ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΟΓΡΑΦΘΙΑ ΤΟΥ ΦΩΡΘΟΥ ΛΟΥ ΙΟΥΙΟΥΚΘΟΥ ΖΑΓΟΡΘΟΥ. Λεηεωροιογηθά θαηλόκελα

Transcript

1 Εηζαγωγή ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΟΓΡΑΦΘΙΑ ΤΟΥ ΦΩΡΘΟΥ ΛΟΥ ΙΟΥΙΟΥΚΘΟΥ ΖΑΓΟΡΘΟΥ Λεηεωροιογηθά θαηλόκελα Σηε δηαβίσζε ησλ αλζξώπσλ πνπ δνπλ ζην ύπαηζξν, δειαδή ζηα ρσξηά θαη πνπ αζρνινύληαη κε γεσξγηθέο θαη θηελνηξνθηθέο εξγαζίεο, ε θαινθαηξία ή ε θαθνθαηξία, δειαδή ηα κεηεσξνινγηθά θαηλόκελα θαη νη θαηξηθέο αιιαγέο θαη κεηαπηώζεηο, παίδνπλ αλέθαζελ ζεκαληηθό ξόιν. Θαη είλαη επθνινλόεην πξάγκα απηό, αθνύ από κηα εύλνηα ηνπ θαηξνύ κπνξνύλ λα σθειεζνύλ ζεκαληηθά, ελώ ην αληίζεην από κηα θαηξηθή αληημνόηεηα λα δεκησζνύλ αθάληαζηα. Γηα παξάδεηγκα ζεκεηώλνληαη ηα εμήο: Κηα δπν θαιέο βξνρέο θαηά ηε ζεξηλή πεξίνδν κπνξνύζαλ ( ή θαη κπνξνύλ αθόκα ζε νξηζκέλεο πεξηπηώζεηο) λα δώζνπλ ζεκαληηθή παξαγσγή θαιακπνθηνύ κε μεξηθή θαιιηέξγεηα θη έηζη λα εμαζθαιίζνπλ ην «ςσκί ηεο ρξνληάο» ζε κηα αγξνηηθή νηθνγέλεηα πνπ παξέκεηλε ζε έλα νξεηλό ρσξηό. Θαηά ηνλ ίδην ηξόπν έλαο επλντθόο ρεηκώλαο, δειαδή ρσξίο ρηνλνπηώζεηο θαη παγσληέο, ώζηε λα κελ αλαγθαζηνύλ ηα γηδνπξόβαηα λα παξακείλνπλ αξθεηέο κέξεο θιεηζκέλα ζην ζηάβιν, ήηαλ θαη είλαη ίζσο αθόκα πνιύ επεξγεηηθόο γηα εθείλνπο πνπ αζρνινύληαη κε ηελ θηελνηξνθία θ.ν.θ. Σήκεξα, θαζώο μέξνπκε, πνιιά από απηά ηα πξάγκαηα άιιαμαλ ξηδηθά. Όπσο ζε όια ηα ρσξηά θαη ηα ηκήκαηα ηεο παηξίδαο καο, έηζη θαη ζην δηθό κνπ ην ρσξηό, άιιαμε κνξθή ε δσή ησλ θαηνίθσλ ηνπ. Τν κεηεσξνινγηθό δειηίν πνπ κεηαδίδεη πνιιέο θνξέο ηελ εκέξα ε ξαδηνθσληθή ζπζθεπή καο πιεξνθνξεί γηα ηηο αιιαγέο ηνπ θαηξνύ θαη ηελ εμέιημή ηνπ γηα ρξνληθό δηάζηεκα ηνπιάρηζηνλ κηαο ή δπν εκεξώλ. Ο πνιύο θόζκνο, όκσο, δελ ηθαλνπνηείηαη από ηα όζα αλαγγέιιεη ην ξαδηόθσλν γηα ηνλ θαηξό θαη παξακέλεη αθόκα ζηελά δεκέλνο πξνο ηνπο παηξνπαξάδνηνπο ηξόπνπο εμήγεζεο δηάθνξσλ παξαηεξήζεσλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηηο αιιαγέο ηνπ θαηξνύ. Γίλνπλ αθόκα ηε ζεκαζία πνπ έδηλαλ νη παιηόηεξνη θάηνηθνη ησλ ρσξηώλ ζηα κεηεσξνινγηθά θαηλόκελα θη εμαθνινπζνύλ αθόκα λα ηα εμεηάδνπλ, όπσο ηα εμέηαδαλ νη πεξαζκέλεο γελεέο. Οη παξαθάησ ζειίδεο απνζθνπνύλ λα πεξηγξάςνπλ ηηο κεηεσξνινγηθέο παξαηεξήζεηο θαη ηε ζεκαζία πνπ δίλνπλ νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνύ ζε απηέο θαηά παηξνπαξάδνην ηξόπν. Δμππαθνύεηαη πσο όζα γξάθνληαη εδώ αθνξνύλ κνλάρα ην ρσξηό κνπ ην Θνπθνύιη. Ίζσο απηά ηα πξάγκαηα λα κελ ηαηξηάδνπλ κε όζα ιέγνληαη θαη όζα πηζηεύνληαη από ηνπο θαηνίθνπο άιισλ ρσξηώλ ηεο πεξηνρήο ηνπ Εαγνξίνπ ή άιισλ ηκεκάησλ ηεο παηξίδαο καο. Όζα γξάθνληαη εδώ πξνέξρνληαη από πξνζσπηθή πείξα δηθή κνπ από ηε καθξνρξόληα παξακνλή κνπ ζην ρσξηό θαη από πιεξνθνξίεο θαη παξαηεξήζεηο άιισλ θαηνίθσλ ηνπ ρσξηνύ, ηδηαίηεξα ειηθησκέλσλ αηόκσλ πνπ έρνπλ αζρνιεζεί ή αζρνινύληαη αθόκα κε ηελ θηελνηξνθία ή θαη κε αγξνηηθέο εξγαζίεο. Λερηθές γεληθόηεηες γηα ηο Ιοσθούιη Τν ρσξηό κνπ, ην Θνπθνύιη, είλαη έλα από ηα 46 ρσξηά ηνπ Ζπεηξώηηθνπ ηκήκαηνο πνπ βξίζθεηαη πξνο ηα Β.Α. από ηα Γηάλληλα θαη πνπ ην ηκήκα απηό είλαη γλσζηό κε ηε γεληθή νλνκαζία Εαγόξη. Τν Θνπθνύιη θαηέρεη, κπνξεί θαλέλαο λα πεη, νκθαιηθή ζέζε ζηελ πεξηνρή ηνπ Εαγνξηνύ. Απέρεη από ηα Γηάλλελα γύξσ ζηα 38 ρηιηόκεηξα θαη επηθνηλσλεί κε απηά κε απηνθηλεηόδξνκν αζθαιηνζηξσκέλν. Βξίζθεηαη ρηηζκέλν ζε κηα όρη απόηνκε πιαγηά κε έθζεζε λνηηναλαηνιηθή. Τν πςόκεηξν ηεο πεξηνρήο ηνπ ρσξηνύ θπκαίλεηαη από 700 κέηξα (θνίηε ηνπ πνηακνύ Βίθνπ) κέρξη 1050 (ιίγν ςειόηεξα από ην εθθιεζάθη ηνπ Αγίνπ Κελά. Τν θέληξν ηνπ ρσξηνύ (πιαηεία ή Κεζνρώξη) έρεη πςόκεηξν 830 κέηξα. γεσγξαθηθό κήθνο 20 ν θαη 47 (Γθξίλνπηηο). Έρεη βόξεην γεσγξαθηθό πιάηνο 39 ν 51 θαη αλαηνιηθό

