Γαλακτοκομικά Προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης της Κρήτης

Transcript

1 Γαλακτοκομικά Προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης της Κρήτης Εμμανουήλ Μιχ. Ανυφαντάκης Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Γάλακτος Ελλάδας Ομότ. Καθ. Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Παραδοσιακά γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα υπάρχουν πολλές χιλιάδες ανά την υφήλιο. Τα προϊόντα αυτά έχουν συνήθως περιορισμένη εμβέλεια, παράγονται σε συγκεκριμένη περιοχή το καθένα, με τοπικές πρώτες ύλες και τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν στις περιοχές αυτές, στις οποίες και οφείλουν την ποιότητά τους. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει διεθνές νομικό πλαίσιο για την κατοχύρωση και προστασία των προϊόντων αυτών με συνέπεια οι διάφορες χώρες να εφαρμόζουν διαφορετικές εθνικές πρακτικές που διασφαλίζουν μεν σε κάποιο βαθμό τα συμφέροντα των κατοίκων τους, δε διασφαλίζουν, όμως, μια ενιαία θεώρηση του προβλήματος και ίσους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των παραγωγών των διαφόρων χωρών. Πέραν αυτού, οι καταναλωτές δεν έχουν στη διάθεσή τους τις απαραίτητες πληροφορίες για τα προϊόντα ώστε να μπορούν να τα αξιολογήσουν και να κάνουν τις επιλογές τους. Για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα αυτά στις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτή δημοσίευσε τον Κανονισμού (ΕΟΚ) 2081/92 του Συμβουλίου με τον οποίο θεσπίζονται δυο επίπεδα γεωγραφικής αναφοράς για τα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα, οι Προστατευόμενες Γεωγραφικές Ενδείξεις (ΠΓΕ) και οι Προστατευόμενες Ονομασίες Προέλευσης (ΠΟΠ). Σύμφωνα με τον Κανονισμό αυτόν για να δικαιούται ένα γεωργικό προϊόν ή τρόφιμο προστασίας, σε κάθε κράτος-μέλος, θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε ορισμένες προδιαγραφές και να έχει καταχωρηθεί με συγκεκριμένη διαδικασία, ύστερα από αίτηση των ενδιαφερομένων, σε ειδικό μητρώο που τηρεί η Επιτροπή. Σήμερα, ο παραπάνω Κανονισμός έχει αντικατασταθεί με δυο νέους, που ρυθμίζουν το καθεστώς των προϊόντων ΠΟΠ. και ΠΓΕ., τους με αριθμό 510/2006 του Συμβουλίου και 1898/2006 της Επιτροπής, ενώ τα συμπληρωματικά εθνικά μέτρα καθορίζονται με τις ΚΥΑ με αριθμ / και / , που έχουν καταχωρηθεί στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και

