ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΓΟΥ Ι ΙΛΙΣΣΟΣ

Transcript

1 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ Ε.Μ.Π - ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΓΟΥ Ι ΙΛΙΣΣΟΣ Β ΦΑΣΗ - ΜΑΙΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείµενο, βασικοί στόχοι και µεθοδολογία της έρευνας Σύνθεση της Ερευνητικής Οµάδας και της Επιτροπής Παρακολούθησης - Ευχαριστίες ΠΕΡΙΛΗΨΗ Α ΦΑΣΗΣ Στόχοι του προγράµµατος Αποτίµηση της υπάρχουσας κατάστασης Γενικές αρχές και άξονες σχεδιασµού Εναλλακτικά σενάρια οργάνωσης του χώρου ΚΕΦ. 1. ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ 1.1. Οργάνωση των υπερτοπικής κλίµακας συνδέσεων προσπελάσεων (Σχέδιο Π01) 1.2. Οργάνωση και περιγραφή των τοπικής κλίµακας συνδέσεων - προσπελάσεων Αρχές οργάνωσης και σχεδιασµού Περιγραφή του δικτύου συνδέσεων και προσπελάσεων ΚΕΦ. 2. ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ 2.1. Γενικές αρχές πολεοδοµικής οργάνωσης Ταυτότητα και χαρακτήρας του Πάρκου Οργάνωση του Πάρκου σε δύο ζώνες 2.2. Πολεοδοµική δοµή του Πάρκου (Σχέδια Π02 και Π03) Άξονες κίνησης πεζών και ποδηλάτων Κύριες, δευτερεύουσες και λειτουργικές είσοδοι στο Πάρκο 2.3. Αρχές και κατευθύνσεις φυσικού σχεδιασµού Σχεδιασµός των κυρίων αξόνων πεζών Σχεδιασµός του οικολογικού άξονα του Ιλισσού Κατευθύνσεις για τα υλικά κατασκευής 2

3 ΚΕΦ. 3. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΚΟΥ 3.1. Αρχές οργάνωσης των χρήσεων 3.2. Περιγραφή των λειτουργιών και των δραστηριοτήτων (Σχέδιο Π03 Π04) Α Φάση: Έτος Στόχος Β Φάση: Έτος Στόχος 2010 ΚΕΦ. 4. ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗ 4.1. Αρχές οργάνωσης της κυκλοφορίας (Σχέδιο Π05) Συνδέσεις για την αποκατάσταση της ενότητας του Πάρκου Προσβάσεις στο Πάρκο Κατάργηση οδού Πεντέλης ως οδικού άξονα 4.2. Περιγραφή των δικτύων κίνησης πεζών και ποδηλάτων ίκτυο κίνησης πεζών ίκτυο κίνησης ποδηλάτων 4.3. Περιγραφή του δικτύου δηµόσιας συγκοινωνίας και κυκλοφορίας οχηµάτων εξυπηρέτησης Νέες κυκλοφοριακές γραµµές ίκτυο κυκλοφορίας οχηµάτων εξυπηρέτησης 4.4. Χώροι στάθµευσης ΙΧ αυτοκινήτων και περιγραφή των οδικών τους προσβάσεων Υπόγειοι χώροι στάθµευσης στον Κεντρικό Πυρήνα Υπαίθριοι χώροι στάθµευσης στον Κεντρικό Πυρήνα Στάθµευση στη Ζώνη Ελέγχου 4.5. Ανάλυση των απαιτήσεων των λειτουργιών του Πάρκου σε χώρους στάθµευσης ΚΕΦ. 5. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΠΡΑΣΙΝΟΥ 5.1. Αρχές οργάνωσης του πρασίνου 5.2. Ο γενικός χαρακτήρας των φυτεύσεων (Σχέδιο Π06) 5.3. Επιµέρους ενότητες Χαρακτήρας - Είδη ΚΕΦ. 6. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 3

4 ΚΕΦ. 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 7.1. Προτεινόµενες ρυθµίσεις για τον Κεντρικό Πυρήνα του Πάρκου (Σχέδιο Π08) Χρήσεις γης Προστασία χώρων πρασίνου Κτιριακό απόθεµα Απόκτηση γης και ρυµοτοµίες 7.2. Προτεινόµενες ρυθµίσεις για τη Ζώνη Ελέγχου του Πάρκου Προστασία και ανάπτυξη χώρων πρασίνου ιατηρητέα κτίρια Έλεγχος χρήσεων Έλεγχος εκµετάλλευσης της γης Νέες και καταργούµενες ρυµοτοµίες 7.3. Προτεινόµενες ρυθµίσεις για την Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης 7.4. Κατευθύνσεις για τη θεσµοθέτηση του προγράµµατος 7.5. Έλεγχος µεταξύ θεσµοθετηµένων και προτεινόµενων χρήσεων γης Χώροι πρασίνου ιοίκηση Αθλητισµός Υγεία Πρόνοια Εκπαίδευση ΚΕΦ. 8. ΦΑΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΚΟΥ 8.1. Πρώτη Φάση: Χρονικός ορίζοντας 2004 (Σχέδιο Π09) 8.2. εύτερη Φάση: Χρονικός ορίζοντας 2010 ΚΕΦ. 9. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ 9.1. Βασικές λειτουργίες για τη βιωσιµότητα του Κεντρικού Πυρήνα του Πάρκου 9.2. Αναµενόµενα έσοδα 9.3. Κόστος υλοποίησης του έργου Συνοπτικό κατασκευαστικό κόστος του Κεντρικού Πυρήνα του Πάρκου Προϋπολογισµός κόστους εγκαταστάσεων και εξοπλισµού 9.4. Κόστος και οικονοµικό πρόγραµµα σύστασης και λειτουργίας του Φορέα λειτουργίας του Πάρκου. 4

5 ΚΕΦ. 10. ΦΟΡΕΑΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΚΟΥ Θεσµικό πλαίσιο Φορέα Οργάνωση και στελέχωση Λειτουργίες του Φορέα ιοίκηση ιάρθρωση Στελέχωση Περιγραφή των θέσεων εργασίας Προβλεπόµενο κόστος ΚΕΦ. 11. ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΕΦ. 12. ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΠΡΟΣ ΚΑΤΕ ΑΦΙΣΗ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β: Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ: ΦΑΚΕΛΟΣ ΤΩΝ ΦΕΚ 5

6 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΕ ΙΩΝ Σχέδια εντός τεύχους Σχέδιο Σ1: Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης. Προτεινόµενες συνδέσεις πορείες µε ήµους Χολαργού και Παπάγου Σχέδιο Σ2: Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης. Προτεινόµενες συνδέσεις πορείες µε ήµο Νέου Ψυχικού Σχέδιο Σ3: Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης. Προτεινόµενες συνδέσεις πορείες µε συνοικίες Γουδί Αµπελόκηποι Ελληνορώσσων Σχέδιο Σ4: Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης. Προτεινόµενες συνδέσεις πορείες µε ήµο Ζωγράφου Σχέδια εκτός τεύχους Σχέδιο Π.01: Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης. Προτεινόµενες συνδέσεις πορείες 1:10000 Σχέδιο Π.02: Σχέδιο Γενικής ιάταξης 1:5000 Σχέδιο Π.03: Σχέδιο Γενικής ιάταξης Κεντρικός Πυρήνας του Πάρκου 1:2000 Σχέδιο Π.04: Χρήσεις Γης 1:5000 Σχέδιο Π.05: Κυκλοφοριακή Οργάνωση 1:5000 Σχέδιο Π.06: Οργάνωση Πρασίνου 1:5000 Σχέδιο Π.07: Υφιστάµενο Θεσµικό Πλαίσιο 1:5000 Σχέδιο Π.08: Προτεινόµενο Θεσµικό Πλαίσιο 1:5000 Σχέδιο Π.09: Φάσεις Ανάπτυξης 1:5000 Σχέδιο Π.10: Φάσεις Ανάπτυξης. Α φάση. Έτος στόχος :2000 6

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7

8 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ, ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ο Οργανισµός Ρυθµιστικού Σχεδίου Αθήνας, ανέθεσε το Νοέµβριο του 1997 στο Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος του Τοµέα Πολεοδοµίας και Χωροταξίας του Τµήµατος Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, ερευνητικό πρόγραµµα µε τίτλο: «Μητροπολιτικό Πάρκο στο Γουδί». Το πρόγραµµα ολοκληρώθηκε το Μάιο του Η Περιοχή Μελέτης εκτείνεται, νοτιοανατολικά της λεωφόρου Μεσογείων, εκατέρωθεν της λεωφόρου Κατεχάκη µέχρι τις παρυφές του Υµηττού και περιλαµβάνει τους χώρους των τέως και νυν στρατοπέδων Βαρύτη, Ζορµπά, Φακίνου και Πλέσσα, το Πεντάγωνο, την Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, το Κέντρο Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδηµίας Αθηνών, το Ερευνητικό Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας του Πανεπιστηµίου Αθηνών, τα πολιτικά νοσοκοµεία Ερυθρός Σταυρός, Λαϊκό, Παίδων, Γενικό Κρατικό και Σωτηρία, τα στρατιωτικά νοσοκοµεία ΓΝΣ 401 και ΓΝΑ 251, τα υπουργεία ηµόσιας Τάξης, Εθνικής Άµυνας, ικαιοσύνης και Μεταφορών (υπό ανέγερση), το συγκρότηµα της ΕΡΤ ΑΕ (πρώην ΥΕΝΕ ), τη Σχολή και το Άλσος της Χωροφυλακής, το Άλσος Παπάγου, τις αθλητικές εγκαταστάσεις των ήµων Αθηναίων, Ζωγράφου και Παπάγου, το φυτώριο του ήµου Αθηναίων, το Κέντρο Ιππασίας της Γενικής Γραµµατείας Αθλητισµού, σχολεία των όµορων ήµων και, τέλος, τις δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις του Αυτόνοµου Οικοδοµικού Συνεταιρισµού Αξιωµατικών (ΑΟΟΑ). Η συνολική έκταση της Περιοχής Μελέτης ανέρχεται στα στρέµµατα περίπου. Αντικείµενο και Στόχοι της Έρευνας Σύµφωνα µε τον Οργανισµό Αθήνας, γενικός στόχος της έρευνας είναι «η δηµιουργία ενός Μητροπολιτικού Πάρκου στο Γουδί, που θα εντάξει και θα ενσωµατώσει τις υφιστάµενες στην περιοχή λειτουργίες υγείας - πρόνοιας - εκπαίδευσης - διοίκησης - αθλητισµού σε ένα ευρύ πάρκο πρασίνου, υψηλής οικολογικής ποιότητας, µε περιορισµένες χρήσεις πολιτισµού, αθλητισµού και αναψυχής».»οι χρήσεις που δύναται να περιλάβει το Πάρκο θα πρέπει να συµβάλουν, αφενός στην περιβαλλοντική αναβάθµιση της ευρύτερης περιοχής, όπου έχουν ήδη αναπτυχθεί αστικές χρήσεις, αφετέρου στη διασύνδεση του αστικού πρασίνου µε το περιαστικό πράσινο του Υµηττού. Οι χρήσεις αυτές θα πρέπει να εναρµονίζονται µε τη λειτουργία του Πάρκου ως «συνδετικού» χώρου πολιτιστικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων µεταξύ των όµορων ήµων, καθώς και ως «ενδιάµεσου» χώρου πρασίνου µεταξύ του περιαστικού δάσους του Υµηττού και του πόλου αναψυχής των Τουρκοβουνίων. 8