2 Απέλαληη από ην ρσξηό θαηά ην Λόην, βξίζθεηαη ην βνπλό Κηηζηθέιη. Από ηε βόξεηα κεξηά ηνπ πιαηζηώλεηαη κε ξάρεο ιηζβαξσηέο (θιίζρε) πνπ απνηεινύλ ηα ηειεπηαία ηκήκαηα από ηνπο πξόπνδεο ηνπ βνπλνύ πνπ έρεη ην όλνκα Τύκθε. Πξνο ηα αλαηνιηθά ηνπ πςώλεηαη ην όρη θαη πνιύ ςειό βνπλό ηνπ Τζεπειόβνπ θαη Λεγάδσλ πνπ ιέγεηαη Θνδηαθόο θαη γη απηό ηνλ αλαηνιηθό αέξα ηνλ ιέλε νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνύ «Θνδηαθίηε». Από ηα δπηηθά ν νξίδνληαο, αλ δελ θνβόηαλ από κεξηθέο όρη ςειέο θνξπθέο ηνπ Βηηζηλνύ θαη Κνλνδεληξίηηθνπ βνπλνύ, ζα έθηαλε καθξηά σο ηα βνπλά ηεο Αιβαλίαο ή Θνιώληαο θαη γηα ηνύην ην δπηηθό αέξα ηνλ βνξεηνδπηηθό ηνλ «Αξβαλίηε» ή «Θνισληάηε». Τοκείς ή θιάδοη κεηεωροιογηθώλ παραηερήζεωλ Τα πξνγλσζηηθά γηα ηα κεηεσξνινγηθά θαηλόκελα ζην ρσξηό κνπ πξνέξρνληαη ή ζπλίζηαληαη ζε δηάθνξεο παξαηεξήζεηο πνπ γίλνληαη πνηθηιόηξνπα θαη ζε δηάθνξεο πεξηπηώζεηο. Οη παξαηεξήζεηο απηέο κπνξνύλ λα θαηαηαρηνύλ ζε δηάθνξνπο ηνκείο ή θιάδνπο, ήηνη: παξαηεξήζεηο σο πξνο ην αλζξώπηλν ζώκα, ηέηνηεο πνπ γίλνληαη ζηνλ νπξαλό, ζηνλ ήιην, ζην θεγγάξη θαη ζηα αζηέξηα, ηέηνηεο ζε δηάθνξα δώα, ζε αληηπξνζώπνπο ηνπ θηεξσηνύ βαζηιείνπ, ζηα έληνκα, ζηα εξπεηά, ζηελ πνξεία θαη ζην ζρεκαηηζκό ησλ ζύλλεθσλ, ζηε θσηηά θαη ζηνλ θαπλό ηεο, ζηε βξνρή, ζην ρηόλη, ζηελ πάρλε, ζηηο βξνληέο, ζε παξαηεξήζεηο γύξσ από ην ενξηνιόγην θηι. Τειηθά, δε ζα γίλεη πεξηγξαθή ηεο «παπαξνύλαο» θαη ζρεηηθόο ιόγνο γηα ηα κεξνκήληα». Τνπο ηνκείο, πάλσ ζηνπο νπνίνπο γίλνληαη κεηεσξνινγηθέο παξαηεξήζεηο, ζα παξαζέζσ παξαθάησ, δίλνληαο θαη ζρεηηθά ιανγξαθηθά ή θξαζηηθά δηεπθξηληζηηθά ζηνηρεία, αλάινγα κε ηελ θάζε πεξίπησζε: Ο άλζρωπος θαη ηο ζώκα ηοσ Από ηα παιηά ρξόληα έρεη επηθξαηήζεη λα πηζηεύεηαη θαη λα ιέγεηαη όηη νπνηαδήπνηε αιιαγή ην θαηξνύ έρεη ζεκαληηθή επίδξαζε ζηνλ άλζξσπν. Αθνύεη θαλέλαο λα ιέλε ζπρλά: «Ούη!, κνπ θξαηήζεθε ην ρέξη (ή ην πόδη), ζα βξέμεη» ή «απόςε ηξόκαμα λα μεκεξώζσ από ηνλ πόλν ηεο κέζεο, θαίλεηαη ζα αιιάμεη ν θαηξόο, ζα έρνπκε ρσξίο άιιν βξνρή». Από όια απηά, όκσο, πην ραξαθηεξηζηηθό είλαη εθείλν πνπ ιέλε: «Κε ηξώλε ηα απηηά κνπ, ζίγνπξα ζα έρνπκε βξνρή». Κεξηθά άηνκα έρνπλ ηόζε επαηζζεζία ζηα δηάθνξα κέξε ηνπ ζώκαηόο ηνπο, ηδηαίηεξα ζηα πόδηα θαη ζηε ξάρε ηνπ θνξκηνύ ηνπο, ώζηε λα κπνξνύλ κε βεβαηόηεηα λα πξνκαληέςνπλ πόηε ζα ξίμεη ρηόλη θαηά ην ρεηκώλα ζην ρσξηό θαη πόηε δε ζα ξίμεη. Δίλαη ηθαλνί λα βεβαηώζνπλ ην πξάγκα απηό 2 3 κέξεο πην κπξνζηά. Παραηερήζεης ζε δώα Θαηά ηνπο ρεηκσληάηηθνπο κήλεο (Γεθέκβξε Φιεβάξε) θάπνηε ηα βξάδηα, ζηελ αξρή ηεο λύρηαο, καδεύνληαη νη ιύθνη θνπαδηαζηά θαη αξρίδνπλ όινη καδί λα νπξιηάδνπλ ζηηο δαζσκέλεο ξάρεο πνπ είλαη απέλαληη από ην ρσξηό θαη πέξα από ην Βίθν. Τν νκαδηθό απηό νύξιηαζκα ην έρνπλ γηα έλδεημε ζην ρσξηό πσο ζα ξίμεη ρηόλη πνιύ ζε 1-2 κέξεο. Σηελ πεξίπησζε απηή αθνύεη θαλέλαο λα ιέλε ζην ρσξηό: «Αθνύζηε ηη θηηάρλνπλ νη ιύθνη πέξα ζην ιόγγν! Ληώζνπλ θαηξό. Θα ξίμεη πνιύ ρηόλη». Τν ρεηκώλα πάιη, θάπνηε, όηαλ γπξίδνπλ ηα πξόβαηα θαηά ην ηέινο ηεο κέξαο από ηε βνζθή ζην ρσξηό, αξρίδνπλ λα παίδνπλ θαη λα πεδνύλ ζαλ ηα κηθξά ηα αξλάθηα. Τν πξάγκα απηό ζην ρσξηό ην έρνπλ γηα πξνγλσζηηθό πσο ηελ άιιε κέξα ζα μεκεξώζεη ρηόλη θαη ζα θιεηζηνύλ απηά ζην καληξί. «Ληώζνπλ θαηξό θαη ρνξεύνπλ». Τελ ίδηα παξαηήξεζε θάλνπλ θαηά ην ρεηκώλα θαη γηα ηα γίδηα. Θαηά ην ειηνβαζίιεκα πνπ εηνηκάδνληαη απηά λα κπνπλ ζην ρσξηό, όηαλ ηξώλε πνιύ ιαίκαξγα ηνπο θέδξνπο, ρσξίο θαζόινπ λα ππνινγίδνπλ ηα αγθάζηα ηνπο, είλαη θαη απηό ζεκάδη πσο «ληώζνπλ θαη απηά ηνλ θαηξό», δειαδή ζα πέζεη ηε λύρηα ρηόλη θαη ην πξσί ηεο άιιεο κέξαο δε ζα κπνξέζνπλ γα βγνπλ από ην καληξί γηα λα βνζθήζνπλ έμσ θαη γη απηό ηξώλε ηόζν ιαίκαξγα ηνπο θέδξνπο.

