2015 Η εκμάθηση γλωσσών μέσω των τεχνικών δράματος

Transcript

1 Εκπαιδευτικά θεματικά πακέτα (ΚΙΤ) για ευρωπαϊκά θέματα Τ4Ε 2015 Η εκμάθηση γλωσσών μέσω των τεχνικών δράματος Teachers4Europe

2 Οδηγιεσ χρησησ Το αρχείο που χρησιμοποιείτε είναι μια διαδραστική ηλεκτρονική έκδοση. Για την καλύτερη χρήση του απαιτείται σύνδεση στο διαδίκτυο. Kάνοντας κλικ στα στοιχεία με γκρι χρώμα μεταφέρεστε στις ανάλογες ηλεκτρονικές διευθύνσεις. Καλή διασκέδαση! Καλή ανάγνωση! Πασχάλης Δήμου (Δάσκαλος Τ4Ε) : padimavi@hotmail.com Μάγδα Βίτσου (Δασκάλα Τ4Ε) : magvits@gmail.com

3 3 Η εκμάθηση γλωσσών μέσω των τεχνικών δράματος Mahroch Dreamstime.com - Marionette Theater For Children Photo Σήμερα εμείς μπορούμε να αποδεχτούμε το διαφορετικό, το έτερο στην Ευρώπη; Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κοινωνική πολυχρωμία μας με σεβασμό και μια αντιρατσιστική, συνεργατική στάση και συμπεριφορά; Μπορούμε να ανεχτούμε τις αντιφάσεις στη ζωή μας; Θέλουμε να επικοινωνήσουμε με τους άλλους και να διευρύνουμε, να εμπλουτίσουμε τον κόσμο μας; Αυτή τη στιγμή συμβιώνουμε με πολλούς μετανάστες που προέρχονται από διαφορετικά έθνη, με διαφορετικές γλώσσες, οι οποίες είναι και φορείς των πολιτισμών τους. Μέσα στην πολυπολιτισμική Ευρώπη μπορούμε άραγε να είμαστε μονόγλωσσοι; Επιμέλεια κειμένων: Πασχάλης Δήμου (Δάσκαλος Τ4Ε) Μάγδα Βίτσου (Δασκάλα Τ4Ε) Η ερώτηση είναι ρητορική αφού μονογλωσσία σημαίνει μονοπολιτισμικότητα. Τα μονόγλωσσα άτομα βλέπουν τον κόσμο από μια οπτική γωνία και είναι δύσκολο να κατανοήσουν τον άλλον, τον οποίο θεωρούν και υποδεέστερο. Στην υπεροπτική αυτάρκεια των μονόγλωσσων έρχονται να προστεθούν και οι δυσμενείς συνθήκες του «αλλοδαπού», η φτώχεια, το χαμηλό βιωτικό επίπεδο, με αποτέλεσμα να τον αντιμετωπίζουν ως έναν άνθρωπο β κατηγορίας, ή να τον καθιστούν αποδιοπομπαίο τράγο αποδίδοντάς του κάθε αρνητικό, με αποτέλεσμα αυτός να ετεροκαθορίζεται. Πολυγλωσσία Αντίθετα, η πολυγλωσσία θεωρείται πηγή δύναμης καθώς δίνει τη δυνατότητα επικοινωνίας με ανθρώπους διαφορετικών γλωσσικών κοινοτήτων, καθώς υποκινεί το ενδιαφέρον για έναν άλλο πολιτισμό και τις αξίες του. Η μητρική γλώσσα των παιδιών αποτελεί σημαντικό στοιχείο του πολιτισμού τους και συνεπώς πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στο σχολείο και να καλλιεργείται τόσο ως αυταξία όσο και ως μέσο διδασκαλίας άλλων μαθημάτων.