9 »Για την υλοποίηση του προγράµµατος θα διερευνηθεί η δυνατότητα δηµιουργίας ενός συστήµατος ενιαίας διαχείρισης και υλοποίησης του έργου, σε συνεργασία Κεντρικών Φορέων και Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης». Φάσεις του Προγράµµατος Το ερευνητικό πρόγραµµα είχε δύο φάσεις: Κατά την Α Φάση ολοκληρώθηκε η αποτίµηση της υπάρχουσας κατάστασης και προσδιορίστηκε ο χαρακτήρας του Πάρκου. Τέθηκαν οι γενικές αρχές λειτουργίας του και παρουσιάστηκαν εναλλακτικά σενάρια ως προς το χαρακτήρα των προτεινοµένων δραστηριοτήτων. Κατά την Β Φάση ολοκληρώθηκε η πρόταση οργάνωσης του χαρακτήρα, της πολεοδοµικής δοµής και των δραστηριοτήτων του Πάρκου, µε την παρουσίασή τους στο επίπεδο του φυσικού σχεδιασµού. Τα υπόβαθρα που χρησιµοποιήθηκαν στην Β Φάση παρήχθηκαν µε φωτοερµηνεία αεροφωτογραφιών σε κλίµακα 1:1000 από τον ΟΚΧΕ ειδικά για το συγκεκριµένο ερευνητικό πρόγραµµα. Καθόλη τη διάρκεια, τόσο της πρώτης, όσο και της δεύτερης φάσης, η ερευνητική οµάδα ήταν σε επικοινωνία µε τους εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τους Συλλόγους των κατοίκων της περιοχής, τους εµπλεκόµενους στη δηµιουργία του Πάρκου Φορείς (Υπουργεία, Νοσοκοµεία, Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα), ώστε η έρευνα να λαµβάνει υπόψη της και να συνεκτιµά τις απόψεις και προτάσεις τους. Ειδικότερα, κατά την διάρκεια της Β Φάσης, η ερευνητική οµάδα συµµετείχε σε εννιά ειδικές συσκέψεις στα γραφεία του Οργανισµού Αθήνας, κατά τη διάρκεια των οποίων ενηµέρωσε τους εκπροσώπους των αρµοδίων υπηρεσιών για το πρόγραµµα, τα προτεινόµενα έργα και τις ρυθµίσεις. Στις συσκέψεις αυτές κατατέθηκαν, τόσο οι απόψεις των φορέων για το συγκεκριµένο έργο, όσο και ο προγραµµατισµός των δικών τους έργων. Και τα δύο συνεκτιµήθηκαν από την ερευνητική οµάδα, µε απώτερο στόχο τη συναίνεσή τους και, εποµένως, την εφικτότητα του έργου της δηµιουργίας του Μητροπολιτικού Πάρκου Αποτέλεσµα αυτών των συσκέψεων υπήρξε η διαφοροποίηση των προτάσεων που κατατέθηκαν στην Α Φάση. Χαρακτηριστικά µπορεί να αναφερθεί, η διαφοροποίηση των ορίων των περιοχών που εντάσσονται στο Φορέα διαχείρισης του Πάρκου ή την οργάνωση των γραµµών µέσων µαζικής µεταφοράς που θα εξυπηρετούν το Πάρκο και τη γύρω περιοχή. ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΟΜΑ ΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η ερευνητική οµάδα περιλαµβάνει διδάσκοντες, ερευνητές και υποψήφιους διδάκτορες του ΕΜΠ, µε επιστηµονικό υπεύθυνο τον Καθηγητή Γιάννη Πολύζο, καθώς µελετητές και ειδικούς συµβούλους. Ειδικότερα, συµµετείχαν: 9

10 Αρχιτέκτονες Μηχανικοί και Πολεοδόµοι: Εύη Καραβίτη, Νώντας Κρεµµύδας (ΟΡΣΑ), Μαρία Μαντουβάλου (ΕΜΠ), Νίκος Μπελαβίλας (ΕΜΠ), Γιώργος Πατρίκιος, Γιάννης Πολύζος (ΕΜΠ), ηµήτρης Πολυχρονόπουλος (ΕΜΠ), Βάσω Τροβά Πολιτικοί Μηχανικοί και Συγκοινωνιολόγοι: Θάνος Βλαστός (ΕΜΠ), Μαρία Καλαντζοπούλου Τοπογράφοι Μηχανικοί: ιονύσης Μπαλοδήµος (ΕΜΠ), Τ. Μπίθας (Ε ΤΠ, ΕΜΠ) ηµοσθένης Σταθάς (ΕΜΠ) Μηχανολόγοι - Ηλεκτρολόγοι: ηµήτρης Κουρεµένος (ΕΜΠ), Γιώργος Παπαδόπουλος, Νίκος ηµητρακόπουλος Οικονοµολόγοι: ΜΕΘΟ ΟΙ ΑΕ, Νίκος Γουναράκης, Βαγγέλης Κοτσώνης Περιβαλλοντολόγος: Κίµων Χατζηµπίρος (ΕΜΠ), Νάνσυ Μήτσου Αρχιτέκτων τοπίου: Μαρία Γουναράκη ασολόγος - Γεωπόνος: ηµήτρης Αλιφραγκής (ΑΠΘ), Αλέξανδρος ηµητρακόπουλος (ΑΠΘ) Μεταλλειολόγος: Αντώνης Φραγκίσκος (ΕΜΠ) Νοµικοί: Γιώργος Παπαδηµητρίου (ΕΚΠΑ), Μαρία Φλώρου Ιστορικός: Λήδα Παπαστεφανάκη Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών Ηλεκτρονική Σχεδίαση: Γιώργος Καλαντζόπουλος, Άντα Παυλοπούλου, Εύη Καραβίτη, Γιώργος Πατρίκιος Φωτοερµηνεία και παραγωγή τοπογραφικών υποβάθρων: Γιώργος Μακαρίτης (ΟΚΧΕ) Γραµµατειακή και σχεδιαστική υποστήριξη: Βιβή Κωστοπούλου, Ιόλη Βρυχέα Χαϊδοπούλου, Φανή Ραυτοπούλου ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ Η Επιτροπή Παρακολούθησης αποτελείται από εκπροσώπους του Οργανισµού Ρυθµιστικού Σχεδίου Αθήνας και των ήµων Αθηναίων και Ζωγράφου. Ελένη Ηλιοπούλου, συντονίστρια (Οργανισµός Αθήνας) Μάρω Ευαγγελίδου (Οργανισµός Αθήνας) 10

