THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ENRICO LETTA. FORMER PRIME MINISTER OF ITALY, DEAN, PARIS SCHOOL OF INTERNATIONAL AFFAIRS, SciencesPo

Transcript

1 THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ENRICO LETTA FORMER PRIME MINISTER OF ITALY, DEAN, PARIS SCHOOL OF INTERNATIONAL AFFAIRS, SciencesPo THE WORLD IN 2018 GALA DINNER ATHENS ΠΕΜΠΤΗ 8 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

2 THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ENRICO LETTA FORMER PRIME MINISTER OF ITALY, DEAN, PARIS SCHOOL OF INTERNATIONAL AFFAIRS, SciencesPo THE WORLD IN 2018 GALA DINNER ΑΤΗΕΝS ΠΕΜΠΤΗ 8 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2018 Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Πραγματικά είναι πολύ όμορφο να επιστρέφω εδώ. Θα ήθελα να πω ότι σήμερα, σήμερα το πρωί συγκεκριμένα, διαβάσαμε στις εφημερίδες κάτι εξαιρετικά σημαντικό, το πιο σημαντικό εννοώ για την Ευρώπη. Τον μεγάλο συνασπισμό ο οποίος επετεύχθη στη Γερμανία. Νομίζω ότι είναι μια σημαντικότατη εξέλιξη, διότι εάν το δημοψήφισμα που θα γίνει μεταξύ των μελών του SPD επιβεβαιώσει αυτή την απόφαση, θεωρώ ότι αυτή θα είναι και η βασική απόφαση που θα ληφθεί φέτος, διότι εάν η Γερμανία αποκτήσει μια κυβέρνηση όπως αυτή που έχουν αποφασίσει να αποκτήσουν, έναν μεγάλο συνασπισμό δηλαδή, θεωρώ ότι, με δεδομένη μια αλλαγή της πολιτικής στο Υπουργείο Οικονομικών της χώρας, το πρόγραμμα κιόλας που βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση φαίνεται να είναι πιο φιλοευρωπαϊκό, τότε σίγουρα με βεβαιότητα μπορούμε να πούμε ότι είναι και πιο φιλοευρωπαϊκό σε σχέση με αυτό που διαπραγμετεύονταν οι επικεφαλής των κομμάτων πέρσι. Θεωρώ λοιπόν γενικά ότι αυτό θα είναι ένα εξαιρετικό νέο και επειδή ανέφερες και τον Μακρόν, να πω ότι υπάρχουν πλέον δυνατότητες στην Ευρώπη να έχει θετικές εξελίξεις το Ευελπιστώ ότι και η χώρα μου θα 2

3 συμβάλει στην πορεία αυτή. Με τα αποτελέσματα αυτά, πώς μπορούμε να πούμε ότι κινούμαστε προς μια πιο ισχυρή Ευρώπη; Θεωρώ ότι το 2018 επίσης χαρακτηρίζεται από κάτι ακόμα. Είναι γεγονός ότι φέτος είναι και η τελευταία ευκαιρία κατά την άποψή μου με την έννοια ότι είναι το τελευταίο παράθυρο ευκαιρίας που μας δίνεται για να αλλάξουμε και να εισαγάγουμε αλλαγές στην Ευρώπη οι οποίες θα είναι σημαντικές. Το λέω αυτό για έναν πάρα πολύ απλό λόγο. Ο λόγος είναι ότι το 2019 θα είναι μη διαθέσιμο ως έτος για τόσο μεγάλες μεταρρυθμίσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το 2019 θα είναι το έτος των μεγάλων πολιτικών, εσωτερικών αποφάσεων σε ό,τι αφορά τον μηχανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για πρώτη φορά μετά από δεν ξέρω πόσα χρόνια, θα έχουμε του χρόνου, το 2019 δηλαδή, μια χρονιά κατά την οποία όλοι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί ταυτόχρονα θα πρέπει να αλλάξουν τον επικεφαλής τους. Τόσο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όσο και η Επιτροπή, η Κομισιόν, μαζί με τα μέλη βεβαίως της Επιτροπής. Το ίδιο ισχύει για το Κοινοβούλιο. Το αντίστοιχο, ο επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής. Όλοι αυτοί οι θεσμοί ταυτοχρόνως, μαζί και το Ευρωκοινοβούλιο, το οποίο σημαίνει ότι θα αλλάξει ενδεχομένως και ο τρόπος με τον οποίο το Ευρωκοινοβούλιο είναι οργανωμένο τα τελευταία χρόνια. Δηλαδή, αυτός ο διπολισμός μεταξύ συντηρητικών και σοσιαλδημοκρατών. Από ό,τι φαίνεται, δηλαδή, κάτι θα συμβεί και εκεί. Τι θέλω να πω; Είναι λίγο καταθλιπτικό το γεγονός ότι η Ευρώπη πρέπει να κάνει αυτά τα πράγματα και να δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο παράλληλα; Όχι, όχι δεν εννοώ κάτι τέτοιο. Εννοώ ότι είναι κάτι κατανοητό. Όπως και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν έχεις έξι μήνες κατά τους οποίους έχουμε την εκλογή του νέου Προέδρου, δεν μπορούν να γίνουν σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Νομίζω ότι κάτι τέτοιο ισχύει και για την Ευρώπη. Θα έχουμε μια περίοδο από τον Απρίλιο περίπου μέχρι και τον Δεκέμβριο. Μιλάω για το 2019 πάντα. Περίοδο κατά την οποία θα είναι αδύνατο η Ευρωπαϊκή Ένωση να προχωρεί επί της ουσίας σε πράγματα. Το ίδιο ισχύει λοιπόν και για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ο διάδοχος του κ. Ντράγκι θα αποφασιστεί 3

