Νεοελληνική Γλώσσα. Ε Δημοτικού. Τίτλος: «Δημιουργώ τον δικό μου ήρωα»

Transcript

1 Π Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη Νεοελληνική Γλώσσα Ε Δημοτικού Τίτλος: «Δημιουργώ τον δικό μου ήρωα» ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Θεσσαλονίκη 2012

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 25

3 Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Δημιουργώ τον δικό μου ήρωα Δημιουργός σεναρίου Παναγιώτης Μοίρας Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα (Προτεινόμενη) Τάξη Ε Δημοτικού Χρονολογία Νοέμβριος 2012 Διδακτική/θεματική ενότητα «Γλώσσα Ε Δημοτικού», β τεύχος, 9 η ενότητα Βιβλία-Βιβλιοθήκες Διαθεματικό Ναι Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα Φιλολογικής ζώνης Ιστορία Χρονική διάρκεια 8-10 διδακτικές ώρες Χώρος Εντός σχολείου: εργαστήριο πληροφορικής Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Ύπαρξη ικανού αριθμού Η/Υ εφοδιασμένων με τα απαραίτητα λογισμικά και σύνδεση με το διαδίκτυο. Εξοικείωση των μαθητών με την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Σελίδα 3 από 25

4 Εξοικείωση των μαθητών με την πλοήγηση στο διαδίκτυο. Εξοικείωση των μαθητών με βασικές λειτουργίες των Windows (άνοιγμα φακέλου, αρχείου, αποθήκευση, εκτύπωση κ.λπ.) Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρόταση διδασκαλίας. Το σενάριο στηρίζεται --- Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη. Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ / ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το διδακτικό σενάριο με τις δραστηριότητες που περιλαμβάνει στοχεύει, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ΤΠΕ, να δώσει τη δυνατότητα στους μαθητές να δημιουργήσουν έναν φανταστικό χαρακτήρα-ήρωα παρόμοιο με τους λογοτεχνικούς ήρωες, χρησιμοποιώντας ως υλικά τα επιμέρους χαρακτηριστικά που συνθέτουν μια προσωπικότητα. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Οι χαρακτήρες αποτελούν συνήθως καταλυτικούς παράγοντες στην πλοκή μιας ιστορίας. Είναι αυτοί που κατευθύνουν την εξέλιξη της ιστορίας με τις ενέργειές τους και τις αποφάσεις τους. Παρότι είναι αποδεδειγμένο ότι οι μαθητές του Δημοτικού δε στερούνται φαντασίας, εντούτοις δυσκολεύονται στη δημιουργία χαρακτήρων. Οι χαρακτήρες που πλάθουν δεν ξεφεύγουν από το πλαίσιο του εγωκεντρισμού και συνήθως ταυτίζονται με την προσωπικότητα του μικρού τους δημιουργού. Η διδασκαλία της ενότητας «βιβλία-βιβλιοθήκες» από το σχολικό εγχειρίδιο ή η ανάγνωση λογοτεχνικών έργων από τη δανειστική βιβλιοθήκη του σχολείου Σελίδα 4 από 25

5 προσφέρουν σπουδαίες ευκαιρίες για να εμβαθύνουν στην ιστορία οι μαθητές και να αναγνωρίζουν τη συμμετοχή του ήρωα στην πλοκή. Εκείνο που χρειάζεται είναι να χαραχτεί η πορεία που θα ακολουθήσουν βήμα βήμα οι μαθητές, ώστε να ανακαλύψουν όλα τα γνωρίσματα (τόσο τα προφανή εξωτερικά, όσο και τα πιο άδηλα εσωτερικά) που συνθέτουν έναν χαρακτήρα. Εάν καταφέρουν να αναπτύξουν χαρακτήρες μέσα από τη σύνθεση των επιμέρους χαρακτηριστικών τους, τότε είναι βέβαιο ότι αυτοί δε θα είναι επίπεδοι και θα συμβάλουν στη δημιουργία κειμένων απρόβλεπτων, με αναπτυγμένη περιγραφή και λογοτεχνικό ύφος. Οι μαθητές χωρισμένοι σε πέντε ομάδες των 3-4 ατόμων εργάζονται στην αίθουσα των Η/Υ, η οποία είναι διαμορφωμένη έτσι (τραπέζια εργασίας στο κέντρο και πάγκοι με Η/Υ περιμετρικά της αίθουσας), ώστε να εξυπηρετεί τόσο την εργασία στην ολομέλεια (εισηγήσεις, συζητήσεις, προβολές) όσο και την εργασία σε ομάδες (με τη χρήση ή όχι των Η/Υ). Κατά τη διδασκαλία του σεναρίου εφαρμόζεται η καθοδηγούμενη ανακάλυψη. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι υποστηρικτικός και καθοδηγητικός. Ο εκπαιδευτικός χρησιμοποιεί τις ερωτήσεις, τη συζήτηση, προβληματισμούς, Φύλλα Δραστηριοτήτων και δραστηριότητες με τη χρήση των ΤΠΕ προκειμένου να καθοδηγήσει τους μαθητές να ανακαλύψουν τη γνώση. Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές επιδιώκεται: να συνειδητοποιήσουν τη δυναμική του χαρακτήρα στην πλοκή μιας ιστορίας να αντιληφθούν ότι ένας χαρακτήρας αποτελεί σύνθεση πολλών επιμέρους χαρακτηριστικών να αντιληφθούν το πλήθος και τη διαφορετικότητα των χαρακτήρων γύρω μας να κατανοήσουν ότι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μας σχετίζονται με τις πράξεις μας, οι οποίες με τη σειρά τους επιφέρουν τις ανάλογες συνέπειες Σελίδα 5 από 25

