ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΠΡΩΗΝ ΧΡΗΣΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΙΟΓΟΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΧΡΗΣΗΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΤΟΠΙΝΓΚ: ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΕ ΠΡΩΗΝ ΑΘΛΗΤΕΣ ΧΡΗΣΤΕΣ Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία της Όλγας Παπαϊωάννου που υποβάλλεται στο καθηγητικό σώμα του ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ για τη μερική εκπλήρωση των υποχρεώσεων απόκτησης του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης με τίτλο «Ανθρώπινη Απόδοση και Υγεία» στην κατεύθυνση: Άσκηση και Υγεία Θεσσαλονίκη, Ιούνιος

2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΠΡΩΗΝ ΧΡΗΣΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΙΟΓΟΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΧΡΗΣΗΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΤΟΠΙΝΓΚ: ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΕ ΠΡΩΗΝ ΑΘΛΗΤΕΣ ΧΡΗΣΤΕΣ Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία της Όλγας Παπαϊωάννου Εγκεκριμένο Καθηγητικό Σώμα: Επιβλέπων: Τσορμπατζούδης Χαράλαμπος, Καθηγητής ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ Υπογραφή... Μέλος: Μπαρκούκης Βασίλειος, Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ Υπογραφή... Μέλος: Τέγος Θωμάς, Επίκουρος Καθηγητής ΙΑΤΡΙΚΗ/ΑΠΘ Υπογραφή... Θεσσαλονίκη, Ιούνιος

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Παπαϊωάννου Όλγα: Ποιοτική μελέτη των αντιλήψεων πρώην χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών για τη σχέση μεταξύ χρήσης ναρκωτικών ουσιών και ντόπινγκ: Εμπειρική μελέτη σε πρώην αθλητές (Με την επίβλεψη του καθηγητή Τσορμπατζούδη Χαράλαμπου) Η χρήση παράνομων ουσιών στον αθλητισμό, με έμφαση στις ναρκωτικές ουσίες και τα αναβολικά, είναι παρούσα σε σημαντικό αριθμό αθλημάτων και σε διάφορα επίπεδα ανταγωνισμού. Τα κίνητρα, οι λόγοι και οι συνέπειες της χρήσης τέτοιων ουσιών δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς. Στην παρούσα εργασία μελετήθηκαν οι αντιλήψεις πρώην αθλητών, χρηστών ντόπινγκ και εξαρτησιογόνων ουσιών, προκειμένου να αποκαλυφθεί η σχέση μεταξύ χρήσης ναρκωτικών ουσιών και ντόπινγκ. Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 15 άτομα, τα οποία αποδέχθηκαν να συμμετάσχουν σε ημιδομημένες συνεντεύξεις, τα ερωτήματα των οποίων προέκυψαν από την ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι η χρήση ΑΑΣ (Ανδρογόνων Αναβολικών Στεροειδών) αποτελεί μια πιθανή πύλη για τη μετάβαση στη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Παράλληλα, η εξέταση του κοινωνικοοικονομικού υποβάθρου των πρώην αθλητών ανέδειξε τις παραμέτρους του οικογενειακού περιβάλλοντος και τις διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις. Η αποτίμηση των ευρημάτων επιτρέπει τη διατύπωση προτάσεων σχετικά με τα δομικά και επιστημονικά τεκμηριωμένα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, ενώ αναδεικνύουν το ρόλο της εκπαίδευσης και των ενδεικνυόμενων φαρμακολογικών παρεμβάσεων. Λέξεις Κλειδιά: αναβολικά στεροειδή, ντόπινγκ, τοξικοεξάρτηση, αναβολικά στεροειδή και κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών, παρενέργειες 3

4 ABSTRACT Papaioannou Olga: A qualitative study of the perceptions of ex-users of addictive substances on the relationship between drug use and doping: empirical study of former athletes (Under the supervision of Professor Tsorbatzoudis Haralambos) Abuse of dangerous substances in sport, with emphasis on drugs and anabolics, in modern times is present in all sports and at most levels of competition. Athletic life can lead to drug abuse for a variety of reasons and motives. Former athletes opinions, users of doping and addictive drugs, were studied in order to investigate in depth the relationship between drug use and doping. The sample of the study consisted of 15 people who accepted to participate in semistructured interviews, whose questions were raised after the review of the international literature on doping in sport. Findings suggest that AAS use is a potential gateway to drug use, while the study of the socio-economic background of former athletes has demonstrated problematic family environments and troubled family relationships. The abuse of drugs and anabolics in athletes should be addressed through preventive measures, education and, where appropriate, pharmacological interventions. Keywords: anabolic steroids, doping, toxic addiction, anabolic steroids and drug abuse, side effects 4

5 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Στην ολοκλήρωση της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας συνέβαλαν πολλοί άνθρωποι και με πολλούς τρόπους. Αρχικά θα ήθελα να εκφράσω την αμέριστη ευγνωμοσύνη στη μητέρα μου, για την χωρίς περιορισμούς ηθική και ψυχική συμπαράσταση και την οικονομική της υποστήριξη, καθ όλη την διάρκεια των σπουδών μου. Επίσης ένα θερμό ευχαριστώ οφείλω σε όλους τους καθηγητές του μεταπτυχιακού προγράμματος Ανθρώπινη απόδοση και Υγεία του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για τις πολύτιμες γνώσεις που μου προσέφεραν, αλλά κυρίως για την προσπάθεια τους να μου μεταδώσουν την αγάπη τους για την Άσκηση και την Υγεία, ως παραμέτρους της κοινωνικής αλλά και της ατομικής ευημερίας. Ιδιαίτερα όμως θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στους επιβλέποντες καθηγητές της μεταπτυχιακής μου εργασίας, κ. Χαράλαμπο Τσορμπατζούδη, Βασίλειο Μπαρκούκη και Θωμά Τέγο, τόσο για τις εποικοδομητικές τους υποδείξεις, τις συμβουλές και τις χρήσιμες παρατηρήσεις τους, όσο και για την ενθάρρυνση και την στήριξη τους στην προσπάθεια αυτή. Θερμές ευχαριστίες θα ήθελα να εκφράσω, τέλος, σε όλα εκείνα τα άτομα που μου παραχώρησαν τις συνεντεύξεις, θα τολμούσα να πω τις καταθέσεις ψυχής και ζωής, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό στήριξαν την εκπόνηση της παρούσας εργασίας και συνέβαλλαν με τις μαρτυρικές εμπειρίες τους στο διδακτικό μάθημα προς την αθλητική κοινότητα αλλά και ευρύτερα την κοινωνία. Όλγα Παπαϊωάννου 5

6 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ...2 ABSTRACT...4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ...5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ...9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ...11 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...11 ΙΙ. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ ΚΑΙ ΝΑΡΚΩΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ & ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΑΥΞΗΤΙΚH ΟΡΜΟΝH -ΑΥΞΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΝΩΤΙΚΑ - ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΟΥΣΙΕΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ΑΛΚΟΟΛ ΝΑΡΚΩΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΚΑΝΝΑΒΙΝΟΕΙΔΗ ΒΗΤΑ-2 ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΒΗΤΑ - ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΛΟΙΠΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΟΡΙΣΜΟΣ NTOΠΙΝΓΚ ΜΕΘΟΔΟΙ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΜΥΙΚΗ ΔΙΕΓΕΡΣΗ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΟΔΙΑ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΑΙΜΑΤΟΣ ΕΠΑΓΩΓΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ΓΟΝΙΔΙΑΚΟ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΦΥΣΙΚΟ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΞΙΚΟΕΞΑΡΤΗΣΗ ΛΟΓΟΙ ΧΡΗΣΗΣ, ΚΙΝΗΤΡΑ & ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΑΘΛΗΤΩΝ

7 4. ΑΠΟΨΕΙΣ ΑΘΛΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΑΘΛΗΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ EPO ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΥΞΗΣΗΣ ΕΠΑΓΩΓΗΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΝΝΑΒΙΝΟΕΙΔΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ BHTA 2 ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΛΥΨΗΣ ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΗ ΣΥΝΟΨΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ AAΣ ΚΑΙ ΝΑΡΚΩΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΘΛΗΤΩΝ -ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΝΤΙ-ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ...90 ΙΙΙ. ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ...92 IV. ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ...92 V. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ...93 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ - ΔΕΙΓΜΑ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ

8 3.1.2.ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΣΥΝΔΕΣΗ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΜΕ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΜΕ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι - ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ- ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΝΕΝΑΙΣΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΙΑΝΟΣ, ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙV ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ

9 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΠΡΩΗΝ ΧΡΗΣΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΙΟΓΟΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΧΡΗΣΗΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΤΟΠΙΝΓΚ: ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΕ ΠΡΩΗΝ ΑΘΛΗΤΕΣ ΧΡΗΣΤΕΣ με αναβολικά: φεράρι χωρίς αυτά: φίατ Ντόπινγκ: reality show Ναρκωτικά: ψευδαίσθηση με αναβολικά +10 άντρας χωρίς αυτά -10 άντρας (από τις συνεντεύξεις περιστατικών της έρευνας) ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία δομείται σε έξι συνολικά κεφάλαια. Στο πρώτο και εισαγωγικό κεφάλαιο γίνεται μια σύντομη έκθεση του θεωρητικού προβληματισμού πάνω στον οποίο σχεδιάστηκε η έρευνα. Παρουσιάζεται ο σκοπός και οι επιμέρους στόχοι της εργασίας, τα ερευνητικά ερωτήματα, τόσο σε ότι αφορά την πρωτογενή έρευνα, όσο και τη δευτερογενή, ενώ περιγράφεται η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για τη συλλογή και αξιολόγηση των δεδομένων. Στο κεφάλαιο αυτό αναλύονται επίσης οι θεωρίες που έχουν χρησιμοποιηθεί για τη μελέτη του ντόπινγκ στον αθλητισμό. Δίνονται οι βασικοί ορισμοί για τα ΑΑΣ (Αναβολικά Ανδρογόνα Στεροειδή) και για άλλες ουσίες που χρησιμοποιούνται από τους αθλητές για την ενίσχυση της απόδοσης, παρατίθεται ο ορισμός για το ντόπινγκ και ένα σύντομο ιστορικό πλαίσιο. Το κεφάλαιο αυτό ολοκληρώνεται με την παράθεση των μεθόδων ντόπινγκ που χρησιμοποιούνται σήμερα από τους αθλητές. Παρατίθεται και αξιολογείται η βιβλιογραφία σχετικά με τα κίνητρα 9

10 που ωθούν τους αθλητές στο ντόπινγκ, τις συμπεριφορές τους, τις απόψεις τους για το ντόπινγκ, το κοινωνικό και ψυχολογικό τους υπόβαθρο, τα αποτελέσματα από τη χρήση ουσιών ντόπινγκ, την εξάρτηση από ΑΑΣ και ναρκωτικά, τις μεθόδους αντι-ντόπινγκ καθώς και τις επιλογές θεραπείας και απεξάρτησης. Στο δεύτερο κεφάλαιο καταγράφεται η μέθοδος που εφαρμόστηκε για τη συλλογή των δεδομένων της έρευνας και διατυπώνονται τα ερευνητικά ερωτήματα, παρατίθενται τα ερευνητικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν, γίνεται αναφορά στο δείγμα και τη διαδικασία που ακολουθήθηκε καθώς και στους περιορισμούς της έρευνας. Στο τρίτο κεφάλαιο καταγράφονται, αναλύονται και αξιολογούνται τα αποτελέσματα της έρευνας. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρατίθενται τα σημαντικότερα συμπεράσματα που προκύπτουν από την εμπειρική έρευνα και συγκρίνονται με αυτά από τη διεθνή βιβλιογραφία. Το πέμπτο κεφάλαιο καταγράφει τις βιβλιογραφικές πηγές ενώ στο έκτο, που αποτελεί το παράτημα, παρατίθεται το ερωτηματολόγιο της έρευνας, το έντυπο συναίνεσης των συμμετεχόντων, στοιχεία από το πρόγραμμα απεξάρτησης ΙΑΝΟΣ του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης και τέλος αυτούσιες οι 15 συνεντεύξεις. 10