11 Αιµιλία Βεάκη (Οργανισµός Αθήνας) Ρόη Κλουτσινιώτη (Οργανισµός Αθήνας) Αποστόλης Γερονίκος, Έλλη Παπακωνσταντίνου ( ήµος Αθηναίων) Γιάννης Ρέγκας (έως ), Γεράσιµος Μαρκάτος ( ήµος Ζωγράφου) Αντώνης Κοντάκης ( ΥΠΟ) Γενικό Επιτελείο Στρατού Στις ειδικές συσκέψεις που έγιναν στον Οργανισµό Αθήνας κατά τη Β Φάση, υπό την προεδρεία της κας Μαρίας Πατελάρου, Αντιπροέδρου ΟΡΣΑ, συµµετείχαν: η Επιτροπή Παρακολούθησης και οι κ.κ.: Βασίλης Λιόγκας, Σύµβουλος Υπουργού Εθνικής Αµυνας, Αναστάσιος Τσίτσης, Ταξίαρχος, /νση Υποδοµής Γενικού Επιτελείου Στρατού, Αγγελος Γαβαλάς, Γραφείο Ποιότητας Ζωής Πρωθυπουργού, Σωκράτης Πεφάνης και Ελένη Πουρναρά, /νση Ειδικών Έργων ΥΠΕΧΩ Ε, όµνα Παπαθωµά, /νση Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΥΠΕΧΩ Ε. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η ερευνητική οµάδα ευχαριστεί: Τους ηµάρχους Ζωγράφου, Φ. Σακελλαρίδου, Παπάγου, Β. Ξύδη, Νέου Ψυχικού, Α. Βεζυργιάννη και τον Αντιδήµαρχο Αθηναίων, Η. Σκαλαίο Τους ηµοτικούς και ιαµερισµατικούς Συµβούλους των ήµων Αθηναίων, Ζωγράφου, Παπάγου, τους Εκπροσώπους των Συλλόγων Κατοίκων και ειδικότερα τους κ.κ. Α. Αλεφαντινό, Β. Καραγιάννη, Ι. Αντωνίου, Θ. Αγαθάκη, Ε. Στρεµµένου, Θ. Μαύρη, Ν. Γεωργιόπουλο, Ν. Ρόη Τους υπηρεσιακούς παράγοντες, κ.κ. Ε. Αντωνάκα, Γενική Γραµµατεία Αθλητισµού, Α. Κουµούτσου, /νση Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΥΠΕΧΩ Ε, Ε. Μπούρλου, Τεχνική Υπηρεσία Υπουργείου ηµόσιας Τάξης, Λ. Καραβία, Τεχνική Υπηρεσία Υπουργείου Εσωτερικών ηµόσιας ιοίκησης, Φ. Ματά, Κέντρο Ιππασίας ΓΓΑ, Λ. Γαλέο και Χ. Αντωνιάδη, Υπουργείο Εσωτερικών ΕΥΠ, Α. Παγκάλου και Β. Θεοδώρου, /νση Τεχνικών Υπηρεσιών Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας, Χ. Κοντολέων, Ι. Καρεµφυλλάκη και Α. Στρατάκο, Νοσοκοµείο Σωτηρία, Β. Αθανασόπουλο, 401 Στρατιωτικό Νοσοκοµείο Τη ιεύθυνση Ιστορίας Στρατού, 6 ο Γραφείο Το Ταµείο Εθνικής Άµυνας και ειδικά τον Συνταγµατάρχη κ. Πιζάνια και κ. Καλοκύρη, Την Υπηρεσία Στρατιωτικών Αρχείων και ειδικά την κα Β.Σφαλαγκάκου Τον παιδίατρο του Νοσοκοµείου Παίδων Αγία Σοφία, κ. Ι. Τσουκαλά Την τέως διευθύντρια Βιοχηµικού του Νοσοκοµείου Σωτηρία, κα Ιωάννου - εληβοριά Τον καθηγητή ΕΜΠ, κ. Αιµ.Κορωναίο και τον αρχιτέκτονα Αντώνη Βεζύρογλου της Τεχνικής Υπηρεσίας του ΕΜΠ Το Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) και ειδικά τους κ.κ. Η. Ράπτη και Γ. Χαρωνίτη 11

12 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Α ΦΑΣΗΣ 12

13 Η Α Φάση του ερευνητικού προγράµµατος, πέραν της εξειδίκευσης των στόχων του, περιλάµβανε τρεις µεγάλες ενότητες: την αποτίµηση της υπάρχουσας κατάστασης, τον προσδιορισµό ενός πλαισίου αρχών για το χαρακτήρα και τις βασικές δοµές του Πάρκου και, τέλος, εναλλακτικά σενάρια οργάνωσης των δραστηριοτήτων του. ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Σύµφωνα πάντα µε τη σύµβαση και στα πλαίσια των γενικών στόχων του Προγράµµατος Ενοποίησης Ελεύθερων Χώρων Πρασίνου του Λεκανοπεδίου Αθηνών που έχει συντάξει ο Οργανισµός Αθήνας, µέσω του ερευνητικού προγράµµατος, επιδιώκεται: Η αύξηση των ανοιχτών χώρων φυσικού πρασίνου στην πόλη. Με την αντιµετώπιση του Μητροπολιτικού Πάρκου ως ενιαίου χώρου, διευκολύνεται η κίνηση των αερίων ρευµάτων από τον Υµηττό προς το Λεκανοπέδιο η οποία, µε τη σειρά της, θα συµβάλλει στη βελτίωση των ατµοσφαιρικών και κλιµατολογικών συνθηκών του πολεοδοµικού συγκροτήµατος της πρωτεύουσας. Η διασύνδεση και ενοποίηση των υπαίθριων χώρων και των χώρων πρασίνου της Αθήνας, τόσο µεταξύ τους, όσο και µε τους µεγάλης κλίµακας χώρους περιαστικού και αστικού πρασίνου. Η σύνδεση του Πάρκου µε τον Υµηττό (µέσω της Πολυτεχνειούπολης), τα Τουρκοβούνια Αττικό Άλσος (µέσω του Στρατοπέδου Πλέσσα και του δικτύου χώρων πρασίνου του Νέου Ψυχικού), και τους χώρους του Προγράµµατος Ενοποίησης Πρασίνου, Πολιτιστικών και Κοινωνικών ραστηριοτήτων του Κέντρου της Αθήνας (Λόφος Λυκαβηττού Άλσος Ιλισσίων, λεωφόροι Αλεξάνδρας και Β. Σοφίας), θα συµβάλλει σηµαντικά και αυτή στη βελτίωση του περιβάλλοντος του βορειοανατολικού τµήµατος του Λεκανοπεδίου. Η λειτουργική ενσωµάτωση του Πάρκου στην ευρύτερη αστική περιοχή που το περιβάλλει, δηµιουργώντας ένα πυκνό δίκτυο «διαδρόµων» και «διαδροµών». ιερεύνηση δυνατοτήτων διασύνδεσης του χώρου, µέσω ενός πυκνού δικτύου κυκλοφορίας πεζών και ποδηλάτων µε την Πολυτεχνειούπολη, καθώς και µε το δίκτυο κίνησης - διαδρόµων του Υµηττού. Επίσης, διασύνδεση του Πάρκου µε τα Τουρκοβούνια και µε τους ανοικτούς - υπαίθριους χώρους των ήµων Ζωγράφου, Παπάγου, Ν. Ψυχικού και των τριών γειτονικών συνοικιών του ήµου Αθηναίων (Γουδί Αµπελόκηποι Ελληνορώσσων / Ερυθρός). Η εναρµόνιση των νέων και υφιστάµενων χρήσεων του Πάρκου µε τις πολιτιστικές και κοινωνικές δραστηριότητες των γειτονικών περιοχών και τους χώρους αστικού και περιαστικού πρασίνου. Η εναρµόνιση αυτή θα συµβάλλει στην αναβάθµιση του πολεοδοµικού περιβάλλοντος των γειτονικών περιοχών κατοικίας. Η διευθέτηση της κυκλοφορίας και στάθµευσης των οχηµάτων προς όφελος της προσπελασιµότητας, αλλά και της διατήρησης του ενιαίου χαρακτήρα του Πάρκου. ιερεύνηση δυνατοτήτων χρήσης µέσων µαζικών µεταφορών για µετακίνηση επιβατικού κοινού µεταξύ των περιοχών κατοικίας και των 13

14 προβλεπόµενων σταθµών µετρό Κατεχάκη και Πεντάγωνο. ηµιουργία εισόδων για τους επισκέπτες του Πάρκου και εσωτερικού δικτύου κυκλοφορίας πεζών και ποδηλάτων, που να συνδέεται µε τις εισόδους και τις όµορες περιοχές κατοικίας. Η επανάχρηση σηµαντικών ιστορικών κτιρίων των πρώην στρατοπέδων για δραστηριότητες πολιτισµού και αναψυχής. Η ανάδειξη και προστασία των δύο κλάδων του Ιλισσού που υπάρχουν στην περιοχή, όπως και γενικότερα η αναβάθµιση και ανάδειξη του Αττικού Τοπίου. ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Η αποτίµηση της υπάρχουσας κατάστασης κάλυψε όλα τα φυσικά και τεχνητά στοιχεία στο χώρο του Πάρκου, καθώς επίσης και τα πολεοδοµικά χαρακτηριστικά των γύρω περιοχών. Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της περιοχής οδήγησε σε λεπτοµερή ανάλυση των φυσικογεωγραφικών της χαρακτηριστικών. Από την ανάλυση αυτή διαπιστώθηκε ότι το σύνολο της βλάστησης στην Περιοχή Μελέτης αποτελεί προϊόν ανθρώπινης επέµβασης, εκτός από το ξηρικό οικοσύστηµα των υπωρειών του Υµηττού. Στον Υµηττό, η ποικιλότητα των ειδών και η διάκριση των βλαστητικών ζωνών έχει ανατραπεί, τόσο από την υποβάθµιση του φυσικού περιβάλλοντος, όσο και από τις αναδασώσεις των τελευταίων χρόνων, ειδικά µετά από τις πρόσφατες µεγάλες πυρκαϊές. Η πανίδα του Υµηττού έχει επίσης πληγεί από την υποβάθµιση του οικοσυστήµατος. Αξιολογήθηκε συστηµατικά το κτιριακό δυναµικό του Μητροπολιτικού Πάρκου, όπου διακρίθηκαν δύο ενότητες, η ιστορική και η σύγχρονη: Στα ιστορικά συγκροτήµατα περιλαµβάνονται 23 κτίρια της Στρατιωτικής Πόλεως Γουδί, η Σχολή Χωροφυλακής, 22 κτίρια του Φθισιατρείου Σωτηρία και 14 κτίρια των Νοσοκοµείων Παίδων. Στα σύγχρονα µεταπολεµικά συγκροτήµατα περιλαµβάνονται, η Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, τα κτίρια της ΕΡΤ (πρώην ΥΕΝΕ ), των Υπουργείων ηµοσίας Τάξης, ικαιοσύνης, Εθνικής Άµυνας, τα δύο στρατιωτικά νοσοκοµεία, το Γενικό Κρατικό, το Λαϊκό, το µεγαλύτερο τµήµα των νοσοκοµείων Παίδων, καθώς και κτίρια κλειστών γυµναστηρίων των όµορων ήµων. Επισηµάνθηκε ότι, παρά τις µεγάλες αυτές αλλαγές, η µεσοπολεµική εικόνα του Γουδιού διατηρείται αναλλοίωτη µέχρι σήµερα στους πυρήνες των στρατοπέδων, στο εσωτερικό του νοσοκοµείου Σωτηρία και στην πίσω πλευρά του νοσοκοµείου Παίδων Αγία Σοφία. Εξετάστηκαν οι δυνατότητες σύνδεσης, τόσο µε την ευρύτερη περιοχή, όσο και µε το βορειοανατολικό Λεκανοπέδιο. Ως προς την Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης - αποτελείται από τους ήµους Ζωγράφου, Παπάγου, Χολαργού και Νέου Ψυχικού και τις τρεις συνοικίες του 7 ου ηµοτικού 14

