Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τμήμα Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τμήμα Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών"

Transcript

1 Το δίπλωμα των πρωτεϊνών Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τμήμα Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

2 Εισαγωγή Η πλειονότητα των πρωτεϊνών διπλώνει σε μία μοναδική τρισδιάστατη δομή βιολογικά ενεργή παρ ότι οι πρωτείνες συντίθενται στο ριβόσωμα σαν γραμμικές αλυσίδες αμινοξέων. Έτσι κάθε νεοσυντιθέμενη αλυσίδα πρέπει να βρει το μονοπάτι του διπλώματος που θα την οδηγήσει στην μοναδική ενεργή στερεοδομή. Η κατανόηση αυτής της διεργασίας απασχολεί τους επιστήμονες επί δεκαετίες. Η επίλυση αυτού του προβλήματος θα αποκαλύψει τον συνδετικό κρίκο στην ροή της πληροφορίας μεταξύ της νουκλεοτιδικής ακολουθίας και της τρισδιάστατης δομής της πρωτεΐνης. Επίσης θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην βελτίωση των αλγορίθμων πρόβλεψης δομής και στον λογικό σχεδιασμό ακολουθιών που δεν μπορούν να προβλεφθούν εξελικτικά.

3 Εισαγωγή (2) Σε αντιδιαστολή, απλοί υπολογισμοί σε μία πρωτεΐνη 100 αμινοξέων θα χρειαστούν δισεκατομμύρια χρόνια για να καταλήξουν στην ενεργή στερεοδομή εάν ερευνηθούν όλες οι δυνατές στερεοδομές. Αυτές οι παρατηρήσεις οδήγησαν στην άποψη ότι θα πρέπει να υπάρχει ένα συγκεκριμένο μονοπάτι για το δίπλωμα μιας πρωτεϊνικής αλυσίδας και είναι αναγκαίο να κατανοήσουμε πως η πρωτεΐνη βρίσκει το σωστό μονοπάτι και αποφεύγει τα άλλα. Επίσης πρέπει να κατανοήσουμε τις ενδιάμεσες καταστάσεις μερικού διπλώματος, εάν μπορούν να εντοπιστούν και μελετηθούν, επειδή αυτές μπορούν να δώσουν σημαντικές απαντήσεις για τα ενδιάμεσα στάδια προς την ενεργή κατάσταση. Έχουν προκύψει διαφορετικές μεθοδολογίες διπλώματος που συνδυάζουν πειραματικές και θεωρητικές προσεγγίσεις.

4 Μοντέλα μηχανισμού διπλώματος. Το μοντέλο της αύξησης του πυρήνα προτείνει ότι κατάλοιπα διαδοχικά στην ακολουθία φτιάχνουν ένα πυρήνα από όπου η φυσική στερεοδομή αναπτύσσεται διαδοχικά. Αντίθετα το σκελετικό μοντέλο προτείνει ότι τοπικά στοιχεία δευτεροταγούς δομής σχηματίζονται πρώτα και αυτά πλησιάζουν και συνδυάζονται στην φυσική στερεοδομή της πρωτεΐνης πιθανά με ένα μηχανισμό διάχυσης-σύγκρουσης. Στο μοντέλο υδρόφοβης κατάρρευσης η πρωτεΐνη κρύβει τις υδρόφοβες πλευρικές αλυσίδες από τον διαλύτη, φτιάχνοντας μία ενδιάμεση κατάσταση ή εύπλαστη σφαίρα (molten globule) από όπου διαμορφώνεται η φυσική κατάσταση από αυτή την περιορισμένη στερεοδομικά κατάσταση. Τέλος το παλλόμενο μοντέλο προτείνει ότι κάθε πρωτεϊνικό μόριο ακολουθεί διαφορετικό μονοπάτι διπλώματος. Τώρα είναι πλέον φανερό ότι δεν υπάρχει ένας απόλυτα καθορισμένος τρόπος διπλώματος όπως προτείνουν ορισμένα από τα αρχικά μοντέλα.

5 Φάσεις διπλώματος Ίσως η μεγαλύτερη ανακάλυψη στην κατανόηση του διπλώματος σήμερα είναι ότι δεν υπάρχει ένα μοναδικό μονοπάτι διπλώματος όπως υποστηρίζονταν από τα παλαιά μοντέλα. Μία πολυδιάστατη ενεργειακή επιφάνεια περιγράφει καλλίτερα την διαδικασία διπλώματος.

6 Ενεργειακό διάγραμμα διπλώματος Σχηματικό διάγραμμα της ενεργειακής επιφάνειας διπλώματος. Αποδομημένα μόρια βρίσκονται στο χείλος του ενεργειακού κώνου και μπορούν να διπλώσουν στην φυσική κατάσταση με πολλούς διαφορετικούς τρόπους μερικούς από τους οποίους περιέχουν ενδιάμεσες καταστάσεις (τοπικά ενεργειακά ελάχιστα) ενώ άλλοι περιέχουν μη αντιστρέψιμες καταστάσεις (καταστάσεις μη σωστού διπλώματος). Για πρωτείνες που διπλώνουν χωρίς ενδιάμεσες καταστάσεις η επιφάνεια του ενεργειακού κώνου θα είναι λεία.

7 Η σημασία της τοπολογίας του μορίου. Πολλά μοντέλα έχουν αναπτυχθεί πρόσφατα που κάνουν επιτυχή πρόβλεψη των ρυθμών διπλώματος και του μηχανισμού διπλώματος πρωτεϊνών. Η επιτυχία τους αποδεικνύει ότι οι αλληλεπιδράσεις εκτός της φυσικής κατάστασης είναι σχετικά μη σημαντικές στον καθορισμό του διπλώματος, τουλάχιστον για μικρές πρωτείνες που διπλώνουν σε μεταπτώσεις δύο φάσεων. Ο στόχος είναι να βελτιωθεί η ακρίβεια αυτών των μοντέλων ώστε η διεργασία διπλώματος να περιγραφεί καλλίτερα και περισσότερο πολύπλοκες πρωτείνες να προβλεφθούν. Στο μέλλον πιθανόν να υπάρχουν μοντέλα που θα προβλέπουν πρωτεϊνικές δομές από την αρχή.

8 Φάσεις διπλώματος Οι μικρές πρωτείνες διπλώνουν σε δύο φάσεις. (α) που ενσωματώνουν την συνδημιουργία όλων των αλληλεπιδράσεων της φυσικής κατάστασης. (β) Την κατάρρευση σε μία εύπλαστη σφαίρα και κατόπιν την αναδιάταξη των διπλωμένων περιοχών. (γ) Την δημιουργία της πρώτης διπλωμένης ενότητας και κατόπιν της υπόλοιπης δομής.

9 Στερεοδιάταξη και ενεργειακό μονοπάτι Στο δίπλωμα δύο φάσεων σταθερές ενδιάμεσες καταστάσεις δεν είναι προαπαιτούμενες για το δίπλωμα αλλά καταστάσεις υψηλής ενέργειας δεν μπορούν να αποκλειστούν. Ο ρόλος των ενδιάμεσων καταστάσεων στο δίπλωμα των πρωτεϊνών είναι ένα σημείο αντίρρησης. Σε μερικές περιπτώσεις εμφανίζονται σαν σημαντικές ενδιάμεσες καταστάσεις για την δημιουργία του διπλώματος ενώ σε άλλες περιπτώσεις προκύπτουν από μη εξειδικευμένες συσπειρώσεις της πολυπεπτιδικής αλυσίδας. Στην τελευταία περίπτωση παρ ότι δεν μας υποδεικνύουν την διαφορά μεταξύ της αποδομημένης ή δομημένης κατάστασης είναι σημαντικές για την διαμόρφωση της ενεργειακής επιφάνειας διπλώματος και πιθανόν να είναι καταστάσεις υποστρωμάτων μοριακών ακολούθων ή προαγωγοί αποδόμησης. Επίσης εξηγεί γιατί προσομοιώσεις πλέγματος μπορούν να προσφέρουν μια κατανόηση του διπλώματος παρά την απλούστευση τους και την παρατήρηση ότι η δομή του συνόλου των καταστάσεων μετάπτωσης συντηρείται σε πρωτείνες μιας δομικής οικογένειας παρ ότι μπορούν να έχουν μη ομόλογες ακολουθίες.

10 Η σημασία της τοπολογίας του μορίου. Πρόσφατα μεγάλο ενδιαφέρον δόθηκε στην παρατήρηση ότι οι ρυθμοί διπλώματος και οι μηχανισμοί μικρών πρωτεϊνών δεν καθορίζονται από τις λεπτομέρειες της αμινοξικής ακολουθίας αλλά από γενικότερα χαρακτηριστικά της πολυπεπτιδικής αλυσίδας την τοπολογία της. Αυτό προκύπτει από την παρατήρηση ότι ο ρυθμός διπλώματος συσχετίζεται άμεσα με μία παράμετρο τον βαθμό επαφής που αντικατοπτρίζει την απόσταση στην γραμμική ακολουθία αμινοξέων που βρίσκονται σε επαφή στην φυσική κατάσταση. Αυτή η συσχέτιση είναι βασική και σημαίνει ότι απλά μοντέλα βασισμένα στη δομή της φυσικής κατάστασης μπορούν να περιγράψουν την διεργασία διπλώματος.

11 Το δίπλωμα στο κύτταρο Γιατί όμως το δίπλωμα in vivo είναι τόσο δύσκολο;. Κατ αρχήν βιοσύνθεση και δίπλωμα είναι στενά συνδεδεμένα και η νεοπαραγόμενη πολυπεπτιδική αλυσίδα μπορεί να διπλώνει πριν να ολοκληρωθεί η βιοσύνθεση. Ο ρυθμός διπλώματος μιας τυπικής πρωτείνης ( t1/2= 1 sec ) είναι πολύ μεγαλύτερος από τον ρυθμό βιοσύνθεσης (4-20 αμινοξέα/sec). Μόλις αρκετά αμινοξέα εξέχουν από το ριβόσωμα αυτά θα διπλώσουν στο χαμηλότερο διαθέσιμο ενεργειακό ελάχιστο για αυτό το μήκος της αλυσίδας. Για κοντές ακολουθίες αυτό να σημαίνει στοιχεία δευτεροταγούς δομής αλλά για μακρύτερες η απουσία της ολοκληρωμένης ακολουθίας θα οδηγούσε σε μη κανονικές στερεοδομές. Σε μερικές περιπτώσεις ολόκληρη η δομική ενότητα διπλώνει ταυτόχρονα με την βιοσύνθεση της. Στην περίπτωση μιας πρωτείνης όμως με πολλές δομικές ενότητες η απουσία μιας γειτονικής δομικής ενότητας θα μπορούσε να προβάλει στον διαλύτη μία υδρόφοβη επιφάνεια ειδικότερα στο πολύ πυκνό περιβάλλον του πολυσώματος.