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ντόπινγκ στον αθλητισμό είναι ένα σημαντικό θέμα που αφορά κάθε άθλημα, κάθε ηλικία και κάθε επίπεδο ανταγωνισμού. Ορίζεται ως η χρήση ναρκωτικών ή άλλων ουσιών από αθλητές με σκοπό τη βελτίωση της απόδοσης (Rogol, 2010). Τα ποσοστά εμφάνισης του φαινομένου φαίνεται να διαφέρουν ανάλογα με τον αθλητικό πληθυσμό που μελετάται, ανάλογα με το είδος της ουσίας που καταναλώνεται και ανάλογα με την μεθοδολογία που χρησιμοποιείται σε κάθε έρευνα. Παρόλο που είναι σχεδόν αδύνατο να αποκαλυφθεί η ακριβής επικράτηση μιας απαγορευμένης δραστηριότητας όπως το ντόπινγκ, διάφοροι ερευνητές έχουν προσπαθήσει να κάνουν μια εκτίμηση του ποσοστού αυτού, προκειμένου να εντοπιστεί το μέγεθος του προβλήματος. Πρόσφατη έρευνα από τους de Hon et al. (2015), αποκαλύπτει ένα ποσοστό επικράτησης 14-39% μεταξύ επαγγελματιών αθλητών που έκαναν σκόπιμα χρήση ναρκωτικών, αναβολικών και άλλων επικίνδυνων ουσιών. Αν και η εν λόγο έρευνα έγινε σε συγκεκριμένες ομάδες αθλητών (και ως εκ τούτου ο επιπολασμός του ντόπινγκ ενδέχεται να είναι σημαντικά διαφορετικός μεταξύ υποομάδων σε ποικίλους τύπους αθλητισμού, επιπέδων και εθνικοτήτων), η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε (τεχνική τυχαίας δειγματοληψίας και μελέτη μόνο βιολογικών παραμέτρων) ήταν σημαντικά αξιόπιστη, οδηγώντας με τη σειρά της σε περισσότερο αξιόπιστα αποτελέσματα, σε σχέση με έρευνες που βασίζονται στα αποτελέσματα ελέγχων ντόπινγκ που έχουν γίνει σε αθλητές (οι οποίοι αποκαλύπτουν ένα ποσοστό επικράτησης 1-2% ετησίως) (Ulrich et al., 2018). Έρευνες που βασίζονται στα αυτοαναφερόμενα ποσοστά επικράτησης δείχνουν ποσοστά που κυμαίνονται μεταξύ 1% και 70% ανάλογα με το είδος του αθλήματος, το επίπεδο ανταγωνισμού, το είδος της ουσίας και τον ορισμό της πρόθεσης χρήσης και του ντόπινγκ (Reardon & Creado, 2014). Ωστόσο το ντόπιγνκ δεν είναι ένα πρόσφατο φαινόμενο, αφού αναφέρεται ότι έχει προκύψει μόνο και μόνο από την αύξηση των οικονομικών ανταμοιβών που προσφέρονται στους σύγχρονους επαγγελματίες αθλητές. Στην πραγματικότητα, το ντόπινγκ χρονολογείται αρκετά πιο πίσω από την ανάπτυξη του οργανωμένου αθλητισμού. Οι Αρχαίοι Ολυμπιακοί αθλητές που χρονολογούνται από τον 3ο αιώνα π.χ., φαίνεται να κατανάλωναν παρασκευάσματα κρασιού και οινοπνευματωδών, παραισθησιογόνα μανιτάρια και σουσάμι, προκειμένου να βελτιώσουν την απόδοσή τους. Αναφορές υπάρχουν επίσης και για φυτά που 11

12 χρησιμοποιήθηκαν εκείνον τον αιώνα από αθλητές, για να βελτιώσουν την ταχύτητα και την αντοχή τους, ή για να καλύψουν τον πόνο τους από τραυματισμούς, προκειμένου να συνεχίσουν να αγωνίζονται (Reardon & Creado, 2014). Στη σύγχρονη εποχή η έναρξη του ντόπινγκ χρονολογείται στις αρχές της δεκαετίας του 1900, όπου χορηγούνταν ναρκωτικά να σε άλογα ιπποδρομίας. Η χρήση του ντόπινγκ στους Ολυμπιακούς Αγώνες αναφέρθηκε για πρώτη φορά το Μέχρι τη δεκαετία του 1920, μίγματα στρυχνίνης, ηρωίνης, κοκαΐνης και καφεΐνης ήταν συνηθισμένο να χρησιμοποιούνται από αθλητές υψηλότερου επιπέδου. Στη δεκαετία του 1950, η Σοβιετική Ολυμπιακή ομάδα άρχισε να πειραματίζεται με συμπληρώματα τεστοστερόνης για να αυξήσει την αντοχή και τη δύναμη της, ως μέρος ενός κυβερνητικού προγράμματος ενίσχυσης των επιδόσεων από εκπαιδευτές εθνικών ομάδων και αθλητικούς ιατρούς, χωρίς να είναι γνωστές μέχρι τότε οι βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν και μέχρι σήμερα, οι ουσίες που χρησιμοποιούνταν για την παράνομη ενίσχυση των επιδόσεων συνέχισαν να εξελίσσονται, καθώς επίσης γινόταν πρόοδος στις στρατηγικές ελέγχου για την ανίχνευση ουσιών στους αθλητές (Campos, Yonamine, de Moreau, 2003). Πολλές αθλητικές οργανώσεις απαγόρευσαν ουσίες για την ενίσχυση της απόδοσης των αθλητών, θέτοντας αυστηρούς κανόνες και συνέπειες για τους χρήστες. Η Διεθνής Ένωση Αθλητικών Ομοσπονδιών ήταν ο πρώτος διεθνής φορέας διοργάνωσης αθλητισμού που αντιμετώπισε σοβαρά την κατάσταση το 1928, απαγορεύοντας το ντόπινγκ. Το 1966 η Διεθνής Ομοσπονδία Ποδοσφαιρικών Ενώσεων και η Διεθνής Ένωση Ποδηλασίας προσχώρησαν στην Διεθνή Ένωση Αθλητικών Ομοσπονδιών για την καταπολέμηση του ντόπινγκ. Η πρώτη πραγματική δοκιμή για την ανίχνευση ουσιών σε αθλητές φαρμάκων των αθλητών πραγματοποιήθηκε σε Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα το 1966 και 2 χρόνια αργότερα στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τα αναβολικά στεροειδή ήταν αρκετά διαδεδομένα στη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και μετά από μια μέθοδο ανίχνευσης τους, προστέθηκαν στον κατάλογο απαγορευμένων ουσιών της Διεθνής Ένωσης Αθλητικών Ομοσπονδιών το Σκάνδαλα ντόπινγκ της δεκαετίας του 90, οδήγησαν σε επανεξέταση του ρόλου των δημόσιων αρχών σε υποθέσεις αντιντόπινγκ και την δημιουργία του Παγκόσμιου Οργανισμού Αντί-Ντόπινγκ (WADA) το 1999 (Baron, Martin και Magd, 2007). Πολλές ναρκωτικές εξαρτησιογόνες ουσίες όπως η κάνναβη, η μαριχουάνα, κ.α. 12

13 εισήχθησαν στον κατάλογο απαγορευμένων ουσιών της Διεθνής Ένωσης Αθλητικών Ομοσπονδιών το Έκτοτε καταγράφηκε μεγάλη συχνότητα χρήσης κανναβινοειδών σε ελέγχους ντόπινγκ στον αθλητισμό. Όταν οι κανόνες των αθλητικών ομοσπονδιών το προβλέπουν, διεξάγονται έλεγχοι σε αθλητές για χρήση μαριχουάνας, χασίς ή οποιουδήποτε άλλου κανναβινοειδούς προϊόντος μέσω ανάλυσης ούρων. Συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από 15ng / ml (τιμή αποκοπής) στις επιβεβαιωτικές αναλυτικές διαδικασίες θεωρούνται ντόπινγκ. Η χρήση των ναρκωτικών ουσιών, όπως της κάναβης είναι απαγορευμένη και παράνομη σε πολλές χώρες λόγω των εξαρτησιογόνων ιδιοτήτων της, αν και έχει λάβει μεγάλη προσοχή στα μέσα ενημέρωσης για τις πιθανές θεραπευτικές χρήσεις και τις προσπάθειες νομιμοποίησης της. Μελέτες έχουν δείξει ότι η χρήση κανναβινοειδών μπορούν να μειώσουν το άγχος, αλλά δεν έχουν εργογόνο δράση στις αθλητικές δραστηριότητες. Η αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης και η μειωμένη ψυχοκινητική δραστηριότητα αποτελούν μερικές από τις φαρμακολογικές επιδράσεις των κανναβινοειδών που στην ουσία μειώνουν την απόδοση των αθλητών (Campos, Yonamine, de Moreau, 2003; Saugy et al., 2006; Huestis, Mazzoni και Rabin, 2011). Στο πλαίσιο της εξέλιξης του φαινομένου του ντόπινγκ τα τελευταία χρόνια, κρίνεται απαραίτητη η κατανόησή του για την ανάπτυξη αποτελεσματικών προγραμμάτων πρόληψης. Οι στάσεις, οι συμπεριφορές και τα κίνητρα των αθλητών απέναντι στο ντόπινγκ, με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, θεωρούνται δείκτης για ντόπινγκ, και είναι σημαντικές για την κατανόηση του μεγέθους του φαινομένου (Buckman, Yusko, White και Pandina, 2013). Η έρευνα στον τομέα αυτό υποδεικνύει ότι οι λόγοι για τη χρήση απαγορευμένων ουσιών περιλαμβάνουν την επίτευξη αθλητικής επιτυχίας, την βελτίωση των επιδόσεων, το οικονομικό όφελος, τη βελτίωση της αποκατάστασης και την πρόληψη των διατροφικών ελλείψεων (Sagoe, Andreassen και Pallesen, 2014). Εμπειρικές μελέτες υποδεικνύουν ότι οι περισσότεροι χρήστες αθλητές αν και αναγνωρίζουν ότι το ντόπινγκ είναι επικίνδυνο για την υγεία, αναγνωρίζουν επίσης και την αποτελεσματικότητά του. Αν και οι αθλητές εξοικειώνονται όλο και περισσότερο με τους κανόνες για την καταπολέμηση του ντόπινγκ, εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη γνώσεων που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί χρησιμοποιώντας κατάλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα (Petróczi, 2007; Morente-Sánchez και Zabala, 2013). Αυτή η έλλειψη γνώσης εντοπίζεται κυρίως στην χρήση ναρκωτικών εξαρτησιογόνων 13

14 ουσιών ως ντόπινγκ (Campos, Yonamine, de Moreau, 2003; Saugy et al., 2006; Huestis, Mazzoni και Rabin, 2011). Περίπου το 30% των χρηστών αναβολικών ανδρογόνων στεροειδών (ΑΑΣ), φαίνεται να αναπτύσσει ένα σύνδρομο εξάρτησης, που χαρακτηρίζεται από χρόνια χρήση, παρά τις δυσμενείς επιδράσεις στη σωματική, ψυχοκοινωνική, ή επαγγελματική λειτουργία. Η εξάρτηση από τα ΑΑΣ έχει πολλά χαρακτηριστικά με την κλασική εξάρτηση από τα ναρκωτικά (Kanayama, Brower, Wood, Hudson και Pope, 2009). Πράγματι οι περισσότεροι από τους σημερινούς χρήστες AAS, που έχουν γίνει δεκτοί σε ένα πρόγραμμα θεραπείας, είναι πολλαπλοί χρήστες ναρκωτικών με διάγνωση πολυτοξικομανίας (Skarberg et al., 2009). Εκτός από τους κινδύνους για την υγεία η κατάχρηση και η εξάρτηση από τα AAΣ συνδέεται με ψυχολογικές διαταραχές, όπως υψηλότερα επίπεδα επιθετικότητας, κατάθλιψη, διαταραχή διαγωγής και διαταραχή δυσμορφίας σώματος (Dodge και Hoagland, 2011). Στην βιβλιογραφία υπάρχουν σημαντικά κενά όσο αφορά τη σχέση μεταξύ χρήσης ναρκωτικών ουσιών και ντόπινγκ, η οποία επιβάλλεται να χαρακτηριστεί καλύτερα στο πλαίσιο της εξάρτησης από τα AAΣ, του εντοπισμού των παραγόντων κινδύνου για το σύνδρομο αυτό, και της ανάπτυξης στρατηγικών θεραπείας. Αρκετές υποθέσεις που αξίζει να εξεταστούν είναι: Η εξέλιξη σε εξάρτηση από τα AAΣ μπορεί να προκαλέσει διαταραχές εικόνας σώματος όπως το «miodysmorphia» - μια μορφή διαταραχής δυσμορφίας σώματος, μερικές φορές ονομάζεται «αντίστροφη νευρική ανορεξία», χαρακτηρίζεται από ανησυχίες ότι κάποιος δεν φαίνεται επαρκώς μυώδης. Τα άτομα που προχωρούν στην εξάρτηση από AAΣ είναι βιολογικά πιο ευάλωτα σε δυσφορικές επιπτώσεις όταν σταματήσουν τα AAΣ. Επιπλέον το προφίλ των κινδύνων από τη χρήση AAΣ δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητό. Τα χαρακτηριστικά των χρηστών ΑΑΣ εκτείνονται πέρα από δραστηριότητες όπως η προπόνηση δύναμης και η πολλαπλή χρήση ναρκωτικών και συμπεριλαμβάνουν την κοινωνική κατάσταση, την προσωπικότητα και τις πτυχές της υγείας. Ορισμένες έρευνες υποδεικνύουν ότι η ταραγμένη παιδική ηλικία, κοινωνικά μειονεκτήματα, προβλήματα συγκέντρωσης στο σχολείο, μαθησιακές δυσκολίες, κατάχρηση άλλων φαρμάκων και διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις είναι συχνότερα χαρακτηριστικά μεταξύ των χρηστών AAS (Skarberg & Engstrom, 14

