Διερεύνηση των απόψεων των Ειδικών Παιδαγωγών για την Ειδική Αγωγή στην Ελλάδα.

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΗΜΑ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΣΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΚΑΙ ΣΗ ΑΓΧΓΗ ΣΗΝ ΠΡΟΥΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ ΣΗ ΔΠΗΣΖΜΔ ΣΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΚΑΗ ΣΖ ΑΓΧΓΖ ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ: ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ, ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΗ ΠΡΑΚΣΗΚΔ ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΘΔΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΗ- ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Διερεύνηση των απόψεων των Ειδικών Παιδαγωγών για την Ειδική Αγωγή στην Ελλάδα. ΔΠΙΒΛΔΠΟΤΑ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ: κ. Πούλος Μαπία, Δπίκοςπη Καθηγήηπια Μεηαπηςσιακή θοιηήηπια: Υπςζανθακοπούλος Δλένη (Α.Μ 312) ΠΑΣΡΑ, 2012

2 ΕΕΕΕΚ Αλεξανδρούπολησ - ΤΕΕ Ειδικήσ Αγωγήσ Αλεξανδρούπολησ - 1ο Γυμνάςιο Αλεξανδρούπολησ "Κάζε θνηλσλία θξίλεηαη απφ ην πψο κεηαρεηξίδεηαη ηνπο πην αδχλακνπο αλάκεζά ηεο " [2]

3 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Ευχαριςτύεσ...7 Ειςαγωγό Διϊρθρωςη τησ εργαςύασ...15 Περύληψη Abstract ΠΡΧΣΟ ΜΔΡΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 0 Το θεωρητικό πλαίσιο της έρευνας 2.1 Ιςτορικό αναδρομό τησ Ειδικόσ Αγωγόσ ςτην Ελλϊδα Θεςμικό πλαύςιο τησ Ειδικόσ Αγωγόσ και Εκπαύδευςησ Ο ρόλοσ του εκπαιδευτικού Ειδικόσ Αγωγόσ Η επαγγελματικό ικανοπούηςη των εκπαιδευτικών Ειδικόσ Αγωγόσ Τα ςυναιςθόματα που βιώνουν οι εκπαιδευτικού Ειδικόσ Αγωγόσ Η επαγγελματικό εξουθϋνωςη των Ειδικών Παιδαγωγών και η εγκατϊλειψη του επαγγϋλματόσ τουσ Οι απόψεισ των Ειδικών Παιδαγωγών για τη ςυνεργαςύα ςτην Ειδικό Αγωγό Οι απόψεισ των Ειδικών Παιδαγωγών για τη ςυνεργαςύα τουσ με το διευθυντό του ςχολεύου Οι απόψεισ των Ειδικών Παιδαγωγών για τη ςυνεργαςύα με τουσ γονεύσ των μαθητών τουσ Οι απόψεισ των Ειδικών Παιδαγωγών για τα Αναλυτικϊ Προγρϊμματα Ειδικόσ αγωγόσ Οι απόψεισ των Ειδικών Παιδαγωγών για την υπϊρχουςα κατϊςταςη τησ Ειδικόσ Αγωγόσ ςτην Ελλϊδα και τισ προκλόςεισ που αντιμετωπύζουν [3]

4 2.12 Οι απόψεισ των Ειδικών Παιδαγωγών για την εφαρμογό τησ ϋνταξησ Οι απόψεισ των Ειδικών Παιδαγωγών για το ρόλο τησ επιμόρφωςησ ΓΔΤΣΔΡΟ ΜΔΡΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : Σο μεθοδολογικό πλαίζιο ηηρ Έπεςναρ 3.1 Η ερευνητικό μϋθοδοσ-ερευνητικό εργαλεύο Η διαδικαςύα διεξαγωγόσ τησ ϋρευνασ Σκοπόσ και χρόςη τησ ανϊλυςησ περιεχομϋνου Οριςμόσ και επιλογό ενότητασ ανϊλυςησ Κατηγορύεσ ανϊλυςησ Οι ςυμμετϋχοντεσ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : Σα εςπήμαηα Ανάλςζη ηυν θεμαηικών αξόνυν και αποηελέζμαηα ηηρ έπεςναρ 1. Ψυχολογικό προφύλ του εκπαιδευτικού Βαθμόσ ικανοπούηςησ των Ειδικών Παιδαγωγών από την εργαςύα τουσ με μαθητϋσ με Ειδικϋσ Εκπαιδευτικϋσ Ανϊγκεσ Ανύχνευςη των κυριότερων ςυναιςθημϊτων που βιώνουν ωσ εκπαιδευτικού μαθητών με Ειδικϋσ Εκπαιδευτικϋσ Ανϊγκε Αντιμετώπιςη και διαχεύριςη αρνητικών ςυναιςθημϊτων Οι ςκϋψεισ των Ειδικών Παιδαγωγώ για αλλαγό εργαςιακού περιβϊλλοντοσ Μαθηςιακό περιβϊλλον Η υλικοτεχνικό υποδομό των ΣΜΕΑ και των τμημϊτων ϋνταξησ για την υποςτόριξη του εκπαιδευτικού τουσ ϋργου [4]

5 2.2 Σχολεύα Ειδικόσ Αγωγόσ και επιςτημονικό προςωπικό Παροχό υποςτηρικτικών υπηρεςιών ςτουσ μαθητϋσ με Ειδικϋσ Εκπαιδευτικϋσ Ανϊγκεσ Συνεργαςύα με εκπαιδευτικούσ και γονεύσ Συνεργαςύα Ειδικών Παιδαγωγών με τουσ ςυναδϋλφουσ τουσ Συνεργαςύα εκπαιδευτικών Ειδικόσ Αγωγόσ με το διευθυντό του ςχολεύου τουσ Συνεργαςία εκπαιδευτικϊν Ειδικήσ Αγωγήσ με τουσ γονείσ των μαθητϊν τουσ Αναλυτικά Προγράμματα Ειδικήσ Αγωγήσ Αναλυτικϊ προγρϊμματα Ειδικόσ Αγωγόσ και υποςτόριξη ςτο διδακτικό ϋργο των Ειδικών Παιδαγωγών Αναλυτικϊ προγρϊμματα ΕΑΕ και κοινωνικϋσ δεξιότητεσ Αναλυτικϊ προγρϊμματα ΕΑΕ και επαγγελματικϋσ δεξιότητεσ Διδακτικό ικανότητα του εκπαιδευτικού Ειδικόσ Αγωγόσ Εκπαιδευτικού και διδαςκαλύα μαθητών με Ειδικϋσ Εκπαιδευτικϋσ Ανϊγκεσ Διαχεύριςη ςυμπεριφορϊσ μαθητών με Ειδικϋσ Εκπαιδευτικϋσ Ανϊγκεσ Σχολεύα Ειδικόσ Αγωγόσ και Εκπαύδευςησ- Η υπϊρχουςα κατϊςταςη Ζ αληαπφθξηζε ησλ ζρνιείσλ Δηδηθήο Αγσγήο σο πξνο ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ κε Δηδηθέο Δθπαηδεπηηθέο Αλάγθεο Η Επιςτημονικό κατϊρτιςη εκπαιδευτικών Ειδικόσ Αγωγόσ Οι απόψεισ των εκπαιδευτικών Ειδικόσ Αγωγόσ για τη δυνατότητα τησ ϋνταξησ των μαθητών με Ειδικϋσ Εκπαιδευτικϋσ Ανϊγκεσ ςε τϊξεισ γενικόσ Αγωγόσ Οι προτϊςεισ των Ειδικών Παιδαγωγών αναφορικϊ με τι κατϊλληλο πλαύςιο εκπαύδευςησ των μαθητών με Ειδικϋσ Εκπαιδευτικϋσ Ανϊγκεσ [5]

