθφο (πνπ ππνθαζίζηαηαη πιήξσο ή ελ κέξεη απφ ην ίδην ην ινγηζκηθφ), ελψ δεπηεξεχνλ ξφιν έρεη ην παηδί, πνπ ζεσξείηαη «άγξαθνο πίλαθαο» θαη φιεο ηηο γλψζεηο ηνπ ηηο παίξλεη απφ ην ζρνιείν. Ώληίζεηα, νη νηθνδνκηζηηθέο πξνζεγγίζεηο ππνζηεξίδνπλ φηη ηα παηδηά πξηλ πάλε ζρνιείν δηαζέηνπλ θάπνηεο γλψζεηο (άηππεο γλψζεηο) θαη πάλσ ζε απηέο, κε ηελ βνήζεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ, πξέπεη λα νηθνδνκήζνπλ ηηο λέεο (ηππηθέο γλψζεηο). Δ καζεζηαθή δηαδηθαζία πξέπεη λα ιάβεη ππφςε ηεο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν καζαίλνπλ ηα παηδηά θαη ηα ίδηα λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηελ νηθνδφκεζε ησλ γλψζεψλ ηνπο. Ο ξφινο ησλ δαζθάισλ είλαη λα βνεζήζνπλ ηα παηδηά λα νηθνδνκήζνπλ λέεο γλψζεηο πάλσ ζηηο ήδε ππάξρνπζεο. Σα εθπαηδεπηηθά ινγηζκηθά πνπ αλαπηχζζνληαη ζηα πιαίζηα απηήο ηεο ζεσξίαο είλαη «αλνηρηνχ ηχπνπ». Σέηνηνπ ηχπνπ ινγηζκηθά έρνπλ ηε κνξθή ζπζηεκάησλ πξνζνκνίσζεο ή κηθξφθνζκσλ θαη πξνζθέξνπλ έλα πινχζην πεξηβάιινλ αιιειεπίδξαζεο θαη ρεηξηζκνχ αληηθεηκέλσλ θαη ελλνηψλ (Κφκεο, 2004). Ώπηφ ην πεξηβάιινλ πξέπεη λα επηηξέπεη ηε δηεξεχλεζε, λα ππνζηεξίδεη ηελ θαηάθηεζε ησλ γλψζεσλ κέζσ ηεο 17

18 πξνζνκνίσζεο πξαγκαηηθψλ πξνβιεκάησλ θαη θαηαζηάζεσλ θαη ηέινο λα ππνζηεξίδεη ηελ έθθξαζε θαη ηε ζχλδεζε ησλ γλψζεσλ. Ο Papert, βαζηδφκελνο ζηηο ζεσξίεο ηνπ Piaget, έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζην ζρεδηαζκφ επνηθνδνκεζηηθψλ καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ κε ππνινγηζηέο. Πίζηεπε, φπσο θαη ν Piaget, φηη ε κάζεζε είλαη πξντφλ ηεο νηθνδφκεζεο θαη αλαδφκεζεο ηεο γλψζεο απφ ην παηδί. ΐέβαηα ν Papert ππνζηήξημε φηη ε κάζεζε είλαη απνηειεζκαηηθή, φηαλ γίλεηαη ζηα πιαίζηα κηαο πινχζηαο δξαζηεξηφηεηαο, θαηά ηελ νπνία ην παηδί θηηάρλεη θάηη πνπ έρεη λφεκα γηα εθείλν. Σέινο, ππάξρεη ε θνηλσληθνπνιηηηζκηθή ζεσξία πνπ αζθεί έληνλε θξηηηθή ζηηο επνηθνδνκηζηηθέο πξνζεγγίζεηο. ΐαζηθνί εθπξφζσπνη ηεο ζεσξίαο απηήο είλαη ν Bruner θαη ν Vygotsky. Οη ππνζηεξηθηέο ηεο, βαζηδφκελνη ζηηο ζεσξίεο ησλ εθπξνζψπσλ ηεο, πηνζεηνχλ ηελ άπνςε φηη ε κάζεζε είλαη πξντφλ νηθνδφκεζεο θαη αλαδφκεζεο ησλ γλψζεσλ, αιιά δελ κπνξεί λα εηδσζεί έμσ απφ ην ηζηνξηθφ θαη πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν δηαδξακαηίδεηαη. Κάησ απφ ην πξίζκα απηήο ηεο ζεσξίαο ηα εθπαηδεπηηθά ινγηζκηθά ζρεδηάδνληαη, ψζηε λα εληζρχνπλ ηελ επηθνηλσλία, ηελ αιιειεπίδξαζε θαη ηελ ζπλεξγαζία αλάκεζα ζε εθπαηδεπηηθνχο θαη καζεηέο ή ζηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο. Δ θαιχηεξε επηινγή ζεσξίαο γηα ην ζρεδηαζκφ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, ππνζηεξίδεη ν Harel, είλαη ν ζπλδπαζκφο ηεο ζεσξίαο ηνπ Piaget κε απηή ηνπ Vygotsky, δειαδή ν ζπλδπαζκφο επνηθνδνκεζηηθψλ θαη θνηλσληθνπνιηηηζκηθψλ απφςεσλ γηα ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Ώπνηέιεζκα απηνχ ηνπ ζπλδπαζκνχ είλαη έλα πεξηβάιινλ πνπ δίλεη δπλαηφηεηα, ηφζν γηα αηνκηθή νηθνδφκεζε, φζν θαη γηα ζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, αιιά θαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ρξήζε ηεο γιψζζαο ζηα πιαίζηα ηεο θνηλσληθν-πνιηηηζκηθήο αιιειεπίδξαζεο. Πνιιέο έξεπλεο έδεημαλ, φηη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε έρεη θαιχηεξα απνηειέζκαηα απφ ηελ αηνκηθή κάζεζε. Σα παηδηά κπνξνχλ λα εθθξάδνπλ ειεχζεξα ηηο απφςεηο ηνπο ζηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο θαη έηζη λα νδεγεζνχλ ζε πεξαηηέξσ επεμεξγαζία ησλ αξρηθψλ ηδεψλ ηνπο. Βπίζεο απηνχ ηνπ είδνπο ε κάζεζε, επηηξέπεη θνηλσληθν-γλσζηηθέο ζπγθξνχζεηο, κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία λέαο γλψζεο. Κάπνηεο έξεπλεο φκσο, δείρλνπλ, φηη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζηελ πξνζρνιηθή ειηθία δελ είλαη ηφζν απνηειεζκαηηθή. Άιιεο έξεπλεο αληηθξνχνπλ θαη δείρλνπλ, φηη ηα παηδηά ζε απηή αθξηβψο ηελ ειηθία ελδηαθέξνληαη γηα ηνπο γχξσ ηνπο, κε απνηέιεζκα ε ζπλεξγαζία κε άιια άηνκα λα είλαη επεξγεηηθή γη απηά. Ο ππνινγηζηήο κπνξεί λα πξνσζήζεη ηελ ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζε νκάδεο παηδηψλ πξνζρνιηθήο θαη πξψηεο ζρνιηθήο ειηθίαο, αθνχ είλαη έλα εξγαιείν πνπ ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξίμεη ηελ «θνηλνηηθή θχζε» ηεο εθπαίδεπζεο. Άιινη εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ, φηη ε «ζεσξία ηεο δξαζηεξηφηεηαο» είλαη θαηάιιειε γηα ην ζρεδηαζκφ «επνηθνδνκεζηηθψλ 18

19 πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο». Αίλεη ηδηαίηεξν βάξνο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο, ζηνπο ζθνπνχο, ζηα αληηθείκελα θαη ζηα απνηειέζκαηά ηνπο, θαζψο θαη ζηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη άλζξσπνη θαη ζηηο κεηαμχ ηνπο θνηλσληθέο ζρέζεηο. 19

20 2.2 Πιαίζην νξηζκνύ ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ινγηζκηθνύ Χο εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ (ή αιιηψο πιεξνθνξηθφ ή ππνινγηζηηθφ πεξηβάιινλ δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο) ζεσξνχκε ηηο εθαξκνγέο πιηθνχ θαη ινγηζκηθνχ, πνπ δεκηνπξγνχληαη, γηα λα ππνζηεξίμνπλ θαη λα εληζρχζνπλ ππνινγηζηηθά ηε δηδαζθαιία (εθπαηδεπηηθφο) θαη ηε κάζεζε (καζεηήο). Οη εθαξκνγέο απηέο ρσξίδνληαη ζε δπν κεγάιεο θαηεγνξίεο 2 : α)εηδηθφ ινγηζκηθφ, κε ζαθή καζεζηαθφ θαη δηδαθηηθφ ζθνπφ, ζε κνξθή CD-ROM, δηθηπαθνχ ηφπνπ, εθαξκνγψλ ξνκπνηηθήο, θιπ β)ινγηζκηθφ γεληθήο ρξήζεο, π.ρ. θεηκελνγξάθνο, βάζεηο δεδνκέλσλ, θιπ. πνπ ρξεζηκνπνηείηαη σο γλσζηηθφ εξγαιείν (cognitive tool). Σα ππνινγηζηηθά πεξηβάιινληα κάζεζεο, θάπνηεο θνξέο, δίλνπλ έκθαζε ζηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηε ζρνιηθή γλψζε, βειηηψλνληαο ηελ πνηφηεηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, ζε απηή ηελ πεξίπησζε κηιάκε γηα Τπνινγηζηηθή Τπνζηήξημε ηεο δηδαζθαιίαο. Ώπηά ηα ζπζηήκαηα ζηφρν έρνπλ λα βνεζήζνπλ ην παηδί, κέζα απφ ηε ρξήζε ινγηζκηθψλ, λα πξνζεγγίζεη θαη λα νηθνδνκήζεη ηνπο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο, πνπ έρεη νξίζεη ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα. Ώλάινγα κε ην γλσζηηθφ αληηθείκελν απηέο νη εθαξκνγέο ησλ ΣΠΒ ζρεδηάδνληαη, γηα λα ππνζηεξίμνπλ ηελ δηδαθηηθή παξέκβαζε θαη απνηεινχλ έλα ζχγρξνλν επνπηηθφ κέζν. Άιινηε, ηα πιεξνθνξηθά πεξηβάιινληα εζηηάδνπλ, ζηνλ ηξφπν πνπ ηα παηδηά νηθνδνκνχλ ηηο γλψζεηο, ηφηε αλαθεξφκαζηε ζηελ Τπνινγηζηηθή Τπνζηήξημε ηεο Μάζεζεο. Με άιια ιφγηα, ζηφρνο είλαη ε ελίζρπζε ηνπ καζεηή γηα ηελ θαηάθηεζε δεμηνηήησλ πςεινχ επηπέδνπ, ψζηε λα αληεπεμέιζεη ζηηο δηαξθψο απμαλφκελεο απαηηήζεηο θαη αιιαγέο ηνπ ζχγρξνλνπ θφζκνπ. Γηα ην ιφγν απηφ, ν ππνινγηζηήο ζεσξείηαη «εξγαιείν πνπ ελ δπλάκεη επεθηείλεη ή/ θαη εληζρχεη ηηο γλσζηηθέο δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ γη απηφ νλνκάδεηαη γλσζηηθφ εξγαιείν (cognitive tool)» 3. 2 Κφκεο Ε. ΐαζίιεο. Παιδαγωγικές Δραζηηριόηηηες με (και για) Υπολογιζηές ζηην Προζτολική και ηην Πρώηη Στολική ηλικία. Παλεπηζηεκηαθέο εκεηψζεηο, Πάηξα, Εαλνπάξηνο ΐαζίιεο Ε. Κφκεο, Ειζαγωγή ζηις εκπαιδεσηικές εθαρμογές ηων Τετνολογιών ηης Πληροθορίας και ηων Επικοινωνιών, Βθδφζεηο Νέσλ Σερλνινγηψλ, Ώζήλα

21 2.3 Καηεγνξηνπνίεζε εθπαηδεπηηθνύ ινγηζκηθνύ Αελ πθίζηαηαη κηα θαη κφλε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ, αλάινγα κε ηα θξηηήξηα πνπ ηίζεληαη θάζε θνξά έηζη ηαμηλνκνχληαη θαη ηα ινγηζκηθά. ηελ ελφηεηα απηή γίλεηαη πξνζπάζεηα λα θαηεγνξηνπνηεζεί ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ σο πξνο δχν θχξηνπο άμνλεο. Ο πξψηνο άμνλαο αθνξά ηελ ρξνλνινγηθή πεξίνδν θαη ηηο ηερλνινγηθέο πιαηθφξκεο πάλσ ζηηο νπνίεο αλαπηχζζεηαη ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ. Ο δεχηεξνο αθνξά ηελ δηδαθηηθή πξνζέγγηζε πνπ αθνινπζεί ή επλνεί θαζψο θαη ηηο παηδαγσγηθέο ζεσξίεο θαη ηηο ζεσξίεο κάζεζεο πάλσ ζηηο νπνίεο ζηεξίδεηαη (ξεηά ή άξξεηα) Καηεγνξηνπνίεζε κε βάζε ηε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε θαη ηηο ζεσξίεο κάζεζεο Μηα πξψηε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ είλαη βάζε ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο (δαζθαινθεληξηθή ή γλσζηνθεληξηθή, καζεηνθεληξηθή θαη αιιειεπηδξαζηηθή ζπλεξγαηηθή). Με βάζε ηε δηδαθηηθή ζρεδίαζε ηα εθπαηδεπηηθά ππνινγηζηηθά πεξηβάιινληα κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: α) ζε ζπζηήκαηα θαζνδεγνχκελεο απφ ηνλ ππνινγηζηή δηδαζθαιίαο (ζπζηήκαηα εμάζθεζεο θαη πξαθηηθήο) θαη ζπζηήκαηα θαζνδήγεζεο ή επίιπζεο πξνβιεκάησλ, β) ζε πεξηβάιινληα κάζεζεο φπνπ ην παηδί καζαίλεη κέζσ «θαζνδεγνχκελεο αλαθάιπςεο θαη δηεξεχλεζεο», ζπλήζσο ινγηζκηθά αλνηρηνχ ηχπνπ, γ) ζε πεξηβάιινληα αλαδήηεζεο πιεξνθνξίαο, επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο, ζπλήζσο ινγηζκηθά γεληθήο ρξήζεο θαη εθαξκνγέο δηαδηθηχνπ. ε άκεζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε θαηεγνξηνπνίεζε θαη ζε ζπλάξηεζε κε ηηο ζεσξίεο κάζεζεο, κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηξεηο κεγάιεο ελφηεηεο εθπαηδεπηηθψλ εθαξκνγψλ ησλ ΣΠΒ. ε θάζε κηα θαηεγνξία πεξηιακβάλνληαη θαη αξθεηέο ππνθαηεγνξίεο 4 : α) πζηήκαηα θαζνδεγνχκελεο απφ ηνλ ππνινγηζηή δηδαζθαιίαο, πνπ αθνινπζνχλ ηηο αξρέο ησλ ζπκπεξηθνξηζηηθψλ ζεσξηψλ κάζεζεο. Καηεγνξίεο ζπζηεκάησλ θαζνδήγεζεο θαη δηδαζθαιίαο είλαη: Βμάζθεζεο θαη Πξαθηηθήο πζηήκαηα θαζνδήγεζεο (Tutorials) 4 ΐαζίιεο Ε. Κφκεο, Ειζαγωγή ζηις εκπαιδεσηικές εθαρμογές ηων Τετνολογιών ηης Πληροθορίας και ηων Επικοινωνιών, Βθδφζεηο Νέσλ Σερλνινγηψλ, Ώζήλα

22 Βθπαηδεπηηθά παηγλίδηα Αηαινγηθέο ηζηνξίεο πνιπκέζσλ Έκπεηξα δηδαθηηθά ζπζηήκαηα β) Πεξηβάιινληα φπνπ ην παηδί καζαίλεη κέζσ «θαζνδεγνχκελεο αλαθάιπςεο θαη δηεξεχλεζεο», πνπ αθνινπζνχλ επνηθνδνκηζηηθέο ζεσξίεο. Καηεγνξίεο ζπζηεκάησλ πνπ αθνινπζνχλ απηή ηελ θαηεγνξία είλαη: Βθαξκνγέο Τπεξκέζσλ Βθαξκνγέο Βηθνληθήο Πξαγκαηηθφηεηαο Βθαξκνγέο Πξνζνκνηψζεσλ πζηήκαηα Μνληεινπνίεζεο Βθπαηδεπηηθή Ρνκπνηηθή Πξνγξακκαηηζηηθά Πεξηβάιινληα (Logo) Βξγαζηήξηα βαζηζκέλα ζε ππνινγηζηή Ώλνηθηά εξγαιεία (εθαξκνγέο γξαθείνπ, θιπ) Βξγαιεία ζπλεξγαζίαο θαη επηθνηλσλίαο Βθαξκνγέο κέζσ Αηαδηθηχνπ Μηθξφθνζκνη Φεθηαθέο εγθπθινπαίδεηεο - ιεμηθά πζηήκαηα ζχλδεζεο κε ην πεξηβάιινλ γ) Πεξηβάιινληα αλαδήηεζεο πιεξνθνξίαο, επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο, πνπ αθνινπζνχλ ηα πξφηππα ησλ επνηθνδνκηζηηθψλ θαη θνηλσληθνπνιηηηζκηθψλ ζεσξηψλ κάζεζεο. ε απηή ηελ θαηεγνξία θαη ζχκθσλα κε ηηο θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο πεξηιακβάλνληαη νη εμήο θαηεγνξίεο ζπζηεκάησλ: Φεθηαθέο εγθπθινπαίδεηεο - ιεμηθά Ώλνηθηά εξγαιεία (εθαξκνγέο γξαθείνπ, θιπ) Βξγαιεία ζπλεξγαζίαο θαη επηθνηλσλίαο Βθαξκνγέο κέζσ Αηαδηθηχνπ Μηθξφθνζκνη Καηεγνξηνπνίεζε κε βάζε ηηο ηερλνινγίεο αλάπηπμεο θαη ηα παηδαγσγηθά ξεύκαηα ρξήζεο Μηα ηξίηε θαηεγνξηνπνίεζε γίλεηαη κε βάζε ηα παηδαγσγηθά ξεχκαηα. Δ θαηεγνξηνπνίεζε απηή, είρε πξνηαζεί ην 1980 απφ ηνλ Taylor (Taylor, 1980) θαη πεξηέρεη ηξεηο θαηεγνξίεο: α) ν ππνινγηζηήο σο δάζθαινο: δηδαζθαιία κέζσ ππνινγηζηή. Σα ζπζηήκαηα απηήο ηεο θαηεγνξίαο, απνδέρνληαη ηελ ηδέα κεηάδνζεο ηεο γλψζεο θαη αθνινπζνχλ ηε ζεσξία ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ, β) ν ππνινγηζηήο σο εξγαιείν: ν ππνινγηζηήο σο εξγαιείν κάζεζεο. ΐαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ απηψλ ησλ ζπζηεκάησλ είλαη φηη πξνάγνπλ αλνηρηνχ ηχπνπ δξαζηεξηφηεηεο. Πεξηιακβάλνπλ «ηα επνηθνδνκεζηηθνχ ηχπνπ ινγηζκηθά (π.ρ. ζπζηήκαηα κάζεζεο κέζσ 22

23 δηεξεχλεζεο) πνπ ζρεηίδνληαη κε ζπγθεθξηκέλα γλσζηηθά αληηθείκελα ή κε εγθάξζηεο δεμηφηεηεο πςεινχ επηπέδνπ (π.ρ. ινγηζκηθά κνληεινπνίεζεο) θαη ηα ινγηζκηθά γεληθήο ρξήζεο (π.ρ. θεηκελνγξάθνο, ινγηζηηθφ θχιιν, βάζε δεδνκέλσλ, θιπ.)5», γ) ν ππνινγηζηήο σο καζεηήο: πξνγξακκαηηζκφο ππνινγηζηή. Ώπηή ε θαηεγνξία, πνπ θπξηάξρεζε ζηηο δεθαεηίεο 1970 θαη 1980, έρεη λα θάλεη κε ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηνπ ππνινγηζηή απφ ηνπο καζεηέο. Δ αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ κε ηηο ΣΠΒ δελ θαζνξίζηεθε κφλν απφ ηηο ςπρνπαηδαγσγηθέο ζεσξίεο, αιιά θαη απφ ηελ ηερλνινγηθή πξφνδν, ηφζν ζηελ ηερλνινγία ησλ ινγηζκηθψλ φζν θαη ζε απηή ησλ πιηθψλ. Σηο δεθαεηίεο ηνπ 1960 θαη 1970, ήηαλ ηδηαηηέξσο δαπαλεξή ε αλάπηπμε πξνγξακκάησλ γηα ππνινγηζηέο θαη αδχλαηε ε δηαρείξηζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ δελ ήηαλ ζε κνξθή αξηζκψλ ή θεηκέλσλ. Σν 1980 ήηαλ ζεακαηηθή ε αλάπηπμε ησλ ηερλνινγηψλ θαη ε δεκηνπξγία εθαξκνγψλ θηιηθψλ γηα ην ρξήζηε. Σν 1990 εκθαλίδεηαη ην δηαδίθηπν, πνπ ηαπηφρξνλα κε ηελ ηεξάζηηα αλάπηπμε ησλ ηειεπηθνηλσληψλ, νδήγεζαλ ζηελ δεκηνπξγία θαη εμάπισζε ησλ ζπζηεκάησλ ζπλεξγαζίαο θαη ηεο εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο κε ηε ρξήζε ππνινγηζηψλ. Οη παξαπάλσ ιφγνη νδεγνχλ ζε κηα αθφκε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ, πνπ θαίλεηαη ζην ζρήκα 1 6 : α) σο πξνο ην ρξφλν πνπ πέξαζε θαη ην πψο εμειίρζεθε ε ηερλνινγία ηνπ πιηθνχ θαη ηνπ ινγηζκηθνχ ησλ ππνινγηζηψλ, πνπ επεξεάδεη θαη θαηεπζχλεη ηε ζρεδίαζε εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ β) σο πξνο ηα παηδαγσγηθά ξεχκαηα θαη ηελ εμάξηεζή ηνπο απφ ηελ ηερλνινγηθή αλάπηπμε, αιιά θαη ηελ ρξνλνινγηθή ηαπηφρξνλε χπαξμε δηαθνξεηηθψλ παηδαγσγηθψλ ξεπκάησλ ρξήζεο. ρήκα 1 5 ΐαζίιεο Ε. Κφκεο, Ειζαγωγή ζηις εκπαιδεσηικές εθαρμογές ηων Τετνολογιών ηης Πληροθορίας και ηων Επικοινωνιών, Βθδφζεηο Νέσλ Σερλνινγηψλ, Ώζήλα Κφκεο, ΐ., Αεκεηξαθνπνχινπ, Ώ., Ράπηεο, Ώ., (2002). Οη ζέζεηο ηεο ΒΣΠΒ γηα ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ. 3 ο Πανελλήνιο Σσνέδριο με Διεθνή Σσμμεηοτή «Οι ηετνολογίες ηης Πληροθορίας και ηης Επικοινωνίας ζηην Εκπαίδεσζη», ΒΣΠΒ- Παλεπηζηήκην Ώηγαίνπ, Ρφδνο, επηέκβξηνο

24 2.4 ρεδηαζκόο θαη αμηνιόγεζε εθπαηδεπηηθνύ ινγηζκηθνύ Καηά ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ε θξηζηκφηεξε απφθαζε, πνπ έλαο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα πάξεη, είλαη απηή ηεο επηινγήο θαηάιιεινπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ. Ώπφ ηε ζηηγκή, πνπ γίλεηαη ρξήζε εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, έλαο ππνινγηζηήο παχεη λα είλαη κφλν κηα ζπζθεπή. Δ ρξήζε ελφο ππνινγηζηή θαζνξίδεηαη απφ ηελ αλαπηπμηαθή θαηαιιειφηεηα ηνπ ινγηζκηθνχ, πνπ επηιέγεηαη. Δ ζρεδίαζε, αιιά θαη ε αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ, είλαη έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά βήκαηα, πνπ πξέπεη λα γίλνπλ, πξηλ ν εθπαηδεπηηθφο εηζάγεη ην ινγηζκηθφ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Σα ηειεπηαία ρξφληα, ε αλάπηπμε ησλ ΣΠΒ θαη ε κείσζε ηνπ θφζηνπο απφθηεζεο Δ/Τ θαη ινγηζκηθνχ, έθεξαλ ηελ αχμεζε παξαγσγήο ινγηζκηθψλ, εθπαηδεπηηθψλ ή κε. Οη δπλαηφηεηεο ησλ λέσλ εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ ηα έθαλαλ πην πξνζηηά ζε παηδηά κηθξψλ ειηθηψλ (π.ρ. ε ερεηηθή ππνζηήξημε ησλ ινγηζκηθψλ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα ηα ρξεζηκνπνηνχλ παηδηά πνπ δελ έρνπλ αθφκα ηε δπλαηφηεηα λα δηαβάδνπλ). Βπίζεο, ε εκθάληζε ησλ CD-ROM επέηξεςε ηελ πνηνηηθή βειηίσζε ησλ ινγηζκηθψλ κε ηελ εηζαγσγή video θαη ήρνπ, αιιά θαη θαιχηεξσλ γξαθηθψλ. Γηα ην ζρεδηαζκφ φκσο ελφο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, πξέπεη λα εξεπλεζνχλ πνιινί παξάγνληεο, έλαο απφ ηνπο θχξηνπο παξάγνληεο είλαη νη αλάγθεο ησλ παηδηψλ ηεο ειηθίαο ζηελ νπνία απεπζχλεηαη, φπσο έρεη θαηαγξαθεί απφ έξεπλεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ λεπίσλ είλαη π.ρ. ε αλάγθε γηα θίλεζε κέζα ζην ρψξν, άξα έλα ινγηζκηθφ πνπ απεπζχλεηαη ζε απηά δε ζα πξέπεη λα ηα θξαηήζεη πνιιέο ψξεο αθίλεηα. Ο ζρεδηαζκφο θαη ε αλάπηπμε «ζσζηψλ» εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ απαηηεί, φρη απινχο πξνγξακκαηηζηέο, αιιά αλζξψπνπο ελεκεξσκέλνπο γηα θάζε εμέιημε ζηηο ςπρνπαηδαγσγηθέο ζεσξίεο, πνπ λα γλσξίδνπλ ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ηα παηδηά καζαίλνπλ, αιιά θαη ην πψο ζα πξέπεη απηά λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηνλ Δ/Τ, γηα λα κάζνπλ θαη λα αμηνπνηήζνπλ ηηο ήδε ππάξρνπζεο εκπεηξίεο ηνπο. Γηα ην ιφγν απηφ, ν επηηπρήο ζρεδηαζκφο ππνινγηζηηθνχ πεξηβάιινληνο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο πξνυπνζέηεη, εθηφο ησλ άιισλ, θαη ηε ζπλερή ζπλεξγαζία εθπαηδεπηηθψλ παηδηψλ θαη πξνγξακκαηηζηψλ. Τπάξρνπλ σζηφζν θαη πνιιέο αθφκα αξρέο, πνπ πξέπεη λα αθνινπζνχληαη ζηελ αλάπηπμε εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ γηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο. Καηαξρήλ, νη δξαζηεξηφηεηεο ηηο νπνίεο ην παηδί ζα θαιείηαη λα πξαγκαηνπνηήζεη, επηβάιιεηαη λα είλαη πεξηνξηζκέλεο δηάξθεηαο θαη λα ρξεζηκνπνηνχλ φκνξθα θαη θαηάιιεια ειηθηαθά θαη πνηνηηθά γξαθηθά, ήρνπο, πνιπκέζα θιπ. Ώθφκε, ζα πξέπεη λα νδεγεί ην παηδί ζηε γλψζε, παξάιιεια φκσο λα ην ςπραγσγεί, αθνχ ζηελ 24

25 ειηθία ησλ 4 6 εηψλ ηα παηδηά δπζθνιεχνληαη λα αζρνιεζνχλ κε νηηδήπνηε, αλ απηφ δελ παξνπζηάδεηαη κε παηγληψδε κνξθή. Έλα άιιν ζεκείν πνπ πξέπεη λα κειεηεζεί, είλαη ε δεκηνπξγία κηαο «ζσζηήο» δηεπηθάλεηαο εξγαζίαο γηα ην ινγηζκηθφ. Σα ρξψκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε απηή, δελ πξέπεη λα απνζπνχλ ην παηδί απφ ην ζηφρν ηνπ. Δ ηδηαηηεξφηεηα επίζεο ηνπ παηδηνχ λα κελ είλαη αλαγλψζηεο επηηάζζεη ηα εξγαιεία ηνπ ινγηζκηθνχ λα αλαπαξηζηψληαη κε εηθνλίδηα πνπ ην παηδί λα κπνξεί λα θαηαλνήζεη, θαζψο επίζεο θαη λα ζπλνδεχνληαη απφ ζαθείο ερνγξαθεκέλεο νδεγίεο. Σέινο, έλα επηηπρεκέλν εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ γηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο πξέπεη ζαθψο λα εθκεηαιιεχεηαη ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ παξνξκεηηθφηεηα ησλ λεπίσλ θαη λα πξνσζεί ηε δηεξεπλεηηθή θαη ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε. Ώπφ ηελ ππεξβνιηθή παξαγσγή εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ δεκηνπξγήζεθε ε αλάγθε αμηνιφγεζήο ηνπο, είηε απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο είηε απφ ηνπο γνλείο ησλ παηδηψλ ρξεζηψλ, κε πξσηαξρηθφ ζθνπφ ηελ εχξεζε ησλ αμηφινγσλ ππνινγηζηηθψλ πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο θαη ηελ απφξξηςε ησλ αθαηάιιεισλ γηα ρξήζε απφ παηδηά. Δ αμηνιφγεζε ησλ ππνςεθίσλ πξνο ρξήζε εθπαηδεπηηθψλ ινγηζκηθψλ πξέπεη λα γίλεηαη, σο πξνο ηελ Φπρνπαηδαγσγηθή ζεσξία πνπ αθνινπζνχλ, αιιά θαη σο πξνο ηελ επθνιία ρξήζεο ηνπο. Καηάιιεια ινγηζκηθά ζεσξνχληαη ζχκθσλα κε έξεπλεο (Haughland & Shade 1990, David & Shade 1994, NAEUC Position Statement 1996) απηά πνπ: Βίλαη αλνηρηνχ ηχπνπ, πξνσζνχλ ηελ ελεξγφ κάζεζε θαη δηεπθνιχλνπλ ηε ιήςε απνθάζεσλ απφ ηνπο ρξήζηεο. Αελ είλαη θιεηζηνχ ηχπνπ θαη δελ αμηνινγνχλ ην ρξήζηε βάζεη εξσηήζεσλ πνιιαπιήο επηινγήο. Βλζαξξχλνπλ ηα παηδηά θαη ηα δηεπθνιχλνπλ ζηε δηεξεχλεζή ηνπο (ησλ ινγηζκηθψλ). Βίλαη αλαπηπμηαθά θαηάιιεια, δειαδή ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο ηη ην παηδί γλσξίδεη θαη ηη φρη. Υξεζηκνπνηνχλ κνληέια απφ ηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν. Κξαηάλε ακείσην ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ θαη ηα ελζαξξχλνπλ λα εθθξαζηνχλ. Έρνπλ ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά ηέηνηα, ψζηε ην παηδί αξέζθεηαη ζην λα αζρνιείηαη κε ηα ινγηζκηθά απηά. Υξεζηκνπνηνχλ δειαδή φκνξθα γξαθηθά, πξαγκαηηθνχο ήρνπο, βίληεν θαη ηαπηφρξνλα εκπιέθνπλ πνιιέο αηζζήζεηο. Έρνπλ γξήγνξε αλάδξαζε, απαληνχλ δειαδή ζε ζσζηφ ρξφλν ζηηο ελέξγεηεο πνπ θάλεη ην παηδί. 25

26 Έρνπλ ζαθείο νδεγίεο, δελ απαηηνχλ ηελ θαζνδήγεζε ηνπ παηδηνχ απφ ην γνληφ ή ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη είλαη γεληθά εχρξεζηα. Ώπφ ηα παξαπάλσ, θαηαιιειφηεξα εθπαηδεπηηθά ινγηζκηθά θξίλνληαη ηα ινγηζκηθά επίιπζεο πξνβιεκάησλ, αλάπηπμεο ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο (π.ρ. ελλνηνινγηθήο ραξηνγξάθεζεο) θαη ηα ζπζηήκαηα ξνκπνηηθήο. 26