6 να συνειδητοποιήσουν ότι η ακριβής περιγραφή ενός προσώπου είναι σε πολλές περιπτώσεις επωφελής για την κοινωνία (ανεύρεση εξαφανισμένου, αναγνώριση κακοποιών) Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές επιδιώκεται: να μάθουν να χρησιμοποιούν επίθετα και μετοχές για να περιγράψουν έναν χαρακτήρα να είναι σε θέση να περιγράφουν με ακρίβεια και σαφήνεια ένα πρόσωπο να μάθουν να μετασχηματίζουν ένα κείμενο από μια μορφή σε άλλη να ασκήσουν τον προφορικό και τον γραπτό τους λόγο να αποκτήσουν νέο λεξιλόγιο να καλλιεργήσουν δεξιότητες ανάγνωσης Γραμματισμοί Οι μαθητές επιδιώκεται: να εξοικειωθούν με λειτουργίες του προγράμματος αναπαραγωγής ψηφιακού βίντεο να αναπτύσσουν δεξιότητες οπτικού γραμματισμού να αναπτύξουν δεξιότητες δημιουργίας πολλαπλών συνδέσεων και δημιουργίας δέντρων να εξοικειωθούν με τη χρήση του επεξεργαστή κειμένου να εξοικειωθούν με τη χρήση του λογισμικού εννοιολογικής χαρτογράφησης να εξοικειωθούν με λειτουργίες του λογισμικού παρουσίασης να εξοικειωθούν με την αναζήτηση σε μηχανή αναζήτησης να εξοικειωθούν με τη χρήση των υπερσυνδέσμων να εξοικειωθούν με τις λειτουργίες του προγράμματος αναπαραγωγής ψηφιακού βίντεο να εξοικειωθούν με τη χρήση Web 2.0 εργαλείων (timeline, blogs) να εξοικειωθούν με αναζητήσεις στο εσωτερικό ενός ιστότοπου Σελίδα 6 από 25

7 να εξοικειωθούν με την αναζήτηση στο εσωτερικό ενός φακέλου να εξοικειωθούν με την αναζήτηση στο εσωτερικό ενός αρχείου να μάθουν να αποθηκεύουν ένα αρχείο Διδακτικές πρακτικές Ορισμένες από τις δραστηριότητες πραγματοποιούνται στην ολομέλεια της τάξης ενώ άλλες δραστηριότητες στις ομάδες. Οι διδακτικές πρακτικές συνοψίζονται στο Ε. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Αφετηρία για τον σχεδιασμό του διδακτικού σεναρίου στάθηκε η ενότητα Βιβλίαβιβλιοθήκες στο σχολικό εγχειρίδιο «Γλώσσα Ε Δημοτικού» και πιο συγκεκριμένα η υποενότητα που αφορά την παρουσίαση ενός βιβλίου που διάβασαν οι μαθητές. Καθώς οι λογοτεχνικοί ήρωες αποτελούν θεμέλιο λίθο της αφήγησης, σημείο αναφοράς, αλλά και ταύτισης πολλές φορές για τους μαθητές, η εμβάθυνση στους τρόπους διαμόρφωσής τους βοηθά τους μαθητές να διαμορφώσουν και οι ίδιοι την ταυτότητά τους και να γίνουν οι χαρακτήρες-πρωταγωνιστές της δικής τους ιστορίας. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το διδακτικό σενάριο βασίζεται σε θέμα που πραγματεύεται το σχολικό εγχειρίδιο στην 9 η ενότητα βιβλία-βιβλιοθήκες. Οι μαθητές μέσα από συνεργατικές, ανακαλυπτικές δραστηριότητες και την υποστήριξη των ΤΠΕ αποκτούν δεξιότητες περιγραφής προσώπων (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2011: 51-69) καλλιεργώντας την κριτική και δημιουργική τους σκέψη. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Το σενάριο περιλαμβάνει παιδαγωγικές δραστηριότητες αξιοποίησης εργαλείων ΤΠΕ μέσα από τις οποίες γίνεται η δόμηση της νέας γνώσης. Οι δραστηριότητες έχουν δημιουργηθεί σε μια σειρά από προγράμματα και λογισμικά και φέρουν μια προστιθέμενη αξία σε ότι αφορά την προσέγγιση της γνώσης με παιδαγωγικό και αποτελεσματικό τρόπο. Πιο συγκεκριμένα στο σενάριο αξιοποιούνται: Σελίδα 7 από 25

8 Το λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης (Inspiration), το οποίο δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να συνεργαστούν, για να αποκωδικοποιήσουν αρχικά τα εξωτερικά γνωρίσματα χαρακτήρων και στη συνέχεια για να «χτίσουν» τις έννοιες και τις νέες πληροφορίες διαμορφώνοντας τελικά την οπτική αναπαράσταση της σύνθεσης όλων των γνωρισμάτων του χαρακτήρα που δημιούργησαν. Το λογισμικό παρουσίασης (PowerPoint), το οποίο δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να παράγουν καθοδηγούμενοι κείμενο με στοιχεία πολυτροπικότητας. Το λογιστικό φύλλο (Excel), το οποίο χρησιμοποιείται για να αποκωδικοποιήσουν οι εκπαιδευόμενοι τα γνωρίσματα ενός χαρακτήρα (προτερήματα, ελαττώματα, συνήθειες) μέσα από τη διαδικασία γραφής σε πίνακα. Το λογισμικό δημιουργίας οικογενειακών δέντρων (MyHeritage Family Tree Builder), το οποίο δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να δώσουν ταυτότητα στον χαρακτήρα τους συνειδητοποιώντας ταυτόχρονα την πολυπλοκότητα των σχέσεων σε ένα δέντρο. Το πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου (Word), το οποίο χρησιμοποιείται για να συγγράψουν οι μαθητές περιγραφικό κείμενο εκμεταλλευόμενοι τα πλεονεκτήματα που τους προσφέρει το ηλεκτρονικό εργαλείο (εύκολη διόρθωση και μορφοποίηση, δυνατότητες διαμοιρασμού, προσθήκης εικόνας). Τη μηχανή αναζήτησης και επιλεγμένες ιστοσελίδες και ιστότοπους στο διαδίκτυο με στόχο την πρόσβαση σε πηγές πληροφοριών και την κριτική ανάγνωση των κειμένων. Εργαλεία Web2.0 (timeline, blogs), τα οποία χρησιμοποιούνται, ώστε οι μαθητές να αποκτήσουν κίνητρα και να αναπτύξουν νέες δεξιότητες που δε θα μπορούσαν στο πλαίσιο της παραδοσιακής τάξης. Την ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια (Wikipedia) που προσφέρει πρόσβαση σε πληροφόρηση. Σελίδα 8 από 25