3 Θαηά ηε ρεηκεξηλή πεξίνδν θάλνπλ παξαηεξήζεηο θαη πάλσ ζηε γάηα ηνπ ζπηηηνύ. Παξαηεξνύλ θαη πξνζέρνπλ πσο θάζεηαη απηή μαπισκέλε θαη δεζηαίλεηαη ζηε θσηηά πνπ θαίεη ζην ηδάθη ηνπ ζπηηηνύ. Αλ απηή θάζεηαη μαπισκέλε θαηά ηέηνηνλ ηξόπν, ώζηε ην θεθάιη ηεο λα βξίζθεηαη καθξηά από ηε θσηηά, ε ζηάζε απηή είλαη ελδεηθηηθή πσο ν ρεηκώλαο, δειαδή πέζηκν ρηνληνύ θαη παγσληέο, είλαη πίζσ αθόκα. Σεκάδη πσο ν βαξύο ρεηκώλαο δελ πέξαζε. Αλ όκσο ε γάηα, αληίζεηα, θαηά ην μάπισκά ηεο έρεη ην θεθάιη ηεο πξνο ηε θσηηά, απηό είλαη ζεκάδη πσο έρεη πηα πεξάζεη κπξνζηά ε βαξπρεηκσληά. Παξόκνηα παξαηήξεζε θάλνπλ θαη γηα ην λίςηκν ηεο γάηαο, όηαλ απηή θάζεηαη ην ρεηκώλα θνληά ζηε θσηηά πνπ θαίεη ζην ηδάθη. Όηαλ απηή λίβεηαη έρνληαο ην θεθάιη ηεο πξνο ηε θσηηά, είλαη ζεκάδη πσο πέξαζε κπξνζηά ν ρεηκώλαο, δειαδή ε βαξπρεηκσληά. Αληίζεηα, όηαλ απηή λίβεηαη, έρνληαο ην θεθάιη γπξηζκέλν αληίζεηα από ηε θσηηά, ε ζηάζε ηεο απηή είλαη έλδεημε πσο ν ρεηκώλαο είλαη πίζσ αθόκα. Πξέπεη ζην ρσξηό λα πεξηκέλνπλ ρηόληα θαη παγσληέο. Παραηερήζεης ζε θηερωηά (πηελά) Θαζώο μέξνπκε, νη πεηεηλνί ιαινύλ θαηά θύξην ιόγν από ηα κεζάλπρηα θαη ύζηεξα θαη ηδηαίηεξα ηηο πξσηλέο ώξεο. Όηαλ, όκσο, απηνί αθνύγνληαη λα ιαινύλ απνβξαδίο, ζην θνηέηζη ηνπο, απηό ην πξάγκα είλαη ζεκάδη αιιαμνθαηξηάο, δειαδή αλ ν θαηξόο είλαη βξνρεξόο, ζα μαζηεξώζεη, αλ δε, ην αληίζεην, είλαη μαζηεξηά, ηόηε ζα ην γπξίζεη ζην λόην θαη ζα επαθνινπζήζεη βξνρή. Θαηά ηνπο θαινθαηξηλνύο κήλεο, όηαλ βιέπνπλ νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνύ λα πεηνύλ ηα ρειηδόληα πνιύ ρακειά ζηνπο δξόκνπο, κέρξη ην ζεκείν λα θνληεύνπλ λα αγγίμνπλ ηε γε, ηόηε απηό είλαη ζεκάδη πσο ζα επαθνινπζήζεη λόηνο θαη ζα βξέμεη. Πνιιέο θνξέο ζηνλ νπξαλό θαίλνληαη λα ηαμηδεύνπλ νη αγξηόπαπηεο θαη νη αγξηόρελεο. Απηέο ηαμηδεύνπλ ζρεκαηίδνληαο έλα ηεξάζηην V ή ην ιαηηληθό γξάκκα V. Ταμηδεύνπλ δε πάληνηε πξνο ηελ θαηεύζπλζε ηεο θνξπθήο απηνύ ηνπ ζρήκαηνο. Όηαλ ε πνξεία ηνπο είλαη από ηα βόξεηα πξνο ηα λόηηα, είλαη έλδεημε πσο ζα επαθνινπζήζεη θαθνθαηξία. Αληίζεηα, όηαλ ηαμηδεύνπλ πνιύ ςειά ζηνλ νπξαλό κε θαηεύζπλζε από ηα λόηηα πξνο ηα βόξεηα, είλαη ζεκάδη θαινθαηξίαο. «Γελ έρνπκε θαηξό, θεύγνπλ ηα π ιηά πξνο ηα παλ», αθνύεη θαλέλαο λα ιέλε ζην ρσξηό. Άιιν ζεκάδη πξνγλσζηηθό γηα ηνλ θαηξό είλαη ην ιάιεκα ηνπ κπνύθνπ. Όηαλ ν κπνύθνο αθνύγεηαη λα ην ιέεη (κε ην ηδηόξξπζκν ιάιεκά ηνπ) από ηελ πξνζήιηα κεξηά ηεο ραξάδξαο ηνπ Βίθνπ πνπ είλαη θάησ από ην ρσξηό καο, απηό είλαη έλδεημε πσο ζα επαθνινπζήζεη θαινθαηξία. Τν αληίζεην, δε, όηαλ απηόο αθνύγεηαη λα ην «ιέεη» από ηελ αλήιηα πιεπξά «ζα ραιάζεη ν θαηξόο, ιαιάεη ν κπνύθνο θαηά η αλήιην». Θαη ν ηξόπνο, κε ηνλ νπνίν θάλεη ην ιάιεκά ηνπ έλα άιιν άγξην πνπιί ζην ρσξηό καο, πνπ ιέγεηαη «γθάτα», ην έρνπλ γηα πξνγλσζηηθό ηνπ θαηξνύ. Κεηαθέξσ εδώ θάηη πνπ έρσ γξάςεη εδώ θαη θάκπνζα ρξόληα γηα ην δήηεκα απηό ζηα «Ιανγξαθηθά ηνπ ρσξηνύ κνπ» (ηόκνο 7 νο, ζει, 79): «ην ζθνύμηκν ηεο «γθάηαο» όκσο ην έρνπλ θαη γηα πξνγλσζηηθό ηνπ θαηξνύ. Όηαλ θάπνηα γθάηα θαζίζεη πάλσ ζε έλα θισλάξη από θάπνην δέληξν γύξσ ζην ρσξηό θαη αξρίδεη λα θσλάδεη γθα! - γθα!, παξαηεξνύλ κε πνην ηξόπν είλαη απηή θαζηζκέλε πάλσ ζην θισλάξη. Αλ απηή έρεη θαζίζεη έηζη πνπ λα βιέπεη πξνο ην Λόην θαηά ηελ ώξα πνπ θσλάδεη γθα! γθα!, απηό είλαη πξνκάληεκα πσο ζα βξέμεη. Αλ πάιη, ην αληίζεην, θάζεηαη ζην θιαξί κε ην θεθάιη γπξηζκέλν πξνο ην Βνξηά θαηά ηελ ώξα πνπ θσλάδεη γθα! γθα!, απηό ζεσξείηαη πξνκάληεκα πσο ζα επαθνινπζήζεη μεξαζία. Τζίκπεκα από ηης κύγες Σεκάδη πσο ζα επαθνινπζήζεη βξνρή ζε θαηξό πνιπήκεξεο μεξαζίαο θαηά ηνπο θαινθαηξηλνύο κήλεο ζεσξείηαη θαη ην θάπσο παξάμελν ελνριεηηθό ηζίκπεκα από ηηο κύγεο: «Θάπσο ηζηκπνύλ παξάμελα ζήκεξα νη κύγεο, ζα βξέμεη».