6 7. Προτϊςεισ για βελτύωςη τησ Ειδικόσ Αγωγόσ και Εκπαύδευςησ ςτην Ελλϊδα Προτεινόμενα μϋτρα για τη βελτύωςη και την καλύτερη λειτουργύα τησ Ειδικόσ Αγωγόσ ςτην Ελλϊδα Παρϊγοντεσ που θα μπορούςαν να βοηθόςουν τουσ ύδιουσ και να ςυμβϊλουν ςτην εξυγύανςη τησ παρεχόμενησ εκπαύδευςησ ςτα παιδιϊ με Ειδικϋσ Ανϊγκεσ Εμπειρύεσ και Σκϋψεισ εκπαιδευτικών ΣΡΙΣΟ ΜΔΡΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 Ο 5.1 Συμπερϊςματα- Συζότηςη τησ ϋρευνασ Περιοριςμού τησ ϋρευνασ Προτϊςεισ για μελλοντικό ϋρευνα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνόγλωςςη Βιβλιογραφύα Ξενόγλωςςη Βιβλιογραφύα Άλλεσ πηγϋσ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δεύγματα ςυνεντεύξεων των εκπαιδευτικών [6]

7 Δςσαπιζηίερ Ζ παξνχζα κεηαπηπρηαθή εξγαζία εθπνλήζεθε ζην Μεηαπηπρηαθφ Πξφγξακκα πνπδψλ ζηηο Δπηζηήκεο ηεο Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο, ζηελ θαηεχζπλζε ηεο Κνηλσληθήο Θεσξίαο, Πνιηηηθήο θαη Πξαθηηθψλ ζηελ Δθπαίδεπζε ηνπ Σκήκαηνο Δπηζηεκψλ ηεο Δθπαίδεπζεο θαη ηεο Αγσγήο ζηελ Πξνζρνιηθή Ζιηθία, ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. Ηδηαίηεξα ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηά κνπ θα. Μαξία Πνχινπ γηα ηελ επηζηεκνληθή ηεο θαζνδήγεζε, ηελ εζηθή ζπκπαξάζηαζε θαη ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηεο ζηελ νινθιήξσζε ηεο εξεπλεηηθήο απηήο απφπεηξαο. Υσξίο ηελ πνιχηηκε ζπλεξγαζία ηεο, ηηο δηεπθξηλήζεηο, ηηο ζπκβνπιέο θαη ηε κεγάιε ηεο πξνζπκία, απηή ε εξγαζία ζα κπνξνχζε λα κελ είρε νινθιεξσζεί. Θα ήζεια αθφκε λα επραξηζηήζσ ηνπο θαζεγεηέο/ηξηεο ζην Μεηαπηπρηαθφ Πξφγξακκα πνπ κνπ έδσζαλ ηε δπλαηφηεηα λα θνηηήζσ, απνθνκίδνληαο φκνξθεο εκπεηξίεο θαη ν θαζέλαο κε ηνλ ηξφπν ηνπ ζπλέβαιε ζηελ πνξεία κνπ πξνο ηελ επηζηεκνληθή γλψζε, ελψ έλα ηδηαίηεξν επραξηζηψ νθείισ ζηνλ θ. Κππξηαλφ θαη θα. Μνπξίθε γηα ην επράξηζην θιίκα πνπ δεκηνχξγεζαλ θαηά ηελ ππνζηήξημε ηεο έξεπλαο. Σα ζρφιηα θαη νη εξσηήζεηο ηνπο απνηέιεζαλ εξγαιείν αλαηξνθνδφηεζεο. Δπηπιένλ, νθείισ λα επραξηζηήζσ φινπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο Δηδηθήο Αγσγήο πνπ αληαπνθξίζεθαλ ζην θάιεζκά κνπ δηαζέηνληαο αξθεηφ απφ ηνλ πνιχηηκν ρξφλν ηνπο γηα λα απαληήζνπλ κε κεγάιε πξνζπκία ζηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα. Αθνπγθξάζηεθα ηηο αγσλίεο, ην άγρνο, ηε ραξά ηνπο θαη έλησζα πφζν βαζχ, δχζθνιν, απαηηεηηθφ θαη ζπλάκα νπζηαζηηθφ θνηλσληθφ θαη παηδαγσγηθφ ιεηηνχξγεκα είλαη ε εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Σέινο, έλα κεγάιν επραξηζηψ νθείισ ζηελ νηθνγέλεηά κνπ θαη ζε δχν μερσξηζηνχο γηα κέλα αλζξψπνπο, ηνπο γνλείο κνπ. Στoυς γονείς μου, αρωγούς, συνοδοιπόρους και υποστηρικτές όλων των προσπαθειών μου. Στο Θανάση μου. [7]

8 ΕΙΑΓΨΓΗ Oη πξψηεο πξνζπάζεηεο θαη ε αλαγθαηφηεηα γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ κε εηδηθέο αλάγθεο(ακδα) απαζρφιεζε ηνλ άλζξσπν απφ ηελ αξραηφηεηα. Ο ηξφπνο πξνζέγγηζεο θαη νη ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξνληαλ ζηα άηνκα απηά δηέθεξαλ απφ επνρή ζε επνρή θαη ήηαλ ζπλάξηεζε ησλ ζηάζεσλ θαη ηεο θηινζνθίαο ηεο θνηλσλίαο, θαζψο θαη ησλ επηζηεκνληθψλ εμειίμεσλ πνπ ζεκεηψλνληαλ.(οξγαληζκφο Δθδφζεσο Γηδαθηηθψλ Βηβιίσλ). Δληάζζνληαη δε ρξνληθά ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα, φπνπ θαζηεξψλεηαη ε ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε γηα φια ηα παηδηά, αθφκα θαη γηα εθείλα κε ζνβαξά λνεηηθά θαη θηλεηηθά πξνβιήκαηα πνπ κέρξη ηφηε εθπαηδεχνληαλ ζε άζπια, λνζνθνκεία θαη ηδξχκαηα. Γηθαηνινγεκέλα ζπλεπψο, ε πεξίνδνο απηή νλνκάζηεθε πεξίνδνο ηδξπκαηνπνίεζεο (Centre for Educational Research and Innovation, 1999 in νη καζεηέο κε ηδηαηηεξφηεηεο εθπαηδεχνληαη ζε δηαθνξεηηθά εθπαηδεπηηθά ζρήκαηα. Ηδηαίηεξνο ζηαζκφο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο Δηδηθήο Δθπαίδεπζεο ππήξμε ε πξνζθνξά ηνπ Γάιινπ ηαηξνχ Itard, ν νπνίνο ζρεδίαζε θαη εθάξκνζε ζπζηεκαηηθά πξνγξάκκαηα γηα ηελ εθπαίδεπζε ηνπ Victora, ελφο παηδηνχ πνπ είρε δήζεη φιε ηνπ ηε δσή ζηα δάζε ηεο Κεληξηθήο Γαιιίαο θαη κε απηφ ηνλ ηξφπν έζεζε ηηο βάζεηο γηα ηε ζπζηεκαηηθή κειέηε ηεο αλάπηπμεο, ηεο θξνληίδαο θαη ηεο εθπαίδεπζεο λνεηηθά θαζπζηεξεκέλσλ παηδηψλ( Σδνπξηάδνπ, 1995). Δπηπξφζζεηα, έλζεξκνο ππνζηεξηθηήο ηνπ θνηλσληθνχ ραξαθηήξα ηεο γλψζεο, ηελ νπνία θαηαθηά ην άηνκν κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηηο θνηλσληθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη εθδειψζεηο είλαη θαη ν Vygotsky, ν νπνίνο απφ ηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα είρε αλαπηχμεη ηηο έλλνηεο πνπ ζηελ επνρή καο ζεκειίσζαλ ηελ Δηδηθή Αγσγή, φπνπ ηα δηάθνξα παξεκβαηηθά κνληέια ζα πξέπεη λα αλαπηχζζνληαη ιακβάλνληαο ππφςε ηελ ηζηνξηθνπνιηηηζκηθή θαηαγσγή ηνπ καζεηεπφκελνπ θαη ν δάζθαινο/δηακεζνιαβεηήο γηα λα αμηνινγήζεη ηελ επίδνζή ηνπ ζα πξέπεη λα απνηηκήζεη φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο θνηλσληθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο. ηνλ αληίπνδα βξίζθνληαη νη ζεσξεηηθνί ηεο θνηλσληθνπνιηηηζκηθήο παξάδνζεο, νη νπνίνη δίλνπλ έκθαζε ζηελ επίδξαζε ηνπ θνηλσληθνχ παξάγνληα φζνλ αθνξά ηε δηαδηθαζία δφκεζεο ηεο γλψζεο(dewey-learning by doing) ( Ξεξνκεξίηε, 1984). Σν 1920, θαζψο αλαπηχζζεηαη ην θνηλσληνινγηθφ ξεχκα ηεο ζπκβνιηθήο αιιειεπίδξαζεο (Bogdan & Ksander,1980), ην νπνίν επηδξά ζεκαληηθά ζηε δηακφξθσζε ηεο θπζηνγλσκίαο ηεο Δηδηθήο Αγσγήο, θπξηαξρεί ε πεπνίζεζε φηη ην άηνκν σο θνηλσληθφ νλ [8]