9 Κείμενα Το συνοδευτικό υλικό του διδακτικού σεναρίου αποτελεί: 1) ο φάκελος με το όνομα της μαθητικής ομάδας, ο οποίος πριν την υλοποίηση του διδακτικού σεναρίου αποθηκεύεται στον υπολογιστή στον οποίο θα εργαστεί η ομάδα και περιλαμβάνει: α) το αρχείο Video με το όνομα «Κορίτσια για φίλημα» (1:16:23 1:19:10) β) το αρχείο PowerPoint με το όνομα «Αναζήτηση προσώπου» γ) το αρχείο Word με το όνομα «Περιγραφή λογοτεχνικών ηρώων» δ) το αρχείο Inspiration με το όνομα «Χάρτης χαρακτήρων_κορίτσια για φίλημα» ε) το αρχείο Inspiration με το όνομα «Ο ήρωάς μου» στ) το αρχείο Excel με το όνομα «Χαρακτηριστικά του ήρωα» 2) Στο διδακτικό σενάριο ενσωματώνονται τα Φύλλα Δραστηριοτήτων Α, Β & Γ μέσα από τα οποία οι μαθητές επισκέπτονται τις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού: Ψηφιακό Σχολείο: LIFO: The Composites: Interactive Timeline: Και διαβάζουν τα παρακάτω κείμενα: Κυριακοπούλου Κ. & Χ. Κανελλοπούλου, «Ο γέρος του Μοριά», 21 από το 21, Eμπειρία Eκδοτική, Aθήνα, 1998 (διασκευή), στο σχολικό βιβλίο Γλώσσα Ε Δημοτικού, σ Κούτσι, Μ Μια γυναίκα στο νησί του Ροβινσώνα. Μεταίχμιο (αποσπάσματα) Σουρής, Γ «Η ζωγραφιά μου», Άπαντα, Α. Βίβλος. Ρούτσος, Ν. Β. «Κολοκοτρώνης», σχολικό βιβλίο Γλώσσα Ε Δημοτικού, σ. 89 Σελίδα 9 από 25

10 Διδακτική πορεία / στάδια / φάσεις 1η-4η Διδακτικές Ώρες (Εξωτερικά γνωρίσματα του ήρωα) Α Φάση-Εργασία σε ομάδες Στην τάξη και με αφορμή το θέμα της βιβλιοθήκης που διδάσκονται οι μαθητές στην 9 η Ενότητα ή με αφορμή κάποιο βιβλίο που διάβασαν από τη δανειστική βιβλιοθήκη του σχολείου έχει γίνει συζήτηση σχετικά με τους ήρωες των βιβλίων. Ο εκπαιδευτικός ανακοινώνει στους μαθητές ότι σκοπός της εργασίας που θα ακολουθήσει είναι να δημιουργήσουν οι μαθητές στις ομάδες τους το δικό τους φανταστικό ήρωα. Η εισαγωγή στο προς διαπραγμάτευση θέμα, η προσέλκυση του ενδιαφέροντος των μαθητών, αλλά και η πρώτη διερεύνηση των εξωτερικών γνωρισμάτων ενός χαρακτήρα γίνεται με διασκεδαστικό τρόπο με το άνοιγμα του αρχείου video «Κορίτσια για φίλημα» (1:16:23 1:19:10) που αποτελεί απόσπασμα της ομώνυμης ελληνικής ταινίας. Μετά την παρακολούθηση του αποσπάσματος και στην 1 η δραστηριότητα του Φύλλου δραστηριοτήτων Α οι μαθητές ανοίγουν το αρχείο «Χάρτης χαρακτήρων_κορίτσια για φίλημα» που βρίσκεται αποθηκευμένο στον φάκελό τους και συμπληρώνουν τα κενά πεδία του ημιδομημένου εννοιολογικού χάρτη δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο μια ολοκληρωμένη εικόνα των χαρακτηριστικών των ηρώων που αναφέρονται στο βίντεο. Εξωτερικά γνωρίσματα Πρόσωπο Β (ο άντρας πρωταγωνιστής του αποσπάσματος Προτερήματα Εικ.1: Χάρτης χαρακτηριστικών γνωρισμάτων προσώπων από την ταινία Εξωτερικά γνωρίσματα Κ, Βουτσάς Πρόσωπο Α (η υποτιθέμενη αδελφή) Περιγραφή προσώπων από την ταινία "Κορίτσια για φίλημα" Πρόσωπο Γ (η γυναίκα πρωταγωνίστρια του αποσπάσματος Χ. Λιάσκου Γράψτε στο παραπάνω πλαίσιο τις λέξεις με τις οποίες θα περιγράφατε εσείς την υποτιθέμενη αδελφή του πρωταγωνιστή του αποσπάσματος Ελαττώματα έτσι όπως την γνωρίσατε στην ταινία. Πρόσωπο Δ (ο δευτερεύοντας χαρακτήρας) Α. Τζανετάκος Εξωτερικά γνωρίσματα επειδή είχε τα παραπάνω ελαττώματα Ελαττώματα Σελίδα 10 από 25