15 2007). Ωστόσο το προφίλ κίνδυνου της χρήσης AAΣ χρίζει διεξοδικής και συστηματικής διερεύνησης. Η διερεύνηση των επιπτώσεων και ιδίως των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων, στο πλαίσιο της εξάρτησης από ΑΑΣ, είναι εξίσου σημαντική, τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχικό επίπεδο (όπως η πολυτοξικομανία και κατάχρηση ναρκωτικών). Οι πληροφορίες αυτές είναι απαραίτητες τόσο για τους υπεύθυνους σχεδιασμού των προγραμμάτων θεραπείας και απεξάρτησης των χρηστών, ενώ σε κάθε περίπτωση αποτελούν σημαντική πηγή πληροφόρησης για τους αθλητές της τρέχουσας γενεάς, αλλά και των μελλοντικών. Τέλος υπάρχει σημαντική έλλειψη επιστημονικής βιβλιογραφίας που να περιγράφει τις στάσεις των αθλητών, και ιδίως των επαγγελματιών αθλητών ως προς το ντόπινγκ, το οποίο μπορεί να οφείλεται στη δυσκολία να πεισθούν οι αθλητές να δώσουν στοιχεία ή να συζητήσουν αυτό το θέμα με τους ερευνητές. Στο πλαίσιο αυτό, στην παρούσα εργασία θα μελετηθεί ρόλος των στάσεων, των πεποιθήσεων και των αντιλήψεων των πρώην αθλητών, χρηστών ντόπινγκ και μετέπειτα χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών, προκειμένου να διευκρινισθεί η σχέση μεταξύ χρήσης ναρκωτικών ουσιών και ντόπινγκ. Σκοπός, λοιπόν, της έρευνας είναι να μελετήσει τη σχέση ντόπινγκ και ναρκωτικών ουσιών. Στο πλαίσιο αυτό διερευνάται ο μηχανισμός, οι συνθήκες, το ψυχολογικό υπόβαθρο και η διαδρομή από τον αθλητισμό στο ντόπινγκ και μετά στα ναρκωτικά. Πιο συγκεκριμένα η έρευνα μελετά τις αντιλήψεις πρώην αθλητών, χρηστών ντόπινγκ και μετέπειτα χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών, για τη σχέση μεταξύ χρήσης ναρκωτικών ουσιών και ντόπινγκ, οι οποίοι υπήρξαν αθλητές, που έκαναν χρήση απαγορευμένων μεθόδων βελτίωσης της αθλητικής απόδοσης και στη συνέχεια έγιναν χρήστες ναρκωτικών, αλλά και αυτών που κατέληξαν τοξικοεξαρτημένοι και απευθύνθηκαν σε πρόγραμμα απεξάρτησης. Με βάση τα παραπάνω, τα ερευνητικά ερωτήματα της μελέτης είναι τα εξής: Η διερεύνηση των αιτιών και των κινήτρων που ωθούν τους αθλητές στη χρήση αναβολικών ουσιών. Η διερεύνηση της ύπαρξης συσχέτισης μεταξύ της χρήσης αναβολικών και της τοξικοεξάρτησης. Η διερεύνηση των απόψεων των πρώην αθλητών χρηστών ντόπινγκ και μετέπειτα 15

16 χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών, σχετικά με τον βαθμό επικινδυνότητας των αναβολικών σε σύγκριση με το βαθμό επικινδυνότητας των ναρκωτικών. Η διερεύνηση των απόψεων των πρώην αθλητών χρηστών ντόπινγκ και μετέπειτα χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών, σχετικά με την εξάρτηση από το ντόπινγκ. Η διερεύνηση των απόψεων των πρώην αθλητών χρηστών ντόπινγκ και μετέπειτα χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών, σχετικά με το αν η εξάρτηση από το ντόπινγκ οδηγεί σε εξάρτηση από ναρκωτικά και επικίνδυνες ουσίες. Η διερεύνηση του κοινωνικού και ψυχολογικού υπόβαθρου των πρώην αθλητών χρηστών ντόπινγκ και μετέπειτα χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών. Στην παρούσα εργασία αρχικά πραγματοποιείται δευτερογενής έρευνα (βιβλιογραφική ανασκόπηση) με σκοπό τη συλλογή, αξιολόγηση και συγκριτική παράθεση πρωτογενών δεδομένων, δηλαδή δεδομένων που έχουν δημοσιευθεί από τρίτους ερευνητές, πάνω στο υπό μελέτη θέμα. Στην παρούσα εργασία η ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας επέτρεψε την καταγραφή των κυριότερων σημείων του θέματος σε θεωρητικό επίπεδο. Τα δευτερογενή δεδομένα που συλλέχθηκαν, εντοπίστηκαν από την ανασκόπηση κυρίως διεθνών ερευνητικών μελετών, βιβλίων και άρθρων, δημοσιευμένων σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και δικτυακούς τόπους, αλλά και από ελληνικές πηγές και αποτελούν βασική πηγή γνώσης σχετικά με το ντόπινγκ στον αθλητισμό. Κατόπιν σχεδιάστηκε πρωτογενής ποιοτική έρευνα με διεξαγωγή συνεντεύξεων από πρώην αθλητές που έκαναν χρήση ντόπινγκ και κατέληξαν τοξικοεξαρτώμενοι. Η πρωτογενής αυτή έρευνα γίνεται για πρώτη φορά και έχει σκοπό την διερεύνηση των στάσεων και των απόψεων του δείγματος, δηλαδή στην προκειμένη περίπτωση των αθλητών που έχουν κάνει χρήση ντόπινγκ στο παρελθόν (Ιωσηφίδης, 2008). Για τη μελέτη των απόψεων και των στάσεων των αθλητών σχετικά με το ντόπινγκ, ως καταλληλότερη μέθοδος έρευνας επιλέχθηκε η ποιοτική προσέγγιση. Η προσέγγιση αυτή επιτρέπει την άντληση πλούσιων δεδομένων, που δίνουν μια σε βάθος εικόνα και είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για να διερευνήσει πώς και γιατί συμβαίνουν τα πράγματα σε ένα συγκεκριμένο θέμα μελέτης (Marshall & Rossman, 2014). Η ποιοτική έρευνα θα στηριχθεί στη μέθοδο των δομημένων συνεντεύξεων. Ως οδηγός 16

17 συνέντευξης χρησιμοποιήθηκε ένα δομημένο ερωτηματολόγιο με ερωτήσεις ανοικτού τύπου, το οποίο περιλάμβανε συνολικά 37 ερωτήσεις. Το δείγμα αποτελείται από δέκα (10) άτομα ενήλικες πρώην αθλητές, που ξεκίνησαν τον αθλητισμό μεταξύ 6-8 χρόνων και έκαναν χρήση αναβολικών στην εφηβεία και οι οποίοι εντοπίστηκαν στο πρόγραμμα απεξάρτησης ΙΑΝΟΣ του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης. 17

18 ΙΙ. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 1. ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ ΚΑΙ ΝΑΡΚΩΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ 1.1.ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ & ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ Τα αναβολικά -ανδρογόνα στεροειδή (anabolic-androgen steroids -ΑΑS), είναι παράγωγα της τεστοστερόνης, η οποία είναι υπεύθυνη για τις ανδρογονικές και αναβολικές επιδράσεις που παρατηρούνται κατά την εφηβεία και την ενηλικίωση των ανδρών (Hartgens και Kuipers, 2004). Οι ανδρογονικές επιδράσεις είναι αυτές που σχετίζονται με την ανάπτυξη του αρσενικού αναπαραγωγικού συστήματος και με την ανάπτυξη των δευτερογενών σεξουαλικών χαρακτηριστικών στους άνδρες. Στον εφηβικό αρσενικό οργανισμό, αυτές οι επιδράσεις έχουν να κάνουν με την αύξηση του μεγέθους των οργάνων του αναπαραγωγικού συστήματος και την εμφάνιση της τριχοφυΐας στην ηβική και μασχαλιαία περιοχή και το πρόσωπο (Reardon και Creado, 2014). Οι αναβολικές επιδράσεις είναι οι αλλαγές που εμφανίζονται στους σωματικούς ή μη παραγωγικούς ιστούς του ανθρώπινου σώματος και περιλαμβάνουν την επιτάχυνση της γραμμικής ανάπτυξης που εμφανίζεται πριν από το οστικό κλείσιμο του επιφυσίου, τη μεγέθυνση του λάρυγγα και την πάχυνση των φωνητικών χορδών, την ανάπτυξη της λίμπιντο και του σεξουαλικού δυναμικού και τέλος την αύξηση του όγκου και της δύναμης των μυών, καθώς και τη μείωση του σωματικού λίπους. Αυτό το ανδρογόνο είναι επίσης πιθανώς υπεύθυνο για την αύξηση της επιθετικής και σεξουαλικής συμπεριφοράς, αν και ο ρόλος του στις ψυχολογικές και συμπεριφορικές πτυχές του ανθρώπου είναι αμφιλεγόμενος (Reardon και Creado, 2014). Συνολικά τα ανδρογόνα περιλαμβάνουν την εξωγενή τεστοστερόνη, τα συνθετικά ανδρογόνα (π.χ. δαναζόλη, νανδρολόνη, στανοζολόλη), πρόδρομους ανδρογόνων (π.χ. ανδροστενεδιόνη, δεϋδροεπιανδροστερόνη), επιλεκτικούς διαμορφωτές υποδοχέα ανδρογόνων και άλλες μορφές διεγερτικών ανδρογόνων. Οι τελευταίες κατηγορίες ουσιών χρησιμοποιούνται από αθλητές, σε μια προσπάθεια να αυξήσουν τα επίπεδα ενδογενούς τεστοστερόνης με τρόπο που μπορεί να παρακάμψει την απαγόρευση που επιβάλλεται στα φυσικά ή συνθετικά 18

19 ανδρογόνα από το WADA (Rogol και Yesalis, 1992). Οι ποσότητες τεστοστερόνης πάνω από αυτές που βρίσκονται κανονικά στο ανθρώπινο σώμα, έχει δειχθεί ότι αυξάνουν τη μυϊκή δύναμη και τη μάζα, με τις αυξήσεις αυτές να παρατηρούνται ακόμα μεγαλύτερες σε άτομα που ασκούνται (Bhasin et al., 1996; Bhasin et al., 2001). Αν και τα αναβολικά -ανδρογόνα στεροειδή έχουν αποδεδειγμένα επιβλαβείς συνέπειες για την υγεία, τα ισχυρά και μακροχρόνια οφέλη για τις επιδόσεις που προσφέρουν στους αθλητές, η ευρεία διαθεσιμότητά τους και οι τεκμηριωμένες προσπάθειες να αναπτυχθούν νέες γενιές εξελιγμένων AAS που είναι όλο και πιο δύσκολο να εντοπιστούν, τα καθιστούν μια πολύ εύκολη επιλογή για τους αθλητές, οι οποίοι είναι έτοιμοι να διακινδυνεύσουν την υγεία τους για να αποκτήσουν αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Πρόσφατες έρευνες υψηλού προφίλ, οι οποίες διεξάγονται στις ΗΠΑ, έχουν ρίξει φως στην κλίμακα αυτού του προβλήματος. Η περιβόητη περίπτωση του εργαστηρίου Bay Area αποκαλύπτει την έκταση της συμμετοχής των ελίτ αθλητών στο ντόπινγκ. To Bay Area ήταν ένα εργαστήριο αφιερωμένο στην ανάπτυξη νέων τάξεων αναβολικών στεροειδών, όπως η τετραϋδρογεστρινόνη (THG) και η δεοξυ μεθυλο τεστοστερόνη (DMT). Επιπλέον, το 2005, οι ομοσπονδιακοί εισαγγελείς διέκοψαν με επιτυχία ένα δίκτυο μεξικανών κατασκευαστών που προσέφεραν στεροειδή στη μαύρη αγορά των ΗΠΑ. Το 2008, η αμερικανική Υπηρεσία για την Καταπολέμηση των Ναρκωτικών, στο πλαίσιο της "Operation Raw Deal", κατέσχεσε πάνω από 10 εκ. δόσεις στεροειδών και hgh από 56 εργαστήρια στη μεγαλύτερη καταστολή των παράνομων στεροειδών στην ιστορία των ΗΠΑ. Η έρευνα αυτή συνεπικουρήθηκε από τις κυβερνήσεις εννέα άλλων χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, η οποία αποτελεί σημαντική πηγή για την πρώτη ύλη (Hakansson et al., 2012). Τα AAS είναι από τα πιο συχνά ανιχνευόμενα φάρμακα στον αθλητισμό. Οι μέθοδοι ανίχνευσης τους βασίζονται στον συνδυασμό χρωματογραφικών μεθόδων (υγρής χρωματογραφίας [LC] ή αερίου χρωματογραφίας [GC]) και της φασματομετρίας μάζας (MS) καθώς και των αναλογιών ισοτόπων MS (IRMS), οι οποίες έχουν αναπτυχθεί και υλοποιηθεί με επιτυχία από την WADA για την ανίχνευση πολλών από αυτές τις ενώσεις (Barroso, Mazzoni και Rabin, 2008). 19

20 1.2. ΑΥΞΗΤΙΚH ΟΡΜΟΝH -ΑΥΞΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Η ανθρώπινη αυξητική ορμόνη (hgh) είναι μια ορμόνη που παράγεται φυσικά από τον οργανισμό. Συντίθεται και εκκρίνεται από κύτταρα στην πρόσθια υπόφυση που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου. Η έκκριση της στην κυκλοφορία ακολουθεί ένα παλλόμενο μοτίβο που οδηγεί σε διακυμάνσεις των επιπέδων του αίματος που επηρεάζονται από πολλαπλούς παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, ο ύπνος, η σωματική δραστηριότητα, η διατροφή, το άγχος, ο πυρετός, τα στεροειδή και το περιβάλλον. Η hgh διεγείρει πολλές μεταβολικές διεργασίες στα κύτταρα, επηρεάζοντας τον μεταβολισμό των πρωτεϊνών, των λιπών, των υδατανθράκων και των ανόργανων ουσιών (Lopez, 2013). Ο κύριος ρόλος της hgh είναι η διέγερση του ήπατος για την έκκριση του ινσουλινοειδούς αυξητικού παράγοντα-ι (IGF-I). Ο IGF-I διεγείρει την παραγωγή κυττάρων χόνδρου, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη των οστών και παίζει επίσης βασικό ρόλο στη σύνθεση μυϊκών πρωτεϊνών και την ανάπτυξη των οργάνων (Tahimic, Wang και Bikle, 2013). Η αυξητική ορμόνη παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της σωματικής σύστασης, της ευεξίας, της σωματικής απόδοσης και της καρδιαγγειακής υγείας τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά. Αυτές οι ιδιότητες έχουν οδηγήσει στην κατάχρηση της, από επαγγελματίες αθλητές, άνδρες και γυναίκες που επιθυμούν να βελτιώσουν την αθλητική τους απόδοση (West και Phillips, 2010). Μερικές από τις επιδράσεις που αποδίδονται στην hgh, που μπορεί να εξηγήσουν τη χρήση της ως παράγοντα ντόπινγκ, ειδικά στον αθλητισμό αντοχής, περιλαμβάνουν τη μείωση του σωματικού λίπους (λιπόλυση), την αύξηση της μυϊκής μάζας και της αντοχής (αναβολικό αποτέλεσμα) καθώς και τα αποτελέσματα αποκατάστασης ιστών (ανάκτηση) στο μυοσκελετικό σύστημα (Birzniece, 2015). Οι αναβολικές δράσεις της GH διαμεσολαβούνται κατά κύριο λόγο μέσω του IGF-I και περιλαμβάνουν αυξήσεις στην ολική απορρόφηση πρωτεϊνών του σώματος και στη σύνθεση των μυών (Duntas και Popovic, 2013). Η hgh φαίνεται επίσης να χρησιμοποιείται παράλληλα και με άλλα φάρμακα που βελτιώνουν την απόδοση, επηρεάζοντας έτσι, έστω και έμμεσα, τον αναβολισμό των μυών και τις αθλητικές επιδόσεις (Urban, 2011). Ακόμα ένας αυξητικός παράγοντας που χρησιμοποιείται για την ενίσχυση της απόδοσης σε αθλητές είναι η ινσουλίνη. Η ινσουλίνη παράγεται από τα β κύτταρα στο πάγκρεας, μέσω μιας σύνθετης πρωτεολυτικής διεργασίας. Η ινσουλίνη χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία ασθενών με ανεπάρκεια ινσουλίνης που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1. Ωστόσο, 20