12 Το δίπλωμα στο κύτταρο (2)

13 Το δίπλωμα στο κύτταρο (3) Η μεταγραφή και η μετάφραση βασίζονται σε ενεργειακά εξαρτώμενους μηχανισμούς για την αποφυγή λαθών. Η χρήση των μοριακών ακολούθων ως μηχανισμοί διόρθωσης έχουν αναγνωριστεί πολύ πρόσφατα. Εκτός από μικρά πολυπεπτίδια οι περισσότερες πρωτείνες διπλώνουν δια μέσου συμπαγών σφαιρικών καταστάσεων γνωστές ως εύπλαστες σφαίρες (molten globules) που μπορεί να περιέχουν φυσιολογικά στοιχεία δευτεροταγούς δομής αλλά δεν έχουν την στερεοδομή που χαρακτηρίζει την φυσιολογική κατάσταση. Αυτά τα μη-φυσιολογικά πολυπεπτίδια εκθέτουν τα υδρόφοβα αμινοξικά κατάλοιπα (συνήθως στο εσωτερικό στη φυσιολογική κατάσταση) και έχουν την τάση να δημιουργούν συσσωματώματα. Αυτή η κατάσταση θα είναι πιο έντονη in vivo με τις υψηλές συγκεντρώσεις αδόμητων πολυπεπτιδίων που προκύπτουν από την μετάφραση στα ριβοσώματα και την υψηλή περιεκτικότητα μακρομορίων στο κυτόπλασμα που αυξάνει τις σταθερές σύνδεσης αδόμητων πολυπεπτιδίων σε σχέση με αυτές στο διάλυμα in vitro.

14 Το δίπλωμα στο κύτταρο (4) Η δυσκολία διπλώματος μέσα στο κύτταρο δεν συνδέεται μόνον με την βιοσυνθετική διεργασία. Σε συγκεντρώσεις της τάξης μεγέθους [~300 (g πρωτείνης) l-1] στο κυτταρόπλασμα η θερμοδυναμική σταθερότητα μερικώς διπλωμένων καταστάσεων αυξάνεται φορές με αποτέλεσμα την αύξηση της πιθανότητας δημιουργίας συσσωματωμάτων κατά την διάρκεια του διπλώματος.

15 Οι Μοριακοί Aκόλουθοι Οι σωτήρες του σωστού διπλώματος στο κύτταρο είναι οι μοριακοί ακόλουθοι (chaperones η Heat Shock Proteins). Αυτές οι πρωτείνες βοηθούν την διαδικασία διπλώματος in vivo παίρνοντας μέρος στην βιοσυνθετική διαδικασία και δεσμεύοντας μόρια σε καταστάσεις ανώμαλου διπλώματος στο κυτταρόπλασμα μετά την μετάφραση και δίνοντας σε αυτές νέες ευκαιρίες διπλώματος. Είναι επίσης σημαντικές στην προστασία από την δημιουργία συσσωματωμάτων σε καταστάσεις ακραίων συνθηκών θερμότητας ή ψύχους και συμμετέχουν σε πολλές κυτταρικές διεργασίες όπως μετάδοση σήματος, δημιουργία στόχων και αποδόμηση πρωτεϊνών.

16 Η λειτουργία των μοριακών ακολούθων Οι μοριακοί ακόλουθοι εμποδίζουν την δημιουργία πρωτεϊνικών συσσωματωμάτων δεσμευμένες σε έκθετα υδρόφοβα αμινοξέα μή φυσιολογικά ή τελείως μη διπλωμένων πολυπεπτιδίων. Με αυτό τον τρόπο τα πολυπεπτίδια μπορούν να συντηρηθούν σε μία κατάσταση ετοιμότητας για δίπλωμα. Αποτελεσματικό δίπλωμα τότε επιτυγχάνεται με κύκλους ελεγχόμενης πρόσδεσης και αποχωρισμού του πολυπεπτιδίου από μία άλλη μοριακή ακόλουθο. Έτσι οι μοριακοί ακόλουθοι προσφέρουν ένα ασφαλές περιβάλλον όπου η γραμμική ακολουθία αμινοξέων θα πάρει την φυσική στερεοδομή της χωρίς όμως να προσφέρουν στερικές αλληλεπιδράσεις που θα επηρεάσουν ή κατευθύνουν το δίπλωμα. Επίσης οι μοριακοί ακόλουθοι εμποδίζουν την δημιουργία συσσωματωμάτων σε περιπτώσεις αποδιάταξης πρωτεϊνών εξ αιτίας της έκθεσης των κυττάρων σε ακραίες συνθήκες, όπως υψηλή ή χαμηλή θερμοκρασία. Έχει επίσης προταθεί ότι ορισμένες μοριακοί ακόλουθοι επαναδιατάσουν λάθος διπλωμένα πολυπεπτίδια επαναφέροντας τα στο μονοπάτι που οδηγεί στην φυσιολογική στερεοδομή.

17 Σχηματικό διάγραμμα απ αρχής διπλώματος στο κυτταρόπλασμα ευκαρυωτικών και προκαρυωτικών κυττάρων. (a) Δίπλωμα που δεν εξαρτάται από τις hsp70 ή hsp60. (b) Δίπλωμα που υποβοηθείται από την hsp70 ή ενεργοποιείται από κάποιον άλλο παράγοντα (TF). (c) Δίπλωμα που υποβοηθείται και από την hsp70 ή TF και από την hsp60. Το διάγραμμα δίνει τα κοινά στοιχεία μεταξύ προκαρυωτικών και ευκαρυωτικών κυττάρων για το δίπλωμα με την βοήθεια μοριακών ακολούθων παρότι σε αυτά υπάρχουν και διαφορές.

18 Μοριακοί ακόλουθοι Hsp70 και Hsp60 Μέχρι σήμερα έχει γίνει μια διεξοδική ανάλυση των δομικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών για τα δύο συστήματα μοριακών ακολούθων. Η hsp70 έχει ένα ευρύ φάσμα βιολογικών δράσεων μία εκ των οποίων είναι να προσδένεται σε κοντές υδρόφοβες ακολουθίες (περίπου επτά αμινοξέα) όπως αναδύονται από το ριβόσωμα, ενώ αγνοεί τα διπλωμένα πολυπεπτίδια. Έτσι αυτές οι πρωτείνες εμποδίζουν την συσσωμάτωση νεοσυντιθεμένων αλυσίδων κατά την διάρκεια της πρωτεϊνικής βιοσύνθεσης. Η δέσμευση και η απελευθέρωση των ξεδιπλωμένων πεπτιδίων είναι εξαρτημένη από ATP και ρυθμίζεται από διάφορες μοριακές ακολούθους συντρόφους, όπως τα μέλη της οικογένειας Hsp40 (DnaJ).

19 Μοριακοί ακόλουθοι Hsp60 Αντίθετα οι Ηsp60 συμμετέχουν αργότερα στο δίπλωμα, όταν η βιοσύνθεση έχει ολοκληρωθεί. Αυτές οι μοριακοί ακόλουθοι αποτελούνται από δύο υπομονάδες σχήματος δακτυλίου σχηματίζοντας μία κεντρική κοιλότητα, τον κλωβό του διπλώματος. Στην περίπτωση της Escherichia coli μοριακής ακολούθου GroEL η κεντρική κοιλότητα καλύπτεται με την πρόσδεση μιας δεύτερης μοριακής ακολούθου που λέγεται GroES

20 Μοριακοί ακόλουθοι Hsp60 (2) Οι μοριακοί ακόλουθοι προσφέρουν μία κεντρική κοιλότητα όπου μία πολυπεπτιδική αλυσίδα διπλώνει αποφεύγοντας την συσσωμάτωση με άλλες ξεδιπλωμένες πολυπεπτιδικές αλυσίδες. Αυτός ο μηχανισμός έχει προσδιοριστεί για την GroEL, την μοριακή ακόλουθο της E. coli, και το συνένζυμο GroES. Το ξεδιπλωμένο πολυπεπτίδιο δεσμεύεται σε συμπαγή μορφή σε υδρόφοβες επιφάνειες στο εσωτερικό κυλινδρικό τοίχωμα της GroEL. Η GroES, ένας επταμερής δακτύλιος μεγέθους ~10 kda, προσδένεται με ΑΤΡ στην GroEL κλείνοντας το άνοιγμα του κυλίνδρου και δημιουργώντας ένα υδρόφιλο κλωβό όπου το ξεδιπλωμένο πολυπεπτίδιο απελευθερώνεται. Η δέσμευση του ΑΤΡ στον άλλο δακτύλιο της GroEL προκαλεί την απελευθέρωση της GroES ανοίγοντας τον κλωβό. Το διπλωμένο πολυπεπτίδιο διαφεύγει στο διάλυμα ενώ πολυπεπτίδια που δεν έχουν πλήρως διπλώσει μπορούν να επαναπροσδεθούν για άλλη μια προσπάθεια διπλώματος. Ανώμαλα διπλωμένα πολυπεπτίδια μπορούν επίσης να προσδεθούν με αποτέλεσμα την αναδίπλωση τους.