11 Σε αυτό το σημείο δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να ασκηθούν τόσο στα εργαλεία του λογισμικού εννοιολογικής χαρτογράφησης, όσο και στις λειτουργίες του προγράμματος αναπαραγωγής ψηφιακού βίντεο, καθώς θα πρέπει να επαναλάβουν και να σταματήσουν την αναπαραγωγή αρκετές φορές. Αμέσως μετά, οι μαθητές καλούνται να ανακαλέσουν στη μνήμη τους και με τη βοήθεια του σχολικού εγχειριδίου τα μέρη του λόγου που χρησιμοποιούμε για την περιγραφή των χαρακτηριστικών και να τα καταγράψουν. Στη 2 η δραστηριότητα του Φύλλου δραστηριοτήτων Α οι μαθητές με βάση την εμπειρία όσων παρακολούθησαν θα πρέπει να εστιάσουν την προσοχή τους σε περιπτώσεις που απαιτούν λεπτομερή και ακριβή αποτύπωση χαρακτηριστικών και να προβληματιστούν σχετικά με τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα που μπορεί να προκύψουν από τις αντιφάσεις, τις ασάφειες και την ελλιπή παρατήρηση. Οι μαθητές ανοίγουν από τον φάκελό τους το κατάλληλα διαμορφωμένο αρχείο στο λογισμικό παρουσίασης «Αναζήτηση προσώπου». Στους μαθητές είναι οικεία από την τηλεόραση η δυσάρεστη εικόνα της αναζήτησης ενός προσώπου. Η συγκεκριμένη περίσταση οδηγεί τους μαθητές στην ανάγκη να αντιστοιχίσουν με ακρίβεια πρόσωπα και χαρακτηριστικά, αλλά και να περιγράψουν με τη μορφή αγγελίας με σαφήνεια το πρόσωπο που αναζητείται. Παράλληλα οι μαθητές ασκούνται στις λειτουργίες του λογισμικού παρουσίασης (αντιγραφή, επικόλληση, γραφή σε πλαίσιο κειμένου, διαμόρφωση κειμένου). Β Φάση-Εργασία σε ομάδες & Ολομέλεια Οι μαθητές χρησιμοποιούν τις υπερσυνδέσεις του ηλεκτρονικού Φύλλου Δραστηριοτήτων, το πεδίο αναζήτησης ενός φυλλομετρητή ή το πεδίο διευθύνσεων για να εισαχθούν στους ιστότοπους του Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού και του Ψηφιακού Σχολείου. Η περιήγηση στους συγκεκριμένους ιστότοπους είναι απαραίτητη γιατί θα βοηθήσει τους μαθητές να γνωρίσουν ιστότοπους των οποίων οι Σελίδα 11 από 25

12 ιστοσελίδες μπορούν να αποτελέσουν ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο στις εργασίες και αναζητήσεις τους. Οι μαθητές κατευθύνονται από το Φύλλο Δραστηριοτήτων σε συγκεκριμένα ποιήματα μέσα στους ιστότοπους, τα διαβάζουν και συζητούν στην ολομέλεια της τάξης για τα χαρακτηριστικά των προσώπων που περιγράφονται, για το είδος του λόγου (ποίημα) που γίνεται αυτή τη φορά η περιγραφή και για τον διαφορετικό τρόπο που περιγράφεται σε κάθε ποίημα το πρόσωπο. Γ Φάση-Εργασία σε ομάδες Η 2 η δραστηριότητα του Φύλλου δραστηριοτήτων Α συνεχίζεται με τη μελέτη από την πλευρά των μαθητών των κατάλληλα διαμορφωμένων από τον εκπαιδευτικό αποσπασμάτων λογοτεχνικού έργου με έμφαση στη λογοτεχνική περιγραφή φανταστικών ηρώων. Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές ανοίγουν από τον φάκελό τους το αρχείο «Περιγραφή λογοτεχνικών ηρώων», το οποίο έχει δημιουργηθεί στον επεξεργαστή κειμένου. Τα αποσπάσματα αποτελούν λεπτομερείς περιγραφές της συγγραφέως Τζ. Μ. Κουτσί από το βιβλίο της «Μια γυναίκα στο νησί του Ροβινσώνα» των λογοτεχνικών ηρώων Ροβινσώνα Κρούσου και του υπηρέτη του Παρασκευά. Οι μαθητές διαβάζουν τις περιγραφές, εστιάζουν την προσοχή τους στο λογοτεχνικό ύφος, στην ακρίβεια και την αντιστοιχία των περιγραφόμενων με την εικόνα και συνειδητοποιούν το πώς μπορεί να χτιστεί ένας φανταστικός χαρακτήρας μέσα από τη λεπτομέρεια της περιγραφής του. Η ιστοσελίδα δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να διαβάσουν τις περιγραφές χαρακτηριστικών λογοτεχνικών ηρώων και ταυτόχρονα να δουν πώς αυτοί οι ήρωες ζωντάνεψαν με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας. Η συνεργασία της πένας του δημιουργού ενός ήρωα με τα εργαλεία της σύγχρονης τεχνολογίας επιφέρουν καταπληκτικά αποτελέσματα και η συνειδητοποίηση από την πλευρά των μαθητών της δύναμης που μπορεί να έχει η περιγραφή τους, αποτελεί τεράστιο κίνητρο, για να προσπαθήσουν να χτίσουν τον Σελίδα 12 από 25