9 δηακνξθψλεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ζε ζπλάξηεζε κε ηηο πξνζδνθίεο πνπ νη άιινη εθθξάδνπλ απέλαληί ηνπ. Έηζη ηα παηδηά κε εηδηθέο αλάγθεο δελ απνηεινχλ ππαξθηή νκάδα, αιιά έθθξαζε ηνπ ηξφπνπ πνπ ζθέθηνληαη νη άιινη φηαλ ηα θαηεγνξηνπνηνχλ(bogdan & Biklen,1977). Ζ επίδξαζε ηεο ζεσξίαο απηήο ζε ζπλδπαζκφ κε ην θίλεκα ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ην 1950 δίλνπλ λέα ψζεζε ζηελ παξνρή ίζσλ εθπαηδεπηηθψλ επθαηξηψλ θαη πξνσζνχλ ηελ ηδέα φηη ηα παηδηά κε Δηδηθέο Αλάγθεο πξέπεη λα εθπαηδεχνληαη ζε ζπλεζηζκέλν ζρνιηθφ πεξηβάιινλ κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο, ζέηνληαο λέεο βάζεηο ζηε δηακφξθσζε ηεο αξρήο ίζσλ επθαηξηψλ κάζεζεο. ην πιαίζην απηφ ε Δηδηθή Αγσγή εκθαλίδεη κία πνξεία εμπγίαλζεο θαζψο απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 παξαηεξείηαη ε θίλεζε λα αιιάμεη αθφκα πεξηζζφηεξν ην θιίκα πνπ ππήξρε πξνο φθεινο ησλ ΑκΔΑ, αιιάδνληαο φινπο ηνπο φξνπο πνπ είραλ ρξεζηκνπνηεζεί κέρξη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 πνπ ήηαλ αξθεηά δπζκελείο. Γηα πξψηε θνξά έξρνληαη ζην πξνζθήλην δχν έλλνηεο-θιεηδηά πνπ ζα δηαδξακαηίζνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ πνξεία ηεο Δηδηθήο Αγσγήο ζηελ Διιάδα, ε έλλνηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ Αλαγθψλ θαη ε έλλνηα ηεο Δηδηθήο Δθπαίδεπζεο. Σν απνηέιεζκα είλαη λα εκθαληζηνχλ δχν λέα ζηνηρεία ζηελ εηδηθή Δθπαίδεπζε, ηα νπνία είλαη: α) Η απνθαηεγνξηνπνίεζε ησλ ΑκΔΑ. Παχνπλ πιένλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηα άηνκα κε Δηδηθέο Αλάγθεο νη φξνη «λνεηηθά θαζπζηεξεκέλα», «Σπθιά», «Κσθά», αιιά «άηνκα κε λνεηηθή θαζπζηέξεζε», «άηνκα κε πξνβιήκαηα αθνήο», «άηνκα κε θψθσζε», ή αθφκα «άηνκα κε δπζθνιίεο ζηε κάζεζε», γηα φιεο ηηο πεξηπηψζεηο, αλεμάξηεηα απφ ην είδνο θαη ην βαζκφ ησλ πξνβιεκάησλ ηνπο. β) Οη δπζθνιίεο κάζεζεο απνδίδνληαη φρη κφλν ζην παηδί αιιά θαη ζηελ εθπαίδεπζή ηνπ ( Υξεζηάθεο,1995). Μέρξη ηε δεθαεηία ηνπ 1970 πξνθεηκέλνπ λα εθηηκεζνχλ ηα απνηειέζκαηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο γηα ηα παηδηά κε εηδηθέο αλάγθεο, βαζηθφ θξηηήξην ήηαλ ην είδνο θαη ν βαζκφο ησλ πξνβιεκάησλ ηνπο (παζνινγία ηνπ καζεηή), πξάγκα πνπ εθηνπίδεη ηελ επζχλε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ην ζρνιείν θαη ηελ ελαπνζέηεη απνθιεηζηηθά ζην ίδην ην άηνκν. ήκεξα είλαη γλσζηφ φηη ην είδνο θαη ε πνηφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ απμάλνπλ ή ειαηηψλνπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο λα είλαη ή φρη ηθαλνπνηεηηθά. ηηο κέξεο καο θπξηαξρεί ε άπνςε φηη ην ζρνιείν θαη ν εθπαηδεπηηθφο έρνπλ ππνρξέσζε λα εθπαηδεχνπλ φια ηα παηδηά κε ή ρσξίο δπζθνιίεο κάζεζεο, ρσξίο δηάθξηζε. Ζ παξαδνρή απηή νδήγεζε ζηε κεηεμέιημε ησλ πξνγξακκάησλ εθπαίδεπζεο απφ ην ρσξηζηφ ζρνιείν ζην θνηλφ ζρνιείν( inclusive school), (NASBE,1992) θαη ηε ζπλεθπαίδεπζή ηνπο ζηηο ίδηεο ηάμεηο κε παηδηά ηεο ειηθίαο ηνπο. ηηο Ζ.Π.Α θαη ζε νξηζκέλα επξσπατθά θξάηε, ε εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ κε εηδηθέο αλάγθεο απνθηά ππνρξεσηηθφ ραξαθηήξα θαη ζεζπίδνληαη λφκνη πνπ δηαζθαιίδνπλ ηε θνίηεζή ηνπο ζην γεληθφ ζρνιείν, ελψ πνιιέο είλαη νη έξεπλεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί πξνθεηκέλνπ [9]