27 2.5 Δθπαηδεπηηθέο εθαξκνγέο κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ ΐάζε γηα ηε δεκηνπξγία ησλ πεξηζζνηέξσλ δξαζηεξηνηήησλ, πνπ έρνπλ σο ηψξα ζρεδηαζηεί θαη ζπλαληψληαη ζηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία, είλαη ε ζπκπεξηθνξηζηηθή ζεσξία. απηέο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ν δάζθαινο αληηθαζίζηαηαη πιήξσο απφ ηνλ ππνινγηζηή, πνπ δίλεη νδεγίεο, εμεγεί, πιεξνθνξεί, επαλαιακβάλεη θαη ειέγρεη ηηο απαληήζεηο ηνπ παηδηνχ. θνπφο είλαη ν καζεηήο λα δξάζεη ρσξίο ηε βνήζεηα ηνπ ελειίθνπ, κφλν κε ηε βνήζεηα ηνπ ππνινγηζηή, πνπ ην ηξνθνδνηεί κε εηθφλεο θαη ήρνπο θαη έηζη ηνπ παξέρεη ηηο θαηάιιειεο πιεξνθνξίεο. ην πιαίζην απηφ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο πεξηβάιινληα δηδαζθαιίαο θαζνδεγνχκελεο απφ ππνινγηζηή. Μνινλφηη, απηά ηα πεξηβάιινληα επηηξέπνπλ ζην καζεηή λα εξγάδεηαη ζχκθσλα κε ηνπο δηθνχο ηνπ ξπζκνχο, δελ πξνζαξκφδνληαη ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ζηηο γλψζεηο ηνπ θάζε παηδηνχ. Δ κνξθή ηνπο πξνζθέξεη έλα πξνθαζνξηζκέλν δξφκν κάζεζεο, θαζνδεγψληαο ηα παηδηά θαη ζηφρνο ηνπο είλαη λα κεηαδψζνπλ ηελ πιεξνθνξία (Κφκεο, 2004). Παξαηεξήζεθε, φηη απηή ε κνξθή ινγηζκηθψλ απμάλεη ηνλ αληαγσληζκφ ησλ παηδηψλ, αθνχ απηφο κε ηε κεγαιχηεξε βαζκνινγία θεξδίδεη. ζνη φκσο ππνζηεξίδνπλ ηέηνηνπ είδνπο ινγηζκηθά, ιέλε φηη ν αληαγσληζκφο απμάλεη ην ελδηαθέξνλ ησλ παηδηψλ λα αζρνιεζνχλ κε ην ινγηζκηθφ. ζνη δηαθσλνχλ κε ηε ζρεδίαζε ινγηζκηθψλ βάζεη ηεο ζπκπεξηθνξηζηηθήο ζεσξίαο, θάλνπλ θξηηηθή ιέγνληαο, φηη ηα παηδηά δελ αιιειεπηδξνχλ κε ηα ζηνηρεία ηνπ ινγηζκηθνχ, εθφζνλ νη νδεγίεο είλαη απζηεξά νξηνζεηεκέλεο. Ο ξφινο ησλ παηδηψλ πεξηνξίδεηαη ζην λα επηιέμνπλ ηε ζσζηή απάληεζε, ρσξίο κεηά λα κπνξνχλ λα ηελ αιιάμνπλ. Σν δεχηεξν πιαίζην πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ην ζρεδηαζκφ δξαζηεξηνηήησλ είλαη απηφ ηεο ζεσξίαο ηνπ επνηθνδνκεζκνχ, βαζηζκέλν ζηηο ζεσξίεο ηνπ Piaget θαη ηνπ Papert. Οη δξαζηεξηφηεηεο ησλ ινγηζκηθψλ απηψλ αθήλνπλ ηα παηδηά λα ηα ρεηξίδνληαη, λα κεηαζρεκαηίδνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ δέρνληαη θαη λα αιιειεπηδξνχλ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ ινγηζκηθνχ. ΐάζεη απηνχ ηνπ πιαηζίνπ δεκηνπξγήζεθαλ ηα πεξηβάιινληα κάζεζεο, κέζσ αλαθάιπςεο θαη δηεξεχλεζεο. Σα ινγηζκηθά απηά έρνπλ θαζαξά καζεηνθεληξηθφ ραξαθηήξα, αθνχ ην θέληξν ηνπ ελδηαθέξνληφο ηνπο είλαη ν καζεηήο θαη ν ηξφπνο πνπ νηθνδνκεί ηε γλψζε. Ώπηφο ν ηξφπνο κάζεζεο (αλαθαιππηηθή κάζεζε), πνπ πξνάγνπλ απηνχ ηνπ ηχπνπ ηα ινγηζκηθά, ελζαξξχλεη ην καζεηή λα πεηξακαηίδεηαη θαη λα εμεξεπλά κε ζηφρν, λα αλαθαιχπηεη ζρέζεηο αλάκεζα ζε έλλνηεο θαη γεγνλφηα. Ρφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη λα δηεπθνιχλεη, λα ζπληνλίδεη ή 27

28 λα θαζνδεγεί ηελ πξνζπάζεηα ηνπ καζεηή λα νηθνδνκήζεη ηηο γλψζεηο (Κφκεο, 2004). Σν ηξίην πιαίζην δξαζηεξηνηήησλ ππνζηεξίδεηαη απφ ηηο ζεσξίεο ηεο θνηλσληθνπνιηηηζκηθήο αιιειεπίδξαζεο. Βδψ, νη πιεξνθνξίεο δελ δίλνληαη έηνηκεο ζηα παηδηά, αιιά πξέπεη εθείλα λα ηηο αλαδεηήζνπλ. Σα ινγηζκηθά ζε απηφ ην πιαίζην βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα ζπλεξγαζηνχλ κεηαμχ ηνπο, θάλνληαο ζπδεηήζεηο ή θηηάρλνληαο νκάδεο, γηα λα αληαιιάμνπλ πιεξνθνξίεο θαη λα θηάζνπλ ζην επηζπκεηφ απνηέιεζκα. Βδψ ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ε δηαδηθαζία, αιιά θαη ην πεξηερφκελν ηεο κάζεζεο. Αξαζηεξηφηεηεο ζε απηφ ην πιαίζην κπνξνχλ λα νξγαλσζνχλ απφ ζπζηήκαηα έθθξαζεο, αλαδήηεζεο θαη επηθνηλσλίαο ηεο πιεξνθνξίαο, πνπ ελψ αξρηθά είραλ αλαπηπρζεί γηα λα δηαρεηξίδνληαη πιεξνθνξίεο, ζηγά- ζηγά άξρηζαλ λα εμππεξεηνχλ εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο. ΐαζηθφο ζηφρνο είλαη ε ζπλεξγαζία αθφκα θαη εμ απνζηάζεσο, ε αληαιιαγή απφςεσλ θαη πιεξνθνξηψλ γηα ηελ θαηάθηεζε ησλ γλψζεσλ (Κφκεο, 2004). Σέινο ππάξρνπλ δξαζηεξηφηεηεο, πνπ βαζίδνληαη ζε έλα ηέηαξην πιαίζην, απηφ ηεο «ζεσξίαο ηεο δξαζηεξηφηεηαο». Εδηαίηεξε ζεκαζία εδψ δίλεηαη ζηνπο ζηφρνπο θαη ζηα θίλεηξα ησλ παηδηψλ γηα ηε δεκηνπξγία «ζπζηεκάησλ δξαζηεξηφηεηαο». Ώλάινγα κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο, άιιεο απαηηνχλ ην παηδί λα δξάζεη κφλν ηνπ θαη άιιεο νκαδηθά, γηα λα ιχζεη ηα δηάθνξα πξνβιήκαηα πνπ ζα αληηκεησπίζεη. εκαληηθφ ξφιν παίδνπλ επίζεο ηα εξγαιεία θαη ην πνιηηηζκηθφ πιαίζην, κέζα ζην νπνίν πξαγκαηνπνηείηαη ε δξαζηεξηφηεηα. 28

29 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ν : ΟΗ ΦΤΗΚΔ ΔΠΗΣΖΜΔ ΣΟ ΝΖΠΗΑΓΩΓΔΗΟ 3.1 Δπηινγή ησλ Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ σο γλσζηηθό αληηθείκελν ηεο έξεπλαο Σα ηειεπηαία ρξφληα δηαπηζηψλεηαη, δηεζλψο, απμεκέλν ελδηαθέξνλ ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο ζηηο Φπζηθέο Βπηζηήκεο. Δ νξγαλσκέλε πξνζπάζεηα κεηάβαζεο ησλ κηθξψλ παηδηψλ, απφ ηελ αδηαθνξνπνίεηε παξαηήξεζε ζε ζπλζήθεο πξαγκαηηθήο κειέηεο ηνπ θπζηθνχ θφζκνπ, ζπληζηά έλα πνιχπινθν εγρείξεκα. Δ πξνβιεκαηηθή πνπ αλαπηχζζεηαη εζηηάδεηαη θπξίσο, ζηε ζπγθξφηεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ησλ Φπζηθψλ Βπηζηεκψλ γηα ην λεπηαγσγείν, ζην ζρεδηαζκφ ησλ δηδαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ θαη ζηελ νξγάλσζε θαηάιιεισλ δξαζηεξηνηήησλ θαη δηδαθηηθψλ παξεκβάζεσλ (Ραβάλεο 2002). Έξεπλεο έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζρεηηθά κε ηελ νξγάλσζε θαηάιιεισλ δξαζηεξηνηήησλ, πνπ ζα επλννχλ ηε κχεζε ησλ παηδηψλ ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο ζηα θαηλφκελα ηνπ θπζηθνχ θφζκνπ (Ravanis & Bagakis 1998, ΐνπηζηλά & Ραβάλεο 1998). Μέζα απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ νξγαλψλνληαη γηα ηε δηδαζθαιία ησλ Φπζηθψλ Βπηζηεκψλ, επηδεηάκε ηελ πξαγκάησζε θάπνησλ ζηφρσλ, φπσο: α) λα βνεζήζνπκε ηα παηδηά λα αλαζρεκαηίζνπλ ηε ζθέςε ηνπο θαηά ηξφπν ηέηνην, ψζηε παξαηεξψληαο έλα θαηλφκελν, λα κπνξνχλ θαη λα ην εξκελεχζνπλ. β) λα εθκεηαιιεπηνχκε ηε δεκηνπξγηθφηεηα ησλ παηδηψλ θαη λα ηα σζήζνπκε λα ζπλεξγαζηνχλ, ηφζν κεηαμχ ηνπο, φζν θαη κε ηνπο ελήιηθεο. γ) λα βνεζήζνπκε ηα παηδηά ζηελ νηθνδφκεζε εξκελεπηηθψλ ηνπ θπζηθνχ θφζκνπ πιαηζίσλ. δ) λα θαηαλνήζνπλ ηα παηδηά ηελ ζπλερή επηθνηλσλία ηεο θνηλσλίαο κε ηελ επηζηήκε. ε) λα αλαδείμνπκε ηε ζπλερψο αλαηξνχκελε θχζε ηεο επηζηήκεο, δειαδή ην φηη ηίπνηα δε ζεσξείηαη δεδνκέλν, φια κπνξνχλ λα αλαηξαπνχλ. Οη ζηφρνη απηνί θαη γεληθφηεξα ε δηαρείξηζε ζεκάησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ ζηελ πξνζρνιηθή ειηθία είλαη κηα δχζθνιε ππφζεζε. Ώπηφ νθείιεηαη ζηηο δπζθνιίεο παξνπζίαζεο θαη εξκελείαο ησλ εκπεηξηθψλ δεδνκέλσλ, ιφγσ ησλ ειιηπψλ γλψζεσλ θαη εκπεηξηψλ ησλ παηδηψλ, ηεο πεξηνξηζκέλεο ζπγθξφηεζεο ηεο ζθέςεο ηνπο (Ravanis & Bagakis, 1998) θαη ηεο αζάθεηαο ηνπ ιφγνπ ηνπο (Rahayu& Tytler, 1999). Παξάιιεια, νη Φ.Β. παξνπζηάδνπλ δπζθνιίεο πξνζέγγηζήο ηνπο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, αθνχ «ν αθαηξεηηθφο ραξαθηήξαο ηνπο, ε απζηεξή δφκεζή ηνπο, ε εηδηθή νξνινγία, νη πεηξακαηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη νη 29

30 ακθίζεκεο αιιειεπηδξάζεηο ηνπο κε ηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή πξαγκαηηθφηεηα, δεκηνπξγνχλ, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ δηαδηθαζηψλ, δπζρέξεηεο αληηζηξφθσο αλάινγεο ηεο ειηθίαο ησλ καζεηψλ» 7. Πξνθεηκέλνπ νη εθπαηδεπηηθνί λα αλαπηχμνπλ θαηάιιειεο δξαζηεξηφηεηεο θαη πξαθηηθέο ζηελ ηάμε, ζα πξέπεη λα έρνπλ πιήξε γλψζε ηφζν ηεο επηζηεκνληθήο πιεπξάο ηνπ αληηθεηκέλνπ, φζν θαη ησλ ςπρνινγηθψλ θαη γλσζηηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ ησλ παηδηψλ ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο. Δ κειέηε πξνεγνχκελσλ εξεπλψλ, αιιά θαη ε γλψζε ησλ ζεσξεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ ηεο δηδαζθαιίαο ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ, κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο λεπηαγσγνχο λα ππεξβνχλ ηα εκπφδηα θαη λα είλαη ζε ζέζε λα αληηκεησπίζνπλ ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ. Παξφιε ηε δπζθνιία ηνπ λα δηδαρζνχλ έλλνηεο ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ ζην λεπηαγσγείν, γίλνληαη ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο, ψζηε λα είλαη θάηη ηέηνην δπλαηφ, γηα λα ζηεξίμνπκε ηελ λνεηηθή απηνλφκεζε ησλ παηδηψλ, γηα λα ζπκβάιινπκε ζην λα νδεγεζεί ε ζθέςε ηνπο απφ ηελ απιή θαη αδηαθνξνπνίεηε παξαηήξεζε θαηλνκέλσλ ηνπ θπζηθνχ θφζκνπ ζηε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε, ζηε δηακφξθσζε θξηηηθήο θαη εξεπλεηηθήο ζηάζεο. Ώθφκα πξνζπαζνχκε λα αμηνπνηήζνπκε ηελ πεξηέξγεηα, ηε θαληαζία θαη λα δηεπθνιχλνπκε ηε ζπλεξγαζία αλειίθσλ θαη ελειίθσλ, αιιά θαη κεηαμχ ζπλνκειίθσλ ζην πιαίζην ηνπ ζρνιηθνχ θαη θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο. Να δεκηνπξγήζνπκε θαη λα αλαπηχμνπκε εθπαηδεπηηθά πιαίζηα, ζηα νπνία κε δηεξγαζίεο ελεξγεηηθήο κάζεζεο δνκνχληαη ζηε ζθέςε ησλ παηδηψλ, κνληέια εξκελεηψλ ηνπ θπζηθνχ θφζκνπ ζπκβαηά κε απηά ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ. Βπίζεο, δηδάζθνπκε θπζηθέο επηζηήκεο γηα λα θάλνπκε θαλεξφ, φηη ε επηζηήκε δελ είλαη έλαο ζσξφο απφ αιήζεηεο αηψληαο ηζρχνο θαη απφιπηεο εγθπξφηεηαο, αιιά κηα δεδνκέλε απεηθφληζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, φπσο απηή εξκελεχεηαη ζε θάζε επνρή θαη θάζε ηεο αλάπηπμήο ηεο, δεδνκέλνπ φηη νη επηζηεκνληθέο γλψζεηο θαη ζεσξίεο σο αλνηρηά ζπζηήκαηα, επηδέρνληαη δηάινγν, αλαζεσξήζεηο, ακθηζβεηήζεηο θαη αλαηξνπέο. (Ραβάλεο 2003). 7 Κ.Ραβάλεο, Οι Φσζικές Επιζηήμες ζηην προζτολική εκπαίδεσζη: Διδακηική και γνωζηική προζέγγιζη, (Σππσζήησ, Ώζήλα 2002). 30

31 3.2 Οη ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ πσο πξναλαθέξακε, νη ΣΠΒ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο κέζν γλψζεο, έξεπλαο θαη κάζεζεο, φρη μερσξηζηά, αιιά ζπλπθαζκέλν κε ηα ππφινηπα γλσζηηθά αληηθείκελα ηνπ Ώλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο. ε απηή ηελ ελφηεηα ζα εμεηάζνπκε ηνπο ιφγνπο, γηα ηνπο νπνίνπο νη ΣΠΒ εληάζζνληαη ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ. Σα πεξηβάιινληα νηθνδφκεζεο ηεο γλψζεο ζηηο θπζηθέο επηζηήκεο, πνπ ππνζηεξίδνληαη απφ ππνινγηζηή, πξνζθέξνπλ δηεπθνιπληηθνχο φξνπο γηα ηε γλσζηηθή αλάπηπμε ησλ καζεηψλ. Σέηνηνη φξνη είλαη ηα ρεηξνπηαζηά εξγαιεία, ε δπλαηφηεηα πεηξακαηηζκνχ, νη ζηξαηεγηθέο επίιπζεο πξνβιεκάησλ, νη εηζαγσγηθέο θαη αλαθαιππηηθέο κέζνδνη (Bruce & Levin, 1997). Δ κάζεζε πνπ βαζίδεηαη ζηελ αλαθάιπςε ή ζηε δηεξεχλεζε πεγψλ, πιηθψλ, δηαδηθαζηψλ, κπνξεί λα επηηεπρζεί γηα δχζθνια πξνζεγγίζηκα ή επηθίλδπλα πεξηβάιινληα κέζσ ππνινγηζηή, ν νπνίνο δηαζέηεη, ηελ εμαηξεηηθή γηα ηηο θπζηθέο επηζηήκεο δπλαηφηεηα ηεο πξνζνκνίσζεο θαηλνκέλσλ θαη δηαδηθαζηψλ. Ο ππνινγηζηήο κπνξεί λα ζπκβάιεη κε ηέηνην ηξφπν ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ, ψζηε απηή λα γίλεη πξνζσπηθή δξαζηεξηφηεηα, εθφζνλ θάζε καζεηήο κπνξεί ζχκθσλα κε ηνπο δηθνχο ηνπ ξπζκνχο λα νηθνδνκεί ηε γλψζε, θαη λα αλαπηχζζεη θνηλσληθή δξαζηεξηφηεηα, εθφζνλ ην παηδί ζπκκεηέρεη ζε ζπλεξγαηηθέο δηαδηθαζίεο κάζεζεο. Βπίζεο, ε δπλαηφηεηα ηνπ ππνινγηζηή λα πξνγξακκαηίδεηαη, λα αιιειεπηδξά κε ην παηδί θαη λα ζπληειεί ζηε κνληεινπνίεζε πξνβιεκαηηθψλ γλσζηηθψλ πεξηνρψλ ηεο θπζηθήο, είλαη νη ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηνλ θάλνπλ λα μερσξίδεη απφ ηα άιια κέζα δηδαζθαιίαο (Ράπηεο & Ράπηε, 1999). Ώθφκα, ε δπλαηφηεηα πξνζνκνίσζεο πξαγκαηηθψλ ή εηθνληθψλ θφζκσλ, δεκηνπξγεί ζπλζήθεο ππνζεηηθψλ πεηξακάησλ ζηελ ηάμε, αθαηξψληαο, σο έλα βαζκφ, ηα πξαθηηθά εκπφδηα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, ψζηε λα δηεμαρζνχλ εηθνληθά πεηξάκαηα θαη λα εμαρζνχλ ζπκπεξάζκαηα θάησ απφ ηδαληθέο ζπλζήθεο. Ώπηά ηα ππνινγηζηηθά πεξηβάιινληα βνεζνχλ ηδηαίηεξα ηε δηδαζθαιία ελλνηψλ απφ ην ρψξν ηεο θπζηθήο, γηα ηηο νπνίεο ν άλζξσπνο δελ έρεη άκεζε εκπεηξία (Jonassen, 1996). Μέζα απφ κηα κηθξή έξεπλα ζηελ ειιεληθή αγνξά εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, παξαηεξήζεθε πσο ηέηνηνπ είδνπο ειιεληθά ινγηζκηθά, εηδηθά γηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο, είλαη πνιχ δχζθνιν λα βξεζνχλ. Σέινο πξέπεη λα αλαθεξζεί, πσο ν ππνινγηζηήο δελ κπνξεί λα αληηθαηαζηήζεη ην πείξακα ζε πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο, δηφηη απηφ θαιιηεξγεί ηέηνηεο δεμηφηεηεο ρεηξηζκνχ πνπ δελ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ κε ηε ρξήζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ (Redish, 1997). 31

32 3.3 Βηβιηνγξαθηθή έξεπλα Δ δηδαθηηθή ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ ζην λεπηαγσγείν παξνπζηάδεη θάπνηεο αμηνζεκείσηεο ηδηαηηεξφηεηεο. Γηα ην ζρεδηαζκφ, επνκέλσο, ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο παξνχζαο έξεπλαο, αιιά θαη γηα λα δηεξεπλεζνχλ νη πξνβιεκαηηθέο πεξηνρέο ησλ ππφ εμέηαζε αληηθεηκέλσλ, αλαδεηήζεθαλ ζρεηηθέο έξεπλεο απφ ηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία. Ώληηθείκελν ησλ εξεπλψλ απηψλ ήηαλ, ην θσο θαη ε ζθηά Ώλαθνξηθά κε ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο, ππήξμαλ δπν έξεπλεο. Δ πξψηε απφ απηέο είρε ηίηιν «Σν θσο σο θπζηθή νληφηεηα ζηε ζθέςε ησλ παηδηψλ πξνζρνιηθήο ειηθίαο. Αηδαθηηθή Πξνζέγγηζε» (Κ. Ραβάλεο & Υ. ΐνπηζηλάο). ηνλ πξνέιεγρν δεηήζεθε απφ ηα παηδηά λα πεξηγξάςνπλ ηη θάλεη ην θσο, λα ππνδείμνπλ ηξία ζεκεία ζην ρψξν, κέζα ζην δσκάηην, ζηα νπνία ππάξρεη θσο θαη κέζα απφ κηα πεηξακαηηθή δηάηαμε λα εληνπίζνπλ, πνπ ζα ππάξρεη θσο απφ κηα ιάκπα, φηαλ ηελ αλάςνπκε. Αηαπηζηψζεθε, φηη ηα παηδηά ηαχηηδαλ ην θσο σο νληφηεηα θπξίσο, κε ηηο θσηεηλέο πεγέο ή ην εληφπηδαλ ζε επηθάλεηεο, ζηηο νπνίεο ππήξρε έληνλε θσηεηλή θειίδα. ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ρξεζηκνπνηήζεθαλ δπν πξνζεγγίζεηο, ζηελ πξψηε ε λεπηαγσγφο παξνπζίαδε θαη εμεγνχζε κέζσ ηνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ, ελψ ζηελ άιιε επηρεηξνχζε κέζσ ησλ γλσζηηθψλ ζπγθξνχζεσλ λα αλαζπγθξνηήζεη ηηο γλψζεηο ησλ παηδηψλ. Σν κεηά-ηεζη πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε νδήγεζε ζην ζπκπέξαζκα, φηη ηα παηδηά ηα νπνία ζπκκεηείραλ ζηε δηδαθηηθή δξαζηεξηφηεηα, πνπ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνθεληξψζεη ηνπο ζπιινγηζκνχο ηνπο απφ ηηο θσηεηλέο πεγέο, έρνπλ κηα πξφνδν, σο πξνο ηα παηδηά πνπ ζπκκεηείραλ ζηε δξαζηεξηφηεηα, ζηελ νπνία πξνζθέξνληαλ πιεξνθνξίεο. Δ δεχηεξε έξεπλα κε ηίηιν «A comparative approach to the representation of light for five-, eight- and ten year- old- children: didactical perspectives» δηεμήρζε απφ ηνπο Konstantinos Ravanis & Jean Marie Boilevin. Οη αηνκηθέο ζπλεληεχμεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ γηα ηελ κειέηε ησλ αλαπαξαζηάζεσλ ησλ παηδηψλ γηα ην θσο, έγηλαλ ζε ππνθείκελα ειηθίαο 5, 8 θαη 10 ρξφλσλ. Σα παηδηά ππνβιήζεθαλ ζε πέληε ζπλερφκελεο δξαζηεξηφηεηεο, απάληεζαλ ζε νξηζκέλεο εξσηήζεηο θαη ζηε ζπλέρεηα έγηλε κηα ζπδήηεζε. ηηο πέληε απηέο δξαζηεξηφηεηεο, ηα άηνκα έπξεπε λα εληνπίζνπλ ην θσο σο νληφηεηα ζην ρψξν, ζε νξηζκέλεο επηθάλεηεο ή ηηο ίδηεο ηηο θσηεηλέο πεγέο. ηελ πξν-έξεπλα νη εξεπλεηέο αλαθάιπςαλ, φηη ηα παηδηά θαηαλννχλ ηα εξσηήκαηα, είλαη ζε ζέζε λα δηαηππψζνπλ πξνθνξηθέο απαληήζεηο θαη λα αιιειεπηδξνχλ κε ηα αληηθείκελα πνπ πξνηείλνληαη ζε απηά. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο έδεημαλ, φηη ε αλαγλψξηζε ηνπ θσηφο, σο νληφηεηαο ζην ρψξν, είλαη ζεκαληηθφ πξφβιεκα ζηε δηαδηθαζία ηεο ζθέςεο ησλ παηδηψλ ζηηο δηαθνξεηηθέο ειηθίεο. Παξαηεξήζεθε επίζεο, πσο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο 32

33 πνπ ηα παηδηά, θπξίσο 5 εηψλ, θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ ζε αλνηρηνχ ηχπνπ εξσηήζεηο- θαη φρη ζε αλνηρηνχ ηχπνπ εξσηήζεηο πάλσ ζε πεηξακαηηθέο θαηαζηάζεηο- δελ ήηαλ ζε ζέζε λα ζπδεηήζνπλ γηα ην θσο, σο απηφλνκε νληφηεηα ζην ρψξν. εκαληηθή ήηαλ ε βειηίσζε ζηηο γλψζεηο ησλ παηδηψλ, πάλσ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα, θαζψο απμαλφηαλ ε ειηθία ησλ ππνθεηκέλσλ. Ώπφ δηδαθηηθήο άπνςεο είλαη ρξήζηκεο νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ βνεζνχλ ηα παηδηά απφ κηθξά λα νηθνδνκήζνπλ ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο. ε φηη αθνξά ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο, εληνπίζηεθε κηα έξεπλα, κε ηίηιν: «Ο ζρεκαηηζκφο ησλ ζθηψλ: κηα δηδαθηηθή παξέκβαζε απνζηαζεξνπνίεζεο βησκαηηθψλ λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ παηδηψλ πξνζρνιηθήο ειηθίαο» (Υ. Υαξαιακπνπνχινπ, Α. Κνζκνπνχινπ, Κ Ραβάλεο, Γ. Παπακηραήι). ηφρνο ήηαλ, ν πξνζδηνξηζκφο ησλ γλσζηηθψλ εκπνδίσλ ησλ λεπίσλ, γηα ην θαηλφκελν ηνπ ζρεκαηηζκνχ ησλ ζθηψλ θαη ε ζχγθξηζε κηαο παξαδνζηαθήο θαη κηαο ελαιιαθηηθήο δηδαθηηθήο ζηξαηεγηθήο. θνπφο ηεο έξεπλαο, ήηαλ λα αληηιεθζνχλ ηα παηδηά φηη ε ζθηά ζρεκαηίδεηαη, απφ ηελ παξεκπφδηζε ηεο δηέιεπζεο ηνπ θσηφο απφ αδηαθαλή αληηθείκελα. Ώξρηθά, έγηλαλ ζπλεληεχμεηο, ψζηε λα εληνπηζηνχλ νη ήδε ππάξρνπζεο γλψζεηο ησλ παηδηψλ, νη πξνβιέςεηο ηνπο θαη νη αηηηνινγήζεηο ηνπο πάλσ ζην ζέκα. ηελ νκάδα ειέγρνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κηα απιή παξνπζίαζε ζρεκαηηζκνχ ζθηάο, ελψ αθνινχζεζε ε δηδαθηηθή πεηξακαηηθή παξέκβαζε κε ηελ πεηξακαηηθή νκάδα. ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε επηηξεπφηαλ ζηα παηδηά, λα αιιειεπηδξνχλ κε ην πεηξακαηηθφ πιηθφ, λα δεκηνπξγνχλ ζθηέο, λα εθθξάδνπλ ηηο ζθέςεηο ηνπο θαη λα επηβεβαηψλνπλ ή λα απνξξίπηνπλ ηηο πξνβιέςεηο ηνπο. Ώθφκα, παξνπζηάζηεθε ζηε δηδαθηηθή παξέκβαζε ν ζρεκαηηζκφο ζθηψλ, ψζηε λα δεκηνπξγεζνχλ γλσζηηθέο ζπγθξνχζεηο, πνπ λα βνεζήζνπλ ηα παηδηά λα αλαδνκήζνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο. πκπεξαζκαηηθά, ε δηδαθηηθή παξέκβαζε κε ηνλ ηξφπν πνπ πξνηείλεη ε ζπγθεθξηκέλε έξεπλα, βνήζεζε ηα παηδηά λα νηθνδνκήζνπλ γλψζεηο πνπ πιεζίαδαλ πεξηζζφηεξν ζηελ επηζηεκνληθή άπνςε. Μία αθφκε ελδηαθέξνπζα μελφγισζζε έξεπλα, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κε αληηθείκελν ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο θαη ηεο ζθηάο, είρε ηίηιν «Learning processes concerning Light and Shadow during science education in elementary school» (Lydia Murmann). Ήηαλ ε κνλαδηθή έξεπλα πνπ ππνθείκελά ηεο ήηαλ παηδηά ηεηάξηεο δεκνηηθνχ. ηφρνο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο, ήηαλ λα κεηαβηβάζεη βαζηθέο εμεγήζεηο, βάζεη ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ, γηα ην θσο, ην ζθνηάδη, ην ζρεκαηηζκφ ησλ ζθηψλ, ηελ αληαλάθιαζε θαη δηάδνζε ηνπ θσηφο θαη ηέινο ην θσο θαη ηε ζθηά, σο μερσξηζηά θαηλφκελα. Ο εθπαηδεπηηθφο πξαγκαηνπνίεζε δέθα καζήκαηα ζρεηηθά κε ην θσο θαη ηε ζθηά. Πξηλ απφ ην πξψην θαη κεηά ην ηειεπηαίν κάζεκα ηα παηδηά απάληεζαλ ζε έλα ηεζη, πνπ αθνξνχζε ηηο γλψζεηο ηνπο γηα ην ζρεκαηηζκφ ηεο ζθηάο, ηε δηάδνζε ηνπ θσηφο, ηελ φξαζε θαη ην ζθνηάδη. Σν ηεζη επίζεο πεξηείρε 33

34 εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο, δσγξαθηθή θαη αλνηρηνχ ηχπνπ εξσηήζεηο. Βπίζεο, πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζπλεληεχμεηο, ζηηο νπνίεο ζηα παηδηά δίλνληαλ πξνβιήκαηα, ηα νπνία είραλ ζπδεηεζεί εθηελψο ζηελ ηάμε. Ώπφ ηελ δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο παξαηεξήζεθε φηη: α)επεηδή ε έθθξαζε ησλ παηδηψλ δελ είλαη μεθάζαξε, ηα ζρέδηά ηνπο κπνξνχλ λα εξκελεπηνχλ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, β) πνιιά παηδηά πνιχ γξήγνξα καζαίλνπλ λα θάλνπλ ζπλεηδεηά ζσζηέο πξνβιέςεηο, εθφζνλ έξζνπλ ζε επαθή κε θσηεηλέο πεγέο θαη αληηθείκελα θαη γ) νη πξφηεξεο γλψζεηο ησλ παηδηψλ θαη νη γλψζεηο πνπ απνθηνχλ κεηά ηα καζήκαηα δηαθέξνπλ ζεκαληηθά. Οη έξεπλεο, πνπ πεξηγξάθεθαλ παξαπάλσ, παξείραλ ρξήζηκεο ηδέεο γηα ηελ δηεμαγσγή ησλ δηδαθηηθψλ παξεκβάζεσλ ζηελ παξνχζα έξεπλα, αιιά θαη έδσζαλ κία πιήξε εηθφλα ησλ πξνβιεκαηηθψλ πεξηνρψλ, ζηηο νπνίεο έπξεπε λα δνζεί ηδηαίηεξε βαξχηεηα. 34

35 35

36 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ν : ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ Δ εξγαζία πνπ αλαπηχζζεηαη έρεη σο αληηθείκελν ην θσο - ζθηά. ηα πιαίζηα απηήο δεκηνπξγήζεθε έλα Project, δειαδή κηα ζεηξά δξαζηεξηνηήησλ κε θνηλφ ζέκα, ην νπνίν πινπνηήζεθε κφλν κε ηε ρξήζε ππνινγηζηή, ζην 2 ν λεπηαγσγείν Οξρνκελνχ. Σν πξφγξακκα απηφ πεξηιακβάλεη δξαζηεξηφηεηεο ζρεηηθέο κε ηα θαηλφκελν ηνπ θσηφο, σο απηφλνκε θπζηθή νληφηεηα θαη ην ζρεκαηηζκφ ησλ ζθηψλ. θνπφο ηεο έξεπλαο, είλαη λα δηδαρζνχλ ηα παηδηά, κε ηε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή, ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο θαη ην θαηλφκελν ηνπ ζρεκαηηζκνχ ησλ ζθηψλ, πνπ βξίζθεηαη ζε άκεζε ζρέζε κε ην θσο. Ώξρηθά, δεκηνπξγήζεθε έλα ζελάξην πνπ ηα παηδηά δξακαηνπνίεζαλ θαη ζηε ζπλέρεηα παξνπζηάζηεθε κε power point, έηζη έγηλε ε αξρηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο. Δ θαηαγξαθή ησλ ηδεψλ ησλ παηδηψλ, πξηλ ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε, έγηλε κε ην πξφγξακκα δσγξαθηθήο «drawing for children» θαη κε επηιεγκέλεο εξσηήζεηο ηνπ θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ «I love science». Έπεηηα απφ ζπδήηεζε, ηα λήπηα αλαδήηεζαλ πιεξνθνξίεο ζην internet, κέζσ ηεο κεραλήο αλαδήηεζεο «google» θαη απφ ηελ ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα «Encarta kids». Γηα ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε έγηλε ρξήζε ηνπ θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ «I love science» θαη ινγηζκηθψλ κέζα απφ ην δηαδίθηπν. Σέινο, ε αμηνιφγεζε ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο έγηλε κε ην αλνηρηφ ινγηζκηθφ «kidspiration» θαη ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ «I love science». Λεπηνκέξεηεο φκσο γηα απηά ζα αλαθεξζνχλ ζην ζρεδηαζκφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Με ην ζχλνιν απηφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ζθνπφο ήηαλ λα εμαθξηβσζεί ε επηξξνή, πνπ έρεη ε δηδαζθαιία κε ηε βνήζεηα ηνπ Δ/Τ, αιιά θαη νη ηξφπνη πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζην λεπηαγσγείν. Γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ, πνπ πινπνηήζεθαλ ζηα πιαίζηα ηεο παξνχζαο έξεπλαο, αλαδεηήζεθαλ κέζα απφ ηελ παξερφκελε βηβιηνγξαθία έξεπλεο πνπ έρνπλ γίλεη ζε παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο θαη κειεηνχλ ηα θαηλφκελα ηνπ θσηφο θαη ηεο ζθηάο. Μέζσ απηψλ ησλ εξεπλψλ, κειεηήζεθαλ ηα πξνβιήκαηα πνπ εληνπίζηεθαλ ζηελ θαηαλφεζε ησλ παξαπάλσ θαηλνκέλσλ απφ ηα λήπηα, πξνβιήκαηα πνπ έγηλε πξνζπάζεηα λα αληηκεησπηζηνχλ, κέζσ - βαζηζκέλσλ πάλσ ζηα πξνβιήκαηα απηά - δηδαθηηθψλ παξεκβάζεσλ. 36