4 εκείνη την περίοδο. Το ίδιο για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένας νέος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ενδεχομένως θα μπορούσε να οδηγήσει και σε διάλυση της ευρωζώνης θέτοντας και την Ελλάδα εκτός. Τώρα με τον Ντράγκι δεν έχουμε αυτή την κατάρρευση. Τουναντίον έχουμε μια ενίσχυση της συνοχής της ευρωζώνης. Άρα με δεδομένο αυτό για το 2019, αυτό σημαίνει ότι το 2018 θα είναι το τελευταίο παράθυρο ευκαιρίας μέσα στο οποίο θα μπορούμε να αλλάξουμε κάποια από τα εργαλεία μας. Να πάρουμε το κατσαβίδι και να κάνουμε μικροδιορθώσεις, προκειμένου να φτάσουμε στο 2020, εν αναμονή της νέας 12άδας για το Ίσως μέχρι τότε να είναι πολύ αργά. Αν περιμένουμε δύο χρόνια, τότε όλο το ευρωπαϊκό κίνημα, όλες οι ευρωπαϊκές δυνάμεις θα ενισχυθούν και θα είναι πολύ δύσκολο να έχουμε τέτοιες μεταρρυθμίσεις. D. FRANKLIN: Δύο ερωτήματα. Πρώτον, όλοι νομίζω θέλουν να ακούσουν την άποψή σας για τις ιταλικές εκλογές, οι οποίες απέχουν έναν μήνα περίπου. Και βεβαίως, όλοι θέλουν να δούνε τι κάνει το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, ο Μπερλουσκόνι, είναι ακόμα παρών. Ποιο προσδοκάς ότι θα είναι το αποτέλεσμα; Ποιος είναι ο ρόλος της Ιταλίας σε αυτή την κρίσιμη περίοδο; Ε. LETTA: Η Ιταλία αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε διαδικασία οικονομικής ανάκαμψης. Είναι σημαντικό αυτό. Δεν γνωρίζω εάν αυτό έχει να κάνει με την Ιταλία. Οφείλεται στην Ιταλία και μόνο, αλλά σίγουρα η Ιταλία θα έχει καλύτερες επιδόσεις από ό,τι το Ηνωμένο Βασίλειο. D. FRANKLIN: Δεν ξέρω εάν οφείλεται αυτό στο Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν ξέρω εάν οφείλεται στο Brexit. Ενδοχομένως. Ε. LETTA: Το οικονομικό σύστημα σήμερα δείχνει να είναι σε καλύτερη κατάσταση, όμως η χώρα είναι αρκετά μπερδεμένη. Βρίσκεται σε μια περίπλοκη κατάσταση σε ό,τι αφορά το συναίσθημα. Το συναίσθημα της κοινής γνώμης. Είναι δύο οι λόγοι θα έλεγα, οι οποίοι λόγοι συνδέονται με αυτά που έχουν συμβεί και συμβαίνουν στην Ελλάδα. Πρώτον, είναι οι συνέπειες της κρίσης και των μέτρων λιτότητας και των προβλημάτων που αντιμετωπίσαμε με τους υψηλούς ρυθμούς, με τα 4