10 λα πξνζδηνξηζηνχλ απνηειεζκαηηθφηεξνη ηξφπνη έληαμεο ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο αλάγθεο ζην γεληθφ ζρνιείν (Λακπξνπνχινπ & Παληειηάδνπ,2000). Χο πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή ζπλέβαιαλ ζε κεγάιν βαζκφ πξνγξάκκαηα φπσο ην Head Start, ηα νπνία απνζθνπνχζαλ ζην λα πξνσζήζνπλ ηελ ελζσκάησζε ησλ παηδηψλ κε αλαπεξία ζην γεληθφ ζρνιείν ζηηο Ζ.Π.Α θαη αλέδεημαλ ην δηθαίσκα θάζε καζεηή λα εθπαηδεχεηαη ζηε γεληθή ηάμε κε ηε βνήζεηα ησλ απαξαίηεησλ ππνζηεξηθηηθψλ κέηξσλ. Αλάινγν ζθεληθφ εληνπίδεηαη θαη ζηε Βξεηαλία, φπνπ ζπληάζζεηαη ε έθζεζε Warnock ην Βαζηθά ζεκεία ηεο έθζεζεο ήηαλ ε πξνψζεζε ηεο αξρήο ηεο ζπλεθπαίδεπζεο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία φινη νη άλζξσπνη έρνπλ ην ίδην κεξίδην ζηηο επθαηξίεο γηα απηνπξαγκάησζε, ελψ πξνζδηνξίδνληαη ηξεηο ηχπνη ζρνιηθήο έληαμεο: ε ρσξηζηή θνίηεζε πνπ πεξηιακβάλεη ηε θνίηεζε ζηνλ ίδην ρψξν, αιιά ζε δηαθνξεηηθέο κνλάδεο, ε θνηλσληθή έληαμε, θαηά ηελ νπνία ε εθπαίδεπζε παξέρεηαη ρσξηζηά, αιιά ηα παηδηά κε θαη ρσξίο εηδηθέο αλάγθεο ζπκκεηέρνπλ ζε θνηλέο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηέινο ε ιεηηνπξγηθή έληαμε, θαηά ηελ νπνία ηα παηδηά κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο βξίζθνληαη ζηε γεληθή ηάμε θαη αθνινπζνχλ εηδηθφ πξφγξακκα (Εψληνπ- ηδέξε, 1998; Σδνπξηάδνπ, 1995;Warnock, 1979 ζην Πεξζίδνπ, 2010). εκείν ζηαζκφο γηα ηελ εμέιημε θαη βειηίσζε ηνπ παξερφκελνπ έξγνπ ηεο Δηδηθήο Αγσγήο απνηειεί ε Γηαθήξπμε ηεο αιακάλθα πνπ δηνξγαλψζεθε απφ ηελ UNESCO to 1994 κε απψηεξν ζηφρν λα πξνζδηνξηζηεί σο βαζηθφο ζηφρνο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ε αλακφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ πξνθεηκέλνπ λα θαιχπηνπλ ηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο φισλ ησλ παηδηψλ, ε δεκηνπξγία «ελφο ζρνιείνπ γηα φινπο» θαη κηαο θνηλσλίαο κε ζεβαζκφ ζηε δηαθνξεηηθφηεηα(unesco, 2004). ηελ Διιάδα, παξά ην γεγνλφο φηη ε Δηδηθή Αγσγή ιεηηνπξγεί νξγαλσκέλα εδψ θαη 25 ρξφληα, δελ έρνπλ αλαπηπρζεί νη θαηάιιειεο ππνζηεξηθηηθέο ππνδνκέο θαη ηα θαηάιιεια αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα πνπ λα αληαπνθξίλνληαη ζην ζχλνιν ησλ εηδηθψλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ θάηη πνπ δηαθαίλεηαη θαη απφ ηε ζπγθεθξηκέλε έξεπλα, θαζψο νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ξσηήζεθαλ γηα ηε ιεηηνπξγηθφηεηα ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ απνθάλζεθαλ φηη ζε ειάρηζηεο πεξηπηψζεηο απηά απνδεηθλχνληαη απαξαίηεηα. Γεληθφηεξα φκσο ε ηάζε πνπ επηθξαηεί ζηα πεξηζζφηεξα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζπλδέεηαη κε ηελ αλάπηπμε ηεο πξαθηηθήο ηεο έληαμεο ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζε γεληθά ζρνιεία θαη ηελ παξνρή ηεο αλάινγεο ππνζηήξημεο κέζα ζην ρψξν απηφ (Watkins, 2000). Σν γεγνλφο απηφ δηαθαίλεηαη κέζα απφ ηα επξήκαηα εξεπλψλ, ηα νπνία θαηαγξάθνληαη ζην εγρεηξίδην «Ζ εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ κε ηδηαίηεξεο λνεηηθέο Ηθαλφηεηεο θαη Σαιέληα» (Σκήκα Δηδηθήο Αγσγήο, 2004) ηεθκεξηψλνληαη νη καζεζηαθέο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο θαη νη δπλαηφηεηεο εθπαηδεπηηθήο, επαγγεικαηηθήο θαη θνηλσληθήο ηνπο έληαμεο ζην βαζκφ πνπ δερζνχλ θαηάιιειε εθπαίδεπζε. [10]

11 ζνλ αθνξά ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο Δηδηθήο Αγσγήο, φζν εμειίζζεηαη ε Δπηζηήκε ηεο Δηδηθήο Αγσγήο, επηθνξηίδνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν κε επηπξφζζεηεο αξκνδηφηεηεο θαη επζχλεο ιφγσ ησλ ηδηαίηεξσλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ. Πνιιέο θνξέο νη εθπαηδεπηηθνί ιακβάλνπλ κέξνο ή θάλνπλ νη ίδηνη ηε δηάγλσζε ηνπ καζεηή ηνπο, παξαπέκπνπλ ηνπο καζεηέο ζην δηαγλσζηηθφ θέληξν, ζηελ ηαηξνπαηδαγσγηθή νκάδα (Πνιπρξνλνπνχινπ-Εαραξνγεψξγα, 1995 Γξάθνο, 2002) ή θαηαξηίδνπλ νη ίδηνη ζεξαπεπηηθά- εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα θαη πξνβαίλνπλ ζε δηαξθή ηξνπνπνίεζε ησλ ζηφρσλ, ηερληθψλ θαη κεζφδσλ δηδαζθαιίαο, ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο αλάγθεο ηεο εμαηνκηθεπκέλεο παξέκβαζεο (Brownell, 1997). Δπηπιένλ, ν εθπαηδεπηηθφο Δηδηθήο Αγσγήο είλαη αλαγθαίν λα είλαη γλψζηεο ησλ ηθαλνηήησλ θάζε καζεηή μερσξηζηά θαη ησλ ζπλζεθψλ θάησ απφ ηηο νπνίεο καζαίλεη θαιχηεξα λα αλαπηχζζεη ην πξφγξακκα δηδαθηηθήο παξέκβαζεο (Olivier & Williams, 2005), ελψ ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα παξέρεη κφλν ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ θαηάξηηζε απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ (Μαλνχθα, 2005). Μεηαμχ ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο είλαη θαη ην δχζθνιν έξγν ηεο πιεξνθφξεζεο θαη ππνζηήξημεο ησλ γνλέσλ (ηαζηλφο, 1999 Γξάθνο, 2002), νη νπνίνη πνιχ ζπρλά ακθηζβεηνχλ ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη κεηαζέηνπλ ην ζπκφ θαη ηελ απνγνήηεπζή ηνπο ζην πξφζσπφ ηνπ.( Γελά, 2002 ; Μαλνχθα, 2005). Γηα ην ιφγν απηφ θαινχληαη λα έρνπλ ζσζηή θαη έγθαηξε ελεκέξσζε γηα ηα δηαζέζηκα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο, ππνζηήξημεο θαη απνθαηάζηαζεο (Πνιπρξνλνπνχινπ- Εαραξνγεψξγα, 1995) γηα λα αμηνινγήζνπλ θαη λα ελδπλακψζνπλ ηελ πλεπκαηηθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε ησλ καζεηψλ, ελψ παξάιιεια ζπκβάιινπλ ζηελ θνηλσληθή ηνπο πξνζαξκνγή (Πνιπρξνλνπνχινπ- Εαραξνγεψξγα, 1995 Μαλνχθα, 2005). πλεπψο ν εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη λα παξέκβεη πξνιεπηηθά θαη δηαγλσζηηθά, παξαθνινπζψληαο ηφζν ηελ εμειηθηηθή- αλαπηπμηαθή θαη καζεζηαθή πνξεία ηνπ καζεηή φζν θαη ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ θαηάξηηζε, ηνλ επαγγεικαηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ θαη ηε δπλαηφηεηα ζπλεθπαίδεπζήο ηνπ (Γειιαζνχδαο, 2003), ελψ ζηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηάο ηνπ ζπρλά κπνξεί λα ηνλ βαζαλίδνπλ εξσηήκαηα, φπσο γηα πνην ιφγν δε καζαίλεη ην παηδί απηά πνπ ηνπ δηδάζθεη ή ηη άιιν ζα κπνξνχζε λα θάλεη γηα λα ππάξρνπλ πην επηηπρή απνηειέζκαηα. πλεπψο, ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Δηδηθήο Αγσγήο είλαη ηφζν πνιπζχλζεηνο φζν πνιπζχλζεηα είλαη θαη ηα δεηήκαηα ηεο Δηδηθήο Αγσγήο ζηελ Διιάδα. Με βάζε φια ηα παξαπάλσ, ζθνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα δηεξεπλεζνχλ ηα παξαθάησ ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηε θχζε ηεο εξγαζίαο ηνπ Δηδηθνχ Παηδαγσγνχ: 1. Ζ ζθηαγξάθεζε ηνπ ςπρνινγηθνχ πξνθίι ηνπ Δηδηθνχ Παηδαγσγνχ κε έκθαζε ζην βαζκφ ηθαλνπνίεζεο πνπ απνιακβάλεη απφ ηελ εξγαζία ηνπ, ηα ζπλαηζζήκαηα πνπ [11]