21 Το σύμπλοκο GroEL-GroES (a) Η μορφή του συμπλόκου GroEL GroES είναι η φυσιολογική κατάσταση. (b) Με την δέσμευση της αποδιαταγμένης πολυπεπτιδικής αλυσίδας στην GroEL το ADP και η GroES αποχωρίζονται. (c) Δεσμεύεται ΑΤΡ κάνοντας την αλληλεπίδραση GroEL και πρωτείνης ασθενέστερη και προκαλεί την δέσμευση πάλι της GroES. (d) Η υδρόλυση της ΑΤΡ προκαλεί την απελευθέρωση της πρωτείνης από την GroEL και το φυσιολογικό δίπλωμα της. (e) Η Δημιουργία της ADP κατάστασης αυξάνει την συγγένεια της GroEL για την GroES. Έτσι η πρωτείνη αν έχει διπλώσει αποχωρίζεται (Ν) ή επαναπροσδένεται για άλλο ένα κύκλο.

22 Ποσοστά αλληλεπιδρασης με HSP Τουλάχιστον το 50% των πρωτεϊνών αλληλεπιδρούν με μία ή περισσότερες hsp70 μοριακές ακολούθους κατά την διάρκεια της βιοσύνθεσης ένώ το 10% των νεοσυντιθεμένων πρωτεϊνών στην E. Coli και 15% των πρωτεϊνών σε ευκαρωτικά κύτταρα αλληλεπιδρούν με hsp60 μοριακές ακολούθους για το δίπλωμα. Έτσι μοριακοί ακόλουθοι είναι αναγκαίες για ένα περιορισμένο υποσύνολο πρωτεϊνών. Είναι αξιόλογο ότι συχνά αυτές οι πρωτείνες περιέχουν ενότητες με τοπολογία α/β. Μεγάλες πρωτείνες με σύνθετη τοπολογία αναμένεται να διπλώνουν αργά και να σχηματίζουν ενδιάμεσες καταστάσεις. Είναι επίσης αξιόλογο ότι η GroEL μπορεί να δεσμεύει πολλούς τύπους ενδιάμεσων καταστάσεων, από την τελείως αποδιπλωμένη αλυσίδα μέχρι αρχικές ή τελικές καταστάσεις διπλώματος ακόμη και σχεδόν φυσικές καταστάσεις. Αυτό αποδεικνύει ότι η GroEL δεσμεύει το πολυπεπτίδιο χωρίς εξειδικευμένη αλληλεπίδραση αναγνωρίζοντας εκτιθέμενες υδρόφοβες επιφάνειες τυπικές σε μη φυσιολογικές καταστάσεις.

23 Οι μοριακοί ακόλουθοι συνεργάζονται Οι Hsp70 και Hsp60 μοριακοί ακόλουθοι δρουν διαδοχικά στα μιτοχόνδρια όπου οι ξεδιπλωμένες πρωτείνες εισάγονται από το κυτόπλασμα. Πειράματα ανασύστασης ιn vitro με ομόλογες των μιτοχονδριακών μοριακές ακολούθους της E. coli όπως DnaK (Hsp70), DnaJ, GrpE, GroEL and GroES, ανέδειξαν την σημαντικότητα της συνεργασίας αυτής στο δίπλωμα των πρωτείνών. Το σύστημα Hsp70 διατηρεί την ικανότητα διπλώματος του πολυπεπτιδίου στο κυτοπλασματικό περιβάλλον ενώ η μοριακή ακόλουθος Hsp60 μεσολαβεί στο δίπλωμα. Εκτός από το δίπλωμα που προκύπτει μετά την μετάφραστική διαδικασία το σύστημα των μοριακών ακολούθων δρα και στην αναδίπλωση πρωτεϊνών που έχουν αποδομηθεί εξ αιτίας ακραίων συνθηκών (στρές).

24 Το μέγεθος των πρωτεϊνών που διπλώνουν Τα πολυπεπτίδια υποστρώματα της GroEL ποικίλλουν σε μέγεθος από 10 and 55 kda. Ο χρόνος που απαιτείται για ένα κύκλο διπλώματος από την GroEL (~15 s), είναι ίσος με τον χρόνο σύνθεσης μιας μέσης πρωτείνης της E. Coli. Ένα μεγάλο ποσοστό από τις πρωτείνες που δημιουργούνται είναι μικρότερο από 25 kda και διπλώνουν τάχιστα. Αντίθετα οι μεγαλύτερες, μεταξύ 25 και 55 kda παραμένουν συμπλοκοποιημένες με τη GroEL για περισσότερο ( s κατά μέσο όρο) που αντιστοιχεί σε πολλαπλούς κύκλους αναδίπλωσης από την μοριακή ακόλουθο. Το άνω όριο μεγέθους των υποστρωμάτων της GroEL (~55 kda η ~500 αμινοξικά κατάλοιπα) είναι σύμφωνο με την χωρητικότητα της κοιλότητας του συστήματος GroEL GroES.

25 Η πρόσβαση στις μοριακές ακολούθους Πως όμως οι πρωτείνες που απαιτούν το σύστημα GroEL για το δίπλωμα τους φτάνουν στην θέση της μοριακής ακολούθου δεδομένης της μικρής συγκέντρωσης της GroEL στο κυτόπλασμα και την υψηλή συγκέντρωση ανταγωνιστικών πολυπεπτιδίων; Οι μη φυσιολογικές καταστάσεις πολυπεπτιδίων εκθέτουν περισσότερα υδρόφοβα αμινοξικά κατάλοιπα στο διαλύτη και έτσι έχουν μεγαλύτερη συγγένεια για την GroEL. Επιπλέον οι Hsp70 δρουν ως μεσολαβητές επιτρέποντας την μετα-μεταφραστική μεταφορά στην GroEL.

26 Συνμεταφραστικό δίπλωμα Σε πρωτείνες με πολλές δομικές ενότητες αυτές συνήθως συνδέονται με εύκαμπτες ολιγοπεπτιδικές συνδέσεις. Τέτοιες πρωτείνες μπορούν να διπλώνουν συνμεταφραστικά όπως οι δομικές τους ενότητες αναδύονται από το ριβόσωμα. Από τη μηχανιστική άποψη το δίπλωμα ενός σύνθετου πολυπεπτιδίου ανάγεται στο δίπλωμα των ανεξαρτήτων υπομονάδων ή δομικών ενοτήτων που μπορούν και να διπλώσουν χωρίς βοήθεια. Έτσι το συνμεταφραστικό δίπλωμα να εξηγεί το γιατί η πλειονότητα των ευκαρυωτικών κυτοπλασματικών πρωτεϊνών να μπορεί να διπλώνει χωρίς την παρουσία μοριακών ακολούθων.

27 Συνμεταφραστικό δίπλωμα (2) Είναι δυνατόν η σύνδεση και η αποδέσμευση ΑΤΡ και Hsp70 που ρυθμίζεται από τις ομόλογες των Hsp40 να είναι αρκετή μεσολάβηση για το συνμεταφραστικό δίπλωμα πολλών πρωτεϊνών με πολλές ενότητες, με την προστασία που προσφέρουν σε μερικά διπλωμένες δομικές ενότητες. Επειδή το συνμεταφραστικό δίπλωμα σημαίνει την δημιουργία στερεοδομής πολύ κοντά ή ακριβώς στην φυσιολογική, απαιτείται η πλήρης σύνθεση του πολυπεπτιδίου ή επιπλέον αρκετού αριθμού καταλοίπων μετά το καρβοξυλοτελικό άκρο μιάς δομικής ενότητας για την αποφυγή τοπολογικών παρεμποδίσεων από το ριβόσωμα. Έτσι για πρωτείνες με μία δομική ενότητα το δίπλωμα είναι μετα-μεταφραστική διαδικασία γιατί η πλήρης σύνθεση του πολυπεπτιδίου είναι απαραίτητη για το δίπλωμα.

28 Συνμεταφραστικό δίπλωμα (3) Το δίπλωμα των πρωτεϊνών στο ευκαρυωτικό κυτόπλασμα. Αναπαριστώνται τα μονοπάτια διπλώματος με και χωρίς την παρέμβαση των συστημάτων των μοριακών ακολούθων. (a) Συνμεταφραστικά και ανεξάρτητα από το σύστημα των μοριακών ακολούθων. (b) Μεταμεταφραστικά με την παρέμβαση των μοριακών ακολούθων σε ανεξάρτητες δομικές ενότητες. Η TRiC (CCT) μπορεί να δρα και συνμεταφραστικά σε πολυπεπτίδια που έχουν ένα μήκος αλυσίδας 150 αμινοξέων.

29 Συνμεταφραστικό δίπλωμα (4) Η κατάσταση θα είναι διαφορετική για πρωτείνες πολλών δομικών ενοτήτων που όμως συντίθενται από διακριτές πολυπεπτιδικές αλυσίδες. Εδώ μια συνεχής πολυπεπτιδική αλυσίδα συνθέτει ένα τμήμα της δομικής ενότητας αφήνει κάποιο κομμάτι χωρίς δομή συνεχίζει να συνθέσει μια άλλη δομική ενότητα και μετά επιστρέφει στο να ολοκληρώσει το προηγούμενο δίπλωμα. Μία τέτοια πρωτείνη δεν θα ήταν δυνατόν να ολοκληρώσει το δίπλωμα της συνμεταφραστικά ή τουλάχιστον χωρίς να έχει ολοκληρωθεί το μεγαλύτερο μέρος της σύνθεσης της πολυπεπτιδικής αλυσίδας. Θα μπορούσε εν τούτοις να καταρρέει σε μη φυσιολογικές δομικές ενότητες. Τέτοιες δομικές ενότητες προβάλουν υδρόφοβες επιφάνειες που αναγνωρίζονται απο την TRiC. Αντίστοιχα αυτό μπορεί να συμβεί και σε πρωτείνες που έχουν διαδοχικές ενότητες που όμως αλληλοσταθεροποιούνται με υδρόφοβες επιφάνειες διεπαφής όπως η ακτίνη.

