οκίμια Οικονομικής Πολιτικής

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "οκίμια Οικονομικής Πολιτικής"

Transcript

1 οκίμια Οικονομικής Πολιτικής ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΞΗΓΟΥΝ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Ανδρέου Αδάμος Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου Θεοφάνης Μαμουνέας Τμήμα Οικονομικών, Πανεπιστήμιο Κύπρου Αρ Μάιος 2011

2 Χορηγοί ΚOE (κατά αλφαβητική σειρά) Γραφείο Προγραμματισμού Κεντρική Τράπεζα Κύπρου Πανεπιστήμιο Κύπρου Σύνδεσμος Εμπορικών Τραπεζών Τμήμα Οικονομικών Πανεπιστημίου Κύπρου Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Υπουργείο Οικονομικών Οι απόψεις που εκφράζονται στα δημοσιεύματα του ΚΟΕ είναι των συγγραφέων μόνο και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά το ΚΟΕ και τους χορηγούς του. ii

3 Παράγοντες που εξηγούν την παραγωγικότητα στην Κύπρο Ανδρέου Αδάμος και Θεοφάνης Μαμουνέας Περίληψη Η ανταγωνιστικότητα και η οικονομική ανάπτυξη αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα μιας χώρας. Καθοριστικό ρόλο στο επίπεδο τόσο της ανταγωνιστικότητας όσο και της οικονομικής ανάπτυξης διαδραματίζει η παραγωγικότητα μιας οικονομίας. Ο στόχος αυτού του δοκιμίου είναι η μελέτη των διαφόρων παραγόντων που πιθανόν να βοηθούν στην αύξηση της ολικής παραγωγικότητας των συντελεστών και η εισήγηση μέτρων δημόσιας πολιτικής για ενίσχυση της παραγωγικότητας. Αρχικά παρουσιάζεται η θεωρητική πτυχή του θέματος, με την ανασκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας όσον αφορά την παραγωγικότητα και την οικονομική ανάπτυξη και ακολούθως γίνεται η ανάλυση των δεδομένων, τόσο περιγραφικά όσο και οικονομετρικά. Χρησιμοποιώντας στοιχεία από την Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου για τον υπολογισμό του ρυθμού αύξησης της ολικής παραγωγικότητας, καθώς επίσης και δεδομένα από τις Έρευνες Οικογενειακού Προϋπολογισμού και από τον κρατικό προϋπολογισμό εκτιμάται η επίδραση που έχουν στην ολική παραγωγικότητα της Κυπριακής Οικονομίας τα χρόνια εκπαίδευσης των εργαζομένων, το απόθεμα σε υποδομές και τα επίπεδα φορολογίας. Παρόλο που οι μεταβλητές αυτές παρουσιάζουν το αναμενόμενο πρόσημο σύμφωνα με τη θεωρία, εντούτοις δεν φαίνεται να εξηγούν την παραγωγικότητα της Κυπριακής Οικονομίας. Από την ανάλυση στην παρούσα μελέτη μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα τα οποία ενδέχεται η εκάστοτε κυβέρνηση ή οι αρμόδιοι φορείς να χρησιμοποιήσουν με σκοπό να βοηθήσουν την παραγωγικότητα της Κυπριακής Οικονομίας. Η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και σε νέες υποδομές αποτελούν αναμφισβήτητα δύο σημαντικότατους παράγοντες που θα δώσουν ώθηση στην κυπριακή παραγωγικότητα. Αντίθετα η ψηλή φορολογία, ειδικότερα στην εργασία και στο κεφάλαιο, τείνει να μειώνει την παραγωγικότητα της οικονομίας και κατ επέκταση την ανταγωνιστικότητα της στο διεθνές προσκήνιο. iii

4 iv

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ EXECUTIVE SUMMARY... VII 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 5 3. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΙΝΑΙ Η ΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ; ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΞΗΓΟΥΝ ΤΗΝ ΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ 7 4. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΟΚΙΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ/ΑΝΑΛΥΣΗΣ v

6 vi

7 Factors Explaining Productivity in Cyprus Andreou Adamos and Theofanis P. Mamuneas EXECUTIVE SUMMARY The competitiveness and economic growth is one of the most important aspects of a country. A key role at both the competitiveness and economic growth plays a productive economy. The aim of this essay is to study the various factors that may help to increase total factor productivity and the contribution of public policy measures to boost productivity. Initially the theoretical aspect is presented, with the review of existing literature on productivity and economic growth, and then a descriptive and econometric analysis of the data is being made. Using data from the Statistical Service of Cyprus for the calculation of growth in overall productivity, as well as data from the Family Expenditure Survey and from the state budget the affection of the years of education workers, the stock infrastructure and tax levels in the overall productivity of the Cyprus economy is estimated. Although these variables have the expected sign according to theory, it does not seem to explain the productivity of the Cyprus Economy. From the analysis of this study useful conclusions can be drawn that the government or some competent bodies are likely to use to improve the productivity of the Cyprus Economy. Investment in human capital and new infrastructure are clearly two important factors that will boost productivity in Cyprus. Unlike that, high taxes, especially on labor and capital, tend to reduce the productivity of the economy and thus competitiveness in the international spotlight. vii

8 viii

9 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η οικονομική ανάπτυξη των διαφόρων χωρών είναι ένα ζήτημα που απασχόλησε και απασχολεί πάρα πολλούς οικονομολόγους. Γιατί κάποιες χώρες είναι πλούσιες ενώ κάποιες άλλες είναι φτωχές; Γιατί οι χώρες αναπτύσσονται; Ποιες είναι οι πηγές της ανάπτυξης αυτής; Αυτά είναι κάποια από τα σημαντικότερα ερωτήματα που θέτει ο τομέας των μακροοικονομικών. Η ανάπτυξη της οικονομίας αποτελεί μείζονα στόχο για την οποιαδήποτε κυβερνητική πολιτική εξαιτίας των οφελών που προέρχονται από μια αναπτυσσόμενη οικονομία. Υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, αύξηση της απασχόλησης, θετική επίδραση στα δημόσια οικονομικά, ενθάρρυνση επενδύσεων σε νέα κεφάλαια έτσι ώστε να διατηρηθεί η ανάπτυξη της οικονομίας με την αύξηση της μακροπρόθεσμης συνολικής προσφοράς καθώς επίσης και η θετική επίπτωση επί των κερδών των επιχειρήσεων και της χρηματιστηριακής αγοράς είναι ορισμένα από τα πλεονεκτήματα που έχει η ανάπτυξη ενός κράτους. Έχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν γιατί μερικές χώρες αυξάνονται γρηγορότερα από άλλες. Εντούτοις, όλοι συμφωνούν ότι οι κύριοι καθοριστικοί παράγοντες της μεγέθυνσης μιας οικονομίας είναι η αύξηση των συντελεστών παραγωγής (κεφαλαίου και εργασίας) και η αύξηση της ολικής παραγωγικότητας. Είναι πολύ σημαντικό για οποιαδήποτε χώρα να διατηρεί υψηλά επίπεδα παραγωγικότητας αφού έτσι καταφέρνει να αντεπεξέρχεται στις έντονες πιέσεις του διεθνούς ανταγωνισμού. Η Κύπρος δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση σε αυτό, ειδικότερα τώρα που αποτελεί και πλήρες μέλος της Ευρωζώνης αλλά και σε μια περίοδο όπου η παγκόσμια οικονομία προσπαθεί να εξέρθει της οικονομικής κρίσεως. Η παραγωγικότητα της Κυπριακής Οικονομίας αποτελεί αντικείμενο πολλών συζητήσεων αφού διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο επίπεδο τόσο της ανταγωνιστικότητας όσο και της οικονομικής ανάπτυξης. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολύ λίγες μελέτες για την παραγωγικότητα της Κυπριακής Οικονομίας. Όλες είχαν ένα κοινό σημείο. Προσπαθούσαν να μελετήσουν και να εξηγήσουν την εξέλιξη της παραγωγικότητας στην Κύπρο, είτε να συγκρίνουν την ανταγωνιστικότητα και αποτελεσματικότητα συγκεκριμένων τομέων με αντιστοίχων του εξωτερικού. Καμία μελέτη ωστόσο δεν έχει εστιάσει στο ποιοι παράγοντες είναι αυτοί που εξηγούν και επηρεάζουν την παραγωγικότητα της Κυπριακής Οικονομίας. Όπως αναφέρουν οι Hyeok Jeong and Robert M. Townsend (2005) η υπάρχουσα βιβλιογραφία της ολικής παραγωγικότητας συνήθως μετρά το μέγεθος της παραγωγικότητας αλλά σπάνια προσδιορίζει τις πηγές της, οι οποίες παραμένουν τυπικά μέσα στο κατάλοιπο. Το παρόν δοκίμιο λοιπόν θα επικεντρωθεί στους παράγοντες που επηρεάζουν την ολική παραγωγικότητα των συντελεστών και παράλληλα θα επικεντρωθεί στους 1

10 πιθανούς ρόλους που μια κυβέρνηση μπορεί να διαδραματίσει για την αύξηση της παραγωγικότητας. Η δομή του δοκιμίου είναι ως εξής: στο μέρος 2 παρουσιάζεται μια σύντομη ανασκόπηση στην υπάρχουσα βιβλιογραφία. Συγκεκριμένα στο μέρος 2.1 αναλύεται η θεωρία της οικονομικής ανάπτυξης ενώ στο μέρος 2.2 παρουσιάζονται οι μελέτες που έγιναν σχετικά με την παραγωγικότητα στην Κύπρο. Στο Μέρος 3 γίνεται αναφορά στην ολική παραγωγικότητα συντελεστών. Ειδικότερα, στο μέρος 3.1 γίνεται επεξήγηση της ολικής παραγωγικότητας και στο μέρος 3.2 παρουσιάζονται οι παράγοντες που την επηρεάζουν. Το μέρος 4 αναλύει και περιγράφει τους παράγοντες που εξηγούν την παραγωγικότητα και τέλος το μέρος 5 παραθέτει περίληψη και βασικά συμπεράσματα. 2. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Στη σύγχρονη θεωρία της οικονομικής ανάπτυξης οι βελτιώσεις στην παραγωγικότητα μετριούνται από την αύξηση της ολικής παραγωγικότητας των συντελεστών. Η ολική παραγωγικότητα των συντελεστών (TFP) είναι το ποσοστό της παραγωγής που δεν εξηγείται από το κεφάλαιο και τις εισροές εργασίας που χρησιμοποιήθηκαν στην παραγωγική διαδικασία και καλύπτει πολλούς άλλους και απαρατήρητους καθοριστικούς παράγοντες της παραγωγικότητας. Ως εκ τούτου, το επίπεδο του καθορίζεται από το πόσο αποτελεσματικές και έντονες είναι οι εισροές που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή. Η αύξηση της ολικής παραγωγικότητας των συντελεστών συνήθως μετριέται με το κατάλοιπο του Solow. Το κατάλοιπο του Solow μετρά με ακρίβεια την αύξηση της ολικής παραγωγικότητας των συντελεστών εάν (i) η συνάρτηση παραγωγής είναι η νεοκλασική, (ii) υπάρχει τέλειος ανταγωνισμός στις αγορές συντελεστών παραγωγής, και (iii) οι ρυθμοί ανάπτυξης από τους πόρους είναι μετρημένοι με ακρίβεια. Ο Solow (1956) κατέδειξε επίσης ότι οι διαφορές μεταξύ των χωρών στον τομέα της τεχνολογίας μπορεί να δημιουργήσουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών στο κατά κεφαλή εισόδημα. Μελέτες από τους Klenow and Rodriguez-Clare (1997) και Hall and Jones (1999) έχουν επιβεβαιώσει ότι η πλειοψηφία του χάσματος των εσόδων μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών είναι συνδεδεμένη με τις μεγάλες διαφορές που παρουσιάζουν οι χώρες σε ολική παραγωγικότητα. Οι διαφορές που παρουσιάζονται μεταξύ των χωρών στην ολική παραγωγικότητα μπορεί να οφείλονται στην τεχνολογία που χρησιμοποιούν οι χώρες αυτές καθώς 2