4 4 Στο σχολείο τα παιδιά από διαφορετικό εθνικό περιβάλλον και πολιτισμικό υπόβαθρο θα ενώσουν τις προσωπικές τους δεξιότητες και θα «μιλήσουν με τις φωνές τους», άρα θα εκφράσουν και την ταυτότητά τους» Γλωσσική μάθηση Η πρόταση μας λοιπόν είναι «Το άνοιγμα της πόρτας στη γλωσσική μάθηση», συγκεκριμένα στο σχολείο, επικοινωνούμε στην Ελληνική, την Αγγλική αλλά και τη γλώσσα του μετανάστη με τη χρησιμοποίηση, εκτός των άλλων μέσων, της Δραματικής Τέχνης στην Εκπαίδευση. Το άνοιγμα της πόρτας στη γλωσσική μάθηση» θεωρούμε ότι θα είναι σημαντικό τόσο για τους αλλοδαπούς όσο και για τους Έλληνες μαθητές. Αν, καθώς η γλώσσα είναι ο φορέας του πολιτισμού, οι Έλληνες μαθητές αφουγκραστούν, ακούσουν, εξοικειωθούν, μάθουν τη γλώσσα του μετανάστη, είναι σαφές ότι θα διευρυνθούν από κάθε άποψη ως προς τη σχέση τους με τον εαυτό τους, τους άλλους, τον κόσμο. Η Δραματική Τέχνη στην Εκπαίδευση μπορεί να στηρίξει την επαφή και εξοικείωση με τη γλώσσα γλώσσες, κυρίως με τα παιχνίδια ρόλων αλλά και με άλλες τεχνικές ή γλωσσικά παιχνίδια. Διαπολιτισμικές γέφυρες Το θέατρο είναι ένας τόπος όπου αναπτύσσεται η διαλογική συζήτηση με τον ίδιο μας τον εαυτό αλλά και με τους άλλους. Δημιουργεί διόδους μετάβασης από τον προσωπικό στον κοινωνικό χώρο και μας διευκολύνει να κατανοήσουμε, να επεξεργαστούμε τον εαυτό μας και τη μικροκοινωνία μας, να δούμε που είναι η οικογένειά μας, η ομάδα μας, οι συμμαθητές μας, το περιβάλλον μας, οι άλλοι γύρω μας. Και η πορεία μας αυτή-μια συνεχής μετάβαση-εξελίσσεται, προχωρεί χωρίς διαχωριστικές γραμμές, όρια ή συνορα. Από το μερικό στο γενικό, από το προσωπικό στο συλλογικό, υπερβαίνει τα όρια της γλώσσας, τα σύνορα της χώρας, μέχρι που φτάνει στην «άλλη» χώρα, στην άλλη θρησκεία, στον άλλο πολιτισμό που έχει ομοιότητες και διαφορές με τον δικό μας, που αγαπά, μισεί, διεκδικεί, αγωνίζεται... Στερεότυπα, αντιλήψεις, στάσεις και συμπεριφορές Με τη Δραματική Τέχνη στην Εκπαίδευση και τις διάφορες τεχνικές της μπορούν να ανιχνευτούν τα στερεότυπα. Με αφηγήσεις προσωπικών ιστοριών και ιστοριών των άλλων, με βιώματα δικά μας, ανθρώπων διαφορετικών από εμάς ή από διαφορετικούς ανθρώπους μεταξύ τους, με παραμύθια και μύθους που σχετίζονται με τη ζωή μας, αλλά και μέσα από τη προσέγγιση των ρόλων και την αναπαράσταση ταυτιζόμαστε και βρίσκουμε την ίδια μας τη ζωή. Επιπλέον, μύθοι και παραμύθια ή λογοτεχνικές δημιουργίες από άλλα μέρη του κόσμου μας φέρνουν κοντά σε άλλες αντιλήψεις, στάσεις και συμπεριφορές, τις οποίες επεξεργαζόμαστε. Ομαδικές εκφράσεις, όπως χοροί, τελετουργικά δρώμενα, κουκλοθέατρο και κίνηση, δεμένα με τα δρώμενα έχουν ως αποτέλεσμα τη μεταμόρφωση της ίδιας της ομάδας. Η Δραματική Τέχνη στην Εκπαίδευση είναι ένας δικός μας κόσμος που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο μας.

5 5 Το κουκλοθέατρο, το θεατρικό παιχνίδι και γενικότερα η θεατρική τέχνη ενδείκνυται ως ευρύτατο πεδίο εφαρμογής των αρχών της διαπολιτισμικής αγωγής και εύκαμπτο και ανεξάντλητο μέσο διδασκαλίας. Τα παιδιά και οι νέοι ως υποκείμενα θεατρικής δράσης και έκφρασης Ποιος είναι ο ρόλος του θεάτρου στη συγκρότηση της προσωπικής και πολιτισμικής ταυτότητας του παιδιού; Παρακολουθώντας στη σκηνή ιστορίες τα παιδιά: Μαθαίνουν να εκτιμούν τις ανθρώπινες δυνατότητες και να κατανοούν τις ανθρώπινες αδυναμίες Διευρύνουν τις γνώσεις τους για τον άνθρωπο Συμμετέχοντας στη δημιουργία μιας θεατρικής παράστασης Αναπτύσσονται σημαντικές και πολυδιάστατες διεργασίες (πρωτοβουλία, στοχοθεσία, συγκέντρωση, υπευθυνότητα, ανάπτυξη ενδιαφερόντων, συνέπεια) Βελτιώνονται οι σχέσεις μαθητή-δασκάλου Η σχολική κοινότητα ενεργοποιείται Ανακαλύπτουν μια πιο σύνθετη έννοια του άλλου Θεατρική τέχνη - Διαπολιτισμική αγωγή Μέσα από τη Δραματική Τέχνη στην Εκπαίδευση προσφέρεται η δυνατότητα του αυτοκαθορισμού μας μέσα από τη διερεύνηση της πολυπλοκότητάς μας, επιτρέπεται η διερεύνηση του εαυτού μας που προσεγγίζει τον άλλο μέσα στο κοινωνικό πλέγμα. Η δραματική δημιουργική ενεργοποίηση μιας ομάδας γύρω από ένα θέμα που αφορά την ανθρώπινη πραγματικότητα μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη της διαπολιτισμικότητας: η ομάδα δημιουργεί, παίζει και, αν το επιθυμεί, σκηνοθετεί τη δική της παράσταση ζωής. Το κουκλοθέατρο, το θεατρικό παιχνίδι και γενικότερα η θεατρική τέχνη ενδείκνυται ως ευρύτατο πεδίο εφαρμογής των αρχών της διαπολιτισμικής αγωγής και εύκαμπτο και ανεξάντλητο μέσο διδασκαλίας. Οι δημιουργικές εκφράσεις του δράματος: Οδηγούν στην ανάλυση και την κατανόηση του εαυτού και του άλλου Συντελούν στην ανάπτυξη σημαντικών και ουσιαστικών σχέσεων, καθώς και στην απόλαυση της συμμετοχής και του μοιράσματος μιας κοινής δημιουργίας Ενισχύουν τις γνώσεις και τα συναισθήματα, τα συνδέουν και τα συναναπτύσσουν Ενδυναμώνουν τη δημιουργική φαντασία, την αφαιρετική ικανότητα, τη δυνατότητα μεταφοράς και συμβολοποίησης Παρέχουν έναν τόπο προσωπικής και ομαδικής έκφρασης και διαλογικής συζήτησης Επεξεργάζονται τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα και οδηγούν σε νέες απόψεις για «παλιές» αλήθειες Επιτρέπουν τη βαθύτερη γνώση των πραγματικών συνεπειών της βίαιης συμπεριφοράς και ευαισθητοποιούν, οδηγώντας έτσι στην πρόληψη Αποκαλύπτουν όλη την γκάμα της ανθρώπινης ζωής, την οποία θέτουν σε κρίση και μετασχηματισμό Εισάγουν την έννοια της υπευθυνότητας των πράξεών μας, που οδηγεί στη διαμόρφωση της ηθικής Αποδεικνύουν οτι η ζωή είναι συνεργασία, αλληλοκατανόηση, αλληλεπίδραση, που προϋποθέτει το σεβασμό, την αποδοχή και την ισοτιμία