15 ιαµερίσµατος ήµου Αθηναίων, Γουδί, Αµπελοκήπων, Ελληνορώσσων / Ερυθρού - καταγράφηκαν τα πολεοδοµικά και γενικά κοινωνικά τους χαρακτηριστικά, καθώς και ο προγραµµατισµός των έργων τους και εξετάστηκαν οι δυνατότητες σύνδεσης του Μητροπολιτικού Πάρκου µε τα τοπικά τους κέντρα. Οι δυνατότητες σύνδεσης εξετάστηκαν επίσης, ως προς την προσέγγιση µε µέσα µαζικής µεταφοράς (λεωφορειακές γραµµές και υπό κατασκευή σταθµοί µετρό), ως προς την προσέγγιση µε ιδιωτικής χρήσης οχήµατα µέσω των µεγάλων οδικών αξόνων που διασχίζουν ή συνορεύουν µε το Πάρκο (Μεσογείων, Κατεχάκη και νέα περιφερειακή Υµηττού) και, τέλος, ως προς την προσέγγιση πεζών και ποδηλάτων. Η διερεύνηση του θεσµικού και ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Περιοχής Μελέτης αποτέλεσε ένα εξαιρετικά πολύπλοκο εγχείρηµα που απαίτησε συστηµατική έρευνα, πολύ πέρα των προδιαγραφών που είχαν αρχικώς τεθεί. Το Πάρκο βρίσκεται εντός των ορίων της Β Ζώνης Προστασίας Υµηττού. Με την εξαίρεση όµως διαφόρων χώρων και µε τη δυνατότητα τροποποιήσεων των υφιστάµενων ρυµοτοµικών σχεδίων, υπάρχει ο κίνδυνος αύξησης της δόµησης στην περιοχή, καταπάτησης ελεύθερων χώρων και δραµατικής µείωσης της Ζώνης Προστασίας. Τµήµατά της έχουν ενταχθεί στο Σχέδιο Πόλεως, άλλα είναι εκτός, ενώ ένα µεγάλο τµήµα της, οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις, έχουν Ίδιο καθεστώς. Η απελευθέρωση των χώρων των σηµερινών στρατοπέδων και η απόδοσή τους για πράσινο προβλέπεται, τόσο από το Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο του ήµου Αθηναίων, όσο και από αυτό του ήµου Ζωγράφου. Με το Ν. 732/ έκταση 965 στρεµµάτων παραχωρείται κατά κυριότητα στους ήµους Αθηναίων και Ζωγράφου, για τη δηµιουργία χώρου πρασίνου, εντός του οποίου εκτάσεις ποσοστού µέχρι 10%, δύνανται να χρησιµοποιηθούν για την ανέγερση κτιρίων πολιτιστικών εκδηλώσεων και χώρων άθλησης. Ως προς τα διοικητικά της όρια, το Πάρκο εντάσσεται στους ήµους Αθηναίων, Ζωγράφου και Παπάγου. Στο εσωτερικό του εµφανίζονται πολλές και διαφορετικές ιδιοκτησίες: του Υπουργείου Εθνικής Αµυνας (ΤΕΘΑ), της Κτηµατικής Εταιρείας του ηµοσίου, των τριών όµορων ήµων Αθηναίων, Παπάγου και Ζωγράφου, του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, του Πανεπιστηµίου Αθηνών, των Νοσοκοµείων και του Αυτόνοµου Οικοδοµικού Συνεταιρισµού Αξιωµατικών. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς του συγκροτείται από ένα πολύπλοκο σύνολο επάλληλων παραχωρήσεων χρήσεων. Ως προς την καταγραφή των χρήσεων γης, για µεν την Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης χρησιµοποιήθηκαν τα δεδοµένα της ανάλυσης της Αττικό Μετρό, ενώ για την εντός του Πάρκου έκταση καταγράφηκαν αναλυτικά από την ερευνητική οµάδα οι δραστηριότητές του και συντάχθηκαν 53 καρτέλες ανά ιδιοκτησία (βλ. Παράρτηµα Α). ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΑΡΚΟΥ Οι βασικές αρχές σχεδιασµού του χώρου, στην κατεύθυνση δηµιουργίας 15

16 µητροπολιτικού πάρκου, είναι οι εξής : Ενιαία αντιµετώπιση του χώρου, δηλαδή ενιαίος σχεδιασµός και διαχείριση. Ο σχεδιασµός αντιµετωπίζει το χώρο ως ενιαία οντότητα, που βεβαίως φιλοξενεί µια ποικιλία χρήσεων και δραστηριοτήτων, αλλά δεν τους επιτρέπει να συνεχίσουν να τον κατακερµατίζουν και να δηµιουργούν απροσπέλαστες νησίδες για τους επισκέπτες του. Το φυσικό στοιχείο αποτελεί το κύριο εργαλείο ενοποίησης στο σχεδιασµό, επαναπροσδιορίζοντας τους υποβαθµισµένους χώρους και τις απροσπέλαστες ζώνες και επαναφέροντας την οικολογική ισορροπία. Οικολογική αποκατάσταση και ανάδειξη του υφιστάµενου ιδιαίτερου φυσικού τοπίου. Στόχος είναι η ανάδειξη και ενσωµάτωση των υφιστάµενων φυσικών χαρακτηριστικών του οικοσυστήµατος του Υµηττού, µε αρχές την ενότητα, τη διαφοροποίηση, την πολυπλοκότητα και τη µετάβαση. Ιδιαίτερη έµφαση αποδίδεται στα παρακάτω ζητήµατα : Ανάδειξη του Ιλισσού. Πέρα από τη διατήρηση των φυσικών του χαρακτηριστικών, προτείνεται ο τονισµός της ροής του, η ανάδειξη της παράλληλης διαδροµής για τους περιπατητές προς το βουνό και η εξασφάλιση της, όσο το δυνατόν, πιο σταθερής παρουσίας του υγρού στοιχείου στην κοίτη του. Πρωταρχικό στοιχείο, είναι η αποκατάσταση της ενότητας, σε όλο του το µήκος. εύτερο στοιχείο, είναι η προστασία του φυσικού άναρχου χαρακτήρα της παραρεµάτιας βλάστησης. Τρίτο στοιχείο, είναι η εξασφάλιση διαδροµών κατά µήκος του ρέµατος. Εξασφάλιση οικολογικής ενότητας µε τον Υµηττό. Ως πρώτη ενέργεια, κρίνεται σκόπιµη η δηµιουργία ενός πράσινου δακτυλίου, που θα ξεκινά από την περιοχή νοτιοανατολικά του Παπάγου και θα καταλήγει στις φυσικές εκτάσεις γύρω από τη Μονή Αγίου Ι. Θεολόγου, καθώς επίσης και η ανάπλαση του φυσικού χώρου πάνω από το ΕΜΠ, µε σεβασµό στο χαρακτήρα του φυσικού ξηρικού οικοσυστήµατος του Υµηττού. Σε δεύτερο επίπεδο, κρίνεται σκόπιµη µια διαδικασία προσεκτικών αναδασώσεων και διαχείρισης των υφιστάµενων φυσικών χώρων. Ανάδειξη των υφιστάµενων χώρων πρασίνου. Τέτοιοι χώροι είναι: η παραρεµάτιες ζώνες κατά µήκος του Ιλισσού, οι χώροι πρασίνου στην έκταση νοτιοδυτικά του ΕΜΠ, η περιοχή του νοσοκοµείου Σωτηρία, η περιοχή του Αθλητικού Κέντρου του ήµου Αθηναίων, τα πάρκα, τα άλση και οι νησίδες πρασίνου στου Παπάγου. Ανάδειξη της ιστορικότητας του τόπου. Τα στοιχεία της ιστορικής ταυτότητας του Μητροπολιτικού Πάρκου είναι ο Ιλισσός και ο Υµηττός, τα ιστορικά κτίρια της Στρατιωτικής Πόλεως Γουδί, το µεγαλύτερο τµήµα του νοσοκοµειακού συγκροτήµατος Σωτηρία και ορισµένα κτίρια του νοσοκοµείου Παίδων. Η ενότητα των Υποστέγων Οχηµάτων της πρώην Στρατιωτικής Πόλεως, που εκτείνεται από το ΚΕΙΠ µέχρι το πρώην κτίριο της Ασετυλίνης, προτείνεται να παίξει τον κεντρικό ρόλο του Πάρκου. Οι διατηρητέες και προστατευµένες 16