11 επίσης και στην αποτελεσματικότητα με την οποία χρησιμοποιούνται. Για να γίνει μια σωστή εξακρίβωση της σχετικής σημασίας αυτών των παραγόντων είναι απαραίτητο να υπάρχουν στοιχεία που να μετρούν ακριβώς την τεχνολογία. Οι Comin, Hobijn and Rovito (2006) χρησιμοποίησαν τέτοια στοιχεία για 75 διαφορετικές τεχνολογίες και έδειξαν ότι οι διαφορές μεταξύ των χωρών σε τεχνολογία είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερη από τις διαφορές των χωρών σε κατά κεφαλή εισόδημα. Επιπλέον, η τεχνολογία σχετίζεται θετικά με το κατά κεφαλήν εισόδημα, άρα οι διαφορές μεταξύ των χωρών σε ολική παραγωγικότητα καθορίζονται σε ένα μεγάλο βαθμό από την τεχνολογία. Ο πρώτος που εισήγαγε τη γενική έννοια της ολικής παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας ήταν ο Tinbergen (1942) και μετέπειτα ο Solow(1957) παρείχε ένα απλό πλαίσιο για τη μέτρηση της. Το νεοκλασικό μοντέλο ανάπτυξης που αναπτύχθηκε από τους Solow και Swan αποτελεί τη βάση για την εξαγωγή της ολικής παραγωγικότητας. Σε αυτό το μοντέλο η τεχνολογική πρόοδος θεωρείτο εξωγενές. Το πρόβλημα όμως εστιαζόταν στο ότι ενώ τα μοντέλα αυτά παράγουν ένα εκτιμητή για το ρυθμό της τεχνολογικής προόδου εντούτοις δεν ξεκαθαρίζουν για τα αίτια της προόδου αυτής. Για παράδειγμα, θα συνέχιζε να υφίσταται η οικονομική ανάπτυξη εάν το εργατικό δυναμικό στερείτο επίπεδο αυξημένων δεξιοτήτων; Εάν δεν υπήρχαν επενδύσεις σε Ε&Α, σε δημόσιες υποδομές και σε καινούριες τεχνολογίες; Ποιοι από αυτούς τους παράγοντες και όχι μόνο αποτελούν τις σημαντικότερες αιτίες ανάπτυξης; Προκειμένου να απαντηθούν τέτοιου είδους ερωτήματα αλλά και να κατανοηθεί και να μετρηθεί καλύτερα η επίδραση της έρευνας και ανάπτυξης στην ολική παραγωγικότητα αναπτύχθηκαν διάφορα μοντέλα όπου θεωρούν την τεχνολογική πρόοδο και την οικονομική ανάπτυξη ενδογενή. ημιουργικά μοντέλα ενδογενούς οικονομικής ανάπτυξης δίνονται από τον Lucas (1988), ο οποίος ενσωματώνει το ανθρώπινο κεφάλαιο και από τον Romer (1986) ο οποίος δίνει ως πρωταρχικό λόγο για την οικονομική ανάπτυξη τη συσσώρευση της γνώσης. Τα δύο αυτά μοντέλα αποτελούν τη βάση για τη δημιουργία πολλών εμπειρικών μελετών που προσπαθούν να εξηγήσουν την οικονομική ανάπτυξη και την ολική παραγωγικότητα. Οι μελέτες αυτές ακολουθούν κυρίως δύο άξονες. Ο πρώτος βασίζεται στο μοντέλο του Romer και επικεντρώνεται στην Ε&Α ενώ ο δεύτερος εξηγεί την ανάπτυξη μέσω της συσσώρευσης του ανθρωπίνου κεφαλαίου και κτίζει στη δουλειά που έγινε από τον Lucas. Τέτοια μοντέλα ενδογενούς ανάπτυξης μπορούν να ρίξουν φως στους παράγοντες που καθορίζουν την αύξηση της ολικής παραγωγικότητας των συντελεστών με το συνδέσουν την αύξηση της ολικής παραγωγικότητας με την καινοτομία. Οι 3

12 επιδοτήσεις σε Ε&Α καθώς και πληθώρα ειδικευμένου εργατικού δυναμικού μπορούν να μειώσουν το οριακό κόστος της διεξαγωγής έρευνας και ανάπτυξης και να αυξήσουν το ρυθμό ανάπτυξης της καινοτομίας και συνεπώς το ρυθμό ανάπτυξης της ολικής παραγωγικότητας. Αυξήσεις στο μέγεθος των αγορών αυξάνουν και τα έσοδα των νεωτεριστών οδηγώντας έτσι σε περισσότερη καινοτομία και υψηλότερη αύξηση της ολικής παραγωγικότητας. Εμπειρικές μελέτες για την επίδραση της Ε&Α στη συνολική παραγωγή χρησιμοποιούν διαστρωματικά δεδομένα, χρονοσειρές και δεδομένα πάνελ, τόσο σε επίπεδο χωρών, τομέων της οικονομίας αλλά και επιχειρήσεων. Μια έρευνα από τον Cameron (1998) δείχνει ότι οι περισσότερες εμπειρικές μελέτες βρίσκουν σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ Ε&Α και παραγωγής, με τις ελαστικότητες να κυμαίνονται μεταξύ 0,06 και 0,42. Οι δευτερογενείς επιδράσεις (spillovers) από επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες είναι επίσης σημαντικές, αφού σχετίζονται με θετικές εξωτερικότητες. Αυτό εξαρτάται από την υπόθεση ότι η τεχνολογία πρέπει να αναπτυχθεί μόνο μια φορά και μετά μπορεί να υλοποιηθεί από τον καθένα χωρίς τα κόστη ανάπτυξης. Μια έρευνα από τους Butter, Mohlmann και Wit (2008) δείχνει ότι οι δευτερογενείς επιδράσεις (ή έμμεσες επιδράσεις) είναι σημαντικός συνεισφορέας για την ανάπτυξη. Κατά μέσο όρο οι έμμεσες αποδόσεις της Ε&Α είναι κατά 2,63 φορές μεγαλύτερες από τις άμεσες αποδόσεις. Ο ρόλος που διαδραματίζει η συσσώρευση του ανθρώπινου κεφαλαίου στην οικονομική ανάπτυξη είναι πολύ μεγάλος. Η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο είναι υπεύθυνη κατά ένα πολύ μεγάλο βαθμό στην απόκλιση που παρατηρείται μεταξύ της αύξησης της παραγωγής ενός προϊόντος και της αύξησης της ποσότητας των παραγωγικών εισροών που χρησιμοποιούνται, δηλαδή η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο οδηγεί σε ποιοτική βελτίωση του εργατικού δυναμικού, το οποίο αυξάνει την παραγωγική του ικανότητα οδηγώντας έτσι την οικονομία σε ανάπτυξη. Μια έρευνα από τους Benhabib and Spiegel (1994) καταδεικνύει ότι το ανθρώπινο κεφάλαιο επηρεάζει την αύξηση της ολικής παραγωγικότητας, οδηγώντας έτσι σε οικονομική ανάπτυξη. Μια άλλη μελέτη από τους Maudos, Pastor and Serrano (1999), οι οποίοι αναλύουν την εξέλιξη της ολικής παραγωγικότητας με το να διασπάσουν τα οφέλη της παραγωγικότητας σε τεχνικές αλλαγές και αποδοτικότητα, δείχνει τη σημασία του να θεωρήσει κανείς το ανθρώπινο κεφάλαιο ως ένα επιπρόσθετο παραγωγικό συντελεστή. Ένας πρόσθετος ρόλος που μπορεί να έχει το ανθρώπινο κεφάλαιο είναι για να προσελκύει άλλους παράγοντες όπως το φυσικό κεφάλαιο, το οποίο επίσης συνεισφέρει στην οικονομική ανάπτυξη. Ο Lucas (1990) ανέφερε πως το φυσικό κεφάλαιο δεν «ρέει» τόσο έντονα σε φτωχές χώρες ακριβώς επειδή τέτοιες χώρες 4

13 έχουν σχετικά φτωχά κληροδοτήματα συμπληρωματικού ανθρώπινου κεφαλαίου. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση είναι χρήσιμες στην αντιμετώπιση των μεταβαλλόμενων τεχνολογιών και ωθούν την παραγωγικότητα στους διάφορους τομείς της οικονομίας. 2.2 Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Μέχρι σήμερα, έχουν γίνει τέσσερις σημαντικές οικονομετρικές μελέτες για την παραγωγικότητα τομέων της Κυπριακής Οικονομίας. Στη μελέτη «Η παραγωγικότητα του Κυπριακού Τραπεζικού τομέα: σύγκριση με συνεργατικά και Αγγλικές τράπεζες» οι Πασιαρδής, Μαμουνέας και Λόης (2003), χρησιμοποιούν χρηματοοικονομικούς αριθμοδείκτες και οικονομετρική ανάλυση για να συγκρίνουν την αποτελεσματικότητα του Κυπριακού τραπεζικού συστήματος με τα συνεργατικά ιδρύματα και το Βρετανικό τραπεζικό τομέα. Εκ πρώτης όψεως ο Κυπριακός τραπεζικός τομέας φαίνεται να υστερεί σε αποτελεσματικότητα σε σχέση με τα συνεργατικά ιδρύματα και τις Βρετανικές τράπεζες, αφού παραχωρεί δάνεια μιας συγκεκριμένης αξίας με ψηλότερο κόστος. Η διαχρονική ανάλυση των στοιχείων όμως δείχνει μια συνεχή βελτίωση των Κυπριακών εμπορικών τραπεζών που τις καθιστά εξίσου αποτελεσματικές με τις Βρετανικές τράπεζες και σε θέση ισχύος όσον αφορά ανταγωνισμό με συνεργατικά ιδρύματα. Στη μελέτη «Ανάλυση της παραγωγικότητας του Κυπριακού τουριστικού προϊόντος» οι Πασιαρδής και Μαμουνέας (2003) εξετάζουν τη διαχρονική εξέλιξη του κόστους παραγωγής του τομέα του τουρισμού μέσω οικονομετρικής εκτίμησης μιας συνάρτησης κόστους και μέσω δεικτών παραγωγικότητας του τομέα. Τα αποτελέσματα θέλουν το δείκτη ολικής παραγωγικότητας του τομέα να αυξάνεται σταθερά τη δεκαετία του 80, ενώ μετά το 1990 να παρουσιάζει διακυμάνσεις. Ακόμη, στη μελέτη Growth and Productivity in Cyprus Manufacturing Industries οι Πασιαρδής και Μαμουνέας (1999) εκτιμούν δείκτες ολικής παραγωγικότητας για τον μεταποιητικό τομέα της Κύπρου στην περίοδο και προβαίνουν σε σύγκριση της παραγωγικότητας των υποτομέων με χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το κύριο εύρημα της μελέτης είναι σημαντική μείωση στο ρυθμό αύξησης της ολικής παραγωγικότητας ορισμένων υποτομέων στη μεταποίηση. Τέλος, οι Μαμουνέας, Πασιαρδής, Πασιουρτίδου και Σιαμμούτης (2005) αναλύουν την παραγωγικότητα της Κυπριακής Οικονομίας ανά τομέα και βρίσκουν ότι κατά την περίοδο σημαντική βελτίωση σε όρους ρυθμού αλλαγής παραγωγικότητας σημειώνουν οι τομείς Μεταφορές/Επικοινωνίες, Κατασκευές, Γεωργία/Αλιεία και Ξενοδοχεία/Εστιατόρια. ραματική πτωτική τάση καταγράφει ο τομέας Ηλεκτρισμός/Νερό, ενώ οι υπόλοιποι τομείς χαρακτηρίζονται από ελαφρά άνοδο. 5