2 Τροφίμων (www. minagric. gr Παραγωγικοί κλάδοι Βιολογική Γεωργία Τμήμα ΠΟΠ-ΠΓΕ-ΕΠΠΕ). Σύμφωνα με τους Κανονισμούς αυτούς, ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) νοείται το όνομα μιας περιοχής, ενός συγκεκριμένου τόπου ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις μιας χώρας, το οποίο χρησιμοποιείται στην περιγραφή ενός γεωργικού προϊόντος ή ενός τροφίμου που κατάγεται από αυτήν την περιοχή, το συγκεκριμένο τόπο ή τη χώρα, του οποίου η ποιότητα ή τα χαρακτηριστικά οφείλονται ουσιαστικά ή αποκλειστικά στο γεωγραφικό περιβάλλον, που περιλαμβάνει τους φυσικούς και ανθρώπινους παράγοντες, και του οποίου η παραγωγή, η μεταποίηση και η επεξεργασία λαμβάνουν χώρα στην οριοθετημένη γεωγραφική περιοχή. Παραδοσιακές ονομασίες επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται για προϊόντα ΠΟΠ. Για την καταχώρηση της ονομασίας ενός γεωργικού προϊόντος ή τροφίμου στο Κοινοτικό Μητρώο Προστατευόμενων Ονομασιών Προέλευσης πρέπει να υποβληθεί σχετική αίτηση από μια ομάδα παραγωγών ή/και μεταποιητών που ασχολείται με το συγκεκριμένο γεωργικό προϊόν ή τρόφιμο, η οποία πρέπει να περιλαμβάνει το όνομα και τη διεύθυνση της ομάδας, το ενιαίο έγγραφο και το φάκελο προδιαγραφών του προϊόντος. Για κάθε Π.Ο.Π. ονομασία προϊόντων της χώρας μας κατατίθεται αίτηση στη Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (Τμήμα ΠΟΠ-ΠΓΕ, Αχαρνών 29, Αθήνα, ). Το αίτημα και τα σχετικά στοιχεία αξιολογούνται σε πρώτο στάδιο για την πληρότητα και την ποιότητά τους από τη Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, και δημοσιοποιούνται σε εθνικό επίπεδο για να υποβληθούν τυχόν ενστάσεις. Μετά την εξέταση των ενστάσεων, το αίτημα ή γίνεται αποδεκτό σε εθνικό επίπεδο ή απορρίπτεται αν οι ενστάσεις κριθούν βάσιμες. Σε κάθε περίπτωση εκδίδεται σχετική απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Στη συνέχεια ο φάκελος με το αίτημα που έχει γίνει αποδεκτό σε εθνικό επίπεδο διαβιβάζεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να αξιολογηθεί. Εάν αξιολογηθεί θετικά η σχετική απόφαση δημοσιοποιείται για να υποβληθούν ενστάσεις από τυχόν ενδιαφερόμενους. Εάν οι ενστάσεις κριθούν αβάσιμες, η Επιτροπή κάνει δεκτό το αίτημα, η ονομασία καταχωρείται στο Κοινοτικό Μητρώο Προστατευόμενων Ονομασιών Προέλευσης, ενημερώνεται το κράτος-μέλος που έκανε το αίτημα και

3 χορηγείται σχετικό πιστοποιητικό στους ενδιαφερόμενους. Εάν γίνουν δεκτές τυχόν ενστάσεις, η ονομασία δεν καταχωρείται και ενημερώνεται σχετικά το κράτος-μέλος που υπέβαλε το αίτημα για τη μη αποδοχή του. Η παραγωγή και κυκλοφορία του γεωργικού προϊόντος ή τροφίμου με την καταχωρημένη ονομασία επιτρέπεται από την ημέρα δημοσίευσης του σχετικού Κανονισμού για την κατοχύρωσή της στο σχετικό Μητρώο. Η χρήση της καταχωρημένης ονομασίας ΠΟΠ, των ενδείξεων ΠΟΠ και του εθνικού ή κοινοτικού σήματος από κάθε ενδιαφερόμενο επιχειρηματία μπορεί να γίνει μόνο μετά από έγκριση από τον Οργανισμό Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.), που φέρει το διακριτικό τίτλο AGROCERT, και υπό την προϋπόθεση ότι τηρεί τις σχετικές προδιαγραφές και υπόκειται στο προβλεπόμενο σύστημα ελέγχου. Οι παραβάτες τιμωρούνται σύμφωνα με όσα προβλέπονται στις ΚΥΑ με αριθμό / και / , με την οποία θεσπίζονται αυστηρά πρόστιμα. Για την εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ) 510/2006 του Συμβουλίου και τον Κανονισμό (ΕΚ) 1898/2006 της Επιτροπής αρμόδιες αρχές είναι α) η Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, β) ο Οργανισμός Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.) που φέρει το διακριτικό τίτλο AGROCERT και γ) οι Διευθύνσεις Αγροτικής Ανάπτυξης των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων. Μέχρι σήμερα έχουν καταχωρηθεί στα σχετικά μητρώα της Ε.Ε. και έχουν τύχει του σχετικού πιστοποιητικού 64 ελληνικά προϊόντα ως προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.), από τα οποία τα 20 αφορούν τυριά (Ανεβατό, Γαλοτύρι, Γραβιέρα Αγράφων, Γραβιέρα Κρήτης, Γραβιέρα Νάξου, Καλαθάκι Λήμνου, Κασέρι, Κατίκι Δομοκού, Κεφαλογραβιέρα, Κοπανιστή, Λαδοτύρι Μυτιλήνης, Μανούρι, Μετσοβόνε, Μπάτζος, Ξυνομυζήθρα Κρήτης, Πηχτόγαλο Χανίων, Σαν Μιχάλη, Φέτα, Σφέλα, και Φορμαέλα Αράχωβας Παρνασσού). Από αυτά τρία, η Γραβιέρα Κρήτης, η Ξυνομυζήθρα Κρήτης και το Πηχτόγαλο Χανίων είναι αποκλειστικά προϊόντα της Κρήτης. Τα χαρακτηριστικά των προϊόντων αυτών, όπως έχουν νομοθετηθεί, παρατίθενται στη συνέχεια.