17 ενότητες προτείνεται να συνεχίσουν να λειτουργούν µε τις συµβατές σηµερινές τους χρήσεις στις περιπτώσεις των νοσοκοµείων, της εκπαίδευσης και των εγκαταστάσεων ιππασίας ή να παραλάβουν νέες χρήσεις πολιτισµού, υπηρεσιών, διοίκησης και αναψυχής, ανάλογα µε την αξιολόγηση των χώρων. Αναδιάρθρωση των αθλητικών, ψυχαγωγικών και παιδαγωγικών δραστηριοτήτων του χώρου. Αναδιαρθρώνονται οι υπάρχουσες αθλητικές δραστηριότητες, ενώ τονώνεται ο χαρακτήρας της επιµόρφωσης, της αναψυχής και της ξεκούρασης. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ιερευνήθηκαν δύο εναλλακτικά σενάρια οργάνωσης του χώρου τα οποία παρουσίαζαν, τόσο διαφορετικές ταυτότητες ως προς τις δραστηριότητες του Πάρκου, όσο και διαφορετική πολεοδοµική και κυκλοφοριακή οργάνωση: Ως προς τις προτεινόµενες δραστηριότητες, το πρώτο, στόχευε στη δηµιουργία ενός «Πολυδύναµου Πάρκου», το οποίο αποκτά το χαρακτήρα του µέσα από το τριπλό πλαίσιο: πολιτισµός - περιβάλλον ιστορία. Έχει ως προϋπόθεση την ανασύσταση του φυσικού και ιστορικού τοπίου, που περιλαµβάνει την παραρεµάτια ζώνη του Ιλισσού, την πρώην Στρατιωτική Πόλη Γουδί και τα κτίρια του νοσοκοµείου Σωτηρία. Ο παιδαγωγικός χαρακτήρας του Πάρκου υλοποιείται µε την οργάνωση δράσεων που αναδεικνύουν την οικολογική και περιβαλλοντική του διάσταση. Στη λογική αυτή, αναδιαρθρώνονται οι αθλητικές δραστηριότητες που ήδη λειτουργούν στο χώρο και ενισχύεται ο χαρακτήρας αναψυχής και ξεκούρασης. Το δεύτερο σενάριο, στο ίδιο πλαίσιο ανάδειξης των φυσικών στοιχείων του χώρου, στόχευε στη δηµιουργία ενός «Πάρκου Επιστηµών και Εκπαίδευσης» και στηρίχθηκε στην ύπαρξη, στα όρια του Πάρκου, ενός µεγάλου αριθµού πανεπιστηµιακών και ερευνητικών ιδρυµάτων, όπως είναι το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών, το Κέντρο Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδηµίας Αθηνών, το Ίδρυµα Ιατρικής Βιβλιοθήκης - Κέντρο Ιατρικής Τεκµηρίωσης, κλπ. Με τη λογική αυτή, πριµοδοτούνται µόνιµες και περιοδικές εκθέσεις και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, που θα παρουσιάζουν σε ένα ευρύ κοινό, την ιστορία και την εξέλιξη της επιστήµης και της τεχνολογίας, µέσα από τη ζωή και την εξέλιξη των ήδη εγκατεστηµένων και συνεχώς εξελισσόµενων εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυµάτων. Ως χαρακτηριστικά παραδείγµατα τέτοιου είδους δραστηριοτήτων αναφέρθηκαν ενδεικτικά: εκθέσεις για την εξέλιξη της τεχνολογίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών, επιδεικτικά κέντρα για νέα υλικά, εκπαιδευτικές δραστηριότητες για επισκέπτες διαφορετικών ηλικιών. Επίσης, δύο σενάρια εξετάστηκαν ως προς το πρόβληµα της ενοποίησης του Πάρκου εκατέρωθεν της λεωφόρου Κατεχάκη: 17

18 Το πρώτο πρότεινε την υπερύψωση της Κατεχάκη σε ένα µήκος περίπου 300 µέτρων και την ενοποίηση του Πάρκου στο σηµερινό επίπεδο του εδάφους. Το δεύτερο δεχόταν την παραµονή της Κατεχάκη στο σηµερινό της επίπεδο και πρότεινε την ενοποίηση του χώρου µε δύο µεγάλα υπόγεια περάσµατα, στο ύψος του Ιλισσού και στη σηµερινή είσοδο του Άλσους του Ελληνικού Στρατού. Τα περάσµατα αυτά έχουν πλάτος, το πρώτο 40µ. και το δεύτερο 60 µ. Μετά από συστηµατικό διάλογο µε την Επιτροπή Παρακολούθησης, επιλέχθηκε το σενάριο της δηµιουργίας ενός Πάρκου που θα στηρίζεται στο τρίπτυχο : πολιτισµός περιβάλλον ιστορία. Το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδί Ιλισσός, θα αναδεικνύει την ιστορικότητα της περιοχής και θα δίνει την πολιτιστική διάσταση, µέσα από τη χωροθέτηση των Καλών Τεχνών ως κινητήρια θεµατική του χώρου. Τέλος, θα αναδεικνύει το τοπίο του Ιλισσού ως κεντρικό του άξονα, που θα αποτελεί και συστατικό στοιχείο της ονοµασίας του. Ως προς τα σενάρια για την ενοποίηση του Πάρκου εκατέρωθεν της λεωφόρου Κατεχάκη, ακολουθήθηκε η οδηγία της Επιτροπής Παρακολούθησης για την παραµονή της στο σηµερινό επίπεδο και για τη δηµιουργία υπόγειων περασµάτων µεγάλου πλάτους. 18

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ 19

20 Οι προτάσεις για την ένταξη του Μητροπολιτικού Πάρκου στην ευρύτερη αστική περιοχή, διατυπώνονται µέσα από δύο διαφορετικά επίπεδα προσέγγισης: Το πρώτο αφορά τις συνδέσεις και επιπτώσεις που αντιστοιχούν στην υπερτοπική εµβέλεια του Πάρκου, σε επίπεδο Λεκανοπεδίου Αθηνών. Το δεύτερο, σε ένα δίκτυο µιας πιο τοπικής αλλά εξίσου σηµαντικής επιρροής, που αφορά τη σχέση του µε τους όµορους ήµους, δηλαδή τις περιοχές εκείνες της πόλης που συγκροτούν την άµεση αστική περίµετρο του Πάρκου και οι οποίες θα αναφέρονται στο εξής ως Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης 1. Στην Α Φάση της έρευνας, προηγήθηκε µια πρώτη αναλυτική προσέγγιση του θέµατος και µια σειρά αρχικών υποδείξεων (πορείες - συνδέσεις) πάνω στο ζήτηµα αυτό. Επιπλέον, αναλύθηκε ο χαρακτήρας και η γενική πολεοδοµική οργάνωση και εξέλιξη των περιοχών άµεσης γειτνίασης (βλ «σχέσεις συνδέσεις µε την ευρύτερη περιοχή δυνατότητες προσπέλασης» σελ , «οικιστικές περιοχές άµεσης γειτνίασης», σελ και «προσπελάσεις για πεζούς και ποδηλάτες», σελ ). Στην παρούσα φάση, οι προτάσεις εµπλουτίζονται µε νέα στοιχεία, που προέκυψαν από περαιτέρω ανάλυση. Γίνονται διορθώσεις και συµπληρώσεις πάνω σε ορισµένες από τις αρχικές προτάσεις συνδέσεων σε σχέση µε τους όµορους ήµους. Τέλος, οριστικοποιούνται και αποτυπώνονται στο Σχέδιο ΠΟ1: Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης Προτεινόµενες Συνδέσεις Πορείες (κλίµακα 1:10.000), τόσο οι τοπικές συνδέσεις που αποτελούν το δίκτυο προσπελάσεων - πορειών από και προς την Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης (όπως Άλσος Τσακού στο Χολαργό, Μονή Αγ. Ι. Θεολόγου στον Υµηττό ή Άλσος Ιλισσίων Συγγρού στο ήµο Αθηναίων), όσο και οι προεκτάσεις αυτού του δικτύου προς τους µεγάλους χώρους πρασίνου της κεντρικής περιοχής της Αθήνας (Λόφος Λυκαβηττού) και τµήµατος του Β Λεκανοπεδίου Αθηνών (Αττικό Άλσος Τουρκοβούνια). 1 ήµοι Ζωγράφου, Παπάγου, Χολαργού, Νέου Ψυχικού και Συνοικίες 7 ου ηµοτικού ιαµερίσµατος Αθηναίων, Γουδί, Αµπελόκηποι, Ελληνορώσσων - Ερυθρός Σταυρός. Σύνολο πληθυσµού περίπου κάτοικοι. 20

21 Ειδικότερα, για τις συνδέσεις - δίκτυα περιπάτου που αφορούν του πεζούς και ποδηλάτες στο επίπεδο της Ευρύτερης Περιοχής Μελέτης, συντάχθηκε µια σειρά συνοδευτικών χαρτών, εντός του τεύχους, στην ίδια περίπου κλίµακα: Σχέδιο Σ1 ήµοι Χολαργού και Παπάγου - Σύνδεση µε Λόφο Τσακού και Μονή Αγ. Ι. Θεολόγου Σχέδιο Σ2 ήµος Νέου Ψυχικού - Σύνδεση µε Πλατεία Αγ. Σοφίας και οδό Μακρυγιάννη Σχέδιο Σ3 Συνοικίες Ελληνορώσσων - Ερυθρός Σταυρός - Αµπελόκηποι - Γουδί - Σύνδεση µε Αττικό Άλσος - Τουρκοβούνια και Λόφο Λυκαβηττού Σχέδιο Σ4 ήµος Ζωγράφου - Σύνδεση µε Άλσος Ιλισίων - Συγγρού Επιτρέπουν ακριβέστερη ένδειξη στοιχείων, χώρων πρασίνου, τοπικών πολιτιστικών και εµπορικών δραστηριοτήτων, κίνηση µέσων µαζικής µεταφοράς, σε συνδυασµό µε τις πύλες εισόδου στο Πάρκο. 21