14 3. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ 3.1 ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΙΝΑΙ Η ΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ; Η παραγωγικότητα είναι μια σχετική οικονομική έννοια που εκφράζει τη μετατροπή των εισροών σε εκροές, για δεδομένη ποιότητα εκροών. Ορίζεται ως ο λόγος των εκροών ως προς τις εισροές. Για παράδειγμα, ένας τομέας οικονομικής δραστηριότητας είναι πιο παραγωγικός σε σχέση με έναν άλλο εάν παράγει ένα συγκεκριμένο επίπεδο εκροών χρησιμοποιώντας λιγότερη ποσότητα εισροών, ή εάν παράγει πιο πολλές εκροές για δεδομένη ποσότητα εισροών 1. Με άλλα λόγια, παρατηρείται βελτίωση στην παραγωγικότητα εάν οι εκροές αυξηθούν περισσότερο από τις εισροές, ή αν οι εισροές μειωθούν περισσότερο από τις εκροές. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι μέτρησης της παραγωγικότητας. Ένα δημοφιλές μέτρο παραγωγικότητας είναι ο δείκτης παραγωγικότητας της εργασίας ο οποίος εκφράζει το προϊόν ανά μονάδα εργασίας. Συχνά γίνεται λόγος και για την παραγωγικότητα του κεφαλαίου, που ορίζεται ως το προϊόν ανά μονάδα κεφαλαίου. Οι πιο πάνω δείκτες είναι επιμέρους δείκτες μέτρησης της παραγωγικότητας, αφού κανένας δε λαμβάνει υπόψη όλους τους συντελεστές που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία. Συνεπώς, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να δίνουν μια παραπλανητική εικόνα για τη ολική παραγωγικότητα μιας επιχείρησης. Για παράδειγμα, εάν παράγεται η ίδια αξία προιόντος χρησιμοποιώντας λιγότερη εργασία, τότε ο δείκτης παραγωγικότητας της εργασίας αυξάνεται. Αυτό όμως δε συνεπάγεται αύξηση της ολικής παραγωγικότητας. Αν η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας είναι αποτέλεσμα μιας αυτοματοποίησης στην παραγωγή, τότε ταυτόχρονα μειώνεται και η παραγωγικότητα του κεφαλαίου και η συνολική επίδραση στην παραγωγικότητα είναι αβέβαιη. Ο δείκτης ολικής παραγωγικότητας (total factor productivity) είναι ένας πιο σφαιρικός δείκτης που λαμβάνει υπόψη όλες τις εισροές που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία. Ορίζεται ως ο λόγος του παραγόμενου προϊόντος ή 1 Γενικά, η αλλαγή στην παραγωγικότητα ενός τομέα υπολογίζεται είτε μετά από σύγκριση της απόδοσης του σε δύο χρονικά σημεία, ή μετά από σύγκριση της απόδοσης του με την απόδοση ενός άλλου τομέα στην ίδια χρονική στιγμή. 6

15 της προστιθέμενης αξίας 2 ως προς το άθροισμα όλων των εισροών (εργασίας και κεφαλαίου), με στάθμη τα μερίδια τους στην προστιθέμενη αξία ή στο κόστος. Για παράδειγμα, εάν η ποσοστιαία αύξηση της προστιθέμενης αξίας είναι μεγαλύτερη από την ποσοστιαία αύξηση των αθροισμένων εισροών, τότε ο δείκτης ολικής παραγωγικότητας αυξάνεται. Αύξηση του δείκτη ολικής παραγωγικότητας είναι μια αδιαμφισβήτητη ένδειξη πως η ολική παραγωγικότητα του κλάδου έχει αυξηθεί. Υπάρχουν διάφορες ερμηνείες για το τι ακριβώς μετρά η ολική παραγωγικότητα των συντελεστών 3. Κάποιες από αυτές υποστηρίζουν ότι οι αλλαγές της ολικής παραγωγικότητας μετρούν τη τεχνολογική πρόοδο. Άλλοι οικονομολόγοι λένε ότι η ολική παραγωγικότητα μετρά όλες τις βελτιώσεις της τεχνολογίας, όπως π.χ. της ανακάλυψης του ρεύματος ή/και των αυτοκινήτων. Ορισμένοι άλλοι πιστεύουν ότι η ολική παραγωγικότητα μετρά μόνο τις εξωτερικότητες που σχετίζονται με την οικονομική ανάπτυξη ενώ κάποιοι άλλοι ότι οι μετρήσεις της ολικής παραγωγικότητας είναι έγκυρες μόνο για μετρήσεις που έγιναν σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Σε αντίθεση με το τελευταίο κάποιες άλλες ερμηνείες υποστηρίζουν ότι η ολική παραγωγικότητα μετρά τις τεχνολογικές επιδράσεις και τις αυξήσεις στην αποδοτικότητα σε μακροχρόνιες βάσεις. Παρόλα αυτά όμως οι περισσότεροι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι η ολική παραγωγικότητα είναι ένας καθοριστικός παράγοντας για την ανάπτυξη και κατ επέκταση για την ευημερία ενός κράτους. 3.2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΞΗΓΟΥΝ ΤΗΝ ΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που εξηγούν την αύξηση της ολικής παραγωγικότητας είναι βεβαίως η δημιουργία νέων επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων. Ωστόσο αυτό που έχει περισσότερη σημασία για μια οικονομία όπως η Κύπρος δεν είναι η αρχική δημιουργία της νέας γνώσης αλλά η διάχυση της στην κυπριακή αγορά. Το γεγονός ότι ένα νέο προϊόν ή μια νέα παραγωγική διαδικασία έχει αναπτυχθεί κάπου στον κόσμο έχει μικρή σημασία για μια τοπική επιχείρηση που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την καινοτομία αυτή, εάν η αρχική γνώση δεν 2 Συχνά στην ανάλυση της παραγωγικότητας χρησιμοποιείται η προστιθέμενη αξία παραγωγής αντί για την ακαθάριστη αξία παραγωγής. Η προστιθέμενη αξία ορίζεται ως η ολική (ακαθάριστη) αξία παραγωγής αφού αφαιρεθεί από αυτή το κόστος πρώτων υλών, τα καύσιμα, τα ενοίκια και άλλα άμεσα και διοικητικά έξοδα. Με άλλα λόγια, αντιπροσωπεύει μόνο την αξία της εργασίας και κεφαλαίου της επιχείρησης. 3 Για περισσότερες πληροφορίες δες Lipsey and Carlaw (2000) 7

16 μπορεί να μεταδοθεί και σε τοπικό επίπεδο. Κάποιοι από τους παράγοντες που διευκολύνουν την ταχύτερη διάδοση της γνώσης σύμφωνα με τον Diewert (2004) είναι: Πρόσβαση σε δημόσιες και πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες Πρόσβαση σε εφημερίδες και περιοδικά Η ιδιότητα μέλους σε επαγγελματικές και άλλες ενώσεις και οργανισμούς Πρόσβαση σε διεθνείς οργανισμούς, συνέδρια και εκθέσεις όπου η γνώση μπορεί να μεταφερθεί άμεσα από πρόσωπο σε πρόσωπο Πρόσβαση σε καλή εκπαίδευση και κατάρτιση Πρόσβαση σε εξειδικευμένες οργανώσεις και υπηρεσίες που να μπορούν να συμβουλεύσουν και να δώσουν πληροφορίες για ένα προϊόν ή/και υπηρεσία. Πρόσβαση στις τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες (καλή τοπική υποδομή για τηλεπικοινωνίες) Ακόμα και αν ένα κράτος έχει πρόσβαση σε όλους αυτούς τους τρόπους για να παίρνει πληροφορίες, ο πιο κρίσιμος παράγοντας είναι κατά πόσον υπάρχει μεγάλος αριθμός από καλά μορφωμένους, καλά εκπαιδευμένους εργαζομένους με κίνητρα, δημιουργικότητα και ικανότητα στην εργασία τους. Μια οικονομία από μόνη της δεν μπορεί να αναπτυχθεί μόνο και μόνο έχοντας χαμηλού κόστους πρόσβαση σε όλες αυτές τις πηγές πληροφοριών. Αν δεν υπάρχει επαρκής αριθμός εργαζομένων που μπορούν να αναζητήσουν, να απορροφήσουν, να ενσωματώσουν και να εφαρμόσουν τις καινούριες ιδέες, τότε ίσως η καινοτομία και η τεχνολογία να μείνουν ανεκμετάλλευτες. Επιπλέον, η δημιουργία νέων προϊόντων, νέων βιομηχανικών διεργασιών, νέων τεχνικών διοίκησης επιχειρήσεων και προώθησης προϊόντων παραπέμπει στην ύπαρξη μεγάλου αριθμού αυτών των ενεργητικών, ικανών και δημιουργικών εργαζομένων. Άλλοι παράγοντες που πιθανόν να βοηθούν στο να εξηγήσει κάποιος την αύξηση της ολικής παραγωγικότητας είναι αυτοί της μακροοικονομικής σταθερότητας. Οι κυριότεροι παράγοντες εδώ είναι σταθερή δημοσιονομική πολιτική, σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες, σταθερές τιμές και σταθερά επιτόκια. Η μακροοικονομική σταθερότητα από μόνη της δεν αποτελεί βασικό παράγοντα αύξησης της παραγωγικότητας. Εντούτοις, η έλλειψη σταθερότητας έχει συχνά ισχυρές αρνητικές συνέπειες για το ρυθμό αύξησης της ολικής παραγωγικότητας. Ειδικότερα, φαίνεται ότι υψηλά ή κυμαινόμενα επιτόκια του πληθωρισμού μπορεί 8

17 να έχουν αυτό το αρνητικό αποτέλεσμα. Οι Diewert and Fox (1999) έχουν επισημάνει δύο μηχανισμούς που μπορούν να προκαλέσουν ψηλό πληθωρισμό και να οδηγήσουν στην μείωση των ποσοστών αύξησης της ολικής παραγωγικότητας. Συνήθως τα συστήματα του επαγγελματικού φόρου εισοδήματος δεν αναπροσαρμόζονται προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις του πληθωρισμού. Υπό αυτές τις συνθήκες, ακόμα και μέτρια επίπεδα πληθωρισμού μπορούν να οδηγήσουν σε αποτελεσματικούς φορολογικούς συντελεστές που μειώνουν το πραγματικό κεφάλαιο των επιχειρήσεων Επιχειρήσεις που παράγουν πολλά προϊόντα συνήθως δεν μπορούν να προσαρμόσουν τις αποσβέσεις και τα έξοδα χρήσης του κεφαλαίου έτσι ώστε να λαμβάνουν σωστά τις επιπτώσεις του πληθωρισμού με αποτέλεσμα να μη γίνεται σωστή τιμολόγηση των προϊόντων. εδομένου ότι η ένταση κεφαλαίου των προηγμένων οικονομιών αυξήθηκε κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών (και οι επιχειρήσεις έχουν επεκτείνει σε μεγάλο βαθμό την ποικιλία των προϊόντων που παράγουν), τα αποτελέσματα αυτών των λαθών τιμολόγησης γίνονται σχετικά μεγαλύτερα. Φυσικά, υπό συνθήκες υψηλού και μεταβλητού πληθωρισμού, γίνεται πολύ δύσκολο να καθοριστεί το τρέχον πραγματικό επιτόκιο και να προβλεφθεί το μελλοντικό πραγματικό επιτόκιο. Η αυξημένη αυτή αβεβαιότητα οδηγεί σε εσφαλμένες επενδυτικές αποφάσεις και απώλεια της αποδοτικότητας για την οικονομία. Η κατάσταση αυτή οδηγεί σε ένα τρίτο μηχανισμό μέσω του οποίου ο πληθωρισμός μεταφράζεται σε απώλεια της παραγωγικής αποτελεσματικότητας. Περιληπτικά, οι παράγοντες που τείνουν να βοηθήσουν στην αύξηση της ολικής παραγωγικότητας σύμφωνα με τον Diewert (2004) είναι: Βελτιώσεις στη λειτουργία των αγορών, οι οποίες θα μπορούσαν να εμφανιστούν με ποικίλους τρόπους, που περιλαμβάνουν βελτιώσεις στην προσωπική ασφάλεια, βελτιώσεις στα δικαιώματα ιδιοκτησίας, μειώσεις των εμπορικών περιορισμών, βελτιώσεις στις τηλεπικοινωνίες και τις διαδικτυακές αγορές και βελτιώσεις στις δημόσιες μεταφορές και την υποδομή. Ευκολία πρόσβασης στη νέα γνώση για την ανάπτυξη νέων προϊόντων και παραγωγικών διαδικασιών, χαμηλά ποσοστά φορολογίας στην κατανάλωση, εργασία και κεφάλαιο και χαμηλό πληθωρισμό. 9