21 λόγω της επίδρασής της σε πολλές μεταβολικές διεργασίες, η ινσουλίνη είναι επίσης ένας πιθανός παράγων βελτίωσης της απόδοσης. Η ινσουλίνη αυξάνει τον ρυθμό πρόσληψης γλυκόζης σε λιπώδης και μυϊκούς ιστούς και διεγείρει τη γλυκογένεση, αυξάνοντας έτσι τα αποθέματα ενδομυϊκής ενέργειας. Ο συνδυασμός ινσουλίνης βραχείας δράσης και δίαιτας με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες έχει αναβολική επίδραση στη μυϊκή μάζα μέσω της αναστολής της διάσπασης της πρωτεΐνης. Η χρήση ινσουλίνης θα μπορούσε επίσης να βελτιώσει την ανάρρωση και την αντοχή μετά τον αγώνα (Barroso, Mazzoni και Rabin, 2008). Ακόμα δύο ορμόνες που χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση της απόδοσης είναι η γοναδοτροπίνη (hcg ) και η πρωτεΐνη EPO. Η hcg είναι μια γλυκοπρωτεΐνη σε μια οικογένεια πεπτιδικών ορμονών που περιλαμβάνει επίσης την ορμόνη διέγερσης των ωοθυλακίων (FSH), την LH και την ορμόνη διέγερσης του θυρεοειδούς. Η hcg παράγεται άφθονα από τα τροφοβλαστικά κύτταρα του πλακούντα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, διεγείροντας την παραγωγή στεροειδών ορμονών στις ωοθήκες. Ωστόσο, λόγω της διέγερσής της στην ενδογενή παραγωγή στεροειδών, η οποία οδήγησε σε αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης χωρίς να επηρεάσει την αναλογία τεστοστερόνης / επιστεστοστερόνης (που χρησιμοποιήθηκε ως κριτήριο για την ανίχνευση του ντόπινγκ με εξωγενή τεστοστερόνη), η hcg χρησιμοποιήθηκε επίσης για ντόπινγκ. Η παρουσία hcg θεωρείται σήμερα παραβίαση του ντόπινγκ αν ανιχνευθεί, πάνω από συγκεκριμένες τιμές, σε άνδρες αθλητές. Στις γυναίκες, η καθιέρωση της προέλευσης αυτών των πεπτιδικών ορμονών (εξωγενών ή φυσικά παραγόμενων) αποτελεί ένα δύσκολο έργο. Συγκεκριμένα, τα επίπεδα της hgh θα μπορούσαν να παραμείνουν υψηλά για αρκετές εβδομάδες μετά από πρώιμη αυθόρμητη αποβολή (Duntas και Popovic, 2013). Η ΕΡΟ είναι μια ορμόνη γλυκοπρωτεϊνης που παράγεται κυρίως από τα νεφρά και αποτελεί βασικό ρυθμιστή της παραγωγής ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η ΕΡΟ διεγείρει τον πολλαπλασιασμό και τη διαφοροποίηση των ερυθροειδών προδρόμων του μυελού των οστών. Τόσο η EPO όσο και πολλά παράγω της έχουν ανιχνευθεί σε πρακτικές ντόπινγκ. Λόγω της επίδρασής της στην αύξηση των ερυθροκυττάρων που φέρουν αιμοσφαιρίνη (Hgb) που είναι υπεύθυνα για την ικανότητα μεταφοράς οξυγόνου στο αίμα, η ΕΡΟ έχει χρησιμοποιηθεί εκτενώς ως βοήθημα ενίσχυσης της απόδοσης στον αθλητισμό, ιδιαίτερα σε κλάδους αντοχής που απαιτούν επαρκή παροχή οξυγόνου την καρδιά και τους μυς. Οι πρώτες προσπάθειες χρήσης της εντοπίζονται στο 1980 (Duntas και Popovic, 2013). Λοιποί ορμονικοί παράγοντες ντόπινγκ 21

22 περιλαμβάνουν τους επιλεκτικούς τροποποιητές των οιστρογόνων υποδοχέων (Selective estrogen receptor modulators - SERMs), οι αναστολείς αρωματάσης (Aromatase inhibitors) και λοιπές αντι-οιστρογονικές ουσίες, οι οποίες περιλαμβάνουν ανταγωνιστές υποδοχέα οιστρογόνου χωρίς επίδραση αγωνιστή (Barroso, Mazzoni και Rabin, 2008) ΤΟΝΩΤΙΚΑ - ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ Τα διεγερτικά περιλαμβάνουν την αμφεταμίνη, την D-μεθαμφεταμίνη, τη μεθυλφαινιδάτη, την εφεδρίνη, την ψευδοεφεδρίνη, την αδρεναλίνη, την καφεΐνη, την διμεθυλαμυλαμίνη, την κοκαΐνη, την φενφλουραμίνη, την πεμολίνη, τη σελεγιλίνη, τη σιμπουτραμίνη, τη στρυχνίνη και τη μονταφινίλη. Τα διεγερτικά είναι ουσίες που δρουν άμεσα στο κεντρικό νευρικό σύστημα για να επιταχύνουν τμήματα του εγκεφάλου και του σώματος. Η αδρεναλίνη είναι ένα παράδειγμα φυσικού διεγερτικού στο σώμα. Ορισμένοι αθλητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν διεγερτικά σε μια προσπάθεια να αυξήσουν την εγρήγορση, να μειώσουν την κούραση και να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα και την επιθετικότητα. Τα πιο δημοφιλή διεγερτικά που χρησιμοποιούνται στο ντόπινγκ είναι: κοκαΐνη, αμφεταμίνη, έκσταση και μεθυλφαινιδάτη (Ritalin) (Reardon και Creado, 2014). Η έρευνα έχει δείξει ότι τα διεγερτικά βελτιώνουν την αντοχή, αυξάνουν την αναερόβια απόδοση, μειώνουν την αίσθηση κόπωσης, βελτιώνουν το χρόνο αντίδρασης, αυξάνουν την εγρήγορση και προκαλούν απώλεια βάρους. Σημειώνεται ότι ενώ το WADA απαγορεύει τα διεγερτικά ως ομάδα ουσιών, επιτρέπει την χρήση καφεΐνης. Τα ποτά ενέργειας που κυκλοφορούν στο εμπόριο σήμερα, περιλαμβάνουν συχνά μια ποικιλία διεγερτικών και άλλων προσθέτων που περιλαμβάνουν όχι μόνο την καφεΐνη αλλά και τα αμινοξέα ταυρίνη και L- καρνιτίνη, τη γλυκουρονελακτόνη, το ginkgo biloba, το ginseng και άλλα. Η περιεκτικότητα σε καφεΐνη μπορεί να φθάσει τα 500 mg ανά κουτί ή μπουκάλι. Τα δυνητικά οφέλη απόδοσης των άλλων συστατικών από τα ενεργειακά ποτά είναι ασαφή. Για παράδειγμα, η ταυρίνη μπορεί να βελτιώσει την ικανότητα άσκησης με την εξασθένιση της βλάβης που προκαλείται από την άσκηση, αλλά τα ποσά που υπάρχουν στα δημοφιλή ποτά είναι πιθανώς πολύ χαμηλότερα από τα ποσά που απαιτούνται για να ωφελήσουν την απόδοση (Reardon και Creado, 2014). Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αριθμός των αθλητών, ειδικά σε κορυφαία επίπεδα 22

23 ανταγωνισμού, που ανέφεραν ότι χρησιμοποιούν διεγερτικά φάρμακα, έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Στις ΗΠΑ, ο Εθνικός Σύνδεσμος Αθλητικών Σωματείων αναγνώρισε ότι ο αριθμός των αθλητών που δοκιμάζονται θετικά για διεγερτικά φάρμακα έχει αυξηθεί τρεις φορές τα τελευταία χρόνια. Υπήρξε επίσης ανησυχία για την ακατάλληλη χρήση διεγερτικών σε πρωτάθλημα μπέιζμπολ στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με μια έκθεση που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2009, 106 παίκτες που αντιπροσωπεύουν το 8% των βασικών παικτών γραμμής βάσης απέκτησαν εξαιρέσεις για θεραπευτικές χρήσεις για τα διεγερτικά το Οι εξαιρέσεις κατανάλωσης διεγερτικών για θεραπευτική χρήση επιτρέπουν στους αθλητές να λαμβάνουν διαφορετικά απαγορευμένες ουσίες και ουσίες που βελτιώνουν την απόδοση, αν ο γιατρός τους βεβαιώσει ότι πρέπει για ιατρικούς λόγους (Kojima, Nishitani, Sato, Kageyama, Dohi και Okano, 2016) ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Τα συμπληρώματα διατροφής περιλαμβάνουν βιταμίνες, μέταλλα, βότανα, εκχυλίσματα και μεταβολίτες. Είναι σημαντικό ότι στα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι πάντα εγγυημένη η καθαρότητα αυτών των ουσιών, καθώς μπορεί να περιέχουν απαγορευμένες ουσίες χωρίς να το γνωρίζει ο αθλητής ή ο κατασκευαστής. Μελέτες έχουν δείξει ότι πολλά συμπληρώματα διατροφής που αγοράζονται απευθείας από την αγορά και σε καταστήματα λιανικής πώλησης μολύνονται με απαγορευμένα στεροειδή και διεγερτικά. Έτσι, οι αθλητές θα μπορούσαν να καταλήξουν σε αποτυχημένες δοκιμασίες ντόπινγκ χωρίς να έχουν πάρει σκόπιμα απαγορευμένες ουσίες. Η κρεατίνη δεν βρίσκεται επί του παρόντος στη λίστα απαγορευμένων ουσιών του WADA και είναι το πιο δημοφιλές συμπλήρωμα διατροφής για τη βελτίωση της απόδοσης. Οι μελέτες δείχνουν αυξημένη μέγιστη ισχύ εξόδου και άπαχη σωματική μάζα από κρεατίνη. Ως εκ τούτου, ορισμένα επιτρεπόμενα συμπληρώματα διατροφής μπορεί να έχουν αναβολικά αποτελέσματα, αν και μέχρι σήμερα υπάρχουν ανεπαρκή αποδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν τις αναβολικές ιδιότητές τους, σε επίπεδο που η χρήση τους να απαγορευτεί (Outram και Stewart, 2015) ΟΥΣΙΕΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ Η οξυγόνωση του αίματος αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα για τη βελτιστοποίηση της 23

24 μυϊκής δραστηριότητας. Η ενίσχυση της παροχής οξυγόνου στους ιστούς συνδέεται με σημαντική βελτίωση της αθλητικής απόδοσης, ιδιαίτερα στα αθλήματα αντοχής. Η πρόοδος της ιατρικής έρευνας οδήγησε στην αναγνώριση νέων χημικών ουσιών για τη θεραπεία της σοβαρής αναιμίας, οι οποίες χρησιμοποιούνται για ντόπινγκ από τους αθλητές. Οι πιο κοινές μέθοδοι και ουσίες για την αύξηση της μεταφοράς οξυγόνου στη προσπάθεια βελτίωσης της ικανότητας αντοχής περιλαμβάνουν: (1) τη μετάγγιση αίματος, (2) την ενδογενή διέγερση της παραγωγής ερυθρών αιμοσφαιρίων σε ύψος ή με χρήση ερυθροποιητίνης (ΕΡΟ), γονιδιακής θεραπείας ΕΡΟ ή μιμητικών ΕΡΟ, (3) τους αλλοστερικούς τελεστές αιμοσφαιρίνης, και (4) υποκατάστατα αίματος όπως τροποποιημένα διαλύματα αιμοσφαιρίνης και υπερφθοροχημικά (Gaudard, Varlet- Marie, Bressolle και Audran, 2003). Οι μεταγγίσεις και οι παράγοντες διέγερσης της ερυθροποίησης έχουν αποδειχθεί ότι αυξάνουν την αεροβική ισχύ και την αντοχή στην σωματική άσκηση (Elliott, 2008). Εντούτοις, τα εργογόνα αποτελέσματα των άλλων παραγόντων είναι αμφισβητήσιμα (Reardon και Creado, 2014) ΑΛΚΟΟΛ Το αλκοόλ ή η χημική αιθανόλη είναι μια εξωγενής ουσία που αναφέρεται στον απαγορευμένο κατάλογο του Παγκόσμιου Οργανισμού Καταπολέμησης της Φαρμακοδιέγερσης (WADA) από το Το αλκοόλ είναι ένα κατασταλτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος που επιβραδύνει τις ενέργειες του εγκεφάλου και του σώματος. Ο σκοπός της κατάχρησης αλκοόλ είναι η μείωση του άγχους και η χαλάρωση. Κατά συνέπεια, γίνεται συνήθως κατάχρηση αλκοόλ σε αθλήματα που χρειάζονται υψηλή συγκέντρωση. Δεν είναι δυνατό να ενισχυθεί η απόδοση με το αλκοόλ (Ramniwas, 2014). Ως εκ τούτου, δεν θεωρείται ως εργογόνο φάρμακο. Ο συνδυασμός αλκοόλ με άλλα φάρμακα μπορεί να μεγεθύνει τις επιδράσεις του αλκοόλ ή άλλων φαρμάκων που χορηγούνται ταυτόχρονα. Γενικά, το αλκοόλ απαγορεύεται στον αθλητισμό όπου η χρήση του μπορεί να θεωρηθεί επιβλαβής για τις αθλητικές επιδόσεις ή τον κίνδυνο για την ασφάλεια. Στον αθλητισμό, το αλκοόλ καταναλώνεται μερικές φορές λόγω των δυνητικών θετικών επιπτώσεών του στην ψυχολογική ευεξία, τη μείωση της έντασης και του άγχους, την ενίσχυση της επίδρασης της αυτοπεποίθησης και την προώθηση της επιθετικότητας. Απαγορεύεται στον αγώνα μόνο σε συγκεκριμένα αθλήματα τα οποία είναι η τοξοβολία, η σκοποβολή, οι αγώνες με αυτοκίνητα, τα αθλήματα αεροναυτικής, το καράτε, το μοντέρνο 24