22 1.1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΥΠΕΡΤΟΠΙΚΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΣΥΝ ΕΣΕΩΝ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΕΩΝ (ΣΧΕ ΙΟ Π.01) Στην κλίµακα αυτή, προτείνεται η ένταξη του Πάρκου σε ένα δίκτυο µεγάλων χώρων πρασίνου και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, που αφορούν την κεντρική και βορειοανατολική Αθήνα. Σε αυτές τις µεγαλύτερης κλίµακας συνδέσεις, λαµβάνονται υπόψη οι κατευθύνσεις του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου του ήµου Αθηναίων, καθώς και οι ευρύτερης σηµασίας κατευθύνσεις και περιορισµοί που προκύπτουν από το Ρυθµιστικό Σχέδιο Αθήνας για την ορθολογική οργάνωση και ανάπτυξη της πρωτεύουσας, αλλά και οι πρόσφατες µελέτες που αφορούν την ενοποίηση των µεγάλων αρχαιολογικών χώρων της πόλης. Στα πλαίσια αυτών των κατευθύνσεων, που στοχεύουν στην αντιµετώπιση ευρύτερων προβληµάτων αλλά και την ενίσχυση προγραµµάτων µε κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και πολιτιστικούς στόχους, επιχειρείται η εναρµονισµένη ένταξη του Μητροπολιτικού Πάρκου και κατ επέκταση η ενίσχυση του ρόλου του, µέσω της ουσιαστικής άρθρωσής του σε ένα υπερτοπικής κλίµακας δίκτυο χώρων πρασίνου, πολιτιστικών και κοινωνικών λειτουργιών. Πιο συγκεκριµένα, το τοπικής εµβέλειας δίκτυο συνδέσεων - προσπελάσεων, επεκτείνεται και εισδύει µέσα στο ευρύτερο δίκτυο συνδέσεων - πεζοδροµήσεων της Αθήνας. Λαµβάνονται υπόψη στην επέκταση αυτή, αρκετές από τις ήδη προτεινόµενες µεγάλες συνδέσεις, οι οποίες ταυτίζονται µε αυτές που προτείνονται από το πρόγραµµα Ενοποίησης Χώρων Πρασίνου Πολιτιστικών και Κοινωνικών Λειτουργιών, του ΟΡΣΑ. Οι προτάσεις αυτές, που λειτουργούν µέσα στους στόχους αναβάθµισης των κεντρικών περιοχών της Αθήνας, συνεισφέρουν στην ανάδειξη ενός συνεχιζόµενου «φυσικού ίχνους» εντός του αστικού ιστού, που ενοποιεί, αναδεικνύει και κάνει πιο προσιτό στους κατοίκους των Αθηνών το Μητροπολιτικό Πάρκο. Πιο συγκεκριµένα, προτείνονται : Σύνδεση µε το λόφο του Λυκαβηττού, µε επέκταση των τοπικών συνδέσεων του ήµου Ζωγράφου, της συνοικίας Αµπελοκήπων και της συνοικίας Γουδί. 22

23 Σύνδεση µε τους χώρους του Αττικού Άλσους Τουρκοβούνια, µε επέκταση των τοπικών συνδέσεων των συνοικιών Αµπελοκήπων και Ελληνορώσων Ερυθρού. Σύνδεση µε τους χώρους πρασίνου του Άλσους Ιλισσίων Συγγρού, µε επέκταση των τοπικών συνδέσεων της συνοικίας Γουδί και του ήµου Ζωγράφου. Σύνδεση µε το λόφο Τσακού (όρια ήµων Αγ. Παρασκευής Χολαργού) και µε τους χώρους πρασίνου που χωροθετούνται περιφερειακά στα όρια του Υµηττού, µε επεκτάσεις τοπικών συνδέσεων των ήµου Παπάγου και Χολαργού. Επίσης, στο υπερτοπικό επίπεδο προτείνεται η αναβάθµιση και η ιδιαίτερη ανάδειξη των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Β. Σοφίας, διότι αποτελούν βασικούς άξονες σύνδεσης και ροής, από και προς το Πάρκο. Για την ισχυροποίηση αυτών των συνδέσεων, προτείνεται: Η ενίσχυση των µετακινήσεων µε µέσα µαζικής µεταφοράς κατά µήκος αυτών των αξόνων. Μια σειρά ήπιων παρεµβάσεων ανασχεδιασµού και φυτεύσεων, που θα αναβαθµίσουν τις µικροκλιµατικές συνθήκες πάνω σε αυτούς τους άξονες, ιδιαίτερα την καλοκαιρινή περίοδο του έτους, µε στόχο την ενίσχυση και προστασία της πορείας των πεζών. Η αξιοποίηση και ένταξη ενός αναγνωρίσιµου δικτύου σύνδεσης, µιας σειράς πολιτιστικών χώρων και χώρων πρασίνου, που θα αναπτύσσονται κατά µήκος των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Β. Σοφίας, όπως : - Οι χώροι πρασίνου Πεδίο του Άρεως και Βασιλικός Κήπος. - Ο χώρος πρασίνου και πολιτιστικών δραστηριοτήτων που προβλέπεται να αποδοθεί µετά την αποµάκρυνση του Γηπέδου του Παναθηναϊκού, αλλά και o χώρος από την προβλεπόµενη αποµάκρυνση των νοσοκοµείων Αρεταίειο και Αιγινήτιο. - Το προβλεπόµενο από το Πρόγραµµα Ενοποίησης Χώρων Πρασίνου Πολιτιστικών και Κοινωνικών Λειτουργιών, «Πολιτιστικό Πάρκο», µεταξύ των λεωφόρων Β. Σοφίας, Ρηγίλλης, Βασ. Κωνσταντίνου και Μ. Αλεξάνδρου. - Ο πολιτιστικός χώρος Μέγαρο Μουσικής, µε τον περιβάλλοντα ελεύθερο χώρο - Πάρκο Ελευθερίας. - Μουσειακοί χώροι και χώροι εκθέσεων, όπως: η Εθνική Πινακοθήκη, το Μουσείο Μπενάκη, το Βυζαντινό Μουσείο, το Πολεµικό Μουσείο, αλλά και µια σειρά σύγχρονων θεατρικών χώρων και κινηµατογράφων που αναπτύσσονται σε όλο το µήκος της λεωφόρου Αλεξάνδρας. 23

24 Επισηµαίνεται η ιδιαίτερη σηµασία της λεωφόρου Β. Σοφίας, ως άξονα σύνδεσης και φυσικής συνέχειας προς το Μητροπολιτικό Πάρκο, στα πλαίσια του σχεδιασµού για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας. Οι αναβάθµιση των παραπάνω δύο λεωφόρων θα ενισχύσει τη σύνδεση του Πάρκου µε τον ευρύτερο αστικό χώρο της πρωτεύουσας. 24

25 1.2. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΣΥΝ ΕΣΕΩΝ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΕΩΝ (ΣΧΕ ΙΑ Σ1 ΕΩΣ ΚΑΙ Σ4, ΕΝΤΟΣ ΤΕΥΧΟΥΣ) Στη κλίµακα αυτή προτείνεται η ένταξη του Πάρκου σε ένα δίκτυο κοντινών σε απόσταση κοινόχρηστων χώρων πρασίνου (συνήθως µικρού µεγέθους και τοπικής εµβέλειας), αλλά και σηµαντικών χώρων πολιτιστικών και εµπορικών δραστηριοτήτων (τοπικά κέντρα), που αφορούν τους ήµους και τις Συνοικίες άµεσης γειτνίασης ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ Στην Α Φάση της έρευνας, αναλύθηκε ο πολεοδοµικός χαρακτήρας και η οργάνωση του αστικού ιστού της Ευρύτερης Περιοχής Μελέτης, ενώ, παράλληλα, καταγράφηκαν τα επιµέρους σηµαντικά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι συγκεκριµένες αυτές περιοχές σχετικά µε την έλλειψη και την οργάνωση ελεύθερων χώρων πρασίνου, αθλητισµού, πολιτιστικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Το σηµαντικότερο ζήτηµα το οποίο εντoπίστηκε, σχετίζεται µε την απουσία της δυνατότητας καθηµερινής προσέγγισης - προσπέλασης του Πάρκου από τους κατοίκους τους, η οποία οφείλεται στην έλλειψη τριών σηµαντικών στοιχείων που πρέπει να εξασφαλιστούν : Ένα οργανωµένο δίκτυο κίνησης πεζών και ποδηλάτων, που να εξασφαλίζει τη συνέχεια του φυσικού ίχνους στον ιστό της πόλης. ηλαδή µιας πορείας που, µέσω της εφαρµογής κατάλληλων αρχών σχεδιασµού, να είναι ασφαλής για πεζούς και ποδηλάτες και να δηµιουργεί την αίσθηση της συνέχειας σε όλη της την έκταση, υπερβαίνοντας τη σηµερινή προβληµατική επίδραση µιας σειράς επικίνδυνων και φορτισµένων κυκλοφοριακά αξόνων γύρω από το Πάρκο. Τη δηµιουργία, πάνω στις πορείες αυτές, συνθηκών για ένα φιλικό περιβάλλον, όπου το µικροκλίµα θα λειτουργεί ευνοϊκά για την ανθρώπινη παρουσία. Αυτό δε κυρίως κατά την καλοκαιρινή περίοδο του έτους, όπου οι συνήθεις κλιµατικές συνθήκες, σε συνδυασµό µε την έντονη κυκλοφορία οχηµάτων, είναι ιδιαίτερα εχθρικές. Η ανάγκη εξεύρεσης λύσεων «δροσισµού» του δηµόσιου αστικού χώρου, είναι επιτακτική. 25