18 4. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Στόχος του δοκιμίου είναι η μελέτη των διαφόρων παραγόντων που πιθανόν να βοηθούν στην αύξηση της ολικής παραγωγικότητας των συντελεστών για την Κυπριακή Οικονομία. Για το σκοπό αυτό έχουν συλλεχθεί στοιχεία από διάφορες εκδόσεις της Στατιστικής Υπηρεσίας 4, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την μέτρηση της ολικής παραγωγικότητας. Τα στοιχεία αυτά αφορούν την περίοδο και έχουν συλλεχθεί για τους πιο κάτω τομείς οικονομικής δραστηριότητας: Γεωργία, Αλιεία, ασοκομία, Μεταλλεία και Λατομεία, Μεταποίηση, Ηλεκτρισμός, Υγραέριο και Νερό, Κατασκευές, Χονδρικό και Λιανικό Εμπόριο, Ξενοδοχεία και Εστιατόρια, Μεταφορές, Αποθήκευση και Επικοινωνίες και τέλος Ασφαλιστικοί, Κτηματομεσιτικοί Οργανισμοί και Επιχειρηματικές ραστηριότητες. Συγκεκριμένα, για κάθε τομέα έχουν συλλεχθεί στοιχεία για την προστιθέμενη αξία σε τρέχουσες τιμές και σταθερές τιμές του 2005, το κόστος εργασίας, τη συνολική απασχόληση, τις κανονικές ώρες εργασίας ανά βδομάδα και το καθαρό απόθεμα κεφαλαίου σε σταθερές τιμές του Ο δείκτης του ρυθμού μεταβολής της ολικής παραγωγικότητας για τον τομέα i το έτος t, ορίζεται ως το μέρος του ρυθμού μεταβολής του προϊόντος που απομένει αφού αφαιρεθεί ο (σταθμισμένος) ρυθμός μεταβολής του κεφαλαίου και της εργασίας ) 0.5 5, Ως προϊόν ορίζεται η προστιθέμενη αξία του τομέα σε σταθερές τιμές του Ο ρυθμός μεταβολής του προϊόντος από το έτος t-1 στο έτος t ορίζεται ως: ln ln Παρόμοια ορίζεται και ο ρυθμός μεταβολής του κεφαλαίου και της εργασίας 6 : 4 Στατιστικές Επετηρίδες, Εθνικοί Λογαριασμοί, Εργατικές Στατιστικές και εξειδικευμένες εκδόσεις για τομείς οικονομικής δραστηριότητας όπως για παράδειγμα Γεωργικές Στατιστικές, Στατιστικές Κατασκευών, Στατιστικές Χονδρικού και Λιανικού Εμπορίου κλπ. 5 Τα μερίδια της εργασίας και του κεφαλαίου στους διάφορους τομείς αθροίζουν στην μονάδα, δηλαδή είναι γραμμικά εξαρτημένα ( 1,ή 1 ). Υπολογίζονται με βάση τους ακόλουθους τύπους: και. 6 Ως εργασία (L) ορίζεται το κόστος εργασίας (LC) ή αλλιώς αξία εργασίας (VL) σε σταθερές τιμές του H αξία του κεφαλαίου (VK) δίνεται αφού αφαιρέσουμε από την προστιθέμενη αξία την αξία 10

19 ln ln ln ln Στοιχεία από τον κρατικό προϋπολογισμό καθώς και δεδομένα από τις Έρευνες Οικογενειακού Προϋπολογισμού έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία μεταβλητών που πιθανόν να εξηγούν την αλλαγή στην ολική παραγωγικότητα της Κυπριακής Οικονομίας. Οι μεταβλητές αυτές είναι ο ρυθμός ανάπτυξης του αποθέματος κυβερνητικών δαπανών για υποδομή, το ποσοστό ως προς το ΑΕΠ των κρατικών εσόδων από τους άμεσους φόρους και το επίπεδο μόρφωσης εργαζομένων κάθε τομέα. Η τελική εξίσωση που θα εκτιμηθεί είναι:, (1) όπου S είναι ο μέσος όρος ετών εκπαίδευσης, Infr είναι ο ρυθμός ανάπτυξης του αποθέματος κυβερνητικών δαπανών για υποδομή και tax είναι το ποσοστό ως προς το ΑΕΠ των κρατικών εσόδων από τους άμεσους φόρους. 4.1 ΥΠΟ ΟΜΕΣ Οι υποδομές αποτελούν τις αναγκαίες φυσικές και οργανωτικές δομές που χρειάζεται μια οικονομία για να μπορέσει να λειτουργήσει. Ο όρος υποδομές καλύπτει όλο το φάσμα λειτουργιών που απαιτείται σε μια οικονομία. Μεταξύ άλλων καλύπτει υποδομές στις μεταφορές, στην ενέργεια, στις τηλεπικοινωνίες και στη διαχείριση υδάτινων πόρων. Για την περίπτωση της Κύπρου αναλύονται οι δαπάνες που έγιναν για υποδομές από το Στο ιάγραμμα 1α παρουσιάζεται η εξέλιξη του αποθέματος υποδομών 8 από το 1992 (που χρησιμοποιείται ως έτος βάσης) έως το Βλέπουμε ότι μέχρι το 1995 υπήρχε μια μείωση της τάξης του 6% περίπου, ενώ μετέπειτα παρουσιαζόταν μια συνεχής αύξηση, η οποία ξεπέρασε το 8% το Την τελευταία χρονιά που έχουμε μετρήσεις το απόθεμα μειώθηκε κοντά στις 2 ποσοστιαίες μονάδες σε εργασίας (VK=VY VL). Το κεφάλαιο (K) επομένως ορίζεται ως η αξία του κεφαλαίου σε σταθερές τιμές του Για τη δημιουργία των μεταβλητών χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τον κρατικό προϋπολογισμό. 8 Για τον υπολογισμό του αποθέματος υποδομών για την αρχική χρονιά (1992) χρησιμοποιήθηκε ο εξής τύπος: /, όπου g είναι ο ρυθμός αύξησης του αποθέματος και δ ο ρυθμός απόσβεσης. Για τις υπόλοιπες χρονιές χρησιμοποιήθηκε ο τύπος: 1. 11

20 σχέση με το 2006, σε σχέση όμως με το 1992 που είναι το αρχικό έτος υπήρξε αύξηση κοντά στο 6%. Στο ιάγραμμα 1β φαίνεται ο ρυθμός αύξησης του αποθέματος υποδομών. Ο μέσος ρυθμός αύξησης κυμαίνεται γύρω στο 0,03 με συνεχείς διακυμάνσεις. Το 1998 ο ρυθμός αύξησης παίρνει τη μεγαλύτερη του τιμή ( γύρω στο 0,06) ενώ το 2007 τη μικρότερη ( κοντά στο 0,01). ιάγραμμα 1α: Εξέλιξη του αποθέματος υποδομών 9 Δείκτης αποθέματος υποδομών (1992 = 100) Πηγή: Κρατικός Προϋπολογισμός και εκτιμήσεις των συγγραφέων ιάγραμμα 1β: Ρυθμός αύξησης του αποθέματος υποδομών Πηγή: Κρατικός Προϋπολογισμός και εκτιμήσεις των συγγραφέων. 9 Ως υποδομές έχουν θεωρηθεί οι μεταβλητές ρόμοι, Έργα Υποδομής και Κατασκευαστικά Έργα από τις απάνες του Προϋπολογισμού του κράτους. 12

21 4.2 ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που έχει αναφερθεί προηγουμένως είναι αυτός της εκπαίδευσης και της επένδυσης στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Για πάρα πολλούς θεωρείται από τους σημαντικότερους παράγοντες της ανάπτυξης μιας χώρας. Η ικανότητα εκτέλεσης μιας εργασίας χαρακτηρίζεται από τη γνώση και την προσωπικότητα των εργαζομένων. Αναμφισβήτητα η μόρφωση προάγει γνώση αλλά δημιουργεί και προσωπικότητες, ενισχύοντας έτσι την ποιότητα της εργασίας καθώς και το χρόνο διεκπεραίωσης της. Επιπλέον μέσα από την εκπαίδευση δημιουργούνται και νέες επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις που σύμφωνα με τη θεωρία τείνουν να αυξάνουν την παραγωγικότητα. Στην Κύπρο τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια μεγάλη στροφή προς την επένδυση στην εκπαίδευση, ειδικότερα στην τριτοβάθμια. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας η ακαθάριστη αναλογία εγγραφών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από 28% το 1985/86 εκτοξεύθηκε στο 84% το 2009/10 ενώ τα αντίστοιχα νούμερα για τον αριθμό των σπουδαστών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ήταν 3134 το 1985/6 και το 2009/10. Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν ξεκάθαρα την προτίμηση των νέων αλλά και των οικογενειών τους στην εκπαίδευση παρά σε οποιεσδήποτε άλλες τεχνικές ή χειρωνακτικές εργασίες. Στο ιάγραμμα 2 παρουσιάζονται οι μέσοι όροι ετών εκπαίδευσης ανά έτος και τομέα 10. Το κοινό σημείο σε όλα τα γραφήματα είναι πως οι μέσοι όροι σε όλους τους τομείς έχουν μια ανοδική τάση, δείχνοντας έτσι τη θέληση των ατόμων για επένδυση στην εκπαίδευση ακόμα και σε τομείς όπου δεν χρειάζονται υψηλά επίπεδα μόρφωσης (π.χ. Γεωργία, Θήρα, ασοκομία, Ορυχεία και Λατομεία). Επίσης σε τομείς όπου η εκπαίδευση είναι σημαντική για την διεκπεραίωση της εργασίας, όπως για παράδειγμα ο τομέας της ιαχείρισης Ακίνητης Περιουσίας, Εκμίσθωσης και Επιχειρηματικών ραστηριοτήτων, παρατηρούμε ότι ο μέσος όρος ετών εκπαίδευσης είναι πολύ ψηλότερος από τομείς όπου δεν απαιτείται ιδιαίτερα ψηλή μόρφωση (Γεωργία, Θήρα, ασοκομία, Ορυχεία και Λατομεία, Μεταποίηση, Κατασκευές). Ο μέσος όρος ετών εκπαίδευσης στον τομέα αυτό είναι περίπου στα 14 χρόνια, δείχνοντας έτσι ότι οι εργαζόμενοι στον τομέα κατέχουν κυρίως διπλώματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. 10 Για την κατασκευή της μεταβλητής χρησιμοποιήθηκαν οι Έρευνες Οικογενειακού Προϋπολογισμού (ΕΟΠ) των ετών 1991, 1996 και 2003 στις οποίες υπάρχουν πληροφορίες για την απασχόληση και το επίπεδο μόρφωσης των ερωτωμένων. 13