4 Οη οτηές, ηα θαρθάιηα, ε ζαιακάληρα Θαηά ηνπο θαινθαηξηλνύο κήλεο από ην Κάε σο ηνλ Αύγνπζην ζε θαηξό μεξαζίαο, όηαλ δεη θαλέλαο θαηά ηηο πξνκεζεκβξηλέο ώξεο θακηά νρηά λα ιηάδεηαη ζηνλ ήιην ή λα ζέξλεηαη αξγά ζε πξνζήιην κέξνο, απηό απνηειεί έλδεημε θαη πξνγλσζηηθό πσο θαηά ην απόγεπκα ζα πηάζεη βξνρή. Δδώ θαη θάκπνζα ρξόληα πεγαίλνληαο κε θάπνηνλ θηελνηξόθν θαβάια ζε κνπιάξηα πξνο ηελ Αζηξάθα (ηκήκα ηνπ βνπλνύ Τύκθε), είδακε κηα νρηά λα ζέξλεηαη αξγά αλάκεζα ζηηο αζθάθεο ζε θάπνην πξνζήιην κέξνο. Άκα ηελ είδακε, κνπ είπε ν θαιόο κνπ θίινο: «Αθνύ βγήθε ε νρηά απηή ηελ ώξα θαη ζέξλεηαη ζηνλ ήιην, θαηά ην απόγεπκα ζα έρνπκε βξνρή». Πξαγκαηηθά, θαηά ην απόγεπκα απηήο ηεο κέξαο έπηαζε βξνρή ζην κέξνο εθείλν. Άιιε κηα θνξά πάιη βξηζθόκνπλ θάπνηα κέξα ζηε ραξάδξα ηνπ Βίθνπ, όπνπ θαηά ην κεζεκέξη κε ηνλ θαπηεξό ήιην (ήηαλ Ηνύληνο) βξήθα ζην δξόκν κηα νρηά λα ιηάδεηαη, ηελ νπνία θαη ζθόησζα. Ωο όηνπ λα γπξίζσ ην απόγεπκα ζην ρσξηό κνπ, κ έπηαζε δπλαηή βξνρή. Θαη άιιεο θνξέο επαιεζεύηεθε απηή ε παξαηήξεζε. Υπήξμαλ όκσο θαη πεξηπηώζεηο πνπ βξήθα νρηέο θαηά παξόκνην ηξόπν λα ιηάδνληαη ζηνλ ήιην, ρσξίο λα επαθνινπζήζεη εθείλε ηε κέξα βξνρή. Θαηά ζπλέπεηα δελ κπνξεί θαλέλαο λα βεβαηώζεη αλ αιεζεύεη πέξα γηα πέξα απηή ε παξαηήξεζε. Γηαπίζησζα επαιήζεπζή ηεο θαηά πνζνζηό πεξίπνπ 70 80%. Κηα, όκσο, πνπ ζθνπόο κνπ είλαη εδώ σο πξνο απηό ην ζέκα λα γξάςσ ό,ηη πηζηεύεη ν ιαόο «θαηά παξάδνζε» παξαζέησ θαη ην πξάγκα απηό, ρσξίο λα θάλσ θξηηηθή, αλ όζα ιέλε θαη όζα παξαδέρνληαη νη ρσξηαλνί κνπ είλαη όια ζσζηά. Κηα άιιε παξαηήξεζε πνπ θάλνπλ νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνύ κνπ ζρεηηθά κε ηα πξνγλσζηηθά βξνρήο θαηά ηνπο θαινθαηξηλνύο κήλεο θαη ζε πεξίπησζε πνιπήκεξεο μεξαζίαο είλαη θαη ην ηξαγνύδεκα από ηα «θαξθάιηα». Ιέγνληαη έηζη θάηη κηθξά βαηξαράθηα πνπ δε δνπλ ζε λεξά πνιιά, αιιά ζε δξνζεξά κέξε ηεο απιήο ή ησλ θήπσλ ησλ ζπηηηώλ. Απηά, θαηά ηηο βξαδηλέο ώξεο θαη γύξσ ζην ειηνβαζίιεκα θξπκκέλα ζε θακηά ραξακάδα πγξνύ ηνίρνπ ηεο απιήο ή θάησ από ην θύιισκα θάπνηαο θνινθπζηάο αξρίδνπλ λα θνάδνπλ «θνπά, θνπά». Αθνύγνληαο ην ζθνύμηκν ηνπο απηό νη γπλαίθεο ιέλε: «Σθνύδνπλ ηα θαξθάιηα, ζα βξέμεη». Σε πεξίπησζε θάπνηαο βαξηάο θαηάζηαζεο λνηηά πνπ ν νπξαλόο είλαη πιεκκπξηζκέλνο από ππθλά καύξα ζύλλεθα, θαηά ηνπο αλνημηάηηθνπο κήλεο Κάξηε θαη Απξίιε ή ηνπο θζηλνπσξηλνύο Οθηώβξε θαη Λνέκβξε, βιέπεη θαλέλαο ζηα ζνθάθηα ηνπ ρσξηνύ λα θάλεη ηελ εκθάληζή ηεο θαη λα ζηγαλνπεξπαηάεη θακηά ζαιακάληξα. Οη ρσξηαλνί κνπ πηζηεύνπλ πσο ην εξπεηό απηό πέθηεη από ηα ζύλλεθα κε ηε βξνρή. Ζ παξνπζία ηεο, όκσο, ζηνπο δξόκνπο ηνπ ρσξηνύ απνηειεί ζεκάδη πσο ζα πέζεη εθείλε ηε κέξα ξαγδαία βξνρή. Προγλωζηηθά από ηα ζύλλεθα Όηαλ ηύρεη θαηά ηηο πξνρσξεκέλεο απνγεπκαηηλέο ώξεο λα επηθαζήζεη ζηελ θνξπθή ηνπ Κηηζηθειηνύ, βνπλνύ πνπ είλαη, θαζώο ζεκεηώζεθε παξαπάλσ, απέλαληη από ην ρσξηό πξνο ηα λόηηα, θαλέλα ζύλλεθν, είλαη πξνγλσζηηθό απηό πσο ηελ άιιε κέξα ζα βξέμεη. Θαη ζηα ζσζηά ε πξόγλσζε απηή δε ιαζεύεη πνηέ. Θαη επεηδή ζηα πιάγηα ηνπ βνπλνύ απηνύ βξίζθεηαη ην ρσξηό Κπνύιηζε (Διάηε ηώξα) ιέλε: «Θνηηάμηε, θξέκαζ ε Κπνύιηζε, αύξην ζα έρνπκε βξνρή». Παξαηήξεζε πάιη γίλεηαη αλ ν ήιηνο θξπθηεί θαηά ην βαζίιεκά ηνπ ζε νξίδνληα ζπλλεθηαζκέλν ή μάζηεξν. Αλ παξαηεξεζεί πσο ν ήιηνο ζα βαζηιέςεη ζε ζπλλεθηαζκέλν νξίδνληα, απηό είλαη ζεκάδη πσο ν θαηξόο ζα γπξίζεη βξνρεξόο: «Θα έρνπκε βξνρή, έθαηζε ν ήιηνο ζην ζύλλεθν». Τν αληίζεην παξαδέρνληαη, όηαλ ν ήιηνο βαζηιέςεη ζε νπξαλό μάζηεξν. Αθόκα ε παξνπζία ζπλλεθηαζκέλνπ νπξαλνύ πξνο ηε δύζε θαη κάιηζηα κε καύξα ππθλά ζύλλεθα είλαη θαη απηό ην πξάγκα πξνγλσζηηθό θαηξνύ βξνρεξνύ. Τν δπηηθό κέξνο ηνπ νξίδνληα ην ιέλε ζην ρσξηό «κάλα». Γη απηό θαη ιέλε ζηελ πεξίπησζε απηή: «Θνίηαμε, είλαη καύξε ε κάλα, ζα βξέμεη» ή «θνίηαμε, θαηά ηε κάλα ην κπνύλα (δει. καπξίια, κπνπλάηζα) είλαη».

5 Θάπνηε, ζε πεξίπησζε μάζηεξνπ νπξαλνύ παξνπζηάδνληαη ζε απηόλ μαθληθά ζε κεγάιν ύςνο πνιύ αξαηά, ιεπηά, άζπξα ζύλλεθα. Απηά ηα ζύλλεθα ηα μεθνκκέλα κε ηα αθαλόληζηα ζρήκαηα ηα ιέλε «πεξδηθνπαηήκαηα». Βιέπνληάο ηα ζηνλ νπξαλό, ιέλε νη γπλαίθεο: «Θα ραιάζεη ν θαηξόο, ζα πηάζεη θακηά βξνρή, γηαηί βγήθαλ θαη πεξδηθνπαηήκαηα ζηνλ νπξαλό». Σύλλεθα αξαηά, άζπξα, θαηά ην πξσί πξνο ηελ αλαηνιή, ελώ όινο ν άιινο νπξαλόο είλαη θαζαξόο, πξνκελύνπλ αέξα ειαθξό. Αλ ηα ζύλλεθα απηά είλαη ππθλά (καύξα), ηόηε ζα επηθξαηήζεη ηελ εκέξα δπλαηόο αέξαο. Σηα ζύλλεθα γίλνληαη θαη νη εμήο παξαηεξήζεηο: Όηαλ βιέπνπλ ηα ζύλλεθα λα θαηεπζύλνληαη, ζαλ λα ζπξώρλνληαη, από ην βνξηά πξνο ην λόην, απηό είλαη έλδεημε πσο ζα επηθξαηήζεη βνξηάο θαη μεξαζία. Δλώ, ην αληίζεην, αλ ηα ζύλλεθα θηλνύληαη από ην λόην πξνο ην βνξηά, ηόηε απηό είλαη ζεκάδη βξνρεξνύ θαηξνύ. Ο ήιηος, ηα αζηέρηα, ηο θεγγάρη Σε πεξίπησζε μαζηεξηάο, όρη, βέβαηα ηνπο θαινθαηξηλνύο κήλεο, αιιά