25 πένταθλο, οι αγώνες με μοτοσικλέτες και η ιστιοπλοΐα (O'Leary, 2013) ΝΑΡΚΩΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Τα ναρκωτικά θεωρούνται ως ουσίες και φάρμακα που μπορούν να αλλάξουν την ψυχική και σωματική κατάσταση του οργανισμού σε ένα ευρύ φάσμα λειτουργιών, από τον ύπνο και την πλήρη ακινητοποίηση μέχρι την ευφορία και τη διέγερση. Αυτή η λαϊκή κατανόηση της λέξης ναρκωτικό είναι επομένως περισσότερο σχετική με τα συμπτώματα που παρατηρούνται παρά με την ειδική δράση των ναρκωτικών ουσιών. Στην επιστήμη και την ιατρική, οι ναρκωτικές επιδράσεις των διαφόρων ουσιών ορίζονται με μεγαλύτερη ακρίβεια με βάση τη χημική τους δομή και τους βιολογικούς μηχανισμούς που επιφέρουν αλλαγές στον ανθρώπινο οργανισμό. Ένα ναρκωτικό είναι ένα εθιστικό φάρμακο που μειώνει τον πόνο, προκαλεί ύπνο και μπορεί να μεταβάλλει τη διάθεση ή τη συμπεριφορά. Στην ιατρική, ένα αναλγητικό ναρκωτικό αναφέρεται ως οπιοειδές, το οποίο αναφέρεται σε όλες τις φυσικές, ημισυνθετικές και συνθετικές ουσίες που ενεργούν φαρμακολογικά όπως η μορφίνη, το πρωταρχικό συστατικό του φυσικού οπίου. Τα οπιοειδή ταξινομούνται στον κατάλογο των απαγορευμένων ουσιών και μεθόδων της WADA ως ναρκωτικά. Σε ορισμένες χώρες, ο όρος ναρκωτικά αναφέρεται επίσης στην κοκαΐνη, η οποία από χημική άποψη δεν είναι ναρκωτικό. Η άλλη ομάδα ουσιών, ακατάλληλα ονομαζόμενη ως ναρκωτικά, είναι τα συμπαθομιμητικά. Αυτά είναι γενικά τα φάρμακα που ενεργοποιούν το κεντρικό νευρικό σύστημα με δράσεις κατεχολαμίνης (αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης) και ταξινομούνται στη λίστα της WADA ως διεγερτικά. Η τρίτη ομάδα αποτελείται από ουσίες ικανές να προκαλέσουν ψυχικές αλλαγές όπως αυτές που εκδηλώνονται κατά τη διάρκεια της ψύχωσης. Αυτές οι ουσίες ονομάζονται ψυχοτομιμητικά, ή ψυχεδελικά, ή παραισθησιογόνα. Μεταξύ των ψυχοτομιμητικών, μόνο τα κανναβινοειδή εντοπίζονται στον κατάλογο της WADA ως ξεχωριστή ομάδα ουσιών. Η μορφίνη και η κωδεΐνη είναι φυσικά αλκαλοειδή φαινανθρενίου, που υπάρχουν στο όπιο και προέρχονται από 20 άλλα εναπομένοντα αλκαλοειδή από την πρόωρη κάψα παπαρούνας (Papaver somniferum). Η περιεκτικότητα του οπίου στην κάψα της παπαρούνας είναι περίπου 10% για τη μορφίνη, 0,2% για την κωδεΐνη, 10% για τη νοσκακίνη (ναρκοτίνη) και περίπου 5% για την παπαβερίνη. Η νοσκαπίνη και η παπαβερίνη είναι αλκαλοειδή της 25

26 ισοχολίνης. Γενικά, παράγωγα φαινανθρενίου οπίου παρουσιάζουν αναλγητικές ιδιότητες ενώ τα παράγωγα ισοκινολίνης εμφανίζουν σπασμολυτικές ιδιότητες. Τα οπιοειδή δρουν με υποδοχείς οπιούχων που βρίσκονται τόσο στο κεντρικό νευρικό σύστημα όσο και στην περιφερικό νευρικό σύστημα. Ωστόσο, η κυρίαρχη επίδραση των οπιοειδών είναι η τροποποίηση της δραστηριότητας του κεντρικού νευρικού συστήματος. Η περιφερική δράση των αναλγητικών ναρκωτικών σχετίζεται εν μέρει με τις επιδράσεις της απελευθέρωσης ισταμίνης μετά την εφαρμογή ναρκωτικών ουσιών. Πιο αναλυτικά τα οπιοειδή δρουν μέσω ενδογενών οπιοειδών - ενδορφινών, εγκεφαλινών και δινορφινών, οι οποίες ρυθμίζουν την αντιδραστικότητα του κεντρικού νευρικού συστήματος. Η ηρωίνη και η μορφίνη δεσμεύονται στους ίδιους υποδοχείς με εκείνους των ενδογενών οπιοειδών, τα οποία οδηγούν σε μειωμένη διέγερση των νευρώνων. Αυτοί οι υποδοχείς διαφέρουν ως προς τις φαρμακολογικές ιδιότητες, τον εντοπισμό και τη συγκεκριμένη απόκριση σε διαφορετικά πεπτίδια οπιοειδών. Οι ενδορφίνες δεσμεύονται σε μ-υποδοχείς που ασκούν αναλγητικές επιδράσεις, αναπνευστική καταστολή, δυσκοιλιότητα και ευφορία. Το ευφορικό αποτέλεσμα μπορεί να διευρυνθεί με την εμπλοκή των αναστολέων GABA νευρώνων της κοιλιακής τεμπεριακής περιοχής, οι οποίοι επηρεάζουν την αύξηση της απελευθέρωσης της ντοπαμίνης. Η αυξημένη ποσότητα ντοπαμίνης στο σύστημα απόκρισης του εγκεφάλου, προσφέρει τα αισθήματα ευχαρίστησης και ευφορίας, και αποτελεί πιθανώς έναν μηχανισμό υπεύθυνο για τη λήψη ναρκωτικών και εθισμού. Οι εγκεφαλλίνες δεσμεύονται σε δ-υποδοχείς με αναλγητικά αποτελέσματα. Τα φάρμακα που βασίζονται στο όπιο δρουν μόνο συμπτωματικά. Η πρωτογενής ιατρική χρήση της μορφίνης είναι για τη μείωση του πόνου. Η μορφίνη δεν συσσωρεύεται στον οργανισμό. Η κωδεΐνη, που ταξινομείται ως σχετικά ήπιο αναλγητικό, χρησιμοποιείται ως αντιβηχικό και αναλγητικό φάρμακο. Η χρήση των παυσίπονων είναι συχνή στον αθλητισμό, ειδικά μεταξύ των αθλητών που ασχολούνται με βίαια αθλήματα. Το αυξημένο όριο για την ανοχή του πόνου, που προκαλείται από τα οπιοειδή, επιτρέπει την καλύτερη αθλητική απόδοση. Ως αποτέλεσμα της μειωμένης αίσθησης του πόνου, η μεγαλύτερη προσπάθεια που ασκεί ένας αθλητής μπορεί να οδηγήσει σε κάποιους τραυματισμούς και βλάβες στον οργανισμό τους. Επιπλέον, τα ναρκωτικά αναλγητικά μπορούν να μειώσουν το άγχος και να βελτιώσουν την απόδοση σε αθλήματα, στα οποία το υπερβολικό άγχος θα μπορούσε να επηρεάσει δυσμενώς τον λεπτό έλεγχο της κίνησης των άκρων, όπως η σκοποβολή και η τοξοβολία (Pounr, 2008). 26

27 Τα ναρκωτικά είναι μεταξύ των παλαιότερων ουσιών ντόπινγκ που χρησιμοποιούνται στον αθλητισμό. Στην πυγμαχία και την ποδηλασία, η ηρωίνη χρησιμοποιήθηκε ως παυσίπονο ήδη στα τέλη του 19ου αιώνα. Σε αθλήματα συγκέντρωσης, π.χ. τη σκοποβολή, τα ναρκωτικά χρησιμοποιούνται επίσης για να ηρεμήσουν το σώμα και να ανακουφίσουν την ψυχολογική πίεση. Σε μικρές δόσεις αυξάνουν τα κίνητρα. Όλα τα ναρκωτικά έχουν απαγορευτεί στον αθλητισμό από το αλλά μόνο στον ανταγωνισμό. Είναι εύκολα ανιχνεύσιμα στα ούρα. Στα αθλήματα ποδηλασίας κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, τα ναρκωτικά σε συνδυασμό με διεγερτικά χρησιμοποιήθηκαν σε πολύ μεγάλη κλίμακα. Ο συνδυασμός με διεγερτικά προοριζόταν να προκαλέσει υψηλή επίδοση ενώ παράλληλα να καταστέλλει το αίσθημα του πόνου από τραυματισμούς (Pounr, 2008). Σήμερα, μόνο ένα μικρό ποσοστό θετικών δειγμάτων ντόπινγκ αποδίδεται σε ναρκωτικά, διότι είναι εύκολα ανιχνεύσιμα και επομένως χρησιμοποιούνται λιγότερο συχνά. Επιπλέον, είναι διαθέσιμα δημοφιλή μη οπιοειδή αναλγητικά όπως η ασπιρίνη, το Voltaren κ.λπ. που δεν περιλαμβάνονται στον κατάλογο απαγορευμένων ουσιών. Ωστόσο, επαγγελματίες ποδηλάτες έχουν επανειλημμένα κατηγορηθεί για την κατοχή ναρκωτικών τα τελευταία χρόνια. Το 2002, μεγάλες ποσότητες μορφίνης βρέθηκαν κατά τη διάρκεια αστυνομικής επιδρομής στο σπίτι του βελγικού επαγγελματία ποδηλάτη Frank Vandenbroucke. Το 2009, ο αθλητής πέθανε από πνευμονική εμβολή στην ηλικία των 34 ετών (Pounr, 2008) ΚΑΝΝΑΒΙΝΟΕΙΔΗ Τα κανναβινοειδή είναι μια ομάδα φυσικών ουσιών που υπάρχουν στο βότανο του Cannabis Sativa καθώς και στα συνθετικά ανάλογα ή τους μεταβολίτες τους. Χημικά, είναι παράγωγα του διβενζοπυρενίου ή των μονοτερπενοειδών. Η κάνναβη Sativa αποτελείται από πάνω από 420 χημικές ενώσεις, μεταξύ των οποίων οι σημαντικότερες είναι η Δ9- τετραϋδροκανναβινόλη (Δ9-THC), η Δ8-τετραϋδροκανναβινόλη (Δ8-THC), η κανναβινόλη (CBN) και η κανναβιδιόλη (CBD) (Bergamaschi και Crippa, 2015). Η THC είναι το κύριο ψυχοδραστικό συστατικό του Cannabis Sativa υπεύθυνο για την ανάπτυξη ψυχικών αλλαγών παρόμοιες με εκείνες που εκδηλώνονται κατά τη διάρκεια της ψύχωσης (ψυχοτομική επίδραση). Η εισπνοή κανναβινοειδών προκαλεί σχεδόν άμεση επίδραση 27