6 6 Τεχνικές Δραματικής Τέχνης στην εκπαίδευση Ιδεοθύελλα Καθρέφτες Μηχανές Το γλυπτό της ομάδας Στόχος είναι η κατάθεση συνειρμικών λέξεων προτάσεων πάνω σε ένα θέμα προκειμένου να αποκαλυφθούν οι διαστάσεις του από την ομάδα. Στόχος είναι η ανάπτυξη παρατηρητικότητας και συγκέντρωσης, η απόκτηση ετοιμότητας και ελέγχου των κινήσεων. Στόχος είναι η ανάπτυξη ικανότητας επίλυσης προβλήματος, η επινοητικότητα, η επικοινωνία και συνεργασία της ομάδας. Στόχος είναι η σωματική έκφραση της ομάδας που καθένας και όλοι μαζί με τη στάση του σώματος και την έκφραση του προσώπου τους αποδίδουν μια λέξη ή μια έννοια ή τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν ένα θέμα ή μια συγκεκριμένη πτυχή αυτού ή ακόμα δηλώνουν μια τοποθέτησή τους Κάθε μέλος της ομάδας γράφει μια λέξη ή φράση που έρχεται συνειρμικά στο νου του με το δοσμένο θέμα. Για παράδειγμα, «άλλος», εσύ, ταξιδιώτης, περίεργος, θησαυρός, Τούρκος, φοβάμαι, άλλος εαυτός, πλησιάζω κ.ά. Η άσκηση αυτή είναι εξαιρετική για αρχή της εργασίας, αλλά και για αξιολόγηση. Αν χρησιμοποιηθεί στην αρχή, καθώς αποτελεί μια τράπεζα λέξεων σχετικών με το θέμα, ο εκπαιδευτικός εμψυχωτής καλό είναι να βρίσκει τρόπους να επανέρχεται και να εργάζεται με αυτή, κατά τη διαδικασία του σχεδίου εργασίας. Τα μέλη σε ζευγάρια, ο ένας γίνεται ο καθρέφτης που κάνει (αντιγράφει) συγχρόνως τις κινήσεις, εκφράσεις, στάσεις του καθρεφτιζόμενου. Μπορεί να δίνονται μηνύματα από τον εμψυχωτή, για παράδειγμα, ένας απογοητευμένος άστεγος. Ο καθρέφτης μπορεί να γίνει «ηχητικός», όπου ο «καθρέφτης» λέει συγχρόνως με τον «καθρεφτιζόμενο» λέξεις, προτάσεις ήχους. Τα μέλη της ομάδας σε συνεργασία μεταξύ τους κατασκευάζουν μια μηχανή δικής τους έμπνευσης η οποία επιλύει ένα πρόβλημα που θέτει η ιστορία ή το θέμα. Για παράδειγμα η μηχανή που συμφιλιώνει τα διαφορετικά, η μηχανή της ελπίδας, η μηχανή που διυλίζει τα στερεότυπα. «Το παιχνίδι, η τέχνη και το όνειρο επιτρέπουν στον άνθρωπο να δράσει άμεσα μέσω των συμβολικών αναπαραστάσεων, αυτοσχεδιάζοντας μ αυτές, δίνοντας το σχήμα που τον ευχαριστεί». Sapir,Ed.(1921) Ηχητικό τοπίο (soundtracking) Στόχος είναι η διαμόρφωση της ιστορίας, η επισήμανση λεπτομερειών, η δημιουργία του περιβάλλοντος και η συνεργασία. Η ομάδα ή ένα μέλος της γίνεται ο γλύπτης και χρησιμοποιεί άλλα μέλη που προσφέρονται για να διαμορφώσει με τα σώματά τους, τις στάσεις και εκφράσεις τους μια εικόνα από την ιστορία ή μια πλευρά του θέματος. Αυτή η τεχνική μπορεί να χρησιμεύσει και για αξιολόγηση. Τα μέλη της ομάδας ή μια υπο-ομάδα δημιουργεί ήχους που ταιριάζουν σε μια σκηνή της ιστορίας ή αποδίδουν την ατμόσφαιρά της. Αυτό μπορεί να είναι μια άσκηση διαδικασίας ή μπορεί να είναι ηχητική επένδυση την ώρα του δρώμενου. Άλλη εκδοχή είναι η χρήση της άσκησης ως «ηχητική αφήγηση» μιας ιστορίας. Μεταμορφώσεις Στόχος είναι η κατανόηση της μεταμόρφωσης στη φύση, στον άνθρωπο, στην κοινωνία (μετασχηματισμός) αλλά και στον πολιτισμό. Τα μέλη της ομάδας παρουσιάζουν μεταμορφώσεις που γίνονται στη φύση ή που μπορεί να σχετίζονται με το θέμα. Για παράδειγμα, νερό- σύννεφο-βροχή, χώμα- πηλός- αγγείο, τούβλα χτίσιμο-τοίχος, πρόσφυγας- κάτοικος υπήκοος.