22 ιάγραμμα 2: Μέσος όρος ετών εκπαίδευσης κατά έτος και τομέα Γεωργία,θήρα, δασοκομία, ορυχεία και λατομεία Μεταποίηση Ηλεκτρισμός, Υγραέριο και Νερό Κατασκευές Χονδρικό και Λιανικό Εμπόριο Ξενοδοχεία & Εστιατόρια Μεταφορές, Αποθήκευση & Επικοινωνίες Διαχείριση Ακίνητης Περιουσίας, Εκμίσθωση και Επιχειρηματικές Δραστηριότητες Πηγή: Έρευνες Οικογενειακού Προϋπολογισμού και εκτιμήσεις των συγγραφέων. 14

23 4.3 ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ Περισσότεροι φόροι δεν σημαίνει και περισσότερα έσοδα για το κράτος. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας των αντικινήτρων που δημιουργεί μια ψηλή φορολογία. Κάποιος θα ανέμενε ότι η παραγωγικότητα θα μειώνεται όσο το ποσοστό φορολογίας θα αυξάνεται, διότι τότε τα άτομα θα ξόδευαν περισσότερο χρόνο στο να εφεύρουν τρόπους αποφυγής της φορολογίας παρά στη δημιουργία νέων και καινοτόμων δραστηριοτήτων. Για την περίπτωση της Κύπρου εξετάζονται τα έσοδα του κράτους από τις άμεσες φορολογίες ως ποσοστό του ΑΕΠ. Τα αποτελέσματα φαίνονται στο ιάγραμμα 3. Από το 1992 μέχρι και το 2001 υπάρχει μια ανοδική πορεία. Το 2002 και 2003 υπάρχει μια ελαφριά πτώση, ακολούθως όμως τα έσοδα από τους άμεσους φόρους ως ποσοστό του ΑΕΠ παρουσιάζουν μια ραγδαία αύξηση και φτάνουν το 2007 στο 14%. Το 2008 κυμαίνονται γύρω στο 13%. ιάγραμμα 3: Έσοδα από άμεσους φόρους ως ποσοστό του ΑΕΠ 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Πηγή: Κρατικός Προϋπολογισμός και εκτιμήσεις των συγγραφέων. Η μέθοδος στατιστικής ανάλυσης που χρησιμοποιήθηκε βασίζεται στην εκτίμηση δεδομένων πάνελ (panel data estimation) επειδή ακριβώς έχουμε στοιχεία για διαφορετικούς τομείς σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Τα αποτελέσματα δίνονται στον Πίνακα 1. Βλέπουμε ότι οι μεταβλητές S και Infr έχουν θετικό πρόσημο, υποδεικνύοντας έτσι πως αύξηση της εκπαίδευσης και αύξηση σε αποθέματα υποδομών συνεπάγεται και αύξηση της ολικής παραγωγικότητας των συντελεστών. 15

24 Πίνακας 1: Αποτελέσματα οικονομετρικής ανάλυσης Παράμετρος* Εκτιμητής** S (0.003) Infr (0.644) Tax (0.304) Cons (0.048) *Το S αντιπροσωπεύει το μέσο όρο ετών εκπαίδευσης, το Infr το ρυθμό ανάπτυξης του αποθέματος δαπανών και το Tax το ποσοστό ως προς το ΑΕΠ των κρατικών εσόδων από τους άμεσους φόρους **Σε παρένθεση το τυπικό σφάλμα Αντίθετα η μεταβλητή Tax, η οποία μετρά το ποσοστό ως προς το ΑΕΠ των κρατικών εσόδων από τους άμεσους φόρους, έχει αρνητικό πρόσημο δείχνοντας έτσι την αρνητική σχέση που έχει η φορολογία στην αύξηση της ολικής παραγωγικότητας των συντελεστών. Τα αποτελέσματα αυτά είναι συνεπή με τη θεωρία αν και δεν φαίνεται η παραγωγικότητα της Κύπρου να εξηγείται από αυτές τις μεταβλητές. 5. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η παραγωγικότητα της οικονομίας διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο επίπεδο τόσο της ανταγωνιστικότητας όσο και της οικονομικής ανάπτυξης. Από τους κύριους παράγοντες που επηρεάζουν την οικονομική μεγέθυνση μιας οικονομίας είναι η αύξηση των συντελεστών παραγωγής (κεφαλαίου και εργασίας) και η αύξηση της ολικής παραγωγικότητας. Στόχος λοιπόν αυτής της μελέτης είναι να εξετάσει τους παράγοντες που πιθανόν να εξηγούν την παραγωγικότητα στην Κυπριακή Οικονομία. Στο δοκίμιο χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία που αφορούν την περίοδο για τον υπολογισμό της ολικής παραγωγικότητας συντελεστών για τους πιο κάτω τομείς οικονομικής δραστηριότητας: Γεωργία, Αλιεία, ασοκομία, Μεταλλεία και Λατομεία, Μεταποίηση, Ηλεκτρισμός, Υγραέριο και Νερό, Κατασκευές, Χονδρικό και Λιανικό Εμπόριο, Ξενοδοχεία και Εστιατόρια, Μεταφορές, Αποθήκευση και Επικοινωνίες και τέλος Ασφαλιστικοί, Κτηματομεσιτικοί Οργανισμοί και Επιχειρηματικές ραστηριότητες. Η μελέτη έχει εστιάσει την ανάλυση της σε τρεις παράγοντες που σύμφωνα με την βιβλιογραφία ευνοούν την αύξηση της ολικής παραγωγικότητας: επένδυση σε εκπαίδευση, κατάρτιση και ανθρώπινο δυναμικό, βελτιώσεις στις υποδομές και χαμηλά ποσοστά φορολογίας. Παρόλο που οι 16

25 μεταβλητές αυτές παρουσιάζουν το σωστό πρόσημο, εντούτοις δεν φαίνεται να εξηγούν την παραγωγικότητα της Κυπριακής Οικονομίας. Ωστόσο, μέσα από την μελέτη και την ανάλυση μπορούν να εξαχθούν ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα τα οποία δύναται να βοηθήσουν τις εκάστοτε κυβερνήσεις ή τους αρμοδίους φορείς για την όσο το δυνατό καλύτερη δημόσια πολιτική για την ενίσχυση της παραγωγικότητας. Αναμφισβήτητα η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο είναι από τα σημαντικότερα ζητήματα. Η γνώση, η απόκτηση εμπειριών καθώς και η προσωπικότητα των εργαζομένων χαρακτηρίζουν την ικανότητα εκτέλεσης μιας εργασίας και μέσω αυτής παράγουν οικονομική αξία. Για μια οικονομία όπως είναι η Κύπρος, περισσότερη σημασία έχει η διάχυση της νέας γνώσης και τεχνολογίας στην αγορά (η οποία προέρχεται μέσα από την εκπαίδευση) παρά η αρχική δημιουργία της. Παράλληλα, βελτιώσεις στη λειτουργία των αγορών τείνουν να ευνοήσουν την περαιτέρω αύξηση της παραγωγικότητας. Οι βελτιώσεις αυτές μπορούν να εμφανιστούν με ποικίλους τρόπους όπως η αναβάθμιση στις τηλεπικοινωνίες και τις διαδικτυακές αγορές και οι βελτιώσεις στις δημόσιες μεταφορές και τις υποδομές. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι και η φορολογία. Χαμηλά ποσοστά φορολογίας στα εισοδήματα ενθαρρύνουν την επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και την αύξηση της εισροής εργασίας ενώ χαμηλά ποσοστά φορολογίας στα κέρδη των εταιρειών ευνοούν την ανάπτυξη του φυσικού κεφαλαίου. Υπάρχουν και άλλες πολιτικές τις οποίες μπορεί μια κυβέρνηση να εφαρμόσει ώστε να ενθαρρύνει την ανάπτυξη, χωρίς μάλιστα να επιβαρύνει τη δημοσιονομική πολιτική της. Μετανάστες με μεγάλα κληροδοτήματα φυσικού και ανθρωπίνου κεφαλαίου είναι συνήθως επιθυμητοί σε μια χώρα αφού έχουν μεγάλα ποσοστά συμμετοχής σε ανθρώπινο δυναμικό καθώς επίσης και ψηλές ροπές για επενδύσεις. Τέλος όπως αναφέρει ο Diewert (2004): Σημαντικός ρόλος για μια κυβέρνηση για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης είναι η δημιουργία ενός διαφανούς θεσμικού περιβάλλοντος το οποίο δεν επιβραβεύει ούτε ανέχεται κερδοσκοπικές συμπεριφορές. Ειδικότερα, οι επιχορηγήσεις των επιχειρήσεων που απευθύνονται σε κυβερνητικούς φίλους ή οι οποίες έχουν ανατεθεί σε σχεδόν τυχαία βάση ευνοούν την εκτροπή των πόρων από την παραγωγική δραστηριότητα σε κερδοσκοπικές σπατάλες. Επιπλέον, η δημιουργία άνισων όρων λειτουργίας, θα προκαλέσει μια απώλεια της παραγωγικής αποδοτικότητας και θα επιβραδύνει την αύξηση της παραγωγικότητας. 17

26 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Benhabib, J. and M.M. Spiegel (1994) The Role of Human Capital in Economic Development: Evidence from Aggregate Cross-Country Data Journal of Monetary Economics, Vol. 34, Issue 2, pp Butter, F.A.G., J.L. Mohlmann and P.Wit (2008) Trade and Product Innovations as sources for Productivity Increases: an empirical analysis Journal of Productivity Analysis, Vol. 30, pp Cameron G. (1998) Innovation and growth: a survey of the empirical evidence Nuffield College, Oxford Comin, D., B. Hobijn and E. Rovito (2006) Five facts you Need to Know about Technology Diffusion NBER Working Paper, No Diewert W. E. (2004) Theories of Productivity Growth and the Role of Government in facilitating Productivity Growth Mimeo Diewert, W.E. and K.J.Fox (1999) Can Measurement Error Explain the Productivity Paradox? Canadian Journal of Economics 32, pp Hall, R. and C. Jones (1999) Why Do Some Countries Produce So Much More Output per Worker than Others Quarterly Journal of Economics, Vol. 114, pp Jeong, H. and R.M. Townsend (2005) Discovering the Sources of TFP Growth: Occupational Choice and Financial Deepening IEPR Working Paper Klenow, P. and A. Rodriguez-Clare (1997) The Neoclassical Revival in Growth Economics: Has it gone too far? NBER Macroeconomics Annual, B. Bernanke and J. Rotemberg eds., Cambridge, MA: MIT Press, pp Lipsey, R.G. and K. Carlaw (2000) What Does Total Factor Productivity Measure International Productivity Monitor, Vol. 1, pp Lucas, R. (1988) On the mechanics of economic development Journal of Monetary Economics 22,

27 Lucas, R. (1990) Why doesn t capital flow from rich to poor countries American Economic Review 80, Maudos, J., J.M. Pastor and L. Serrano (1999) Total Factor Productivity Measurement and Human Capital in OECD Countries Economics Letters, Vol. 6, pp Pashardes, P. and T. Mamuneas (1999) Growth and Productivity in Cyprus Manufacturing Industries Ekonomia, Vol. 3(2), pp Romer PM (1986) Increasing Returns and long-run growth Journal of Political Economy 94: Solow R (1956) A Contribution to the Theory of Economic Growth Quarterly Journal of Economics Vol. 70, No 1 Feb., pp Solow RM (1957) Technical change and the aggregate production function Rev Econ Stat 39: Μαμουνέας Θ., Π. Πασιαρδής, Π. Πασιουρτίδου και Γ. Σιαμμούτης (2005) Τομεακή Ανάλυση της Παραγωγικότητας της Κυπριακής Οικονομίας Αρ.04-05, Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου Πασιαρδής Π., Γ. Ιουλιανός και Ν. Λόης (2003) Παραγωγικότητα του Κυπριακού Τραπεζικού Τομέα Αρ , Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου Πασιαρδής Π. και Θ. Μαμουνέας (2003) Ανάλυση της Παραγωγικότητας του Κυπριακού Τουριστικού Προϊόντος Αρ , Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου 19