ηνπο κήλεο θαηά ηηο αξρέο ηεο άλνημεο, ην θζηλόπσξν θαη ην ρεηκώλα, όηαλ ν ήιηνο είλαη πνιύ θαπηεξόο, ην θάπσο απηό παξάμελν θάςηκν ηνπ ήιηνπ ην ζεσξνύλ γηα ράιαζκα ηνπ θαηξνύ, δειαδή πξνκήλπκα βξνρήο. «Εεκαηάεη ν ήιηνο ζήκεξα, ζα ραιάζεη ν θαηξόο». Θαηά ηηο ρεηκσληάηηθεο λύρηεο, όηαλ είλαη μαζηεξηά θαη νινθάζαξνο ν νπξαλόο από ζύλλεθα θαη παξαηεξήζνπλ πσο η αζηέξηα ιακπνθνπνύλ θάπσο πεξηζζόηεξν από άιιεο θνξέο, ην πξάγκα απηό ην ζεσξνύλ πξνκάληεκα πσο ζα αιιάμεη ν θαηξόο, ζα ζπλλεθηάζεη θαη ζα επαθνινπζήζεη βξνρή ή ρηόλη. «Ιακπνθνπνύλ ηα αζηέξηα ζηνλ νπξαλό, ζα ραιάζεη ν θαηξόο». Όηαλ παξαηεξνύλ πσο γύξσ από ην θεγγάξη ηε λύρηα ζηνλ νπξαλό ζρεκαηίδεηαη θάπνηνο θύθινο, θσηεηλόο, ζεσξείηαη απηό ζεκάδη, όηη ζα βξέμεη: «Έρεη θύθιν ην θεγγάξη, αύξην, κεζαύξην, ζα έρνπκε βξνρή». Αθόκα γίλεηαη παξαηήξεζε πνηα ζέζε έρεη ην θεγγάξη, όηαλ απηό είλαη ιηγνζηό θαη όρη αθέξαην, ζηνλ νπξαλό. Αλ δνπλ πσο απηό είλαη δίπια θάπσο νξηδόληηα απηό είλαη ζεκάδη θαθνθαηξίαο θαη ιέλε: «Γίπια ην θεγγάξη, νξζόο ν θαξαβνθύξεο», δειαδή ρξεηάδεηαη πξνζνρή θαη επαγξύπλεζε, επεηδή ζα επαθνινπζήζεη θαθνθαηξία. Δλώ αληίζεηα, όηαλ απηό είλαη όξζην ζηνλ νπξαλό θάπσο θάζεηα είλαη έλδεημε θαινθαηξίαο θαη ιέλε ραξαθηεξηζηηθά: «Οξζό ην θεγγάξη, δίπια ν θαξαβνθύξεο», δειαδή κπνξεί θαλέλαο λα εθεζπράδεη, γηαηί ζα επαθνινπζήζεη θαινθαηξία. Κεηαβνιή αλάινγε ζηνλ θαηξό θαξηεξνύλ νη θάηνηθνη θαη ζε θάζε «γύξηζκα» ηνπ θεγγαξηνύ, δειαδή ηέηαξηα, παλζέιελν θηι. «Τώξα ζην γύξηζκα ηνπ θεγγαξηνύ κπνξεί λα πάξεη θακηά βξνρή» ή «Κπνξεί λα μεθόςεη (δειαδή λα ζηακαηήζεη ε βξνρή) ζην γύξηζκα ηνπ θεγγαξηνύ» θηι. Η πάτλε, ε βροτή θαη ηο τηόλη Θαηά ηνπο ρεηκσληάηηθνπο κήλεο θαη ζε πεξίπησζε θαινθαηξίαο θαη μαζηεξηάο ην ξίμηκν πάρλεο ζηε γε θαηά ηηο πξσηλέο ώξεο ην ζεσξνύλ γηα πξνκάληεκα όηη ζα ραιάζεη ν θαηξόο, δειαδή ζα βξέμεη ή θαη ζα ρηνλίζεη. «Δίρε πνιιή πάρλε ζήκεξα, ζα ραιάζεη ν θαηξόο». Όηαλ ζρεκαηίδνληαη θαηά ηνλ θαηξό βξνρήο ζε ηίπνηα βαζνπιώκαηα θαξάβεο κε λεξό, παξαηεξνύλ ηηο ζηαγόλεο ηεο βξνρήο πνπ πέθηνπλ ζην καδεκέλν λεξό. Βιέπνληαο πσο νη ζηαγόλεο απηέο κε ην πέζηκό ηνπο ζρεκαηίδνπλ πάλσ ζην λεξό κεγάιεο θνπζθάιεο (θπζαιίδεο), ιέλε πσο ζα εμαθνινπζήζεη ε δπλαηή βξνρή, πσο πξόθεηηαη λα πέζεη αξθεηό λεξό.

6 Θαη ηνλ θαηξό πνπ πέθηνπλ ηα ρηόληα ην ρεηκώλα θάλνπλ ηηο εμήο παξαηεξήζεηο: α) Βιέπνληαο λα πέθηεη ιίγν ρηόλη ζηα θισλάξηα ησλ δέληξσλ, ην νπνίν δελ πέθηεη ακέζσο από απηά θάησ ζηε γε, αιιά θξαηηέηαη πάλσ ζε απηά ζαλ λα είλαη θνιιεκέλν γηα αξθεηό ρξνληθό δηάζηεκα, παξαδέρνληαη πσο ζα ξίμεη θαη άιιν πνιύ ρηόλη. Γελ πέθηεη απηό ην ιίγν ρηόλη από ηα δέληξα, γηαηί «θαξηεξεί λα πέζεη θη άιιν». β) Όηαλ βαδίδνπλ πάιη θαηά ηελ ώξα πνπ ρηνλίδεη πάλσ ζην ρηνληζκέλν έδαθνο θαη αθνύλε ην θξεζθνπεζκέλν ρηόλη λα ηξίδεη θάησ από ηα πόδηα θάπνηνπ δηαβάηε, ηόηε ην ηξίμηκν απηό ηνπ ρηνληνύ ην ζεσξνύλ ζεκάδη πσο ζα ξίμεη θαη άιιν, πνιύ ρηόλη. Οη παγσληέο ηεο άλνημεο παίδνπλ πνιύ ζεκαληηθό ξόιν ζηελ θαιή θαξπνθνξία ησλ νπσξνθόξσλ δέληξσλ θαη ηελ πξνθνπή ηεο ακπεινθαιιηέξγεηαο. Γη απηό έδηλαλ ζην δήηεκα απηό αλέθαζελ κεγάιε ζεκαζία. Από ηα παιηά αθόκα ρξόληα έρεη επηθξαηήζεη παξαδνζηαθά λα πηζηεύεηαη θαη λα ιέγεηαη, όηη κπνξεί λα ζεσξεζεί πσο πέξαζε θαηά ηελ άλνημε ν θίλδπλνο ηεο παγσληάο ηόηε πνπ ζα έρεη ιείςεη εληειώο ην ρηόλη από ην Κηηζηθέιη. Δθ όζνλ ζην Κηηζηθέιη ππάξρεη θαη ιίγν κόλν ρηόλη ηόζν ιίγν, ώζηε απηό λα δηαθξίλεηαη από ην ρσξηό καο κόλν θαη ζαλ κηα «άζπξε πξνβαηίλα», ππάξρεη ν θόβνο θαηαζηξνθήο ησλ νπσξηθώλ, ησλ ακπειηώλ θαη άιισλ θαιιηεξγεηώλ από ηηο παγσληέο ηεο άλνημεο. Παραηερήζεης ζηε θωηηά θαη ηολ θαπλό Τνλ θαηξό πνπ θαίγνληαη ην ρεηκώλα ζην ηδάθη ηα μεξά θνύηζνπξα, βγάδνπλ απηά κε ην θάςηκν κηα θινγίηζα θαη θάπνην βνπεηό από ηηο κηθξέο ηξύπεο πνπ έρεη ην μεξό θνύηζνπξν. Αλ απηή ε θινγίηζα πνπ βνπίδεη θαηεπζύλεηαη πξνο ηα πίζσ, δειαδή πξνο ην βάζνο ηνπ ηδαθηνύ, απηό είλαη ζεκάδη πσο είλαη πίζσ αθόκα ν βαξύο ρεηκώλαο. Αλ πάιη, ην αληίζεην, ε θινγίηζα πνπ βνπίδεη θαηεπζύλεηαη πξνο ηα εκπξόο, δειαδή πξνο ην δσκάηην πνπ είλαη ην ηδάθη θαη πξνο ηνπο αλζξώπνπο πνπ θάζνληαη γύξσ από ην ηδάθη θαη δεζηαίλνληαη, απηό ην πξάγκα ηόηε ραξαθηεξίδεηαη ζαλ πξνκάληεκα πσο έρεη πεξάζεη πηα ν ρεηκώλαο. Όηαλ αλαθαηεύνπλ ην ρεηκώλα κε ην «καζηά» ή ηελ «ηζηκπίδα» ηε