13 δικό τους φανταστικό ήρωα περιγράφοντάς τον στον επεξεργαστή κειμένου και βλέποντάς τον να ζωντανεύει αρχικά στη φαντασία τους, αλλά και στην ιστοσελίδα κατόπιν αιτήματός τους. Στην 3 η δραστηριότητα του Φύλλου δραστηριοτήτων Α οι μαθητές ανοίγουν από τον φάκελό τους το αρχείο «Ο ήρωάς μου». Πρόκειται για ημιδομημένο εννοιολογικό χάρτη δημιουργημένο από τον εκπαιδευτικό σε πρόγραμμα εννοιολογικής χαρτογράφησης. Ο χάρτης θα συμπληρώνεται σταδιακά και θα αποθηκεύεται εκ νέου καθώς οι μαθητές θα χτίζουν βήμα βήμα τον ήρωά τους προσθέτοντας σημαντικά χαρακτηριστικά του. Στην παρούσα δραστηριότητα οι μαθητές έχουν δουλέψει αρκετά και είναι έτοιμοι να προσδιορίσουν τα εξωτερικά γνωρίσματα του φανταστικού χαρακτήρα τους. Πρόσωπα Σχέσεις- Συσχετίσεις Γεγονότα Προτερήματα Εξωτερική περιγραφή Ο ήρωάς μου Εσωτερική περιγραφή Ελαττώματα Συνήθειες Εικ.2: Οι μαθητές σταδιακά χτίζουν το προφίλ του ήρωά τους 5η & 6η Διδακτικές Ώρες (Σχέσεις-συσχετίσεις του ήρωα) Το Φύλλο Δραστηριοτήτων Β εισάγει τους μαθητές σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την ταυτότητα του χαρακτήρα που δημιουργούν. Το κείμενο «Ο γέρος του Μοριά» που βρίσκεται στο σχολικό εγχειρίδιο, αλλά και στην ηλεκτρονική διεύθυνση περιλαμβάνει Σελίδα 13 από 25

14 πολλά στοιχεία της ταυτότητας του αρχιστράτηγου της Επανάστασης, τα οποία μπορούν να απομονώσουν οι μαθητές στο λογισμικό δημιουργίας οικογενειακών δέντρων. Οι μαθητές ασκούνται στη χρήση του λογισμικού συμπληρώνοντας στοιχεία της ταυτότητας του μεγάλου οπλαρχηγού και συνειδητοποιούν ότι ένας χαρακτήρας έχει μια ταυτότητα και σχέσεις με άλλους χαρακτήρες. Εικ.3: Οι μαθητές δημιουργούν αρχικά το γενεαλογικό δέντρο του Θ. Κολοκοτρώνη και κατόπιν του δικού τους ήρωα Σε ότι αφορά το βάθος του γενεαλογικού δέντρου του Κολοκοτρώνη αυτό είναι μεγάλο και επεκτείνεται πέρα από τα δεδομένα που προσφέρει το κείμενο «Ο γέρος του Μοριά». Ο εκπαιδευτικός θα κρίνει ανάλογα με τους στόχους που έχει θέσει αν είναι απαραίτητο να επεκταθεί η έρευνα των μαθητών στο γενεαλογικό δέντρο του ήρωα μέσα από την ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia ή όχι. Η εξοικείωση με το λογισμικό δημιουργίας οικογενειακών δέντρων που αποκτούν οι μαθητές με τις παραπάνω δραστηριότητες τους δίνει τη δυνατότητα να δημιουργήσουν την ταυτότητα του δικού τους φανταστικού ήρωα. Ακολουθώντας τις συνδέσεις που προσφέρει το λογισμικό, το δημιούργημά τους μπορεί πλέον να αποκτήσει εκτός από μορφή και όνομα, καταγωγή, συγγενικές σχέσεις, σχέσεις με χαρακτήρες που ενδεχομένως επηρεάζουν τον ψυχισμό και τη συμπεριφορά του. Στη δεύτερη δραστηριότητα του Φύλλου Δραστηριοτήτων Β οι μαθητές χρησιμοποιούν ένα λογισμικό δημιουργίας ιστορικών γραμμών. Η εξοικείωσή τους με το λογισμικό γίνεται τοποθετώντας σημαντικά γεγονότα της ζωής του Σελίδα 14 από 25