5 υψηλά επίπεδα ανεργίας και ειδικά στους νέους, και δεύτερον λόγω της μεταναστευτικής κρίσης. Και σε ό,τι αφορά το δεύτερο, η Ελλάδα με την Ιταλία έμειναν μόνες τους. Η αλληλεγγύη απεδείχθη κενό γράμμα στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι θα συνεχίσουμε να προχωρούμε προς τα εμπρός με ένα τόσο σημαντικό θέμα, όπως ανέφερες και εσύ, όπως αυτό της μετανάστευσης, χωρίς έναν αυτόματο και αποτελεσματικό ευρωπαϊκό μηχανισμό. Η Ιταλία αυτή τη στιγμή διάγει μια πολύ μπερδεμένη περίοδο σε επίπεδο συναισθημάτων, σε επίπεδο αίσθησης της κοινής μας γνώμης, διότι ο πληθυσμός θεωρεί ότι αφέθηκαν μόνοι τους στο θέμα το προσφυγικό, το μεταναστευτικό, λόγω της έλλειψης αλληλεγγύης εκ μέρους των Ευρωπαίων εταίρων μας, της Ευρώπης κ.λπ. Θεωρώ ότι κάτι αντίστοιχο ως συναίσθημα επικρατεί και στην Ελλάδα. Τώρα, όσον αφορά τις εκλογές. Έχουμε ένα εκλογικό σύστημα το οποίο μας δίνει μια πολύ απλοϊκή πρόβλεψη, διότι η Ιταλία θα χρειαστεί κάποιον συνασπισμό. Πολύ πιθανό αυτό το εκλογικό σύστημα μαζί με το κατακερματισμένο πολιτικό μας σύστημα θα οδηγήσει σε κάποιο σχήμα, σε κάποιον συνασπισμό που θα αναλάβει τα ηνία της κυβέρνησης. Σίγουρα θα είναι απαραίτητο να υπάρχει κάποια συμμαχία, ένας συνασπισμός μεταξύ των τριών βασικών κομμάτων, αυτών που φαίνεται να είναι τελείως μη διαθέσιμα για συνεργασία. Μεταξύ αυτών, είναι και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων; Δεν το γνωρίζω ακόμα. Εάν μπορώ να προβλέψω, η πιο εύκολη πρόβλεψη είναι να πούμε ότι θα υπάρχει ένας μεγάλος συνασπισμός ξανά στη χώρα μου, παρόμοιος με αυτόν που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Γερμανία. Μπορεί να λειτουργήσει θετικά προς αυτή την κατεύθυνση. Το πιο μεγάλο πρόβλημα για τη χώρα μου θα είναι πιθανόν να καταφέρει να επιβιώσει αυτόν το μήνα, τον Ιούνιο, χωρίς τη συμμετοχή της ιταλικής αθλητικής ομάδας στο Παγκόσμιο Κύπελλο. Νομίζω ότι επειδή το έχουμε περάσει αυτό από την Αγγλία, δεν είναι κάτι εύκολο. 5