ζηάρηε πνπ καδεύεηαη από ηα θακέλα μύια ηεο θσηηάο ηνπ ηδαθηνύ θαη βιέπνπλ πσο απηή θαηά ην αλαθάηεκα ηεο «γξνπδηάδεη», δειαδή θνιιάεη θαη ζρεκαηίδεη θνκκάηηα, απηό ην πξάγκα ην ραξαθηεξίδνπλ ελδεηθηηθό πσο ζα πέζεη ρηόλη. Όηαλ, όκσο, ε ζηάρηε δελ «γξνπδηάδεη», δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα επαθνινπζήζεη ρηνλόπησζε. Αιιαγή ηνπ θαηξνύ δείρλεη αθόκα θαη ην «γύξηζκα» ηνπ θαπλνύ ηεο θσηηάο ζην κπνπράξη (ηδάθη). Τν ρεηκώλα πνπ θαίεη ε θσηηά ζην ηδάθη θάπνηε δε βγάδεη θαλνληθά ε θαπλνδόρνο (κπνπράξη) ηνλ θαπλό ηεο θσηηάο, αιιά ηνλ γπξίδεη κέζα ζην δσκάηην. Ιέλε ηόηε πσο ην κπνπράξη δελ «ηξαβάεη» θαη ην γύξηζκα απηό ηνπ θαπλνύ ην ζεσξνύλ γηα άιιαγκα ηνπ θαηξνύ. Παξαηεξνύλ, όκσο, πσο ππάξρεη δηαθνξά σο πξνο ην πξάγκα απηό. Άιινη ην γύξηζκα ηνπ θαπλνύ ην έρνπλ γηα έλδεημε επηδείλσζεο ηνπ θαηξνύ θαη άιινη γηα θαιπηέξεπζή ηνπ. Αλάινγα κε ηηο ηξύπεο, δειαδή πξνο πνηα κεξηά ηνπ ηδαθηνύ είλαη απηέο, ώζηε λα επεξεάδεηαη ην ηξάβεγκα ηνπ θαπλνύ αλάινγα κε ηνλ αέξα πνπ θπζάεη. Ιέλε νη γπλαίθεο: «Άκα γπξίδεη ην κπνπράξη καο ηνλ θαπλό ην έρνπκε γηα ράιαζκα ηνπ θαηξνύ, δειαδή βξνρή θαη ρηόλη». Άιιεο πάιη αθνύγνληαη λα ιέλε ζε πεξίπησζε πνιπήκεξεο θαθνθαηξίαο: «Θα θηηάμεη ν θαηξόο γηαηί ην κπνπράξη καο γύξηζε ηνλ θαπλό. Δκείο ην γύξηζκα ηνπ θαπλνύ ην έρνπκε γηα θαινθαηξία». Η «κάλα» Πνιύ ζεκαληηθέο γηα ην άιιαγκα ηνπ θαηξνύ είλαη νη παξαηεξήζεηο πνπ θάλνπλ νη άλζξσπνη γηα ηε «κάλα». Θαζώο ζεκεηώζεθε θαη παξαπάλσ, «κάλα» ιέλε ζην ρσξηό ην δπηηθό ηκήκα ηνπ νξίδνληα. Ζ κάλα πηάλεη έλα ηκήκα αλάκεζα από ηα Θάησ Σνπδελά σο ην Κνλνδέληξη πάλσ θάησ. Όηαλ βιέπνπλ καύξε ζπλλεθηά πξνο ην κέξνο απηό ιέλε: «Αύξην ζα λα ρνπκε βξνρή, είλαη ε κάλα θιεηζκέλε». Σε αληίζεηε πεξίπησζε, όηαλ πξνο απηό ην κέξνο

7 παξαηεξνύλ ζην ρακήισκα ηνπ νξίδνληα θαλέλα δσλάξη θαζαξνύ νπξαλνύ ιέλε: πηζηεύσ λα ρνπκε αύξην βξνρή, ε κάλα θαίλεηαη αλνηρηή». «Γελ Σε πεξίπησζε ζπλερόκελεο βξνρήο, αλ δνπλ θαζαξό νπξαλό πξνο ηε κάλα είλαη ζεκάδη πσο ζα ζηακαηήζεη ε βξνρή: «Θα θξαηήζεη ηώξα, μάλνημε ε κάλα». Θαη πξαγκαηηθά βγαίλεη αιεζηλό ηέηνην πξνκάληεκα. Αθόκα είλαη αιάζεπην ζεκάδη βξνρήο γηα ηνλ ηόπν καο, όηαλ κπνπκπνπλίδεη ή αζηξάθηεη από ηε κάλα. Από όπνην άιιν κέξνο αλ θαλεί λα αζηξάθηεη ή λα αθνπζηνύλ κπνπκπνπλαξηέο δελ πεξηκέλνπλ βξνρή. Από ηε κάλα όκσο ε αζηξαπή θαη ε κπνπκπνπλαξηά ζεσξείηαη ζεηηθό πξνκάληεκα βξνρήο. Πνιιέο θνξέο θαηά ηνπο ρεηκσληάηηθνπο κήλεο αθνύγεηαη έλα πνιύ βαζύ καθξηλό κπνπκπνύληζκα από ην κέξνο ηεο κάλαο. Απηό ην ραξαθηεξίδνπλ πξνκάληεκα βαξπρεηκσληάο κε ρηνλόπησζε. Ιέλε: «Σθνύδεη ε Γθιίδαλε, ην πήδεη ην ρηόλη θαη ζα καο ην ξίμεη». Σπλεζέζηαηα δε, επαθνινπζεί ζε 2 πεξίπνπ κέξεο θαθνθαηξία. Όηαλ ην ρεηκώλα ζε θαηξό μαζηεξηάο, δειαδή λα είλαη ν νπξαλόο ρσξίο ζύλλεθα, αθνύγεηαη ηε λύρηα πνιύ έληνλα θαη θαζαξά ν θξόηνο πνπ θάλεη ην λεξό θαζώο θπιάεη ζην πνηάκη (Βίθνο) ιέλε πσο απηό είλαη δείγκα αιιαγήο θαηξνύ, δειαδή βξνρήο ή ρηνλόπησζεο. Παραηερήζεης γηα ηελ θαρποθορία Σην ρσξηό παξαδέρνληαη πσο, όηαλ ην θαινθαίξη ηα δέληξα από ηηο άγξηεο βειαληδηέο έρνπλ πνιύ θαξπό, δειαδή βειαλίδηα, απηή ε ππεξπαξαγσγή είλαη ελδεηθηηθή πσο ν ρεηκώλαο πνπ ζα επαθνινπζήζεη ζα έρεη άθζνλα ρηόληα. Άιινη πάιη παξαδέρνληαη ην ίδην πξάγκα, όηαλ νη γθνξηζηέο έρνπλ άθζνλα γθόξηζηα θαη νη θξαληέο πνιιά θξάλα. Βέβαηα, ηηο πην πνιιέο θνξέο απηά ηα πξνγλσζηηθά δε βγαίλνπλ αιεζηλά. Δγώ, όκσο, εδώ δελ θάλσ θξηηηθή πάλσ ζε απηό πνπ παξαηεξεί θαη πηζηεύεη ν ιαόο. Παραηερήζεης ζτεηηθά κε ηο εορηοιόγηο Ωο εδώ γξάθηεθαλ πεξηπηώζεηο γύξσ από δηάθνξεο κεηεσξνινγηθέο παξαηεξήζεηο πνπ δελ αλάγνληαη ζε νξηζκέλε εκεξνκελία. Υπάξρνπλ όκσο θαη ζρεηηθέο παξαηεξήζεηο πνπ είλαη δεκέλεο κε νξηζκέλε εκεξνκελία θαη αθνινπζνύλ ην ζρεηηθό ενξηνιόγην. Τέηνηεο είλαη νη εμήο: Τν πξσί ηεο Πξσηνρξνληάο, πνπ πεγαίλεη ε λνηθνθπξά ζην ζηάβιν γηα λα δώζεη ηξνθή ζηα δώα ηεο, παξαηεξεί κε πνηόλ ηξόπν, δειαδή πνηα ζηάζε έρνπλ απηά, όηαλ θνηκνύληαη. Βέβαηα, ε παξαηήξεζε απηή γίλεηαη, όηαλ πξόθεηηαη γηα κηθξό αξηζκό δώσλ θαη όρη γηα θνπάδη νιόθιεξν. Αλ απηά θνηκνύληαη έρνληαο ην θεθάιη ηνπο πξνο ηελ Αλαηνιή, απηή ε ζηάζε είλαη ζεκάδη πσο από ηε κέξα απηή θαη πέξα δε ζα είλαη βαξύο ν ρεηκώλαο. Αλ, όκσο, απηά θνηκνύληαη κε γπξηζκέλν ην θεθάιη ηνπο πξνο ηε Γύζε, απηό