15 Κολοκοτρώνη που αναφέρονται στο κείμενο «Ο γέρος του Μοριά» πάνω στη γραμμή του χρόνου. Κατόπιν οι μαθητές καλούνται να κάνουν το ίδιο με γεγονότα που αφορούν τον δικό τους ήρωα. Με αυτόν τον τρόπο μπαίνουν στη διαδικασία οι μαθητές να σκεφτούν γεγονότα, καταστάσεις, περιστατικά που έχουν σημαδέψει τη ζωή του ήρωα που διαμορφώνουν, ενός ήρωα που αποκτά σταδιακά ζωή, αφού πλέον εκτός από μορφή έχει ταυτότητα, σχέσεις και παρελθόν. Τα νέα στοιχεία που προστέθηκαν από τις προηγούμενες δράσεις στην οικοδόμηση του χαρακτήρα προστίθενται στο αναμορφωμένο αρχείο «Ο ήρωάς μου» που ανακαλούν οι μαθητές από τον ηλεκτρονικό φάκελό τους. 7η & 8η Διδακτικές Ώρες (Εσωτερικά γνωρίσματα του ήρωα, περιγραφή και παρουσίαση του ήρωα) Οι δραστηριότητες του Φύλλου Δραστηριοτήτων Γ έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τους μαθητές να ολοκληρώσουν τον χαρακτήρα που χτίζουν προσθέτοντας σε αυτόν εσωτερικά γνωρίσματα, όπως προτερήματα, ελαττώματα και συνήθειες. Το αρχείο «Χαρακτηριστικά του ήρωα», το οποίο έχει δημιουργηθεί από τον εκπαιδευτικό στο λογιστικό φύλλο και βρίσκεται στον φάκελο των μαθητών, περιλαμβάνει επίθετα και ρήματα που μπορούν να περιγράψουν εσωτερικά χαρακτηριστικά και συνήθειες. Οι μαθητές θα πρέπει να επιλέξουν τις κατάλληλες λέξεις, για να διαμορφώσουν την προσωπικότητα που επιθυμούν. Αυτό όμως δε θα πρέπει να το κάνουν άκριτα, αλλά να συνδέσουν τις επιλογές τους με συγκεκριμένες καταστάσεις και πρόσωπα που είχαν συνδέσει τον ήρωά τους σε προηγούμενες δραστηριότητες. Επιπλέον, θα πρέπει να σκεφτούν και αντίστροφα και να στοχαστούν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και συνήθειες που προσδίδουν στον ήρωά τους σε τι καταστάσεις μπορούν να τον οδηγήσουν στο μέλλον και τι συνέπειες μπορεί να έχουν για αυτόν. Θα συνειδητοποιήσουν ότι ο χαρακτήρας μιας ιστορίας μπορεί να «ζωντανέψει» όχι μόνο μέσα από την εμφάνιση του, αλλά και από τις ενέργειές του, τις συνήθειές του, τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Η δεύτερη δραστηριότητα του Φύλλου Δραστηριοτήτων Γ καθοδηγεί τους μαθητές να ολοκληρώσουν την εικόνα του ήρωά τους με τη συμπλήρωση και των Σελίδα 15 από 25

16 υπόλοιπων πεδίων στο αρχείο «Ο ήρωάς μου» που ανακαλούν οι μαθητές και πάλι από τον ηλεκτρονικό φάκελό τους. Η πλήρης χαρτογράφηση του χαρακτήρα που έπλασαν από το μηδέν θα είναι ο οδηγός των μαθητών στην τελευταία δραστηριότητα στην οποία οι μαθητές καλούνται να κάνουν με τη μορφή κειμένου την παρουσίαση του δημιουργήματος τους στην τάξη. Σελίδα 16 από 25

17 Στ. Φύλλα εργασίας ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Α (Εξωτερικά γνωρίσματα του ήρωα) 1η Δραστηριότητα Παρακολουθήστε προσεκτικά το απόσπασμα της ταινίας «Κορίτσια για φίλημα» που βρίσκεται αποθηκευμένη στον φάκελό σας. Ανοίξτε το αρχείο «Χάρτης χαρακτήρων_κορίτσια για φίλημα» που βρίσκεται αποθηκευμένο στον φάκελό σας και συμπληρώστε τα πεδία που είναι κενά. Παίξτε και παγώστε με τα κατάλληλα κουμπιά το απόσπασμα της ταινίας όσες φορές χρειαστείτε. Τι είδους λέξεις χρησιμοποιούν οι χαρακτήρες της ταινίας για να περιγράψουν τα πρόσωπα; ( ) Τι άλλες λέξεις χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε χαρακτηριστικά; ( ) Μπορείτε να θυμηθείτε τις λέξεις που χρησιμοποιούμε για την περιγραφή των χαρακτηριστικών διαβάζοντας τους πίνακες στις σελίδες της 4 ης Ενότητας του α τεύχους της Γλώσσας της Ε Δημοτικού. 2η Δραστηριότητα Ο ήρωας της ταινίας σκιαγραφεί τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου που δε γνωρίζει χρησιμοποιώντας λέξεις όπως: «ξανθιά προς το μελαχρινό», «έτσι κι έτσι». Κάποιες φορές όμως είμαστε υποχρεωμένοι να περιγράψουμε με ακρίβεια κάποιο πρόσωπο. Σκεφτείτε και γράψτε περιπτώσεις που πρέπει να γίνει κάτι τέτοιο: Ανοίξτε από τον φάκελό σας το αρχείο «Αναζήτηση προσώπου». Επιλέξτε μια από τις φωτογραφίες της δεύτερης διαφάνειας και τοποθετήστε την με την μέθοδο της Σελίδα 17 από 25

18 «αντιγραφής» και «επικόλλησης» μέσα στο πλαίσιο της φωτογραφίας στην πρώτη διαφάνεια. Κατόπιν προσπαθήστε να περιγράψετε με ακρίβεια το πρόσωπο της φωτογραφίας. Ανοίξτε την ιστοσελίδα του Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού και στο πλαίσιο αναζήτησης πληκτρολογήστε τον τίτλο του ποιήματος του Γ. Σουρή «Η ζωγραφιά μου» και διαβάστε το. Ανοίξτε την ιστοσελίδα Αναζητήστε στα Ψηφιακά Μαθήματα την Ε Δημοτικού και την Ενότητα 12 του μαθήματος της Γλώσσας. Από το βιβλίο του μαθητή διαβάστε το ποίημα «Κολοκοτρώνης». Συζητήστε στην τάξη ποια χαρακτηριστικά του εαυτού του σατιρίζει ο ποιητής στο πρώτο ποίημα και ποια χαρακτηριστικά του ήρωα της Επανάστασης προβάλλονται στο δεύτερο ποίημα. Ανοίξτε από τον φάκελό σας το αρχείο «Περιγραφή λογοτεχνικών ηρώων» και διαβάστε τις περιγραφές των χαρακτήρων. Κατόπιν ανοίξτε την ιστοσελίδα διαβάστε τις περιγραφές των λογοτεχνικών ηρώων και δείτε πώς οι ήρωες αυτοί αναδημιουργούνται με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Φανταστείτε ότι είστε συγγραφείς και θέλετε να δημιουργήσετε έναν ήρωα για το επόμενο βιβλίο σας. Ποια εξωτερικά χαρακτηριστικά θα επιλέγατε να έχει; Γράψτε σε μια παράγραφο τη λεπτομερή περιγραφή του. Μπορείτε να συνεργαστείτε με τον/την εκπαιδευτικό της Αγγλικής γλώσσας για να μεταφράσετε το κείμενό σας. Κατόπιν να συνδεθείτε με την ιστοσελίδα να εγγραφείτε και να ζητήσετε τη σύνθεση του προσώπου του φανταστικού σας ήρωα. 3η Δραστηριότητα Σελίδα 18 από 25