26 Την οργάνωση µιας σειράς διακεκριµένων και ιεραρχηµένων σηµείων εισόδων (κύριες και δευτερεύουσες) σε σχέση µε ένα τέτοιο δίκτυο, αλλά και µε την εσωτερική λειτουργία και σχεδιασµό του Πάρκου, που σηµατοδοτούν την έννοια της «πύλης», ενώ παράλληλα εγγυώνται τη λειτουργική πρόσβαση των πεζών στο χώρο. Με δεδοµένες τις ελλείψεις αυτές και την καταγραφή των ειδικών προβληµάτων που δηµιουργούνται, προκύπτει το ζήτηµα του κινδύνου µιας καλής µεν εσωτερικής λειτουργίας του Πάρκου, ερήµην όµως των καθηµερινών αναγκών του περίγυρου, αλλά και της ανάγκης οργανικής ένταξής του στον ευρύτερο αστικό ιστό. Στη συγκρότηση των προτάσεων για την αντιµετώπιση των παραπάνω ζητηµάτων, υιοθετήθηκαν τέσσερις βασικές θέσεις : Η εφαρµογή των µέτρων εκείνων που βασίζονται πάνω στις αρχές της ενίσχυσης της βιώσιµης κινητικότητας στην Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης. ηλαδή, η εξασφάλιση των συνθηκών που ενθαρρύνουν την προσέγγιση του Πάρκου, µε κάθε άλλο µέσο, εκτός του αυτοκινήτου. Η οικειοποίηση και ένταξη των δραστηριοτήτων του Πάρκου στην καθηµερινή ζωή των κατοίκων των γύρω αστικών περιοχών, ώστε να µην προβάλλεται µονοµερώς η υπερτοπική σηµασία της λειτουργίας του. Χωρίς να είναι σε βάρος του διακεκριµένου σε επίπεδο πόλης χαρακτήρα του, το Πάρκο οφείλει να καλύψει, στο µέγιστο δυνατό βαθµό, πολεοδοµικές τους ελλείψεις. Η εφαρµογή µιας σειράς δράσεων που στοχεύουν στο βιοκλιµατικό ανασχεδιασµό των προτεινόµενων πορειών και τη δηµιουργία ευνοϊκών συνθηκών µικροκλίµατος σε όλο το µήκος τους, τόσο τη χειµερινή, όσο και την καλοκαιρινή περίοδο του έτους. Η ευρύτερη επέκταση και προβολή στον περιβάλλοντα αστικό χώρο, ορισµένων από τις βασικές αρχές σχεδιασµού της εσωτερικής λειτουργίας του Πάρκου. ηλαδή έννοιες όπως, η ενοποίηση και ανάδειξη του φυσικού ίχνους, καθώς και η διάρθρωση ενός πλέγµατος κοινωνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, εντός και εκτός του Πάρκου. Εποµένως προτείνονται : η δηµιουργία ενός πλέγµατος - δικτύου που να αναδεικνύει τη σύνδεση του χώρου του Πάρκου µε τους σηµαντικότερους υπαίθριους φυσικούς χώρους των όµορων ήµων και Συνοικιών, αλλά και µε µια σειρά τοπικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και εµπορικών δραστηριοτήτων τους. Ταυτόχρονα, επιδιώκεται η σαφής αντιληπτική οργάνωση και ποιοτική διαφοροποίηση του δικτύου αυτού από το γειτονικό περιβάλλον, µε στόχο τη συµβολή της ύπαρξής του στην ανάδειξη και αναγνώριση της φυσιογνωµίας του Πάρκου. 26

27 Αναλυτικότερα, οι προτάσεις έχουν ως εξής : Φυσικός σχεδιασµός του δικτύου πορειών - Βιοκλιµατικές παρεµβάσεις Η δηµιουργία συνεχόµενης και προστατευµένης πορείας για τους πεζούς, θα ενοποιεί σηµαίνοντες επιλεγµένους χώρους και δραστηριότητες της πόλης. Το δίκτυο αυτό, θα προσφέρει ικανή προστασία από την ανεπιθύµητη ηλιακή ακτινοβολία µέσω κατάλληλων στοιχείων σκιασµού, θα διαθέτει επίστρωση υλικών µικρής θερµοσυσσώρευσης, µεγάλου δείκτη albeto και, γενικά, υλικά τέτοια που να διατηρούν ήπιες θερµοκρασιακές µεταβολές κατά τη διάρκεια µιας ζεστής ηµέρας. Προτείνεται η ενίσχυση και αντικατάσταση ορισµένων φυτεύσεων όπου κρίνεται απαραίτητο και η ανάδειξη του πολλαπλού βιοκλιµατικού ρόλου του πρασίνου στο δηµόσιο αστικό χώρο, µέσα από τον κατάλληλο σχεδιασµό. Οι φυτεύσεις να λειτουργούν ως στοιχεία : - Φυσικού σκιασµού και ηλιοπροστασίας. - Ενίσχυσης και ανακατεύθυνσης της κίνησης του αέρα. - Θερµικού εξισορροπιστή στη συνήθη υπερβολική αύξηση των θερµοκρασιών κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου. - Ύγρανσης της ατµόσφαιρας και εµπλουτισµού της µε οξυγόνο. Επίσης προτείνεται κατά µήκος των πορειών, η οργανωµένη διάταξη κατάλληλων υγρών στοιχείων, σε συνδυασµό µε φυτεύσεις (δένδρα και αναρριχητικά φυτά) όπου, παράλληλα µε την ευεργετική επίδραση του σκιασµού, θα επιτυγχάνεται και η κατάλληλη ύγρανση και δροσισµός στο άµεσο περιβάλλον των διερχόµενων. Επιθυµητή, σε µια τέτοια προσέγγιση, είναι και η ύπαρξη ικανών τεχνικών στοιχείων ή και πυκνών θαµνωδών συστοιχιών σε χαµηλό ύψος, που να έχουν τη δυνατότητα να εµποδίζουν την άµεση εκτόξευση καυσαερίου και σκόνης από τα οχήµατα στους διερχόµενους, ιδιαίτερα σε σηµεία όπου η κίνηση των πεζών γίνεται παράλληλη µε την κυκλοφορία οχηµάτων. Ο σχεδιασµός ενός τέτοιου δικτύου πορειών δεν ταυτίζεται απαραίτητα µε τη δηµιουργία νέων πεζοδροµήσεων, αλλά εµπεριέχει και την έννοια του κατάλληλου επανασχεδιασµού των προσκείµενων στις οδούς υφιστάµενων πεζοδροµίων, στα οποία επιβάλλεται να δοθεί µέριµνα για την επιτυχή εισαγωγή ορισµένων από τα προαναφερθέντα στοιχεία. Στα πλαίσια του φυσικού-βιοκλιµατικού σχεδιασµού των πορειών, προτείνεται ο ανασχεδιασµός µιας σειράς πολλών µικρών υπαίθριων χώρων και ανοιγµάτων των όµορων ήµων και συνοικιών, που σήµερα χαρακτηρίζονται από έλλειψη «ταυτότητας» και µέτριο σχεδιασµό. Οι χώροι αυτοί, µετά από µια σειρά βιοκλιµατικών παρεµβάσεων, µπορούν να αποτελέσουν στοιχεία ανάσας µέσα στην ένταση των καθηµερινών αστικών δραστηριοτήτων, ενώ ο συσχετισµός τους µε το δίκτυο πεζών θα ενισχύει τη σηµασία τους, ανατρέποντας τη σηµερινή τάση υποβάθµισής τους λόγω της µικρής τους κλίµακας και της αποµόνωσής του ανάµεσα στις πολυώροφες κατασκευές. 27

28 Σύνδεση και ένταξη στο δίκτυο των τοπικών, πολιτιστικών, κοινωνικών και εµπορικών δραστηριοτήτων. Στο σχεδιασµό αυτού του δικτύου λαµβάνονται υπόψη αρκετοί από τους σηµαντικούς χώρους καθηµερινών πολιτιστικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων των όµορων ήµων, αλλά και των τοπικών εµπορικών και διοικητικών κέντρων, ώστε να αποτελεί όχι µόνο στοιχείο ανάδειξης του φυσικού στοιχείου αλλά, παράλληλα, να συνδέεται µε την καθηµερινή ζωή. Οι προτάσεις εξασφαλίζουν την ενισχυµένη χρήση του σε καθηµερινή βάση. Στην ουσία, αναδεικνύονται µια σειρά άτυπων συνδέσεων (πορειών) που προϋπήρχαν ανοργάνωτες στην αστική περίµετρο του Πάρκου και που τώρα χρησιµεύουν για τη φυσική σύνδεσή του µε την καθηµερινότητα της πόλης, ενώ παράλληλα µέσω του ανασχεδιασµού τους αποκτούν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα και ενότητα µορφής. Η ένταξη στο δίκτυο δρόµων, που πάνω τους προϋπήρχαν αναπτυγµένες δραστηριότητες πολιτιστικού, ψυχαγωγικού και εµπορικού χαρακτήρα καθώς και τοπικών διοικητικών κέντρων (π.χ. ηµαρχεία Χολαργού, Παπάγου, Νέου Ψυχικού κλπ.), καθιστούν τις πορείες αυτές ασφαλείς και οικείες. Παράλληλα, τα δίκτυα γίνονται έτσι εύκολα προσιτά και γνωστά στους κατοίκους αποτελώντας πλεονέκτηµα, τόσο για τις προϋπάρχουσες λειτουργίες που βρίσκονται πάνω τους, όσο και για το ίδιο το Πάρκο που συνδέεται έτσι οργανικά µε τα σηµαντικά τοπικά κέντρα της Ευρύτερης Περιοχής Μελέτης. Κυκλοφοριακός σχεδιασµός του δικτύου Η λογική του προτεινόµενου δικτύου είναι να ενισχυθεί, πέραν των άλλων, η κινητικότητα των πεζών στην ευρύτερη αστική περιοχή. Γι αυτό το λόγο, κριτήριο επιλογής των προτεινόµενων τµηµάτων δρόµων του δικτύου αποτέλεσαν : - Η υφιστάµενη ή προβλεπόµενη πεζοδρόµησή τους. - Η µειωµένη κυκλοφορία οχηµάτων πάνω σε αυτούς. - Η δυνατότητα ανασχεδιασµού και σηµαντικής διαπλάτυνσης των πεζοδροµίων τους στην περίπτωση που αυτές αποτελούν τοπικούς κυκλοφοριακούς άξονες των όµορων περιοχών. Επιπλέον των προτάσεων που αναπτύχθηκαν για το φυσικό-βιοκλιµατικό ανασχεδιασµό του δικτύου, προτείνεται για το οδόστρωµα των πορειών, η χρήση κατάλληλων υλικών, σχηµατισµών και χρωµάτων, που επισηµαίνουν εκεί που επιτρέπεται, η παράλληλη κυκλοφορία των οχηµάτων ή εκεί που διασταυρώνονται µε άλλους κυκλοφοριακούς άξονες εκτός του δικτύου, η προτεραιότητα των πεζών και των ποδηλατών. Οι δρόµοι δηλαδή που εντάσσονται στο δίκτυο αυτό προσφέρουν συνθήκες ευνοϊκές για την ανάπτυξη της µετακίνησης µε ποδήλατο στην Ευρύτερη 28