είλαη πξνκάληεκα παξαπέξα βαξπρεηκσληάο. Κεγάιε ζεκαζία δίλνπλ θαη ζηνλ θαηξό πνπ ζα θάλεη ηελ εκέξα ησλ Φώησλ. Δπλντθή ζα είλαη ε ρξνληά από άπνςε παξαγσγήο, αλ δελ βξέμεη θαζόινπ ηελ εκέξα απηή. Τόζε μεξαζία πξέπεη λα είλαη απηή ηελ εκέξα, ώζηε «ιαγόο λα κελ θαηνπξήζεη ζηε γε». Ιέλε θαη ην δίζηηρν: «Φαξά ζηα Φώηα ηα μεξά θαη ηε Ιακπξή βξεγκέλε, Θαιόηπρνο ν γεσξγόο πνπ ρεη ηε γε ζπαξκέλε». Τν αληίζεην πάιη ζεσξνύλ πνιύ επεξγεηηθό πξάγκα αλ πέζεη βξνρή θαηά ηε γηνξηή ηεο Υπαπαληήο (2 Φιεβάξε). Παξαδέρνληαη πσο αλ απηή ηε γηνξηή δε βξέμεη, ε ρξνληά ζα είλαη δπζηπρηζκέλε γηα ηε γεσξγία θαη ηελ θηελνηξνθία. Σπλεζίδεηαη κάιηζηα λα ιέγνληαη θαηά απηή ηε κέξα νη παξαθάησ ζηίρνη πνπ δηαζώζεθαλ παξαδνζηαθά από ηα παιηά ρξόληα θαη πνπ

8 έρνπλ ζρέζε κε ηελ θαηαζηξνθή πνπ είραλ πάζεη δύν αξραίεο νηθνγέλεηεο ηνπ ρσξηνύ, ηνπ Σθόθα θαη ηνπ Καληίθα, επεηδή δελ έβξεμε θαηά ηελ εκέξα ηεο Υπαπαληήο: «Τ ο Υπαπαληήο δελ έβξεμε, Σθόθσ θαη Κπαληόθσ, Τη θαθό πνπ πάζεηαλ, Σθόθσ θαη Κπαληόθσ» Γηα ηηο επεξγεηηθέο πάιη βξνρέο ηνπ Απξίιε θαη ηηο θαηαζηξεπηηθέο ηνπ Κάε, όηαλ είλαη ππεξβνιηθέο, ιέγεηαη ηνύην ην δίζηηρν: «Αλ βξέμ Απξίιεο δπν λεξά θη ν Κάεο κηα θαη θίλα, Αμίδεη ην ειαθόπνπιν όζν θαη ε ειαθίλα» Δέζηκο ηες βροτής από ηοσς αζβεζηάδες Κηα ζνθή γαιιηθή παξνηκία ιέεη: Ce qui il plait a l un il deplait a l autre. Γειαδή απηό πνπ αξέζεη ζε θάπνηνλ, δελ αξέζεη ζε θάπνηνλ άιινλ. Απηό ην πξάγκα ζπκβαίλεη θαη ζηνπο θαηνίθνπο ησλ ρσξηώλ ησλ νξεηλώλ κε ην δήηεκα ηεο βξνρήο ή ηεο θαινθαηξίαο θαηά ην θαινθαίξη θαη ηδηαίηεξα θαηά ηνπο κήλεο Ηνύλην Ηνύιην Αύγνπζην, νπόηε ε βξνρή κπνξεί λα είλαη πνιύ επεξγεηηθή ζηελ θηελνηξνθία θαη ζε πνιιέο θαιιηέξγεηεο, όπσο είλαη ην μεξηθό θαιακπόθη, ιαραληθά θηι. Γηα ηνλ ιόγν απηό, εύρνληαη πνιινί λα βξέμεη, ελώ άιινη παξαθαινύλ λα κε βξέμεη. Αλάκεζα ζε απηνύο πνπ δε ζέινπλ βξνρή, γηαηί είλαη θαηαζηξεπηηθή γη απηνύο, είλαη νη αζβεζηάδεο, όηαλ θηηάρλνπλ θακηά αζβεζηαξηά γηα λα κελ θαηαζηξαθεί ην θακίλη ηνπο από βξνρή, έρνπλ ηελ ηθαλόηεηα κε θάπνηνλ καγηθό ηξόπν θαη δηάθνξα μόξθηα λα επεξεάδνπλ ηνλ θαηξό, ώζηε λα κελ πέθηεη βξνρή από ηα ζύλλεθα ζηελ πεξηνρή πνπ θαίεη ην θακίλη. Παξαδέρνληαη πσο νη αζβεζηάδεο ηε «δέλνπλ» ηε βξνρή θαη ηε ζηακαηνύλ σζόηνπ θάςνπλ ην θακίλη ηνπο. Αθνύεη θαλείο λα ιέλε γηα ην δήηεκα απηό ηα εμήο: «Τν θέξλεη γύξα γηα λα βξέμεη, αιιά ζηα ρακέλα, κεηά θεύγεη πάιη ην ζύλλεθν. Πνηνο μέξεη πσο ηελ έρνπλ «δεκέλε» ηε βξνρή νη αζβεζηάδεο θαη γη απηό έξρεηαη ην ζύλλεθν έηνηκν λα βξέμεη θαη κεηά θεύγεη πάιη». Γηα ηο ταιάδη Ζ πηώζε ραιαδηνύ θαηά ηνπο αλνημηάηηθνπο θαη θαινθαηξηλνύο κήλεο (από ηνλ Κάε σο ηνλ Ηνύιην) ζεσξείηαη αλέθαζελ ζην ρσξηό ζαλ κηα από ηη πην θαηαζηξεπηηθέο ζενκελίεο γηα πνιιέο θαιιηέξγεηεο. Σνβαξέο πξνγλσζηηθέο παξαηεξήζεηο γηα ην πέζηκν ραιαδηνύ δελ ππάξρνπλ. Όηαλ νη γπλαίθεο αθνύλε ην ζόξπβν πνπ θάλεη ην ραιάδη, όηαλ πέθηεη ζηηο πέξα από ην πνηάκη (Βίθνο) δαζσκέλεο ξάρεο, ζπεύδνπλ λα ζηαπξνθνπεζνύλ θαη λα δηαηππώζνπλ ηελ επρή: «Σηνλ έξεκν Παλαγηά κνπ». Γειαδή λα κε γίλεη δεκηά. Αθόκα, πέξα από απηό γηα λα απνκαθξπλζεί ην ραιάδη από ην ρσξηό ζπλεζίδνπλ λα ρηππνύλ ηελ θακπάλα θαη λα πεηνύλ έμσ ζην ύπαηζξν από ηελ θνπδίλα κηα ππξνζηηά κε ηα πόδηα ηεο αλάπνδα πξνο ηνλ νπξαλό. Απηό πηζηεύνπλ ζπληειεί ζην λα εκπνδίζεη ην ραιάδη λα πέζεη ζην ρσξηό. Παξάιιεια, κε ηελ ελέξγεηα απηή, όηαλ αξρίδνπλ λα πέθηνπλ ζην ρσξηό ηα πξώηα θνκκάηηα από ην ραιάδη, παίξλνπλ ηξία ζπόξηα από απηά θαη ηα δίλνπλ λα ηα θαηαπηεί έλα πξσηνγέλλεην (πξσηόηνθνο) άηνκν. Θαη κε ηνλ ηξόπν απηό, παξαδέρνληαη, πσο πξνιαβαίλεη ην θαθό, γηαηί ζηακαηάεη ε πηώζε ηνπ ραιαδηνύ. Δπεηδή ηε κεγαιύηεξε θαηαζηξνθή ην ραιάδη ηελ θάλεη ζηηο ακπεινθαιιηέξγεηεο απηή ηελ επνρή πνπ πέθηεη, ζπλήζηδαλ από ηα παιηά ρξόληα λα θπηεύνπλ ζηα «δέκαηα» ησλ ακπειηώλ από ην θάησ κέξνο ηνπο θαη όρη από ην επάλσ (ην όρην) θνλδύινπο από ηα θπηά πνπ ζην ρσξηό καο ηα ιέλε κε ην ιατθό όλνκα «ζπάζεο» ή «θόξδεο». Τν επηζηεκνληθό όλνκα απηνύ ηνπ θπηνύ είλαη Iris Germanica. Αλήθεη δε ζηελ νηθνγέλεηα Iridaceae. Πίζηεπαλ πσο ε δηαηήξεζε ηέηνησλ θπηώλ ζηελ άθξε ησλ ακπειηώλ ήηαλ ζπληειεζηηθή λα πξνζηαηεύζεη ην ακπέιη από ην ραιάδη. Τέηνηα ιείςαλα από ηα θπηά απηά ζώδνληαη αθόκα πάξα πνιιά ζηηο άθξεο από ηα θαηαζηξακκέλα ακπέιηα ηνπ ρσξηνύ.