28 ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΟΚΙΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ/ΑΝΑΛΥΣΗΣ Andreou E., A. Kourtellos and N. Pashourtidou, "Forecasting toolbox for Cyprus GDP growth", December Pashardes P. and A. Polycarpou, "Taxation, Labour Supply and Welfare: A micro-simulation analysis for Cyprus", December Ανδρέου Α. και Π. Πασιαρδής Αναδιανεμητικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, εκέμβριος Christofides L. N. and Maria Michael, "An application of the LIME Assessment Framework (LAF): The Case of Cyprus", November Savva C. S., Business Consumer Surveys: Do they help in predicting GDP growth? The case of Cyprus, November, Pashardes P. and A. Polycarpou, "Labour Supply in Cyprus", October Pashourtidou N. and A. Tsiaklis, "An assessment of business and consumer survey data for Cyprus", September Zachariadis Th., "The Costs of Residential Water Scarcity in Cyprus", May Andreou M., P. Pashardes and N. Pashourtidou, "Cost and Value of Health Care in Cyprus", April Kontolemis Z. G., N. Pashourtidou and A. Tsiaklis, "Business and Consumer Surveys in Cyprus and the Euro Area", April Gregoriou P., Z. Kontolemis and M. Matsi, "Immigration in Cyprus: An Analysis of the Determinants", December Christofides, L. N. and Maria Michael, Productivity and Growth Accounting in the LIME Assessment Framework (LAF) and its Application to Cyprus, December Christofides L. N., A. Kourtellos, A. Theologou and K. Vrachimis, Intergenerational Income Mobility in Cyprus, December Κληρίδης Σ. και Μ. Χαραλάμπους, Προσαρμογή λιανικών τιμών καυσίμων στη διεθνή τιμή πετρελαίου, εκέμβριος

ΔΙΑΛΕΞΗ 9: Νεοκλασικές Θεωρίες Μεγέθυνσης

ΔΙΑΛΕΞΗ 9: Νεοκλασικές Θεωρίες Μεγέθυνσης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΛΕΞΗ 9: Νεοκλασικές Θεωρίες Μεγέθυνσης Δρ. Βασίλης Τσέλιος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2.1 Ιστορική Αναδρομή Σε ένα άρθρο με μεγάλη επιρροή, ο Nicholas Kaldor (1961) διετύπωσε τη σκέψη ότι ένας θεωρητικός οικονομολόγος θα πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΑΜΕΣΕΣ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΑΜΕΣΕΣ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΜΕΣΕΣ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Αθανάσιος Νταραβάνογλου Διπλωματική

Διαβάστε περισσότερα

Υποδείγματα Συσσώρευσης Ανθρωπίνου Κεφαλαίου, Ιδεών και Καινοτομιών και Ενδογενούς Μεγέθυνσης

Υποδείγματα Συσσώρευσης Ανθρωπίνου Κεφαλαίου, Ιδεών και Καινοτομιών και Ενδογενούς Μεγέθυνσης Υποδείγματα Συσσώρευσης Ανθρωπίνου Κεφαλαίου, Ιδεών και Καινοτομιών και Ενδογενούς Μεγέθυνσης Εξωτερικότητες από τη Συσσώρευση Φυσικού Κεφαλαίου, Συσσώρευση Ανθρωπίνου Κεφαλαίου, και Παραγωγή Νέων Ιδεών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του ΚΠΣ III

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του ΚΠΣ III ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 152 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του ΚΠΣ III Η εκ των προτέρων αξιολόγηση των µακροοικονοµικών επιπτώσεων του 3 ου ΚΠΣ µπορεί να πραγµατοποιηθεί µε τρόπους οι οποίοι

Διαβάστε περισσότερα

Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν ήταν ένα επεισόδιο με αρχή και τέλος ακόμη βρίσκεται σε εξέλιξη.

Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν ήταν ένα επεισόδιο με αρχή και τέλος ακόμη βρίσκεται σε εξέλιξη. ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν ήταν ένα επεισόδιο με αρχή και τέλος ακόμη

Διαβάστε περισσότερα

Ετήσιες Στατιστικές Παραγωγικότητας Εργασίας 2012

Ετήσιες Στατιστικές Παραγωγικότητας Εργασίας 2012 ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ετήσιες Στατιστικές Παραγωγικότητας Εργασίας 2012 Εκδίδονται στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Παραγωγικότητας 2007 2013 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγή και Οικονομική Μεγέθυνση

Παραγωγή και Οικονομική Μεγέθυνση Παραγωγή και Οικονομική Μεγέθυνση Κεφάλαιο 24 Εισαγωγή στην Μακροοικονομική Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Παραγωγή και Οικονομική Μεγέθυνση Ηευημερία(το βιοτικό επίπεδο)

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ Ι. ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ; Η πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί για την πραγματοποίηση των αντικειμενικών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ Παράρτημα Ι- Σελίδα 2/5 1. Η έννοια της παραγωγικότητας Ο όρος παραγωγικότητα εκφράζει τη σχέση μεταξύ των αποτελεσμάτων (εκροών) ενός συστήματος - μιας επιχείρησης,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Μακροχρόνια οικονομική μεγέθυνση Οι χώρες εμφανίζουν μεγέθυνση με πολύ

Διαβάστε περισσότερα

Υποδείγματα Ενδογενούς Οικονομικής Μεγέθυνσης. Εξωτερικότητες από τη Συσσώρευση Φυσικού Κεφαλαίου στην Αποδοτικότητα της Εργασίας

Υποδείγματα Ενδογενούς Οικονομικής Μεγέθυνσης. Εξωτερικότητες από τη Συσσώρευση Φυσικού Κεφαλαίου στην Αποδοτικότητα της Εργασίας Υποδείγματα Ενδογενούς Οικονομικής Μεγέθυνσης Εξωτερικότητες από τη Συσσώρευση Φυσικού Κεφαλαίου στην Αποδοτικότητα της Εργασίας Εκμάθηση από την Εμπειρία και Συσσώρευση Κεφαλαίου η τεχνολογική πρόοδος

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικά της τεχνολογίας

Οικονομικά της τεχνολογίας Οικονομικά της τεχνολογίας Μέτρηση Τεχνολογικής Αλλαγής, Καινοτομίας, Παραγωγικότητας και Ανάπτυξης Κώστας Τσεκούρας Μέτρηση Τεχνολογικής Αλλαγής, Καινοτομίας, Παραγωγικότητας και Ανάπτυξης Περίγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακή διατριβή Η ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΣΕ ΧΩΡΕΣ ΠΟΥ ΕΙΣΑΓΟΥΝ ΚΑΙ ΕΞΑΓΟΥΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ

Μεταπτυχιακή διατριβή Η ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΣΕ ΧΩΡΕΣ ΠΟΥ ΕΙΣΑΓΟΥΝ ΚΑΙ ΕΞΑΓΟΥΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ Μεταπτυχιακή διατριβή Η ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΣΕ ΧΩΡΕΣ ΠΟΥ ΕΙΣΑΓΟΥΝ ΚΑΙ ΕΞΑΓΟΥΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ Αδαμαντία Γεωργιάδου Λεμεσός, Μάιος 2017 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΙIΙ ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗΣ

ΜΕΡΟΣ ΙIΙ ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗΣ ΜΕΡΟΣ ΙIΙ ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗΣ Κεφάλαιο 13 Η ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗΣ Εισαγωγή Στο τελευταίο τμήμα του βιβλίου θα εξεταστούν τα θέματα της οικονομικής μεγέθυνσης από γενικότερη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. Ιανουάριος 2013

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. Ιανουάριος 2013 Τεύχος 13/1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Ιανουάριος 213 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και καταναλωτών για την τρέχουσα οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. Οκτώβριος 2012

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. Οκτώβριος 2012 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Οκτώβριος 212 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και καταναλωτών για την τρέχουσα οικονομική κατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

Η ΥΠΑΡΞΗ ΥΨΗΛΗΣ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ. Αναγνώστης Κηπουρός Νίκος Δριτσάκης

Η ΥΠΑΡΞΗ ΥΨΗΛΗΣ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ. Αναγνώστης Κηπουρός Νίκος Δριτσάκης Παρουσιάστηκε στο 3ο Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Εκπαίδευση και Οικονομική Ανάπτυξη» και δημοσιεύθηκε στα πρακτικά του ίδιου συνεδρίου, σελ. 357-361, Πρέβεζα, 2006 Η ΥΠΑΡΞΗ ΥΨΗΛΗΣ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ. Θεωρία και Πολιτική

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ. Θεωρία και Πολιτική ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ Θεωρία και Πολιτική Παντελής Καλαϊτζιδάκης Σαράντης Καλυβίτης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή στην οικονομική μεγέθυνση Ορισμός της οικονομικής μεγέθυνσης 15 Μια σύντομη

Διαβάστε περισσότερα

Α) ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

Α) ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ Μελέτη του ΔΝΤ για 17 χώρες του ΟΑΣΑ επισημαίνει ότι για κάθε ποσοστιαία μονάδα αύξησης του πρωτογενούς πλεονάσματος, το ΑΕΠ μειώνεται κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες και

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ. ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΑνΑΔ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ. ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΑνΑΔ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΑνΑΔ 2 6-2 1 2 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 213 ISBN 978-9963-43-962-1 -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη (1)

Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη (1) Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη (1) Η ελληνική και παγκόσμια οικονομία: Θέματα και απόψεις 1 Ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού Eurostat, 2015 2 Ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού 0.16% Eurostat, 2015 3

Διαβάστε περισσότερα

Εισόδημα Κατανάλωση 1500 500 1600 600 1300 450 1100 400 600 250 700 275 900 300 800 352 850 400 1100 500

Εισόδημα Κατανάλωση 1500 500 1600 600 1300 450 1100 400 600 250 700 275 900 300 800 352 850 400 1100 500 Εισόδημα Κατανάλωση 1500 500 1600 600 1300 450 1100 400 600 250 700 275 900 300 800 352 850 400 1100 500 Πληθυσμός Δείγμα Δείγμα Δείγμα Ο ρόλος της Οικονομετρίας Οικονομική Θεωρία Διατύπωση της

Διαβάστε περισσότερα

James Tobin, National Economic Policy

James Tobin, National Economic Policy ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Ο σκοπός της οικονομίας είναι η παραγωγή αγαθών ή υπηρεσιών, σήμερα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Οι δαπάνες απλώς σημαίνουν τη δαπάνη χρημάτων πρωταρχικά για περισσότερη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ

ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ Πρόλογος Ευχαριστίες Βιογραφικά συγγραφέων ΜΕΡΟΣ 1 Εισαγωγή 1 Η οικονομική επιστήμη και η οικονομία 1.1 Πώς αντιμετωπίζουν οι οικονομολόγοι τις επιλογές 1.2 Τα οικονομικά ζητήματα 1.3 Σπανιότητα και ανταγωνιστική

Διαβάστε περισσότερα

Το Βασικό Νεοκλασικό Υπόδειγμα Περιφερειακής Ανάπτυξης (Υπόδειγμα Solow) Περιφερειακή οικονομική 3 η ενότητα 1 η Διάλεξη

Το Βασικό Νεοκλασικό Υπόδειγμα Περιφερειακής Ανάπτυξης (Υπόδειγμα Solow) Περιφερειακή οικονομική 3 η ενότητα 1 η Διάλεξη Το Βασικό Νεοκλασικό Υπόδειγμα Περιφερειακής Ανάπτυξης (Υπόδειγμα Solow) Περιφερειακή οικονομική 3 η ενότητα 1 η Διάλεξη 1 Ένας χάρτης πλοήγησης στις θεωρίες περιφερειακής ανάπτυξης Τα νεοκλασικά υποδείγματα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. Ιανουάριος 2012