19 Ανοίξτε το αρχείο «Ο ήρωάς μου» από τον φάκελό σας. Γράψτε στο πλαίσιο της κεντρικής ιδέας «Ο/Η ήρωας/ηρωίδα του βιβλίου μου», εισάγετε τα απαραίτητα πλαίσια και συνδέστε τα με το πλαίσιο «Εξωτερική Περιγραφή» για να αποτυπώσετε τα εξωτερικά χαρακτηριστικά που έχετε δώσει στον ήρωά σας. Αποθηκεύστε τις αλλαγές ονομάζοντας το αρχείο με το όνομα του ήρωά σας. Σελίδα 19 από 25

20 ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Β (Σχέσεις-συσχετίσεις του ήρωα) 1η Δραστηριότητα Ανοίξτε την ιστοσελίδα Αναζητήστε στα Ψηφιακά Μαθήματα την Ε Δημοτικού και την Ενότητα 12 του μαθήματος της Γλώσσας. Από το βιβλίο του μαθητή διαβάστε το κείμενο «Ο γέρος του Μοριά». Ανοίξτε το λογισμικό για τη δημιουργία γενεαλογικών δέντρων My Heritage Family Tree Builder. Με βάση τα στοιχεία του κειμένου που διαβάσατε δημιουργήστε το γενεαλογικό δέντρο του Θ. Κολοκοτρώνη. Μπορείτε να επεκτείνετε το γενεαλογικό δέντρο με στοιχεία που θα αντλήσετε για την οικογένεια του αγωνιστή της Επανάστασης από το διαδίκτυο. Αναζητήστε το λήμμα «Θ. Κολοκοτρώνης» στην ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia και δείτε «Οικογένεια Κολοκοτρώνη». Δημιουργήστε στο ίδιο λογισμικό το γενεαλογικό δέντρο του φανταστικού σας ήρωα. 2η Δραστηριότητα Στην ηλεκτρονική διεύθυνση: τοποθετήστε τις χρονολογίες που σηματοδότησαν σημαντικά γεγονότα στη ζωή του Θ. Κολοκοτρώνη. Τοποθετήστε πάνω στη γραμμή του χρόνου ημερομηνίες σταθμούς για τη ζωή του δικού σας ήρωα και περιγράψτε τα γεγονότα που τις καθόρισαν. Σελίδα 20 από 25

21 3η Δραστηριότητα Ανοίξτε από τον φάκελό σας το αρχείο που έχει το όνομα του φανταστικού σας ήρωα. Εισάγετε τα απαραίτητα πλαίσια και συνδέστε τα με τα πλαίσια «Πρόσωπα» ή «Γεγονότα» για να αποτυπώσετε τις σχέσεις του ήρωά σας με άλλους ανθρώπους ή με καταστάσεις που επηρέασαν τη ζωή του. Αποθηκεύστε τις αλλαγές στο αρχείο με το όνομα του ήρωά σας. Σελίδα 21 από 25

22 ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Γ (Εσωτερικά γνωρίσματα του ήρωα) 1η Δραστηριότητα Ανοίξτε από τον φάκελό σας το αρχείο «Χαρακτηριστικά του ήρωα». Ποια προτερήματα, ποια ελαττώματα και ποιες συνήθειες έχει ο ήρωάς σας; Προσθέστε στον ήρωα που δημιουργείτε τα εσωτερικά του χαρακτηριστικά και περιγράψτε ποια γεγονότα και καταστάσεις της ζωής του δικαιολογούν τους χαρακτηρισμούς που δώσατε και σε ποιες συνέπειες οδηγούν οι συνήθειές του. 2η Δραστηριότητα Ανοίξτε από τον φάκελό σας το αρχείο που έχει το όνομα του φανταστικού σας ήρωα. Εισάγετε τα απαραίτητα πλαίσια και συνδέστε τα πλαίσια «Προτερήματα», «Ελαττώματα» ή «Συνήθειες» για να αποτυπώσετε τα εσωτερικά χαρακτηριστικά του ήρωά σας. Αποθηκεύστε τις αλλαγές στο αρχείο με το όνομα του ήρωά σας. 3η Δραστηριότητα Ανοίξτε το αρχείο με το όνομα του ήρωά σας και τον Επεξεργαστή Κειμένου. Με τη βοήθεια του ολοκληρωμένου χάρτη των χαρακτηριστικών του ήρωα που δημιουργήσατε γράψτε ένα κείμενο για να κάνετε μια συνολική παρουσίαση του χαρακτήρα στην τάξη. Σελίδα 22 από 25