37 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ν : ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΩΝ ΣΟΥΩΝ ΔΜΠΟΓΗΩΝ ήκεξα, γίλεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν απνδεθηή ε άπνςε, φηη ε καζεζηαθή δηαδηθαζία δελ κπνξεί λα πξαγκαησζεί νπζηαζηηθά, εάλ δελ ιάβεη ππφςε ηεο ηνλ ηξφπν, κε ηνλ νπνίν νηθνδνκνχλ ηηο γλψζεηο ηα ππνθείκελα πνπ καζαίλνπλ. Οη καζεηέο, πξηλ αθφκα πάλε ζην ζρνιείν, δηαζέηνπλ γλψζεηο θαη απηφ πνπ ρξεηάδεηαη είλαη λα βνεζεζνχλ, ψζηε λα νηθνδνκήζνπλ λέεο γλψζεηο πάλσ ζε απηέο πνπ ήδε δηαζέηνπλ ή λα αλαθαηαζθεπάζνπλ ηηο ιαλζαζκέλεο. Δ δηδαζθαιία πξέπεη λα έρεη σο θχξην ζθνπφ λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα γεθπξψζνπλ ην ράζκα αλάκεζα ζηηο άηππεο θαη ηηο ηππηθέο γλψζεηο ηνπο. Βηδηθφηεξα, ε δφκεζε ηεο γλψζεο απνηειεί δηαδηθαζία πνπ βαζίδεηαη ζηηο πξνυπάξρνπζεο εκπεηξίεο, ζηηο λνεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο, ζηηο ζεσξήζεηο θαη ζηηο πεπνηζήζεηο ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο ν θαζέλαο εξκελεχεη ηα γεγνλφηα. Παξάιιεια φκσο επεξεάδεηαη θαη απφ ην θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ ζην νπνίν ιακβάλεη ρψξα (Vygotsky, 1978, Salomon & Perkins, 1998). Κηλνχκελε κέζα ζε απηφ ην ζεσξεηηθφ πιαίζην, ε παηδαγσγηθή έξεπλα νδεγήζεθε ζηελ αλάγθε θαηαγξαθήο ησλ βησκαηηθψλ λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ ησλ παηδηψλ, ζηε δηεξεχλεζε ηεο επηθνηλσλίαο εθπαηδεπηηθψλ - καζεηψλ θαη καζεηψλ κεηαμχ ηνπο, φπσο θαη ζηε δηεξεχλεζε ησλ θαηάιιεισλ πιαηζίσλ (context) θαη εξγαιείσλ δηδαζθαιίαο (γιψζζα, άιια ζπκβνιηθά ζπζηήκαηα, ππνινγηζηέο). χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, ζηελ παξνχζα έξεπλα, γηα ηελ νξγάλσζε ησλ δηδαθηηθψλ παξεκβάζεσλ, ρξεζηκνπνηήζεθε ε ζηξαηεγηθή ησλ ζηφρσλ εκπνδίσλ, ε νπνία απνδεηθλχεηαη πνιχ ρξήζηκε γηα ηε δηδαζθαιία ησλ Φ.Β. θαη ηδηαίηεξα ζε άηνκα πξνζρνιηθήο ειηθίαο. Οη πξφηεξεο λνεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ λεπίσλ γηα ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο θαη ηεο ζθηάο, αληρλεχνληαη θαηά ηε δηαδηθαζία ηνπ πξνειέγρνπ θαη αμηνπνηνχληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο, αλαδνκνχληαη ή αλαηξέπνληαη, φηαλ απνηεινχλ γλσζηηθά εκπφδηα, κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ζπλζεθψλ γλσζηηθήο ζχγθξνπζεο. χκθσλα κε ηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία, ν ζηφρνο εκπφδην νξίδεηαη σο ε πξνβιεκαηηθή εθείλε πεξηνρή, ζηελ νπνία ε ζθέςε ησλ παηδηψλ δελ κπνξεί λα εμειηρζεί ρσξίο ηελ παξέκβαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Έηζη, ν εθπαηδεπηηθφο επηιέγεη λα εζηηάζεη ηε δηδαθηηθή ηνπ παξέκβαζε ζε απηά ηα εκπφδηα. Δ ζηξαηεγηθή ησλ ζηφρσλ εκπνδίσλ πεξηιακβάλεη ηηο εμήο θάζεηο 8 : α) Ώλίρλεπζε καζεζηαθψλ εκπνδίσλ. β) Πξνζδηνξηζκφο ησλ ζηφρσλ εκπνδίσλ. 8 Κ.Ραβάλεο, Οι Φσζικές Επιζηήμες ζηην προζτολική εκπαίδεσζη: Αηδαθηηθή θαη γλσζηηθή πξνζέγγηζε (Σππσζήησ, Ώζήλα 2002). 37

38 γ) Αηδαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο αληηκεηψπηζεο ησλ εκπνδίσλ. δ) Ώμηνιφγεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ. ε απηή ηελ έξεπλα, ζε πξψηε θάζε, πξαγκαηνπνηήζεθε κία βηβιηνγξαθηθή έξεπλα πάλσ ζηα ππφ κειέηε θαηλφκελα (θσο θαη ζθηά). Ώπφ ηελ έξεπλα απηή ζπγθξνηήζεθε κία γεληθή εηθφλα γηα ηα πεηξακαηηθά δεδνκέλα άιισλ εξεπλψλ θαη ηα γλσζηηθά εκπφδηα πνπ ηα παηδηά αληηκεηψπηζαλ ζηηο έξεπλεο απηέο. Έηζη, κε ηε βνήζεηα ησλ βηβιηνγξαθηθψλ πεγψλ, έγηλε ζε πξψην επίπεδν έλαο ζρεδηαζκφο ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ πεξηνρψλ γχξσ απφ ηηο νπνίεο ε δηδαθηηθή παξέκβαζε ζα πεξηζηξεθφηαλ. Δ δεχηεξε θάζε ηεο έξεπλαο πεξηειάκβαλε, ζηνλ πξνέιεγρν, ζπλέληεπμε ησλ κειεηψκελσλ ππνθεηκέλσλ. Οη εξσηήζεηο πνπ ηνπο έγηλαλ εζηίαδαλ αξρηθά ζηα εκπφδηα, πνπ νη έξεπλεο έδεημαλ φηη αλαθχπηνπλ, ελψ ζηα ζεκεία φπνπ ηα εκπφδηα απηά επηβεβαηψλνληαλ ή πξνέθππηαλ θαηλνχξηα, δφζεθε ηδηαίηεξε πξνζνρή θαη δεηήζεθαλ πεξαηηέξσ εμεγήζεηο. Ώπφ ηε δηαδηθαζία απηή, νη ζηφρνη εκπφδηα επαλαπξνζδηνξίζηεθαλ θαη πάλσ ζε απηά ζρεδηάζηεθε ε δηδαθηηθή παξέκβαζε. Καηά ηελ ηξίηε θάζε ηεο έξεπλαο, νξγαλψζεθε ε δηδαθηηθή παξέκβαζε, βάζεη ησλ ζηφρσλ εκπνδίσλ πνπ είραλ παξνπζηαζηεί σο απνηέιεζκα ησλ δχν πξνεγνχκελσλ θάζεσλ. Δ δηδαθηηθή παξέκβαζε πνπ δηεμήρζε, είρε ζηφρν λα βνεζήζεη ηα παηδηά λα μεπεξάζνπλ ηα γλσζηηθά εκπφδηα, ηα νπνία ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο νθείινληαλ ζε βησκαηηθέο εκπεηξίεο ησλ λεπίσλ ή ζε ιαλζαζκέλεο αλαπαξαζηάζεηο ησλ θαηλνκέλσλ απφ απηά. Δ ηέηαξηε θαη ηειεπηαία θάζε πεξηειάκβαλε ηε δηεμαγσγή ζπλεληεχμεσλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ πνπ είραλ ηεζεί θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηδαθηηθψλ παξεκβάζεσλ. ε ζεκεία φπνπ δηαπηζηψζεθαλ ειιηπείο απαληήζεηο, νη αξρηθέο εξσηήζεηο αλαδηαηππψζεθαλ, αλάινγα θαη κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θάζε παηδηνχ. 38

39 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ν : ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΩΝ ΛΟΓΗΜΗΚΩΝ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 3.1 Αμηνιόγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ινγηζκηθνύ λνεηηθήο ραξηνγξάθεζεο «Kidspiration» Σν εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ Kidspiration (εηθ.1) είλαη έλα αγγιφθσλν ινγηζκηθφ ελλνηνινγηθήο ραξηνγξάθεζεο, ην νπνίν απεπζχλεηαη ζε καζεηέο λεπηαγσγείνπ, έσο θαη ηξίηεο ηάμεο δεκνηηθνχ θαη ηνπο βνεζά λα εθθξάζνπλ, λα νξγαλψζνπλ θαη λα αλαπηχμνπλ ηηο ηδέεο ηνπο. Δηθόλα 1: Σν ινγηζκηθό Kidspiration Οη δπλαηφηεηεο πνπ ην ινγηζκηθφ απηφ πξνζθέξεη είλαη πνιιέο, αθνχ ην παηδί έρεη ηε δπλαηφηεηα λα θηηάμεη ην δηθφ ηνπ λνεηηθφ ράξηε ή λα επηιέμεη λα εθηειέζεη κία απφ ηηο πνιιέο δξαζηεξηφηεηεο, πνπ ηνπ πξνζθέξνληαη. Σν πξφγξακκα παξέρεη δχν βαζηθέο επηινγέο γηα ηελ πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο: ην Picture view θαη ην Writing view. ε φηη αθνξά ην Picture view ζηελ δηεπηθάλεηα ρξήζεο ππάξρνπλ «βηβιηνζήθεο ζπκβφισλ», φπνπ βξίζθνληαη θαηεγνξηνπνηεκέλεο εηθφλεο, νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο νπνίεο αληαπνθξίλνληαη ζρεδηαζηηθά ζηελ ηδηαηηεξφηεηα ηνπ παηδηνχ γηα ελαζρφιεζε κε ην παηρλίδη. Μεξηθέο απφ ηηο θαηεγνξίεο απηέο είλαη: ηα δψα, νη άλζξσπνη, ηα θπηά, ε γεσγξαθία, ηα καζεκαηηθά, νη θνηλσληθέο επηζηήκεο θ.ά. ηηο ππάξρνπζεο βηβιηνζήθεο κπνξνχκε λα πξνζζέζνπκε θαη άιιεο, εηζάγνληαο ηηο εηθφλεο πνπ ζέινπκε θαη δίλνληάο ηνπο έλα ζρεηηθφ φλνκα. ηε πεξίπησζε ηνπ Writing view ην παηδί έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηήζεη ιέμεηο. 39

40 Μία άιιε δπλαηφηεηα ηδηαίηεξα ρξήζηκε, είλαη ε δπλαηφηεηα εγγξαθήο πιεξνθνξηψλ πάλσ ζηηο δηάθνξεο νληφηεηεο. Γεληθφηεξα, ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη, αλαπαξηζηψληαη κε επθξηλείο θαη εχθνια αληηιεπηέο εηθφλεο. Σέινο πξέπεη λα ηνληζηεί, φηη ην ελ ιφγσ ινγηζκηθφ είλαη άξηηα ζρεδηαζκέλν θαη πξνζαξκνζκέλν ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο παηδηθήο ειηθίαο, κε απνηέιεζκα λα θξίλεηαη σο έλα επηηπρέο ππνζηεξηθηηθφ κέζν γηα ηελ δηδαζθαιία. Ώλ ζε φια απηά πξνζηεζεί θαη ε δπλαηφηεηα εθηχπσζεο ησλ εξγαζηψλ ησλ παηδηψλ, ην γλσζηηθφ απνηέιεζκα κπνξεί λα είλαη αξθεηά θαιφ. χκθσλα κε ηε δνκή ηνπ ινγηζκηθνχ, ην παηδί θαιείηαη λα θέξεη εηο πέξαο δξαζηεξηφηεηεο ηξηψλ θαηεγνξηψλ: 1. Να θαηαζθεπάζεη έλα λνεηηθφ ράξηε γηα κία ζπγθεθξηκέλε έλλνηα, πνπ νξίδεηαη θάζε θνξά απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ 2. Να ζπκπιεξψζεη ηε δνκή ελφο λνεηηθνχ ράξηε, πνπ επίζεο έρεη ήδε θαηαζθεπαζηεί απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, ηνπνζεηψληαο ηηο έλλνηεο εηθφλεο ζηε ζέζε πνπ εθείλν ζεσξεί ζσζηή. 3. Να ηνπνζεηήζεη κέζα ζ έλα ζχλνιν, ην SuperGrouper φπσο ην ίδην ην ινγηζκηθφ ην νλνκάδεη, αληηθείκελα πνπ έρνπλ κηα θνηλή ηδηφηεηα, πνπ ν εθπαηδεπηηθφο έρεη νξίζεη, επηιέγνληάο ηα κέζα απφ δηάθνξεο εηθφλεο ζρεηηθέο ή κε. Πξφθεηηαη γηα έλα ινγηζκηθφ κε ηε βνήζεηα ηνπ νπνίνπ κπνξεί λα θαιπθζεί ε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε δηάθνξσλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, ζηελ πεξίπησζε ηεο παξνχζαο έξεπλαο ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ, ελψ παξάιιεια ππνβνεζά ηνλ ελεξγεηηθφ ηξφπν κάζεζεο. Σα ινγηζκηθά απηνχ ηνπ είδνπο ζπληζηνχλ αλνηρηά πεξηβάιινληα κάζεζεο θαη εδξάδνληαη ζηηο παηδαγσγηθέο αξρέο πνπ απνξξένπλ απφ ηε ζεσξία ηνπ επνηθνδνκηζκνχ. ην πιαίζην απηφ παξέρνπλ ζηνπο καζεηέο, ρεηξνπηαζηά αληηθείκελα, νηθείνπο δηαδηθαζηηθνχο φξνπο θαη εξγαιεία ζθέςεο επηηξέπνληάο ηνπο, λα ηα ρεηξίδνληαη απηφλνκα θαη δπλακηθά, λα δξνπλ πάλσ ζ απηά, λα πεηξακαηίδνληαη κε απηά θαη, θαζψο ην πεξηβάιινλ απηφ αληαπνθξίλεηαη θαηάιιεια ζηηο πεηξακαηηθέο ηνπο πξνζπάζεηεο, λα απηφ-ειέγρνληαη θαη λα απηνδηνξζψλνληαη (Ράπηεο, Ράπηε, 2002). 40

41 3.2 Σν ινγηζκηθό δσγξαθηθήο «Drawing for Children» Σν «Drawing for Children» (εηθ.2) είλαη έλα ειεχζεξν πξφγξακκα δσγξαθηθήο, ηδηαίηεξα πξνζεγκέλν, επράξηζην θαη εχρξεζην γηα ηα κηθξά παηδηά. Οη ρξήζηεο δελ είλαη απαξαίηεην λα είλαη ζε ζέζε λα δηαβάδνπλ γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην πξφγξακκα, αθνχ ηα γξαθηθά είλαη αξθεηά θαιά θαη θαηαλνεηά απφ ηα παηδηά. Δηθόλα 2: Δ επηθάλεηα εξγαζίαο ηνπ ινγηζκηθνχ "Drawing for Children" Σν ινγηζκηθφ πεξηιακβάλεη ζρέδηα φπσο γξακκέο, θχθινπο, ζρήκαηα, έηνηκεο εηθφλεο (π.ρ. δέληξα, ζπίηηα, ινπινχδηα), ζηάκπεο θαη backgrounds, πνπ ην θάλνπλ ειθπζηηθφ γηα ηνπο ρξήζηεο. Βπίζεο, ππάξρνπλ εξγαιεία γηα λα δσγξαθίζνπλ ηα παηδηά, φπσο εθείλα ην θαληάδνληαη φηη ζέινπλ. Σα λήπηα, απιά, πεξηεξγαδφκελα ηα θνπκπηά θαη ηηο εηθφλεο, κπνξνχλ εχθνια λα κάζνπλ λα δσγξαθίδνπλ ηηο δηθέο ηνπο εηθφλεο κε απηφ. Ώπηφ ην ινγηζκηθφ δσγξαθηθήο, κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ειεχζεξα απφ ηα παηδηά γηα λα δσγξαθίζνπλ κε φπνην ηξφπν ζέινπλ, φηη ζέκα δνπιεχνπλ ζηελ ηάμε, αιιά θαη φηη ηνπο απαζρνιεί ηε δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Πξέπεη λα ζεκεησζεί, πσο ην ζπγθεθξηκέλν ινγηζκηθφ δελ έρεη ερεηηθή ππνζηήξημε θαη επεηδή είλαη αγγιηθφ, ν ρξήζηεο κπνξεί λα γξάςεη κφλν ζε απηή ηε γιψζζα. Βπίζεο, γηα ηελ επεμεξγαζία ησλ έηνηκσλ εηθφλσλ, φπσο ηε κεγέζπλζε θαη ηελ πεξηζηξνθή, πξέπεη λα γίλεη ζπλδπαζκφο ησλ πιήθηξσλ "Shift" θαη "Ctrl", θάηη δχζθνιν γηα ηα παηδηά κηθξψλ ειηθηψλ. 41

42 3.3 Αμηνιόγεζε θαη πεξηγξαθή ηνπ ινγηζκηθνύ «Δμεξεπλώ ηελ επηζηήκε» Σν ινγηζκηθφ «Βμεξεπλψ ηελ Βπηζηήκε» (εηθ.3) απνηειεί έλα ηξφπν γηα λα γλσξίζεη ην παηδί ηελ επηζηήκε θαη ζηεξίδεηαη ζηελ έκθπηε ηάζε ηνπ λα πεηξακαηίδεηαη, λα εμεηάδεη, λα παίδεη θαη λα θάλεη εξσηήζεηο γηα δηάθνξα πξάγκαηα. Οη θαηαζθεπαζηέο ηνπ ην πξνηείλνπλ γηα παηδηά ειηθίαο 7-11 εηψλ, αιιά ζε απηή ηελ έξεπλα πξνζαξκφζηεθε θαη γηα κηθξφηεξα παηδηά. Σν ινγηζκηθφ έρεη ζρεδηαζηεί, ψζηε λα απαληά ζηηο πηζαλέο εξσηήζεηο ησλ παηδηψλ, ζρεηηθά κε ηνλ θπζηθφ θφζκν θαη λα ηνπο παξέρεη δξαζηεξηφηεηεο πνπ δηεπξχλνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο γηα ηελ επηζηήκε. Δηθόλα 3: Δ αξρηθή νζφλε ηνπ ινγηζκηθνχ "Βμεξεπλψ ηελ επηζηήκε" Ο νηθνδεζπφηεο ηνπ ινγηζκηθνχ είλαη έλα ελεξγεηαθφ κπαιάθη, πνπ εμεγεί θαη θαζνδεγεί ην παηδί, ψζηε λα κπεη ζηνλ θφζκν ηεο επηζηήκεο, νλνκάδεηαη Φσηεηλνχιεο θαη δίλεη νδεγίεο ζρεηηθά κε ην πψο ζα ρεηξηζηεί ν ρξήζηεο ην ινγηζκηθφ. Δ θχξηα πεξηνρή ηνπ ινγηζκηθνχ νλνκάδεηαη «Κφζκνο ηεο επηζηήκεο». Σν πεξηερφκελφ ηεο είλαη δνκεκέλν ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο: ηελ πφιε, ηελ χπαηζξν, ηε θνπδίλα θαη ην εξγαζηήξην, πνπ είλαη γεκάηεο απφ αληηθείκελα θαζεκεξηλήο ρξήζεο, απφ ηα νπνία αλαδχνληαη παξάζπξα κε εμεγήζεηο ζε εξσηήζεηο, φπσο «Γηαηί ηα θχιια είλαη πξάζηλα;», «Πσο ιεηηνπξγνχλ νη κπαηαξίεο;» θαη πνιιέο άιιεο. 42

43 Ώθφκα κηα βαζηθή πεξηνρή ηνπ ινγηζκηθνχ είλαη απηή ηνπ «ρνιείνπ ησλ Βπηζηεκψλ», φπνπ ζπλαληάκε απαληήζεηο ζε πηζαλέο εξσηήζεηο ησλ παηδηψλ ζηηο εμήο ζεκαηηθέο ελφηεηεο: 1)ειεθηξηζκφο, 2)δπλάκεηο θαη ελέξγεηα, 3)ζεξκφηεηα, 4)θσο θαη ήρνο, 5)δσληαλνί νξγαληζκνί, 6)πιηθά, 7)αληηδξάζεηο, 8)απιέο κεραλέο θαη 9)δηάζηεκα. Βπίζεο, ζην ηεηξάδην εξγαζηψλ ην παηδί κπνξεί λα απαληήζεη ζε 24 εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο, ζηηο νπνίεο αλ απαληήζεη ζσζηά θεξδίδεη απηνθφιιεηα πνπ ζπιιέγνληαη ζε έλα ηεηξάδην θαη ζρεηίδνληαη κε ηηο 6 αθφινπζεο θαηεγνξίεο: 1)ειεθηξηζκφο, 2)ψζεζε θαη έιμε, 3)ζεξκφ θαη ςπρξφ, 4)φξαζε θαη αθνή, 5)θπηά θαη πιάζκαηα, 6)απφ ηη είλαη θηηαγκέλν;. ε απηφ ην ηεηξάδην ππάξρνπλ νη εκεηψζεηο, δειαδή κηα ιεπθή ζειίδα φπνπ κπνξεί ν ρξήζηεο λα θαηαρσξήζεη ηηο επηζηεκνληθέο ηνπ παξαηεξήζεηο. ε απηφ ην ινγηζκηθφ ην λήπην, κπνξεί θάλνληαο θιηθ ζε νπνηαδήπνηε εξψηεζε, ε νπνία έρεη θπζηθά θαη θσλεηηθή ππνζηήξημε, λα κεηαθεξζεί ζηε ζρεηηθή νζφλε πιεξνθνξηψλ γηα λα βξεη ηε ζσζηή απάληεζε. Με ηηο εξσηήζεηο απηέο, ην ινγηζκηθφ απηφ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζαλ πεγή αλαθνξάο, ψζηε λα ην βνεζήζεη λα εμνηθεησζεί κε δχζθνιεο έλλνηεο. ΐέβαηα, νη έλλνηεο θαη νη πιεξνθνξίεο πνπ παξέρνληαη είλαη πεξηνξηζκέλεο, φπσο είλαη θαη νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ππάξρνπλ γηα θάζε έλλνηα ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ. Μεξηθέο πιεξνθνξίεο πνπ παξέρνληαη, είλαη δχζθνιν λα θαηαλνεζνχλ απφ παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο, γη απηφ ν εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα δίλεη ηηο θαηάιιειεο δηεπθξηλήζεηο. 43

44 3.4 Ζ ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα «Encarta Kids» Δ «Encarta» είλαη κηα πνιπκεζηθή εγθπθινπαίδεηα πνπ παξέρεη πινχζηεο πιεξνθνξίεο ζε κηα πνηθηιία ζεκάησλ, γηα φιεο ηηο ειηθίεο. Ώπνηειεί πινχζηα πεγή ελεκεξσκέλσλ άξζξσλ θαη εηθφλσλ, video, γξαθηθψλ θαη ήρσλ. Δ «Encarta» απνηειεί πεγή γηα θάζε εθπαηδεπηηθφ ζέκα θαη γηα καζεηέο φισλ ησλ ειηθηψλ. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρεη πξνζηεζεί έλαο αθφκα ηνκέαο, πνπ νλνκάδεηαη «Encarta kids» (εηθ.5), έηζη γίλεηαη πην πξνζηηή ζε παηδηά κηθξψλ ειηθηψλ (7 έσο 12 εηψλ). Βπίζεο, παξέρεη έλα αζθαιέο πεξηβάιινλ γηα λα εμεξεπλήζνπλ,νη κηθξνί καζεηέο, ζέκαηα φισλ ησλ εηδψλ. Δηθόλα 4: Δ αξρηθή νζφλε ηεο ειεθηξνληθήο εγθπθινπαίδεηαο "Encarta Kids" ε απηή ηελ πνιπκεζηθή εθαξκνγή, κπνξνχκε λα βξνχκε άξζξα θαηάιιεια δηακνξθσκέλα γηα κηθξέο ειηθίεο, πνιπκεζηθή ππνζηήξημε ησλ παξνπζηαδφκελσλ ζεκάησλ θαη φια ζε έλα πεξηβάιινλ επράξηζην, κε εξγαιεία απιά θαη ζπλεπή. Δ «Encarta kids» πεξηέρεη δέθα βαζηθέο θαηεγνξίεο θαη ε θάζε θαηεγνξία επηκέξνπο ζέκαηα: 1) ηα δψα: είδε δψσλ, πσο δνπλ ηα δψα, ζειαζηηθά, εξπεηά θαη ακθίβηα θ.α. 44

45 2) ε θπζηθή: ην αλζξψπηλν ζψκα, ην πεξηβάιινλ, βαζηθή θπζηθή θαη καζεκαηηθά θ.α. 3) ζπνξ θαη αλαςπρή: ζπνξ, αζιεηηθά, δηαζθέδαζε θ.α. 4) νη ηέρλεο: ηέρλε, αξρηηεθηνληθή, κνπζηθή, ρνξφο, δηαζθέδαζε 5) δηάβαζκα θαη γξάςηκν: ινγνηερλία, ζπγγξαθείο, γιψζζα, παηρλίδη ιέμεσλ 6) άλζξσπνη: άλζξσπνη ζηελ παγθφζκηα ηζηνξία, αζιεηέο, εθεπξέηεο θαη επηζηήκνλεο θ.α. 7) ηφπνη: Δλσκέλεο Πνιηηείεο, Καλαδάο, ρψξεο θ.α. 8) ηζηνξία: παγθφζκηα ηζηνξία, εμεξεπλεηέο θ.α. 9) θνηλσληθέο επηζηήκεο: θπβέξλεζε, θνπιηνχξεο ηνπ θφζκνπ, θαγεηφ θ.α. 10) παηρλίδηα θαη αζηεία: παηρλίδη ιέμεσλ, πνπ ζηνλ θφζκν, δψλε ηεο επηζηήκεο θ.α. Σν θάζε ζέκα ρσξίδεηαη θαη απηφ ζε ππνζέκαηα, πνπ παξνπζηάδνληαη κε video, ήρν θαη εηθφλα. Γηα ηελ εχθνιε εχξεζε ηνπ θάζε ζέκαηνο, ππάξρεη εηδηθή πεξηνρή, ζηελ νπνία κπνξεί λα γξαθηεί ην ζέκα θαη λα γίλεη αλαδήηεζε ησλ ζρεηηθψλ άξζξσλ, εηθφλσλ θαη video πνπ ππάξρνπλ. Σν βαζηθφ πξφβιεκα θαη ζε απηφ ην ινγηζκηθφ είλαη ε αγγιηθή γιψζζα, νπφηε ρξεηάδεηαη κεηάθξαζε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. 45

46 3.5 Σν ινγηζκηθό Φπζηθώλ Δπηζηεκώλ «I Love Science» Σν ινγηζκηθφ «I love science» (εηθ.2), εμεξεπλά ηνλ θφζκν ηεο θπζηθήο, ηεο ρεκείαο θαη ηεο βηνινγίαο. Σξεηο ραξαθηήξεο ηνπ ινγηζκηθνχ, ε Mo, ν Al θαη ε Rosie πξνζθαινχλ ηα παηδηά ζηα εξγαζηήξηά ηνπο. Κάζε εξγαζηήξη πεξηιακβάλεη, δξαζηεξηφηεηεο, παηρλίδηα θαη πνιιά πεηξάκαηα. Δ Mo, παίξλεη ην ρξήζηε ζην εξγαζηήξηφ ηεο, γηα λα εξεπλήζεη ηνλ θφζκν ηεο θπζηθήο επηζηήκεο, κε ζέκαηα ηηο δπλάκεηο, ηελ ειεθηξηθή ελέξγεηαο, ην θσο, ηνλ ήρν θαη ηε ζεξκφηεηα. Ο Al, θαισζνξίδεη ην ρξήζηε ζηελ θνπδίλα ηνπ, φπνπ δελ καγεηξεχεη κφλν αιιά ηαμηλνκεί, ειέγρεη, κεηαηξέπεη θαη δηαρσξίδεη πιηθά. Σέινο ε Rosie, κνηξάδεηαη ηελ επηζηήκε ηεο δσήο, εξεπλψληαο ην αλζξψπηλν ζψκα, ηα δψα, ηα θπηά θαη ην πεξηβάιινλ. Δηθόλα 5: Δ αξρηθή νζφλε ηνπ ινγηζκηθνχ "I love science" ην εξγαζηήξην ηεο Mo ππάξρνπλ 5 ελφηεηεο απφ ηνλ θφζκν ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ: α) «Forces», β) «Electricity», γ) «Light», δ) «Sound» θαη ε) «Heat». Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ κπνξνχκε λα βξνχκε αλά ελφηεηα είλαη: Ώ) Forces(Απλάκεηο): 1) «Forces»: Πνηα ε δηαθνξά κεηαμχ ελφο ηξαβήγκαηνο θαη κηαο ψζεζεο. Μαζαίλνπκε γηα ηηο δπλάκεηο. 2) «Magnetic attraction»: Μαζαίλνπκε γηαηί κεξηθέο θνξέο νη καγλήηεο θνιιάλε κεηαμχ ηνπο θαη άιιεο θνξέο φρη. 3) «Magnetic poles»: Ανθηκέο κε καγλήηεο. 4) «Balancing act»: Πφηε ηζνξξνπεί κηα δπγαξηά; 46

47 5) «Weight for it»: Γπγίδνπκε πξάγκαηα κε ηε δπγαξηά ηεο Mo. 6) «What goes up must come down»: Μαζαίλνπκε πσο ιεηηνπξγεί ν λφκνο ηεο βαξχηεηαο ζηε γε θαη ζηνπο άιινπο πιαλήηεο. 7) «Friction»: Μαζαίλνπκε γηα ηελ έλλνηα ηεο ηξηβήο. 8) «Air resistance»: Μαζαίλνπκε πφζν καθξηά έλαο αλεκηζηήξαο κπνξεί λα ζπξψμεη δηαθνξεηηθά ζρήκαηα απηνθηλήησλ. 9) «Simple machines»: Ση είλαη κεραλή; Κάλνπκε δνθηκέο κε απιέο κεραλέο θαη βιέπνπκε πσο αιιάδνπλ ηηο δπλάκεηο. 10) «Forces and motion»: καζαίλνπκε γηα ηηο δπλάκεηο, ηε κάδα θαη ηελ θίλεζε. 11) «A change of direction»: Πσο βνεζνχλ νη δπλάκεηο λα παίμνπκε hockey ζηνλ πάγν; Μαζαίλνπκε πνηεο δπλάκεηο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζνπκε γηα λα βάινπκε γθνι. ΐ) Electricity (Διεθηξηζκφο): 12) «Making a circuit»: Καηαζθεπάδνπκε έλα ειεθηξηθφ θχθισκα. 13) «Electrical connections»: Ανθηκάδνπκε λα ζπλδέζνπκε δηάθνξα αληηθείκελα, γηα λα θηηάμνπκε έλα θχθισκα πνπ λα ιεηηνπξγεί. 14) «Switched on to switches»: Ση θάλεη έλαο δηαθφπηεο; 15) «Electric current»: Πσο κπνξνχκε λα θάλνπκε κηα ιάκπα λα θέγγεη πεξηζζφηεξν; 16) «Does it conduct?»: Μπνξνχκε λα αλάςνπκε κηα ιάκπα ρξεζηκνπνηψληαο κηα κπαηαξία, δπν θαιψδηα θαη κηα πάπηα; Ση είδνπο ξεχκα πεξλάεη απφ κέζα; 17) «Sensitive switches»: Πσο νη ειεθηξηθνί αηζζεηήξεο κπνξνχλ λα πηάζνπλ έλα θιέθηε; 18) «Using electricity»: Πνηεο κεραλέο ρξεζηκνπνηνχλ ξεχκα γηα λα δνπιέςνπλ; 19) «Series and parallel»: Ανθηκάδνπκε παξάιιεια θαη ζεηξηαθά θπθιψκαηα θαη βιέπνπκε, ζε θάζε πεξίπησζε, πφηε αλάβεη ν ιακπηήξαο. 20) «Branched circuits»: ε θπθιψκαηα κε δηαθιαδψζεηο δνθηκάδνπκε λα αλάςνπκε δηαθφπηεο, ζε δηαθνξεηηθνχο ζπλδπαζκνχο, ψζηε λα αλάςνπλ νη ιακπηήξεο. 21) «Circuit diagrams»: Κνηηάδνληαο έλα δηάγξακκα απφ έλα ειεθηξηθφ θχθισκα, πξέπεη λα αληηθαηαζηήζνπκε θάζε ζχκβνιφ ηνπ κε θάπνην απφ ηα θνκκάηηα πνπ πξαγκαηηθά ππάξρεη ζε έλα πξαγκαηηθφ θχθισκα. Γ) Light (Φσο): 22) «Now you see it...»: Καηαηάζζνπκε ηα πξάγκαηα ζε απηά πνπ θσηίδνπλ θαη ζε απηά πνπ δελ θσηίδνπλ. 23) «Traveling light»: Ώπφ πνχ πξνέξρνληαη νη ζθηέο; Μέζα απφ πνηα αληηθείκελα πεξλάεη ην θσο θαη πσο απηφ ηαμηδεχεη; 24) «Sunrise and sunset»: Πσο απφ κηα ζθηά κπνξνχκε λα θαηαιάβνπκε ηελ ψξα; Πσο αιιάδνπλ νη ζθηέο, θαζψο ν ήιηνο αιιάδεη ζέζε ζηνλ νπξαλφ; 47