12 βηψλεη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπ έξγνπ θαη ηε δηαρείξηζή ηνπο, ην ελδερφκελν εγθαηάιεηςεο ηνπ επαγγέικαηφο ηνπ. 2. Γηεξεχλεζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί Δηδηθήο Αγσγήο κέζα ζηα ζρνιεία Δηδηθήο Αγσγήο θαη ηα ηκήκαηα Έληαμεο θαη απνηεινχλ ηξνρνπέδε ζην δηδαθηηθφ ηνπο έξγν κε έκθαζε ζην πεξηβάιινλ ησλ ζρνιείσλ, ηελ επάξθεηα ηνπ εμεηδηθεπκέλνπ επηζηεκνληθνχ πξνζσπηθνχ, ην βαζκφ θαηάξηηζεο ησλ ίδησλ θαη ηε δηδαθηηθή ηνπο ηθαλφηεηα. 3. Οη απφςεηο ηνπο αλαθνξηθά κε ηελ έληαμε καζεηψλ κε Δηδηθέο Δθπαηδεπηηθέο Αλάγθεο ζηηο γεληθέο ηάμεηο ησλ θνηλψλ ζρνιείσλ. 4. Ο βαζκφο θαη ην επίπεδν ζπλεξγαζίαο ηνπο κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο, ην δηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ θαη ηνπο γνλείο ησλ καζεηψλ ηνπο. 5. Οη απφςεηο ηνπο αλαθνξηθά κε ηα Αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα Δηδηθήο Αγσγήο θαη ν βαζκφο ζηνλ νπνίν ιεηηνπξγνχλ ππνζηεξηθηηθά θαη ζπκβνπιεπηηθά ζην έξγν ηνπο. Γηα ην ζθνπφ απηφ, ε παξνχζα έξεπλα κεζνδνινγηθά βαζίζηεθε ζηηο εκη- δνκεκέλεο ζπλεληεχμεηο δψδεθα εθπαηδεπηηθψλ Δηδηθήο Αγσγήο εξγαδφκελσλ ζε ζρνιεία Δηδηθήο Αγσγήο θαη ζε ηκήκαηα Έληαμεο. Ζ κειέηε ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνηειεί έλα πεδίν έξεπλαο κε κεγάιν ελδηαθέξνλ θαζψο μεθηλάεη απφ ηελ παξαδνρή πσο απηέο νη ζθέςεηο έρνπλ, σο έλα ζεκείν, αληίθηππν ζηηο ελέξγεηεο θαη ζηηο πξαθηηθέο πνπ εκθαλίδνληαη θαη εθαξκφδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο. Δπηπιένλ κπνξνχκε λα αιηεχζνπκε ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο αλαθνξηθά κε ηε θχζε ηνπ επαγγέικαηφο ηνπο, ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ, ηηο πξαθηηθέο πνπ αληηκεησπίδνπλ ζηελ ηάμε, ηηο πξνηάζεηο ηνπο γηα ηελ εμπγίαλζε ηνπ ρψξνπ ηεο Δηδηθήο Αγσγήο. Δπηπξφζζεηα, νη εθπαηδεπηηθνί επεξεάδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ επηηπρία ή απνηπρία κίαο θαηλνηνκίαο θαζψο ε ζεηηθή ζηάζε θαη νη ζεηηθέο αληηιήςεηο ηνπο απέλαληη ζηα παηδηά κε Δηδηθέο Δθπαηδεπηηθέο Αλάγθεο εληζρχνπλ ηε δέζκεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ λα ζπκβάινπλ ζηελ εθαξκνγή ησλ ζεζκψλ απηψλ θαη λα ελζαξξχλνπλ ηελ εθαξκνγή πνιηηηθψλ πνπ δηαζθαιίδνπλ ην δηθαίσκα ησλ καζεηψλ κε Δηδηθέο Δθπαηδεπηηθέο Αλάγθεο λα θνηηνχλ ζε γεληθέο ηάμεηο. (Avramidis & Norwich, 2002). πλεπψο απφ ηα παξαπάλσ δηαθαίλεηαη φηη είλαη εκθαλήο ε αλαγθαηφηεηα δηεξεχλεζεο ησλ απφςεψλ ηνπο. Γηα ην ιφγν απηφ ζηηο απαληήζεηο πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ ηνπο επηά ζεκαηηθνχο άμνλεο, αθνινπζήζεθε θσδηθνπνίεζε θαη πξνέθπςαλ νη θαηεγνξίεο αλάιπζεο, νη νπνίεο παξνπζηάδνληαη ζην κεζνδνινγηθφ πιαίζην ηεο έξεπλαο. Γηα θάζε θαηεγνξία αλάιπζεο επηιέρζεθε ε κέζνδνο ηεο αλάιπζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ κε έκθαζε ζηε ζεκαηηθή αλάιπζε, φπνπ πεξηιακβάλεη παξαπνκπή ησλ απφςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη αλάιπζή ηνπο ζε ζπλδπαζκφ κε [12]

13 ηελ πνζνηηθνπνίεζε, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί εκθαλήο ε επηθξαηνχζα ηάζε κε ηε κνξθή πνζνζηψλ. Απφ ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο δηαπηζηψζακε φηη νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί ληψζνπλ κεγάιε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία ηνπο θαη ην ζπλαίζζεκα πνπ ππεξηεξεί ησλ ππνινίπσλ είλαη απηφ ηεο ραξάο, θαζψο εθιακβάλνπλ ην επάγγεικά ηνπο σο ιεηηνχξγεκα θαη πξνζθνξά πξνο ην ζπλάλζξσπν, ελψ δε πξνηίζεληαη λα ην εγθαηαιείςνπλ, δηφηη ζεσξνχλ φηη απνηειεί πξφθιεζε θαη ιακβάλνπλ κεγάιε αλαηξνθνδφηεζε ιφγσ ηεο αιιειεπίδξαζεο κε ηνπο καζεηέο ηνπο. Οη Έιιελεο Δηδηθνί Παηδαγσγνί, παξά ηηο αληίμνεο ζπλζήθεο θαη ηα κε ιεηηνπξγηθά καζεζηαθά πεξηβάιινληα ησλ ζρνιείσλ Δηδηθήο Αγσγήο θαη ηκεκάησλ έληαμεο, ην ειιηπέο επηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ, ηελ αδπλακία ησλ ΜΔΑ θαη ηκεκάησλ Έληαμεο λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ, αληηζηέθνληαη θαη κε κεγάιε ππνκνλή θαη αλζεθηηθφηεηα ζπλερίδνπλ ην δχζθνιν έξγν ηνπο, ρσξίο λα βηψλνπλ ην ζχλδξνκν εξγαζηαθήο εμνπζέλσζεο ιφγσ ησλ δηαθνξνπνηεκέλσλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ ηνπο, φπσο ζπκβαίλεη ζε ζπλαδέιθνπο ηνπο ησλ δηεζλψλ εξεπλψλ πνπ αλαιχζεθαλ γηα ηε ζεσξεηηθή ππνζηήξημε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Σα ζπλαηζζήκαηα ηεο απνγνήηεπζεο, ηεο καηαίσζεο θαη ηνπ άγρνπο αλ θαη αλαθέξνληαη κε κηθξφηεξε ζπρλφηεηα απφ απηφ ηεο ραξάο δε ζπλδένληαη απνθιεηζηηθά κε ηνπο καζεηέο ηνπο, αιιά κε ηελ αλππαξμία νπζηαζηηθήο ππνζηήξημεο θαη θαζνδήγεζεο ζην έξγν ηνπο απφ φινπο ηνπο αξκφδηνπο θνξείο θαη ηελ θνηλσλία. ζνλ αθνξά ζηηο απφςεηο ηνπο γηα ηελ έληαμε ησλ καζεηψλ κε Δηδηθέο Δθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζην θνηλφ ζρνιείν, αλ θαη φινη ζρεδφλ ζεσξνχλ πσο ε νπζηαζηηθή έληαμε απνηειεί ηνλ θπξίαξρν ζηφρν, σζηφζν νη απφςεηο ηνπο παξακέλνπλ κφλν ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν εθφζνλ βάζεη ησλ ειιεληθψλ δεδνκέλσλ είλαη αλέθηθην ζηελ πξάμε. Δπηπιένλ ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπο ππνζηεξίδνπλ φηη ηα παηδηά κε βαξηέο κνξθέο εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ είλαη πξνηηκφηεξν λα εθπαηδεχνληαη ζηα ζρνιεία Δηδηθήο Αγσγήο, φπνπ κπνξνχλ λα ππνζηεξηρζνχλ θαιχηεξα απφ ην εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ, ζε αληίζεζε κε ηνπο καζεηέο κε ήπηεο κνξθέο εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ, νη νπνίνη κπνξνχλ λα εθπαηδεχνληαη ζηα ηκήκαηα έληαμεο. Έηζη ζεσξεηηθά, ελψ πηζηεχνπλ φηη φια ηα παηδηά κε ή ρσξίο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο πξέπεη λα εθπαηδεχνληαη κέζα ζηηο θνηλέο ηάμεηο, ζηα ζρνιεία ηεο γεηηνληάο ηνπο γηα ηελ θαιχηεξε θνηλσληθνπνίεζε θαη ζπλαηζζεκαηηθή ηνπο αλάπηπμε, σζηφζν θαηαδεηθλχνπλ ηελ χπαξμε δχν εθπαηδεπηηθψλ πιαηζίσλ: ησλ ηκεκάησλ έληαμεο θαη ησλ Δηδηθψλ ζρνιείσλ, αλάινγα κε ηηο αλάγθεο θαη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ θάζε καζεηή. πλεπψο ν βαζκφο θαη ην πνζνζηφ ηεο αλαπεξίαο ηνπ καζεηή απνηεινχλ απζηεξφ κέηξν αμηνιφγεζεο γηα ηε ηνπνζέηεζή ηνπο ζηα δχν απφ ηα παξαπάλσ εθπαηδεπηηθά πιαίζηα. [13]