30 Ανώμαλο δίπλωμα Ασθένειες Πολλές δεκαετίες πίσω οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι οι πρωτεΐνες σε διάλυμα έχουν την τάση να δημιουργούν αδιάλυτα συσσωματώματα. Τα τελευταία όμως χρόνια οι ερευνητές μελετώντας το δίπλωμα των πρωτεϊνών παρατήρησαν ότι τα συσσωματώματα αυτά είναι πανομοιότυπα με τα αμυλοειδή κατάλοιπα, παθολογικά χαρακτηριστικά μερικών δεκάδων σοβαρών ασθενειών με περισσότερο γνωστή την ασθένεια του Altzheimer και πιο πρόσφατα την BSE ή ασθένεια των τρελών αγελάδων. Και στις δύο περιπτώσεις ή μερικά διπλωμένη πρωτεΐνη αλληλεπιδρά με άλλες και συγκροτεί μη διαλυτά ινίδια Στο εργαστήριο αυτά είναι απλά μια ενόχληση αλλά σε ζωντανούς ιστούς η συγκέντρωση τους μπορεί να αποδειχθεί θανατηφόρα. Τα συσσωματώματα αυτά είναι η απαρχή της κατανόησης και πρόληψης αυτών των ασθενειών. Ινίδια β-αμυλοειδούς από ασθενή με Altzheimer

31 Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το χυμοτρυψινογόνο ( ο πρόδρομος του ενζύμου χυμοτρυψίνη). Αυτό όταν αποδομηθεί τεχνητά συχνά σχηματίζει συσσωματώματα. Μελέτες αποδεικνύουν ότι ενώ αρχίζει να διπλώνει κανονικά οι μερικά διπλωμένες ενδιάμεσες καταστάσεις κολλούν μεταξύ τους και σταματούν το δίπλωμα. Με ελάττωση της συγκέντρωσης της πρωτεΐνης (δηλαδή μειώνοντας της πιθανότητα οι πρωτεΐνες να έρθουν σε επαφή) το ποσοστό φυσιολογικά αναδιπλωμένης πρωτεΐνης αυξάνει. Έτσι αποκαλύπτεται ότι η εξειδίκευση των συσσωματωμάτων εξαρτάται από αλληλεπιδράσεις μεταξύ ορισμένων αμινοξέων στα πρωτεϊνικά μόρια.

32 Σχηματική αναπαράσταση των δυνατών μηχανισμών δημιουργίας αμυλοειδών ινιδίων. Μετά την σύνθεση στο ριβόσωμα, η πρωτεΐνη διπλώνει στο ενδοπλασματικού δίκτυο (ER) με την βοήθεια μοριακών ακολούθων που εμποδίζουν την δημιουργία συσσωματωμάτων από μερικά αναδιπλωμένες πρωτείνες. Η σωστά διπλωμένη πρωτείνη εκρίνεται από το κύτταρο και λειτουργεί κανονικά στο εξωκυττάριο περιβάλλον. Κάτω από ορισμένες συνθήκες η πρωτεΐνη αποδιατάσσεται, τουλάχιστον μερικά, και μπορεί να δημιουργήσει συσσωματώματα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία ινιδίων ή άλλων συσσωματωμάτων (πλάκες, σφαιρίδια) στους ιστούς. Είναι πιθανόν η συγκέντρωση αυτών να προκαλεί τις παθολογικές καταστάσεις. Ν,Ι,U, αναφέρονται στην φυσιολογική, ενδιάμεση και αποδιπλωμένη κατάσταση της πρωτεΐνης. QC αναφέρεται στο μηχανισμό ελέγχου ποιότητας που γίνεται σε πρωτεΐνες που δεν έχουν διπλώσει φυσιολογικά στο ενδοπλασματικό δίκτυο.

33 Συχνά η παρουσία μοριακών ακολούθων βοηθά την αναδίπλωση όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Τι συμβαίνει όμως όταν οι μοριακοί ακόλουθοι δεν μπορούν να βοηθήσουν στο δίπλωμα των πρωτεϊνών στο κύτταρο είτε κάτω από ακραίες συνθήκες ή σε περιπτώσεις μεταλλαγμένων πρωτεϊνών με αστάθεια ή ανώμαλο δίπλωμα; Τέτοιες καταστάσεις οδηγούν σε θανατηφόρες ανωμαλίες ή ασθένειες. Για παράδειγμα μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη p53 είναι υπεύθυνες για το 50% των καρκίνων. Οι περισσότερες από αυτές τις μεταλλάξεις δημιουργούν αστάθεια στην πρωτεΐνη. Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι η μετάλλαξη DF508 σε μία σημαντική πρωτεΐνη κανάλι ιόντων χλωρίου που προκαλεί την κυστική ίνωση εξ αιτίας του ανώμαλου διπλώματος του καναλιού. Ένα τρίτο είναι οι αμυλοειδείς ασθένειες, μια οικογένεια 20 γνωστών ανθρώπινων ανωμαλιών όπως η Alzheimer και η Creutzfeldt-Jakob (prions). Σε αυτές τις περιπτώσεις μη σωστό δίπλωμα ή ανώμαλη επεξεργασία φυσιολογικά διαλυτών πρωτεϊνών οδηγεί στην δημιουργία συσσωματωμάτων και αδιάλυτων πλακών.

34 Σε μερικές περιπτώσεις συμμετέχει η φυσιολογική πρωτεΐνη ενώ σε άλλες πρωτεΐνες με σημειακές μεταλλάξεις. Και στις δύο περιπτώσεις το πρώτο κρίσιμο βήμα προς την ασθένεια πιστεύεται ότι προκαλείται από την μερική αποδιάταξη της φυσιολογικής πρωτεΐνης.

35 Επίσης έχουν εντοπιστεί μεταλλάξεις που επηρεάζουν το δίπλωμα ανάλογα με την θερμοκρασία. Στην περίπτωση μιας πρωτεΐνης από το περίβλημα ιού η μεταλλαγμένη πρωτεΐνη (με μία μόνο αμινοξική υποκατάσταση) σε χαμηλή θερμοκρασία διπλώνει κανονικά ενώ σε υψηλή η μεταλλαγμένη πρωτεΐνη ξεδιπλώνει αντίθετα με την φυσιολογική. Σε άλλη περίπτωση η τεχνητή αντικατάσταση ενός αμινοξέος στην βοδινή αυξητική ορμόνη σταματά την δημιουργία συσσωματωμάτων χωρίς να επηρεάζει το δίπλωμα της.

36 Στην περίπτωση της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας η prion πολυμερισμένη πρωτεΐνη έχει κυρίως β-πτυχωτές επιφάνειες που μπορουν να επάγουν στην στερεοδομή και στην φυσιολογική πρωτείνη. Στην περίπτωση της Alzheimer η στερεοδιατακτική αλλαγή της αμινοτελικής περιοχής από α-έλικα σε β-πτυχωτή επιφάνεια είναι η δημιουργία των αμυλοειδών. Η δομή των πρωτεϊνών prions. Α,Β. Η δομή της rprp(90-231) από ινδικό χοιρίδιο. Και Γ η δομή της μεταλλαγμένης ανθρώπινης πρωτείνης PrPSc.

37 Σε μερικές περιπτώσεις δημιουργίας συσσωματωμάτων εμπλέκεται η κανονική πρωτεΐνη ενώ σε άλλες σημειακές μεταλλάξεις είναι η αιτία. Μέχρι σήμερα ελάχιστη είναι η πρόοδος στη θεραπεία τέτοιων ασθενειών. Η μεθοδολογία που αναφέρθηκε για την μελέτη του διπλώματος των πρωτεϊνών και η μεγαλύτερη κατανόηση των μηχανισμών πρωτεϊνικού διπλώματος στο μοριακό επίπεδο εφαρμόζονται ήδη και στην μελέτη αυτών των ασθενειών.

38 Ένα παράδειγμα είναι ο σχεδιασμός αναλόγων υποστρώματος της πρωτεΐνης τρανσθυρετίνης που δεσμεύονται από αυτή και σταθεροποιούν το τετραμερές της ανθρώπινης πρωτεΐνης αναστέλλοντας την αμυλοείδωση αυτής της πρωτείνης. Επίσης η αναγνώριση πρωτεϊνών που συμμετέχουν στην ανάπτυξη της ασθένειας Alzheimer και του μηχανισμού δημιουργίας συσσωματωμάτων των δημιουργούμενων πεπτιδίων A βοηθά στην κατασκευή μικρών φαρμακευτικών ουσιών αναστολέων κατά αυτής της σημαντικής ανθρώπινης ασθένειας.

39 Εκτός από τις μοριακές ακολούθους υπάρχουν τουλάχιστον άλλα δύο ένζυμα που καταλύουν το δίπλωμα των πρωτεϊνών στο κύτταρο. Η ΡΡΙ καταλύει τον cis/trans ισομερισμό της προλίνης και η PDI την δημιουργία δισουλφιδικών δεσμών. Επειδή το δίπλωμα των πρωτεϊνών είναι τόσο πολύπλοκο οι πιθανότητες ατελειών στο δίπλωμα είναι σημαντικές. Πιθανή θερμοδυναμική αστάθεια της φυσικής πρωτεΐνης ή των ενδιαμέσων καταστάσεων του διπλώματος, τροποποίηση στη κινητική του διπλώματος, δημιουργία μη αντιστρεπτών τοξικών στερεοδιατάξεων μπορούν να αφαιρέσουν από την πρωτεΐνη την λειτουργικότητα της οδηγόντας σε παθολογικές καταστάσεις. Δεν είναι μόνον η λανθασμένη στερεοδιάταξη που προκαλεί τις ανωμαλίες. Και η υπερβολικά σταθερή στερεοδιάταξη, όπως στην περίπτωση των prions, μπορεί να είναι τοξική για τα κύτταρα.