48 25) «On reflection»: Ώληαλάθιαζε ηνπ θσηφο. Ανθηκέο κε θαζξέθηεο. 26) «Mixing light»: Ανθηκάδνπκε λα αλαθαηέςνπκε δηάθνξα ρξψκαηα, κε ηελ κεραλή ηεο Mo θαη λα δνχκε ηα απνηειέζκαηα. 27) «Paint and ink»: Πσο κε ηξία κφλν ρξψκαηα κειαληνχ κπνξνχκε λα δεκηνπξγήζνπκε ηα ππφινηπα ρξψκαηα; 28) «Phases of the Moon»: Μαζαίλνπκε γηαηί ην θεγγάξη θάπνηεο θνξέο θαίλεηαη νιφθιεξν θαη θάπνηεο θνξέο κηζφ. Α) Sound(Ήρνο): 29) «Making music»: Μαζαίλνπκε πσο θάλνπκε ήρνπο κε πνιιά κνπζηθά φξγαλα. 30) «High and low, loud and quiet»: Αηαρσξίδνπκε απφ ηνπο ήρνπο, πνπ αθνχκε, ηνπο δπλαηνχο θαη ρακεινχο, ηηο ςειέο θαη ρακειέο λφηεο. 31) «Muffled sound»: Πσο ηαμηδεχεη ν ήρνο κέζα απφ ηα πξάγκαηα; Μπνξνχκε λα αθνχζνπκε έλα μππλεηήξη ζην δηάζηεκα; Ανθηκάδνπκε. 32) «Sound moves»: Πσο ηαμηδεχεη ν ήρνο; 33) «Perfect pitch»: Μαζαίλνπκε πσο κπνξνχκε λα βγάινπκε ςειφηεξεο ή ρακειφηεξεο κνπζηθέο λφηεο. Β) Heat(Γέζηε): 34) «Making heat»: Ση είλαη ε δέζηε; Καηεγνξηνπνηνχκε ηα αληηθείκελα ζε απηά πνπ βγάδνπλ ή φρη δέζηε. 35) «Measuring heat»: Μεηξάκε ηε ζεξκνθξαζία. 36) «What temperature»: Ση είλαη πην δεζηφ απφ ηε θσηηά; Ση είλαη πην θξχν απφ ηνλ πάγν; Ώληηζηνηρίδνπκε ηα αληηθείκελα κε ηε ζεξκνθξαζία ηνπο. Δ θνπδίλα ηνπ Ώι ρσξίδεηαη ζε 4 ηνκείο: α) «Sorting», β) «Testing», γ) «Changing» θαη δ) «Separating». Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πεξηέρεη είλαη νη εμήο: Ώ) Sorting (Σαμηλφκεζε): 1) «Be safe»: Καηαηάζζνπκε ηα πιηθά ζε αζθαιή θαη επηθίλδπλα. 2) «Paper, wood, metal, rock»: Μαζαίλνπκε απφ ηη είλαη θαηαζθεπαζκέλα δηάθνξα αληηθείκελα. Ώπφ ραξηί, μχιν, κέηαιιν ή πέηξα; 3) «Rubber, glass, plastic, fabric»: Οκνίσο. Ώπφ ιάζηηρν, γπαιί, πιαζηηθφ ή χθαζκα; 4) «Properties of materials»: Ώλαθαιχπηνπκε γηαηί θάπνηα αληηθείκελα θαηαζθεπάδνληαη απφ δχν πιηθά. 5) «Choosing the right material»: Μαζαίλνπκε κε πνηα θξηηήξηα δηαιέγνληαη ζπγθεθξηκέλα πιηθά γηα ηελ θαηαζθεπή ζπγθεθξηκέλσλ αληηθεηκέλσλ. 6) «A car full of materials»: ΐξίζθνπκε ηα πιηθά πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ θαηαζθεπή ελφο απηνθηλήηνπ. 48

49 7) «The wrong material»: Μαζαίλνπκε γηαηί κεξηθά πιηθά δελ ζπληζηψληαη γηα ρξήζε ζηελ θνπδίλα. 8) «Animal, vegetable or mineral?»: Αηαρσξίδνπκε ηα πιηθά ζε απηά πνπ παίξλνπκε απφ δψα, απφ θπηά ή απφ κέηαιια. 9) «Materials from nature»: Ώλαθαιχπηνπκε πψο νη πξψηεο χιεο κεηαηξέπνληαη ζε ρξήζηκα αληηθείκελα. 10) «Metals and non-metals»: Μαζαίλνπκε ηη είλαη ηα κέηαιια θαη ηη θαηαζθεπάδνπκε απφ απηά. 11) «What s in a container?»: Ώληηιακβαλφκαζηε πνηνο είλαη ν ξφινο ηνπ ζρήκαηνο θαη ηνπ πιηθνχ ζηελ θαηαζθεπή αληηθεηκέλσλ. 12) «Solid, liquid or gas?»: Καηαηάζζνπκε ηα αληηθείκελα ζε ζηεξεά, πγξά θαη αέξηα. ΐ) Testing (Έιεγρνο): 13) «Can you see through it?»: ΐξίζθνπκε θαηά πφζν θάπνηα πιηθά είλαη δηαπεξαηά απφ ην θσο. 14) «Floating and sinking»: Μαζαίλνπκε ηη βπζίδεηαη θαη ηη επηπιέεη. 15) «Making an impact»: Μαζαίλνπκε ηη ραξάδεη θαη ηη φρη έλα καραίξη. 16) «Taking the strain»: ΐιέπνπκε πνηα πιηθά ιπγίδνπλ θαη πνηα ζπάλε (θαη κε πφζε επθνιία). 17) «How hard is it?»: Υσξίδνπκε ηα πιηθά ζε απηά πνπ ραξάδνπλ θαη ραξάδνληαη. 18) «What s magnetic?»: ΐιέπνπκε ηη καγλεηίδεηαη θαη ηη φρη. 19) «Does it carry electricity?»: Βηζαγφκαζηε ζηηο έλλνηεο ησλ αγσγψλ θαη ησλ κνλσηψλ. 20) «Too hot to handle»: ΐιέπνπκε ζε πνηα ζψκαηα κεηαδίδεηαη ε ζεξκφηεηα. Γ) Changing (Μεηαηξνπή): 21) «What happens when you heat things»: Θεξκαίλνληαο πιηθά ζε έλα θνχξλν, βιέπνπκε ηηο κεηαηξνπέο ηεο χιεο. 22) «Cool it»: Οκνίσο, κε ςχμε. 23) «Can you change it back?»: ΐιέπνπκε πψο κεξηθέο αιιαγέο δελ αληηζηξέθνληαη (π.ρ. ην ηεγάληζκα ελφο απγνχ). 24) «Does it dissolve in water?»: Ώλαθαιχπηνπκε ηη δηαιχεηαη ζην λεξφ. 25) «Dissolving to the limit»: Ώλαθαιχπηνπκε πφζε πνζφηεηα πιηθψλ δηαιχεηαη ζην λεξφ. 26) «Al s water machine»: Πεηξακαηηδφκαζηε κε κεραλή αλαπαξάζηαζεο ηνπ θχθινπ ηνπ λεξνχ. 27) «Ice, water, steam»: Ώπαληάκε ζε εξσηήκαηα γηα ηηο κεηαηξνπέο ηεο θαηάζηαζεο ηνπ λεξνχ. Α) Separating (Αηαρσξηζκφο): 49

50 28) «Through a sieve»: Με θφζθηλα δηαρσξίδνπκε αλακεκηγκέλα πιηθά. 29) «Passing through a filter»: Αηαρσξίδνπκε ηα πιηθά κε θηιηξάξηζκα. 30) «Disappearing water»: Ώθήλνπκε δηαιχκαηα λεξνχ κε άιια πιηθά (ζθφλεο, θαθέ θιπ) λα βξάζνπλ ή λα εμαηκηζηνχλ θαη βιέπνπκε ηα απνηειέζκαηα. 31) «Sieve, filter or evaporate?»: Αηαιέγνπκε θφζθηλν, θίιηξν ή βξαζηήξα γηα λα δηαρσξίζνπκε δηαιχκαηα ζηα αξρηθά πιηθά ηνπο. 32) «Separate with magnets and string»: Αηαιέγνπκε καγλήηεο ή ζθνηληά γηα δηαρσξηζκφ θάπνησλ κηγκάησλ ζηα πιηθά ηνπο. Σέινο ην ζπηηφδεληξν ηεο Rosie ρσξίδεηαη ζε 4 ηνκείο: α) «Humans», β) «Animals», γ) «Plants» θαη δ) «Environments». Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πεξηέρεη είλαη νη εμήο: Ώ) Humans (Άλζξσπνη): 1) «Your brain, muscles, and skeleton»: Πσο θηλείηαη ην ζψκα καο; Πσο ν εγθέθαιφο καο, νη κχεο θαη ν ζθειεηφο καο δνπιεχνπλ φια καδί; 2) «Your skeleton»: Μαζαίλνπκε γηα φια ηα θφθαια ζην ζψκα καο. 3) «Moving your bones»: Πσο δνπιεχνπλ νη κχεο; 4) «Healthy teeth»: Γηαηί βνπξηζίδνπκε ηα δφληηα καο; Πφηε κπξίδεη ε αλάζα καο; Μαζαίλνπκε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν γηα λα θξνληίδνπκε ηα δφληηα καο. 5) «Eating different foods»: Καηεγνξηνπνηνχκε ηα θαγεηά ζε θξνχηα θαη ιαραληθά, θξέαο θαη ςάξη, γιπθά θαη άιια θαγεηά. 6) «What s in food?»: Ση είλαη νη πδαηάλζξαθεο; Ση ρξεηαδφκαζηε ηηο πξσηεύλεο; Ση πεξηέρνπλ ηα θαγεηά πνπ ρξεηάδεηαη ην ζψκα καο; 7) «Your heart, lungs and stomach»: Ση ρξεηάδεηαη ην αίκα; Γηαηί αλαπλένπκε; Πνπ πεγαίλεη ην θαγεηφ; ΐιέπνπκε πσο δνπιεχεη ην ζψκα καο γηα λα καο θξαηήζεη δσληαλνχο. 8) «Have a heart»: Γηαηί ρηππάεη ε θαξδηά καο; Πσο καο θξαηάεη δσληαλνχο; ΐ) Animals (Γψα): 9) «A world of animals»: Μαζαίλνπκε ηα δψα. 10) «Wings, legs or fins?»: Πεξηγξάθνληαο ηα δψα. Πσο απηά θηλνχληαη; 11) «What s the key?»: Καηαηάζζνπκε ηα δψα πνπ δνπλ γχξσ απφ δέληξν ηεο Rosie ζε απηά πνπ έρνπλ πφδηα ή φρη, απηά πνπ έρνπλ πάλσ απφ 6 πφδηα ή φρη, απηά πνπ έρνπλ θηεξά ή φρη θαη απηά πνπ έρνπλ ή φρη θέιπθνο. 12) «How animals grow»: ηάδηα αλάπηπμεο ησλ δψσλ. 13) «Biting, gripping and grinding»: Μαζαίλνπκε γηα ηα δφληηα ησλ δψσλ θαη πσο κέζα απφ απηά κπνξνχκε λα βξνχκε ηη ηξψλε. 14) «What is a mammal?»: Μαζαίλνπκε γηα ηα ζειαζηηθά. 50

51 15) «What is a fish?»: Ση είλαη ην ςάξη; 16) «What is a bird?»: Ση είλαη ηα πνπιηά; Ση θνηλφ έρνπλ κεηαμχ ηνπο; 17) «What is a reptile?»: Μαζαίλνπκε γηα ηα εξπεηά. 18) «What is an amphibian?»: Ση είλαη ηα ακθίβηα; 19) «What is an insect?»: Ση είλαη ηα έληνκα; 20) «Does it have a backbone?»: Πνηα ε δηαθνξά απφ έλα θίδη θαη έλα ζθνπιήθη; Μαζαίλνπκε γηαηί είλαη ηφζν ζεκαληηθφ λα έρεη θαλείο ξαρνθνθαιηά. Γ) Plants (Φπηά): 21) «A world of plants»: Μνηάδνπλ φια ηα θπηά; Μαζαίλνπκε ηη κεγάιε πνηθηιία θπηψλ ππάξρνπλ. 22) «The parts of a plant»: Σα κέξε ηνπ θπηνχ θαη ηη απηά θάλνπλ. 23) «What a plant needs»: Ση ρξεηάδνληαη ηα θπηά γηα λα κεγαιψζνπλ; 24) «Where do plants grow best?»: Ανθηκάδνπκε λα δνχκε ζε πνηα πεξηνρή ηα θπηά κεγαιψλνπλ θαιχηεξα. 25) «Plants with flowers»: Γηαηί πνιιά θπηά έρνπλ πάλσ ηνπο ινπινχδηα; Ση θάλνπλ ηα θπηά πνπ δελ έρνπλ; 26) «Fruits and vegetables»: Καηεγνξηνπνηνχκε ηα θξνχηα θαη ηα ιαραληθά ζε δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο αλάινγα κε ην αλ είλαη θξνχηα ή φρη, αλ κεγαιψλνπλ πάλσ ζε δέληξα ή φρη, αλ είλαη ή φρη κηθξφηεξα απφ έλα κήιν, αλ κεγαιψλνπλ θάησ απφ ην έδαθνο ή φρη. 27) «Making new plants»: Πσο βγαίλνπλ ηα θαηλνχξηα θπηά; Πσο κεγαιψλνπλ; Ώλαθαιχπηνπκε πνιιά γηα ηε δσή ησλ θπηψλ. Α) Environments (Πεξηβάιινληα): 28) «Where s your habitat?»: Οη βηφηνπνη θαη ηα δψα πνπ δνπλ ζε απηνχο. 29) «Hiding away»: Μαζαίλνπκε γηα ην πψο ηα δψα θξχβνληαη. 30) «Comparing habitats»: Υσξίδνπκε ζε δπν θαηεγνξίεο ηα δψα πνπ καο δίλνληαη, ζε απηά πνπ δνπλ ζηνπο αγξνχο θαη ζε απηά πνπ δνπλ ζηα δάζε. 31) «Who eats what?»: Μαζαίλνπκε γηα ηελ ηξνθηθή αιπζίδα. 32) «Food webs»: ΐιέπνπκε, κέζα απφ ηελ ηξνθηθή αιπζίδα, πνηνο ηξψεη ηη, γχξσ απφ ην δέληξν. πσο γίλεηαη θαηαλνεηφ απφ ηελ παξαπάλσ πεξηγξαθή ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ππάξρεη κεγάιε πνηθηιία, ηφζν ζηηο έλλνηεο κε ηηο νπνίεο ην ινγηζκηθφ αζρνιείηαη, φζν θαη ζηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο παξνπζηάδεη ηηο έλλνηεο απηέο. Ώλ θαη ην ινγηζκηθφ απεπζχλεηαη ζε παηδηά ειηθίαο απφ 7 έσο 11 εηψλ, θάπνηεο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πξνζαξκφζηεθαλ, ψζηε λα δηεμαρζνχλ θαη απφ παηδηά κηθξφηεξεο ειηθίαο (4-6 εηψλ). Σα γξαθηθά είλαη αξθεηά θαιά, ε πινθή αιεζνθαλήο, ηα εξγαιεία ζπλεπή, απιά θαη εχρξεζηα. Σν αξλεηηθφ ζεκείν ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ είλαη ε γιψζζα. Μπνξεί γηα ηα παηδηά ηεο Ώγγιίαο λα 51

52 είλαη απιή θαη μεθάζαξε, φκσο ζε απηή ηελ έξεπλα ρξεηάζηεθε λα γίλνπλ κεηαθξάζεηο ηφζν ζηηο νδεγίεο, φζν θαη ζηηο εξσηήζεηο πνπ ηίζεληαη ζην ηέινο ηεο θάζε δξαζηεξηφηεηαο. Χζηφζν, φπσο θάλεθε απφ ηελ αλαδήηεζε ινγηζκηθψλ ζρεηηθψλ κε ηηο θπζηθέο επηζηήκεο, ηα ινγηζκηθά πνπ παξέρνληαη είλαη ειάρηζηα, θαη γηα ηελ πξνζρνιηθή ειηθία αθφκα ιηγφηεξα. Βπνκέλσο, ην «I love science» είλαη κηα θαιή επηινγή. 52

53 3.6 Σν ινγηζκηθό «Light and dark» Σν αγγιηθφ ινγηζκηθφ «Light and dark» (εηθ.6), βξέζεθε ζηελ ζειίδα ηνπ δηαδηθηχνπ Δηθόλα 6: Σν ινγηζκηθφ "Light and dark" Βίλαη έλα ινγηζκηθφ, πνπ βνεζά ηα παηδηά κε ερνγξαθεκέλεο νδεγίεο, λα εμεξεπλήζνπλ ηελ επηθάλεηα εξγαζίαο θαη λα δνθηκάζνπλ λα αιιάμνπλ κεηαβιεηέο γηα λα κειεηήζνπλ ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο. Μπνξνχλ λα αλνίμνπλ ηηο θνπξηίλεο απφ ην παξάζπξν ηνπ δσκαηίνπ, ζην νπνίν βξίζθνληαη, λα κπεη θσο, αιιά θαη λα ηηο θιείζνπλ γηα λα δεκηνπξγεζεί ζθνηάδη, πξάγκα δχζθνιν ζε πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο. Γηα παξάδεηγκα, ηνπο δεηήζεθε λα ζχξνπλ ηα αληηθείκελα, πνπ ηνπο παξέρνληαλ, ζην θέληξν ηνπ δσκαηίνπ φηαλ νη θνπξηίλεο ηνπ ήηαλ θιεηζηέο θαη λα παξαηεξήζνπλ πνηα απφ απηά δίλνπλ θσο. Με βάζε ηηο παξαηεξήζεηο πνπ θάλνπλ πάλσ ζηα απνηειέζκαηα ησλ ρεηξηζκψλ ηνπο, είλαη δπλαηφλ λα αλαθαιχςνπλ ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο. Μεηά ηηο δνθηκέο πνπ θάλνπλ ηα παηδηά, κε ηηο πξνθαζνξηζκέλεο κεηαβιεηέο ηνπ ινγηζκηθνχ, θαινχληαη λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ, πνπ αθνξνχλ ην θσο θαη ην ζθνηάδη, αθνχ απηφ είλαη ην ζέκα ηνπ ινγηζκηθνχ. Γηα παξάδεηγκα, κηα απφ ηηο εξσηήζεηο ιέεη αλ κπνξνχλ λα δνπλ κέζα ζην ζθνηάδη θαη ηνπο δίλεη ηξεηο επηινγέο, φρη, λαη, δελ λπρηψλεη πνηέ θαη πξέπεη λα δηαιέμνπλ κηα απφ ηηο ηξεηο. Οπνηαδήπνηε ζηηγκή, απφ ηελ εξψηεζε κπνξνχλ λα κεηαβνχλ ζηελ δξαζηεξηφηεηα, γηα λα επηβεβαηψζνπλ ή λα απνξξίςνπλ ηελ απάληεζή ηνπο. Ώπφ ηελ παξαπάλσ πεξηγξαθή παξαηεξνχκε, πσο ην ινγηζκηθφ αζρνιείηαη κφλν κε ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο. Ώπεπζχλεηαη ζε παηδηά 53

54 ειηθίαο απφ 5 έσο 6 εηψλ θαη ηα γξαθηθά ηνπ είλαη αξθεηά θαιά, ηα εξγαιεία ζπλεπή, απιά θαη εχρξεζηα. Σν αξλεηηθφ ζεκείν ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ είλαη ε γιψζζα, πξέπεη πάιη λα γίλνπλ κεηαθξάζεηο ηφζν ζηηο νδεγίεο, φζν θαη ζηηο εξσηήζεηο πνπ ηίζεληαη ζην ηέινο. 54

55 3.7 Σν ινγηζκηθό «Light and Shadows» Σν αγγιηθφ ινγηζκηθφ «Light and shadows» (εηθ.7), βξέζεθε ζηελ ζειίδα ηνπ δηαδηθηχνπ ht_shadows/play.shtml Δηθόλα 7: Σν ινγηζκηθφ "Light and shadows" Σν ζπγθεθξηκέλν ινγηζκηθφ βνεζά ηα παηδηά, κε νδεγίεο ζηα αγγιηθά, λα εμεξεπλήζνπλ ηελ επηθάλεηα εξγαζίαο θαη λα δνθηκάζνπλ λα αιιάμνπλ κεηαβιεηέο, πνπ ηνπο δίλνληαη απφ ην ινγηζκηθφ, γηα λα κειεηήζνπλ ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο. Βδψ, ηνπο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα κειεηήζνπλ απηφ ην θαηλφκελν κεηαβαίλνληαο ηφζν ζε εζσηεξηθφ, φζν θαη εμσηεξηθφ ρψξν. Οη ρξήζηεο κπνξνχλ λα κεηαθηλήζνπλ ηηο θσηεηλέο πεγέο πνπ παξέρνληαη, λα ρακειψζνπλ ή λα δπλακψζνπλ ηελ έληαζε ηνπ θσηφο, λα παξαηεξήζνπλ ηε ζθηά ηε κέξα ή ηε λχρηα θαη πσο απηή αιιάδεη ζχκθσλα κε ηελ ψξα, αιιά θαη ηα εθάζηνηε αληηθείκελα πνπ ηνπνζεηνχλ. ην ηέινο δελ πεξηιακβάλνληαη εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ, ηα παηδηά κφλα ηνπο, βάζεη ησλ ρεηξηζκψλ ηνπο θαη κε ηε βνήζεηα ηεο ζπδήηεζεο κε ηελ/ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, δηαηππψλνπλ ηηο παξαηεξήζεηο ηνπο θαη νδεγνχληαη ζε ζπκπεξάζκαηα. Με βάζε ηηο παξαηεξήζεηο πνπ θάλνπλ πάλσ ζηα απνηειέζκαηα ησλ ρεηξηζκψλ ηνπο, είλαη δπλαηφλ λα αλαθαιχςνπλ ηελ έλλνηα ηεο ζθηάο. Παξαηεξνχκε, πσο ην παξαπάλσ ινγηζκηθφ δελ έρεη πνηθηιία ζηηο έλλνηεο κε ηηο νπνίεο αζρνιείηαη, πξαγκαηεχεηαη κφλν ην ζέκα ηεο ζθηάο. Σν ινγηζκηθφ απεπζχλεηαη ζε παηδηά ειηθίαο απφ 5 έσο 6 εηψλ θαη ηα γξαθηθά ηνπ είλαη επράξηζηα, πξνζειθχνπλ ην ρξήζηε θαη είλαη εχθνιν 55

56 λα ρξεζηκνπνηεζνχλ. Γηα αθφκα κηα θνξά ή γιψζζα ηνπ ινγηζκηθνχ είλαη ε αγγιηθή κε απνηέιεζκα λα ρξεηάδνληαη κεηάθξαζε νη νδεγίεο. 56

57 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ν : ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΚΑΗ ΔΗΓΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 4.1 Πεξηγξαθή ηεο έξεπλαο Δ έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε, πεξηγξάθεηαη ζηα επφκελα θεθάιαηα. πλνιηθά θαη γηα ηα δπν αληηθείκελα ε έξεπλα δηήξθεζε 14 εκέξεο. Οη κέζνδνη πνπ αθνινπζήζεθαλ, πεξηγξάθνληαη παξαθάησ: ελάξηα Σν πξψην ζελάξην γηα ηελ εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηνπ θσηφο, ήηαλ έλα παξακχζη κε ηίηιν «Δ άζρεκε βαζίιηζζα». Σν παξακχζη απηφ δξακαηνπνηήζεθε απφ ηα παηδηά, ηνπο παξνπζηάζηεθε κε ηε κνξθή ppt θαη δεκηνπξγήζεθε ζπδήηεζε γχξσ απφ απηφ, πνπ απνηέιεζε θαη ηελ αθνξκή αλάιπζεο ηεο ελφηεηαο απηήο. Γηα ηελ ελφηεηα ηεο ζθηάο βξέζεθε, ρξεζηκνπνηήζεθε θαη κεηαθξάζηεθε έλα αγγιηθφ πνίεκα, ην νπνίν εμεγνχζε, παξνπζίαδε, ηη είλαη ε ζθηά θαη είρε ηίηιν «My shadow». Ώθνινχζεζε θαη εδψ ζπδήηεζε, ψζηε λα εηζαρζνχλ ηα παηδηά ζηελ ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα. Μηιψληαο γηα ην πξψην ζελάξην, ζα ιέγακε φηη είλαη έλα παηρλίδη ξφισλ, πνπ γξάθηεθε απφ ηελ εθπαηδεπηηθφ κε ζθνπφ λα δηαζθαιίζεη, φηη ην θιίκα ζα είλαη νηθείν ζε φζνπο πξφθεηηαη λα ζπκκεηάζρνπλ, φκσο ηαπηφρξνλα επεηδή κηιάκε γηα παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο, λα ηνπο είλαη επράξηζην θαη λα ηξαβά ηελ πξνζνρή ηνπο. Σν παίμηκν ξφισλ, φπσο ιέεη ν ven Ments, κπνξεί λα πξνζαξκνζηεί ζην πξφγξακκα κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε σο εηζαγσγή ζην κάζεκα. Ο ππνινγηζηήο ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα παξνπζηάζεη κε ήρν θαη εηθφλα φζα ηα παηδηά είραλ δξακαηνπνηήζεη. Σν δεχηεξν ζελάξην, πνπ απνηέιεζε ηελ αθνξκή γηα ηελ εηζαγσγή ζηελ ελφηεηα ηεο ζθηάο, παξνπζηάζηεθε ζηνλ ππνινγηζηή θαη κεηαθξάζηεθε απιά απφ ηελ εθπαηδεπηηθφ. Παξαθνινπζψληαο ηηο θηλνχκελεο εηθφλεο θαη ηνπο ζηίρνπο ηνπ πνηήκαηνο, δεκηνπξγήζεθε ζπδήηεζε κεηαμχ ηεο νκάδαο ησλ παηδηψλ θαη ηεο εξεπλήηξηαο, γχξσ απφ ην ππφ κειέηε ζέκα Αλίρλεπζε ησλ εκπεηξηώλ ησλ παηδηώλ Γηα ηελ πξψηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ πξνέιέγρνπ, ηφζν γηα ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο, φζν θαη ηεο ζθηάο, ρξεζηκνπνηήζεθε ε νκαδηθή ζπλέληεπμε, πνπ βαζίζηεθε ζηα ζελάξηα πνπ δεκηνπξγήζεθαλ. ηε κέζνδν ηεο νκαδηθήο ζπλέληεπμεο, ε νπνία έρεη κειεηεζεί απφ ηνπο Watts θαη Ebbutt, δηαπηζηψλεηε φηη απνηειεί πιενλέθηεκα ε δπλαηφηεηα 57

58 πνπ δίλεηαη λα αλαπηπρζνχλ ζπδεηήζεηο, πνπ παξέρνπλ έλα επξχ θάζκα απαληήζεσλ. Οη Watts θαη Ebbutt ιέλε, «ηέηνηεο ζπλεληεχμεηο είλαη ρξήζηκεο φηαλ κηα νκάδα αηφκσλ έρνπλ εξγαζηεί καδί γηα θάπνην δηάζηεκα ή γηα θάπνηνλ θνηλφ ζθνπφ, ή φηαλ ζεσξείηαη ζεκαληηθφ φηη θάζε ελδηαθεξφκελνο αληηιακβάλεηαη ηη ιέλε νη άιινη ζηελ νκάδα» (Watts θαη Ebbutt, 1987). Ο ξφινο ηεο ζπδήηεζεο ηνπ πξνειέγρνπ ήηαλ λα αληρλεχζεη πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο ησλ λεπίσλ, αλαθνξηθά κε ηα θαηλφκελα πνπ εμεηάδνληαλ, αιιά θαη λα δηακνξθψζεη ηνπο ζηφρνπο εκπφδηα ησλ παηδηψλ, πάλσ ζηνπο νπνίνπο ζα ζηεξηδφηαλ ε Αηδαθηηθή Παξέκβαζε. Δ ζπλέληεπμε απηή ραξαθηεξίδεηαη σο εκη-δνκεκέλε, γηαηί, ελψ νη ζηφρνη θαη ην πεξηερφκελφ ηεο ήηαλ πξνθαζνξηζκέλνη, ε ζεηξά ησλ εξσηήζεσλ θαη ε εμέιημε ηεο ζπδήηεζεο δηακνξθψζεθε απφ ηα ίδηα ηα παηδηά. Σν ξφιν ηνπ ζπλεληεπθηή έπαηδε έλα άηνκν, ην νπνίν πξαγκαηνπνίεζε θαη ηελ έξεπλα. Οη ιφγνη επηινγήο ηεο νκαδηθήο ζπλέληεπμεο, σο κηα απφ ηηο κεζφδνπο άληιεζεο πιεξνθνξηψλ, ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πνιινχο θαη δηαθνξεηηθνχο ιφγνπο. Καηαξρήλ, ηα ππφ κειέηε ππνθείκελα ήηαλ ειηθίαο 4 έσο 6 εηψλ θαη επνκέλσο κε αλαγλψζηεο, νπφηε δελ ππήξρε δπλαηφηεηα ρξήζεο εξσηεκαηνινγίσλ. Ώθφκε ε νκαδηθή ζπλέληεπμε, είλαη κία κέζνδνο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε ζπκκαζεηέο, πνπ έρνπλ κάζεη- παξφιν ην κηθξφ ηεο ειηθίαο ηνπο- λα εξγάδνληαη καδί θαη λα αληηιακβάλνληαη ηη ιέλε νη άιινη ζηελ νκάδα ηνπο. ηα πιενλεθηήκαηα απηά, πξέπεη λα πξνζηεζεί θαη ε δπλαηφηεηα αλάπηπμεο ηεο ζπδήηεζεο κέζα απφ έλα επξχ θάζκα απαληήζεσλ. Δ νκαδηθή ζπλέληεπμε ηξάβεμε ηελ πξνζνρή ηεο νκάδαο, κέζα απ απηή αθνπζηήθαλε νη δηαθνξεηηθέο γλψκεο ησλ παηδηψλ θαη θάλεθαλ ηα εκπφδηα πνπ αληηκεηψπηδε ε ζθέςε ηνπο πάλσ ζην ζέκα. ε απηή ηελ έξεπλα, βάζεη ηνπ ζελαξίνπ θαη αλάινγα κε ην αληηθείκελν, ηα παηδηά θαινχληαλ λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο, ηφζν γηα ηα πξνζσπηθά ηνπο βηψκαηα, φζν θαη γηα πξνβιέςεηο πνπ ζα έπξεπε λα θάλνπλ γχξσ απφ ηελ έθβαζε ησλ κειεηψκελσλ θαηλνκέλσλ. ηα ζεκεία φπνπ ηα παηδηά δπζθνιεχνληαλ λα απαληήζνπλ, ε εξεπλήηξηα αλαδηαηχπσλε ηελ εξψηεζε, ψζηε λα είλαη ζίγνπξε φηη ηα ππνθείκελα ηεο κειέηεο ηελ έρνπλ θαηαλνήζεη πιήξσο. Σα παηδηά θάζνληαλ γχξσ απφ ηνλ ππνινγηζηή, παξαθνινπζνχζαλ ηελ παξνπζίαζε ηνπ παξακπζηνχ, ελψ ηαπηφρξνλα ε εξεπλήηξηα πξνζπαζνχζε λα ηνπο απνζπάζεη εμεγήζεηο γηα ηελ θάζε απάληεζε, ππνβάιινληάο ηνπο εξσηήζεηο ή ξσηψληαο ηα ππφινηπα παηδηά, γηα λα αθνπζηνχλ δηάθνξεο ζθέςεηο. κσο, φπσο αλαθέξνπλ νη Watts θαη Ebbutt, απηέο νη νκαδηθέο ζπλεληεχμεηο έρνπλ κηθξή ρξεζηκφηεηα φηαλ πξφθεηηαη γηα πξνζσπηθά δεηήκαηα, φπσο θαη γηα θαηαζηάζεηο, ζηηο νπνίεο ν εξεπλεηήο πξέπεη λα απεπζχλεη κηα ζεηξά εξσηήζεσλ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν κέινο ηεο νκάδαο. ε απηή ηελ έξεπλα ρξεζηκνπνηήζεθε ην πξφγξακκα «Drawing for 58