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. Ιανουάριος 2012 Τεύχος 12/1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Ιανουάριος 212 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και καταναλωτών για την τρέχουσα οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ «Η

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ «Η ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ «Η συμβολή του Ιδιωτικού Τομέα του Τουρισμού στην Οικονομία και τα Φορολογικά Έσοδα: Η Περίπτωση της Ελλάδας, 2010-2016» Σεπτέμβριος 2018 Μελετητής: Νίκος

Διαβάστε περισσότερα

Συναθροιστική ζήτηση και προσφορά

Συναθροιστική ζήτηση και προσφορά Συναθροιστική ζήτηση και Κεφάλαιο 31 Εισαγωγή στην Μακροοικονομική Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Βραχυχρόνιες οικονομικές διακυμάνσεις Η οικονομική δραστηριότητα παρουσιάζει

Διαβάστε περισσότερα

Σύντομος πίνακας περιεχομένων

Σύντομος πίνακας περιεχομένων Σύντομος πίνακας περιεχομένων Πρόλογος 19 Οδηγός περιήγησης 25 Πλαίσια 28 Ευχαριστίες της ενδέκατης αγγλικής έκδοσης 35 Βιογραφικά συγγραφέων 36 ΜΕΡΟΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 37 1 Η οικονομική επιστήμη και η οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ. ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΑνΑΔ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ. ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΑνΑΔ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΑνΑΔ 2 7-2 1 3 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 214 ISBN 978-9963-43-974-4 Υπεύθυνος Λειτουργός Κωνσταντίνα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΓ' ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΓ' ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΓ' ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ : ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΩΝ Θέμα: ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ. ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Επιβλέπων : Π. ΛΙΑΡΓΚΟΒΑΣ Σπουδαστής:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. Ιούλιος 2012

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. Ιούλιος 2012 Τεύχος 12/7 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Ιούλιος 212 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και καταναλωτών για την τρέχουσα οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Τεύχος 11/1 Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ Οκτώβριος 211 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών

Διαβάστε περισσότερα

Προβλέψεις Απασχόλησης στην Κύπρο 2004 & 2005

Προβλέψεις Απασχόλησης στην Κύπρο 2004 & 2005 Προβλέψεις Απασχόλησης στην Κύπρο 24 & 25 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Κύριος σκοπός της μελέτης είναι η παροχή προβλέψεων για την απασχόληση στην Κύπρο για τα χρόνια 24 και 25. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την πρόβλεψη

Διαβάστε περισσότερα

οκίμια Οικονομικής Πολιτικής

οκίμια Οικονομικής Πολιτικής οκίμια Οικονομικής Πολιτικής ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Αδάμος Ανδρέου Κέντρο Οικονομικών Ερευνών, Πανεπιστήμιο Κύπρου Πάνος Πασιαρδής Κέντρο Οικονομικών Ερευνών και Τμήμα Οικονομικών,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Ιανουάριος 2011

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Ιανουάριος 2011 Τεύχος 29 Ιανουάριος 211 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ ΚΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Ιανουάριος 211 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΙ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΣΩΤΗΡΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ ΔΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΪΌΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΙ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΣΩΤΗΡΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ ΔΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΪΌΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΙ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΣΩΤΗΡΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ ΔΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΪΌΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ) Η μελέτη έχει ως στόχο να εκτιμήσει το

Διαβάστε περισσότερα

20 ΧΡΟΝΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 1993-2013 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

20 ΧΡΟΝΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 1993-2013 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Ανδρέας Θεοφάνους 20 ΧΡΟΝΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 1993-2013 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Η οικονομική κρίση και η πρόκληση της αναβάθμισης 18 Δεκεμβρίου 2013 ΔΟΜΗ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Understanding Economic Growth: A Macro-level, Industry-level, and Firm-level Perspective

Understanding Economic Growth: A Macro-level, Industry-level, and Firm-level Perspective Understanding Economic Growth: A Macro-level, Industry-level, and Firm-level Perspective Summary in Greek Κατανοώντας την οικονοµική µεγέθυνση : ανάλυση σε επίπεδο µακροοικονοµίας, τοµέα και επιχείρησης

Διαβάστε περισσότερα

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Τεύχος 11/9 Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ Σεπτέμβριος 211 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΝΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΝΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΝΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ 1996-1998 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2000

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΕΝΤΕΚΑ (11) ΣΕΛΙΔΕΣ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΕΝΤΕΚΑ (11) ΣΕΛΙΔΕΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2018 ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΙ ΩΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: Πέμπτη, 31 Μαΐου 2018 08:00-11:00 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΕΝΤΕΚΑ (11)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Απρίλιος 2011

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Απρίλιος 2011 Τεύχος 32 Απρίλιος 211 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ ΚΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Απρίλιος 211 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ. ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΑνΑΔ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ. ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΑνΑΔ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΑνΑΔ 2 8-2 1 4 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 215 ISBN 978-9963-43-992-8 Υπεύθυνος Λειτουργός Κωνσταντίνα

Διαβάστε περισσότερα

Οι οικονομολόγοι μελετούν...

Οι οικονομολόγοι μελετούν... Οι οικονομολόγοι μελετούν... Πώς αποφασίζουν οι άνθρωποι. Πώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους οι άνθρωποι. Ποιες δυνάμεις επηρεάζουν την οικονομία συνολικά. Ποιο είναι το αντικείμενο της μακροοικονομικής; Μακροοικονομική:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Μάρτιος 2010

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Μάρτιος 2010 Τεύχος 19 Μάρτιος 21 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Μάρτιος 21 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών

Διαβάστε περισσότερα

Διαχρονικές Τάσεις Απασχόλησης στην Κύπρο

Διαχρονικές Τάσεις Απασχόλησης στην Κύπρο Διαχρονικές Τάσεις Απασχόλησης στην Κύπρο 1980-2000 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Ο βασικός σκοπός της μελέτης είναι η ανάλυση και η εξέταση των διαχρονικών τάσεων απασχόλησης στην Κύπρο από το 1980 μέχρι το 2000.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Οκτώβριος 2010

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Οκτώβριος 2010 Τεύχος 26 Οκτώβριος 21 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ ΚΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Οκτώβριος 21 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. Απρίλιος 2012

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ. Απρίλιος 2012 Τεύχος 12/4 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Απρίλιος 212 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και καταναλωτών για την τρέχουσα οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΗΝ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΜΙΑ

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΗΝ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΜΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Μεταπτυχιακή διατριβή ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΗΝ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΜΙΑ Ανδρούλα Γιαπάνη Λεμεσός, Φεβρουάριος 2018 0 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Μακροοικονομικές προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία

Μακροοικονομικές προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία Μακροοικονομικές προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία Οι μακροοικονομικές προβλέψεις για την ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας έχουν αναθεωρηθεί σημαντικά προς τα κάτω τόσο για το 2012 όσο και για το

Διαβάστε περισσότερα

Προβλέψεις Απασχόλησης στην Κύπρο

Προβλέψεις Απασχόλησης στην Κύπρο Προβλέψεις Απασχόλησης στην Κύπρο 2000 2010 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Κύριος σκοπός της μελέτης είναι η παροχή προβλέψεων για την απασχόληση στην Κύπρο για τη χρονική περίοδο 2000 2010. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩ Ν ΕΡΕΥΝΩΝ

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩ Ν ΕΡΕΥΝΩΝ Τεύχος 8/6 Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ Κ Ε Ν Τ Ρ Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩ Ν ΕΡΕΥΝΩΝ Ιούνιος 28 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και καταναλωτών για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Ιούλιος 2010

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Ιούλιος 2010 Τεύχος 23 Ιούλιος 21 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ ΚΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Ιούλιος 21 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών

Διαβάστε περισσότερα

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩ Ν ΕΡΕΥΝΩΝ

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩ Ν ΕΡΕΥΝΩΝ Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ Κ Ε Ν Τ Ρ Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩ Ν ΕΡΕΥΝΩΝ Ιούλιος 18 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και καταναλωτών για την τρέχουσα

Διαβάστε περισσότερα

OI ΜΙΚΡΟΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΤΟΥ Η συμβολή του ανθρώπινου δυναμικού

OI ΜΙΚΡΟΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΤΟΥ Η συμβολή του ανθρώπινου δυναμικού OI ΜΙΚΡΟΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΤΟΥ 2000 Η συμβολή του ανθρώπινου δυναμικού ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΕΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1998 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικά της Τεχνολογίας

Οικονομικά της Τεχνολογίας Οικονομικά της Τεχνολογίας Καινοτόμες Επιχειρήσεις, Επιχειρηματικότητα και Ανταγωνισμός Κώστας Τσεκούρας Καινοτόμες Επιχειρήσεις και Αγορές Περίγραμμα Επιχειρηματικότητα και Νέες Επιχειρήσεις Καινοτομία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΟΥ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΟΥ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Κεφάλαιο 3 ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΟΥ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Εισαγωγή Ένα από τα βασικά συμπεράσματα του απλού νεοκλασικού υποδείγματος οικονομικής μεγέθυνσης, που παρουσιάστηκε στο Κεφάλαιο, είναι ότι δεν μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ 7 η Μελέτη «Εξελίξεις και Τάσεις της Αγοράς»

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ 7 η Μελέτη «Εξελίξεις και Τάσεις της Αγοράς» ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ 7 η Μελέτη «Εξελίξεις και Τάσεις της Αγοράς» Εισαγωγή: Η 7η Μελέτη «Εξελίξεις και Τάσεις της Αγοράς» εκπονήθηκε από το Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας του Δήμου Αθηναίων τον Οκτώβριο

Διαβάστε περισσότερα

Όψεις της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και προοπτικές

Όψεις της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και προοπτικές ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH 1 Τσάμη Καρατάσου 11, 117 42 Αθήνα, Tηλ.: 210 92 11 200-10, Fax: 210 92 33 977, www.iobe.gr 11 Tsami Karatassou,

Διαβάστε περισσότερα

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Οκτώβριος 218 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και καταναλωτών

Διαβάστε περισσότερα

οκίµια Οικονοµικής Πολιτικής

οκίµια Οικονοµικής Πολιτικής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΜΟΝΑ Α ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ οκίµια Οικονοµικής Πολιτικής ΤΟΜΕΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Θεοφάνης Μαµουνέας Τµήµα Οικονοµικών Πάνος Πασιαρδής Μονάδα Οικονοµικών

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 22. Μικροοικονομική

Κεφάλαιο 22. Μικροοικονομική Μέτρηση του Εθνικού Εισοδήματος Κεφάλαιο 22 Εισαγωγή στην Μακροοικονομική Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Μικροοικονομική Μικροοικονομική είναι η μελέτη του τρόπου με τον

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία, οικονομική ανάπτυξη και ισότητα

Υγεία, οικονομική ανάπτυξη και ισότητα Υγεία, οικονομική ανάπτυξη και ισότητα Νικόλας Κούρκουλας MD, ΒSc, MPA Τομέας Οικονομικών της Υγείας Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας προσδόκιμο επιβίωσης Καμπύλη Preston προσδόκιμο επιβίωσης και κατά κεφαλήν

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Μακροοικονομική Θεωρία Υπόδειγμα IS/LM Στο υπόδειγμα IS/LM εξετάζονται

Διαβάστε περισσότερα

Επιδράσεις ΑΞΕ & Μέτρα Προσέλκυσης. Χρυσοβαλάντου Μήλλιου Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Επιδράσεις ΑΞΕ & Μέτρα Προσέλκυσης. Χρυσοβαλάντου Μήλλιου Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Επιδράσεις ΑΞΕ & Μέτρα Προσέλκυσης Χρυσοβαλάντου Μήλλιου Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 1. Επιδράσεις στη Χώρα Υποδοχής Μισθοί Σύμφωνα με τις περισσότερες εμπειρικές μελέτες oι ΠΕ προσφέρουν στην χώρα