23 Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Το διδακτικό σενάριο είναι δυνατόν να εφαρμοστεί με αφορμή τη διδασκαλία της 12 ης Ενότητας του σχολικού εγχειριδίου της Γλώσσας της Ε Δημοτικού με θέμα την 25 η Μαρτίου. Στη συγκεκριμένη ενότητα υπάρχουν κείμενα και ποιήματα που είναι κατάλληλα για να μελετήσουν οι μαθητές τα χαρακτηριστικά των ηρώων που περιγράφουν. Το ποίημα «Κολοκοτρώνης» και το κείμενο «Ο γέρος του Μοριά» χρησιμοποιήθηκαν άλλωστε στο παρόν διδακτικό σενάριο. Η μελέτη των παραπάνω αναγνωσμάτων μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει την αφετηρία για τη δημιουργία φανταστικών χαρακτήρων, αλλά και την αφετηρία για μεγαλύτερες διαθεματικές προεκτάσεις στο μάθημα της Ιστορίας, όπου το ενδιαφέρον θα στραφεί σε μελέτη των χαρακτηριστικών συγκεκριμένων ιστορικών προσώπων. Καλό είναι οι δραστηριότητες του σεναρίου που υποστηρίζονται με τη χρήση των ΤΠΕ να συνοδεύονται και από άλλου είδους δραστηριότητες. Πολλές φορές ο Η/Υ αποτελεί την αφορμή για να συμβεί αυτό. Όταν οι μαθητές ολοκληρώσουν τη χαρτογράφηση του χαρακτήρα που έπλασαν είναι δυνατόν σε ένα παιχνίδι ρόλων να αναλάβουν τον ρόλο του δημιουργήματός τους με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και να προσπαθήσουν να απαντήσουν σε ερωτήσεις του εκπαιδευτικού και των συμμαθητών τους για τον τρόπο που θα αντιδρούσαν σε διάφορες προβληματικές καταστάσεις. Η δημιουργία ενός χαρακτήρα μπορεί να συντελέσει σημαντικά και στη δημιουργία ενός λογοτεχνικού κειμένου. Αν ο εκπαιδευτικός παρουσιάσει ορισμένα από τα εσωτερικά χαρακτηριστικά ή τις συνήθειες των ηρώων να έχουν μεταβληθεί, μπορεί να θέσει στους μαθητές το ερώτημα «ποιο ήταν το γεγονός που συνετέλεσε σε αυτήν τη μεταβολή;». Χρησιμοποιώντας αυτήν τη στρατηγική οι μαθητές μπαίνουν στη διαδικασία να συλλογιστούν την προβληματική κατάσταση και να δημιουργηθεί η απαραίτητη πλοκή για ένα ενδιαφέρον κείμενο. Χρήσιμη επίσης μπορεί να αποδειχθεί η συντροφιά του φανταστικού χαρακτήρα που διαμόρφωσαν οι μαθητές και σε επόμενες δράσεις τους κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. Για παράδειγμα, μπορούν να αλλάζουν την ημερομηνία Σελίδα 23 από 25

24 γέννησης του, τον τόπο διαμονής του, συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του και να τον τοποθετούν σε νέες περιπέτειες ανάλογα με την ενότητα που διδάσκονται. Τέλος, η παρουσίαση του ήρωα μπορεί να μην έχει μόνο τη μορφή ενός κειμένου, αλλά να είναι πολυμεσική και να συνοδεύεται από εικόνες και ήχο. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Το θέμα που πραγματεύεται το διδακτικό σενάριο είναι αρκετά ενδιαφέρον για τους μαθητές, αφού στην πλειοψηφία τους έχουν ταυτιστεί με κάποιον χαρακτήρα ή έχουν αναγνωρίσει ως δικά τους χαρακτηριστικά τα χαρακτηριστικά κάποιου ήρωα βιβλίου που διάβασαν. Οι δραστηριότητες δεν αναμένεται να δυσκολέψουν τους μαθητές, καθώς η διαμόρφωση και η σύνθεση των γνωρισμάτων του χαρακτήρα γίνεται σταδιακά. Τα λογισμικά που χρησιμοποιούνται είναι στην πλειοψηφία τους γενικής χρήσης και υπάρχουν συνήθως εγκατεστημένα σε κάθε υπολογιστή. Εξαίρεση αποτελεί το λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης που, αν δεν υπάρχει, μπορεί να αντικατασταθεί από το ελεύθερο bubbl.us. Τέλος, ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να φροντίσει, ώστε να κάνει εγγραφή και να εγκαταστήσει στους Η/Υ που θα εργαστούν οι μαθητές τη δωρεάν έκδοση του λογισμικού δημιουργίας γενεαλογικών δέντρων MyHeritage Family Tree Builder. Θ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αποστολίδου, Β Η λογοτεχνία στα νέα περιβάλλοντα των ΤΠΕ: Κυβερνολογοτεχνία και e-books, ψηφιακές κοινότητες αναγνωστών, δημιουργική γραφή και αφήγηση στον ψηφιακό κόσμο. Στην ηλεκτρονική διεύθυνση: Κόμης, Β Εισαγωγή στις εκπαιδευτικές χρήσεις των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών. Αθήνα: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών. Κόμης, Β Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, Τεύχος 2α: Κλάδος ΠΕ70, Β έκδοση, Αναθεωρημένη & Εμπλουτισμένη. Πάτρα: ΙΤΥ Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης. Σελίδα 24 από 25

25 Κουτσογιάννης, Δ Εφηβικές πρακτικές ψηφιακού γραμματισμού και ταυτότητες. Θεσσαλονίκη. Ματσαγγούρας, Η Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση: θεωρία και πράξη στη διδασκαλία κατά ομάδες. Αθήνα: Γρηγόρης. Μικρόπουλος, Τ Ο υπολογιστής ως γνωστικό εργαλείο, Ελληνικά Γράμματα. Παπαντωνάκης Γ. & Τ. Κωτόπουλος Σκηνικό Χαρακτήρες Πλοκή, Διαβάζοντας ένα Λογοτεχνικό Κείμενο, Για παιδιά και νέους. Αθήνα: Ίων. Ράπτης Α. & Α. Ράπτη Μάθηση και διδασκαλία στην εποχή της πληροφορίας, ολική προσέγγιση. Αθήνα. Σελίδα 25 από 25