40

41

42

Το δίπλωµα των πρωτεϊνών Μοριακοί ακόλουθοι Ανωµαλίες στο δίπλωµα Ασθένειες

Το δίπλωµα των πρωτεϊνών Μοριακοί ακόλουθοι Ανωµαλίες στο δίπλωµα Ασθένειες 7-1 Κεφάλαιο 7 Το δίπλωµα των πρωτεϊνών Μοριακοί ακόλουθοι Ανωµαλίες στο δίπλωµα Ασθένειες 7.1. Το δίπλωµα των πρωτεϊνών 7.1.1. Εισαγωγή Η πλειονότητα των πρωτεϊνών διπλώνει σε µία µοναδική τρισδιάστατη

Διαβάστε περισσότερα

Η κυτταρική µετατόπιση των πρωτεϊνών

Η κυτταρική µετατόπιση των πρωτεϊνών 9-1 Κεφάλαιο 9 Η κυτταρική µετατόπιση των πρωτεϊνών Εισαγωγή Στο κύτταρο η έκφραση των πρωτεϊνών γίνεται από µόνο ένα τύπο ριβοσώµατος (εκτός των µιτοχονδριακών και των χλωροπλαστικών που µοιάζουν µε αυτά

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Στερεών στις Πρωτεΐνες

Φυσική Στερεών στις Πρωτεΐνες Φυσική Στερεών στις Πρωτεΐνες Νίκος Απ. Παπανδρέου Τ.Ε.Ι. Πειραιά Φεβρουάριος 2010 Ένα ελικοϊδές μονοπάτι Χημική δομή μίας πρωτεΐνης Μήκος αλυσίδας ~30 έως ~1000 αµινοξέα Συνολικός αριθµός ατόµων έως ~

Διαβάστε περισσότερα

οµή και Αναδίπλωση πρωτεϊνών

οµή και Αναδίπλωση πρωτεϊνών οµή και Αναδίπλωση πρωτεϊνών Νηφόρου Κατερίνα Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Οµάδα Μοριακής Καρκινογένεσης, Εργ/ριο Ιστολογίας-Εµβρυολογίας, Ιατρική Σχολή Αθηνών Σηµασία των πρωτεϊνών Ενζυµική κατάλυση Μεταφορά

Διαβάστε περισσότερα

Δομικές κατηγορίες πρωτεϊνών

Δομικές κατηγορίες πρωτεϊνών 3-1 Κεφάλαι ο Δομικές κατηγορίες πρωτεϊνών 3.1. α-δομές πρωτεϊνών Οι α-έλικες είναι δομικά στοιχεία που μπορούν να σχηματίσουν πολλές κατηγορίες στερεοδομών και με πολλές διαφορετικές λειτουργίες. Εκτός

Διαβάστε περισσότερα

Πρωτεινική αναδίπλωση

Πρωτεινική αναδίπλωση Πρωτεινική αναδίπλωση Η αμινοξική αλληλουχία καθορίζει την τριτοταγή δομή - Οι πληροφορίες για τη βιολογικά δραστική στερεοδιάταξη είναι κωδικοποιημένες στην αμινοξική αλληλουχία Ριβονουκλεάση- Anfinsen,

Διαβάστε περισσότερα

Δομή και λειτουργία πρωτεϊνών. Το κύριο δομικό συστατικό των κυττάρων. Το κύριο λειτουργικό μόριο

Δομή και λειτουργία πρωτεϊνών. Το κύριο δομικό συστατικό των κυττάρων. Το κύριο λειτουργικό μόριο Δομή και λειτουργία πρωτεϊνών Το κύριο δομικό συστατικό των κυττάρων. Το κύριο λειτουργικό μόριο Πρωτεΐνες Κύριο συστατικό κυττάρου Δομικοί λίθοι αλλά και επιτελεστές λειτουργίας κυττάρου ένζυμα, μεταφορά,

Διαβάστε περισσότερα

Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών

Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Aναδίπλωση και επεξεργασία των πρωτεϊνών Πρωτεϊνοσύνθεση: τελευταίο στάδιο της ροής της γενετικής πληροφορίας * Αλληλουχία νουκλεοτιδίων DNA Μεταγραφή - Μετάφραση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΟΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΥΠΕΡΜΟΡΙΑΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ΚΑΨΙΔΙΑ ΙΩΝ ΚΑΙ ΦΑΓΩΝ ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΜΑΣΤΗΓΙΝΕΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗ

ΑΥΤΟΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΥΠΕΡΜΟΡΙΑΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ΚΑΨΙΔΙΑ ΙΩΝ ΚΑΙ ΦΑΓΩΝ ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΜΑΣΤΗΓΙΝΕΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗ ΑΥΤΟΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΥΠΕΡΜΟΡΙΑΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ΚΑΨΙΔΙΑ ΙΩΝ ΚΑΙ ΦΑΓΩΝ ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΜΑΣΤΗΓΙΝΕΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗ Αυτοσυγκρότηση υπερμοριακων δομών Υπενθύμιση: κολλαγονο ΚΑΨΙΔΙΑ (ΚΕΛΥΦΗ) ΙΩΝ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ. Fibrous - extended shape, insoluble (e.g. keratin, collagen, elastin) Globular

ΔΟΜΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ. Fibrous - extended shape, insoluble (e.g. keratin, collagen, elastin) Globular ΔΟΜΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ Fibrous - extended shape, insoluble (e.g. keratin, collagen, elastin) Globular - compact shape, water soluble (e.g. myoglobin, trypsin) Membranous - often multidomain one lipid soluble

Διαβάστε περισσότερα

Kυτταρική Bιολογία ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 (29/2 & 2/3/2016)

Kυτταρική Bιολογία ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 (29/2 & 2/3/2016) Kυτταρική Bιολογία ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 (29/2 & 2/3/2016) ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ Οι λιπιδικές διπλοστιβάδες λειτουργούν ως φραγμοί Νερό Υδρόφιλες φωσφολιπιδικές κεφαλές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι δύο πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες του DNA αποτελούνται από νουκλεοτίδια τα οποία ενώνονται με φωσφοδιεστερικούς δεσμούς. Πιο συγκεκριμένα

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών Χηµική Μεταβίβαση Σήµατος Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τµήµα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών 1 Η Επικοινωνία στα Ζωϊκά Κύτταρα 1. Δίκτυα εξωκυτταρικών και ενδοκυτταρικών

Διαβάστε περισσότερα

Κατα το θερµικό Σοκ µαζί µε τις αλλαγές πού επισυµβαινουν στην µεταγραφή παρατηρείται και µια επιλεκτική µετάφραση των µηνυµάτων εκείνων που

Κατα το θερµικό Σοκ µαζί µε τις αλλαγές πού επισυµβαινουν στην µεταγραφή παρατηρείται και µια επιλεκτική µετάφραση των µηνυµάτων εκείνων που Κατα το θερµικό Σοκ µαζί µε τις αλλαγές πού επισυµβαινουν στην µεταγραφή παρατηρείται και µια επιλεκτική µετάφραση των µηνυµάτων εκείνων που κωδικοποιούν για τις πρωτεϊνες που επάγονται από το θερµικό

Διαβάστε περισσότερα

Kυτταρική Bιολογία ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 (3/3 & 6/3/2017)

Kυτταρική Bιολογία ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 (3/3 & 6/3/2017) Kυτταρική Bιολογία ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 (3/3 & 6/3/2017) ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ Οι λιπιδικές διπλοστιβάδες λειτουργούν ως φραγμοί Νερό Υδρόφιλες φωσφολιπιδικές κεφαλές

Διαβάστε περισσότερα

Αρχιτεκτονική της τρισδιάστατης δομής πρωτεϊνών

Αρχιτεκτονική της τρισδιάστατης δομής πρωτεϊνών Αρχιτεκτονική της τρισδιάστατης δομής πρωτεϊνών Βασίλης Προμπονάς, PhD Ερευνητικό Εργαστήριο Βιοπληροφορικής Τμήμα Βιολογικών Επιστημών Νέα Παν/πολη, Γραφείο B161 Πανεπιστήμιο Κύπρου Ταχ.Κιβ. 20537 1678,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (ΑΜΦ) ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ: Hb, είναι τετραμερής πρωτείνη. ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΑΠΟ Τ <=> R

ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (ΑΜΦ) ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ: Hb, είναι τετραμερής πρωτείνη. ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΑΠΟ Τ <=> R ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (ΑΜΦ) ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ: Hb, είναι τετραμερής πρωτείνη. ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΑΠΟ Τ R ΔΕΟΞΥΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ ΟΞΥΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (Σταθερότητα, χαμηλή συγγένεια για Ο2Εύκαμπτη, υψηλή συγγένεια για Ο2) Λόγο των

Διαβάστε περισσότερα

και χρειάζεται μέσα στο ρύθμιση εναρμόνιση των διαφόρων ενζυμικών δραστηριοτήτων. ενζύμων κύτταρο τρόπους

και χρειάζεται μέσα στο ρύθμιση εναρμόνιση των διαφόρων ενζυμικών δραστηριοτήτων. ενζύμων κύτταρο τρόπους Για να εξασφαλιστεί η σωστή και αρμονική έκφραση των ενζύμων μέσα στο κύτταρο χρειάζεται ρύθμιση εναρμόνιση των διαφόρων ενζυμικών δραστηριοτήτων. και Η εναρμόνιση αυτή επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηµα: Κίνηση πρωτεινών

Μάθηµα: Κίνηση πρωτεινών Μάθηµα: Κίνηση πρωτεινών ιάλεξη 1:Σύνθεση πρωτεινών- Ριβόσωµα Κώστας Τοκατλίδης Η σύνθεση πρωτεινών απαιτεί την µετάφραση αλληλουχίας νουκλεοτιδίων σε αλληλουχία αµινοξέων Οι συνθετάσες των αµινοακυλο-trna

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τμήμα Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τμήμα Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Μοριακή Αναγνώριση Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τμήμα Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 1 Μοριακή Αναγνώριση Με τον όρο μοριακή αναγνώριση περιγράφουμε την αλληλεπίδραση μεταξύ δύο

Διαβάστε περισσότερα

BIOΛ154 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι. ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ (Lubert Stryer)

BIOΛ154 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι. ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ (Lubert Stryer) BIOΛ154 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ (Lubert Stryer) ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ 17.1 Η πυροσταφυλική αφυδρογονάση συνδέει τη γλυκόλυση με τον κύκλο του κιτρικού οξέος 17.2 O κύκλος του κιτρικού οξέος οξειδώνει μονάδες δύο ατόμων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο 1. Με ποιο μηχανισμό αντιγράφεται το DNA σύμφωνα με τους Watson και Crick; 2. Ένα κύτταρο που περιέχει ένα μόνο χρωμόσωμα τοποθετείται σε θρεπτικό υλικό που περιέχει ραδιενεργό

