διοξινών, φουρανίων τρόφιµα, συγκεντρώσεων δείγµατα. Τρέχουσα

Transcript

1 Προσδιορισµός συγκεντρώσεων διοξινών, φουρανίων και παρόµοιων µε τις διοξίνες PCBs, σε τρόφιµα, ζωοτροφές και βιολογικά δείγµατα. Τρέχουσα κατάσταση και προοπτικές στην Ελλάδα. ρ. Λεόντιος Λεοντιάδης, Ε. Βασιλειάδου,. Κωστοπούλου, Α. Παπαδόπουλος, ΕΚΕΦΕ " ΗΜΟΚΡΙΤΟΣ"

2 POPs (Persistent Organic Pollutants) Παραµένοντες Οργανικοί Ρύποι Πολυχλωριωµένες διβενζο-π-διοξίνες διοξίνες και φουράνια (PCDD/Fs) Πολυχλωριωµένα διφαινύλια (PCBs) Οργανοχλωριωµένα φυτοφάρµακα : DDT, Toxaphene, Chlordane, Aldrin, Dieldrin, Endrin, Hexachlorocyclohexane Πολυκυκλικοί αρωµατικοί υδρογονάνθρακες (PAH), φθαλικοί εστέρες, πολυβρωµιωµένα επιβραδυντικά φλόγας κλπ

3 PCBs

4 Οι επιδράσεις των διοξινών στην ανθρώπινη υγεία περιλαμβάνουν: Χλωρακμή Αναπτυξιακή τοξικότητα Ανωμαλίες στην ανάπτυξη του νευρικού συστήματος Ανωμαλίες στη λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος Τοξικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος Τοξικότητα του ενδοκρινικού συστήματος Εχουν χαρακτηριστεί από την ιεθνή Επιτροπή για την ερευνα στον Καρκίνο (IARC) και την Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας (WHO) σαν γνωστά καρκινογόνα για τον άνθρωπο. Ανεκτό όριο εβδοµαδιαίας πρόσληψης (TWI) για τις διοξίνες και τα παρόµοια µε τις διοξίνες PCB: 14 pg WHO-TEQ/kg σωµατικού βάρους.

5 Η έκθεση του ανθρώπου στις διοξίνες οφείλεται κατά 90% στα τρόφιµα Τα τρόφιµα ζωικής προέλευσης ευθύνονται κατά 80% στην συνολική έκθεση Η µόλυνση των ζώων µε διοξίνες προέρχεται κυρίως από τις ζωοτροφές και σε ορισµένες περιπτώσεις από το περιβάλλον.

6 Υπάρχει πλήθος µελετών που δείχνουν ότι οι σηµαντικότερες βιολογικές και τοξικές δράσεις των διοξινών έχουν κοινό µηχανισµό που περιλαµβάνει πρόσδεση σε αρυλικό υδρογονανθρακικό υποδοχέα (aryl hydrocarbon receptor ΑhR) των κυττάρων o oποίος µετατρέπεται στην ενεργοποιηµένη µορφή του και επηρεάζει την έκφραση πολλών γονιδίων. Κάθε ισοµερές της οµάδας των διοξινών ή των παρόµοιων µε τιςδιοξίνες PCB παρουσιάζει διαφορετικό επίπεδο τοξικότητας που εκφράζεται µε τον συντελεστή τοξικής ισοδυναµίας ΤEF Ο υπολογισµός της συνολικής τοξικότητας των διαφόρων αυτών οµοειδών ουσιών γίνεται µεβάσηµία ενιαία µετρήσιµη µονάδα: συγκέντρωση ισοδύναµου τοξικότητας (TEQ) ωστε να διευκολυνθεί η αξιολόγηση του κινδύνου και ο ρυθµιστικός έλεγχος

7 Toxic Equivalency Factor (TEF) PCDD/Fs TEF no PCBs TEF 2,3,7,8 - TCDD 1 PCB-77 0,0001 1,2,3,7,8 - PeCDD 1 PCB-81 0,0001 1,2,3,4,7,8 - HxCDD 0,1 PCB-126 0,1 1,2,3,6,7,8 - HxCDD 0,1 PCB-169 0,01 1,2,3,7,8,9 - HxCDD 0,1 1,2,3,4,6,7,8 - HpCDD 0,01 OCDD 0,0001 mo PCBs TEF 2,3,7,8 - TCDF 0,1 PCB 105 0,0001 1,2,3,7,8 - PeCDF 0,05 PCB 114 0,0005 2,3,4,7,8 - PeCDF 0,5 PCB 118 0,0001 1,2,3,4,7,8 - HxCDF 0,1 PCB 123 0,0001 1,2,3,6,7,8 - HxCDF 0,1 PCB 156 0,0005 2,3,4,6,7,8 - HxCDF 0,1 PCB 157 0,0005 1,2,3,7,8,9 - HxCDF 0,1 PCB 167 0, ,2,3,4,6,7,8 - HpCDF 0,01 PCB 189 0,0001 1,2,3,4,7,8,9 - HpCDF 0,01 OCDF 0,0001 Van den Berg et al., Toxic Equivalency factors for PCBs, PCDDs, PCDFs for humans and wild life, (1998) Environmental Health Perspectives, 106(12), 775