28 στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Τα κανναβινοειδή χρησιμοποιούνται κυρίως με τη μορφή χασίς ή μαριχουάνα. Οι αισθήσεις της ευφορίας, της χαλάρωσης, οι ενισχυμένες ακουστικές και οπτικές αντιλήψεις που παράγει η μαριχουάνα οφείλονται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην επίδρασή της στους κανναβινοειδείς υποδοχείς του εγκεφάλου (Campos, Yonamine, de Moreau, 2003). Ομοίως, όπως στην περίπτωση των οπιούχων που δεσμεύονται απευθείας στους υποδοχείς για τις ενδορφίνες, οι υποδοχείς κανναβινοειδών συνδέονται με το συγκεκριμένο μόριο τους - το αντιανταμίδιο. Το αντιανταμίδιο εμπλέκεται στη ρύθμιση της διάθεσης, της μνήμης, της όρεξης, του πόνου, της γνώσης και των συναισθημάτων. Η THC αυξάνει επίσης την ντοπαμίνη που απελευθερώνεται με αντιστάθμιση της ανασταλτικής επίδρασης των νευρώνων GABA (Huestis, Mazzoni και Rabin., 2011). Η κάνναβη χρησιμοποιείται ευρέως για την μεταβολή της διάθεσης και για τις ιδιότητες χαλάρωσης που έχει. Η επίδραση της στην κατάρτιση και τον αθλητικό ανταγωνισμό είναι αποδυναμωτική. Η έλλειψη επιστημονικών στοιχείων για τις ιδιότητες βελτίωσης της απόδοσης της κάνναβης συνδέεται με τις ισχυρές ενδείξεις των δυσμενών επιπτώσεών της στις ψυχοκινητικές δεξιότητες και τη γνωστική λειτουργία του χρήστη. Σε αθλήματα που συνεπάγονται ταχύτητα, ευκινησία και προσοχή (σκι, αγώνες με μοτοσικλέτα κ.λπ.), η μειωμένη ψυχοκινητική απόδοση αυξάνει το πρόβλημα της ασφάλειας. Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός νεαρών αθλητών που χρησιμοποιούν κανναβινοειδή ανεξάρτητα από την αθλητική πειθαρχία. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι τα κανναβινοειδή δεν χρησιμοποιούνται για ντόπινγκ, αλλά για κοινωνικούς λόγους. Η προσωπικότητα μπορεί να έχει κάποιο αντίκτυπο στη χρήση κανναβινοειδών, καθώς οι αθλητές ακραίων και αγωνιστικών αθλημάτων είναι πιο ευαίσθητοι σε αυτές τις ουσίες από τους άλλους αθλητές (Bergamaschi και Crippa, 2015). Η απαγόρευση των κανναβινοειδών στον αθλητισμό, βασίζεται στην ανησυχία για την ασφάλεια κατά τη διάρκεια της κατάρτισης και του ανταγωνισμού, για να ειδωθούν θετικά οι ελίτ αθλητές στην κοινωνία και για να καταπολεμηθεί η παράνομη χρήση των κανναβινοειδών σε πολλές χώρες. Σύμφωνα με τον κανονισμό της WADA, τα δείγματα εκτός ανταγωνισμού δεν ελέγχονται για ναρκωτικά και τα κανναβινοειδή. Στην περίοδο τα οπιοειδή ανιχνεύθηκαν μόνο σε 0,1% των συνολικών δειγμάτων ( ) που αναλύθηκαν από όλα τα διαπιστευμένα εργαστήρια της ΔΟΕ και της WADA, ενώ η σχετική συμβολή θετικών δειγμάτων με κανναβινοειδή ήταν 0,27%. Θεωρώντας ότι αυτός ο τύπος δειγμάτων αντιπροσωπεύει 28

Γενικό Λύκειο Παραλίας. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΣΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Διατροφή και αθλητισμός.

Γενικό Λύκειο Παραλίας. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΣΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Διατροφή και αθλητισμός. Γενικό Λύκειο Παραλίας. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΣΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Διατροφή και αθλητισμός. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Λουκοπούλου Νεκταρία Η ομάδα μας: Βενετιάδη Νικολίτσα Καγκελάρη Χριστίνα Κολεγιάννης Χρήστος Καρρά Φωτεινή

Διαβάστε περισσότερα

Η απώλεια του καλίου μειώνει την διεγερσιμότητα των μυϊκών κυττάρων (μυϊκή κόπωση

Η απώλεια του καλίου μειώνει την διεγερσιμότητα των μυϊκών κυττάρων (μυϊκή κόπωση Ηλεκτρολύτες Η απώλεια του καλίου μειώνει την διεγερσιμότητα των μυϊκών κυττάρων (μυϊκή κόπωση Αυξάνεται με την οξεία, έντονη σωματική άσκηση (προσωρινή αύξηση), από υπερβολική χρήση νατρίου, ανεπαρκή

Διαβάστε περισσότερα

Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµα

Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµα Ψυχοδιεγερτικά Παραισθησιογόνα Ηρεµιστικά ναρκωτικά Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµατικές

Διαβάστε περισσότερα

ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΘΙΣΜΟ. Το πέρασμα από τη χρήση στον εθισμό έχει ασαφή όρια

ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΘΙΣΜΟ. Το πέρασμα από τη χρήση στον εθισμό έχει ασαφή όρια ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΘΙΣΜΟ Το πέρασμα από τη χρήση στον εθισμό έχει ασαφή όρια Βασικές έννοιες Εθισμός Μερικές από τις ουσίες που καταναλώνει ο άνθρωπος προκαλούν εθισμό, δηλαδή μεταβάλλουν τη λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ DOPING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ : Α2, ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΤΟΣ ΛΥΚΕΙΟ ΝΥΔΡΙΟΥ ΛΕΥΚΑΔΑΣ

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ DOPING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ : Α2, ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΤΟΣ ΛΥΚΕΙΟ ΝΥΔΡΙΟΥ ΛΕΥΚΑΔΑΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ DOPING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ : Α2, ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΤΟΣ 2015-2016 ΛΥΚΕΙΟ ΝΥΔΡΙΟΥ ΛΕΥΚΑΔΑΣ Ορισμός Doping Ντόπινγκ ορίζεται ως η παρουσία στο ανθρώπινο σώμα ουσιών που είναι απαγορευμένες

Διαβάστε περισσότερα

4 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΕΦΗΒΟΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2013 2014

4 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΕΦΗΒΟΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2013 2014 4 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΕΦΗΒΟΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2013 2014 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ Ο αθλητισμός είναι η συστηματική σωματική καλλιέργεια και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ!

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ! ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ! Είναι αλήθεια ότι η άσκηση βοηθά σημαντικά στην διατήρηση της υγείας. Μπορεί όμως να γίνει επικίνδυνη όταν δεν γίνεται με τον σωστό τρόπο!

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Σύμφωνα με τον κώδικα Αντι-ντόπινγκ (που τίθεται σε ισχύ το 2005) του Παγκόσμιου Οργανισμού Αντι-ντόπινγκ οι κατηγορίες απαγορευμένων ουσιών έχουν ως εξής: ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ Τα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΙΣΜΟΣ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ( CRYSTAL ICE) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΕΘΙΣΜΟΣ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ( CRYSTAL ICE) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΘΙΣΜΟΣ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ( CRYSTAL ICE) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η μεθαμφεταμίνη είναι συνθετική ουσία και αποτελεί εξέλιξη μιας προγενέστερης ουσίας, της αμφεταμίνης. Για πρώτη φορά

Διαβάστε περισσότερα

Πρόκειται για ουσίες οι οποίες παρασκευάζονται από χημική διαφοροποίηση ήδη υπαρχόντων ουσιών που κυκλοφορούν στο εμπόριο.

Πρόκειται για ουσίες οι οποίες παρασκευάζονται από χημική διαφοροποίηση ήδη υπαρχόντων ουσιών που κυκλοφορούν στο εμπόριο. ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Πρόκειται για ουσίες οι οποίες παρασκευάζονται από χημική διαφοροποίηση ήδη υπαρχόντων ουσιών που κυκλοφορούν στο εμπόριο. DESIGNER DRUGS (ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΩΝ) Ναρκωτικές ουσίες στις

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Άσκηση και προπόνηση για παιδιά και εφήβους Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Ανάπτυξη, εξέλιξη και ωρίμανση Ανάπτυξη: αύξηση του σώματος ή μελών του

Διαβάστε περισσότερα

Βιοχημική αξιολόγηση αθλητών και αθλητριών κλασικού αθλητισμού

Βιοχημική αξιολόγηση αθλητών και αθλητριών κλασικού αθλητισμού Βιοχημική αξιολόγηση αθλητών και αθλητριών κλασικού αθλητισμού Βασίλης Μούγιος, PhD, FECSS Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης http://mougios.webpages.auth.gr

Διαβάστε περισσότερα

Β Α Σ Ι Κ Ε Σ Ε Ν Ν Ο Ι Ε Σ

Β Α Σ Ι Κ Ε Σ Ε Ν Ν Ο Ι Ε Σ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Εξαρτησιογόνες ουσίες ονοµάζονται όλες οι ουσίες που προκαλούν εξάρτηση ψυχική ή σωµατική και που η χρήση τους δηµιουργεί µεταβολές στον εγκέφαλο (γνωστικές λειτουργίες και συναισθήµατα)

Διαβάστε περισσότερα

Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ. Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς

Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ. Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς Κατανάλωση οινοπνευματωδών στους Έλληνες μαθητές (2011) Στην Ελλάδα, τα αγόρια

Διαβάστε περισσότερα

Από τον Κώστα κουραβανα

Από τον Κώστα κουραβανα Από τον Κώστα κουραβανα Περιεχόμενα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Ορμονικοί-Γονιδιακοί-παράγοντες Επιπτώσεις στην υγεία Θεραπεία-Δίαιτα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Παχυσαρκία είναι κλινική κατάσταση στην

Διαβάστε περισσότερα

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Αθλητισμός και ψυχική υγεία Είναι γεγονός ότι ψυχή και σώμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα καθώς η σωματική κατάσταση επηρεάζει την ψυχική όπως και το αντίστροφο. Με την άσκηση αυξάνεται

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση του προβλήματος

Παρουσίαση του προβλήματος Εισαγωγή Κατά τον Martin (2013) ο φίλαθλος χρησιμοποιεί το άθλημα που παρακολουθεί και συγκεκριμένα την ομάδα ή τον αθλητή ως μέσο απόδρασης από τη καθημερινότητα, ως μέσο διασκέδασης, αίσθηση του επιτεύγματος,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών» ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

Διαβάστε περισσότερα

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού Το μαιτεχμιακό σύστημα συνδέεται με τμήματα του μετωπιαίου κι κροταφικού λοβού ( τμήματα των εγκεφαλικών ημισφαιρίων,ονομασμένα σύμφωνα με το κρανιακό οστό που τα καλύπτει). Το ίδιο σχετίζεται με τον έλεγχο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: Συχνές ερωτήσεις για το Ναρκοτεστ. 1. Ποιος είναι ο στόχος της εφαρμογής του Νάρκοτεστ;

Θέμα: Συχνές ερωτήσεις για το Ναρκοτεστ. 1. Ποιος είναι ο στόχος της εφαρμογής του Νάρκοτεστ; Αρ. Φακ.: 01.01.008 Θέμα: Συχνές ερωτήσεις για το Ναρκοτεστ 1. Ποιος είναι ο στόχος της εφαρμογής του Νάρκοτεστ; Η Αρχή αντιμετώπισης εξαρτήσεων Κύπρου (ΑΑΕΚ) έχει σκοπό μεταξύ άλλων την λήψη μέτρων πρόληψης

Διαβάστε περισσότερα

Ποια η χρησιμότητα των πρωτεϊνών;

Ποια η χρησιμότητα των πρωτεϊνών; ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ Τι είναι οι πρωτεϊνες; Η ονομασία πρωτεϊνες προέρχεται από το ρήμα πρωτεύω και σημαίνει την εξαιρετική σημασία που έχουν οι πρωτεϊνες για την υγεία του ανθρώπινου σώματος. Από την εποχή των Ολυμπιακών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΛΗΨΗ ΝΑΛΤΡΕΞΟΝΗΣ

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΛΗΨΗ ΝΑΛΤΡΕΞΟΝΗΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΟΞΙΝΩΣΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΛΗΨΗ ΝΑΛΤΡΕΞΟΝΗΣ ΠΡΩΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΜΙΑΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ(Διαφ.1) Στη 10χρονη εμπειρία μου με χρήστες ηρωίνης

Διαβάστε περισσότερα

Εθισμοί και εξαρτήσεις νέων. Δημιουργία Αθηνά Σφέικου

Εθισμοί και εξαρτήσεις νέων. Δημιουργία Αθηνά Σφέικου Εθισμοί και εξαρτήσεις νέων ᄡ Δημιουργία Αθηνά Σφέικου Εθισμός Εθισμός είναι το καθεστώς εγκεφαλικής δυσλειτουργίας κατα το οποίο το άτομο θεωρεί απαραίτητες για την επιβίωση του πραξεις που προκαλούν

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το doping; (I) Προέλευση του όρου. «Doop» (Ολλανδικός όρος) (18ος αιώνας): Νοτιοαφρικάνικο ποτό

Τι είναι το doping; (I) Προέλευση του όρου. «Doop» (Ολλανδικός όρος) (18ος αιώνας): Νοτιοαφρικάνικο ποτό 1 Τι είναι το doping; (I) Προέλευση του όρου «Doop» (Ολλανδικός όρος) (18ος αιώνας): Νοτιοαφρικάνικο ποτό «Ντόουπ» αναφέρεται για πρώτη φορά σε ένα Αγγλικό λεξικό «doping» (ντοπάρισµα) ( ιεθνής όρος) 2

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΩΝ TAE KWON DO (ITF) (Εβδομάδα 1η 10η)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΩΝ TAE KWON DO (ITF) (Εβδομάδα 1η 10η) [1] ΣΧΟΛΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΩΝ TAE KWON DO (ITF) (Εβδομάδα 1η η) [2] ΣΧΟΛΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΩΝ TAE KWON DO (ITF) Εβδομάδα 1 η [14-20/07/2014] Ώρα Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Κυριακή 1 η Αλεξανδρής Κ.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι ρυθμιστές του οργανισμού Είδη αδένων στον άνθρωπο o Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν το προϊόν τους μέσω εκφορητικού πόρου είτε στην επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

Κατάσταση των ναρκωτικών στην Κύπρο και τρόποι αντιμετώπισης

Κατάσταση των ναρκωτικών στην Κύπρο και τρόποι αντιμετώπισης Κατάσταση των ναρκωτικών στην Κύπρο και τρόποι αντιμετώπισης Ιωάννα Γιασεμή Αν. Προϊστάμενη Τμήματος Παρακολούθησης/ ΕΚΤΕΠΝ Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου Δείκτης επικράτησης της χρήσης στο γενικό και

Διαβάστε περισσότερα

Γενετικό Ντόπινγκ. Τζιαμούρτας Ζ. Αθανάσιος. Επίκουρος Καθηγητής Βιοχημείας της Άσκησης