Διαβάστε περισσότερα

Kυτταρική Bιολογία ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΗ 4 (6/3/2013)

Kυτταρική Bιολογία ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΗ 4 (6/3/2013) Kυτταρική Bιολογία ΔIAΛEΞΗ 4 (6/3/2013) ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ Οι λιπιδικές διπλοστιβάδες ως φραγμοί Νερό Υδρόφιλες φωσφολιπιδικές κεφαλές Φωσφολιπιδική μεμβράνη

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα πριν τις εξετάσεις. Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία

Θέματα πριν τις εξετάσεις. Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία Θέματα πριν τις εξετάσεις Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία 2013-2014 Θέματα πολλαπλής επιλογής Μετουσίωση είναι το φαινόμενο α. κατά το οποίο συνδέονται δύο αμινοξέα για τον σχηματισμό μιας πρωτεΐνης β. κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΜΕΤΟΥΣΙΩΣΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ (άσκηση 7 του εργαστηριακού οδηγού) Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά Α. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ Εργαλεία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 29 Σύνθεση πρωτεϊνών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 29 Σύνθεση πρωτεϊνών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 29 Σύνθεση πρωτεϊνών Αφού είδαμε πως το DNA αντιγράφεται και μεταγράφεται, τώρα θα εξετάσουμε τη διαδικασία με την παράγονται οι πρωτεϊνες Στην ουσία θα πρέπει να συνδυαστεί ο κώδικας δύο βιβλιοθηκών,

Διαβάστε περισσότερα

Μετάφραση - Translation Μετα-μεταφραστικές τροποποιήσεις

Μετάφραση - Translation Μετα-μεταφραστικές τροποποιήσεις Μετάφραση Πρωτεϊνοσύνθεση Μετάφραση - Translation Διαδικασία κατά την οποία η γενετική πληροφορία μετατρέπεται σε λειτουργικά μόρια, τις πρωτεΐνες. Μετα-μεταφραστικές τροποποιήσεις Post-translational modifications

Διαβάστε περισσότερα

Η πεπτιδυλοτρανσφεράση είναι τό ενζυμο το οποίο καταλύει τον σχηματισμό του πεπτιδικού δεσμού.το ενζυμο διερευνάται εντατικά τα τελευταία 30 χρόνια και εχουν αναπτυχθεί ποικίλες απόψεις οσον αφορά την

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Στρατηγικές ρύθμισης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Στρατηγικές ρύθμισης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Στρατηγικές ρύθμισης Oι μεταβολικές πορείες, όπως και η κυκλοφοριακή κίνηση ρυθμίζονται από σήματα. Η CTP, το τελικό προϊόν μιας πορείας πολλών βημάτων, ελέγχει τη ροή των αντιδράσεων σύνθεσής

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA ΣΕ RNA

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA ΣΕ RNA ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Β ΤΡΙΜΗΝΟΥ Γ 4 23.1.12 ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA ΣΕ RNA ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΕΛΗΜΙΧΑΛΗΣ ΑΡΤΕΜΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ (Deoxyribonucleic acid -

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 7. Προσομοίωση 3D Δομών Βιομορίων μέσω. Ομολογίας & Threading

Άσκηση 7. Προσομοίωση 3D Δομών Βιομορίων μέσω. Ομολογίας & Threading Άσκηση 7 Προσομοίωση 3D Δομών Βιομορίων μέσω Ομολογίας & Threading Προσομοίωση 2ταγούς δομής πρωτεϊνών Δευτεροταγής Δομή: Η 2ταγής δομή των πρωτεϊνών είναι σταθερή τοπική διαμόρφωση της πολυπεπτιδικής

Διαβάστε περισσότερα

ΓΩΝΙΕΣ φ, ψ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΕΠΤΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΕΠΤΙΔΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ

ΓΩΝΙΕΣ φ, ψ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΕΠΤΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΕΠΤΙΔΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΓΩΝΙΕΣ φ, ψ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΕΠΤΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΕΠΤΙΔΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΩΝΙΑΣ φ φ Ccarbonyl n Ccarbonyl n N Cα n Ccarbonyl n-1 Cα n N φ Ccarbonyl n-1 ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΩΝΙΑΣ ψ φ ψ Ccarbonyl n N (Ca

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή Αναγνώριση. 5.1. Εισαγωγή. 5.2. Σταθερές σύνδεσης και αποχωρισµού. [A][B] k d = ----------- [AB] [ΑΒ] k i = ---------- [Α][Β] Κεφάλαιο

Μοριακή Αναγνώριση. 5.1. Εισαγωγή. 5.2. Σταθερές σύνδεσης και αποχωρισµού. [A][B] k d = ----------- [AB] [ΑΒ] k i = ---------- [Α][Β] Κεφάλαιο Κεφάλαιο 5-1 5 Μοριακή Αναγνώριση 5.1. Εισαγωγή Ένα από τα σηµαντικότερα χαρακτηριστικά των ζωντανών οργανισµών είναι ότι τα µακροµόρια που περιέχουν κάνουν πολύ εξειδικευµένες αλληλεπιδράσεις µε άλλα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. α Α3. δ Α4. β Α5. α

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. α Α3. δ Α4. β Α5. α ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. α Α3. δ Α4. β Α5. α 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΕΤΑΡΤΗ 5 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΙΚΟΝΑ 2.4 ΣΤΑΔΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ σ ε λ ί δ α 1 ΕΙΚΟΝΑ 4.2β ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να συμπληρώσετε τα κενά πλαίσια της εικόνας με την κατάλληλη λέξη ή φράση 2. Να γράψετε τον προσανατολισμό της μετακίνησης του ριβοσώματος

Διαβάστε περισσότερα

1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; ΘΩΜΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ. 2. Ποιες είναι οι κατηγορίες γονιδίων με κριτήριο το προϊόν της μεταγραφής τους;

1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; ΘΩΜΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ. 2. Ποιες είναι οι κατηγορίες γονιδίων με κριτήριο το προϊόν της μεταγραφής τους; Βιολογία Γ Ενιαίου Λυκείου / Θετική Κατεύθυνση κεφαλαιο 2ο: αντιγραφη, εκφραση και ρυθμιση τησ ΓενετικηΣ ΠληροφοριαΣ 1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; Ευκαρυωτικά κύτταρα: στον πυρήνα,

Διαβάστε περισσότερα

Ενεργειακή ανάλυση βιομορίων

Ενεργειακή ανάλυση βιομορίων Ενεργειακή ανάλυση βιομορίων Τα βιομόρια ως φυσικά συστήματα πρωτεΐνες, DNA, πεπτίδια, μικρά μόρια (ligands, φάρμακα) Αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ατόμων + επίδραση του περιβάλλοντος νερού σταθεροποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Kυτταρική$Bιολογία$ ΔIAΛEΞΗ(6! (21!&!23/3/2012)! ΣΥΝΘΕΣΗ,(ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ,( ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ(&(ΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ( ΤΩΝ(ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ(

Kυτταρική$Bιολογία$ ΔIAΛEΞΗ(6! (21!&!23/3/2012)! ΣΥΝΘΕΣΗ,(ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ,( ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ(&(ΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ( ΤΩΝ(ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ( Kυτταρική$Bιολογία$ ΔIAΛEΞΗ(6! (21!&!23/3/2012)! ΣΥΝΘΕΣΗ,(ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ,( ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ(&(ΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ( ΤΩΝ(ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ( ( Τα(κύρια(σημεία(της(σημερινής( διάλεξης(είναι(τα(παρακάτω:( Aποκωδικοποίηση(του(mRNA,(γενετικός(κώδικας,((

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικές απαντήσεις

Ενδεικτικές απαντήσεις ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Ενδεικτικές απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1 ΚΑΙ 2

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1 ΚΑΙ 2 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1 ΚΑΙ 2 ΘΕΜΑ 1 ο Α. Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Το

Διαβάστε περισσότερα

3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί οργανισμοί μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια με τη διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρική Βιολογία. Ενότητα 08 : Βιολογικές μεμβράνες, μεμβρανικά διαμερίσματα, μεταφορά πρωτεϊνών Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΠΘ

Κυτταρική Βιολογία. Ενότητα 08 : Βιολογικές μεμβράνες, μεμβρανικά διαμερίσματα, μεταφορά πρωτεϊνών Παναγιωτίδης Χρήστος Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Κυτταρική Βιολογία Ενότητα 08 : Βιολογικές μεμβράνες, μεμβρανικά διαμερίσματα, μεταφορά πρωτεϊνών Παναγιωτίδης Χρήστος Φαρμακευτικής ΑΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ ΠPΩTEINEΣ Οι πρωτεΐνες παίζουν σημαντικό ρόλο σε όλες σχεδόν τις βιολογικές διεργασίες. H σημασία τους φαίνεται στις παρακάτω περιπτώσεις: 1. Κατάλυση (πχ. ένζυμα) 2. Μεταφορά

Διαβάστε περισσότερα

Κεντρικό δόγμα της βιολογίας

Κεντρικό δόγμα της βιολογίας Κεντρικό δόγμα της βιολογίας DNA RNA Πρωτεΐνη Μεταγραφή Σύνθεση (μονόκλωνου) RNA από ένα δίκλωνο μόριο DNA κυρίως με τη βοήθεια του ενζύμου RNA πολυμεράση Το προϊόν της μεταγραφής ονομάζεται πρωτογενές

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο. 3. Το DNA των μιτοχονδρίων έχει μεγαλύτερο μήκος από αυτό των χλωροπλαστών.