7 7 Τεχνικές Δραματικής Τέχνης στην εκπαίδευση Συνεντεύξεις - βιογραφίες Τηλεφωνικές συνδιαλέξεις Μονόλογος στον τοίχο Στόχος είναι η διαμόρφωση του προσώπου του ήρωα και η έκφραση αντιλήψεων, πεποιθήσεων που δεν εκφράζονται σαφώς στην ιστορία. Στόχος είναι η ανάπτυξη του θέματος, η διασύνδεση με προσωπικές εμπειρίες και η επικοινωνία. Στόχος είναι η επεξεργασία και το χτίσιμο του ρόλου, η προσωπική θεώρηση του ρόλου και η αυτοπροβολή κάθε μέλους. Ένα ή ορισμένα μέλη της ομάδας παίρνουν το ρόλο του δημοσιογράφου ή του υπεύθυνου σε μια υπηρεσία χώρο, που σχετίζεται με την ιστορία που δημιούργησε η ομάδα και θέτουν ερωτήσεις σε ένα ή άλλα μέλη της ομάδας που μπαίνουν στο ρόλο του ήρωα. Ένας άλλος τρόπος είναι όλα τα μέλη να γίνουν ζευγάρια. Ο ένας θα είναι ο ήρωας και ο άλλος αυτός που θα του παίρνει συνέντευξη. Μπορεί να παρουσιαστεί ως συνέντευξη στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση. Αυτή η τεχνική μπορεί να χρησιμεύσει και για αξιολόγηση. Τα μέλη της ομάδας σε ζευγάρια συζητάνε το θέμα ή αναφέρονται σε προσωπική τους εμπειρία σχετικά με το θέμα. Μετά τη σύνθεση μιας ιστορίας κάθε μέλος της ομάδας πηγαίνει προς τον τοίχο και μονολογεί με τη σειρά του τις προσωπικές σκέψεις ενός χαρακτήρα που έχει επιλέξει από την ιστορία «Ο άνθρωπος με το παιχνίδι παύει να είναι θύμα της ταυτότητάς του, εφόσον μπορεί να ελευθερωθεί από το παρελθόν του και μέσω μιας άλλης εναλλακτικής οπτικής να καθορίσει το παρόν του.» Kelly,G.(1963) «Αlter ego» Κουκλοθέατρο Ομαδικός χαρακτήρας Μονόλογος της ομάδας Στόχος είναι η διαμόρφωση του ρόλου, η ανάδυση του εσωτερικού κόσμου του ήρωα και πως αισθάνεται σε μια δεδομένη περίσταση. Στόχος είναι εμψύχωση κούκλων με στόχο την ενσυναίσθηση. Στόχος είναι η ανάδυση ενός ρόλου και η απόδοση διαφορετικών στάσεων που μπορεί να έχει ο ίδιος ήρωας. Στόχος είναι η ανάδυση πτυχών ενός θέματος ή της ιστορίας και η συνεργασία της ομάδας. Ένα μέλος της ομάδας υποκρίνεται έναν ήρωα και ένα άλλο μέλος παριστάνει το «άλλο εγώ» του ήρωα, μιλάει για τα τις σκέψεις του, τα συναισθήματά του, τον εσωτερικό του λόγο. Αυτή η τεχνική μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για αξιολόγηση. Το κουκλοθέατρο θέτει τα παιδιά σε μια διαδικασία ισοτιμίας απέναντι στις κούκλες, με αποτέλεσμα να διευκολύνεται ο διάλογος ανάμεσα στα παιδιά και τις κούκλες. Στο κουκλοθέατρο δίνεται η δυνατότητα να παρουσιάζονται διάφοροι χαρακτήρες και να δημιουργούνται ποικίλες επικοινωνιακές συνθήκες, οι οποίες δεν είναι δυνατό να δημιουργηθούν με άλλο τρόπο. Ο ήρωας της ιστορίας μας παρουσιάζεται αυτοσχεδιαστικά από πολλούς μαθητές, ο ένας μετά τον άλλον. Π.χ. αν έχουμε ένα δρώμενο από ένα γιατρό και έναν ασθενή, τα μισά παιδιά μπορούν να αυτοσχεδιάσουν και να παρουσιάσουν το γιατρό και τα άλλα μισά τον ασθενή. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να οδηγηθούμε σε διαλόγους μεταξύ γιατρού και ασθενή. Η ομάδα ολόκληρη συζητά και διαμορφώνει ένα μονόλογο σχετικό με το θέμα ή την ιστορία, τον οποίο παρουσιάζει ένα μέλος της.