14 ζνλ αθνξά ζην επίπεδν ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο, νη εξγαδφκελνη εθπαηδεπηηθνί ζηα ρνιεία Δηδηθήο Αγσγήο ππνζηεξίδνπλ πσο έρνπλ πνιχ θαιή επηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζία κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο, φπσο επίζεο κε ην δηεπζπληή θαη κε ην επηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ. Απνθεχγνπλ φκσο λα αλαθέξνπλ ηνπο ηνκείο ηεο δξαζηεξηνπνίεζήο ηνπο, ελψ φηαλ εξσηψληαη αλαθνξηθά κε ηηο ηερληθέο πνπ αλαπηχζζνπλ γηα λα απνκαθξχλνπλ ην άγρνο ηνπο, δελ επηδηψθνπλ ηελ επηθνηλσλία θαη ζπλαλαζηξνθή καδί ηνπο, παξά κφλν πξνηηκνχλ λα αληηκεησπίδνπλ ηα πξνβιήκαηα κφλνη ηνπο αληρλεχνληαο ηνπο παξάγνληεο πνπ επζχλνληαη γηα ηε δεκηνπξγία ηνπο. Απφ ηελ άιιε, νη εθπαηδεπηηθνί πνπ εξγάδνληαη ζηα ηκήκαηα Έληαμεο, ππνζηεξίδνπλ πσο ε ζπλεξγαζία απνηειεί ζεκέιην ιίζν ηεο φιεο πξνζπάζεηάο ηνπο, σζηφζν άιινη ζπλεξγάδνληαη ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο θαη κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηεο γεληθήο ηάμεο, ελψ ε ζπλεξγαζία ηνπο κε ην δηεπζπληή εζηηάδεηαη κφλν ζε δηαδηθαζηηθά θαη γξαθεηνθξαηηθά ζέκαηα. Αλαθνξηθά κε ηε ζπλεξγαζία ηνπο κε ηνπο γνλείο ησλ καζεηψλ ηνπο, απηή δελ είλαη πάληνηε νχηε δεδνκέλε νχηε ζην κεγαιχηεξν βαζκφ εθηθηή. Τπάξρνπλ εθπαηδεπηηθνί, νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ φηη ε επηθνηλσλία ηνπο κε ηνπο γνλείο, αλ θαη ηνπο ζεσξνχλ ζεκαληηθνχο ππνζηεξηθηέο ζην εθπαηδεπηηθφ ηνπο έξγν, εληνπίδεηαη κφλν ζηελ απφδνζε ησλ βαζκψλ, ελψ δελ αλαθέξνληαη ζε κία νπζηαζηηθή ζπλεξγαζία κε δνκεκέλνπο ζθνπνχο, ζηφρνπο θαη πεξηερφκελν. Τπάξρνπλ δχν εθπαηδεπηηθνί, νη νπνίνη δελ έρνπλ ζπζηεκαηηθή επηθνηλσλία, θάηη πνπ απνδίδνπλ ζηηο απμεκέλεο εξγαζηαθέο ππνρξεψζεηο ησλ γνλέσλ θαη ζηηο πςειέο απαηηήζεηο ηνπο γηα αθαδεκατθέο δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ, παξά ηηο πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηέο ηνπο. ζνλ αθνξά ζηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα Δηδηθήο Αγσγήο, νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί ππνζηεξίδνπλ πσο δελ απνηεινχλ ζεκαληηθφ ππνζηεξηθηηθφ θαη ζπκβνπιεπηηθφ εξγαιείν γηα ηνπο ίδηνπο, θαζψο νη ζηφρνη πνπ αλαθέξνληαη είλαη αλέθηθηνη θαη κε πξαγκαηνπνηήζηκνη. Οη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί ζρεδηάδνπλ ηε δηδαζθαιία ηνπο θαη ζέηνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο κε βάζε ηηο αλάγθεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ καζεηψλ ηνπο. Οη εθπαηδεπηηθνί ησλ Δηδηθψλ ζρνιείσλ παξνπζηάδνληαη πεξηζζφηεξν απνθνξηηζκέλνη απφ ην άγρνο ηεο δηδαζθαιίαο αθαδεκατθψλ δεμηνηήησλ, ελψ νη εθπαηδεπηηθνί ησλ ηκεκάησλ έληαμεο αθνινπζνχλ ην πξφγξακκα ηεο γεληθήο ηάμεο γηα ηελ νκαιή κεηάβαζε ηνπ καζεηή εθεί. Αλαθνξηθά κε ηε δνκή ηεο, ε παξνχζα εξγαζία ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε: ζην πξψην κέξνο, ην ζεσξεηηθφ, φπνπ δηεξεπλψληαη ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα κε βάζε ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία θαη ζην δεχηεξν κέξνο ην εξεπλεηηθφ, φπνπ πεξηιακβάλεηαη ε εξεπλεηηθή κεζνδνινγία θαη αλαιχεηαη ην εξγαιείν ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ, ελψ παξνπζηάδεηαη δηεμνδηθά ε εξεπλεηηθή κέζνδνο. ην ηειεπηαίν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο παξνπζηάδνληαη ηα επξήκαηα πνπ πξνέθπςαλ [14]

15 απφ ηηο θαηεγνξίεο αλάιπζεο. ην παξαθάησ θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε αθξηβήο δηάξζξσζε ηεο εξγαζίαο, ηα θεθάιαηα θαζψο θαη ηηο ελφηεηεο απφ ηηο νπνίεο απνηεινχληαη απηά. ΔΙΑΡΘΡΨΗ ΣΗ ΕΡΓΑΙΑ Ζ παξνχζα εξγαζία γηα ηε δηεξεχλεζε ησλ απφςεσλ ησλ Δηδηθψλ παηδαγσγψλ γηα ηελ Δηδηθή Αγσγή ζηελ Διιάδα θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ην έξγν ηνπο, ζα αλαπηπρζεί ζε πέληε ζπλνιηθά θεθάιαηα. Ζ δηάξζξσζε ηεο εξγαζίαο είλαη ε εμήο: ην πξψην θεθάιαην επηρεηξείηαη κία ζχληνκε αλαδξνκή ηεο Δηδηθήο Αγσγήο ζηελ Διιάδα γηα λα δηαπηζησζεί ν βαζκφο ηεο εμέιημεο θαη ηεο πξνφδνπ ζην πεδίν απηφ. Δπηπιένλ αλαθέξεηαη αλαιπηηθά ην ζεζκηθφ πιαίζην, κέζα απφ κία θξηηηθή ζθνπηά ησλ λφκσλ θαη ησλ δηαηάμεσλ πνπ αθνξνχλ ζηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ κε δπζθνιίεο. ην ίδην θεθάιαην ζπληίζεηαη ε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε κε ηελ παξάζεζε ησλ απνηειεζκάησλ ζπλαθψλ εξεπλψλ σο πξνο ηα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα. Παξνπζηάδνληαη ζε μερσξηζηέο ελφηεηεο επξήκαηα εξεπλψλ κέζα απφ ηελ αλαζθφπεζε ηεο δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο αλαθνξηθά κε: Σα ζπλαηζζήκαηα ησλ Δηδηθψλ Παηδαγσγψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπο έξγνπ θαη ηεο ελαζρφιεζήο ηνπο κε παηδηά κε Δηδηθέο Δθπαηδεπηηθέο Αλάγθεο. Σηο απφςεηο ηνπο ζρεηηθά κε ηελ πνιηηηθή ηεο έληαμεο. Σελ έλλνηα ηεο ζπλεξγαζίαο ζηελ Δηδηθή Αγσγή. Σν επίπεδν ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο κε ην ππφινηπν δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ,ην δηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ ηνπο θαη ηνπο γνλείο ησλ καζεηψλ ηνπο. Δπηπξφζζεηα, ζην ίδην θεθάιαην αλαπηχζζνληαη νη παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζην εξγαζηαθφ ζηξεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο εμνπζέλσζε, ελψ παξνπζηάδεηαη θαη ν κεγάινο βαζκφο ζεκαληηθφηεηαο πνπ απνδίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζηε δηαδηθαζία ηεο επηκφξθσζεο, σο κνριφ εμεηδίθεπζεο θαη επηζηεκνληθήο θαηάξηηζεο. ην δεχηεξν κέξνο ηεο εξγαζίαο θαη ζην ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθά ην κεζνδνινγηθφ πιαίζην ηεο έξεπλαο. πγθεθξηκέλα, αλαιχεηαη ε εξεπλεηηθή κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε, ην εξγαιείν ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ, ε δηαδηθαζία δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο, ε κέζνδνο θαηαγξαθήο ησλ ζηνηρείσλ, ε αλάιπζε ησλ θαηεγνξηψλ θαη παξνπζηάδεηαη ην δείγκα πνπ ζπκκεηείρε θαη ηα πξνζσπηθά ζηνηρεία ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο έξεπλαο. [15]