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο. 3. Το DNA των μιτοχονδρίων έχει μεγαλύτερο μήκος από αυτό των χλωροπλαστών. ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να γράψετε τον αριθμό της καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις 1-5 και δίπλα του τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

α) φυτοαιματογλουτίνη, κολχικίνη

α) φυτοαιματογλουτίνη, κολχικίνη ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο 2ο και 4ο ΘΕΜΑ Α ΜΟΝΑΔΕΣ 25 Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις επιλέγοντας την λανθασμένη πρόταση ανάμεσα στις σωστές ή την σωστή ανάμεσα στις λανθασμένες. Α.Το καλαμπόκι (zeamays)

Διαβάστε περισσότερα

Τριαδικό σύστημα του Salthe (1985) επίπεδα σημειωτικών διεργασιών.

Τριαδικό σύστημα του Salthe (1985) επίπεδα σημειωτικών διεργασιών. Τριαδικό σύστημα του Salthe (1985) επίπεδα σημειωτικών διεργασιών. Υψηλότερο επίπεδο-εκλεκτικό σημειωτικό περιβάλλον ή πλαίσιο-όροι ορίου-συνοριακές συνθήκες-εκλεκτικός ρυθμιστικός ρόλος-μακροσημειωτικό

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τμήμα Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τμήμα Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Η κυτταρική μετατόπιση των πρωτεϊνών Ηλίας Ηλιόπουλος Εργαστήριο Γενετικής, Τμήμα Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εισαγωγή Στο κύτταρο η έκφραση των πρωτεϊνών γίνεται από μόνο ένα τύπο ριβοσώματος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε. 2004 ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε. 2004 ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε. 2004 ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε την ορθή πρόταση: ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1. Το κωδικόνιο του mrna που κωδικοποιεί το αµινοξύ µεθειονίνη είναι α. 5 GUA

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγνωση δομής πρωτεϊνών (Μέρος Ι)

Πρόγνωση δομής πρωτεϊνών (Μέρος Ι) Πρόγνωση δομής πρωτεϊνών (Μέρος Ι) Βασίλης Προμπονάς, PhD Ερευνητικό Εργαστήριο Βιοπληροφορικής Τμήμα Βιολογικών Επιστημών Νέα Παν/πολη, Γραφείο B161 Πανεπιστήμιο Κύπρου Ταχ.Κιβ. 20537 1678, Λευκωσία ΚΥΠΡΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 22 ΜΑΪΟΥ 2015 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 22 ΜΑΪΟΥ 2015 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. Β Α2. Γ Α3. Α Α4. Α5. Γ ΘΕΜΑ Β ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 22 ΜΑΪΟΥ 2015 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ B1. Α (Σωµατικά κύτταρα στην αρχή της µεσόφασης): 1, 4, 5, 6 Β (Γαµέτες): 2, 3, 7, 8 Β2. (Κάθε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ. Φατούρος Ιωάννης Αναπληρωτής Καθηγητής

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ. Φατούρος Ιωάννης Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ Φατούρος Ιωάννης Αναπληρωτής Καθηγητής Θέματα Διάλεξης Δομή, αριθμός και διαχωρισμός των αμινοξέων Ένωση αμινοξέων με τον πεπτιδικό δεσμό για τη δημιουργία πρωτεΐνης Λειτουργίες των πρωτεϊνών

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ EIKONA 2.1 Ημισυντηρητικός μηχανισμός αντιγραφής του DNA 1. Να γράψετε τα ένζυμα που (α) προκαλούν ξετύλιγμα των αλυσίδων του αρχικού (μητρικού μορίου) DNA και (β) συνθέτουν τις νέες αλυσίδες του DNA.

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA Περετσή Χριστίνα Πιτσικάλη Παναγιώτα

ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA Περετσή Χριστίνα Πιτσικάλη Παναγιώτα Εργασία στη Βιολογία ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA Περετσή Χριστίνα Πιτσικάλη Παναγιώτα ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ DNA Η ροή της πληροφορίας για το σχηματισμό των πρωτεϊνών, προϋποθέτει τη μεταφορά της από το DNA στο RNA (ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ).

Διαβάστε περισσότερα

Kυτταρική Bιολογία ΣΥΝΘΕΣΗ, ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ, ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ & ΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΕΙΣ 8, 9 & 10 (15, 17 & 20/3/2017)

Kυτταρική Bιολογία ΣΥΝΘΕΣΗ, ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ, ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ & ΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΕΙΣ 8, 9 & 10 (15, 17 & 20/3/2017) Kυτταρική Bιολογία ΔIAΛEΞΕΙΣ 8, 9 & 10 (15, 17 & 20/3/2017) ΣΥΝΘΕΣΗ, ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ, ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ & ΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ Τα κύρια σημεία της σημερινής διάλεξης είναι τα παρακάτω: Aποκωδικοποίηση του

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α A1. β Α2. γ Α3. γ Α4. α Α5. δ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α A1. β Α2. γ Α3. γ Α4. α Α5. δ ΘΕΜΑ Α A1. β Α2. γ Α3. γ Α4. α Α5. δ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ

Διαβάστε περισσότερα

Οι πρωτεΐνες συμμετέχουν σε όλες τις κυτταρικές λειτουργίες

Οι πρωτεΐνες συμμετέχουν σε όλες τις κυτταρικές λειτουργίες Οι πρωτεΐνες συμμετέχουν σε όλες τις κυτταρικές λειτουργίες Γένωμα vs Πρωτέωμα Όλη η αλληλουχία βάσεων στο DNA Τι είναι δυνατόν Συγκεκριμένο Στατικό Οι πρωτεΐνες που κωδικοποιούνται από το γένωμα Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ 1 ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΟΣ Μ.Δ.Ε

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ 1 ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΟΣ Μ.Δ.Ε ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ον. ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΩ. 1. Τη δομή της δίκλωνης έλικας πάρα πολύ καλά. 2. Τους δεσμούς υδρογόνου μεταξύ των συμπληρωματικών βάσεων και την επίπτωσή

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Βιοχημική εξέλιξη

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Βιοχημική εξέλιξη ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Βιοχημική εξέλιξη ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ Τι είναι ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ DNA ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ ΑΛΛΑ ΣΥΝΔΕΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΧΗΜΕΙΑΣ (Δεσμοί, ενέργεια, δομή) ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Υπάρχει μια συνεχή εξελικτική

Διαβάστε περισσότερα

Εξερευνώντας τα Βιομόρια Ένζυμα: Βασικές Αρχές και Κινητική

Εξερευνώντας τα Βιομόρια Ένζυμα: Βασικές Αρχές και Κινητική Εξερευνώντας τα Βιομόρια Ένζυμα: Βασικές Αρχές και Κινητική Βιοχημεία Βιομορίων Αθήνα 2015 Γενικές Ιδιότητες Ένζυμα : Βιολογικοί Καταλύτες Τα ένζυμα είναι πρωτεϊνικά μόρια Μικρή ομάδα καταλυτικών RNA H

Διαβάστε περισσότερα

«ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ: ΧΗΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ»

«ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ: ΧΗΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ» «ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ: ΧΗΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ» Τι είναι οι πρωτεΐνες; Από τι αποτελούνται; Ποιος είναι ο βιολογικός του ρόλος; Ας ρίξουμε μία ματιά σε όλα αυτά τα ερωτήματα που μας απασχολούν ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:

Διαβάστε περισσότερα

BIOXHMEIA, TOMOΣ I ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ

BIOXHMEIA, TOMOΣ I ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ 2.1 ΒΑΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΜΟΡΙΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΖΩΝΤΕΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ 2.2 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ, ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΙΕΣΗ 2.3 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΊΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΥΣΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΥΣΗΣ Είδαμε τους μηχανισμούς με τους οποίους καταλύονται οι χημικές/βιολογικές αντιδράσεις (θα επανέλθουμε αν έχουμε χρόνο) Θα εξετάσουμε δύο παραδείγματα ενζύμων και του

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ. 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 o

ΒΙΟΛΟΓΙΑ. 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 o ΘΕΜΑ 1 o Γ ΛΥΚΕΙΟΥ-ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α. Γιατί τα βακτήρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν «εργοστάσια παραγωγής ανθρώπινων πρωτεϊνών»; Β. Σε ένα βακτήριο εισάγεται με τη μέθοδο του ανασυνδυασμένου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. γ 2. γ 3. β 4. α 5. δ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. γ 2. γ 3. β 4. α 5. δ ΘΕΜΑ 1ο 1. γ 2. γ 3. β 4. α 5. δ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΕΤΑΡΤΗ 9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2009 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. δ Α4. γ Α5. β

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. δ Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. δ Α4. γ Α5. β 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΕΤΑΡΤΗ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα βιοχημείας και βιοτεχνολογίας

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα βιοχημείας και βιοτεχνολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα βιοχημείας και βιοτεχνολογίας Διδακτική με έμφαση στις βιοεπιστήμες Μαρία Ευαγγελία Βασιλογιάννη Στοιχεία Μαθήματος 1. Μάθημα : Βιολογία 2. Τίτλος ενότητας: Η ροή της γενετικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ, ΕΚΦΡΑΣΗ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ. Πώς από το DNA φτάνουμε στις πρωτεΐνες

ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ, ΕΚΦΡΑΣΗ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ. Πώς από το DNA φτάνουμε στις πρωτεΐνες ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ, ΕΚΦΡΑΣΗ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Πώς από το DNA φτάνουμε στις πρωτεΐνες Αντιγραφή του DNA o Ο μηχανισμός αντιγραφής του DNA ονομάζεται ημισυντηρητικός διότι κατά την αντιγραφή του

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου

Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου Απρίλιος Μάιος 12 Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου (Ερωτήσεις που παρουσιάζουν ενδιαφέρον) 1. Τι είναι τα βιομόρια και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά τους; Βιομόρια

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΜΑΤΑ 1.Πώς οι κινητικές παράμετροι Κ m και K cat χρησιμεύουν για να συγκριθεί η ανακύκλωση διαφορετικών

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2015-2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ 1)Πώς το φαινόμενο Bohr επηρεάζει την πρόσδεση οξυγόνου στην αιμοσφαιρίνη; Που συνδέονται τα ιόντα

Διαβάστε περισσότερα

Εξερευνώντας την Εξέλιξη Κεφάλαιο 7

Εξερευνώντας την Εξέλιξη Κεφάλαιο 7 Εξερευνώντας την Εξέλιξη Κεφάλαιο 7 Εξερευνώντας την Εξέλιξη Σχέση μεταξύ αλληλουχίας αμινοξέων, δομής και λειτουργίας πρωτεϊνών Καταγωγή από έναν κοινό πρόγονο Εξελικτική Συγγένεια/Προέλευση Δύο ομάδες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. δ 3. β 4. δ 5. β ΘΕΜΑ 2ο 1. Σχολικό βιβλίο, σελ.