Γενετικό Ντόπινγκ. Τζιαμούρτας Ζ. Αθανάσιος. Επίκουρος Καθηγητής Βιοχημείας της Άσκησης Γενετικό Ντόπινγκ Τζιαμούρτας Ζ. Αθανάσιος Επίκουρος Καθηγητής Βιοχημείας της Άσκησης Γενετικό Ντόπινγκ Ως γενετικό ντόπινγκ ορίζεται η μη θεραπευτική χρήση γονιδίων, γενετικών στοιχείων και / ή κυττάρων,

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

Μάθημα: ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Μάθημα: ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ Υπεύθυνος Μαθήματος: ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΛΜΠΑΝΙΔΗΣ Αναπληρωτής Καθηγητής Διάλεξη 5η ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΚΑΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ί Π ή Θ ά ημοκρίτειο Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

Addressing overtraining through nutrition

Addressing overtraining through nutrition Personal Training Conference Addressing overtraining through nutrition GEORGE BOUGIATIOTIS, BSC (GR) WWW.GRAFTS.GR ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Σ ΣΕ ΑΘΛΗΤΕΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΩΣ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΟΥ ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΟΥ ΣΤΡΕΣ ΧΩΡΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ 2019 & ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ 2019 & ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ 2019 & ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου ΑΑΕΚ, παρουσιάζει τα αποτελέσματα της Ευρωπαϊκής Έκθεσης για τα Ναρκωτικά του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΥΣΙΕΣ

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΥΣΙΕΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΥΣΙΕΣ ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ: Ευαγγελία Κωνσταντινοπούλου Μαρίνα Παπαϊωάννου Λυδία Παραστατίδη Ιωάννα Μαυραγάνη Ζωή Παπαγιάννη Έλενα Μερντάνι ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Σταυρούλα Μανιάτη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

Greek. 1 Ερώτ ηση: Είμαι εξ ολοκλήρου υπεύθυνος για κάθε ουσία που χρησιμοποιώ, εισάγω με ένεση ή επιθέτω στο

Greek. 1 Ερώτ ηση: Είμαι εξ ολοκλήρου υπεύθυνος για κάθε ουσία που χρησιμοποιώ, εισάγω με ένεση ή επιθέτω στο Greek 1 Ερώτ ηση: Είμαι εξ ολοκλήρου υπεύθυνος για κάθε ουσία που χρησιμοποιώ, εισάγω με ένεση ή επιθέτω στο σώμα μου. Εξήγ ηση: Όλοι οι αθλητές πρέπει να είναι προνοητικοί και να ενημερώνονται διαρκώς

Διαβάστε περισσότερα

Πώς να μην χάσετε στην θάλασσα ότι με κόπο κερδίσατε στην πισίνα: συμπληρώματα διατροφής και άλλα «κόλπα» Γιώργος Σακκάς PhD

Πώς να μην χάσετε στην θάλασσα ότι με κόπο κερδίσατε στην πισίνα: συμπληρώματα διατροφής και άλλα «κόλπα» Γιώργος Σακκάς PhD Πώς να μην χάσετε στην θάλασσα ότι με κόπο κερδίσατε στην πισίνα: συμπληρώματα διατροφής και άλλα «κόλπα» Γιώργος Σακκάς PhD ΤΕΦΑΑ - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Σήμερα θα μιλήσουμε για τα εξής θέματα: Τι κερδίζουμε

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Διάλεξη 5: Σακχαρώδης Διαβήτης και Άσκηση Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς, Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 5 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

Καφεΐνη και Αθλητική Απόδοση. Νικολέτα Μιχαηλίδου, Μ.S., R.D Κλινική και Αθλητική Διαιτολόγος/ Διατροφολόγος

Καφεΐνη και Αθλητική Απόδοση. Νικολέτα Μιχαηλίδου, Μ.S., R.D Κλινική και Αθλητική Διαιτολόγος/ Διατροφολόγος Καφεΐνη και Αθλητική Απόδοση Νικολέτα Μιχαηλίδου, Μ.S., R.D Κλινική και Αθλητική Διαιτολόγος/ Διατροφολόγος Καφεΐνη Μια από τις πιο δημοφιλής και πιο συχνά χρησιμοποιημένη διεγερτική ουσία στο κόσμο. Ηχρήσητηςπάειπίσω~

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ KAI ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Νικόλαος Χ. Σύρμος ANAΠΑΡΑΓΩΓΗ Ο άνθρωπος αναπαράγεται με αμφιγονική αναπαραγωγή. Δύο γαμετικά κύτταρα,το ωάριο (θηλυκό)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Φατούρος Γ. Ιωάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΔΙΑΛΕΞΗ 2 - ΓΟΝΙΔΙΑ & ΑΣΚΗΣΗ

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Φατούρος Γ. Ιωάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΔΙΑΛΕΞΗ 2 - ΓΟΝΙΔΙΑ & ΑΣΚΗΣΗ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Φατούρος Γ. Ιωάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΔΙΑΛΕΞΗ 2 - ΓΟΝΙΔΙΑ & ΑΣΚΗΣΗ ΤΟ ΣΑΓΧΑΡΟ - ΔΕΣΟΞΥΡΙΒΟΖΗ ΝΟΥΚΛΕΟΤΙΔΙΟ ΓΟΝΙΔΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ; Ερώτηση 1: υπάρχουν γονίδια

Διαβάστε περισσότερα

Χαράλαµπος Τσορµπατζούδης Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Τµήµα Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού

Χαράλαµπος Τσορµπατζούδης Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Τµήµα Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού Χαράλαµπος Τσορµπατζούδης Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Τµήµα Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού Σέρρες 14/12/10 lambo@phed.auth.gr Φοβάµαι πως κύριο ζητούµενο της εκπαίδευσής µας είναι να

Διαβάστε περισσότερα

Ναρκωτικά και Εφηβεία

Ναρκωτικά και Εφηβεία Μάθημα: Project 2ο ΕΠΑ.Λ. Καρδίτσας 2014 Ναρκωτικά και Εφηβεία Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία... Η γνώση είναι η καλύτερη προφύλαξη... Η έρευνα Πραγματοποιήθηκε έρευνα με τη χρήση ερωτηματολογίου

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Σχ. έτος 2015-2016 Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ.

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β 1. Το σύστημα των ενδοκρινών αδένων είναι το ένα από τα δύο συστήματα του οργανισμού μας που συντονίζουν και

Διαβάστε περισσότερα

Εξαρτησιογόνες ουσίες

Εξαρτησιογόνες ουσίες Ναρκωτικά Ναρκωτικά-Εξάρτηση Ο όρος ναρκωτικά χρησιµοποιείται για να χαρακτηρίσει όλες τις τοξικές ψυχοτρόπες ουσίες που διακινούνται παρανόµως και προκαλούν σοβαρή διαστρέβλωση της προσωπικότητας του

Διαβάστε περισσότερα

Αποδεδειγμένα από ειδικούς και έρευνες, η καλύτερη προστασία απέναντι στο άγχος και την πίεση της καθημερινότητας είναι η άσκηση. Η προσωπική άσκηση

Αποδεδειγμένα από ειδικούς και έρευνες, η καλύτερη προστασία απέναντι στο άγχος και την πίεση της καθημερινότητας είναι η άσκηση. Η προσωπική άσκηση 1. 2. 3. 4. 5. Αποδεδειγμένα από ειδικούς και έρευνες, η καλύτερη προστασία απέναντι στο άγχος και την πίεση της καθημερινότητας είναι η άσκηση. Η προσωπική άσκηση του καθενός μειώνει την ένταση του άγχους

Διαβάστε περισσότερα

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Άρθρο του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟY ΤΙΓΓΙΝΑΓΚΑ, MT, CST, MNT Το μεταιχμιακό σύστημα ελέγχει το κύκλωμα του χρόνιου πόνου και των συναισθημάτων, ενώ συνδέεται με τα βαθύτερα τμήματα του

Διαβάστε περισσότερα

Λεξιλόγιο της «πιάτσας»: χόρτο, γκρας, μαύρο/μαύρη, κέρατο, μελαχρινή, φούντα, αφγάνι, λιβάνι.

Λεξιλόγιο της «πιάτσας»: χόρτο, γκρας, μαύρο/μαύρη, κέρατο, μελαχρινή, φούντα, αφγάνι, λιβάνι. ΙΝΔΙΚΗ ΚΑΝΝΑΒΗ (ΧΑΣΙΣ) Λεξιλόγιο της «πιάτσας»: χόρτο, γκρας, μαύρο/μαύρη, κέρατο, μελαχρινή, φούντα, αφγάνι, λιβάνι. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΝΝΑΒΗ Η κάνναβη είναι ένα θαμνώδες φυτό με οδοντωτά φύλλα και ραβδωτά

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονες έρευνες για τον ρόλο των εναλλακτικών βιολογικών υλικών στην ιατροδικαστική και τοξικολογία. ΡΑΪΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Αν.

Σύγχρονες έρευνες για τον ρόλο των εναλλακτικών βιολογικών υλικών στην ιατροδικαστική και τοξικολογία. ΡΑΪΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Αν. Σύγχρονες έρευνες για τον ρόλο των εναλλακτικών βιολογικών υλικών στην ιατροδικαστική και τοξικολογία ΡΑΪΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Αν. Καθηγητής Κλινική Τοξικολογία Βιολογικά Υλικά Αίμα-πλάσμα-ορός (ο χρόνος ανίχνευσης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Το θέμα της εργασίας μας είναι η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ. Ασχοληθήκαμε με τις διατροφικές συνήθειες των αθλητών από την αρχαία Ελλάδα έως και σήμερα. Βρέθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

1. Η αναπνευστική λειτουργία. 2. Η κεντρική λειτουργία. 3. Η περιφερική λειτουργία. 4. Ο μυϊκός μεταβολισμός

1. Η αναπνευστική λειτουργία. 2. Η κεντρική λειτουργία. 3. Η περιφερική λειτουργία. 4. Ο μυϊκός μεταβολισμός ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ VO2max Βαμβακούδης Ευστράτιος Επίκουρος Καθηγητής Εργοφυσιολογικής Αξιολόγησης

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ & ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Γ Εξάμηνο

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ & ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Γ Εξάμηνο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ & ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Γ Εξάμηνο Διδάσκοντες Χατζηγεωργιάδης Αντώνης / Zουρμπάνος Νίκος ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ & ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Μορφή

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ

ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Το στρες Πρώτη νευροενδοκρινολογική απάντηση Δεύτερη νευροενδοεκρινολογική απάντηση Ο υποθάλαμος Κορτιζόλη

Διαβάστε περισσότερα

Βασιλόπουλος Φ. Στέφανος. Παιδαγωγικό Τμήμα Δ. Ε. Πανεπιστήμιο Πατρών

Βασιλόπουλος Φ. Στέφανος. Παιδαγωγικό Τμήμα Δ. Ε. Πανεπιστήμιο Πατρών Βασιλόπουλος Φ. Στέφανος Παιδαγωγικό Τμήμα Δ. Ε. Πανεπιστήμιο Πατρών Τις τελευταίες δεκαετίες, η παιδική και εφηβική κατάθλιψη έχει μετατραπεί σε ένα υπαρκτό πρόβλημα που ταλανίζει τους νέους. Τα ποσοστά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Γνώσεις, στάσεις και ποιότητα ζωής σε ασθενείς με λέμφωμα Οι ασθενείς που πάσχουν από λέμφωμα στην Ελλάδα εμφανίζονται ελλιπώς ενημερωμένοι σχετικά με ζητήματα που αφορούν στην

Διαβάστε περισσότερα

Στον χρόνιο αλκοολισμό, παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση,

Στον χρόνιο αλκοολισμό, παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση, Αλκοολισμός ΟΡΙΣΜΟΣ Ο όρος αναφέρεται για πρώτη φορά από έναν Ολλανδό γιατρό στα τέλη της δεκαετίας του 1840, ενώ αναλύθηκε σε νόσο το 1972 από το γιατρό John Coakley Lettson. Αλκοολισμός σημαίνει δηλητηρίαση

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΛΑΘΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ/-ΡΙΩΝ

ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΛΑΘΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ/-ΡΙΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΛΑΘΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ/-ΡΙΩΝ Η επαρκής πρόσληψη όλων των θρεπτικών συστατικών αποτελεί τη βάση της προσφοράς της διατροφής στην επιτυχία του αθλητή. Βασίλης Μούγιος Καθηγητής βιοχηµείας της άσκησης http://users.auth.gr/mougios

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 2: Βιολογική και φυσιολογική βάση των κινήτρων

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 2: Βιολογική και φυσιολογική βάση των κινήτρων ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Θεματική Ενότητα 2: Βιολογική και φυσιολογική βάση των κινήτρων Θεματική Ενότητα 2 Στόχοι: Η κατανόηση, εκ μέρους των φοιτητών, της βιολογικής και φυσιολογικής βάσης των κινήτρων, καθώς

Διαβάστε περισσότερα

Κατάσταση των παράνομων ουσιών εξάρτησης και του αλκοόλ στην Κύπρο

Κατάσταση των παράνομων ουσιών εξάρτησης και του αλκοόλ στην Κύπρο Κατάσταση των παράνομων ουσιών εξάρτησης και του αλκοόλ στην Κύπρο ΠΑΡΑΝΟΜΕΣ ΟΥΣΙΕΣ: Δείκτης Έκτασης της Χρήσης στο Γενικό και Μαθητικό Πληθυσμό: Για την εφαρμογή του δείκτη επικράτησης της χρήσης στο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.)

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Π.Ι.Ε.)