59 children» ζε κηα δεχηεξε δξαζηεξηφηεηα, γηα λα θαλνχλ ηα γλσζηηθά εκπφδηα θάζε παηδηνχ μερσξηζηά πάλσ ζηα ππφ κειέηε θαηλφκελα. Σα παηδηά θάζηζαλ έλα- έλα ζηνλ ππνινγηζηή θαη απνηχπσζαλ ηηο ηδέεο ηνπο δσγξαθίδνληαο εθεί, εζηηάδνληαο ζε φηη είρε απνηειέζεη ζηφρν θαη ζηηο νκαδηθέο ζπλεληεχμεηο ηεο πξψηεο δξαζηεξηφηεηαο. Σν ινγηζκηθφ είρε επαλαρξεζηκνπνηεζεί απφ ηα παηδηά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρξνληάο αξθεηέο θνξέο, ψζηε λα γλσξίδνπλ πψο λα ην ρεηξηζηνχλ. Μέζα απφ ηα ζρέδηα ησλ παηδηψλ ζηνλ ππνινγηζηή, αληιήζεθαλ πιεξνθνξίεο γηα ηε γλψζε θάζε παηδηνχ μερσξηζηά, γηα ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο θαη ηεο ζθηάο. ΐέβαηα, ηα ζπκπεξάζκαηα γηα ηε γλψζε θαη ηηο ελλνηνινγηθέο ζπιιήςεηο ησλ παηδηψλ, εμήρζεζαλ κε πξνζνρή γηα λα κελ ππάξρνπλ παξεξκελείεο. ην λα απνθεπρζνχλ παξεξκελείεο, βνήζεζε θαη ε πξνζεθηηθά ζρεδηαζκέλε δηαηχπσζε ησλ εξσηήζεσλ απφ ηελ εθπαηδεπηηθφ, ψζηε ηα ππνθείκελα λα θαηαλνήζνπλ απφιπηα ηη θαινχληαη λα δσγξαθίζνπλ ζην πξφγξακκα «Drawing for Children». Σέινο, κφλν γηα ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο, ζηελ δεχηεξε δξαζηεξηφηεηα ηνπ πξνειέγρνπ, ελζσκαηψζεθαλ θαη εξσηήζεηο απφ ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ «I love science». Γηα ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο, δελ ήηαλ αξθεηά ηα δεδνκέλα πνπ είραλ ζπιιερζεί απφ ηηο δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ. Γηα ην ιφγν απηφ, πξαγκαηνπνηήζεθαλ δνκεκέλεο ζπλεληεχμεηο, -βάζεη ηνπ ινγηζκηθνχ- φπνπ ηα παηδηά θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο κε θαζνξηζκέλεο απαληήζεηο, πνπ επηηξέπνπλ ζηνλ εξσηψκελν λα επηιέμεη κεηαμχ δπν ή πεξηζζνηέξσλ ελαιιαθηηθψλ απαληήζεσλ. Δ νκνηνκνξθία ζηηο κεηξήζεηο, ε αμηνπηζηία, ε πην εχθνιε θσδηθνπνίεζε ησλ απαληήζεσλ ησλ ππνθεηκέλσλ, είλαη ηα πιενλεθηήκαηα πνπ αλαθέξεη ν Kerlinger γηα ηηο θαζνξηζκέλεο ελαιιαθηηθέο απαληήζεηο θαη νη ιφγνη πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ επηινγή απηνχ ηνπ ηξφπνπ ζπιινγήο δεδνκέλσλ. Ο Kerlinger αθφκα, έρεη εληνπίζεη ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο δνκεκέλεο ζπλέληεπμεο κε θαζνξηζκέλεο ελαιιαθηηθέο απαληήζεηο. Ώλαθέξεη ηνλ επηθαλεηαθφ ραξαθηήξα ηνπο, ην γεγνλφο φηη ηα ππνθείκελα κεξηθέο θνξέο δελ βξίζθνπλ θαηάιιειε θακία απφ ηηο ελαιιαθηηθέο απαληήζεηο ή αθφκα ην φηη κπνξνχλ, ρσξίο λα γλσξίδνπλ ηελ πξαγκαηηθή απάληεζε, λα επηιέμνπλ κηα απφ απηέο πνπ ηνπο δίλνληαη. Ώπηά ηα κεηνλεθηήκαηα νδήγεζαλ ζην λα κελ είλαη απηή ε κνλαδηθή πεγή άληιεζεο πιεξνθνξηψλ, γηα απηή ηελ έξεπλα, αιιά λα ππάξρνπλ θαη νη ππφινηπεο κέζνδνη πνπ πξναλαθέξζεθαλ. ην ζεκείν απηφ πξέπεη λα ηνληζηεί φηη νη ζπλεληεχμεηο, αιιά θαη ε έξεπλα ζην ζχλνιφ ηεο βηληενζθνπήζεθαλ, έηζη ψζηε λα κειεηεζνχλ ζε βάζνο φρη κφλν νη ιεθηηθέο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ, αιιά θαη νη θηλήζεηο ή νη εθθξάζεηο ηνπο. Πεξαηηέξσ αλάιπζε ησλ δηαδηθαζηψλ γίλεηαη ζην επφκελν θεθάιαην. 59

60 4.1.3 Ζ δηδαθηηθή παξέκβαζε πσο πξναλαθέξζεθε, ε δηδαθηηθή παξέκβαζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηεξίρζεθε επάλσ ζηνπο ζηφρνπο εκπφδηα πνπ ν πξνέιεγρνο θαζφξηζε. Δ δηδαθηηθή παξέκβαζε ηφζν ηνπ θσηφο φζν θαη ηεο ζθηάο, πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηελ δηεμαγσγή ηξηψλ δξαζηεξηνηήησλ. ηελ πξψηε δξαζηεξηφηεηα, ηα παηδηά ζπλέιεμαλ πιεξνθνξίεο απφ ην δηαδίθηπν, ηελ εγθπθινπαίδεηα «Encarta kids» θαη ην ινγηζκηθφ «Βμεξεπλψ ηελ επηζηήκε». ηφρνο ηεο δεχηεξεο θαη ηξίηεο δξαζηεξηφηεηαο, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ κε ηα ινγηζκηθά «Light and Dark» ( «Light and Shadows» ( ht_shadows/play.shtml) θαη «I love science», ήηαλ ε δηεμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθψλ κε ηα ππφ κειέηε θαηλφκελα. ιεο νη δξαζηεξηφηεηεο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο ππνζηεξίρζεθαλ απφ ηνλ ππνινγηζηή. ηελ πξψηε δξαζηεξηφηεηα θαζψο ηα παηδηά ζπλέιεγαλ πιεξνθνξίεο απφ ην δηαδίθηπν, ηελ εγθπθινπαίδεηα «Encarta kids» θαη ην ινγηζκηθφ «Βμεξεπλψ ηελ επηζηήκε», ζπδεηνχζαλ κε ηελ εξεπλήηξηα, ηα πξάγκαηα ηα νπνία ηνπο έθαλαλ εληχπσζε, ή αθφκα θαη εθδνρέο απηψλ ησλ θαηλνκέλσλ πνπ ηα ίδηα είραλ βηψζεη. Ώλάινγα κε ηηο απαληήζεηο θάζε παηδηνχ ζηνλ πξνέιεγρν, γίλνληαλ νη θαηάιιειεο εξσηήζεηο θαη ηνπνζεηήζεηο απφ ηελ εξεπλήηξηα, ψζηε ηα παηδηά πνπ δελ γλψξηδαλ θάπνην ζηνηρείν ηνπ εθάζηνηε θαηλνκέλνπ, λα εζηηάζνπλ ζην ζηνηρείν απηφ θαη ηειηθά λα μεπεξάζνπλ ηα γλσζηηθά εκπφδηα πνπ ζπλαληνχζαλ. ηε δεχηεξε («Light and Dark» γηα ηελ ελφηεηα ηνπ θσηφο θαη «Light and Shadows» ηεο ζθηάο) θαη ηξίηε δξαζηεξηφηεηα («I love science») ηα ινγηζκηθά πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ, κέζα απφ πξνζνκνηψζεηο πεηξακάησλ, δίδαζθαλ ζηα παηδηά ηα ππφ κειέηε θαηλφκελα, αθήλνληάο ηνπο πεξηζψξην ελεξγνχ ζπκκεηνρήο. ην ηέινο θάζε δξαζηεξηφηεηαο, ηα παηδηά θαινχληαλ λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο, πνπ ην ινγηζκηθφ ηνπο έζεηε. Σν ινγηζκηθφ «Light and Shadows», ζηελ ελφηεηα ηεο ζθηάο, δελ πεξηείρε εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο, ηα παηδηά κε ηε βνήζεηα ηεο εθπαηδεπηηθνχ έπξεπε, κέζα απφ ηνλ ρεηξηζκφ θαη ηελ παξαηήξεζή ηνπ, λα βγάινπλ ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο Έιεγρνο ησλ απνηειεζκάησλ ηελ ηξίηε θαη ηειεπηαία θάζε ηεο έξεπλαο, δηεμήρζε ν κεηαέιεγρνο, ζηφρνο ηνπ νπνίνπ ήηαλ λα αμηνινγεζεί ην απνηέιεζκα ηεο 60

61 κάζεζεο. ηε θάζε απηή, γηα ηε ζθηά θαη ην θσο πξαγκαηνπνηήζεθαλ δπν δξαζηεξηφηεηεο, πνπ ππνζηεξίρζεθαλ απφ ηνλ ππνινγηζηή. Δ πξψηε δξαζηεξηφηεηα θαη ησλ δχν ελνηήησλ, έγηλε κε ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ «I love science». Βμήρζεζαλ δνκεκέλεο ζπλεληεχμεηο κε θαζνξηζκέλεο ελαιιαθηηθέο απαληήζεηο, γηα ηηο νπνίεο κηιήζακε ζηνλ πξνέιεγρν φπνπ είραλ μαλαρξεζηκνπνηεζεί. Δ δηαθνξά ηεο ζπλέληεπμεο ηνπ κεηα-ειέγρνπ ζε ζρέζε κε απηήλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηνλ πξνέιεγρν είλαη φηη ζην ζεκείν εηνχην, νη εξσηήζεηο ζηφρεπαλ ζην λα δηαπηζησζεί εάλ ηα παηδηά είραλ φλησο απνθνκίζεη νθέιε απφ ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε πνπ είρε πξνεγεζεί ή αλ απιά ζπλαηλνχζαλ κε ηηο ππνλννχκελεο απφ ηελ εξεπλήηξηα απαληήζεηο. ηε δεχηεξε δξαζηεξηφηεηα ρξεζηκνπνηήζεθε ην αλνηρηφ ινγηζκηθφ «Kidspiration», θαηά ηε δηάξθεηα απηήο, ηα παηδηά θάζνληαλ κπξνζηά ζηνλ ππνινγηζηή (έλα θάζε θνξά) θαη θαινχληαλ λα ηνπνζεηήζνπλ θάπνηεο εηθφλεο, ζρεηηθέο κε ηα ππφ εμέηαζε θαηλφκελα, ζηε ζσζηή ζεηξά ή ζηελ θαηάιιειε ζέζε. Σα ππνθείκελα εθηχπσλαλ ηηο εξγαζίεο ηνπο θαη ε εξεπλήηξηα πξνζπαζνχζε λα ηνπο απνζπάζεη εμεγήζεηο γηα ηελ θάζε ηνπο επηινγή, ππνβάιινληάο ηνπο εξσηήζεηο. ε απηή ηε δξαζηεξηφηεηα ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο ηεο ζπλέληεπμεο, ε νπνία έρεη νξηζηεί απφ ηνπο Cannell θαη Kahn σο «ζπδήηεζε δχν αηφκσλ πνπ αξρίδεη απφ ηνλ ζπλεληεπθηή, κε εηδηθφ ζθνπφ ηελ απφθηεζε ζρεηηθψλ κε ηελ έξεπλα πιεξνθνξηψλ, θαη επηθεληξψλεηαη απφ απηφλ ζε πεξηερφκελν θαζνξηζκέλν απφ ηνπο ζηφρνπο ηεο έξεπλαο κε ζπζηεκαηηθή πεξηγξαθή, πξφβιεςε ή εξκελεία» (Cannell θαη Kahn, 1968). Δ ζπλέληεπμε απηή ραξαθηεξίδεηαη σο εκη-δνκεκέλε, αθνχ, ελψ νη ζηφρνη θαη ην πεξηερφκελφ ηεο ήηαλ πξνθαζνξηζκέλνη, ε δηαηχπσζε θαη ε ζεηξά ησλ εξσηήζεσλ δηέθεξε ζε θάζε πεξίπησζε, αλάινγα κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θάζε παηδηνχ. Δ ζπλέληεπμε ρξεζηκνπνηήζεθε σο κέζνδνο άληιεζεο πιεξνθνξηψλ, γηαηί ηα ππφ κειέηε ππνθείκελα ήηαλ ειηθίαο 4 έσο 6 εηψλ, κε αλαγλψζηεο θαη δελ ππήξρε δπλαηφηεηα ρξήζεο εξσηεκαηνινγίσλ. Ώθφκε, ε ζπλέληεπμε είλαη κία πξφζσπν κε πξφζσπν κέζνδνο θαη γηα ην ιφγν απηφ επηηξέπεη ηελ παξαηήξεζε ησλ ππνθεηκέλσλ, ψζηε λα παξαθνινπζνχληαη νη θηλήζεηο ηνπο, νη εθθξάζεηο ησλ πξνζψπσλ ηνπο, αιιά θαη ε ρξνληθή δηάξθεηα ηελ νπνία απαηηνχλ γηα λα νξηζηηθνπνηήζνπλ ηελ απάληεζή ηνπο. ηα πιενλεθηήκαηα απηά, πξέπεη λα πξνζηεζεί θαη ε δπλαηφηεηα αλαδηαηχπσζεο ησλ εξσηήζεσλ, κε ζθνπφ ηελ παξνρή λέσλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ ζηα ζεκεία φπνπ ε ζπδήηεζε νδεγεί ζε αδηέμνδν. 61

62 4.2 Καηεγνξία θαη είδνο ηεο έξεπλαο πσο πξναλαθέξζεθε, γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ θσηφο θαη ηεο ζθηάο, δεκηνπξγήζεθαλ κηα ζεηξά δξαζηεξηφηεηεο κε ηε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή. θνπφο ηεο έξεπλαο, ήηαλ λα δηδαρζνχλ ηα παηδηά, κε ηε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή, ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο θαη ην θαηλφκελν ηνπ ζρεκαηηζκνχ ησλ ζθηψλ. Σα ζελάξηα γηα ηελ εηζαγσγή ησλ ελλνηψλ, νη δξαζηεξηφηεηεο ησλ πξνειέγρσλ, ησλ δηδαθηηθψλ παξεκβάζεσλ θαη ησλ κεηα-ειέγρσλ πξαγκαηνπνηήζεθαλ κε ηε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή. Ο ζρεδηαζκφο πξνέβιεπε ηελ πξαγκαηνπνίεζε κίαο κειέηεο πεξίπησζεο, κε ζθνπφ ηελ ζχγθξηζε ησλ γλψζεσλ ησλ παηδηψλ πξηλ θαη κεηά ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε κε ππνινγηζηή. Τπνθείκελα ηεο έξεπλαο απνηέιεζαλ δέθα παηδηά, πέληε λήπηα θαη πέληε πξνλήπηα, πξαγκαηνπνηήζεθε πξνέιεγρνο, δηδαθηηθή παξέκβαζε θαη κεηα-έιεγρνο. Ώπηφ ζα γηλφηαλ γηα λα εμαθξηβσζεί ε επηξξνή, πνπ έρεη ε δηδαζθαιία κε ηε βνήζεηα ηνπ Δ/Τ, αιιά θαη πσο κπνξεί απηφο λα ρξεζηκνπνηεζεί ζην λεπηαγσγείν. Πην ζπγθεθξηκέλα, κε ηε βνήζεηα ηνπ ππνινγηζηή, δεκηνπξγήζεθαλ ζελάξηα, θαηαγξάθεθαλ νη ηδέεο ησλ παηδηψλ, πξηλ ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε, κε ην πξφγξακκα δσγξαθηθήο «drawing for children» θαη κε επηιεγκέλεο εξσηήζεηο απφ ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ «I love science». Ώλαδεηήζεθαλ πιεξνθνξίεο ζην internet, κέζσ ηεο κεραλήο αλαδήηεζεο google θαη ηεο ειεθηξνληθήο εγθπθινπαίδεηαο «Encarta kids». Γηα ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε έγηλε ρξήζε ηνπ θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ «I love science» θαη ινγηζκηθψλ κέζα απφ ην δηαδίθηπν. Σέινο, ε αμηνιφγεζε ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο έγηλε κε ην αλνηρηφ ινγηζκηθφ «kidspiration» θαη ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ «I love science». ζν ήηαλ δπλαηφ, ζε φιεο ηηο θάζεηο απηήο ηεο έξεπλαο, έγηλε πξνζπάζεηα λα ρξεζηκνπνηεζεί ν ππνινγηζηήο κε φινπο ηνπο δπλαηνχο ηξφπνπο, ψζηε λα δνχκε πσο καζαίλνπλ ηα παηδηά κε απηφλ. Δ δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο νινθιεξψζεθε ζε 14 εκέξεο, κηα κέξα γηα θάζε δξαζηεξηφηεηα. Δ απνκαγλεηνθψλεζε θαη αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ, έγηλε γηα φια ηα άηνκα ηεο νκάδαο, γηα ηνλ πξνέιεγρν, ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε θαη ηνλ κεηα-έιεγρν. πγθεθξηκέλα, αλαιχζεθαλ θαη παξαηίζεληαη πινχζηα απνζπάζκαηα ησλ δηαιφγσλ, πνπ πξνέθπςαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλαο. Βμεηάζηεθε ινηπφλ ν αξηζκφο ησλ παηδηψλ πνπ είρε θαζνξηζηεί θαη έγηλε αμηνιφγεζε ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ ηεο γλψζεο ησλ παηδηψλ γηα ηα ππφ κειέηε θαηλφκελα, ψζηε λα βξεζεί αλ ε δηδαζθαιία κε ππνινγηζηή είλαη απνδνηηθή. 62

63 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ν : ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΚΑΗ ΑΝΑΛΤΖ ΣΩΝ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΩΝ ε απηφ ην θεθάιαην παξαηίζεληαη φιεο νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζρεδηάζηεθαλ θαη απνηεινχληαη απφ δπν ελφηεηεο: ε πξψηε πεξηιακβάλεη δξαζηεξηφηεηεο γηα ηελ δηδαζθαιία ηεο ελφηεηαο ηνπ θσηφο θαη ε δεχηεξε απνηειείηαη απφ δξαζηεξηφηεηεο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ζθηάο. Γηα ηε δηεμαγσγή ηνπο, ρξεζηκνπνηήζεθε κφλν ν ππνινγηζηήο θαη δηάθνξα ινγηζκηθά. Σα παηδηά ηνπνζεηνχληαλ γχξσ απφ ηνλ ππνινγηζηή, ελψ ν εξεπλεηήο απέλαληη απφ ηα παηδηά. Σέινο, ν ξφινο ηνπ εξεπλεηή ήηαλ, κε ηελ βνήζεηα ησλ ινγηζκηθψλ, λα βνεζήζεη ηα παηδηά λα θαηαλνήζνπλ ην θσο θαη ηε ζθηά, αθήλνληαο πεξηζψξηα απηελέξγεηαο ζηα παηδηά, αιιά θαη λα ππνβάιεη εξσηήζεηο, γηα λα εμαθξηβψζεη ηελ θαηαλφεζε ησλ θαηλνκέλσλ απφ ηα παηδηά. 5.1 Γξαζηεξηόηεηεο γηα ηελ δηδαζθαιία ηεο έλλνηαο ηνπ θσηόο ελάξην Σν παξαθάησ παξακχζη είλαη ε αθνξκή γηα ηελ εηζαγσγή θαη δηδαζθαιία ηεο ελφηεηαο «Φσο». Σν παξακχζη απηφ είλαη δηακνξθσκέλν, ψζηε λα εμππεξεηεί ηνπο ζηφρνπο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ελφηεηαο θαη λα νδεγεί ηα παηδηά λα αλαξσηεζνχλ γηα ην ζέκα, λα ζπδεηήζνπλ γη απηφ θαη λα θάλνπλ ππνζέζεηο. «Μηα θνξά θαη έλα θαηξφ, ζε κηα καθξηλή πνιηηεία δνχζε κηα άζρεκε θαη θαθηά βαζίιηζζα. ινη έιεγαλ γηα ηελ αζρήκηα ηεο θαη ε ίδηα ππέθεξε θάζε θνξά πνπ έβιεπε ην πξφζσπφ ηεο ζηνλ θαζξέθηε θαη ηεο εξρφηαλ λα ζθάζεη απφ ην θαθφ ηεο. θέπαζε ινηπφλ ηνλ θαζξέθηε ηεο κε έλα παλί θαη δελ μαλαθνίηαμε ηνλ εαπηφ ηεο κέζα ζε απηφλ. Πάιη φκσο δελ θαηάθεξε λα γιηηψζεη γηαηί, φπνηνο ηελ έβιεπε γεινχζε. θέθηεθε ηφηε, πσο ε κφλε ηεο ζσηεξία ήηαλ λα ζθεπάζεη ην πξφζσπφ ηεο κε έλα καληίιη, ψζηε λα κελ κπνξεί λα ηελ δεη θαλείο. Δ ίδηα φκσο έβιεπε απφ ηηο κηθξέο ηξχπεο πνπ είρε αθήζεη ζην καληήιη ηεο φηη νη άιινη ήηαλ φκνξθνη θαη ζπλέρηδε λα ζηελαρσξηέηαη. Παξαθάιεζε ηφηε κηα καθξηλή μαδέξθε ηεο, κάγηζζα, λα έξζεη λα ηε βνεζήζεη. Ώθνχ ζπκθψλεζαλ ε κάγηζζα πνπ ήμεξε φια ηα κπζηηθά ηεο θχζεο, κάδεςε ηηο ζαξάληα πθάληξεο καχξεο αξάρλεο ηεο θαη έπιεμαλ έλα κεγάιν, ππθλφ, καχξν πέπιν πνπ ζθέπαζε νιφθιεξε ηελ πνιηηεία. Σν ππθλφ καχξν πέπιν έθαλε ηνπο αλζξψπνπο λα κελ κπνξνχλ πξαγκαηηθά λα δνπλ ηίπνηα, ε πνιηηεία έκνηαδε κε κηα ζενζθφηεηλε ζπειηά, ν ήιηνο είρε εμαθαληζηεί! Σα ινπινχδηα ζηακάηεζαλ λα αλζίδνπλ θαη ηα πνπιηά λα θειαεδνχλ. Σα πνπιηά φκσο, πνπ δελ κπνξνχζαλ λα δήζνπλ άιιν ζην ζθνηάδη, ηξάβεμαλ ην καχξν πέπιν! Σφηε κηα ειηαρηίδα κπφξεζε λα ρσζεί ζην ζθνηεηλφ δσκάηην θαη θψηηζε ην πξφζσπν ηεο 63

64 βαζίιηζζαο. Δ βαζίιηζζα θνβήζεθε ηφζν πνιχ ζαλ είδε μαλά θσο, πνπ έθξπςε ην πξφζσπφ ηεο, γηαηί ην ζθνηάδη ηελ είρε θάλεη λα μεράζεη πφζν άζρεκε ήηαλ. Δ βαζίιηζζα γηα λα γιηηψζεη απφ ην θσο ρψζεθε ζην πην βαζχ ππφγεην ηνπ παιαηηνχ ηεο θαη έκεηλε εθεί θιεηζκέλε γηα πάληα, δελ κπνξνχζε λα αληέμεη ηελ αιήζεηα θαη ην θσο. Έλα παηδάθη ζέιεζε λα δεη πσο ήηαλ ε βαζίιηζζα, πήξε έλα θαθφ θαη μεθίλεζε. Έθηαζε ζην ππφγεην, έξημε θσο πάλσ ηεο θαη αλαθψλεζε «Πσ πσ ηη άζρεκε πνπ είλαη! Πξνηηκψ λα βιέπσ ηε ζθηά ηεο!». Σα παηδηά δξακαηνπνίεζαλ ην παξακχζη, νη θσηνγξαθίεο απφ ηηο ζθελέο ηνπ παξακπζηνχ δεκηνχξγεζαλ έλα Power Point αξρείν, πνπ πεξηείρε εηθνλνγξαθεκέλε ηελ ηζηνξία κε ηηο θσηνγξαθίεο ησλ ίδησλ ησλ παηδηψλ. ην εηθνλνγξαθεκέλν πιένλ παξακχζη, εηζήρζε ήρνο κε ηελ αθήγεζε, ηα παηδηά βιέπνληαο θαη αθνχγνληαο ην παξακχζη, ζε ζπλεξγαζία κε ηελ εθπαηδεπηηθφ, επεμεξγάζηεθαλ ηηο εηθφλεο θαη ηηο έλλνηεο πνπ ππήξραλ Γξαζηεξηόηεηεο Γξαζηεξηόηεηεο Πξνειέγρνπ Γξαζηεξηόηεηα 1 ε : Ώλίρλεπζε ησλ πξνυπαξρνπζψλ εκπεηξηψλ ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο, κέζσ ηνπ παξακπζηνχ «Δ άζρεκε βαζίιηζζα». Τιηθά: ην Power Point αξρείν πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηηο θσηνγξαθίεο ησλ παηδηψλ, θαηά ηε δξακαηνπνίεζε ηνπ παξακπζηνχ. ηόρνη: Να δηαθξίλνπκε ηηο ήδε ππάξρνπζεο γλψζεηο ησλ παηδηψλ ζρεηηθά κε: 1. ηε δηάθξηζε ηνπ θσηφο σο απηφλνκε νληφηεηα, 2. ηε δηάθξηζε θπζηθψλ θαη ηερλεηψλ θσηεηλψλ πεγψλ, 3. ν θσηηζκφο θαη ε δπλαηφηεηα πνπ καο δίλεη λα βιέπνπκε, 4. πνηα αληηθείκελα δηαπεξλά ην θσο θαη πνηα φρη θαη 5. ηελ επζχγξακκε δηάδνζε ηνπ θσηφο. Πξν-έιεγρνο: ε ζπδήηεζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε, κε ηε ζπκκεηνρή νιφθιεξεο ηεο νκάδαο, δεηήζεθε ε γλψκε ησλ παηδηψλ γηα ην ηη πξαγκαηεχεηαη ην παξακχζη. πδεηήζεθε ην ηη, θαηά ηε γλψκε ηνπο, είλαη ην θσο, πνηα αληηθείκελα παξάγνπλ θσο θαη πσο βιέπνπκε. Ώθφκα έθαλαλ ππνζέζεηο ζρεηηθά κε ην ηη ζπλέβε ζην θσο, φηαλ ε βαζίιηζζα ηνπ παξακπζηνχ έξημε ην καχξν πέπιν πάλσ απφ ηελ πνιηηεία θαη ηη ζπλέβε φηαλ ηα πνπιηά ηξάβεμαλ ην καχξν πέπιν θαη κηα αθηίλα θσηφο κπήθε κέζα. Μέζα απφ ηηο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ, αλαδείρζεθαλ νη εμήο ζηφρνη-εκπφδηα: ηόρνη εκπόδηα: ε αδπλακία ησλ παηδηψλ λα δηαθξίλνπλ ην θσο σο απηφλνκε νληφηεηα θαη ε πξνζθφιιεζή ηνπο ζηα θπζηθά ή ηερλνινγηθά 64

65 αληηθείκελα απφ ηα νπνία παξάγεηαη ην θσο, γηα παξάδεηγκα, ηνλ ήιην, ηηο ιάκπεο θιπ. Γξαζηεξηόηεηα 2 ε : Ώλίρλεπζε, ησλ πξνυπαξρνπζψλ εκπεηξηψλ ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο, κέζσ ησλ δσγξαθηψλ ηνπο ζην πξφγξακκα δσγξαθηθήο «Drawing for Children» (εηθ.1). Τιηθά: ην ινγηζκηθφ «Drawing for Children», εθηππσηήο ηόρνη: Να δνχκε ηηο γλψζεηο ησλ παηδηψλ ζρεηηθά κε: 1. ηε δηάθξηζε ηνπ θσηφο σο απηφλνκε νληφηεηα, 2. ηε δηάθξηζε θπζηθψλ θαη ηερλεηψλ θσηεηλψλ πεγψλ, 3. ν θσηηζκφο θαη ε δπλαηφηεηα πνπ καο δίλεη λα βιέπνπκε, 4. πνηα αληηθείκελα δηαπεξλά ην θσο θαη πνηα φρη θαη 5. ηελ επζχγξακκε δηάδνζε ηνπ θσηφο. Πξν-έιεγρνο: Κάζε παηδί ρσξηζηά θάζηζε ζηνλ ππνινγηζηή φπνπ ηνπ δεηήζεθε λα δσγξαθίζεη κε ην πξφγξακκα «Drawing for Children»: 1) Ση παξαηήξεζε φηη παξάγεη θσο κέζα ζην παξακχζη θαη φπνηα πεγή κπνξεί λα ζβήζεη, λα ηελ δσγξαθίζεη ζβεζηή, 2) ην θσο πνπ βγάδνπλ ηα αληηθείκελα πνπ παξαηήξεζε, 3) πσο έβιεπαλ νη άλζξσπνη ηα ζπίηηα θαη ηα δέληξα, πξηλ ε βαζίιηζζα ξίμεη ην ππθλφ καχξν πέπιν πάλσ απφ ηελ πνιηηεία, 4) πσο έβιεπαλ ηελ πνιηηεία κεηά, 5) πσο θαληάδνληαλ ην ηαμίδη ηεο ειηαρηίδαο, πνπ κπήθε απφ ην πέπιν, φηαλ ην ηξάβεμαλ ηα πνπιηά θαη έπεζε πάλσ ζην πξφζσπν ηεο βαζίιηζζαο θαη 6) πνηα αληηθείκελα θαληάδνληαλ πσο κπνξνχζε λα δηαπεξάζεη ην θσο θαη πνηα φρη 7) πσο θαληάδνληαλ ηε ζθηά ηεο βαζίιηζζαο, φηαλ έπεζε πάλσ ηεο ην θσο ηνπ θαθνχ (επφκελε ελφηεηα - ζθηά). Μέζα απφ ηηο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ, αλαδείρζεθαλ νη εμήο ζηφρνη-εκπφδηα: ηόρνη εκπόδηα: θαη ζε απηή ηε δξαζηεξηφηεηα παξαηεξήζεθε ε αδπλακία ησλ παηδηψλ λα δηαθξίλνπλ ην θσο σο απηφλνκε νληφηεηα, ε πξνζθφιιεζή ηνπο ζηα θπζηθά ή ηερλνινγηθά αληηθείκελα απφ ηα νπνία παξάγεηαη ην θσο, γηα παξάδεηγκα, ηνλ ήιην, ηηο ιάκπεο θιπ. θαη πξνβιήκαηα ζρεηηθά κε ηελ θαηαλφεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο ζθηάο, ηα νπνία ζα αλαιπζνχλ παξαθάησ, ζηελ ελφηεηα ηεο ζθηάο. Βπίζεο ηα παηδηά δελ θαηάθεξαλ αλαγλσξίζνπλ ην θσο σο νληφηεηα, ε νπνία δηαδίδεηαη θαη ππάξρεη ζην ρψξν θαη δηαπεξλά ή φρη νξηζκέλα αληηθείκελα. 65

66 Δηθόλα 8: Γσγξαθηά λεπίνπ, κε ην ινγηζκηθφ "Drawing for children" γηα ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο Γξαζηεξηόηεηεο Γηδαθηηθήο Παξέκβαζεο Γξαζηεξηόηεηα 1 ε : Πιεξνθνξίεο απφ ην δηαδίθηπν, ηελ ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα «Encarta kids» θαη ην ινγηζκηθφ «Βμεξεπλψ ηελ επηζηήκε». Τιηθά: ζχλδεζε ζην internet, ε ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα «Encarta kids» θαη ην ινγηζκηθφ «Βμεξεπλψ ηελ επηζηήκε». ηόρνη: λα θαηαθέξνπλ λα ζπγθεληξψζνπλ πιεξνθνξίεο κέζα απφ ην δηαδίθηπν, ηελ ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα «Encarta kids» θαη ην ινγηζκηθφ «Βμεξεπλψ ηελ επηζηήκε», ψζηε λα πξνζδηνξίζνπλ ηηο θπζηθέο θαη ηερλεηέο θσηεηλέο πεγέο, αιιά κε έλα ζαθή πξνζαλαηνιηζκφ, ν νπνίνο ζα επηρεηξεί λα ηηο ελνπνηήζεη ζηε ζθέςε ηνπο, κε βάζε ηηο θνηλέο ιεηηνπξγηθέο ηνπο ηδηφηεηεο. Να αλαζπγθξνηήζνπλ ζηε ζθέςε ηνπο ην θσο σο αλεμάξηεηε νληφηεηα απφ ηηο θσηεηλέο πεγέο, απφ ηηο νπνίεο παξάγεηαη. Να δηαθξίλνπλ, δειαδή, σο δηαθνξεηηθά ζηνηρεία ηα αληηθείκελα πνπ παξάγνπλ θσο θαη ην ίδην ην θσο. Να αλαγλσξίζνπλ ην θσο σο νληφηεηα, ε νπνία δηαδίδεηαη θαη ππάξρεη ζην ρψξν θαη αιιειεπηδξά κε ηα αληηθείκελα πνπ ζπλαληά. Γηδαθηηθή παξέκβαζε: ιε ε νκάδα θάζηζε γχξσ απφ ηνλ ππνινγηζηή θαη κέζα απφ ην ινγηζκηθφ «Βμεξεπλψ ηελ επηζηήκε», ηα παηδηά αλαδήηεζαλ πιεξνθνξίεο γηα ην ηη είλαη θσο (εηθ.2), πνηα πξάγκαηα παξάγνπλ θσο, πσο κπνξνχκε θαη βιέπνπκε ηα πξάγκαηα γχξσ καο ηε κέξα θαη ηε λχρηα. Ο Φσηεηλνχιεο, νηθνδεζπφηεο ηνπ ινγηζκηθνχ, ηνπο έδσζε ηηο ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο θαηά ηελ πεξηήγεζε ηνπο ζην ινγηζκηθφ. 66