8 8 Τεχνικές Δραματικής Τέχνης στην εκπαίδευση Διάλογος της ομάδας Άσπρο Μαύρο, Αντιφατικές συμβουλές Ο δρόμος της συνείδησης Στόχος είναι η επεξεργασία ενός θέματος με την ανταλλαγή των ιδεών της ομάδας, η συνεργασία και η εύρεση λύσης. Στόχος είναι η διαμόρφωση του ρόλου του ήρωα και η εξέλιξη της ιστορίας εκθέτοντας στον ήρωα όλες τις πιθανές λύσεις ώστε εκείνος να αναπτύξει την κριτική του στάση. Στόχος είναι η διαμόρφωση του ρόλου του ήρωα και η εξέλιξη της ιστορίας προκαλώντας την κριτική στάση του. Τα μέλη της ομάδας συζητούν και διαμορφώνουν όλα μαζί ένα διάλογο σχετικό με το θέμα, τον οποίο παρουσιάζουν δύο μέλη της ομάδας Στον ήρωα, ο οποίος βρίσκεται σε δίλημμα ή πρόκειται να προβεί σε μια πράξη δίνουν αντιφατικές συμβουλές τα άλλα μέλη της ομάδας μέσα από το ρόλο τους ή μόνο ως φωνές. Επίσης μπορεί να κάνουν διάλογο με τον ήρωα. Σε μια δεδομένη στιγμή, όταν προκύπτει ένα δίλημμα σε έναν ήρωα τα υπόλοιπα μέλη σχηματίζουν ένα μακρύ δρόμο, αντιμέτωποι σε δύο σειρές παράλληλες. Ο ήρωας περνάει ανάμεσα ενώ τα άλλα μέλη τον συμβουλεύουν μέσα από το ρόλο τους τι να κάνει. «Καθώς αναπτύσσεται το παιχνίδι μεταξύ του νου και των υλικών, οι σκέψεις διευρύνονται και εξελίσσονται.» Lowenfeld, M. Ραδιοφωνικός σταθμός Flashback. Φως στο παρελθόν Η κουτσομπόλα Απαγγελία «εν χορώ» Στόχος είναι η επεξεργασία μιας πτυχής ενός θέματος ή ιστορίας, η επικοινωνία των μελών και η δημιουργικότητα. Στόχος είναι η διαμόρφωση της ιστορίας και η διευκρίνιση ή επισήμανση των αιτιών που σχετίζονται με ένα γεγονός του παρελθόντος και επηρεάζουν το παρόν. Στόχος είναι η ανάδυση των τάσεων, στάσεων, αντιλήψεων, πεποιθήσεων, στερεοτύπων που αφορούν την ιστορία και τον ήρωα. Στόχος είναι η συνεργασία, ο συντονισμός και η δημιουργικότητα της ομάδας καθώς και η ενασχόληση με το θέμα, η εισαγωγή ή η κριτική σε μια ιστορίας. Τα μέλη της ομάδας ετοιμάζουν το σήμα του σταθμού και παρουσιάζουν ραδιοφωνικές εκπομπές, ειδήσεις, ρεπορτάζ, συνεντεύξεις, σχόλια κ.ά. σύμφωνα με το θέμα τους. Κατά τη διάρκεια ενός δρώμενου σε μια κρίσιμη στιγμή μπορεί να γίνει μια τομή στον παρόντα χρόνο και ο εμψυχωτής να ζητήσει μια σκηνή από το παρελθόν του ήρωα.. Η ίδια άσκηση μπορεί να γίνει με το μήνυμα «ο ήρωας θυμάται». Η συμπεριφορά του ήρωα σχολιάζεται εκ των υστέρων με τη μορφή «κουτσομπολιού» στην αγορά ή σε μια συγκέντρωση ή σε ένα χώρο από τα άλλα μέλη της ομάδας που είναι σε ρόλο π.χ. πολιτών. Αυτή η τεχνική μπορεί να χρησιμεύσει και για αξιολόγηση. Όλη η ομάδα απαγγέλλει ρυθμικά ή προσωδιακά ένα κείμενο που έχει γράψει. Το κείμενο αυτό μπορεί να είναι έμμετρο, μπορεί όμως να είναι και προτάσεις ή φράσεις που έχει γράψει κάθε μέλος της ομάδας και απαγγέλλεται «εν χορώ», δηλαδή από όλη την ομάδα συγχρόνως. Το κείμενο αυτό μπορεί να είναι η περίληψη, ή εισαγωγή ή περιγραφή ή κριτική σε ένα δρώμενο ή θέμα. Μας θυμίζει τα χορικά στο αρχαίο θέατρο. Μπορεί να εμπλουτιστεί με κίνηση, χορό, ή εναλλαγές στην απαγγελία.