Διαβάστε περισσότερα

9/21/2011. Δημοσιογραφική Διάσκεψη. 20 Σεπτεμβρίου Σκοπός. Σύντομος απολογισμός δραστηριοτήτων Ερωτήσεις Συζήτηση

9/21/2011. Δημοσιογραφική Διάσκεψη. 20 Σεπτεμβρίου Σκοπός. Σύντομος απολογισμός δραστηριοτήτων Ερωτήσεις Συζήτηση Δημοσιογραφική Διάσκεψη 20 Σεπτεμβρίου 2011 Σκοπός Σύντομος απολογισμός δραστηριοτήτων Ερωτήσεις Συζήτηση 1 Σύντομος Απολογισμός Νομικό πλαίσιο/ Ίδρυση Κυπριακής Αρχής Αντί-Ντόπινγκ «Ποιοι είμαστε» Δραστηριότητες

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Πολύ συχνά, τα άτομα, παρατηρώντας τους άλλους, εντοπίζουν υπερβολές και ακρότητες στις συμπεριφορές τους. Παρατηρούν υπερβολές στους χώρους της εργασίας.

Διαβάστε περισσότερα

Ο Βασικός μεταβολισμός εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων όπως:

Ο Βασικός μεταβολισμός εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων όπως: ΟΡΙΣΜΟΣ: η ελάχιστη ενέργεια που δαπανάται για τη διατήρηση των ζωτικών λειτουργιών σε κατάσταση ηρεμίας. Αντιπροσωπεύει την ενέργεια που απαιτείται για τη λειτουργία της αναπνοής, την κυκλοφορία του αίματος,

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας Γυναικολόγος Νεότερες απόψεις και θεραπείες Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι η συχνότερη ορμονική πάθηση της σύγχρονης γυναίκας. Υπολογίζεται ότι περίπου

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΘΛΗΣΗ

ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΘΛΗΣΗ ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΘΛΗΣΗ Βασίλης Μούγιος, PhD ΤΕΦΑΑ ΑΠΘ http://users.auth.gr/mougios Παράγοντες που επηρεάζουν τις ορµονικές αποκρίσεις στην άσκηση Τύπος άσκησης Οξεία Χρόνια Προσαρµογές Αντοχής/δυναµική/αερόβια

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 1o ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ - ΓΗ_Α_ΒΙΟ_0_11207, 96ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ - ΓΗ_Α_ΒΙΟ_0_11303 Ι. Το σύστημα των ενδοκρινών αδένων είναι το ένα από τα δύο συστήματα του οργανισμού μας που συντονίζουν

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα ιάλεξης. Χηµική Θερµοδυναµική. Πιθανότητες πραγµατοποίησης µίας αντίδρασης. αντίδρασης ΧΗΜΙΚΗ ΘΕΡΜΟ ΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ

Θέµατα ιάλεξης. Χηµική Θερµοδυναµική. Πιθανότητες πραγµατοποίησης µίας αντίδρασης. αντίδρασης ΧΗΜΙΚΗ ΘΕΡΜΟ ΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ Θέµατα ιάλεξης MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΧΗΜΙΚΗ ΘΕΡΜΟ ΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ Ο ρόλος της ενέργειας στην πραγµατοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D. ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας, Ph.D. Τι είναι σακχαρώδης διαβήτης; Παθοφυσιολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένη συγκέντρωση σακχάρου στο αίμα Καμπύλη σακχάρου (75

Διαβάστε περισσότερα

Διατηρεί ιδιωτικό διαιτολογικό γραφείο στο Παλαιό Φάληρο

Διατηρεί ιδιωτικό διαιτολογικό γραφείο στο Παλαιό Φάληρο Πτυχιούχος του τμήματος Διαιτολογίας-Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος Εφαρμοσμένης Διαιτολογίας-Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Master of Science : Sports

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας

Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Παράρτημα I Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την τροποποίηση των όρων άδειας(-ών) κυκλοφορίας Επιστημονικά πορίσματα Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση αξιολόγησης της PRAC σχετικά με την (τις) Έκθεση(-εις)

Διαβάστε περισσότερα

Ακμή/Υγιεινή Δέρματος & ορμόνες (ενδοκρινολογική ακμή)

Ακμή/Υγιεινή Δέρματος & ορμόνες (ενδοκρινολογική ακμή) Ακμή/Υγιεινή Δέρματος & ορμόνες (ενδοκρινολογική ακμή) Δρ Ζήνωνας Ξυδάς Ειδικός Ενδοκρινολόγος / Διαβητολόγος / Παθολόγος MBChB (Bristol), MRCP (UK), CCT (London) Quiz Μύθος ή γεγονός? Οι γυναίκες έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Τα ναρκωτικά μπορούν να διακριθούν σε ομάδες με διάφορους τρόπους: για παράδειγμα νόμιμες (νομικά αποδεκτές) και παράνομες (απαγορευμένες) ουσίες.

Τα ναρκωτικά μπορούν να διακριθούν σε ομάδες με διάφορους τρόπους: για παράδειγμα νόμιμες (νομικά αποδεκτές) και παράνομες (απαγορευμένες) ουσίες. Τι είναι ναρκωτικά; Τα ναρκωτικά είναι ουσίες που επιδρούν στον εγκέφαλο και γι' αυτό προκαλούν εθισμό. Οι άνθρωποι που τα χρησιμοποιούν θέλουν να βιώσουν τις συνέπειες των ναρκωτικών. Ορισμένα φάρμακα

Διαβάστε περισσότερα

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης; Ολοι κάποιες φορές νιώθουμε μελαγχολία ή θλίψη, αλλά αυτά τα συναισθήματα συνήθως περνούν μετά από λίγες μέρες. Όταν ένα άτομο έχει κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή επηρεάζει την καθημερινή του ζωή, τη φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Πρώτα βήματα στην πρόληψη του ντόπινγκ!

Πρώτα βήματα στην πρόληψη του ντόπινγκ! Πρώτα βήματα στην πρόληψη του ντόπινγκ! ΒΑΣΙΚΟ-Επίπεδο Τι είναι το ντόπινγκ; Αύξηση απόδοσης με τηχρήση απαγορευμένων ουσιών ή απαγορευμένων μεθόδων Αθέμιτη ενέργεια που φέρει κινδύνους για την υγεία Διεθνείς

Διαβάστε περισσότερα

DRUGOMANIA ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

DRUGOMANIA ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ DRUGOMANIA ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Ποια είναι τα συμπτώματα που εμφανίζει ο χρήστης; Η χρήση ναρκωτικών ουσιών διαταράσσει τη λειτουργία εγκεφαλικών περιοχών που είναι κρίσιμες για την κίνηση, τη μνήμη, τη μάθηση, την

Διαβάστε περισσότερα

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία.

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Παχυσαρκία είναι η παθολογική αύξηση του βάρους του σώματος, που οφείλεται σε υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό. Παρατηρείται γενικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΘΕΜΑ : ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΟΤΩΝ

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΘΕΜΑ : ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΟΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΘΕΜΑ : ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΟΤΩΝ 2ο ΛΥΚΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΟΝΟΜΑ ΟΜΑΔΑΣ: 3Ε ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΕΛΩΝ: ΓΚΟΤΙΝΟΠΟΥΛΟΥ ΕΦΗ

Διαβάστε περισσότερα

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Για χρόνια, οι καταναλωτές µαθαίνουν για τα οφέλη της µείωσης των καρδιαγγειακών παθήσεων µε τη λήψη ωµέγα-3 λιπαρών οξέων. Αυτή η άποψη έχει επικρατήσει,

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής

Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής 1 Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 7 - Ένζυμα, οι μηχανισμοί της ζωής Μικροσκοπικοί οργανισμοί που ρυθμίζουν τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος σε

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Κατανάλωση ενέργειας και κόπωση Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Κατανάλωση ενέργειας Συντελεστής απόδοσης Απόδοση μεταβολισμού υποστρωμάτων 40% à ATP

Διαβάστε περισσότερα

Χαιρετισμός του Προέδρου Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου Δρα. Χρύσανθου Γεωργίου, στη διάσκεψη τύπου

Χαιρετισμός του Προέδρου Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου Δρα. Χρύσανθου Γεωργίου, στη διάσκεψη τύπου Χαιρετισμός του Προέδρου Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου Δρα. Χρύσανθου Γεωργίου, στη διάσκεψη τύπου της «4 ης Εβδομάδας Ευαισθητοποίησης για το Αλκοόλ Τετάρτη, 26 Οκτωβρίου 2016, 11.00 12.30 Έντιμοι

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ Sport Nutrition by ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ Ενέργεια που καταναλώνουμε Βασικός μεταβολισμός: 1800 kcal + καθημερινή δραστηριότητα Μια ημέρα στο γραφείο: 150 με 200 kcal Μια ώρα αθλητικής δραστηριότητας: 500

Διαβάστε περισσότερα

Επιπλέον η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει στις παρακάτω παθολογικές καταστάσεις:

Επιπλέον η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει στις παρακάτω παθολογικές καταστάσεις: Γράφει: Φανή Πρεβέντη, MSc Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Το σώμα μας περιέχει μεγάλες ποσότητες ασβεστίου. Συγκεκριμένα, το ασβέστο είναι υπεύθυνο για το 1,5-2% του σωματικού μας βάρους. Είναι το

Διαβάστε περισσότερα

Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ

Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Αρσάκειο Γενικό Λύκειο Ψυχικού Σχολικό έτος: 2013-2014 Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΛΕΩΝΙΔΑ ΑΝΤΩΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑΣ ΒΟΥΛΔΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑΣ ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΛΕΩΝΙΔΑ ΑΝΤΩΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑΣ ΒΟΥΛΔΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑΣ ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΛΕΩΝΙΔΑ ΑΝΤΩΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑΣ ΒΟΥΛΔΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑΣ ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ Η Σημασία της σωστής διατροφής και της άσκησης στην εφηβεία Οι διατροφικές

Διαβάστε περισσότερα

Επιστημονικά πορίσματα

Επιστημονικά πορίσματα Παράρτημα II Επιστημονικά πορίσματα και λόγοι για την ανάκληση ή την τροποποίηση των όρων των αδειών κυκλοφορίας και λεπτομερής αιτιολόγηση των αποκλίσεων από τη σύσταση της PRAC 69 Επιστημονικά πορίσματα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΑΛΤΡΕΞΟΝΗ (NALTREXONE) ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ Η Ναλτρεξόνη

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΑΛΤΡΕΞΟΝΗ (NALTREXONE) ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ Η Ναλτρεξόνη ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΑΛΤΡΕΞΟΝΗ (NALTREXONE) ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ Η Ναλτρεξόνη Στη θεραπεία της εξάρτησης από το αλκοόλ Οδηγίες για τους ασθενείς και τις οικογένειες τους. Η Ναλτρεξόνη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΑ Η ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΑ Η ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΑ Η ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Η άσκηση, επιφέρει ευεργετικά αποτελέσματα στα διάφορα συστήματα του οργανισμού. Τα αποτελέσματα αυτά ενδέχεται να είναι παροδικά ή μόνιμα ανάλογα

Διαβάστε περισσότερα

Σοφία Παυλίδου. 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012

Σοφία Παυλίδου. 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012 Σοφία Παυλίδου Ιατρός, Επιστημονική Συνεργάτης Ιατρείου Αθηροσκλήρωσης, Β Καρδιολογική Κλινική ΑΠΘ Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

Μέλη ομάδας: Βασίλης Καρβέλας Κατερίνα Μανιαδάκη Τάσος Κελλάρης Ανδρέας Κατσαρός

Μέλη ομάδας: Βασίλης Καρβέλας Κατερίνα Μανιαδάκη Τάσος Κελλάρης Ανδρέας Κατσαρός Μέλη ομάδας: Βασίλης Καρβέλας Κατερίνα Μανιαδάκη Τάσος Κελλάρης Ανδρέας Κατσαρός Πώς συσχετίζονται ο αθλητισμός με την υγεία; Τι είναι το ντόπινγκ; Πώς επηρεάζει το ντόπινγκ τους αθλητές; Υπάρχουν έλεγχοι

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραδοσιακά θεωρούνται νοσήματα των ανδρών. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου στις γυναίκες

Διαβάστε περισσότερα

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση;

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση; Υπέρταση Τι Είναι η Υπέρταση; Η πίεση του αίματος είναι η δύναμη που ασκεί το αίμα στις αρτηρίες όταν μεταφέρεται από την καρδιά στην κυκλοφορία. Η σταθερά αυξημένη πίεση, άνω των φυσιολογικών ορίων, αποκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

Κατερίνα Μιχοπούλου Γ 3 Σχ. έτος 2014-2015

Κατερίνα Μιχοπούλου Γ 3 Σχ. έτος 2014-2015 Κατερίνα Μιχοπούλου Γ 3 Σχ. έτος 2014-2015 Περιεχόμενα: Η νικοτίνη και ο εγκέφαλος Τι είναι η ακετυλοχολίνη; Συνέπειες Η νικοτίνη και ο εγκέφαλος Ο καπνός προέρχεται από το φυτό Nicotiana tabacum. Αν και

Διαβάστε περισσότερα

Οι γνώμες είναι πολλές

Οι γνώμες είναι πολλές Η Ψυχολογία στη Φυσική Αγωγή στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος ΚασταμονίτηςΚωνσταντίνος Ψυχολόγος Οι γνώμες είναι πολλές Πολλές είναι οι γνώμες στο τι προσφέρει τελικά ο αθλητισμός στην παιδική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Αλκοολισμός. Α'2 Ομάδα -5Δημήτρης Τέκος. Άννα-Μαρία Τότσι Αναστάσης Μπαρκούτσης Αντώνης Ποταμίτης Περικλής Μωραΐτης

Αλκοολισμός. Α'2 Ομάδα -5Δημήτρης Τέκος. Άννα-Μαρία Τότσι Αναστάσης Μπαρκούτσης Αντώνης Ποταμίτης Περικλής Μωραΐτης Αλκοολισμός Α'2 Ομάδα -5Δημήτρης Τέκος Άννα-Μαρία Τότσι Αναστάσης Μπαρκούτσης Αντώνης Ποταμίτης Περικλής Μωραΐτης Ορισμός Ο όρος αλκοολισμός αναφέρεται για πρώτη φορά από έναν Ολλανδό γιατρό στα τέλη της

Διαβάστε περισσότερα