16 ην ηέηαξην θεθάιαην επηρεηξείηαη ε αλάιπζε ησλ ζεκαηηθψλ αμφλσλ θαη παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο αλά ζεκαηηθή θαηεγνξία: α) Σν ςπρνινγηθφ πξνθίι ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, β) Σν καζεζηαθφ πεξηβάιινλ, δ) Ζ ζπλεξγαζία, ε) Σα Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα Δηδηθήο Αγσγήο, ζη) Ζ δηδαθηηθή ηθαλφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ, β) Σα ζρνιεία Δηδηθήο Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο- Ζ ππάξρνπζα θαηάζηαζε, δ) Οη πξνηάζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε βειηίσζε ηεο Δηδηθήο Αγσγήο ζηελ Διιάδα. ην πέκπην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο, παξαηίζεληαη νη πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο θαη πξνηείλνληαη ζέκαηα, ηα νπνία ζα ήηαλ ελδηαθέξνλ αλ κπνξνχζαλ λα εξεπλεζνχλ ζην κέιινλ. ΠΕΡΙΛΗΧΗ Oη εθπαηδεπηηθνί Δηδηθήο Αγσγήο, ε δηεξεχλεζε ησλ αλαγθψλ ηνπο θαη νη πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ απνηεινχλ ίζσο έλα απφ ηα πην πνιχπιεπξα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα. Δίλαη γεγνλφο πσο ζηελ Διιάδα δελ έρνπλ αλαπηπρζεί αθφκε νη θαηάιιειεο δνκέο θαη ζπλήζσο νη εηδηθνί παηδαγσγνί βξίζθνληαη αληηκέησπνη κε ζεκαληηθά δεηήκαηα πνπ θαινχληαη κφλνη ηνπο λα επηιχζνπλ ρσξίο ζπλερή ζπζηεκαηηθή θαζνδήγεζε θαη ππνζηήξημε. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, ε νπνία απνηειεί κία εκπεηξηθή πξνζπάζεηα, είλαη λα δηεξεπλεζνχλ ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη Δηδηθνί παηδαγσγνί, απαληψληαο ζε κία ζεηξά εξσηήζεσλ αλαπηπγκέλσλ ζε ζεκαηηθνχο άμνλεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ςπρνινγηθή θαη εζηθή ηνπο ππνζηήξημε απφ ηνπο αξκφδηνπο θνξείο θαη ηελ θνηλσλία. πγθεθξηκέλα, ηδηαίηεξε έκθαζε ζα δνζεί ζηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ ζηηο ηάμεηο ηνπο απφ ηελ έιιεηςε πιηθνηερληθήο ππνδνκήο, αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη επνπηηθψλ κέζσλ, ζηηο απφςεηο ηνπο ζρεηηθά κε ηελ έληαμε, ζην επίπεδν ζπλεξγαζίαο κε ηνπο ζπλαδέιθνπο θαη ηνπο γνλείο ησλ καζεηψλ ηνπο, ζηελ αλάγθε ηνπο γηα επηκφξθσζε θαη πεξαηηέξσ εμεηδίθεπζε, ζην βαζκφ ηεο ηθαλνπνίεζήο ηνπο απφ ηελ άζθεζε ηνπ επαγγέικαηφο ηνπο θαη ζηα ζπλαηζζήκαηα πνπ βηψλνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπο έξγνπ. ηελ παξνχζα εξγαζία αλαδεηθλχεηαη ν πνιιαπιφο ξφινο πνπ θαιείηαη λα δηαδξακαηίζεη ν εθπαηδεπηηθφο Δηδηθήο Αγσγήο, θαζψο επηθνξηίδεηαη κε φιν θαη απμαλφκελα θαζήθνληα θαη [16]