8 Ευρωπαϊκή πολιτική για τη µείωση της έκθεσης σε διοξίνες Μείωση των επιπέδων µόλυνσης του περιβάλλοντος (Γενική ιεύθυνση για το Περιβάλλον) Μείωση των επιπέδων µόλυνσης των ζωοτροφών Μείωση των επιπέδων µόλυνσης των τροφίµων

9 Νοµοθετικά µέτρα της Ε.Ε Θεσµοθέτηση µέγιστων τιµών ανοχής (ορίων) σε ένα αυστηρό αλλά εφικτό επίπεδο για τα τρόφιµα και τις ζωοτροφές Θεσµοθέτηση επιπέδων δράσης ως µέσο έγκαιρης ειδοποίησης για ύπαρξη υψηλότερων από τα επιθυµητά επίπεδα διοξινών σε τρόφιµα και ζωοτροφές Μελλοντική θεσµοθέτηση επιπέδων στόχων προκειµένου η έκθεση µεγάλου µέρους του ευρωπαϊκού πληθυσµού να έλθει στα όρια που συνιστώνται από τις επιστηµονικές επιτροπές

10 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Μέγιστες τιµές ανοχής και οι έλεγχοι των διοξινών Τρόφιµα Κανονισµός (ΕΚ) αριθµ. 2375/2001 (τροπ. Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 466/2001, ενσωµάτωσηστηνεθνικήνοµοθεσία µε τηνυπ. Απόφαση 518/2002) και οδηγία 2004/705/ΕΚ Ζωοτροφές Οδηγίες 2001/102/ΕΚ, 2003/57/ΕΚ (τροπ. Οδηγίας 2002/32/ΕΚ) και 2004/705/ΕΚ, εναρµόνιση τους στην Εθνική Νοµοθεσία µε τις Υπ. Αποφάσεις /2002 και 552/2004 Οδηγίες για τις µεθόδους ανάλυσης των διοξινών 2002/69/ΕΚ & 2002/70/ΕΚ (Τρόφιµα & Ζωοτροφές) Σηµ. Στις τιµές αυτές δεν περιλαµβάνονται τα παρόµοια µε διοξίνηpcbs. Αναθεώρηση αρχές 2005(θα συµπεριληφθούν τα παρόµοια µε διοξίνηpcbs) Εως σχεδιάζεται µείωση των µεγίστων τιµών ανοχής.

11 Clean Up Η αναλυτική µεθοδολογία που χρησιµοποιεί το EΦΑΜΑ όσον αφορά στο λεπτοµερή προσδιορισµό των PCBs και διοξινών είναι η παγκοσµίως αποδεκτή (US EPA 1668 για τα indicator και mono-ortho ortho PCBs, US EPA 1613B για τα PCDDs/ s/pcdfs και non-ortho ortho PCBs) και βασίζεται στην τεχνική της ισοτοπικής αραίωσης. Σύµφωνα µε τη µέθοδο αυτή κάθε συµπαράγωγο προσδιορίζεται συγκριτικά µε το επισηµασµένο µε 13C ανάλογό του, το οποίο προστίθεται σε κάθε δείγµα ως εσωτερικό πρότυπο. Η αποµόνωση λίπους από τα δείγµατα γίνεται µε εκχύλιση Soxhlet και εκχύλιση υγρού-υγρού υγρού. Στη συνέχεια, για την αποµόνωση των PCDDs/PCDFs PCDFs, και των non-ortho ortho, mono-ortho ortho και indicator PCBs χρησιµοποιήθηκαν στήλες χρωµατογραφίας µε Carbosphere, silica και alumina. Τα κριτήρια ποιότητος είναι σύµφωνα µε τις οδηγίες της Ε.Ε. 2002/69/ΕΚ & 2002/70/ΕΚ (Τρόφιµα & Ζωοτροφές)

12 National Centre for Scientific Research «Demokritos» Mass Spectrometry and Dioxin Analysis Lab Instrumental Analysis GC : Trace GC (ThermoFinnigan) equipped with a CTC A 200S autosampler Column : DB5-MS J&W, 60m, 0.1 µm, 0.25 mm HRMS : MAT-95 XP mass spectrometer (ThermoFinnigan) Resolution : 10,000 resolving power (10% valley definition). Source : EI, 45eV Analyser : MID Instrumental conditions and quality criteria are according to the EPA 1613B. The quantification was carried out by the isotopic dilution method. For TEQ calculations the WHO-98 toxicity equivalent factors (TEF) were used