Διαβάστε περισσότερα

Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι.

Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. σύγχρονο Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. μαθητικό φροντιστήριο 1. 25ης Μαρτίου 111 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 50.27.990 50.20.990 2. 25ης Μαρτίου 74 Π. ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ 50.50.658 50.60.845 3. Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

Kυτταρική Bιολογία ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΗ 3 (7/3/2012) Δρ. Xρήστος Παναγιωτίδης, Τμήμα Φαρμακευτικής Α.Π.Θ.

Kυτταρική Bιολογία ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΗ 3 (7/3/2012) Δρ. Xρήστος Παναγιωτίδης, Τμήμα Φαρμακευτικής Α.Π.Θ. Kυτταρική Bιολογία ΔIAΛEΞΗ 3 (7/3/2012) ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ AΣ ΘYMHΘOYME Στην προηγούμενη διάλεξη μιλήσαμε για τη χημική σύσταση των κυττάρων και για τα βιολογικά πολυμερή που αποτελούν

Διαβάστε περισσότερα

Τα ορμονικά μόρια και η διαχείριση τους μέσα στο φυτό

Τα ορμονικά μόρια και η διαχείριση τους μέσα στο φυτό Φυσιολογία Φυτών Διαχείριση ορμονικών μορίων Τα ορμονικά μόρια και η διαχείριση τους μέσα στο φυτό Φυσιολογία Φυτών 3 ου Εξαμήνου Δ. Μπουράνης, Σ. Χωριανοπούλου 1 Φυσιολογία Φυτών Διαχείριση ορμονικών

Διαβάστε περισσότερα

Βασικοί μηχανισμοί προσαρμογής

Βασικοί μηχανισμοί προσαρμογής ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ 23-24, 18/4/2016 Π.Παπαζαφείρη Βασικοί μηχανισμοί προσαρμογής Προσαρμογή σε μοριακό και γονιδιακό επίπεδο Επίπεδα ελέγχου 1. Πρωτεïνική δράση 2. Πρωτεïνοσύνθεση 3. Ρύθμιση της

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. δ Α4. γ Α5. γ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Γ 3 Α 4 Β 5 Α 6 Α 7 Γ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. δ Α4. γ Α5. γ. ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Α 2 Γ 3 Α 4 Β 5 Α 6 Α 7 Γ ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. δ Α4. γ Α5. γ 1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ: αφαίρεση ενός μορίου νερού - σύνθεση ενός διμερούς ΥΔΡΟΛΥΣΗ : προσθήκη ενός μορίου νερού - διάσπαση του διμερούς στα συστατικά του

ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ: αφαίρεση ενός μορίου νερού - σύνθεση ενός διμερούς ΥΔΡΟΛΥΣΗ : προσθήκη ενός μορίου νερού - διάσπαση του διμερούς στα συστατικά του ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ: αφαίρεση ενός μορίου νερού - σύνθεση ενός διμερούς ΥΔΡΟΛΥΣΗ : προσθήκη ενός μορίου νερού - διάσπαση του διμερούς στα συστατικά του ΤΑ ΜΟΝΟΜΕΡΗ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΟΜΟΙΟΠΟΛΙΚΟ ΔΕΣΜΟ. 1. ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. α Α4. β Α5. β ΘΕΜΑ B B1. B2.

ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. α Α4. β Α5. β ΘΕΜΑ B B1. B2. ΘΕΜΑ Α Α1. γ (το πριμόσωμα) Α2. γ (οι υποκινητές και οι μεταγραφικοί παράγοντες κάθε γονιδίου) Α3. α (μεταφέρει ένα συγκεκριμένο αμινοξύ στο ριβόσωμα) Α4. β (αποδιάταξη των δύο συμπληρωματικών αλυσίδων)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 4 Ο, 7 Ο, 8 Ο, 9 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 4 Ο, 7 Ο, 8 Ο, 9 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 4 Ο, 7 Ο, 8 Ο, 9 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ 1. Η μεταφορά ανθρώπινου γονιδίου σε βακτήριο δίνει διαφορετικό προϊόν μεταγραφής και μετάφρασης, ενώ σε μύκητες μεταγράφεται κανονικά αλλά το προϊόν μετάφρασης εμφανίζει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: 16 / 06 / 2017 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Θέμα Α Α1: δ Α2:

Διαβάστε περισσότερα

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων A. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Αιμοσφαιρίνες Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 S HbS s α 2 β 2 Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ Αλλαγή σε αζωτούχες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α A1. β Α2. γ Α3. γ Α4. α Α5. δ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α A1. β Α2. γ Α3. γ Α4. α Α5. δ ΘΕΜΑ Α A1. β Α2. γ Α3. γ Α4. α Α5. δ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 24 ΜΑΪΟΥ 2013

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. β Α3. α Α4. δ Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Σελ. 123 124 σχολ. βιβλίου: «Η διαδικασία που ακολουθείται παράγουν το ένζυμο ADA». Β2. Σελ. 133 σχολ.

Διαβάστε περισσότερα

σύγχρονο προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. & Group µαθητικό φροντιστήριο Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ

σύγχρονο προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. & Group µαθητικό φροντιστήριο Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ σύγχρονο Φάσµα & Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. µαθητικό φροντιστήριο Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ 210 50 51 557 210 50 56 296 25ης Μαρτίου 111 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 210 50 20 990 210 50 27 990 25ης Μαρτίου 74 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 22 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 22 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 22 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6. Αναδίπλωση και ευκαμψία

Κεφάλαιο 6. Αναδίπλωση και ευκαμψία Κεφάλαιο 6 Αναδίπλωση και ευκαμψία Κεφάλαιο 6 Αναδίπλωση και Ευκαμψία Εικόνα 6.1 Μια πολυπεπτιδική αλυσίδα είναι εκτεταμένη και εύκαμπτη στην αδίπλωτη, αποδιαταγμένη κατάσταση, ενώ είναι σφαιρική και συμπαγής

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γʹ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης

Διαβάστε περισσότερα

Εξωκυττάριο στρώμα (ΕΣ)

Εξωκυττάριο στρώμα (ΕΣ) Εξωκυττάριο στρώμα (ΕΣ) 1 Παραδείγματα εξωκυτταρικού στρώματος. Στιβάδες επιθηλιακών κυττάρων στηρίζονται σε μια λεπτή στιβάδα εξωκυτταρικού στρώματος που ονομάζεται βασικός υμένας. Κάτω από τον βασικό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Β ΚΥΚΛΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Β ΚΥΚΛΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Β ΚΥΚΛΟΥ ΜΑΘΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΤΑΞΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 25/4/2016 ΘΕΜΑ Α Α1. Μέσω του καρυότυπου δεν μπορούν να ανιχνευτούν : α. οι δομικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες β.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Τρίτη 18 Ιουνίου 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ. (Ενδεικτικές Απαντήσεις)

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Τρίτη 18 Ιουνίου 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ. (Ενδεικτικές Απαντήσεις) ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Τρίτη 18 Ιουνίου 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (Ενδεικτικές Απαντήσεις) ΘΕΜΑ Α Α1. α Α2. β Α3. γ Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Β Β1. 1-ζ 2-στ

Διαβάστε περισσότερα

Ι. ΘΕΩΡΙΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗΣ-ΜΕΤΑΓΡΑΦΗΣ ΣΤΟΝ ΠΥΡΗΝΑ ΤΩΝ ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ

Ι. ΘΕΩΡΙΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗΣ-ΜΕΤΑΓΡΑΦΗΣ ΣΤΟΝ ΠΥΡΗΝΑ ΤΩΝ ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Ι. ΘΕΩΡΙΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗΣ-ΜΕΤΑΓΡΑΦΗΣ ΣΤΟΝ ΠΥΡΗΝΑ ΤΩΝ ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ Γίνεται σύνθεση DNA. Γίνεται σύνθεση RNA. Εξασφαλίζεται η διαιώνιση της γενετικής

Διαβάστε περισσότερα

BIOΛ154 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ. ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ (Lubert Stryer)

BIOΛ154 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ. ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ (Lubert Stryer) BIOΛ154 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ (Lubert Stryer) ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ 18.1 H οξειδωτική φωσφορυλίωση στους ευκαρυωτικούς οργανισμούς λαμβάνει χώρα στα μιτοχόνδρια. 18.2 H οξειδωτική φωσφορυλίωση εξαρτάται από τη μεταφορά

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Μαντώ Κυριακού 2015

ΓΕΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Μαντώ Κυριακού 2015 ΓΕΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ Μαντώ Κυριακού 2015 Ενεργειακό Στα βιολογικά συστήματα η διατήρηση της ενέργειας συμπεριλαμβάνει οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις παραγωγή ATP Οξείδωση: απομάκρυνση e από ένα υπόστρωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α1 γ Α2 β Α3 α Α4 δ Α5 α ΘΕΜΑ Β Β1. Σχολικό βιβλίο, Σελ.: 123-124: «Η διαδικασία που ακολουθείται με ενδοφλέβια ένεση στον οργανισμό». Β2. Σχολικό βιβλίο, Σελ.: 133: «Διαγονιδιακά

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Θερινό εξάμηνο ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Θερινό εξάμηνο ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Θερινό εξάμηνο 2015 Αριστοτέλης Χ. Παπαγεωργίου Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΨΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΣΥΝΟΨΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΥΝΟΨΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΡΟΦΗ Λίπη Πολυσακχαρίτες Γλυκόζη κι άλλα σάκχαρα Πρωτεΐνες Αμινοξέα Λιπαρά Οξέα Γλυκόλυση Πυροσταφυλικό Οξύ Ακέτυλο-CoA Αναπνευστική Αλυσίδα μεταφοράς ηλεκτρονίων / Οξειδωτική

Διαβάστε περισσότερα