29 Περιοχή Μελέτης και σε σχέση µε το πλεονέκτηµα της ταυτόχρονης ασφαλούς προσέγγισης µε το µέσον αυτό προς το Πάρκο. Στην επιλογή των πορειών που προτάθηκαν, συνυπολογίστηκαν οι κρίσιµες αποστάσεις από το τοπικό και υπερτοπικό δίκτυο µέσων µαζικής µεταφοράς. Επίσης, προτείνεται ο εξοπλισµός των δρόµων µε «ορόσηµα», που θα αποτελούν µια σειρά τοπικών σηµείων πληροφόρησης σχετικά µε τη λειτουργία του δικτύου τις προσφερόµενες υπηρεσίες, τις αποστάσεις από το Πάρκο και τις εναλλακτικές διαδροµές σε σχέση µε τις δραστηριότητες πάνω σ αυτές. Αισθητική και µορφολογική ταυτότητα του δικτύου Σχέσεις µε το Πάρκο Οι προτεινόµενες παρεµβάσεις στο περιµετρικό δίκτυο, θα πρέπει να διακρίνονται από τη µορφολογική λιτότητα και ενοποιητικό χαρακτήρα τους. Στόχος τους είναι να ξεχωρίζουν από το αδιάφορο αστικό περιβάλλον που συνήθως κυριαρχεί και να αναγνωρίζονται ως προποµποί της εσωτερικής ατµόσφαιρας και λειτουργιών που επικρατούν στο Πάρκο. Κάθε επιλεγµένος δρόµος πρέπει να αποτελεί, στο σύνολό του, στοιχείο ενταγµένο στο ιδιαίτερο πλέγµα των προτεινόµενων συνδέσεων. Προτείνεται να αντιµετωπιστεί µε ενιαίο τρόπο ο σχεδιασµός των δενδροστοιχιών, το είδος του φωτισµού καθώς και η ένταξη των υπόλοιπων στοιχείων αστικού εξοπλισµού. Σηµαντικό ενοποιητικό µορφολογικά ρόλο µπορεί να παίξει η επίστρωση όλων των οδών που εντάσσονται στο δίκτυο µε ενιαίο τρόπο, από υλικά και χρωµατισµούς που πέραν των όποιων µορφολογικών επιδιώξεων, θα λαµβάνουν υπόψη τους τις προαναφερόµενες προδιαγραφές για το φυσικό-βιοκλιµατικό σχεδιασµό και τις κυκλοφοριακές απαιτήσεις. Σχεδιασµός και οργάνωση ιεραρχηµένων «εισόδων πλατειών» στο Πάρκο Προτείνεται ο συνδυασµός και η κατάληξη του παραπάνω δικτύου σε µια σειρά οργανωµένων και ιεραρχηµένης σπουδαιότητας εισόδων πλατειών στην περίµετρο του πάρκου, καθώς και η εφαρµογή περιορισµένων και συγκεκριµένων παρεµβάσεων (όπως το υπόγειο πέρασµα από το σταθµό Μετρό Κατεχάκη στο Πάρκο) για την ενίσχυση της λειτουργικότητας και της ασφάλειας των συνδέσεων, ιδιαίτερα εκεί όπου µεγάλοι κυκλοφοριακοί άξονες αποτελούν έντονο φυσικό εµπόδιο. Η σύνδεση και ο συνδυασµός των εισόδων µε το δίκτυο δηµιουργεί, πέραν των άλλων, και την αντίληψη µιας φυσικής συνέχειας στην κίνηση των κατοίκων από το γύρω χώρο προς το Πάρκο. Προτείνεται ιδιαίτερη µελέτη παρεµβάσεων στη ζώνη πρώτης επαφής των επισκεπτών µε το Πάρκο. Όσο πιο έντονη είναι η διαφοροποίησή του από το γύρω δοµηµένο περιβάλλον, τόσο πιο αποτελεσµατικά προαναγγέλλεται 29

30 και αναδεικνύεται η ιδιαίτερη φυσιογνωµία του και σηµασία του για την ευρύτερη αστική περιοχή. Συνεπώς προτείνονται, ως συµπληρωµατικές παρεµβάσεις στο περιµετρικά οργανωµένο δίκτυο εισόδων του Πάρκου, η διαµόρφωση των πεζοδροµίων µε βάσει τις αρχές που αναφέρθηκαν, δηλαδή διαπλάτυνση και ανασχεδιασµός των πεζοδροµίων, ακόµη και µε απόδοση ζωνών από το ίδιο το Πάρκο εκεί που είναι δυνατό (λεωφόρος Μεσογείων) ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΣΥΝ ΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΕΩΝ Τα επόµενα κεφάλαια αποτελούν συνέχεια των αρχικών προτάσεων ( Α Φάση Κεφ ), λαµβάνοντας υπόψη τους µια σειρά νέων στοιχείων, όπως ο ακριβής προσδιορισµός των κύριων και δευτερευουσών εισόδων του Πάρκου, καθώς και επιπλέον στοιχεία από την κυκλοφοριακή και πολεοδοµική οργάνωση και τις δραστηριότητες των περιοχών άµεσης γειτνίασης. Συνεπώς, αποτελούν ένα σύνολο συµπληρωµένων και βελτιωµένων προτάσεων πάνω στην οργάνωση και συγκρότηση του τοπικού δικτύου συνδέσεων προσπελάσεων για πεζούς και ποδηλάτες. Οι προτεινόµενες έξι κύριες πορείες συνδέσεις, έχουν ως εξής : 30

31 ΗΜΟΣ ΧΟΛΑΡΓΟΥ - ΣΥΝ ΕΣΗ ΜΕ ΛΟΦΟ ΤΣΑΚΟΥ (ΣΧΕ ΙΟ Σ1) Για την προσπέλαση περιπατητών και ποδηλατών από το ήµο Χολαργού στον χώρο του Πάρκου προτείνονται αρχικά οι οδοί Ασπασίας, Ευτέρπης και Περικλέους. Οι δυο πρώτοι δρόµοι διαθέτουν τον ήσυχο χαρακτήρα που παρέχει η αµιγής κατοικία σε όλο τους το µήκος και πλούσια φύτευση. Σήµερα, ήδη αποτελούν τµήµατα µιας άτυπης διαδροµής των κατοίκων προς την περιοχή του Πάρκου, που προτείνεται να ενισχυθεί. Οι δρόµοι αυτοί προσεγγίζουν κάθετα και τερµατίζουν πάνω στην οδό Κύπρου, οπότε στα σηµεία διασταύρωσης τους µε την Κύπρου θα ήταν σκόπιµο να υπάρχει σήµανση δαπέδου, ρύθµιση µε φανάρι, κλπ. Τα χαρακτηριστικά των διαδροµών θα πρέπει να συνεχίζονται και επί της οδού Κύπρου, έως το σηµείο της πύλης προς το Πάρκο, στο τέρµα της προέκτασης της οδού Ευτέρπης που είναι η απόληξη της οδού Μεραρχίας. Οι παραπάνω δυο δρόµοι τέµνουν στο άλλο άκρο τους την τρίτη προτεινόµενη οδό, την Περικλέους, η οποία βρίσκεται στο εσωτερικό της περιοχής του Χολαργού. Η οδός αυτή αποτελεί σήµερα ένα δρόµο αναφοράς για την περιοχή του Χολαργού, καθώς έχει σηµαντικό πλάτος και φυτεύσεις στα πεζοδρόµια και σε κεντρική νησίδα. Αποτελεί διαδροµή περιπάτου ήδη, καθώς καταλήγει στο επίσης σηµαντικό για την περιοχή Άλσος Β.Γεωργίου, σηµείο όπου τοποθετείται και το ηµαρχείο Χολαργού. Η Περικλέους συνδυάζει την ήπια λειτουργία διαφορετικών χρήσεων που εξυπηρετούν το ήµο και προσελκύει καθηµερινή κίνηση των κατοίκων. Επίσης, το Άλσος Β. Γεωργίου είναι ένας πολύ ενδιαφέρων υπαίθριος χώρος, όπου καταλήγει η Περικλέους και ξεκινά µια πορεία επί της 25ης Μαρτίου, µιας οδού µεγάλου πλάτους, µε δυνατότητα διαπλάτυνσης και αξιοποίησης των πεζοδροµίων της. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η οδός αυτή καταλήγει περιµετρικά στο Άλσος Παπάγου και το τελικό τµήµα της διασχίζει µέρος του Πάρκου. Η 25ης Μαρτίου προτείνεται για να εξυπηρετεί συνδέσεις του ανατολικού τµήµατος του Χολαργού µε το Πάρκο και, κατ επέκταση, του Λόφου Τσακού, όπως περιγράφονται παρακάτω. Πράγµατι δύο άλλες πολύ ενδιαφέρουσες προτεινόµενες πορείες, σύνδεση του Λόφου Τσακού µε το Πάρκο. αφορούν τη Πρέπει να αναφερθεί ότι ο Λόφος του Τσακού βρίσκεται ακριβώς στα όρια του ήµου Χολαργού και συνήθως αναφέρεται στην οµώνυµη περιοχή Τσακός του ήµου Αγ. Παρασκευής, στην οποία και ανήκει γεωγραφικά το µεγαλύτερο τµήµα του. Ο Λόφος είναι δενδροφυτεµένος και αποτελεί στοιχείο αναφοράς για τους περιπάτους των κατοίκων της περιοχής. Συνδυάζεται µε τη λειτουργία σχολείων και αθλητικών εγκαταστάσεων και υπάρχουν ήδη διαµορφώσεις µε σκαλοπάτια και περιµετρικούς πεζόδροµους για την προσέγγισή του. Ο Λόφος και η περιοχή γύρω από αυτόν, εξυπηρετείται µε δύο πορείες-διαδροµές που ήδη λειτουργούν µερικώς και σήµερα εξυπηρετούν, τόσο τους περιπατητές, όσο και τους ποδηλάτες. Η πρώτη σύνδεση µε το Λόφο Τσακού, γίνεται µέσω της οδού Πάτµου, ενός δηλαδή ήσυχου δροµίσκου, ο οποίος ξεκινά από το Λόφο και καταλήγει στην οδό Ναυαρίνου 31