13 Το Εργαστήριο συµµετέχει στο δίκτυο των Εθνικών Εργαστηρίων Αναφοράς της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών για τον έλεγχο της µόλυνσης από διοξίνες. Το Εργαστήριο περιλαµβάνεται στην λίστα των εργαστηρίων που προτείνονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση Βιοµηχανιών Φυτικών Ελαίων και Λιπών (FEDIOL) για τον προσδιορισµό διοξινών. Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιµες στην σελίδα του ΕΦΑΜΑ στο διαδίκτυο

14 National Centre for Scientific Research «Demokritos» Mass Spectrometry and Dioxin Analysis Lab Interlaboratory Tests Interlaboratory Comparison on Dioxins in Food 2003 Division of Environmental Medicine Norwegian Institute of Public Health(Folkehelse), Norway Interlaboratory Study on Dioxins in Food Samples Laboratory of Analytical Chemistry National Institute of Public Health (RIVM), The Netherlands 2003 Interlaboratory Study on Fish Tissue Reference Material Cambridge Isotope Laboratories /Cerilliant, USA Interlaboratory Comparison on Dioxins in Food 2004 Division of Environmental Medicine Norwegian Institute of Public Health(Folkehelse), Norway Second Proficiency Test on the determination of PCBs, PCDDs and PCDFs of the European Reference Laboratories for Residues Instituto Superiore di Sanita, Rome, Italy

15 Συνεργασίες Ενιαίος Φορέα Ελέγχου Τροφίµων. Υπουργείο Γεωργικής Ανάπτυξης και Τροφίµων- ιεύθυνση Κτηνιατρικής ηµόσιας Υγείας και ιεύθυνση Ζωοτροφών. Ελληνικά και Ξένα Τελωνεία και Υπηρεσία Προµηθειών του Ελληνικού Στρατού. Ελληνικό Ινστιτούτο για την Ασφάλεια και την Υγιεινή Εργασίας για τον προσδιορισµό οργανικών ενώσεων σε βιολογικά υγρά. Το Εργαστήριο είναι διαπιστευµένο στον Οργανισµό Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Agrocert).

16 ειγµατοληψία Συνολικά 400 δείγµατα τροφίµων (κυρίως Ελληνικής και Ευρωπαϊκής προέλευσης) Γάλα και γαλακτοκοµικά προϊόντα Κρέας Αυγά Ιχθυηρά Λίπη και έλαια ηµητριακά, φρούτα και λαχανικά Περίπου 100 δείγµατα ζωοτροφών. Περίπου 200 δείγµατα ανθρώπινου ορού και 20 δείγµατα µητρικού γάλακτος. Η δειγµατοληψία έγινε από τον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίµων, τις κατά τόπους Κτηνιατρικές ιευθύνσεις του Υπουργείου Γεωργίας και στα τµήµατα αιµοδοσίας νοσοκοµείων.

17 Συµπεράσµατα Όλα τα τρόφιµα που εξετάστηκαν βρέθηκαν σύµφωνα µε τη νοµοθεσία, µε περιεκτικότητα διοξινών πολύ χαµηλότερη από τα µέγιστα επιτρεπτά όρια (Καν. ΕΚ 2375/2001). Στα Ελληνικά τρόφιµα µετρήθηκαν πολύ χαµηλά επίπεδα διοξινών σε σχέση µε τον Ευρωπαϊκό µέσο όρο σύµφωνα µε τηνπρόσφατη έκθεση της Γενικής /νσης για την Υγεία και Ασφάλεια των Καταναλωτών της Ε.Ε. Γάλα και γαλακτοκοµικά προϊόντα Αυγά Κρέας πουλερικών Ψάρια ανοιχτής θάλασσας European Commission (2004). Dioxins and PCBs in food and feed:data available to DG SANCO. Joint Report DG SANCO/DG- JRC-IRMM.

18 Το ΕΦΑΜΑ έχει πραγµατοποιήσει µετρήσεις για τον προσδιορισµό PCBs και διοξινών σε ορό αίµατος και µητρικού γάλακτος ατόµων για λογαριασµό διαφόρων οργανισµών όπως ΕΗ, Πυροσβεστικό Σώµα, ΗΣΑΠ κλπ. Οι τιµές των συγκεντρώσεων διοξινών και PCBs που µετρήθηκαν ήταν από τις χαµηλές σε σύγκριση µε αυτές που έχουν αναφερθεί σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Βιβλιογραφία Papadopoulos A., Vassiliadou I., Costopoulou D., Papanicolaou C., Leondiadis L. Levels of dioxins and dioxin-like PCBs in food samples on the Greek market. Chemosphere, 57, , Leondiadis L., Vassiliadou I., Kostopoulou D., Papadopoulos A. Dioxin and PCB levels in human samples from the Greek population. Dioxin 2004, Berlin, 2004.