9 9 Τεχνικές Δραματικής Τέχνης στην εκπαίδευση Μιμική (παντομίμα) Καυτή Καρέκλα Αυτοσχεδιασμός Στόχος είναι η ανάπτυξη της σωματικής εκφραστικότητας, η έκφραση των συναισθημάτων, των κινήσεων, η συγκέντρωση και σιωπηρή επικοινωνία. Στόχος είναι η η διαμόρφωση του ρόλου και η ανάδειξη άγνωστων πτυχών του ήρωα που αφορούν τις αξίες, τις σχέσεις του, τα πιστεύω του, την εμπειρία του. Στόχος είναι η αυθόρμητη αντίδραση των μελών σε ένα θέμα, η δημιουργία μιας ιστορίας από όλη την ομάδα, η επίλυση προβλήματος και η δημιουργία ενός συνόλου. Τα μέλη της ομάδας αποδίδουν μια ιστορία ή αναπαριστούν ένα νόημα, μια έννοια με ένφαση στις κινήσεις, εκφράσεις στάσεις, χειρονομίες, χωρίς εκφωνούμενο λόγο. Ο ήρωας της ιστορίας ή ένα άλλο μέλος στο ρόλο του ήρωα έρχεται στο κέντρο και τα άλλα μέλη του υποβάλλουν ερωτήσεις. Άλλη εκδοχή της «καυτής καρέκλας» είναι ο ερωτών να μπει σε ένα ρόλο σύμφωνα με την ιστορία, όπως ανακριτής, δημοσιογράφος, ιστορικός, μάρτυρας ενός επεισοδίου, φίλος κ.ά. Η τεχνική αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αξιολόγηση και είναι μια εξαιρετική τεχνική για αυτό. Με μια αφορμή η πάνω σε ένα θέμα η ομάδα παίζει αυθόρμητα μια ιστορία ή τη συζητά και την προετοιμάζει, χωρίς γραπτά κείμενα, και τέλος την παρουσιάζει. Ο αυτοσχεδιασμός μπορεί να είναι ελεύθερος, χωρίς κανέναν άξονα, μπορεί να είναι σχεδιασμένος ακολουθώντας μια ιστορία, χωρίς κανένα κείμενο, να είναι εν μέρει σχεδιασμένος ή κατευθυνόμενος. To «Εγώ» γίνεται περισσότερο δημιουργικό, επειδή υπάρχει η δυνατότητα να αρθούν τα όρια μεταξύ του «Εγώ» και του «μη Εγώ». Milner,M.(1955) Ραδιοφωνικός σταθμός Flashback. Φως στο παρελθόν Τηλεοπτικός σταθμός Στόχος είναι η επεξεργασία μιας πτυχής ενός θέματος ή ιστορίας, η επικοινωνία των μελών και η δημιουργικότητα. Στόχος είναι η διαμόρφωση της ιστορίας και η διευκρίνιση ή επισήμανση των αιτιών που σχετίζονται με ένα γεγονός του παρελθόντος και επηρεάζουν το παρόν. Κάθε δρώμενο μπορεί να πάρει τη μορφή τηλεοπτικής εκπομπής, κάτι που ενθουσιάζει μικρούς και μεγάλους καθώς η τηλεόραση αποτελεί ένα μέσον που έχει κατακλύσει τη ζωή τους Τα μέλη της ομάδας ετοιμάζουν το σήμα του σταθμού και παρουσιάζουν ραδιοφωνικές εκπομπές, ειδήσεις, ρεπορτάζ, συνεντεύξεις, σχόλια κ.ά. σύμφωνα με το θέμα τους. Κατά τη διάρκεια ενός δρώμενου σε μια κρίσιμη στιγμή μπορεί να γίνει μια τομή στον παρόντα χρόνο και ο εμψυχωτής να ζητήσει μια σκηνή από το παρελθόν του ήρωα.. Η ίδια άσκηση μπορεί να γίνει με το μήνυμα «ο ήρωας θυμάται». Ειδήσεις-Νέα. Η επεξεργασία ενός θέματος παρουσιάζεται από τις ειδήσεις. Συνεντεύξεις με τους ήρωες. Διαφημίσεις και Αντιδιαφημίσεις. Τα μισά μέλη της ομάδας ή σε υπο-ομάδες παρουσιάζουν μια διαφήμιση σχετική με το θέμα, παρουσιάζοντας όλα τα θετικά σημεία, ενώ οι υπόλοιποι παρουσιάζουν τις αρνητικές πλευρές του θέματος. Η τεχνική αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για αξιολόγηση. Μουσική εκπομπή από αυτοσχέδια μουσική ή μουσικά Cd και πληροφορίες για τις χώρες από τις οποίες προέρχονται τα μουσικά κομμάτια και συνδέονται με το θέμα.