4 ΓΡΑΒΙΕΡΑ ΚΡΗΤΗΣ Ζώνη Παραγωγής Νομοί Λασιθίου, Ηρακλείου, Ρεθύμνου, Χανίων Πρώτη Ύλη Παρασκευής Καλής ποιότητας πρόβειο γάλα ή μίγματά του με γίδινο (μέχρι 20%) που παράγεται στην Κρήτη (παστεριωμένο) Χαρακτηριστικά Πρώτης Ύλης Να προέρχεται από φυλές ζώων που εκτρέφονται παραδοσιακά στην Κρήτη, η διατροφή των οποίων βασίζεται στη χλωρίδα του νησιού Τεχνολογία Περιγράφεται στο νομοθετημένο πρότυπο Διάρκεια ωρίμανσης Τουλάχιστον τρεις μήνες Χημική Σύσταση του Τυριού Μέγιστη περιεκτικότητα σε νερό και άλατα 38% και 2%, αντίστοιχα, και ελάχιστη σε λίπος επί ξηρού 40% Άλλα Χαρακτηριστικά Επιτραπέζιο σκληρό τυρί με ευχάριστη γεύση και πλούσιο άρωμα, συμπαγή ελαστική μάζα στην οποία υπάρχουν συνήθως διάσπαρτες οπές Τι επιτρέπεται προπιονικής ζύμωσης Παραδοσιακή πυτιά ή ένζυμα που δρουν ανάλογα, οξυγαλακτικές καλλιέργειες αβλαβών βακτηρίων, χλωριούχο ασβέστιο Τι απαγορεύεται Άλλο είδος γάλακτος εκτός του πρόβειου και γίδινου, η συμπύκνωση, η προσθήκη σκόνης ή συμπυκνώματος γάλακτος, πρωτεϊνών γάλακτος, καζεϊνικών αλάτων, χρωστικών, συντηρητικών και αντιβιοτικών ουσιών Η παραγωγή, εισαγωγή, εξαγωγή, διακίνηση και εμπορία τυριού με το όνομα Γραβιέρα Κρήτης που δεν πληροί τις προϋποθέσεις του προτύπου της Σήμανση Επί της συσκευασίας αναγράφονται υποχρεωτικά το όνομα του τυριού, Προστατευόμενης Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ), η επωνυμία και η έδρα του παραγωγού-συσκευαστή, το βάρος του περιεχομένου, η ημερομηνία παραγωγής και στοιχεία ελέγχου (ΓΡ-ΚΡ, α/α, μέσα συσκευασίας, ημερομηνία παραγωγής)

5 Ζώνη Παραγωγής Πρώτη Ύλη Παρασκευής Χαρακτηριστικά Πρώτης Ύλης Τεχνολογία Διάρκεια ωρίμανσης Χημική Σύσταση του Τυριού Άλλα Χαρακτηριστικά Τι επιτρέπεται ΠΗΧΤΟΓΑΛΟ ΧΑΝΙΩΝ Ο νομός Χανίων Γίδινο ή πρόβειο γάλα ή μίγματά τους Να προέρχεται από φυλές ζώων που εκτρέφονται παραδοσιακά στην Κρήτη, η διατροφή των οποίων βασίζεται στη χλωρίδα του νησιού Περιγράφεται στο νομοθετημένο πρότυπο Δεν απαιτείται Μέγιστη περιεκτικότητα σε νερό 65%, σε λίπος επί ξηρού 50% Μαλακό λευκό έως υπόλευκο τυρί, αλειφώδους υφής με υπόξινη ευχάριστη δροσερή γεύση και άρωμα Παραδοσιακή πυτιά ή ένζυμα που δρουν ανάλογα, οξυγαλακτικές καλλιέργειες αβλαβών βακτηρίων, χλωριούχο ασβέστιο Τι απαγορεύεται Άλλο είδος γάλακτος εκτός του πρόβειου και γίδινου, η συμπύκνωση, η προσθήκη σκόνης ή συμπυκνώματος γάλακτος, πρωτεϊνών γάλακτος, καζεϊνικών αλάτων, χρωστικών, συντηρητικών και αντιβιοτικών ουσιών Η παραγωγή, εισαγωγή, εξαγωγή, διακίνηση και εμπορία τυριού με το όνομα Πηχτόγαλο Χανιών που δεν πληροί τις προϋποθέσεις του προτύπου της Σήμανση Επί της συσκευασίας αναγράφονται υποχρεωτικά το όνομα του τυριού, Προστατευόμενης Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ), η επωνυμία και η έδρα του παραγωγού-συσκευαστή, το βάρος του περιεχομένου, η ημερομηνία παραγωγής και στοιχεία ελέγχου (ΓΡ-ΚΡ, α/α, μέσα συσκευασίας, ημερομηνία παραγωγής)