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος του Χρηματιστηρίου Αθηνών στην επανεκκίνηση της Ελληνικής Οικονομίας Προοπτικές ανάπτυξης

Ο ρόλος του Χρηματιστηρίου Αθηνών στην επανεκκίνηση της Ελληνικής Οικονομίας Προοπτικές ανάπτυξης Ο ρόλος του Χρηματιστηρίου Αθηνών στην επανεκκίνηση της Ελληνικής Οικονομίας Προοπτικές ανάπτυξης «Η Εξέλιξη μετά το PSI και η Κεφαλαιαγορά» Παναγιώτης Πετράκης Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Αικατερίνη Γριμάνη Αρχές Οικονομικής ΙΙ

Δρ. Αικατερίνη Γριμάνη Αρχές Οικονομικής ΙΙ Δρ. Αικατερίνη Γριμάνη Αρχές Οικονομικής ΙΙ Μέτρηση οικονομικής επιτυχίας Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ): μετρά συγχρόνως (α) το συνολικό εισόδημα που έχει αποκτηθεί από την παραγωγή του μέσα στην οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1

Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική. 2 η έκδοση. Chapter 1 Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική 2 η έκδοση Chapter 1 Κεφάλαιο 5 Περιφερειακή εξειδίκευση, εμπόριο Modern και ανάλυση Urban and πολλαπλασιαστή Regional Economics Περιεχόμενα Εισαγωγή στις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΞΕΝΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 2004-2007

ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΞΕΝΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 2004-2007 ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΑΝΑΓΚΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΞΕΝΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 2004-2007 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΜΑΡΤΙΟΣ 2004 ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Το ξένο εργατικό

Διαβάστε περισσότερα

Μακροοικονομική. Μακροοικονομική Θεωρία και Πολιτική. Αναπτύχθηκε ως ξεχωριστός κλάδος: Γιατί μελετάμε ακόμη την. Μακροοικονομική Θεωρία και

Μακροοικονομική. Μακροοικονομική Θεωρία και Πολιτική. Αναπτύχθηκε ως ξεχωριστός κλάδος: Γιατί μελετάμε ακόμη την. Μακροοικονομική Θεωρία και Μακροοικονομική Θεωρία και Πολιτική Εισαγωγή: με τι ασχολείται Ποια είναι η θέση της μακροοικονομικής σήμερα; Χρησιμότητα - γιατί μελετάμε την μακροοικονομική θεωρία; Εξέλιξη θεωρίας και σχέση με την πολιτική

Διαβάστε περισσότερα

Βραχυπρόθεσμες οικονομικές διακυμάνσεις

Βραχυπρόθεσμες οικονομικές διακυμάνσεις Βραχυπρόθεσμες οικονομικές διακυμάνσεις Συναθροιστική ζήτηση και συναθροιστική προσφορά Βραχυπρόθεσμες οικονομικές διακυμάνσεις Η οικονομική δραστηριότητα μεταβάλλεται από χρόνο σε χρόνο. Τις περισσότερες

Διαβάστε περισσότερα

Ζήτηση για εκπαιδευση

Ζήτηση για εκπαιδευση Ζήτηση για εκπαιδευση Έστω, ότι η ζωή ενός ατόμου i, i = 1,, n, χωρίζεται σε δυο περιόδους, t και t + 1. Η πρώτη περίοδος αφορά την εφηβεία και η δεύτερη περίοδος αφορά την ενηλικίωση. Το άτομο αφιερώνει

Διαβάστε περισσότερα

Ενημερωτικό Σημείωμα. Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στην Αλβανία

Ενημερωτικό Σημείωμα. Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στην Αλβανία ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΤΙΡΑΝΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Ενημερωτικό Σημείωμα Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στην Αλβανία Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία, που δημοσίευσε η Τράπεζα

Διαβάστε περισσότερα

Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Δεκέμβριος 2009

Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Δεκέμβριος 2009 Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * Δεκέμβριος 29 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων

Διαβάστε περισσότερα

Η Νέα Κλασσική Θεώρηση των Οικονομικών Διακυμάνσεων

Η Νέα Κλασσική Θεώρηση των Οικονομικών Διακυμάνσεων Η Νέα Κλασσική Θεώρηση των Οικονομικών Διακυμάνσεων Οικονομικές Διακυμάνσεις Οι οικονομίες ανέκαθεν υπόκειντο σε κυκλικές διακυμάνσεις. Σε ορισμένες περιόδους η παραγωγή και η απασχόληση αυξάνονται με

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικά της Τεχνολογίας και της Καινοτομίας Ενότητα 5: Μέτρηση Τεχνολογικής Αλλαγής, Καινοτομίας, Παραγωγικότητας και Ανάπτυξης

Οικονομικά της Τεχνολογίας και της Καινοτομίας Ενότητα 5: Μέτρηση Τεχνολογικής Αλλαγής, Καινοτομίας, Παραγωγικότητας και Ανάπτυξης Οικονομικά της Τεχνολογίας και της Καινοτομίας Ενότητα 5: Μέτρηση Τεχνολογικής Αλλαγής, Καινοτομίας, Παραγωγικότητας και Ανάπτυξης Καθηγητής: Κώστας Τσεκούρας Σχολή Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων

Διαβάστε περισσότερα

:,,,, ,,, ;,,,,,, ,, (Barro,1990), (Barro and Sala2I2Martin,1992), (Arrow and Kurz,1970),, ( Glomm and Ravikumar,1994), (Solow,1957)

:,,,, ,,, ;,,,,,, ,, (Barro,1990), (Barro and Sala2I2Martin,1992), (Arrow and Kurz,1970),, ( Glomm and Ravikumar,1994), (Solow,1957) : 3 ( 100820 :,,,,,,,;,,,,,, :,,,,,, (Barro,1990, (Barro and Sala2I2Martin,1992,(Arrow and Kurz,1970,,, ( Glomm and Ravikumar,1994,,,, (Solow,1957 3, 10 2004 3,,,,,,,,,,,, :,,, ( Inada,1963,,,,,;, ;, ;,,,,,(Ramsey,1928,,,,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ KEΦAΛAIO I

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ KEΦAΛAIO I ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... iii ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ...v ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... vii KEΦAΛAIO I EIΣAΓΩΓH 1. Η οικονομική ως επιστήμη μελέτης οικονομικών φαινομένων...1 2. Μικροοικονομικά και μακροοικονομικά

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ. ΕΚΔΙΔΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ, ΤΕΥΧΟΣ αρ.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ. ΕΚΔΙΔΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ, ΤΕΥΧΟΣ αρ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΚΔΙΔΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ, ΤΕΥΧΟΣ αρ. 30, ΙΟΥΝΙΟΣ 2010 ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Σύμφωνα με την έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Η ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Η ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Η ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Η ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Βασικές έννοιες που προσδιορίζουν τα εθνικά μακροοικονομικά μεγέθη Από

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * εκέμβριος 2010

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ. A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * εκέμβριος 2010 Τεύχος 28 Δεκέμβριος 21 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Κ Υ Π Ρ Ο Υ ΚΕΝΤΡΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ A. Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας * εκέμβριος 21 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικές εξελίξεις και προοπτικές

Οικονομικές εξελίξεις και προοπτικές ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH 1 Τσάμη Καρατάσου 11, 117 42 Αθήνα, Tηλ.: 210 92 11 200-10, Fax: 210 92 33 977, www.iobe.gr 11 Tsami Karatassou,

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2018 ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΟΚΤΩ (8) ΣΕΛΙΔΕΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2018 ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΟΚΤΩ (8) ΣΕΛΙΔΕΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2018 ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΙ ΩΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: Πέμπτη, 31 Μαΐου 2018 08:00-11:00 ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Το Υπόδειγμα του Αντιπροσωπευτικού Νοικοκυριού

Το Υπόδειγμα του Αντιπροσωπευτικού Νοικοκυριού Το Υπόδειγμα του Αντιπροσωπευτικού Νοικοκυριού Ramsey-Cass-Koopmans 1 Το Υπόδειγμα του Ramsey To υπόδειγμα αντιπροσωπευτικού νοικοκυριού oφείλεται στον Ramsey (1928), ο οποίος είχε πρώτος αναλύσει τη βέλτιστη

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2012

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2012 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2012 Μάθημα: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Ημερομηνία και ώρα εξέτασης: Παρασκευή, 8 Ιουνίου 2012

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ (Μακροοικονομική) Mankiw Gregory N., Taylor Mark P. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΖΙΟΛΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 30 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ (Μακροοικονομική) Mankiw Gregory N., Taylor Mark P. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΖΙΟΛΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 30 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ (Μακροοικονομική) Mankiw Gregory N., Taylor Mark P. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΖΙΟΛΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 30 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Η συνολική οικονομική δραστηριότητα είναι ένας σημαντικός παράγοντας που

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική Οικονομία Ενότητα

Πολιτική Οικονομία Ενότητα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 06: Επενδύσεις Πολυξένη Ράγκου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά Χαρακτηριστικά

Βασικά Χαρακτηριστικά Βασικά Χαρακτηριστικά Η οικονομία της Κύπρου μπορεί να χαρακτηριστεί, γενικά, ως μικρή, ανοικτή και δυναμική, με τις υπηρεσίες να αποτελούν την κινητήριο δύναμή της. Με την προσχώρηση της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Τεύχος 17/7 Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Ιούλιος 217 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ 8 η Μελετη «Εξελιξεις και Τασεις της Αγορας»

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ 8 η Μελετη «Εξελιξεις και Τασεις της Αγορας» ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ 8 η Μελετη «Εξελιξεις και Τασεις της Αγορας» Το βασικό συμπέρασμα: Η επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων μετά την ανακήρυξη του δημοψηφίσματος στο τέλος του Ιουνίου διέκοψε την ασθενική

Διαβάστε περισσότερα

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Ιούλιος 2019 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και καταναλωτών

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομική Πολιτική Ι: Σταθερές Συναλλαγματικές Ισοτιμίες χωρίς Κίνηση Κεφαλαίου

Οικονομική Πολιτική Ι: Σταθερές Συναλλαγματικές Ισοτιμίες χωρίς Κίνηση Κεφαλαίου Κεφάλαιο 6 Οικονομική Πολιτική Ι: Σταθερές Συναλλαγματικές Ισοτιμίες χωρίς Κίνηση Κεφαλαίου 6.1 Σύνοψη Στο έκτο κεφάλαιο του συγγράμματος ξεκινάει η ανάλυση της μακροοικονομικής πολιτικής. Περιγράφονται

Διαβάστε περισσότερα

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Δεκέμβριος 18 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και καταναλωτών

Διαβάστε περισσότερα

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Απρίλιος 2019 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και καταναλωτών

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης. Διάλεξη 2 Εμπορική Πίστωση

Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης. Διάλεξη 2 Εμπορική Πίστωση Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης Διάλεξη 2 Εμπορική Πίστωση Εμπορική πίστωση Οι πωλήσεις σε μια επιχείρηση μπορεί να πραγματοποιηθούν είτε με την λήψη μετρητών είτε με την παροχή εμπορικής πίστωσης. Γιατί

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ : ανέπτυξε ένα πρότυπο σύμφωνα με το οποίο διέκρινε 5 στάδια οικονομικής ανάπτυξης, από τα οποία υποστήριξε

Διαβάστε περισσότερα

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ Τεύχος 18/ Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Υ Π Ρ Ο Υ Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ω Ν Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν Μάιος 218 Οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας στοχεύουν στην αποτύπωση των αντιλήψεων των επιχειρηματιών και

Διαβάστε περισσότερα