10 10 Τεχνικές Δραματικής Τέχνης στην εκπαίδευση Η κουτσομπόλα Στόχος είναι η ανάδυση των τάσεων, στάσεων, αντιλήψεων, πεποιθήσεων, στερεοτύπων που αφορούν την ιστορία και τον ήρωα. Η συμπεριφορά του ήρωα σχολιάζεται εκ των υστέρων με τη μορφή «κουτσομπολιού» στην αγορά ή σε μια συγκέντρωση ή σε ένα χώρο από τα άλλα μέλη της ομάδας που είναι σε ρόλο π.χ. πολιτών. Αυτή η τεχνική μπορεί να χρησιμεύσει και για αξιολόγηση. Η αντιπαράθεση απόψεων (debates) Στόχος είναι η ανάδυση των διαστάσεων του θέματος, η αιτιολόγηση μιας άποψης ή τοποθέτησης και η ανάπτυξη του εκφραστικού λόγου. Η ομάδα μπορεί να χωριστεί σε ζευγάρια ή σε δύο υπο-ομάδες. Στο ζευγάρι ο ένας υποστηρίζει τη μια άποψη του θέματος και ο άλλος υποστηρίζει την άλλη. Το ίδιο γίνεται με τις ομάδες, η μία ομάδα με εκπρόσωπό της υποστηρίζει τη μια άποψη του θέματος και η άλλη με εκπρόσωπό της την άλλη, αφού προετοιμάσουν και οι δύο πλευρές τα επιχειρήματά τους στα οποία θα στηρίξουν τους λόγους τους. Η διαπολιτισμική προσέγγιση έχει πολλά θέματα να προσφέρει με αντικρουόμενα συμφέρονται, με διαφορετικές οπτικές και θέσεις και η τεχνική αυτή θεωρείται κατάλληλη γιατί εμβαθύνοντας στο θέμα μπορεί να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση «Η Δραματική Τέχνη στην εκπαίδευση εκτός από την καθαρτική και επικοινωνιακή λειτουργία που παρέχει, οδηγεί στην ανάπτυξη των νοητικών δεξιοτήτων παράλληλα με των κοινωνικών. Το παιχνίδι, όπως η γλώσσα και η σκέψη είναι ένα κοινωνικό εργαλείο». Vygotsky Το Δικαστήριο Προσομείωση δίκης. Στα μέλη της ομάδας δίνεται ένα θέμα που απαιτεί επίλυση και οριστική απόφαση. Τα μέλη παίρνουν ρόλους όπως ακριβώς αυτοί που αναδεικνύονται σε μια δίκη και αναπαριστούν τη δίκη αυτή. Δικαστής, εισαγγελέας, γραμματέας, κατηγορούμενος, κατήγορος, μάρτυρες, δικηγόροι, ακροατές. Η τεχνική προσφέρεται για θέματα ηθικής και βιοηθικής και απαιτεί προετοιμασία των συμμετεχόντων ως προς τα επιχειρήματα, χτίσιμο του ρόλου, δόμηση της ιστορίας. Μπορεί να συνδυαστεί με άλλες τεχνικές όπως η καυτή καρέκλα, οι συνεντεύξεις, ο δρόμος της συνείδησης οι αντιπαραθέσεις, οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, φως στο παρελθόν, δάσκαλος σε ρόλο, μανδύας τους ειδικού, forum theatre κ.ά. Επίσης μπορεί να συνδυαστεί με γραπτό λόγο που σχετίζεται με το δικαστήριο (καταγγελία, υπεράσπιση, απόφαση) ή με τα μέσα επικοινωνίας (άρθρα, ειδησεογραφία). Κυκλικό δράμα Στόχος είναι η ανάδυση του ήρωα, οι στάσεις του και συμπεριφορές του καθώς και η μεθόδευση της επεξεργασίας μιας ιστορίας. Τα μέλη της ομάδας χωρίζονται σε υποομάδες. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει μια διαφορετική σκηνή με τον ήρωα της ιστορίας. Ο δάσκαλος σε ρόλο ή ένα μέλος της ομάδας μπορεί να ενώσει τις διάφορες σκηνές. Έτσι θα παρουσιαστούν διάφορες συμπεριφορές και στάσεις του ήρωα.

11 11 Τεχνικές Δραματικής Τέχνης στην εκπαίδευση Τελετουργικό δρώμενο Παιχνίδι ρόλων Στόχος είναι η επισήμανση ενός στοιχείου ή έννοιας σημαντικής στο θέμα, η ομαδική συνεργασία και απόδοσή της με ρυθμό, χτυπήματα και εκφραστικές κινήσεις. Στόχος είναι η επεξεργασία ρόλων, κατεξοχήν κοινωνικών, ο πειραματισμός με τη γνώση που έχουν για τον κόσμο γύρω τους και την προσωπική τους ζωή και η ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της συνεργασίας, της αλληλεπίδρασης (Ladousse, 1987). Τα μέλη της ομάδας σχεδιάζουν και οργανώνουν την ομαδική τους κινητική έκφραση πάνω σε ένα θέμα που είναι σημαντικό. Για παράδειγμα, ο αγώνας των προσφύγων στη νέα πατρίδα, ίσα δικαιώματα για άντρες και γυναίκες, εξασφάλιση του νερού, της τροφής, το επικίνδυνο πέρασμα, η αρρώστια, η πείνα κ.ά. Τα μέλη της ομάδας σε ζευγάρια ή σε μικρές ομάδες παρουσιάζουν αυτοσχέδια δρώμενα με κοινωνικούς ρόλους προκειμένου να κατανοήσουν μια κατάσταση (επάγγελμα, ιεραρχία, σχέση, στάση, αντιμετώπιση, συμπεριφορά), να ταυτιστούν με άλλους, να ξαναζήσουν κάτι που έζησαν ή να ζήσουν εκ των προτέρων σημαντικές καταστάσεις στο ασφαλές περιβάλλον της τάξης (Johnson, O Neil, 1984). Οι περισσότερες τεχνικές της ΔΤΕ είναι ένα παιχνίδι ρόλων ή πολλά επάλληλα παιχνίδια. Επίσης σήμερα ο όρος «Παιχνίδι Ρόλων» δεν αφορά μόνο κοινωνικούς ρόλους. «Το παιχνίδι και η Δραματική Τέχνη στην εκπαίδευση, επιτρέπουν την ανάπτυξη της ατομικής συνείδησης, καθώς και της ομαδικής. Αυτό προσδίδει νέες δυνατότητες ανεύρεσης ταυτότητας και νέων χώρων πραγματικότητας, που γίνονται αντιληπτοί από δραστηριότητες που ανήκουν στον τρίτο χώρο της «ενδιάμεσης εμπειρίας» και που επαναπροσδιορίζουν το «Εγώ» και το «Εσύ».» Winnicott,D. Ο μανδύας του ειδικού Δραματοποίηση σε ομάδες Στόχος είναι η μελέτη - επεξεργασία ενός θέματος στις διαφορετικές του διαστάσεις, η ανάπτυξη της υπευθυνότητας των μελών της ομάδας. Στόχος είναι η δόμηση και δημιουργία ενός δρώμενου σε ένα θέμα και η πολύπλευρη ανάπτυξη των μελών της ομάδας. Κάθε μέλος της ομάδας παίρνει το ρόλο ενός ειδικού για το θέμα. Έτσι μελετάει την ειδικότητά του, παίρνει πληροφορίες σε ότι σχετίζεται με το θέμα και είναι έτοιμος να αντιδράσει στο δρώμενο σαν ειδικός. Μέσα από τους διαφορετικούς ρόλους μπορεί να προσεγγιστεί το θέμα διαθεματικά ή να μελετηθεί από πολυπρισματικά. Για παράδειγμα αν τα παιδιά θέλουν να παίξουν «το ταξίδι στη χώρα του άλλου». Αφού προσδιορίσουν τη χώρα, ο ένας παίρνει την ειδικότητα του ιστορικού, ο άλλος του γεωγράφου, του γλωσσολόγου, του οργανωτή ταξιδιών, του κατοίκου της άλλης χώρας, του τουρίστα και ετοιμάζουν ένα δρώμενο στο οποίο εντάσσουν τις πληροφορίες και ορισμένους από τους ειδικούς. Είναι μια τεχνική της Dorothy Heathcote και προσφέρεται ιδιαίτερα για διαπολιτισμική προσέγγιση. Η δραματοποίηση είναι μια σύνθετη διαδικασία δομημένης δράσης που αποδίδει μια ιστορία. Έχει αρχή μέσο και τέλος, επιλεγμένους από τα μέλη ρόλους και διέπεται από εκφωνούμενο λόγο. Μπορεί να δομηθεί με πολλούς τρόπους, να χωριστεί σε σκηνές, να έχει αφηγητή και να εμπεριέχει ορισμένες από τις τεχνικές που αναφέραμε.