67 Δηθόλα 9: Δ επεμήγεζε ηνπ ινγηζκηθνχ "Βμεξεπλψ ηελ επηζηήκε" ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο Βπίζεο, κε ηε κεραλή αλαδήηεζεο «Google», αλαδήηεζαλ εηθφλεο ζρεηηθέο κε ην θσο, φπσο ηα θψηα απηνθηλήησλ, αλαπηήξαο, ζπίξηα, ήιηνο θ.α. Οη εηθφλεο νδήγεζαλ ζε ζπδήηεζε θαη ζρνιηαζκφ κε ηελ εθπαηδεπηηθφ. Σέινο, αλαδήηεζαλ πιεξνθνξίεο απφ ηελ ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα «Encarta kids» (εηθ.3). ε απηή βξήθαλ αξθεηέο πιεξνθνξίεο, φπσο επίζεο θαη θσηνγξαθηθφ πιηθφ, κφλν πνπ ήηαλ απαξαίηεηε ε κεηάθξαζε απφ ηελ εθπαηδεπηηθφ, εμαηηίαο ηεο αγγιηθήο γιψζζαο ηνπ ινγηζκηθνχ. Δ ζπδήηεζε πνπ έγηλε κεηά απφ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ βξήθαλ ηα παηδηά απφ ηνλ ππνινγηζηή επηθεληξψζεθε: α) ζηε δηάθξηζε ηνπ θσηφο σο απηφλνκε νληφηεηα, β) ζηε δηάθξηζε θπζηθψλ θαη ηερλεηψλ θσηεηλψλ πεγψλ, γ) ζην θσηηζκφο θαη ηε δπλαηφηεηα πνπ καο δίλεη λα βιέπνπκε, δ) πνηα αληηθείκελα δηαπεξλά ην θσο θαη πνηα φρη θαη ε) ζηελ επζχγξακκε δηάδνζε ηνπ θσηφο. 67

68 Δηθόλα 10: Δ επηθάλεηα εξγαζίαο ηεο ειεθηξνληθήο εγθπθινπαίδεηαο "Encarta Kids", θαηά ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ γηα ην θσο Γξαζηεξηόηεηα 2 ε : Μειέηε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ θσηφο κε ην πξφγξακκα «Light and Dark» (εηθ.4). Τιηθά: ην ινγηζκηθφ«light and Dark» ( ηόρνη: Να πξνζδηνξίζνπλ ηηο θπζηθέο θαη ηερλεηέο θσηεηλέο πεγέο, αιιά κε έλα ζαθή πξνζαλαηνιηζκφ, ν νπνίνο ζα επηρεηξεί λα ηηο ελνπνηήζεη ζηε ζθέςε ηνπο κε βάζε ηηο θνηλέο ιεηηνπξγηθέο ηνπο ηδηφηεηεο. Να αλαζπγθξνηήζνπλ ζηε ζθέςε ηνπο ην θσο σο αλεμάξηεηε νληφηεηα απφ ηηο θσηεηλέο πεγέο, απφ ηηο νπνίεο παξάγεηαη. Να δηαθξίλνπλ, δειαδή, σο δηαθνξεηηθά ζηνηρεία ηα αληηθείκελα πνπ παξάγνπλ θσο θαη ην ίδην ην θσο. Να αλαγλσξίζνπλ ην θσο σο νληφηεηα, ε νπνία δηαδίδεηαη θαη ππάξρεη ζην ρψξν θαη αιιειεπηδξά κε ηα αληηθείκελα πνπ ζπλαληά. Γηδαθηηθή παξέκβαζε: Πξνζπαζψληαο ηα παηδηά λα αλαθαιχςνπλ ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο, κέζσ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ινγηζκηθνχ, θιήζεθαλ λα ζχξνπλ δηάθνξα αληηθείκελα κέζα ζε έλα ζθνηεηλφ δσκάηην, λα ηα παξαηεξήζνπλ θαη λα ζπκπεξάλνπλ αλ είλαη θσηεηλέο πεγέο ή φρη. Βπίζεο, ην ινγηζκηθφ θαινχζε ηα παηδηά λα βξνπλ, πνηα θσηεηλή πεγή δίλεη πεξηζζφηεξν θαη πνηα ιηγφηεξν θσο, λα αλνίμνπλ ην παξάζπξν ηνπ δσκαηίνπ ηεο επηθάλεηαο εξγαζίαο ηνπ ινγηζκηθνχ θαη λα δνπλ, αλ ν ήιηνο έρεη πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν θσο απφ ηηο άιιεο θσηεηλέο πεγέο. ην ηέινο ηεο δξαζηεξηφηεηαο απάληεζαλ ζε εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο. 68

69 Δηθόλα 11: Δ επηθάλεηα εξγαζίαο ηνπ ινγηζκηθνχ "Light and dark" Γξαζηεξηόηεηα 3 ε : Μειέηε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ θσηφο κε ην πξφγξακκα «I love science». Τιηθά: ην πξφγξακκα «I love science» ηόρνη: Να πξνζδηνξίζνπλ ηηο θπζηθέο θαη ηερλεηέο θσηεηλέο πεγέο, αιιά κε έλα ζαθή πξνζαλαηνιηζκφ, ν νπνίνο ζα επηρεηξεί λα ηηο ελνπνηήζεη ζηε ζθέςε ηνπο κε βάζε ηηο θνηλέο ιεηηνπξγηθέο ηνπο ηδηφηεηεο. Να αλαζπγθξνηήζνπλ ζηε ζθέςε ηνπο ην θσο σο αλεμάξηεηε νληφηεηα απφ ηηο θσηεηλέο πεγέο, απφ ηηο νπνίεο παξάγεηαη. Να δηαθξίλνπλ, δειαδή, σο δηαθνξεηηθά ζηνηρεία ηα αληηθείκελα πνπ παξάγνπλ θσο θαη ην ίδην ην θσο. Να αλαγλσξίζνπλ ην θσο σο νληφηεηα, ε νπνία δηαδίδεηαη θαη ππάξρεη ζην ρψξν θαη αιιειεπηδξά κε ηα αληηθείκελα πνπ ζπλαληά. Γηδαθηηθή παξέκβαζε: Γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ θσηφο, ηα παηδηά παξνηξχλζεθαλ λα θάλνπλ καδί κε ηε Mo, ηελ μελαγφ ηνπ Workshop, θαηεγνξηνπνίεζε ησλ αληηθεηκέλσλ, πνπ πεξλάλε κπξνζηά ηνπο (π.ρ. θαθφο, θεξί, θαζξέθηεο), ζε απηά πνπ θσηίδνπλ θαη ζε απηά πνπ δελ θσηίδνπλ θαη λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο φπσο: «κηα θσηεηλή πεγή είλαη θάηη πνπ δίλεη δηθφ ηεο θσο;» «πνηα απφ απηά ηα παξαθάησ αληηθείκελα είλαη θσηεηλέο πεγέο;»(εηθ.5) 69

70 Δηθόλα 12: Αξαζηεξηφηεηα θαηεγνξηνπνίεζεο αληηθεηκέλσλ ζε απηά πνπ θσηίδνπλ θαη ζε απηά πνπ δελ θσηίδνπλ Βπίζεο, ε Mo ζηε δξαζηεξηφηεηα 23 (εηθ.6), ιέεη ζηα παηδηά φηη ην θσο δηαπεξλά νξηζκέλα αληηθείκελα θαη άιια φρη. Σνπο πξνηξέπεη λα πεηξακαηηζηνχλ κε ηα θψηα γηα λα δηαπηζηψζνπλ, πνηα πιηθά ηειηθά δηαπεξλά ην θσο θαη πνηα φρη. ηε ζπλέρεηα γίλνληαη ζρεηηθέο εξσηήζεηο φπσο: «κέζα απφ πνηα πιηθά, απφ ηα παξαπάλσ πνπ δνθηκάζαηε, πεξλά ην θσο;». Δηθόλα 13: Αξαζηεξηφηεηα 23 ηνπ ινγηζκηθνχ "I love science" πλερίδνληαο, ζηε δξαζηεξηφηεηα 25 (εηθ.7), ε Mo δεηάεη απφ ηα παηδηά λα γπξίζνπλ ηνλ κεγάιν θαζξέθηε, πνπ ππάξρεη ζηελ επηθάλεηα εξγαζίαο θαη λα παξαηεξήζνπλ ηη ζπκβαίλεη ζηε θσηεηλή δέζκε. Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηνπ πεηξακαηηζκνχ κε ηνλ θαζξέθηε, ηα παηδηά θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο. Μέζα απφ 70

71 απηή ηελ δξαζηεξηφηεηα, βαζηθφο ζηφρνο ήηαλ λα παξαηεξήζνπλ ηα παηδηά ηελ επζεία πνξεία πνπ αθνινπζεί ην θσο. Ώλαθέξζεθε βέβαηα ν θαζξέθηεο, πνπ ρξεζηκνπνηεί ην ινγηζκηθφ γηα λα αληαλαθιά ην θσο θαη λα ην ζηέιλεη αλάινγα κε ηελ θιίζε ηνπ ζε δηάθνξα ζεκεία, φκσο ε αλάθιαζε ηνπ θσηφο δελ απνηέιεζε ζηφρν ηεο ελφηεηαο. Δηθόλα 14: Αξαζηεξηφηεηα 25 ηνπ ινγηζκηθνχ "I love science" Σέινο, ν Al μελαγφο ζην Al s Kitchen, κε ηελ δξαζηεξηφηεηα 13 δεηάεη απφ ηα παηδηά λα παξαθνινπζήζνπλ πξνζεθηηθά ηη ζπκβαίλεη φηαλ ηνπνζεηνχλ θάπνηα αληηθείκελα (π.ρ. παξάζπξν, ηνίρν, θαθφ θ.α.) κπξνζηά απφ ηελ εηθφλα ηνπ. Ώθνχ παξαηεξήζνπλ κέζα απφ πνηα αληηθείκελα βιέπνπλ ηνλ Al, απαληνχλ ζε κηα ζεηξά εξσηήζεσλ πνιιαπιήο επηινγήο. Δηθόλα 15: Αξαζηεξηφηεηα 13 ηνπ ινγηζκηθνχ "I love science" 71

72 Γξαζηεξηόηεηεο Μεηα- ειέγρνπ Γξαζηεξηόηεηα 1 ε : Ώμηνιφγεζε κε ην ινγηζκηθφ «I love science». Τιηθά: ην ινγηζκηθφ«i love science». ηόρνη: λα ειεγρζεί αλ επηηεχρζεθαλ νη ζηφρνη πνπ είραλ ηεζεί ζηηο ηξεηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο θαη αλ μεπεξάζηεθαλ νη ζηφρνη - εκπφδηα ηνπ πξνειέγρνπ. Μεηά-έιεγρνο: Κάζε παηδί ρσξηζηά θάζηζε ζηνλ ππνινγηζηή θαη θιήζεθε λα απαληήζεη ζηηο εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο ηνπ ινγηζκηθνχ, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ θαη ζηε δηδαθηηθή παξέκβαζε. Γξαζηεξηόηεηα 2 ε : Ώμηνιφγεζε κε ην ινγηζκηθφ «Kidspiration». Τιηθά: ην ινγηζκηθφ «Kidspiration», εθηππσηήο. ηόρνη: λα ειεγρζεί, αλ επηηεχρζεθαλ νη ζηφρνη πνπ είραλ ηεζεί ζηηο ηξεηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο θαη αλ μεπεξάζηεθαλ νη ζηφρνη - εκπφδηα ηνπ πξνειέγρνπ. Μεηά-έιεγρνο: Γεηήζεθε, απφ θάζε παηδί ρσξηζηά λα ηνπνζεηήζεη ηηο εηθφλεο ηνπ ινγηζκηθνχ Kidspiration ζηελ θαηάιιειε ζέζε, έπεηηα εθηππψλνληαο ηελ εξγαζία ηνπ λα αηηηνινγήζεη ηηο απαληήζεηο ηνπ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ειέγρζεθε, αλ επηηεχρζεθαλ νη ζηφρνη πνπ είραλ ηεζεί ζηηο ηξεηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο θαη αλ μεπεξάζηεθαλ νη ζηφρνη εκπφδηα ηνπ πξνειέγρνπ. Ώθνχ ζπκεζήθακε ηελ ηζηνξία ηεο άζρεκεο βαζίιηζζαο, θάζε καζεηήο θιήζεθε λα ηνπνζεηήζεη ζηε ζσζηή ζέζε ηηο εηθφλεο, ψζηε λα δείμεη πσο θαίλνληαλ ηα ζπίηηα θαη ηα δέληξα, πξηλ ε βαζίιηζζα ξίμεη ην ζθνηεηλφ ηεο πέπιν θαη πσο κεηά. ηφρνο ήηαλ λα ειεγρζεί αλ είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ ηνπο καζεηέο ε έλλνηα ηνπ θσηηζκνχ θαη ε δπλαηφηεηα πνπ δίλεη λα βιέπνπκε. (εηθ.9) Δηθόλα 16: Kidspiration Ο θσηηζκφο θαη ε δπλαηφηεηα πνπ καο δίλεη λα βιέπνπκε 72

73 Έλα αθφκα θχιιν εξγαζίαο εηνηκάζηεθε κε ην ινγηζκηθφ Kidspiration, γηα λα ειεγρζεί, αλ ηα παηδηά θαηαλφεζαλ πνηα αληηθείκελα δηαπεξλά ην θσο θαη πνηα φρη (εηθ.10). Δ εθπαηδεπηηθφο πξνέηξεςε ηα παηδηά λα ηνπνζεηήζνπλ ηηο νληφηεηεο ζηελ θαηάιιειε ζέζε, ψζηε λα μερσξίζνπλ κέζα απφ πνηα αληηθείκελα πεξλάεη ην θσο θαη απφ πνηα φρη. Δηθόλα 17: Kidspiration Πνηα αληηθείκελα δηαπεξλά ην θσο θαη πνηα φρη Βπηπιένλ, απφ ηα παηδηά δεηήζεθε λα μερσξίζνπλ, πνηα αληηθείκελα θσηίδνπλ θαη πνηα φρη, θαζψο επίζεο, λα μερσξίζνπλ ηηο ηερλεηέο απφ ηηο θπζηθέο θσηεηλέο πεγέο (εηθ11). Δηθόλα 18: Kidspiration Σερλεηέο - θπζηθέο θσηεηλέο πεγέο Σέινο, νη καζεηέο βάδνληαο ζηελ ζσζηή ζεηξά ηηο εηθφλεο (εηθ.12), έπξεπε λα βξνπλ, πνην είλαη ην ηαμίδη ηεο ειηαρηίδαο μεθηλψληαο απφ ηνλ ήιην θαη θαηαιήγνληαο ζην πξφζσπν ηεο άζρεκεο βαζίιηζζαο. 73

74 Δηθόλα 19: Kidspiration Βπζχγξακκε δηάδνζε ηνπ θσηφο 5.2 Γξαζηεξηόηεηεο γηα ηελ δηδαζθαιία ηεο έλλνηαο ηεο ζθηάο ελάξην Σν ηέινο ηνπ ζελαξίνπ, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ήδε γηα ηελ ελφηεηα ηνπ θσηφο, «έλα παηδάθη ζέιεζε λα δεη πσο ήηαλ ε βαζίιηζζα, πήξε έλα θαθφ θαη μεθίλεζε. Έθηαζε ζην ππφγεην, έξημε θσο πάλσ ηεο θαη αλαθψλεζε Πσ πσ ηη άζρεκε πνπ είλαη! Πξνηηκψ λα βιέπσ ηε ζθηά ηεο!», νδήγεζε ηα παηδηά λα αλαξσηεζνχλ ηη είλαη ε ζθηά. πλέρεηα δφζεθε κε ην πνίεκα, πνπ βξέζεθε ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε ζην νπνίν ην ίδην παηδί εμεγεί ηη είλαη ε ζθηά. Σν πνίεκα, κε εηθφλα, θίλεζε θαη ήρν, παξνπζηάδεη κε έλα επράξηζην ηξφπν ηελ έλλνηα ηεο ζθηάο. Βπεηδή φκσο ε γιψζζα ηνπ πνηήκαηνο ήηαλ ε αγγιηθή ρξεηάζηεθε κεηάθξαζε απφ ηελ εθπαηδεπηηθφ. Ο πξσηαγσληζηήο ηνπ πνηήκαηνο θηλείηαη κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε ηα παηδηά αλάινγα κε ηνπο ζηίρνπο ηνπ, λα βιέπνπλ θαη λα θαηαλννχλ θαιχηεξα ηη ελλνεί. Σν πνίεκα απηφ εμππεξεηεί ηνπο ζηφρνπο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ελφηεηαο θαη νδεγεί ηα παηδηά λα αλαξσηεζνχλ γηα ην ζέκα, λα ζπδεηήζνπλ κε ηελ εθπαηδεπηηθφ γη απηφ θαη λα θάλνπλ ππνζέζεηο. Μεηάθξαζε πνηήκαηνο: «Έρσ κηα κηθξή ζθηά πνπ πάεη κέζα θη έμσ καδί κε κέλα. Δ ζθηά κνπ θάλεη πεξηζζφηεξα απ φζα κπνξψ λα θαηαιάβσ. Βίλαη πνιχ- πνιχ ίδηα κε κέλα απφ ηα πφδηα κέρξη ην θεθάιη! Σελ βιέπσ λα πεδά κπξνζηά κνπ φηαλ πεδάσ πάλσ ζην θξεβάηη. 74

75 Σν πην αζηείν πξάγκα ζε απηή είλαη ν ηξφπνο πνπ ηεο αξέζεη λα κεγαιψλεη θαζφινπ ζαλ θαλνληθφ παηδάθη πνπ κεγαιψλεη πάληα αξγά. Μεξηθέο θνξέο ε ζθηά κνπ κεγαιψλεη ζαλ ιάζηηρν θαη κεξηθέο θνξέο γίλεηαη ηφζν κηθξή πνπ ηειηθά δελ κέλεη ηίπνηα απ απηή. Πσο κνηάδεη ε δηθή ζνπ ζθηά;» Γξαζηεξηόηεηεο Γξαζηεξηόηεηεο πξνειέγρνπ Γξαζηεξηόηεηα 1 ε : Ώλίρλεπζε ησλ πξνυπαξρνπζψλ εκπεηξηψλ ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ηελ έλλνηα ηεο ζθηάο, κέζσ ηνπ πνηήκαηνο «My shadow» (Βηθ.13). Τιηθά: ην πνίεκα απφ ηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε κε ηίηιν «My shadow». ηόρνη: Να δηαθξίλνπκε ηηο ήδε ππάξρνπζεο γλψζεηο ησλ παηδηψλ ζρεηηθά κε ην: αλ γλσξίδνπλ, φηη νη ζθηέο θηλνχληαη καδί καο θαη καδί κε ηα κεηαθηλνχκελα αληηθείκελα, έρνπλ ζρήκαηα πνπ κνηάδνπλ ζε καο θαη ζε δηάθνξα αληηθείκελα αλ γλσξίδνπλ, φηη ππάξρεη κεηαβνιή ηνπ ζρήκαηνο κηαο ζθηάο ζε νξηδφληην θαη θαηαθφξπθν επίπεδν. Δ αιιαγή κηαο ζέζεο ηεο θσηεηλήο πεγήο ή ηνπ εκπνδίνπ νδεγεί θαη ζε κεηαβνιή ηνπ ζρήκαηνο ηεο ζθηάο. αλ έρνπλ παξαηεξήζεη, φηη νη ζθηέο κεγαιψλνπλ ή κηθξαίλνπλ κε θαηάιιεινπο ρεηξηζκνχο. Δ αιιαγή ησλ απνζηάζεσλ κεηαμχ ησλ θσηεηλψλ πεγψλ θαη ησλ εκπνδίσλ δεκηνπξγεί κεηαβνιέο ζην κέγεζνο ησλ ζθηψλ. Πξν-έιεγρνο: ηε ζπδήηεζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε, κε ηε ζπκκεηνρή νιφθιεξεο ηεο νκάδαο, δεηήζεθε ε γλψκε ησλ παηδηψλ γηα ην ηη πξαγκαηεχεηαη ην πνίεκα. Μέζα απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζηίρσλ θαη ησλ εηθφλσλ ηνπ πνηήκαηνο, ζπδεηήζεθε ην θαηλφκελν ηηο ζθηάο θαη ηα παηδηά έθαλαλ ππνζέζεηο ζρεηηθά κε ην αλ θηλείηαη ε ζθηά, πφηε, κε ηη κνηάδεη, αλ κεγαιψλεη, αλ κηθξαίλεη θαη πφηε, θαη ηέινο αλ αιιάδεη ζρήκα θαη κέγεζνο. Μέζα απφ ηηο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ, αλαδείρζεθαλ νη εμήο ζηφρνη-εκπφδηα: ηόρνη εκπόδηα: ην εκπφδην βξίζθεηαη πάληα κεηαμχ ηεο θσηεηλήο πεγήο θαη ηεο ζθηάο, ζρέζε αληηζηνηρίαο «έλα πξνο έλα» κεηαμχ ηεο θσηεηλήο πεγήο θαη ηεο ζθηάο, άκεζε εμάξηεζε ησλ ζθηψλ απφ ηα αληηθείκελα πνπ ηηο δεκηνπξγνχλ 75

76 Δηθόλα 20: Σν πνίεκα "My Shadow" Γξαζηεξηόηεηα 2 ε : Ώλίρλεπζε ησλ πξνυπαξρνπζψλ εκπεηξηψλ ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ηελ έλλνηα ηεο ζθηάο, κέζσ ησλ δσγξαθηψλ πνπ δεκηνχξγεζαλ κε ην πξφγξακκα δσγξαθηθήο «Drawing for Children» θαη ησλ απαληήζεσλ πνπ έδσζαλ ζηηο εξσηήζεηο ηνπ ινγηζκηθνχ «I love science». Τιηθά: ην ινγηζκηθφ «Drawing for Children» θαη ην ινγηζκηθφ «I love science». ηόρνη: Βδψ καο ελδηαθέξεη λα θαηαλνήζνπκε αλ ηα παηδηά ήδε γλσξίδνπλ, φηη νη ζθηέο έρνπλ ζρήκαηα πνπ κνηάδνπλ ζε καο θαη ζε δηάθνξα αληηθείκελα. Ώλ γλσξίδνπλ ήδε απφ ηηο εκπεηξίεο ηνπο ηε δηαδηθαζία ζρεκαηηζκνχ ησλ ζθηψλ. Δ ζθηά ζρεκαηίδεηαη απφ ηελ παξεκπφδηζε ηεο δηέιεπζεο ηνπ θσηφο απφ αδηαθαλή αληηθείκελα. Σν ακεηάβιεην ησλ ζρεηηθψλ ζέζεσλ θσηεηλψλ πεγψλ, εκπνδίσλ θαη ζθηψλ. Σα εκπφδηα βξίζθνληαη πάληα, κεηαμχ ησλ θσηεηλψλ πεγψλ νη νπνίεο εθπέκπνπλ ην θσο θαη ησλ ζθηψλ πνπ ζρεκαηίδνληαη απφ ηελ παξεκπφδηζε ηνπ θσηφο. Σελ αληηζηνίρηζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζεκεηαθψλ θσηεηλψλ πεγψλ θαη ηνπ αξηζκνχ ησλ ζρεκαηηδφκελσλ ζθηψλ. Γηα έλα εκπφδην ζε θάζε θσηεηλή πεγή αληηζηνηρεί κηα ζθηά θαη αληηζηξφθσο. Πξν-έιεγρνο: Κάζε παηδί ρσξηζηά θάζηζε ζηνλ ππνινγηζηή, φπνπ ηνπ δεηήζεθε λα δσγξαθίζεη κε ην πξφγξακκα «Drawing for Children», πσο θαληάδνληαλ ηε ζθηά ηεο βαζίιηζζαο, φηαλ έπεζε πάλσ ηεο ην θσο ηνπ θαθνχ. Βπίζεο, θάζε παηδί θιήζεθε λα απαληήζεη ζε εξσηήζεηο απφ ην 76

77 θιεηζηφ ινγηζκηθφ «I love science», ζηε δξαζηεξηφηεηα 23 πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε θαη γηα ηελ ελφηεηα ηνπ θσηφο. Σα παηδηά άλαβαλ θάπνηα θψηα θαη δηαπίζησλαλ απφ πνηα αληηθείκελα κπνξεί λα πεξάζεη ην θσο. Μέξνο ηεο δξαζηεξηφηεηαο 23 ρξεζηκνπνηήζεθε θαη γηα ηελ ελφηεηα ηεο ζθηάο. Πην ζπγθεθξηκέλα, πάλσ ζε έλα θνκκάηη γπαιί είλαη ηνπνζεηεκέλν έλα γαιιηθφ θιεηδί θαη ε εξσηήζεηο πνπ γίλνληαλ ήηαλ: «γηαηί ην γαιιηθφ θιεηδί θάλεη ζθηά;» θαη «γηαηί ε ζθηά έρεη ην ίδην κέγεζνο θαη ζρήκα κε ην γαιιηθφ θιεηδί;».μέζα απφ ηηο απαληήζεηο ησλ παηδηψλ, αλαδείρζεθαλ νη εμήο ζηφρνη-εκπφδηα: ηόρνη εκπόδηα: ην εκπφδην βξίζθεηαη πάληα κεηαμχ ηεο θσηεηλήο πεγήο θαη ηεο ζθηάο, ζρέζε αληηζηνηρίαο «έλα πξνο έλα» κεηαμχ ηεο θσηεηλήο πεγήο θαη ηεο ζθηάο, άκεζε εμάξηεζε ησλ ζθηψλ απφ ηα αληηθείκελα πνπ ηηο δεκηνπξγνχλ. Δηθόλα 21: Γσγξαθηά λεπίνπ, κε ην ινγηζκηθφ "Drawing for children" γηα ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο Γξαζηεξηόηεηεο Γηδαθηηθήο Παξέκβαζεο Γξαζηεξηόηεηα 1 ε : Πιεξνθνξίεο απφ ην δηαδίθηπν θαη ηελ ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα «Encarta kids». Τιηθά: ζχλδεζε ζην internet θαη ε ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα «Encarta kids». ηόρνη: λα θαηαθέξνπλ λα ζπγθεληξψζνπλ πιεξνθνξίεο κέζα απφ ην δηαδίθηπν θαη ηελ ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα Encarta kids, ψζηε λα θαηαλνήζνπλ φηη νη ζθηέο θηλνχληαη καδί καο θαη καδί κε ηα κεηαθηλνχκελα αληηθείκελα, έρνπλ ζρήκαηα πνπ κνηάδνπλ ζε καο θαη ζε δηάθνξα αληηθείκελα, θαη γεληθφηεξα, αιιάδνπλ φηαλ ζπκβαίλνπλ νξηζκέλεο κεηαβνιέο. 77

78 Καηαλφεζε ηεο δηαδηθαζίαο ζρεκαηηζκνχ ησλ ζθηψλ. Δ ζθηά ζρεκαηίδεηαη απφ ηελ παξεκπφδηζε ηεο δηέιεπζεο ηνπ θσηφο απφ αδηαθαλή αληηθείκελα. Καηαλφεζε ηνπ ακεηάβιεηνπ ησλ ζρεηηθψλ ζέζεσλ θσηεηλψλ πεγψλ, εκπνδίσλ θαη ζθηψλ. Σα εκπφδηα βξίζθνληαη πάληα, κεηαμχ ησλ θσηεηλψλ πεγψλ νη νπνίεο εθπέκπνπλ ην θσο θαη ησλ ζθηψλ πνπ ζρεκαηίδνληαη απφ ηελ παξεκπφδηζε ηνπ θσηφο. Ώληηζηνίρηζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζεκεηαθψλ θσηεηλψλ πεγψλ θαη ηνπ αξηζκνχ ησλ ζρεκαηηδφκελσλ ζθηψλ. Γηα έλα εκπφδην ζε θάζε θσηεηλή πεγή αληηζηνηρεί κηα ζθηά θαη αληηζηξφθσο. Γηδαθηηθή παξέκβαζε: ιε ε νκάδα θάζηζε γχξσ απφ ηνλ ππνινγηζηή θαη κέζα απφ ηε κεραλή αλαδήηεζεο «Google», αλαδήηεζαλ θαη ζρνιίαζαλ εηθφλεο θαη βίληεν κε ζθηέο. Ώθφκα, ζηελ ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα «Encarta kids» (εηθ.15) βξήθαλ πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην ζρεκαηηζκφ ησλ ζθηψλ. Αελ ήηαλ δπλαηή ε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ απφ ην ινγηζκηθφ «Βμεξεπλψ ηελ επηζηήκε», φπσο έγηλε ζηελ ελφηεηα ηνπ θσηφο, γηαηί ζε απηφ δελ ππήξραλ πιεξνθνξίεο γηα ηε ζθηά. Παξφια απηά, βξέζεθαλ αξθεηέο πιεξνθνξίεο, ηφζν απφ ην δηαδίθηπν, φζν θαη απφ ηελ εγθπθινπαίδεηα Encarta. Δηθόλα 22: Δ επηθάλεηα εξγαζίαο ηεο ειεθηξνληθήο εγθπθινπαίδεηαο "Encarta Kids", θαηά ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ γηα ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο Γξαζηεξηόηεηα 2 ε : Μειέηε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο ζθηάο κε ην πξφγξακκα «Light and Shadows» (εηθ.16). Τιηθά: ην ινγηζκηθφ «Light and Shadows» ht_shadows/play.shtml (εηθ.16). 78

79 ηόρνη: λα θαηαλνήζνπλ φηη νη ζθηέο θηλνχληαη καδί καο θαη καδί κε ηα κεηαθηλνχκελα αληηθείκελα, έρνπλ ζρήκαηα πνπ κνηάδνπλ ζε καο θαη ζε δηάθνξα αληηθείκελα, θαη γεληθφηεξα αιιάδνπλ φηαλ ζπκβαίλνπλ νξηζκέλεο κεηαβνιέο. Να θαηαλνήζνπλ ηε δηαδηθαζία ζρεκαηηζκνχ ησλ ζθηψλ. Δ ζθηά ζρεκαηίδεηαη απφ ηελ παξεκπφδηζε ηεο δηέιεπζεο ηνπ θσηφο απφ αδηαθαλή αληηθείκελα. Να θαηαλνήζνπλ ην ακεηάβιεην ησλ ζρεηηθψλ ζέζεσλ θσηεηλψλ πεγψλ, εκπνδίσλ θαη ζθηψλ. Σα εκπφδηα βξίζθνληαη πάληα, κεηαμχ ησλ θσηεηλψλ πεγψλ νη νπνίεο εθπέκπνπλ ην θσο θαη ησλ ζθηψλ πνπ ζρεκαηίδνληαη απφ ηελ παξεκπφδηζε ηνπ θσηφο. Να αληηζηνηρίζνπλ ηνλ αξηζκφ ησλ ζεκεηαθψλ θσηεηλψλ πεγψλ θαη ηνλ αξηζκφ ησλ ζρεκαηηδφκελσλ ζθηψλ. Γηα έλα εκπφδην ζε θάζε θσηεηλή πεγή αληηζηνηρεί κηα ζθηά θαη αληηζηξφθσο. Να παξαηεξήζνπλ ηε κεηαβνιή ηνπ ζρήκαηνο κηαο ζθηάο ζε νξηδφληην θαη θαηαθφξπθν επίπεδν. Δ αιιαγή κηαο ζέζεο ηεο θσηεηλήο πεγήο ή ηνπ εκπνδίνπ νδεγεί θαη ζε κεηαβνιή ηνπ ζρήκαηνο ηεο ζθηάο. Να παξαηεξήζνπλ πσο νη ζθηέο κεγαιψλνπλ ή κηθξαίλνπλ κε θαηάιιεινπο ρεηξηζκνχο. Δ αιιαγή ησλ απνζηάζεσλ κεηαμχ ησλ θσηεηλψλ πεγψλ θαη ησλ εκπνδίσλ δεκηνπξγεί κεηαβνιέο ζην κέγεζνο ησλ ζθηψλ. Γηδαθηηθή παξέκβαζε: ηε δηδαζθαιία απηή, ηα παηδηά παξνηξχλζεθαλ λα πεηξακαηηζηνχλ κε ην ινγηζκηθφ. Κιήζεθαλ λα κεηαθηλήζνπλ κηα θσηεηλή πεγή θνληά ή καθξηά απφ έλα αληηθείκελν, λα θνπλήζνπλ ηε δέζκε θσηφο ηεο θσηεηλήο πεγήο πάλσ ή θάησ, λα ρακειψζνπλ ή λα δπλακψζνπλ ηελ έληαζε ηνπ θσηφο, λα παξαηεξήζνπλ ηε ζθηά δηαθφξσλ αληηθεηκέλσλ ηε κέξα ή ηε λχρηα θαη ηη ζπκβαίλεη ζε απηή φηαλ ν ήιηνο κεηαθηλείηαη ζηνλ νπξαλφ. Δ ζπδήηεζε, κε βάζε ηηο παξαηεξήζεηο πνπ έθαλαλ ηα παηδηά πάλσ ζην ινγηζκηθφ θαη κε ηε βνήζεηα ηεο εθπαηδεπηηθνχ, εζηίαζε ζηελ θαηαλφεζε ησλ ζηφρσλ ηεο δξαζηεξηφηεηαο. 79