6 D. FRANKLIN: Τελευταίο ερώτημα. Αυτή τη στιγμή διδάσκετε στη Σχολή Διεθνών Υποθέσεων στο Παρίσι. Παρακολουθείτε τον Πρόεδρο Μακρόν. Ποια είναι η αίσθησή σας αναφορικά με όσα έχει σκοπό να πετύχει στο πλαίσιο του εξαιρετικά φιλόδοξου προγράμματός του για τη Γαλλία; Ε. LETTA: Εν πρώτοις, νομίζω ότι ο Μακρόν κάνει μια καταπληκτική δουλειά. Νομίζω ότι δεν έχει ισχυρή αντιπολίτευση από τα υπόλοιπα κόμματα της Γαλλίας, οπότε ουσιαστικά παίζει μόνος του, θα λέγαμε, στην πολιτική σκηνή. Προβαίνει σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις, όπως αυτή στον εργασιακό χώρο. Αυτό είναι ένα πρώτο βήμα. Το βασικό σημείο έχει να κάνει με την Ευρώπη. Για τον πρόεδρο Μακρόν το σημαντικότερό του επίτευγμα θα είναι η υλοποίηση αυτού του μεγάλου συνασπισμού στη Γερμανία, διότι αυτός ο συνασπισμός λειτουργεί εξαιρετικά προς όφελός του. Θεωρώ ότι είναι τυχερός άνθρωπος. Ο Μακρόν είναι τυχερός άνθρωπος. Είναι θαρραλέος. Χρειάζεσαι και τύχη στην πολιτική. Είναι ένας τυχερός άνθρωπος. Κι αυτός ο μεγάλος συνασπισμός στη Γερμανία θα τον βοηθήσει πάρα πολύ και πιστεύω ότι τώρα πρέπει να επιλέξει, εάν μου επιτρέπετε να το πω αυτό. Έχει δυο δρόμους να διαβεί. Οι δύο δρόμοι αυτοί είναι διαφορετικοί. Δηλαδή ο πρώτος δρόμος είναι να επενδύσει το πολιτικό του επαναστατικό κεφάλαιο, εάν θέλετε, στην Ευρώπη προκειμένου να στοιχηματίσει υπέρ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ή υπέρ του πολιτικού βραχίονά του, που είναι το Ευρωκοινοβούλιο. Διότι εάν προσπαθήσει να επενδύσει στο Ευρωκοινοβούλιο, δηλαδή να αναπτύξει το δικό του κόμμα, να δημιουργήσει ένα δικό του κόμμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τότε αυτό θα λειτουργήσει, θα έχει σεισμικές επιπτώσεις σε όλη την ήπειρο. Θα προκαλέσει μεγάλο πονοκέφαλο σε άλλους ομολόγους του στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Άρα αυτές οι δυο επιλογές κατά την άποψή μου είναι αποκλίνουσες, είναι τελείως διαφορετικές. Αν κινηθεί προς την κατεύθυνση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, αυτό σημαίνει ότι θα επιλέξει τον πιο παραδοσιακό διπλωματικό τρόπο και αυτό θα σημάνει και μικρότερη αποτελεσματικότητα κατ εμέ. 6

7 D. FRANKLIN: Να πω το εξής, ακολουθώντας τη δική σου λογική. Εάν το 2018 είναι το κομβικό έτος, νομίζω ότι είναι και η μόνη του λύση να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Και πρέπει να το κάνει και γρήγορα. Ε. LETTA: Ναι, έχεις δίκιο. Είναι αλήθεια αυτό. Αν επιλέξει να δημιουργήσει δικό του ευρωπαϊκό κόμμα, πρέπει να ξεκινήσει να δουλεύει άμεσα. Οι αντιδράσεις στις διάφορες χώρες θα είναι άμεσες. Η Μέρκελ, ή ο Ραχόι, ή ο Τσίπρας εν προκειμένω, όλοι αυτοί οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα αντιμετωπίσουν σίγουρα τον αντίκτυπο, τους μετασεισμούς από αυτή την πολιτική επιλογή του προέδρου Μακρόν. Το γεγονός ότι βρισκόμαστε τόσο κοντά σε αυτή την εξαιρετικά σημαντική χρονιά του 2019 για την Ευρώπη σημαίνει ότι πρέπει να ληφθούν αποφάσεις πιο πριν. Και σίγουρα το 2019, όπως είπες, είναι σημαντικό διότι αυτή τη στιγμή έχουμε ούριο άνεμο. Τι σημαίνει αυτό; Ή να το πω διαφορετικά, έχουμε ηλιοφάνεια, άρα είναι ευκαιρία να φτιάξουμε και την οροφή και τη στέγη του οικοδομήματος, γιατί μόνο τότε μπορείς να φτιάξεις την οροφή ενός οικοδομήματος, όταν έχει καλό καιρό. Και πρέπει να φτιάξουμε την οροφή. Πρέπει να αλλάξουμε τον ESM για να γίνει ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο προκειμένου να αποφύγουμε νέες κρίσεις στο μέλλον. Πρέπει επίσης να αναπτύξουμε ένα αποτελεσματικό εργαλείο προκειμένου να αποφύγουμε την παρουσία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και επίσης πρέπει να εκκινήσουμε αυτές τις μεταρρυθμίσεις φέτος. Διότι, όπως είπα, ο καιρός είναι καλός. Αν περιμένουμε τη νέα καταιγίδα, τότε τα πράγματα θα είναι πολύ πιο δύσκολα και θα είναι πολύ πιο περίπλοκο να προσπαθήσουμε να σκαρφαλώσουμε για να φτιάξουμε τη στέγη την ώρα που θα βρέχει, όπως και σήμερα το πρωί στο Παρίσι που όταν έφευγα από το Παρίσι ο καιρός ήταν χάλια. Οπότε να φτιάξουμε και την οροφή στην Ελλάδα τώρα που ο καιρός είναι καλός. 7