17 ππνρξεψζεηο, αξκνδηφηεηεο θαη επζχλεο ιφγσ ησλ ηδηαίηεξσλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ. Τπάξρεη ε θαηάιιειε επαηζζεηνπνίεζε θαη κέξηκλα γηα ηελ πξνάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ καζεηψλ κε Δηδηθέο Δθπαηδεπηηθέο αλάγθεο, αιιά θαη ησλ Δθπαηδεπηηθψλ ηνπο, νη νπνίνη είλαη νη αξσγνί ηεο γλσζηηθήο, ζπλαηζζεκαηηθήο αλάπηπμεο θαη θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζήο ηνπο απφ ην κέξνο ηεο Πνιηηείαο κε ηε δεκηνπξγία ηνπ θαηάιιεινπ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο; ηηο πεξηζζφηεξεο έξεπλεο ν εθπαηδεπηηθφο εμεηάδεηαη βάζεη ησλ πξαθηηθψλ πνπ αλαπηχζζεη κέζα ζηελ ηάμε ηνπ, ζεσξψληαο φκσο πσο πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη σο κία απηνηειήο πξνζσπηθφηεηα ζα ήηαλ ζεκηηφ αλ κπνξνχζαλ λα εμεηαζηνχλ φινη νη παξάγνληεο, ςπρνινγηθνί ή θνηλσληθνί πνπ επεξεάδνπλ ην έξγν ηνπ θαη επηδξνχλ ζηελ απνθξπζηάιισζε ησλ απφςεψλ ηνπ ηδσκέλνη κέζα απφ ηελ πνξεία θαη εμέιημε ηεο Δηδηθήο Αγσγήο ζηελ Διιάδα. Αλαθνξηθά κε ην εξεπλεηηθφ θνκκάηη, εμεηάζηεθαλ νη απφςεηο 12 Δηδηθψλ Παηδαγσγψλ εξγαδφκελσλ ζε ζρνιεία Δηδηθήο Αγσγήο ή ζε ηκήκαηα έληαμεο επάλσ ζε νθηψ ζεκαηηθνχο άμνλεο κέζσ εκη-δνκεκέλσλ ζπλεληεχμεσλ. Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ δφζεθε ζηα ζπλαηζζήκαηα πνπ βηψλνπλ σο εθπαηδεπηηθνί αηφκσλ κε Δηδηθέο Δθπαηδεπηηθέο Αλάγθεο, ηα νπνία επηδξνχλ ζηε δηδαζθαιία ηνπο. Δπηπιένλ, ηδηαίηεξε έκθαζε δφζεθε ζην επίπεδν θαηάξηηζεο θαη εμεηδίθεπζήο ηνπο, ζηηο απφςεηο ηνπο γηα ηελ έληαμε ζηα θνηλά ζρνιεία θαη ηνπο αλαζηαιηηθνχο παξάγνληεο πνπ απνηεινχλ ηξνρνπέδε ζηελ άζθεζε ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπο έξγνπ, ζηα επίπεδα ζπλεξγαζίαο ηνπο κε ηνπο ζπλαδέιθνπο, ηε δηεπηζηεκνληθή νκάδα θαη ηνπο γνλείο ησλ καζεηψλ ηνπο θαη ζηηο πξνηάζεηο ηνπο γηα ηελ εμπγίαλζε ηνπ ρψξνπ ηεο Δηδηθήο Αγσγήο. Απφ ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ κεηά απφ ην ζηάδην ηεο αλάιπζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ θαίλεηαη φηη ηα ζρνιεία δε δηαζέηνπλ ηελ θαηάιιειε νξγαλσηηθή ππνδνκή γηα λα εθπαηδεχζνπλ ηα παηδηά κε Δηδηθέο Δθπαηδεπηηθέο Αλάγθεο. Δπηπιένλ, αξθεηνί απφ απηνχο, δελ έρνπλ θαηαξηηζηεί επαξθψο ζε δεηήκαηα Δηδηθήο Αγσγήο, ελψ νη απφςεηο ηνπο γηα ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο αλάπηπμεο ζπλεξγαηηθψλ δνκψλ ζην ζρνιείν, εκθαλίδνπλ αζπλέπεηα σο πξνο ηηο πξαθηηθέο πνπ αθνινπζνχλ θαη απηφ πνπ πξαγκαηηθά ηζρχεη ζηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο. Οη εθπαηδεπηηθνί αληηκεησπίδνληαο ηηο δχζθνιεο εξγαζηαθέο θαηαζηάζεηο, ηα δχζθακπηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα, ηελ αλππαξμία ππνζηήξημεο απφ ηνπο αξκφδηνπο θνξείο, ηε κε θαηνρχξσζε ησλ εξγαζηαθψλ ηνπο δηθαησκάησλ θαη ηελ έιιεηςε επαηζζεηνπνίεζεο απφ ηελ θνηλσλία σο πξνο ην εθπαηδεπηηθφ ηνπο έξγν, αγσλίδνληαη θαη πξνζπαζνχλ κε ηα ιηγνζηά κέζα πνπ δηαζέηνπλ λα αληηζηαζνχλ ζηνπο ραιεπνχο θαηξνχο θαη λα εθπαηδεχζνπλ ηνπο καζεηέο κε Δηδηθέο Δθπαηδεπηηθέο Αλάγθεο. Σν ειπηδνθφξν πάλησο είλαη φηη ε λέα γεληά εθπαηδεπηηθψλ νξακαηίδεηαη, επηλνεί, θαηλνηνκεί, αγαπά ην επάγγεικά ηνπ θαη κε δηαξθή πξνζπάζεηα κάρεηαη ελάληηα ζε θάζε δπζκελή θαηάζηαζε. [17]

18 Λέξειρ κλειδιά: Δκπαιδεςηικοί Διδικήρ Αγυγήρ, ζσολείο Διδικήρ Αγυγήρ, ημήμα ένηαξηρ, απότειρ Διδικών Παιδαγυγών ABSTRACT Special Education Teachers, the investigation of their needs and the challenges they face, are probably one of the most versatile research questions. In Greece appropriate structures have even developed and special educators are often faced with insurmountable issues and they are not provided with any systematic guidance and support. This present study is a pilot effort to explore the problems faced by special educators in response to a series of questions developed in thematic areas related to the psychological and moral support from stakeholders, society, as well as the problems faced in their classrooms due to the lack of logistical, curricula and teaching aids. Furthermore the teachers views on integration, the level of cooperation with colleagues and parents, their need for further training and specialization, the degree of satisfaction with the exercise of their profession are also analyzed in this study. In this paper the multiple role to play as special education teacher is highlighted as they are charged with growing responsibilities and duties, due to the specialised needs of students. It will also determine the degree of development and the steps that have taken place in Special Education on behalf of the State. It will also be examined if proper awareness and care has been developed to protect the rights not only of the students with special educational needs, but also of their teachers, who are helpers of cognitive, emotional development and social interaction. In most studies the teacher is examined on the basis of the practices developed in the classroom, considering that should be seen as a totality, a self-existent entity. Though, it would be legitimate if they could consider all factors, psychological or social work that affect and influence the crystallization of views seen through the course and development of special education in Greece. Key Words: Special education teachers, special education school, part integration, Special Educators views [18]

19 Θεωρητικό Μέρος [19]

20 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1 Ο 2.1 ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΗ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΨΓΗ Ζ εηδηθή Αγσγή ζηελ Διιάδα κπνξεί λα γίλεη θαιχηεξα θαηαλνεηή κφλν, αλ θάλνπκε κία ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή θαη δνχκε ηελ πνξεία ηεο. Γελ ζα αλαθεξζνχκε, βέβαηα, ζηελ Αξραία πάξηε πνπ ζαλ Πφιε Κξάηνο είρε ηνπο δηθνχο ηεο λφκνπο θαη ηξφπνπο γηα ηε κνίξα ησλ αλζξψπσλ ηεο, πνπ γελληνχληαλ κε ζσκαηηθέο αλαπεξίεο. Ο Καηάδαο, ην Λαθσληθφ απηφ βάξαζξν, πνπ είρε γίλεη ν βηνινγηθφο θαηαζηξνθέαο ησλ αηφκσλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο, δπζηπρψο κφλν ζεσξεηηθά έρεη θαηαδηθαζηεί ζε πνιιέο ρψξεο θαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο αθφκε θαη ζηε ρψξα καο. Οη νξγαλσκέλεο θαη πνιηηηζκέλεο θνηλσλίεο έρνπλ ππνρξέσζε λα πξνζηαηεχνπλ θαη λα παξέρνπλ εθπαίδεπζε ζηα κέιε ηεο κε Δηδηθέο Αλάγθεο. Πάλησο ζηελ Διιάδα πξηλ κεξηθέο δεθαεηίεο δελ είρακε λα επηδείμνπκε θαη πνιιά πξάγκαηα ζηα πιαίζηα ηεο εθπαίδεπζεο γηα άηνκα κε εηδηθέο ζσκαηηθέο ή πλεπκαηηθέο αλάγθεο( Καξδαξάθνο,2006). Σν 1887 ν Έιιελαο δηεπζπληήο ηνπ ζρνιείνπ Perkins ηεο Βνζηψλεο(ρνιείν Σπθινθσθψλ πνπ ηδξχζεθε ην 1829) Μηραήι Αλάγλνο, ζηέιλεη ηελ απφθνηην Anna Sallivan λα θάλεη καζήκαηα ζηελ ηπθινθσθή Hellen Keller, ε νπνία θαηφξζσζε σο άηνκν πςειήο επθπίαο λα θηάζεη ζε αλψηαηε βαζκίδα εθπαίδεπζεο θαη λα απνθνηηήζεη απφ ην Παλεπηζηήκην ηνπ Harvard. Γηα πξψηε θνξά θπξηαξρεί ε άπνςε φηη ηα παηδηά κε εηδηθέο αλάγθεο, αλ εθπαηδεπηνχλ ζην θαηάιιειν εθπαηδεπηηθφ πιαίζην θαη επηηεπρζεί κία πξψηκε παξέκβαζε θαη δηάγλσζε ηνπ βαζκνχ ηνπ πξνβιήκαηνο, κπνξνχλ λα εθπαηδεπηνχλ. Παξά ην γεγνλφο απηφ ζηελ Διιάδα έπξεπε λα πεξάζεη έλαο αηψλαο ψζηε λα αξρίζεη λα δηακνξθψλεηαη ην λνκνζεηηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ πιαίζην πνπ αθνξά ηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο.(αθειιαξίνπ ζην Απφ ην 1900 κέρξη θαη ην 1950 δελ ππάξρεη κηα ζπζηεκαηηθή αλάπηπμε θαη δελ έρνπλ εθαξκνζηεί πξνγξάκκαηα ζηνλ ηνκέα ηεο Δηδηθήο Αγσγήο. Μεκνλσκέλεο, απνζπαζκαηηθέο θαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο αηνκηθέο πξνζπάζεηεο αξρίδνπλ λα δηαθαίλνληαη απφ ηελ πξψηε δεθαεηία [20]