80 Δηθόλα 23: Ζ επηθάλεηα εξγαζίαο ηνπ ινγηζκηθνύ "Light and shadows" Γξαζηεξηόηεηα 3 ε : Μειέηε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ θσηφο κε ην πξφγξακκα «I love science». Τιηθά: ην πξφγξακκα «I love science» ηόρνη: λα θαηαλνήζνπλ, φηη νη ζθηέο έρνπλ ζρήκαηα πνπ κνηάδνπλ ζε καο θαη ζε δηάθνξα αληηθείκελα, θαη γεληθφηεξα αιιάδνπλ φηαλ ζπκβαίλνπλ νξηζκέλεο κεηαβνιέο. Καηαλφεζε ηεο δηαδηθαζίαο ζρεκαηηζκνχ ησλ ζθηψλ. Δ ζθηά ζρεκαηίδεηαη απφ ηελ παξεκπφδηζε ηεο δηέιεπζεο ηνπ θσηφο απφ αδηαθαλή αληηθείκελα. Καηαλφεζε ηνπ ακεηάβιεηνπ ησλ ζρεηηθψλ ζέζεσλ θσηεηλψλ πεγψλ, εκπνδίσλ θαη ζθηψλ. Σα εκπφδηα βξίζθνληαη πάληα κεηαμχ ησλ θσηεηλψλ πεγψλ νη νπνίεο εθπέκπνπλ ην θσο θαη ησλ ζθηψλ πνπ ζρεκαηίδνληαη απφ ηελ παξεκπφδηζε ηνπ θσηφο. Ώληηζηνίρηζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζεκεηαθψλ θσηεηλψλ πεγψλ θαη ηνπ αξηζκνχ ησλ ζρεκαηηδφκελσλ ζθηψλ. Γηα έλα εκπφδην ζε θάζε θσηεηλή πεγή αληηζηνηρεί κηα ζθηά θαη αληηζηξφθσο. Μεηαβνιή ηνπ ζρήκαηνο κηαο ζθηάο ζε νξηδφληην θαη θαηαθφξπθν επίπεδν. Δ αιιαγή κηαο ζέζεο ηεο θσηεηλήο πεγήο ή ηνπ εκπνδίνπ νδεγεί θαη ζε κεηαβνιή ηνπ ζρήκαηνο ηεο ζθηάο. Οη ζθηέο κεγαιψλνπλ ή κηθξαίλνπλ κε θαηάιιεινπο ρεηξηζκνχο. Δ αιιαγή ησλ απνζηάζεσλ κεηαμχ ησλ 80

81 θσηεηλψλ πεγψλ θαη ησλ εκπνδίσλ δεκηνπξγεί κεηαβνιέο ζην κέγεζνο ησλ ζθηψλ. Γηδαθηηθή παξέκβαζε: ε απηή ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε, ζηε δξαζηεξηφηεηα 24 ηνπ ινγηζκηθνχ «I love science» (εηθ.17), ε Mo δήηεζε απφ ηα παηδηά λα πεηξακαηηζηνχλ γηα λα αλαθαιχςνπλ ηη παζαίλεη ε ζθηά ηνπ μχινπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο, θαζψο ν ήιηνο θηλείηαη ζηνλ νπξαλφ. Έπεηηα έγηλαλ εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο, φπσο : «ηη ψξα παξαηεξείηαη φηη βγαίλεη ν ήιηνο;», «ηη ψξα είλαη πην ςειά ζηνλ νπξαλφ;», «Πφηε ε ζθηά απφ ην μχιν είλαη κεγαιχηεξε;». Δηθόλα 24: Δ δξαζηεξηφηεηα 24 ηνπ ινγηζκηθνχ "I love science" Σειεπηαία δξαζηεξηφηεηα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε απηή ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε ήηαλ ε 23 ηνπ ινγηζκηθνχ, απηή ε δξαζηεξηφηεηα είρε πξαγκαηνπνηεζεί θαη θαηά ηνλ πξνέιεγρν γηα λα αληρλεπζνχλ νη ήδε ππάξρνπζεο εκπεηξίεο ησλ λεπίσλ γηα ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο. ε απηή, ηα παηδηά έπξεπε λα παξαηεξήζνπλ ηε ζθηά πνπ δεκηνπξγνχληαλ απφ έλα γαιιηθφ θιεηδί πάλσ ζε έλα θνκκάηη μχιν θαη αθνινχζεζαλ εξσηήζεηο φπσο: «γηαηί ην γαιιηθφ θιεηδί θάλεη ζθηά;» θαη «γηαηί ε ζθηά έρεη ην ίδην κέγεζνο θαη ζρήκα κε ην γαιιηθφ θιεηδί;». Γξαζηεξηόηεηεο Μεηα- ειέγρνπ Γξαζηεξηόηεηα 1 ε : Ώμηνιφγεζε κε ην ινγηζκηθφ «I love science». Τιηθά: ην ινγηζκηθφ «I love science» ηόρνη: λα ειεγρζεί, αλ επηηεχρζεθαλ νη ζηφρνη πνπ είραλ ηεζεί ζηηο ηξεηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο θαη αλ μεπεξάζηεθαλ νη ζηφρνη - εκπφδηα ηνπ πξνειέγρνπ. Μεηά-έιεγρνο: Κάζε παηδί ρσξηζηά θάζηζε ζηνλ ππνινγηζηή θαη θιήζεθε λα απαληήζεη ζε εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο ηνπ ινγηζκηθνχ, απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηε δηδαθηηθή παξέκβαζε. 81

82 Γξαζηεξηόηεηα 2 ε : Ώμηνιφγεζε κε ην ινγηζκηθφ «Kidspiration». Τιηθά: ην ινγηζκηθφ «Kidspiration», εθηππσηήο. ηόρνη: λα ειεγρζεί, αλ επηηεχρζεθαλ νη ζηφρνη πνπ είραλ ηεζεί ζηηο ηξεηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο θαη αλ μεπεξάζηεθαλ νη ζηφρνη - εκπφδηα ηνπ πξνειέγρνπ. Μεηά-έιεγρνο: Γεηήζεθε απφ θάζε παηδί ρσξηζηά λα ηνπνζεηήζεη ηηο εηθφλεο ηνπ ινγηζκηθνχ Kidspiration ζηελ θαηάιιειε ζέζε, έπεηηα εθηππψλνληαο ηελ εξγαζία ηνπ λα αηηηνινγήζεη ηηο απαληήζεηο ηνπ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ειέγρζεθε, αλ επηηεχρζεθαλ νη ζηφρνη πνπ είραλ ηεζεί ζηηο ηξεηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο θαη αλ μεπεξάζηεθαλ νη ζηφρνη εκπφδηα ηνπ πξνειέγρνπ. Σέζζεξα θχιια εξγαζίαο δεκηνπξγήζεθαλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ ζηφρσλ. Δ πξψηε εξψηεζε, ζηελ νπνία θάζε παηδί απάληεζε βάδνληαο ηηο νληφηεηεο ζηε ζσζηή ζέζε, ήηαλ: «Να βξεηο ηηο θσηεηλέο πεγέο θαη λα ηηο ηνπνζεηήζεηο κέζα ζηα θπθιάθηα, ψζηε ε θάζε κηα λα ξίρλεη θσο κφλν ζε έλα αληηθείκελν θαη κε ηέηνην ηξφπν πνπ λα ζρεκαηίδεηε ζθηά. Έπεηηα λα βξεηο ηελ ζθηά πνπ αληηζηνηρεί ζην θάζε αληηθείκελν. Πφζεο ζθηέο κπνξνχλ λα αληηζηνηρνχλ ζε θάζε αληηθείκελν, αλ ππάξρεη κηα κφλν θσηεηλή πεγή;». Σν παηδί έπξεπε λα ηνπνζεηήζεη ηε θσηεηλή πεγή ζε φπνηα ζέζε ήζειε, ζηε κέζε ην αληηθείκελν θαη ηέινο ηε ζθηά ηνπ(εηθ.18). Δηθόλα 25: Kidspiration Φσηεηλέο πεγέο θαη δεκηνπξγία ζθηάο Σν δεχηεξν θχιιν εξγαζίαο (εηθ.19) πνπ δεκηνπξγήζεθε, δεηνχζε απφ θάζε καζεηή λα βάιεη, ην έλα απφ ηα δπν αληηθείκελα θνληά ζηε κηα θσηεηλή πεγή θαη ην άιιν αληηθείκελν καθξηά απφ ηελ άιιε. Έπεηηα λα δηαιέμεη αλάκεζα ζηηο ζθηέο απηή, πνπ αληηζηνηρεί ζην θάζε αληηθείκελν. Σν θάζε παηδί έπξεπε λα βάιεη ζηε ζσζηή ζέζε ην αληηθείκελν θαη ηε 82

83 ζθηά ηνπ αληηθεηκέλνπ αλάινγα κε ην αλ ην είρε ηνπνζεηήζεη θνληά ή καθξηά απφ ηε θσηεηλή πεγή. Δηθόλα 26: Kidspiration Πνηα ζθηά ηαηξηάδεη αλάινγα κε ηελ απφζηαζε ηνπ αληηθεηκέλνπ απφ ηε θσηεηλή πεγή Ώθφκα, δεκηνπξγήζεθε θχιιν εξγαζίαο (εηθ.20)πνπ ξσηνχζε θάζε παηδί: «ε θάζε θνπηάθη ε θσηεηλή πεγή έρεη ηνπνζεηεζεί, ζχκθσλα κε ηε ζέζε ηεο, λα ηνπνζεηήζεηο ην αληηθείκελν, αιιά θαη ηε ζθηά ηνπ ζην ζεκείν πνπ πξέπεη». Σν θάζε παηδί έπξεπε λα ηνπνζεηήζεη, αλάινγα κε ηε ζέζε ηεο θσηεηλήο πεγήο, ην αληηθείκελν θαη ηελ ζθηά ηνπ. Δηθόλα 27: Kidspiration Σνπνζέηεζε αληηθεηκέλνπ θαη ζθηάο αλάινγα κε ηε ζέζε ηεο θσηεηλήο πεγήο πνπ ήδε ππάξρεη 83

84 Σέινο, θάζε παηδί θιήζεθε λα ηνπνζεηήζεη ηηο ζθηέο ζε ηέηνηα ζέζε, αλάινγα κε ηε ζέζε πνπ ήηαλ ν ήιηνο ζε ζρέζε κε ην παηδί. Δ εξψηεζε πνπ γηλφηαλ ζε θάζε παηδί ήηαλ: «λα ηνπνζεηήζεηο ζηε ζσζηή ζέζε ηηο ζθηέο αλάινγα κε ηε ζέζε πνπ βξίζθεηαη ν ήιηνο ζε ζρέζε κε ην παηδί» (εηθ.21). Δηθόλα 28: Kidspiration Μεηαβνιή ζρήκαηνο ζθηάο ζε θαηαθφξπθν θαη νξηδφληην επίπεδν 84

85 85

86 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο : ΠΛΑΗΗΟ ΑΝΑΛΤΖ ΠΡΟΔΛΔΓΥΟΤ πσο αλαθέξζεθε θαη ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην, ε δηεμαγσγή ηνπ πξνειέγρνπ έγηλε κέζσ ζπδήηεζεο κε νιφθιεξε ηελ νκάδα ησλ παηδηψλ, πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα. ηφρνο ηνπ πξνειέγρνπ ήηαλ ν θαζνξηζκφο ησλ ζηφρσλ εκπνδίσλ, ψζηε βάζεη απηψλ λα δεκηνπξγεζνχλ θαη νη θαηάιιειεο δηδαθηηθέο παξεκβάζεηο. Βπεηδή φκσο απηέο νη ζπλεληεχμεηο ήηαλ ζε νκαδηθφ επίπεδν, γηα λα γίλεη θαη αηνκηθά ε αλίρλεπζε ησλ πξνυπαξρνπζψλ εκπεηξηψλ ησλ ππνθεηκέλσλ ηεο έξεπλαο, ρξεζηκνπνηήζεθε θαη ην πξφγξακκα «Drawing for children». Μέζσ ησλ δσγξαθηψλ ησλ παηδηψλ, αιιά θαη ησλ νκαδηθψλ ζπλεληεχμεσλ, θαζνξίζηεθαλ νη ζηφρνη- εκπφδηα. Γηα ην ιφγν απηφ, ηα ζρέδηα ησλ παηδηψλ πεξηγξάθεθαλ ζηνλ πξνέιεγρν κε φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε αθξίβεηα, αλ θαη νη δσγξαθηέο ηνπο κπνξνχζαλ λα εξκελεπηνχλ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο. Χζηφζν, ε δσγξαθηά ησλ παηδηψλ γηα ηελ έλλνηα ηεο ζθηάο δελ ήηαλ αξθεηή γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηφρσλ εκπνδίσλ ηεο ελφηεηαο, νπφηε ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη εξσηήζεηο απφ ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ «I love science». Ώπφ ηελ έξεπλα κε ηίηιν «Ο ζρεκαηηζκφο ησλ ζθηψλ: κηα δηδαθηηθή παξέκβαζε απνζηαζεξνπνίεζεο βησκαηηθψλ λνεηηθψλ παξαζηάζεσλ παηδηψλ πξνζρνιηθήο ειηθίαο» 9, επηιέρζεθε ε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ απαληήζεσλ ησλ παηδηψλ ζηηο εξσηήζεηο ηεο εθπαηδεπηηθνχ. Δ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ απαληήζεσλ έγηλε σο εμήο: Αποδεκηές απανηήζεις: ηελ θαηεγνξία απηή εληάρζεθαλ ζαθείο θαη νινθιεξσκέλεο απαληήζεηο, νη νπνίεο είραλ θάπνην επηζηεκνληθφ ππφβαζξν, αλάινγα βέβαηα θαη κε ηηο δπλαηφηεηεο ησλ παηδηψλ. Ενδιάμεζες απανηήζεις: ε απηήλ ηελ θαηεγνξία πεξηιακβάλνληαη νη απαληήζεηο εθείλεο, πνπ δελ είλαη νινθιεξσηηθά ιάζνο, αιιά είηε είλαη αλαηηηνιφγεηεο, είηε νθείινληαη ζε παξεξκελεία ησλ εξσηήζεσλ, είηε είλαη δχζθνιν λα βξεζεί αλ ηα παηδηά έρνπλ ζπλαίζζεζε ησλ ιφγσλ ηνπο. Μη αποδεκηές απανηήζεις: Βδψ εληάρζεθαλ νη απαληήζεηο, πνπ ήηαλ αζαθείο, ρσξίο λφεκα θαη ρσξίο θακία ζπλνρή. Αποσζία απάνηηζης: πσο γίλεηαη θαηαλνεηφ, ζηελ θαηεγνξία απηή δελ ππήξμε απάληεζε ζηηο εξσηήζεηο πνπ ππνβιήζεθαλ. Οη ζπδεηήζεηο, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηηο θάζεηο απηέο ηεο έξεπλαο, βηληενζθνπήζεθαλ κε ζθνπφ ηελ ζε βάζνο αλάιπζή ηνπο. Βηδηθφηεξα, ζηνηρείν απνηέιεζαλ ηα απνζπάζκαηα ησλ δηαιφγσλ, πνπ απνκαγλεηνθσλήζεθαλ κε ην πξφγξακκα Activity Lens, αιιά θαη νη 9 Υαξαιακπνπνχινπ Υ., Κνζκνπνχινπ Α., Ραβάλεο Κ., Παπακηραήι Γ., Ο ζτημαηιζμός ηων ζκιών: μια διδακηική παρέμβαζη αποζηαθεροποίηζης βιωμαηικών νοηηικών παραζηάζεων παιδιών προζτολικής ηλικίας. Παηδαγσγηθή Βπηζεψξεζε, 26/97. 86

87 δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ, πνπ ζρεδηάζηεθαλ κε ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ «Drawing for children». 87

88 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ν : ΠΛΑΗΗΟ ΑΝΑΛΤΖ ΓΗΓΑΚΣΗΚΩΝ ΠΑΡΔΜΒΑΔΩΝ Βθηφο απφ ηελ αμηνιφγεζε ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ ηεο γλψζεο ησλ παηδηψλ, ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηελ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ απαληήζεσλ ησλ παηδηψλ ζηνλ πξν θαη κεηα-έιεγρν, απαξαίηεηε θξίζεθε θαη ε αμηνιφγεζε ησλ δηδαθηηθψλ παξεκβάζεσλ. ηφρνο απηήο ηεο αμηνιφγεζεο, ήηαλ λα δηεπθξηληζηεί απφ πνχ πξνήιζε ε γλψζε ησλ παηδηψλ θαη λα ιεθζνχλ ππφςε φιεο νη παξάκεηξνη ηεο ζπληειεζζείζαο γλσζηηθήο πξνφδνπ. Γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ δηδαθηηθψλ παξεκβάζεσλ, ρξεζηκνπνηήζεθε ην πιαίζην ησλ αθνινπζνχκελσλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο, πνπ πξνηείλεηαη ζην Les apprentissages scolaires 10. Σν πιαίζην απηφ παξαηίζεηαη κεηαθξαζκέλν: 1) Μέζνδνη γηα ηελ πξνζέιθπζε ηεο πξνζνρήο: - Να ζέηεηε ζπγθεθξηκέλεο εξσηήζεηο (λα ηίζεληαη εξσηήζεηο κε ζαθέο πεξηερφκελν) - Να ζέηεηε πην γεληθέο εξσηήζεηο - Να πξνθαιείηε ην παηδί (αλ δηαπηζησζεί απψιεηα ηεο πξνζνρήο ησλ παηδηψλ, ν εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη λα ηα επαλαθέξεη ζηελ ηάμε, π.ρ. ηξαβψληαο ηνπο ηελ πξνζνρή κε θάπνηα εξψηεζε) - Να πεξηγξάθεηε θάζε ηκήκα ηνπ καζήκαηνο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο (δε ρξεζηκνπνηήζεθε) - Να δίλεηε νδεγίεο (νδεγίεο πνπ βνεζνχλ ζηελ εμέιημε ηεο δηαδηθαζίαο) - Να ρεηξίδεζηε ην πιηθφ ηνπ καζήκαηνο (ν εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη λα ρξεζηκνπνηήζεη επνηθνδνκεηηθά ην πιηθφ πνπ δηαζέηεη) 2) Μέζνδνη γηα λα θαζνδεγείηε ηελ πξόνδν : - Να ππνδεηθλχεηε θαη λα ππελζπκίδεηε ηνπο ζηφρνπο - Να ππνδεηθλχεηε έλα εηδηθφ θξηηήξην (δε ρξεζηκνπνηήζεθε) - Να ππνδεηθλχεηε έλα πην γεληθφ θξηηήξην (ζρήκα, ζέζε, ρξψκα) (δε ρξεζηκνπνηήζεθε) - Να δίλεηε ζεηηθή αλαηξνθνδφηεζε ζην καζεηή (ελζάξξπλζε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, ψζηε ν καζεηήο λα απαληήζεη ζε κηα ζεηξά εξσηήζεσλ) - Να πξνσζείηε ρξήζηκα αληηθείκελα (δε ρξεζηκνπνηήζεθε) 3) Μέζνδνη γηα λα ππνβνεζήζεηε ηελ ππέξβαζε ησλ εκπνδίσλ : 10 C. Boujon, C Gaux, É. Greff, L.Iralde, A. Lainé, M. Pagoni Andreani, M. Perraudeau, L. Pulido, A. Weil Barais, Les apprentissages scolaires, B réal. 88

89 - Να ζέηεηε εξσηήζεηο ζρεηηθά κε ηνλ ραξαθηήξα ηνπ πξνβιήκαηνο (νη εξσηήζεηο λα εζηηάδνπλ ζην πξφβιεκα πνπ ην παηδί αληηκεησπίδεη) - Να ππνδεηθλχεηε ηελ χπαξμε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ (λα βνεζεζνχλ λα θαηαλνήζνπλ φηη πεξηζζφηεξεο απφ κηα ιχζεηο κπνξεί λα ππάξρνπλ ζε έλα πξφβιεκα) - Να ππνδεηθλχεηε ηελ θχζε ηνπ ζθάικαηνο (λα θαζνξίδεηαη ζηα παηδηά πνπ έρνπλ θάλεη ιάζνο) - Να πξνηείλεηε κεηαβνιή ησλ ζηφρσλ (ζε πεξίπησζε πνπ δηαπηζησζεί αδπλακία ησλ παηδηψλ ζηελ νηθνδφκεζε ελλνηψλ, λα κεηαηνπίδεηαη ην βάξνο ζηελ επίηεπμε δηαθνξεηηθψλ ζηφρσλ) 4) Μέζνδνη γηα λα ειέγρεηε ηηο ζηξαηεγηθέο : - Να είζηε ζχκθσλνη κε ηελ ζηξαηεγηθή πνπ αθνινπζείηε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο (γηα παξάδεηγκα, λα ηελ πξνζδηνξίδεηε κε ην λα ηελ θαηνλνκάδεηε) - Να πξνηείλεηε κηα ελαιιαθηηθή ζηξαηεγηθή (ζε πεξίπησζε πνπ ε αθνινπζνχκελε ζηξαηεγηθή παξνπζηάδεη ειιείςεηο, λα βνεζνχληαη ηα παηδηά κε ηελ εθαξκνγή κηαο θαηαιιειφηεξεο ζηξαηεγηθήο) - Να απνκαθξχλεηε ηα εκπφδηα (λα αλαδηαηππψλνληαη νη ρξεζηκνπνηνχκελεο εξσηήζεηο, κέρξη ν εθπαηδεπηηθφο λα βεβαησζεί φηη επηηεχρζεθαλ νη ζηφρνη εκπφδηα, αιιά θαη λα ιχλνληαη φιεο νη απνξίεο πνπ πξνθχπηνπλ) 5) Μέζνδνη γηα λα δηαηεξείηε ηε ζρέζε κε ην καζεηή : - Να επηθαιείζζε ηελ πξνζσπηθή εκπεηξία ηνπ παηδηνχ (επηθαινχκαζηε εκπεηξίεο θαη βηψκαηα ησλ παηδηψλ πνπ κπνξνχλ λα ηα βνεζήζνπλ λα μεπεξάζνπλ πηζαλά εκπφδηα) - Να απνθαιείηε ην παηδί κε ην φλνκά ηνπ ή κε ιέμεηο πνπ απνπλένπλ ζηνξγή - Να αλαγλσξίδεηε ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ παηδηνχ (επηβξάβεπζε) - Να ελζαξξχλεηε ην παηδί, θιπ. (λα δίλνληαη θίλεηξα ζην παηδί, κέζσ ηεο επηβξάβεπζήο ηνπ). 89

90 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ν : ΠΛΑΗΗΟ ΑΝΑΛΤΖ ΜΔΣΑ-ΔΛΔΓΥΟΤ ηε θάζε ηνπ κεηα-ειέγρνπ, φπσο πξναλαθέξζεθε, ηα παηδηά θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ ηνπ ινγηζκηθνχ «I love science», αιιά θαη λα ηνπνζεηήζνπλ ζηε ζσζηή ζεηξά-ζέζε νληφηεηεο ζην ινγηζκηθφ «Kidspiration». ηφρνο ηνπ κεηα-ειέγρνπ ήηαλ ε απνηίκεζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ δηδαθηηθψλ παξεκβάζεσλ θαη ε παξαηήξεζε αιιαγψλ ζηηο γλψζεηο ησλ παηδηψλ απφ ηνλ πξνέιεγρν. ηνηρείν γηα ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ησλ κεηα-ειέγρσλ απνηέιεζαλ νη απαληήζεηο ησλ παηδηψλ ζηηο εξσηήζεηο ηνπ ινγηζκηθνχ «I love science», αιιά θαη νη ζσζηέο ή κε ηνπνζεηήζεηο ησλ εηθφλσλ ησλ ππφ κειέηε θαηλνκέλσλ κε ην ινγηζκηθφ «Kidspiration». πσο ζηνλ πξνέιεγρν (ζην ζεκείν αμηνιφγεζεο ησλ εξσηήζεσλ ηνπ ινγηζκηθνχ «I love science»), έηζη θαη ζηνλ κεηά-έιεγρν, ηφζν γηα ηελ αμηνιφγεζε κέζσ ησλ εξσηήζεσλ ηνπ «I love science», φζν θαη ηνπ «Kidspiration» ε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ απαληήζεσλ έγηλε σο εμήο: Αποδεκηές απανηήζεις Ενδιάμεζες απανηήζεις Μη αποδεκηές απανηήζεις Αποσζία απάνηηζης Γηα λα δηαπηζησζεί ην καζεζηαθφ απνηέιεζκα, πνπ επηηεχρζεθε κε ηε δηεμαγσγή ησλ δηδαθηηθψλ παξεκβάζεσλ, πξαγκαηνπνηήζεθε ζχγθξηζε ηνπ πξν-ηεζη θαη ηνπ κεηά-ηεζη. Γηα ην ιφγν απηφ έγηλε θαη κηα δεχηεξε θαηεγνξηνπνίεζε, πνπ ζηφρνο ηεο ήηαλ λα θαηαγξαθεί ην επίπεδν ηεο βειηίσζεο, ηεο ζηαζηκφηεηαο ή ηεο επηδείλσζεο ησλ γλψζεσλ ησλ παηδηψλ, πνπ νη δηδαθηηθέο παξεκβάζεηο είραλ σο απνηέιεζκα. Γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ καζεζηαθνχ απνηειέζκαηνο, αξρηθά βξέζεθαλ νη επηκέξνπο επηδφζεσλ ησλ παηδηψλ (π.ρ. ε κεηάβαζή ηνπο απφ κε απνδεθηή ζε απνδεθηή απάληεζε, απφ ελδηάκεζε ζε ελδηάκεζε, απφ ελδηάκεζε ζε απνπζία απάληεζεο θιπ) θαη ηειηθά έγηλε νκαδνπνίεζή ηνπο ζηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο: ΐειηίσζε ηαζηκφηεηα Βπηδείλσζε Σειεηψλνληαο, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη γηα ηελ παξάζεζε ησλ δηαιφγσλ πνπ πηζηνπνηνχλ ηα δεδνκέλα ηεο έξεπλαο πξαγκαηνπνηήζεθε απνκαγλεηνθψλεζε ησλ βηληενζθνπεκέλσλ ζπλεληεχμεσλ ησλ παηδηψλ, κε ην πξφγξακκα Activity Lens. ην πξφγξακκα απηφ νξίζηεθαλ ηα ζπκκεηέρνληα ζηελ έξεπλα πξφζσπα, νη εξσηήζεηο ηνπ εξεπλεηή, νη απαληήζεηο ησλ παηδηψλ θαη θάπνηα δηεπθξηληζηηθά ζρφιηα. 90

91 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ν : ΑΝΑΛΤΖ ΣΟΤ ΠΡΟ-ΔΛΔΓΥΟΤ Δ αλάιπζε ηνπ πξνειέγρνπ έγηλε κε ηε βνήζεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο Activity Lens, ην νπνίν επηιέρζεθε γηα ηελ απνκαγλεηνθψλεζε ησλ δηαιφγσλ. ε απηή ηελ ελφηεηα αθνινπζεί παξάζεζε θαη αλάιπζε ησλ δηαιφγσλ πνπ πξνέθπςαλ κεηαμχ παηδηψλ θαη εξεπλεηή ζε ζρέζε κε ηα ππφ κειέηε θαηλφκελα, αιιά θαη δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ κε ην πξφγξακκα «Drawing for children», κε ζηφρν ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηφρσλ εκπνδίσλ ηνπ θσηφο θαη ηεο ζθηάο. 4.1 Αλάιπζε ησλ απαληήζεσλ ησλ παηδηώλ γηα ηελ ελόηεηα ηνπ Φσηόο 1 ε Γξαζηεξηόηεηα πξνειέγρνπ : Ώλίρλεπζε ησλ πξνυπαξρνπζψλ εκπεηξηψλ ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο, κέζσ ηνπ παξακπζηνχ «Δ άζρεκε βαζίιηζζα». Ώξρηθά, ηα παηδηά ζπκκεηείραλ ζε κία νκαδηθή ζπδήηεζε, κε αθνξκή ην παξακχζη, πνπ είραλ δξακαηνπνηήζεη θαη ηνπο παξνπζηάζηεθε κε ηε κνξθή ppt. ην θέληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο βξέζεθαλ εξσηήκαηα γχξσ απφ ζέκαηα, ηα νπνία πξνέθχςαλ απφ ηελ ζπδήηεζε θαη ηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα παηδηά ππνβιήζεθαλ ζε εξσηήζεηο πνπ αθνξνχζαλ: 1. ηε δηάθξηζε ηνπ θσηφο σο απηφλνκε νληφηεηα, 2. ηε δηάθξηζε θπζηθψλ θαη ηερλεηψλ θσηεηλψλ πεγψλ, 3. ν θσηηζκφο θαη ε δπλαηφηεηα πνπ καο δίλεη λα βιέπνπκε, 4. πνηα αληηθείκελα δηαπεξλά ην θσο θαη πνηα φρη θαη 5. ηελ επζχγξακκε δηάδνζε ηνπ θσηφο. Σα ππφ κειέηε άηνκα ήηαλ δέθα: ν Υξήζηνο (λήπην), ε νθία (λήπην), ν Μηράε (λήπην), ν Παλαγηψηεο (λήπην), ε Βχα (λήπην), Παλαγηψηεο (πξνλήπην), ν Γηψξγνο (πξνλήπην), ε Θενδψξα (πξνλήπην), ν Γηάλλεο (πξνλήπην) θαη ε Καηεξίλα (πξνλήπην). ε απηά ππνβιήζεθαλ εξσηήζεηο, πνπ αθνξνχζαλ ηνπο πέληε παξαπάλσ ζηφρνπο, κε ηε κνξθή νκαδηθψλ ζπλεληεχμεσλ θαη αθνξκή απνηέιεζε ην ζελάξην, πνπ έρεη αλαθεξζεί ζηελ παξνπζίαζε θαη αλάιπζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ (Κεθ.5). Αελ αληηκεησπίζηεθαλ ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο ζηηο νκαδηθέο ζπδεηήζεηο θαζψο ηα παηδηά ζπλήζσο δελ αθαηξνχληαλ, έδηλαλ απαληήζεηο ζηηο εξσηήζεηο ηνπ εξεπλεηή θαη έδεηρλαλ ελδηαθέξνλ γηα ην ζέκα. Βπεηδή ε ζπδήηεζε έγηλε ζε νκαδηθφ επίπεδν, θάπνηα παηδηά δελ απάληεζαλ ζε φιεο ηηο εξσηήζεηο, ζε θάπνηα ζεκεία θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπδεηήζεσλ δελ ήηαλ μεθάζαξν πνην παηδί κηιάεη ή αθφκα θαη θάπνηα παηδηά λα απαληνχζαλ παίξλνληαο ηε ζεηξά ησλ ζπκκαζεηψλ 91

92 ηνπο. Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο πξαγκαηνπνηήζεθε θαη κηα δεχηεξε δξαζηεξηφηεηα, πνπ αλαιχεηαη πην θάησ. Εδηαίηεξν ελδηαθέξνλ έρνπλ νη παξαθάησ δηάινγνη, πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ νκαδηθή ζπδήηεζε ησλ παηδηψλ. ην παξαθάησ απφζπαζκα κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηελ αδπλακία ησλ παηδηψλ λα πξνζδηνξίζνπλ ην θσο σο απηφλνκε νληφηεηα απφ ηηο θσηεηλέο πεγέο πνπ ην παξάγνπλ. Β: «θαη ηψξα εκείο μέξνπκε ηη είλαη ην θσο; πνηνο μέξεη λα κνπ πεη;» Υξήζηνο: «έλαο ήιηνο» Β: «έλαο ήιηνο είλαη ην θσο; απηφ είλαη ην θσο; Άιιν;» Παηδηά: «ή κηα ιάκπα ή έλαο θαθφο ή έλα ζπίξην ή έλα θεξί ή έλαο αλαπηήξαο.» (ν θαζέλαο ιέεη θαη απφ έλα αληηθείκελν) Παξαηεξήζεθε αθφκα, φηη θάπνηα παηδηά ζεσξνχζαλ πσο ν ήιηνο είλαη ην θσο εμαηηίαο ηεο θσηεηλφηεηάο ηνπ, θάηη πνπ θαίλεηαη μεθάζαξα ζηνλ παξαθάησ δηάινγν. Β: «ν ήιηνο ιεο είλαη ην θσο;» Μηράε: «επεηδή θσηίδεη πην πνιχ» Παηδηά: «θαη θσηίδεη φιε ηε γε, είλαη πην ιακπεξφο, είλαη ηεξάζηηνο» (ην θάζε παηδί ζπκπιεξψλεη θάηη). ην παξαθάησ παξάδεηγκα κπνξνχκε λα θαηαιάβνπκε φηη ηα παηδηά κπνξνχλ λα δηαθξίλνπλ κηα βαζηθή ιεηηνπξγηθή ηδηφηεηα ηνπ θσηφο, φπσο είλαη ν θσηηζκφο θαη ε δπλαηφηεηα πνπ καο δίλεη λα βιέπνπκε ηα πξάγκαηα θαη ηα ρξψκαηα ησλ πξαγκάησλ. Αείγκα ησλ παξαπάλσ είλαη ην παξάδεηγκα πνπ αθνινπζεί: Β: «απηή ε βαζίιηζζα ζην παξακχζη καο, φηαλ έξημε απφ πάλσ ην πέπιν θαη δελ ήηαλ αλακκέλν ηίπνηα ηη βιέπαλε νη άλζξσπνη;» Υξήζηνο: «ζθνηάδη» Β: «ηνλ είρε θξχςεη ηνλ ήιην απηφ ην πέπιν, δελ ηνλ είρε θξχςεη;» Παηδηά: «καχξα ζθνηάδηα θαη δελ κπνξνχζαλ λα δνπλ ηίπνηα» Υξήζηνο: «ζαλ λα είλαη ηπθινί» Β: «απηή έβιεπε ηίπνηα κέζα ζηα καχξα ηα ζθνηάδηα;» Υξήζηνο: «λαη επεηδή είρε έλα θαθφ» Β: «α! απηή είρε έλα θαθφ κκκ θαη νη άιινη πνπ δελ είραλ θαθφ ηα βηβιία ηνπο, ηα πξάγκαηά ηνπο γηα λα ληπζνχλ, πσο ληπλφληνπζαλ κέζα ζηα ζθνηάδηα βιέπαλε;» Γηάλλεο: «φρη» Β: «ηη ρξψκα ηα βιέπαλε φια ηα πξάγκαηα;» Βχα: «καχξν» Β: «καχξα ε; γηαηί; γηαηί δελ ππήξρε πνπζελά» Παλαγηψηεο (λήπην): «θσο» Παξφια απηά δηαπηζηψλνπκε φηη θάπνηα παηδηά ζπγρένπλ ην καχξν ρξψκα κε ην ζθνηάδη, πηζηεχνπλ πσο ην ρξψκα ζα ηνπο έθαλε λα κελ βιέπνπλ θαη φρη ε απνπζία ηνπ θσηφο. 92