6 Ζώνη Παραγωγής Πρώτη Ύλη Παρασκευής Χαρακτηριστικά Πρώτης Ύλης Τεχνολογία Διάρκεια ωρίμανσης Χημική Σύσταση του Τυριού Άλλα Χαρακτηριστικά Τι επιτρέπεται ΞΥΝΟΜΥΖΗΘΡΑ ΚΡΗΤΗΣ Νομοί Λασιθίου, Ηρακλείου, Ρεθύμνου, Χανίων Τυρόγαλα από τυροκομήσεις πρόβειου ή γίδινου γάλακτος ή μίγματά τους Να προέρχεται από φυλές ζώων που εκτρέφονται παραδοσιακά στην Κρήτη, η διατροφή των οποίων βασίζεται στη χλωρίδα του νησιού (θερμισμένο ή παστεριωμένο) Περιγράφεται στο νομοθετημένο πρότυπο Τουλάχιστον δυο μήνες Μέγιστη περιεκτικότητα σε νερό 55% και ελάχιστη σε λίπος 45% Μαλακό τυρί με κοκκώδη έως αλειφώδη υφή, άμορφη μάζα, λευκό έως υπόλευκο χρώμα και ευχάριστα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά Παραδοσιακή πυτιά ή ένζυμα που δρουν ανάλογα, οξυγαλακτικές καλλιέργειες αβλαβών βακτηρίων, χλωριούχο ασβέστιο Τι απαγορεύεται Άλλο είδος γάλακτος εκτός του πρόβειου και γίδινου, η συμπύκνωση, η προσθήκη σκόνης ή συμπυκνώματος γάλακτος, πρωτεϊνών γάλακτος, καζεϊνικών αλάτων, χρωστικών, συντηρητικών και αντιβιοτικών ουσιών Η παραγωγή, εισαγωγή, εξαγωγή, διακίνηση και εμπορία τυριού με το όνομα Ξυνομυζήθρα Κρήτης που δεν πληροί τις προϋποθέσεις του προτύπου της Σήμανση Επί της συσκευασίας αναγράφονται υποχρεωτικά το όνομα του τυριού, Προστατευόμενης Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ), η επωνυμία και η έδρα του παραγωγού-συσκευαστή, το βάρος του περιεχομένου, η ημερομηνία παραγωγής και στοιχεία ελέγχου (ΓΡ-ΚΡ, α/α, μέσα συσκευασίας, ημερομηνία παραγωγής)

7 Υπάρχει κατά συνέπεια ένα νομικό πλαίσιο για καθένα από τα προϊόντα αυτά, που διαμορφώθηκε μετά από αίτημα των παραγωγών τους, που μεταξύ άλλων προβλέπει και για σειρά υποχρεώσεων γι αυτούς, που πρέπει να τηρούν σε όλα τα επίπεδα αν θέλουν να διατηρήσουν την καλή φήμη των προϊόντων τους και την προστασία τους στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πολύ φοβούμαι ότι πολλά από αυτά που προβλέπει η νομοθεσία έχουν μείνει στα «χαρτιά» γιατί δεν έχει οργανωθεί μέχρι σήμερα ένας φορέας των παραγωγών τους που θα αναλάβει τη διαχείρισή τους. Σε προηγμένες γαλακτοκομικά χώρες την ευθύνη αυτή έχουν αναλάβει με επιτυχία Διεπαγγελματικές Οργανώσεις. Σημειώνεται ότι υπάρχουν και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα της Κρήτης, όπως το Τυροζούλι, ο Ανθότυρος, το Κεφαλοτύρι Κρήτης, ο Ξινόχοντρος και ενδεχόμενα και άλλα, που θα πρέπει οι παραγωγοί τους να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την κατοχύρωσή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προϊόντων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.).