9 Τα όλεηρα θαη ε αιιαγή ηοσ θαηρού Οη παηξνπαξάδνηεο δνμαζίεο ησλ θαηνίθσλ ηνπ ρσξηνύ δελ έρνπλ αθήζεη αζύλδεηα νύηε ηα όλεηξα πξνο ηελ αιιαγή ηνπ θαηξνύ. Γηα ην ζέκα απηό αμίδεη λα ζεκεηώζεη θαλέλαο ηα εμήο: Όηαλ νλεηξεπηεί θαλέλαο θεξάζηα, ην εμεγνύλ απηό ην όλεηξν πσο ζεκαίλεη, όηη ζα επαθνινπζήζεη θαηξόο, δειαδή θαθνθαηξία. Τα θεξάζηα ζεκαίλνπλ θαηξό. Σπλδένπλ ηε ζπιιαβή θεξ- κε ηε ζπιιαβή θαηξ-. Βαξηά θαθνθαηξία, δειαδή ρηνλόπησζε ζεκαίλεη θαη ην όλεηξν, θαηά ην νπνίν βιέπεη θαλέλαο ηζνκπάλν κε πξόβαηα. Σε πεξίπησζε πνιπήκεξεο θαινθαηξίαο ην όλεηξν, θαηά ην νπνίν βιέπεη θαλέλαο θεδεία ή πξόζσπα πεζακέλα, ην εμεγνύλ, όηη ζα επαθνινπζήζεη βξνρεξόο θαηξόο θαη θαθνθαηξία. Πξέπεη λα ζεκεησζεί εδώ πσο ηα ηέηνηνπ είδνπο όλεηξα δελ εμεγνύληαη από όινπο θαηά ηνλ ίδην ηξόπν. Ο θαζέλαο πνιιέο θνξέο έρεη δηθό ηνπ ηξόπν λα εμεγεί ηα όλεηξα. Η «Παπαρούλα» Όηαλ θακηά θνξά ην θαινθαίξη θαη ηδηαίηεξα θαηά ηνλ Αύγνπζην κήλα παξνπζηάδεηαη κεγάιε μεξαζία από πνιπήκεξε αλαβξνρηά, θηηάρλνπλ ηελ «Παπαξνύλα» γηα λα πξνθιεζεί βξνρόπησζε θαη λα ζεξαπεύζεη ην θαθό ηεο αλνκβξίαο. Ζ «παπαξνύλα» απνηειεί κηα ηθεηεπηηθή εθδήισζε πξνο ην Θεό, ζαλ είδνο δέεζεο. Θαη απηήλ επαθνινπζεί ε εμήο δηαδηθαζία: Βξίζθνπλ (θαζνξίδνπλ) έλα αγόξη ή θνξίηζη πνπ λα έρεη ειηθία ρξόλσλ. Απηό ην θηηάρλνπλ «παπαξνύλα». Θόβνπλ ρειηδξνληέο θαη ηνπ ζθεπάδνπλ ην θνξκί από ην θεθάιη σο ηα πόδηα. Σην θεθάιη ηνπ βάδνπλ ζηεθάλη από αλζηζκέλε ρειηδξνληά. Τε ρειηδξνληά ζε άιια κέξε ηε ιέλε «θιηκαηζίδα». Τν επηζηεκνληθό ηεο όλνκα είλαη Lematis vitabla, αλήθεη δε ζηελ νηθνγέλεηα Rabunculaceae. Τόηε βάδνπλ ηελ «παπαξνύλα» κπξνζηά ή ζηε κέζε θαη αξρίδνπλ λα θέξλνπλ γύξσ γύξσ όιν ην ρσξηό. Γύξσ από ηελ παπαξνύλα ή πίζσ ηεο αθνινπζνύλ όινη νη θάηνηθνη ηνπ ρσξηνύ, γπλαίθεο, άληξεο, παηδηά, λένη θαη γέξνληεο. Σρεκαηίδεηαη θαηά θάπνηνλ ηξόπν κηα πνκπή ζαλ είδνο ιηηαλείαο. Ιέλε, δε, όινη καδί, ηδηαίηεξα όκσο ηα παηδηά, ηα παξαθάησ ιόγηα ζε ζηίρνπο θσλαρηά θαη ιηγάθη ζπξηά ζαλ ηξαγνύδη: «Παπαξνύλα πηξβαηεί Τν Θεό παξαθαιεί Γηα λα ξίμεη κηα βξνρή, Κηα πνιύ θαιή βξνρή Σηα ζ ηάξηα, ζηα θξηζάξηα Σηνπ Θενύ ηα παξαζπόξηα» Σεκ.: Τε ιέμε «παξαζπόξηα» ηελ απαληάεη θαλέλαο ζην ηνπσλπκηθό δηάθνξσλ ρσξηώλ ηνπ Εαγνξηνύ. Ο Ληθ. Εηάγθνο γηα ηε ιέμε απηή ζεκεηώλεη ηα εμήο: «Σην πην γόληκν κέξνο ηνπ ρσξαθηνύ έζπεξλαλ έλα θαιό ζηηάξη (παξαζπόξη), ην νπνίν πήγαηλαλ ρσξίο έμνδα, εθηόο ηνπ ζεξηζκνύ κόλν, ζην ζπίηη ηνπ (ελλνείηαη ηνπ Τνύξθνπ Σνύκπαζε)». Τα «κεροκήληα» Γηα ηελ πξόγλσζε ηνπ θαηξνύ όισλ ησλ κελώλ ηνπ ρξόλνπ ζπλεζίδνπλ λα θάλνπλ ζρεηηθέο παξαηεξήζεηο πνπ ιέγνληαη «κεξνκήληα». Θαηά ηηο πξώηεο δώδεθα κέξεο από ην κήλα Αύγνπζην πνπ αληηζηνηρνύλ απηέο ζηνπο δώδεθα κήλεο ηνπ ρξόλνπ θάλνπλ απηέο ηηο παξαηεξήζεηο, δειαδή θνηηάδνπλ ηα «κεξνκήληα». Οη παξαηεξήζεηο ηεο θάζε κέξαο γίλνληαη ζε ζρέζε κε ηε λέθσζε, ηελ πγξαζία, ηα ξεύκαηα ηνπ αέξα, ηε ζεξκνθξαζία θηι θαηά ηελ εκέξα απηή. Οη κήλεο ππνινγίδνληαη έηζη. Ζ πξώηε Απγνύζηνπ αθνξά ζηνλ Αύγνπζην κήλα, ε δεύηεξε Απγνύζηνπ ζην Σεπηέκβξε, ε Τξίηε ζηνλ Οθηώβξε θ.ν.θ., σο ηε δσδέθαηε κέξα πνπ αλαινγεί ζηνλ Ηνύιην κήλα ηνπ επόκελνπ ρξόλνπ.

10 Αλ παξαηεξεζεί π.ρ. πσο ε πέκπηε Απγνύζηνπ πνπ αληηζηνηρεί ζην κήλα Γεθέκβξε, δελ έρεη θαζόινπ λέθσζε θαη θπζήμεη θαηά ηε κέξα απηή θαηά επηθξαηέζηεξν ηξόπν βόξεηνο άλεκνο, πξννησλίδνπλ πσο ν Γεθέκβξεο κήλαο ζα παξνπζηάζεη μεξαζία θαη παγσληέο. Αλ πάιη π.ρ. παξαηεξεζεί πσο ε δέθαηε κέξα από ηνλ Αύγνπζην, πνπ αληηζηνηρεί ζην κήλα Κάε ηεο επόκελεο ρξνληάο, είλαη ζπλλεθηαζκέλε ή ηπραίλεη λα ξίμεη θαη βξνρή (κηθξή ε κεγάιε) απηό ην ζεσξνύλ ελδεηθηηθό πσο ν Κάεο κήλαο ζα είλαη αξθεηά βξνρεξόο θ.ν.θ. Κάιηζηα ρσξίδνπλ ηε δηάξθεηα ηεο Απγνπζηηάηηθεο κέξαο ζε δπν, ηξία ή θαη ηέζζεξα ηκήκαηα, π.ρ. από ην πξσί σο ην κεζεκέξη, από ην κεζεκέξη σο ην βξάδπ θηι., θη έηζη βγάδνπλ αλάινγα ζπκπεξάζκαηα γηα ην ηη θαηξόο ζα επηθξαηήζεη ζηνλ άιιν κήλα θαηά ηηο αξρέο ηνπ, θαηά ην δεύηεξν δεθαήκεξό ηνπ, θαηά ην ηξίην δεθαήκεξν, θαηά ηηο ηειεπηαίεο ηνπ κέξεο. Τα «κεξνκήληα» ηα παξαθνινπζνύλ θαη ηα πξνζέρνπλ πνιύ νη πην ειηθησκέλνη από ηνπο θηελνηξόθνπο, πνπ θξαηνύλ θαη ζρεηηθέο ζεκεηώζεηο πάλσ ζηηο παξαηεξήζεηο πνπ θάλνπλ. Τα «κεξνκήληα» ηα παξαηεξνύλ βγαίλνληαο πνιιέο θνξέο ηελ εκέξα ζε κέξνο κε αλνηρηό νξίδνληα θαη ζε θακηά θνξπθή από βνπλαιάθη ή ξαρνύια. Υπάξρνπλ θαη κεξηθά άηνκα πνπ εμαθνινπζνύλ λα θάλνπλ παξαηεξήζεηο γηα ηα «κεξνκήληα» κε ην παιηό εκεξνιόγην. Γε ζέινπλ λα παξαδερηνύλ ην θαηλνύξην. Θώζηαο Π. Ιαδαξίδεο, «Ζπεηξσηηθή Δζηία» ηεύρνο , 7-8/1976