93 Βχα: «άκα είρακε βάςεη ην ζρνιείν καχξν δελ ζα βιέπακε» Β: «άκα είρακε βάςεη ην ζρνιείν καχξν;» Υξήζηνο: «λαη φιν άκα ήηαλ δελ ζα βιέπακε ηίπνηα» Β: «άκα έκπαηλε ν ήιηνο κέζα ζην ζρνιείν;» Υξήζηνο: «ε ζα θψηηδε». Σα παηδηά απφ ην παξακχζη πνπ δξακαηνπνίεζαλ, ην νπνίν έδηλε έκθαζε ζηελ θίλεζε ηεο ειηαρηίδαο πνπ δηαπέξαζε ην καχξν πέπιν, ζπγθξάηεζαλ φηη ην θσο θηλείηαη ζε επζεία γξακκή. Β: «λα ζαο ξσηήζσ ηψξα θάηη. Πφηε κπήθε κηα αθηίλα απφ ηνλ ήιην ζην πέπιν ηεο βαζίιηζζαο;» Υξήζηνο: «φηαλ έλα πνπιάθη ηξάβεμε ιίγν ην πέπιν» Β: «θαη ηφηε ηη κπήθε κέζα;» Παλαγηψηεο (πξνλήπην): «κηα αθηίλα, κηα αθηίλα ηνπ ήιηνπ, έηζη κπακ» Β: «έηζη κπακ Παλαγηψηε θαη πσο ήηαλ απηή;» Παλαγηψηεο(πξνλήπην): «επζεία» Β: «επζεία γξακκή, πάξα πνιχ σξαία». Σα παηδηά κε δπζθνιία θαηάθεξαλ λα βξνπλ έλα αληηθείκελν, πνπ λα ην δηαπεξλά ην θσο (ην ηδάκη) θαη δελ κπφξεζαλ λα ζθεθηνχλ θαλέλα αληηθείκελν πνπ λα κελ κπνξεί λα ην πεξάζεη ην θσο. Κάηη ηέηνην δηαθαίλεηαη απφ ηνλ παξαθάησ δηάινγν: Β: «Ξέξεηε θάπνηα αληηθείκελα πνπ κπνξεί λα πεξάζεη απφ κέζα ηνπο ην θσο; ην παξακχζη καο απφ πνχ πέξαζε;» Θενδψξα: «Ώπφ ην πέπιν» Β: «ην ζρνιείν καο ή ζην ζπίηη καο απφ πνχ πεξλάεη;» Καηεξίλα: «Ώπφ ην παξάζπξν λνκίδσ» Β: «Πνπ απφ ηη είλαη θηηαγκέλν;» Γηψξγνο; «Ώπφ ηδάκη». Β: «Ξέξεη θαλείο αληηθείκελα πνπ δελ κπνξεί λα ηα πεξάζεη ην θσο; Πνπ ην ζηακαηάλε;» Γηψξγνο: «φρη δελ μέξνπκε». 2 ε Γξαζηεξηόηεηα πξνειέγρνπ : Ώλίρλεπζε, ησλ πξνυπαξρνπζψλ εκπεηξηψλ ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ηελ έλλνηα ηνπ θσηφο, κέζσ ησλ δσγξαθηψλ ηνπο ζην πξφγξακκα δσγξαθηθήο «Drawing for Children». Γηα λα γίλεη γηα θάζε παηδί ρσξηζηά ε αλίρλεπζε ησλ δπζθνιηψλ ηεο παηδηθήο ζθέςεο γηα ην θαηλφκελν ηνπ θσηφο, ρξεζηκνπνηήζεθε ην πξφγξακκα «Drawing for children». πσο θαη παξαπάλσ ην ελδηαθέξνλ εζηίαζε: 1. ζηε δηάθξηζε ηνπ θσηφο σο απηφλνκε νληφηεηα, 2. ζηε δηάθξηζε θπζηθψλ θαη ηερλεηψλ θσηεηλψλ πεγψλ, 3. ζηνλ θσηηζκφ θαη ζηε δπλαηφηεηα πνπ καο δίλεη λα βιέπνπκε, 93

94 4. ζην πνηα αληηθείκελα δηαπεξλά ην θσο θαη πνηα φρη θαη 5. ζηελ επζχγξακκε δηάδνζε ηνπ θσηφο. Οη δπν πξψηεο εξσηήζεηο, πνπ έγηλαλ θαη δεηήζεθε απφ ηα ππνθείκελα ηεο έξεπλαο λα απαληήζνπλ, δσγξαθίδνληαο ζην πξφγξακκα «Drawing for Children», ήηαλ: 1. ηη παξαηήξεζαλ φηη παξάγεη θσο κέζα ζην παξακχζη, φπνηα πεγή κπνξεί λα ζβήζεη, λα ηελ δσγξαθίζνπλ ζβεζηή θαη 2. ην θσο πνπ βγάδνπλ ηα αληηθείκελα πνπ παξαηήξεζαλ. Ώπηέο ηηο δπν δσγξαθηέο ζα ηηο κειεηήζνπκε καδί, επεηδή ζθνπφο ήηαλ λα πάξνπκε πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ην αλ φια ηα παηδηά κπνξνχζαλ λα δηαθξίλνπλ ην θσο απφ ηηο θσηεηλέο πεγέο, αιιά θαη αλ έθαλαλ δηάθξηζε κεηαμχ θπζηθψλ θαη ηερλεηψλ θσηεηλψλ πεγψλ. Σξία λήπηα θαη έλα πξνλήπην, ε Βχα, ε νθία, ν Μηράε θαη ν Γηψξγνο, έδεημαλ ζηηο δσγξαθηέο ηνπο φηη κπνξνχζαλ θαη λα αλαγλσξίζνπλ ηηο θσηεηλέο πεγέο,αιιά θαη λα δείμνπλ ην θσο πνπ παξάγεηαη απφ απηέο (εηθ.1). 94

95 Δηθόλα 29: Γσγξαθηέο Βχαο, νθίαο, Μηράε θαη Γηψξγνπ κε ην πξφγξακκα "Drawing for Children" Σα ππφινηπα παηδηά, πνιχ ζσζηά, βξήθαλ θαη δσγξάθηζαλ θαη απηά ηηο θσηεηλέο πεγέο, πνπ παξνπζηάζηεθαλ ζην παξακχζη ηεο άζρεκεο βαζίιηζζαο, ηνλ ήιην θαη ηνλ θαθφ. κσο ζηηο δσγξαθηέο παξαηεξήζεθε, φηη θάπνηα παηδηά ζηελ πξψηε δσγξαθηά ηνπο δελ δσγξάθηζαλ θιεηζηφ ην θαθφ, νχηε θαη ππνδεηθλχνπλ κε θάπνηα αιιαγή ζηε δεχηεξε δσγξαθηά ηνπο ην θσο ηνπ θαθνχ. Ο Γηάλλεο (πξνλήπην) θαη ν Υξήζηνο (λήπην) ζηηο δσγξαθηέο ηνπο δείρλνπλ ην θσο ηνπ ήιηνπ, κεγαιψλνληαο ηηο αθηίλεο ηνπ θαη βάθνληάο ηνλ έληνλα θίηξηλν ζην εζσηεξηθφ ηνπ (Γηάλλεο). κσο ζηνλ θαθφ δελ θαίλεηαη θάπνηα ηδηαίηεξε κεηαβνιή ζηε δσγξαθηά ηνπο, ψζηε λα απνδψζνπλ ην θσο, φπσο ηνπο είρε δεηεζεί. Παξφια απηά ζηηο δσγξαθηέο θαίλεηαη κε θίηξηλν ρξψκα ην θσο ησλ αλακκέλσλ θαθψλ (εηθ.2). Δηθόλα 30: Γσγξαθηέο Γηάλλε θαη Υξήζηνπ κε ην πξφγξακκα "Drawing for children" Ώθφκα παξαηεξήζεθε πσο ζηα ζρέδηα ηξηψλ πξνλεπίσλ ηνπ Παλαγηψηε, ηεο Καηεξίλαο θαη ηεο Θενδψξαο δελ θαίλεηαη θάπνηα ηδηαίηεξε κεηαβνιή ζηε δσγξαθηά ηνπο, πνπ λα δείρλεη ην θσο πνπ βγάδεη 95

96 ν ήιηνο, ελψ θαίλεηαη ε δηαθνξά ζην θσο ηνπ θαθνχ. Μπνξνχκε αθφκα λα παξαηεξήζνπκε πσο ε Θενδψξα γηα λα δείμεη φηη ν θαθφο ηεο είλαη αλακκέλνο, ηνλ βάθεη νιφθιεξν θίηξηλν. Δηθόλα 31: Γσγξαθηέο ηξηψλ πξνλεπίσλ, Παλαγηψηε, Καηεξίλαο θαη Θενδψξαο κε ην πξφγξακκα "Drawing for children" Σέινο έλα λήπην, ν Παλαγηψηεο, ζηηο δσγξαθηέο ηνπ, ελψ δείρλεη θαλνληθά ηηο θσηεηλέο πεγέο, δελ δείρλεη κε θάπνην ηδηαίηεξν ηξφπν ην θσο πνπ παξάγνπλ. Οη δσγξαθηέο είλαη ίδηεο, ρξεζηκνπνηεί ην θίηξηλν ρξψκα γηα λα απνδψζεη ηελ παξνπζία θσηφο. 96

97 Δηθόλα 32: Εσγξαθηθή από ην λήπην Παλαγηώηε κε ην πξόγξακκα "Drawing for children" Οη δχν επφκελεο εξσηήζεηο 3 θαη 4, δεηνχζαλ απφ ηα παηδηά λα δσγξαθίζνπλ πσο έβιεπαλ νη άλζξσπνη ηα ζπίηηα θαη ηα δέληξα, πξηλ ε βαζίιηζζα ξίμεη ην ππθλφ καχξν πέπιν πάλσ απφ ηελ πνιηηεία θαη πσο κεηά. ια ηα παηδηά έθηηαμαλ ηελ πνιηηεία κε ρξψκαηα, πξηλ ε βαζίιηζζα ξίμεη ην ζθνηεηλφ ηεο πέπιν, ζέινληαο λα δείμνπλ φηη κε ην θσο βιέπνπκε φια ηα πξάγκαηα κε ηα ρξψκαηά ηνπο. Ώληίζεηα, δσγξάθηζαλ φια ηα αληηθείκελα ηεο πνιηηείαο κε ζθνχξα ρξψκαηα, φηαλ ε βαζίιηζζα έξημε ην καχξν ηεο πέπιν θαη ράζεθε ην θσο, γηα λα δείμνπλ έηζη ην ζθνηάδη (εηθ.5). Δηθόλα 33: Παξάδεηγκα δσγξαθηθήο, απφ ην λήπην νθία, ηεο πνιηηείαο ζην θσο θαη ζην ζθνηάδη ηηο ίδηεο εξσηήζεηο, ν Γηάλλεο, ν Παλαγηψηεο (πξνλήπην), ν Μηράε θαη ν Γηψξγνο ζηηο δσγξαθηέο φπνπ παξνπζίαζαλ ηελ πφιε ρσξίο θσο, θξάηεζαλ ζηε δσγξαθηά ηνπο ηε θσηεηλή πεγή- ήιην θαη ηελ δσγξάθηζαλ θαη απηή πην ζθνχξα. Κάηη πνπ δείρλεη φηη κπνξεί λα κελ απνδίδνπλ ηελ απνπζία ρξσκάησλ απφ ηελ πνιηηεία, ζηελ απνπζία ηνπ θσηφο (εηθ.6). Δηθόλα 34: Παξάδεηγκα δσγξαθηθήο, απφ ην λήπην Γηάλλε, ηεο πνιηηείαο ζην θσο θαη ζην ζθνηάδη 97

98 Σέινο ην πξνλήπην Θενδψξα δελ βάδεη θαζφινπ ηνλ ήιην, νχηε θαη θάπνηα άιιε θσηεηλή πεγή θαη ζηηο δπν δσγξαθηέο ηεο (εηθ.7). Δηθόλα 35: Γσγξαθηθή απφ ηε Θενδψξα, πξνλήπην, ηεο πνιηηείαο ζην θσο θαη ζην ζθνηάδη Ώθφκα κηα δσγξαθηά, πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ θάζε παηδί γηα ηελ ελφηεηα ηνπ θσηφο, είλαη ην πψο θαληάδνληαλ ην ηαμίδη ηεο ειηαρηίδαο, πνπ κπήθε απφ ην πέπιν θαη έπεζε πάλσ ζην πξφζσπν ηεο βαζίιηζζαο. ια ηα παηδηά έδεημαλ ηελ επζεία πνξεία, πνπ αθνινχζεζε ε ειηαρηίδα, πεξλψληαο απφ ην καχξν πέπιν θαη πέθηνληαο πάλσ ζην πξφζσπν ηεο άζρεκεο βαζίιηζζαο (εηθ.8). Δηθόλα 36: Παξάδεηγκα δσγξαθηθήο φπνπ ν Υξήζηνο δείρλεη ηελ επζεία πνξεία πνπ αθνινχζεζε ε ειηαρηίδα, κέρξη λα θηάζεη ηελ άζρεκε βαζίιηζζα ηελ ίδηα εξψηεζε, ε Καηεξίλα (πξνλήπην), ε Θενδψξα (πξνλήπην) θαη ν Παλαγηψηεο (λήπην), ηνπνζέηεζαλ ηνλ ήιην κέζα ζην καχξν πέπιν (εηθ.9). Αελ ζθέθηεθαλ, πσο, εθφζνλ ηνπνζεηνχζαλ ηνλ ήιην κέζα ζην πέπιν, έπξεπε λα «θσηηζηεί» νιφθιεξε ε δσγξαθηά ηνπο θαη δελ ζα έπξεπε λα ππάξρεη ζθνηάδη. 98

99 Δηθόλα 37: Γσγξαθηθή απφ ην πξνλήπην Θενδψξα, φπνπ δείρλεη ηελ επζεία πνξεία ηεο αθηίλαο ηνπ ήιηνπ κέρξη λα θηάζεη ηελ άζρεκε βαζίιηζζα, αιιά ηνπνζεηεί ηνλ ήιην κέζα ζην καχξν πέπιν Σέινο, ε εξεπλήηξηα πξνέηξεςε ηα παηδηά λα δσγξαθίζνπλ θάπνηα αληηθείκελα πνπ θαληάδνληαλ φηη κπνξνχζε λα δηαπεξάζεη ην θσο θαη θάπνηα, πνπ δελ κπνξνχζε. ια ηα παηδηά αξλήζεθαλ λα δσγξαθίζνπλ θάηη θαη είπαλ πσο δελ ήμεξαλ ηέηνηα αληηθείκελα, ελψ ζηελ πξνεγνχκελε δξαζηεξηφηεηα είραλ αλαθέξεη ην ηδάκη. πλνςίδνληαο, βάζεη ησλ δσγξαθηψλ ησλ παηδηψλ, αιιά θαη ησλ πέληε πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο εζηίαζε ην ελδηαθέξνλ ηεο εξεπλήηξηαο, δεκηνπξγήζεθε ν πίλαθαο1. ε απηφλ αμηνινγήζεθαλ νη δσγξαθηέοαπαληήζεηο ησλ παηδηψλ, φζν απηφ ήηαλ δπλαηφ, ιφγσ ηεο ππνθεηκεληθήο ηνπο θχζεο. Πίλαθαο 1: πλνπηηθφο πίλαθαο πξνειέγρνπ πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηηο δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ κε ην ινγηζκηθφ "Drawing for children" γηα ηελ ελφηεηα ηνπ θσηφο ΕΩΓΡΑΦΗΔ ΜΔ DRAWING FOR CHILDREN ΠΑΗΓΗΑ ΥΡΖΣΟ ΝΖΠΗΟ Δξ.1,2: λα δσγξαθίζνπλ ηη παξάγεη θσο κέζα ζην παξακχζη, φπνηα πεγή κπνξεί λα ζβήζεη, λα ηελ δσγξαθίζνπλ ζβεζηή θαη ην θσο πνπ βγάδνπλ ηα αληηθείκελα πνπ παξαηήξεζαλ. Δξ.3,4: πσο έβιεπαλ νη άλζξσπνη ηα ζπίηηα θαη ηα δέληξα, πξηλ ε βαζίιηζζα ξίμεη ην ππθλφ καχξν πέπιν πάλσ απφ ηελ πνιηηεία θαη πσο κεηά. Δξ.5: πσο θαληάδνληαλ ην ηαμίδη ηεο ειηαρηίδαο, πνπ κπήθε απφ ην πέπιν, φηαλ ην ηξάβεμαλ ηα πνπιηά θαη έπεζε πάλσ ζην πξφζσπν ηεο βαζίιηζζαο. ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ Δξ.6: πνηα αληηθείκελα θαληάδνληαλ πσο κπνξνχζε λα δηαπεξάζεη ην θσο θαη πνηα φρη. ΟΥΗ ΑΠΑΝΣΖΖ 99

100 ΟΦΗΑ ΝΖΠΗΟ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΔΤΑ ΝΖΠΗΟ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΜΗΥΑΖ ΝΖΠΗΟ ΠΑΝΑΓΗΩΣΖ ΝΖΠΗΟ ΠΑΝΑΓΗΩΣΖ ΠΡΟΝΖΠΗΟ ΓΗΑΝΝΖ ΠΡΟΝΖΠΗΟ ΓΗΩΡΓΟ ΠΡΟΝΖΠΗΟ ΘΔΟΓΩΡΑ ΠΡΟΝΖΠΗΟ ΚΑΣΔΡΗΝΑ ΠΡΟΝΖΠΗΟ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΟΥΗ ΑΠΑΝΣΖΖ ΟΥΗ ΑΠΑΝΣΖΖ ΟΥΗ ΑΠΑΝΣΖΖ ΟΥΗ ΑΠΑΝΣΖΖ ΟΥΗ ΑΠΑΝΣΖΖ ΟΥΗ ΑΠΑΝΣΖΖ ΟΥΗ ΑΠΑΝΣΖΖ ΟΥΗ ΑΠΑΝΣΖΖ ΟΥΗ ΑΠΑΝΣΖΖ Οη δπν πξψηεο εξσηήζεηο, πνπ θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ δσγξαθίδνληαο ηα παηδηά, εμεηάζηεθαλ καδί. Ώπηέο ήηαλ: 1. ηη παξαηήξεζαλ φηη παξάγεη θσο κέζα ζην παξακχζη, φπνηα πεγή κπνξεί λα ζβήζεη, λα ηελ δσγξαθίζνπλ ζβεζηή θαη 2. ην θσο πνπ βγάδνπλ ηα αληηθείκελα πνπ παξαηήξεζαλ, εμεηάζηεθαλ καδί. θνπφο ήηαλ, λα πάξνπκε πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ην αλ φια ηα παηδηά κπνξνχζαλ λα δηαθξίλνπλ ην θσο απφ ηηο θσηεηλέο πεγέο, αιιά θαη αλ έθαλαλ δηάθξηζε κεηαμχ θπζηθψλ θαη ηερλεηψλ θσηεηλψλ πεγψλ. Οη δχν επφκελεο εξσηήζεηο 3 θαη 4, εμεηάζηεθαλ θαη απηέο καδί θαη δεηνχζαλ απφ ηα παηδηά λα δσγξαθίζνπλ πσο έβιεπαλ νη άλζξσπνη ηα ζπίηηα θαη ηα δέληξα, πξηλ ε βαζίιηζζα ξίμεη ην ππθλφ καχξν πέπιν πάλσ απφ ηελ πνιηηεία θαη πσο κεηά. θνπφο ήηαλ, λα δνχκε κέζα απφ ηηο δσγξαθηέο ησλ ππφ κειέηε αηφκσλ, αλ δηέθξηλαλ ην θσηηζκφ θαη ηε δπλαηφηεηα, πνπ καο δίλεη απηφο, λα βιέπνπκε. Δ 5 εξψηεζε πξαγκαηνπνηήζεθε, ψζηε ηα παηδηά λα πεξηγξάςνπλ πψο θαληάδνληαλ ην ηαμίδη ηεο ειηαρηίδαο, πνπ κπήθε απφ ην πέπιν θαη έπεζε πάλσ ζην πξφζσπν ηεο βαζίιηζζαο. θνπφο ήηαλ, νη καζεηέο λα δείμνπλ ηελ επζεία πνξεία, πνπ αθνινχζεζε ε ειηαρηίδα πεξλψληαο απφ ην καχξν πέπιν θαη πέθηνληαο πάλσ ζην πξφζσπν ηεο άζρεκεο βαζίιηζζαο. ηελ ηειεπηαία εξψηεζε 6, ε εξεπλήηξηα πξνέηξεςε ηα παηδηά λα δσγξαθίζνπλ θάπνηα αληηθείκελα, πνπ θαληάδνληαλ, φηη κπνξνχζε λα δηαπεξάζεη ην θσο θαη θάπνηα πνπ δελ κπνξνχζε. Σα παηδηά δελ ζέιεζαλ λα δσγξαθίζνπλ θάπνην αληηθείκελν θαη είπαλ πσο δελ ήμεξαλ ηέηνηα αληηθείκελα, ελψ ζηελ πξψηε νκαδηθή δξαζηεξηφηεηα αλέθεξαλ ην ηδάκη. 100

101 4.2 Αλάιπζε ησλ απαληήζεσλ ησλ παηδηώλ γηα ηελ ελόηεηα ηεο θηάο 1 ε Γξαζηεξηόηεηα πξνειέγρνπ: Ώλίρλεπζε ησλ πξνυπαξρνπζψλ εκπεηξηψλ ησλ παηδηψλ αλαθνξηθά κε ηελ έλλνηα ηεο ζθηάο, κέζσ ζπδήηεζεο κε αθνξκή ην πνίεκα «My shadow». πσο θαη ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα, ηα παηδηά ζπκκεηείραλ ζε κία νκαδηθή ζπλέληεπμε, κε αθνξκή ην αγγιηθφ πνίεκα, πνπ ηνπο παξνπζηάζηεθε θαη ηνπο κεηαθξάζηεθε, κε ζέκα ηε ζθηά. Δ ζπλέληεπμε πεξηζηξάθεθε γχξσ απφ ζέκαηα, ηα νπνία πξνέθχςαλ απφ ηελ ζπδήηεζε θαη ηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα παηδηά ππνβιήζεθαλ ζε εξσηήζεηο πνπ αθνξνχζαλ: 1. ζηελ θίλεζε ησλ ζθηψλ καδί κε ηα κεηαθηλνχκελα αληηθείκελα, ζην ζρήκα ηεο ζθηάο καο πνπ κνηάδεη ζε καο θαη ζην ζρήκα ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ ε ζθηά ηνπο κνηάδεη κε απηά 2. ζηε κεηαβνιή ηνπ ζρήκαηνο κηαο ζθηάο ζε νξηδφληην θαη θαηαθφξπθν επίπεδν. 3. ηηο ζθηέο πνπ κεγαιψλνπλ ή κηθξαίλνπλ κε θαηάιιεινπο ρεηξηζκνχο. Εδηαίηεξν ελδηαθέξνλ έρνπλ νη παξαθάησ δηάινγνη πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ νκαδηθή ζπδήηεζε ησλ παηδηψλ. Ώξρηθά ε ζπδήηεζε μεθίλεζε κε ηε ζχλδεζε ηνπ πξνεγνχκελνπ παξακπζηνχ κε ην πνίεκα, πνπ ζα παξνπζίαδε ηελ έλλνηα ηεο ζθηάο. Κάηη ηέηνην καο δείρλεη ν παξαθάησ δηάινγνο: Β: «έλα παηδάθη ινηπφλ ζέιεζε λα δεη πσο ήηαλ ε βαζίιηζζα, καο ιέεη ην παξακχζη, πήξε έλα θαθφ θαη μεθίλεζε. Έθηαζε ζην ππφγεην, έξημε θσο πάλσ ηεο, πσ πσ ηη άζρεκε πνπ είλαη, πξνηηκψ λα βιέπσ ηε ζθηά ηεο παξά λα βιέπσ...» Βχα: «ηα κνχηξα ηεο» Δ εξεπλήηξηα πξνζπάζεζε, πξηλ δείμεη ην πνίεκα ζηα παηδηά, λα αλαθαιέζεη πξνυπάξρνπζεο εκπεηξίεο ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ην θαηλφκελν ηεο ζθηάο. πσο θαίλεηαη απφ ηνλ παξαθάησ δηάινγν, ηα παηδηά γλσξίδνπλ απφ ηηο ήδε ππάξρνπζεο εκπεηξίεο ηνπο, φηη γηα ηε δεκηνπξγία ηεο ζθηάο ρξεηαδφκαζηε θσο, αιιά δελ γλσξίδνπλ ην κεραληζκφ ζρεκαηηζκνχ ηεο, δειαδή φηη ην εκπφδην, πνπ πξέπεη λα είλαη έλα αδηαθαλέο αληηθείκελν, βξίζθεηαη πάληα κεηαμχ ηεο θσηεηλήο πεγήο θαη ηεο ζθηάο. Β: «ε ζθηά ηη είλαη έρεηε δεη πνηέ θακηά ζθηά εζείο;» Γηάλλεο: «εγψ λαη ηε δηθηά κνπ, φπνπ είλαη ιίγν ζθνηεηλά ράλεηε ε ζθηά καο» Παλαγηψηεο (πξνλήπην): «φηαλ έρεη ιίγν θσο καο ρηππάεη θαη απέλαληη θαίλεηαη ε ζθηά καο» 101

102 Β: «καο ρηππάεη ην θσο θαη απέλαληη θαίλεηαη ε ζθηά καο. ηαλ έρεη ζθνηάδη κπνξνχκε λα δνχκε ηε ζθηά καο;» Παηδηά: «φρη» Β: «φια ηα πξάγκαηα έρνπλ ζθηά;» Παηδηά: «λαη φρη» (ππήξρε δηρνγλσκία ζηηο απφςεηο ησλ παηδηψλ) Γηάλλεο: «εθηφο απφ ηνλ ηνίρν». Έρεη ήδε παξαηεξεζεί απφ ηα παηδηά, φηη γηα λα ζρεκαηηζηεί ζθηά πξέπεη λα ππάξρεη ζην ρψξν θσο, αθφκα μέξνπλ φηη έρεη ζθνχξν ρξψκα, είλαη ίδηα αθξηβψο κε ην ζψκα ηνπο ή κε ηα δηάθνξα αληηθείκελα απφ ηα νπνία ζρεκαηίδεηαη. Β: «ηη ρξψκα έρεη ε ζθηά καο;» Παηδηά: «καχξε» Β: «ηη ρξεηαδφκαζηε νπσζδήπνηε γηα λα δνχκε ηε ζθηά καο; Παηδηά: «ιίγν θσο» Υξήζηνο : «ε ζθηά είλαη φπσο είκαζηε» Β: «ε ζθηά απφ έλα ζθχιν, ηη ζρήκα έρεη;» Υξήζηνο, Βχα: «ίδην κε ηνπ ζθχινπ» Σα πεξηζζφηεξα παηδηά έρνπλ παξαηεξήζεη φηη ε ζθηά ηνπο θηλείηαη καδί κε απηνχο, θάηη πνπ παξαηεξνχλ θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξνπζίαζεο ηεο πνιπκεζηθήο εθαξκνγήο ηνπ πνηήκαηνο. Ο Παλαγηψηεο, πξνλήπην, πξνζδίδεη ηελ θίλεζε ηεο ζθηάο, φρη ζηελ θίλεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ, αιιά ζην φηη ε ζθηά «ραίξεηαη». Β: «ηειηθά ζέισ λα ζαο ξσηήζσ εγψ, ε ζθηά θηλείηαη;» Υξήζηνο:«φρη άκα θηλείηαη έλα παηδάθη, ηφηε θηλείηαη θαη ε ζθηά ηνπ». Β: «θαη ηε βιέπσ λα πεδάεη κπξνζηά κνπ ηελ ψξα πνπ θαη εγψ πεδάσ πάλσ ζην θξεβάηη» (ιέεη ην πνίεκα) Παλαγηψηεο (πξνλήπην): «γηαηί ραίξεηαη». Μέζα απφ ην πνίεκα παξαηεξήζεθε, φηη νη ζθηέο κεγαιψλνπλ θαη κηθξαίλνπλ κε θαηάιιεινπο ρεηξηζκνχο, θάηη πνπ δελ ήμεξαλ θαη άθνπγαλ γηα πξψηε θνξά ηα παηδηά. Μφλν ε Βχα (λήπην) γλψξηδε θαη δηαηχπσζε ην ηη αθξηβψο ζπκβαίλεη ζην ζρήκα ηεο ζθηάο, φηαλ αιιάδεη ζέζε ε θσηεηλή πεγή. Β: «ην πην αζηείν πξάγκα ζε απηή είλαη ν ηξφπνο πνπ ηεο αξέζεη λα κεγαιψλεη. Αελ κεγαιψλεη θαζφινπ ζαο θαλνληθφ παηδάθη πνπ κεγαιψλεη πάληα αξγά» Παηδηά: «...» Β: «κεξηθέο θνξέο ε ζθηά κνπ κεγαιψλεη ζαλ ιάζηηρν θαη κεξηθέο θνξέο γίλεηαη ηφζν κηθξή πνπ ηειηθά δελ κέλεη ηίπνηα απφ απηή» Βχα: «άκα πάκε πνιχ θνληά κηθξαίλεη ε ζθηά, άκα πάκε πνιχ καθξηά κεγαιψλεη ε ζθηά». 2 ε Γξαζηεξηόηεηα πξνειέγρνπ : Ώλίρλεπζε ησλ πξνυπαξρνπζψλ εκπεηξηψλ ησλ παηδηψλ, αλαθνξηθά κε ηελ έλλνηα ηεο ζθηάο, κέζσ ησλ 102

103 δσγξαθηψλ πνπ δεκηνχξγεζαλ κε ην πξφγξακκα δσγξαθηθήο «Drawing for Children» θαη ησλ απαληήζεψλ ηνπο ζηηο εξσηήζεηο ηνπ ινγηζκηθνχ «I love science». ε απηή ηε δξαζηεξηφηεηα ε εθπαηδεπηηθφο δήηεζε απφ ηα παηδηά λα δσγξαθίζνπλ, ζηνλ ππνινγηζηή, πσο θαληάδνληαλ ηε ζθηά ηεο βαζίιηζζαο, φηαλ έπεζε πάλσ ηεο ην θσο ηνπ θαθνχ. Βλψ ζηελ πξψηε δξαζηεξηφηεηα, παξαηεξήζεθε πσο ηα λήπηα δελ γλψξηδαλ ηνλ ηξφπν ζρεκαηηζκνχ ηεο ζθηάο, εδψ ζηηο δσγξαθηέο ηνπο βιέπνπκε πσο ηα λήπηα Βχα, Υξήζηνο, Μηράε θαη νθία, αιιά θαη δπν πξνλήπηα ε Θενδψξα θαη ν Παλαγηψηεο, δσγξάθηζαλ ζσζηά ηε θσηεηλή πεγή, ην εκπφδηνβαζίιηζζα ζηε κέζε θαη ζην ηέινο ηνπνζέηεζαλ ζηε ζσζηή ζέζε ηε θσηεηλή πεγή (εηθ.10). Δηθόλα 38: Οη δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ φπνπ απεηθνλίδεηαη ζσζηά ν ζρεκαηηζκφο ηεο ζθηάο ηεο άζρεκεο βαζίιηζζαο Ο Παλαγηψηεο (λήπην) θαη ε Καηεξίλα (πξνλήπην) ηνπνζεηνχλ ζηε ζσζηή ζεηξά θσηεηλή πεγή, εκπφδην θαη ζθηά, αιιά βάζεη ηεο θσηεηλήο πεγήο δελ ηνπνζεηνχλ ζε επζεία γξακκή ηε ζθηά ηνπ εκπνδίνπ. 103

104 Δηθόλα 39: Γσγξαθηέο ησλ παηδηψλ φπνπ απεηθνλίδεηαη ζσζηά ν ζρεκαηηζκφο ηεο ζθηάο ηεο άζρεκεο βαζίιηζζαο, αιιά φρη ζε επζεία γξακκή Σέινο, δχν πξνλήπηα ν Γηάλλεο θαη ν Γηψξγνο απεηθνλίδνπλ κε έλα εληειψο δηθφ ηνπο ηξφπν ηε ζθηά ηεο βαζίιηζζαο. ηε δσγξαθηά ηνπ Γηάλλε ε θσηεηλή πεγή, ην εκπφδην θαη ε ζθηά δελ βξίζθνληαη ζηε ζσζηή ζέζε, πξάγκα πνπ δείρλεη φηη δελ γλσξίδεη ην κεραληζκφ γηα ην ζρεκαηηζκφ ηεο ζθηάο. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη ζηελ εηθφλα ηνπ Γηψξγνπ, φπνπ δελ θαίλεηαη πνπζελά ε ζθηά. Δηθόλα 40: Οη δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ πνπ δελ αλαγλσξίδνπλ ην κεραληζκφ δεκηνπξγίαο ηεο ζθηάο πλνςίδνληαο, βάζεη ηεο δσγξαθηάο ησλ παηδηψλ, δεκηνπξγήζεθε ν πίλαθαο2. Πίλαθαο 2: πλνπηηθφο πίλαθαο πξνειέγρνπ, πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηηο δσγξαθηέο ησλ παηδηψλ κε ην ινγηζκηθφ "Drawing for children", γηα ηελ ελφηεηα ηεο ζθηάο ΕΩΓΡΑΦΗΑ ΜΔ DRAWING FOR CHILDREN ΠΑΗΓΗΑ ΥΡΖΣΟ ΝΖΠΗΟ ΟΦΗΑ ΝΖΠΗΟ ΔΤΑ ΝΖΠΗΟ ΜΗΥΑΖ ΝΖΠΗΟ ΠΑΝΑΓΗΩΣΖ ΝΖΠΗΟ Δξ.1: πσο θαληάδνληαλ ηε ζθηά ηεο βαζίιηζζαο, φηαλ έπεζε πάλσ ηεο ην θσο ηνπ θαθνχ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΑΠΟΓΔΚΣΖ ΔΝΓΗΑΜΔΖ 104