12 12 Τεχνικές Δραματικής Τέχνης στην εκπαίδευση Forum Theatre Playback Theatre. Στόχος είναι ο μετασχηματισμός ενός ρόλου και η ανάληψη ευθύνης για το ρόλο, την ηθική του και τη διαμόρφωση του δράματος. Στόχος είναι η εμψύχωση μιας προσωπικής ιστορίας ή εμπειρίας ενός μέλους από τους άλλους, η αποστασιοποίηση και μελέτη ενός προσωπικού θέματος μέσω των άλλων και η προσέγγιση των μελών. Μια ομάδα παρουσιάζει το δρώμενό της. Επαναλαμβάνει τη δράση από την αρχή και κατά τη διάρκεια της επαναληπτικής παρουσίασης μέλη από άλλη ομάδα που παρακολουθούν μπορεί να διακόψουν τον ήρωα λέγοντας STOP και να συνεχίσουν το ρόλο όπως εκείνοι νομίζουν. Εξαιρετική τεχνική για διαπολιτισμική προσέγγιση, την οποία δημιούργησε και εφάρμοσε ο Augusto Boal. Η μια ομάδα ή ένα μέλος αφηγείται μια προσωπική ιστορία ή εμπειρία σχετική με το θέμα και η άλλη ομάδα αναλαμβάνει να τη δραματοποιήσει. «Παίζοντας, και ίσως μόνο παίζοντας, το παιδί ή ο ενήλικας είναι ελεύθερος να είναι δημιουργικός. Μπορεί να χρησιμοποιήσει πολύπλευρα την προσωπικότητά του. Μέσα από τη δημιουργικότητα το άτομο μπορεί να ανακαλύψει τον εαυτό του». Harding,D. Δάσκαλος σε ρόλο Στόχος είναι ο συντονισμός της δράσης, η αποδοτικότητα στην εμψύχωση καθώς και η κατάκτηση καλύτερης επικοινωνίας με τα μέλη. Ο εκπαιδευτικός εμψυχωτής παίρνει ένα ρόλο και συμμετέχει στο δρώμενο, το οποίο μπορεί και να συντονίσει. Προσοχή: O δάσκαλος δεν παίρνει ρόλους εξουσίας ή ανώτερους από αυτούς των άλλων μελών. Επίσης ο εκπαιδευτικός παίρνει ένα ρόλο αν νιώθει άνετα με αυτό.

13 13 Βιβλιογραφία 1. Άλκηστις, (2008). Μαύρη Αγελάδα Άσπρη Αγελάδη. Δραματική Τέχνη στην Εκπαίδευση και Διαπολιτισμικότητα, Αθήνα, Τόπος. 2. Άλκηστις (1983). Η Δραματοποίηση για παιδιά, Αθήνα Ελληνικά Γράμματα 3. Γκόβαρης, X., (2001). Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Αθήνα, Ατραπός. 4. Cummins, J., (2005). Ταυτότητες υπό Διαπραγμάτευση, Εκπαίδευση με Σκοπό την Ενδυνάμωση σε μια Κοινωνία της Ετερότητας, Αθήνα, Gutenberg.

14 ΕΥΡΩΠΑΪκη Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Επιμέλεια έκδοσης: Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα (2015) Γραφιστική Επιμέλεια: Χρήστος Παπαδημητρίου (krispapadi@gmail.com) Το παρόν έντυπο δημιουργήθηκε για τις ανάγκες του προγράμματος, Teachers4Europe Ευρωπαϊκή Επιτροπή Aντιπροσωπεία στην Ελλάδα Βασιλίσσης Σοφίας 2, Αθήνα, Τηλ Φαξ: comm-rep-athens@ec.europa.eu, Ιστοσελίδα: Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, [2015] Περαιτέρω χρήση επιτρέπεται με αναφορά στην πηγή. Η πολιτική περαιτέρω χρήσης εγγράφων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διέπεται από την απόφαση 2011/833/ΕΕ (ΕΕ L 330 της , σ. 39). Catalogue number: IA EL-N ISBN: DOI: /39181 Teachers4Europe