1. Οργάνωση της μνήμης 2. Κύρια μνήμη 3. Κρυφή μνήμη 4. Κώδικες διόρθωσης λαθών 5. Δευτερεύουσα μνήμη 6. Μονάδες εισόδου/εξόδου

Transcript

1 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΙΙ Γ. Τσιατούχας 2 ο Κεφάλαιο ιάρθρωση 1. Οργάνωση της μνήμης 2. Κύρια μνήμη 3. Κρυφή μνήμη 4. Κώδικες διόρθωσης λαθών 5. Δευτερεύουσα μνήμη 6. Μονάδες εισόδου/εξόδου 2 1

2 Οργάνωση Υπολογιστή Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας Central Processing Unit (CPU) Μονάδα Ελέγχου Αριθµητική Λογική Μονάδα (ALU) Συσκευές Εισόδου/Εξόδου Καταχωρητές Κύρια Μνήµη ίσκος Εκτυπωτής Τυπική οργάνωση υπολογιστή βασισµένου σε δίαυλο ίαυλος ή Αρτηρία (Bus) 3 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ 4 2

3 Λογική Οργάνωση Μνήµης Η µνήµη έχει τη λογική οργάνωση ενός πίνακα ο οποίος αποτελείται από κελιά. Συνήθως σε κάθε κελί αποθηκεύεται ένα bit πληροφορίας. Τα κελιά οργανώνονται σε θέσεις µνήµης όπου κάθε µία προσδιορίζεται µε αποκλειστικό τρόπο από µία διεύθυνση (address). Με mbitsγια τη διεύθυνση µπορούµε να προσδιορίσουµε 2 m θέσεις µνήµης. ιευθύνσεις κελί µνήµης 1-bit θέση µνήµης 8bit 5 Οργάνωση της Μνήµης ιεύθυνση ιεύθυνση θέση µνήµης ιεύθυνση Οργάνωση µνήµης 96 bit Λίγαbit ανά θέση πολλές θέσεις µνήµης και αντίστροφα. Μιαθέσηµνήµης είναι η µικρότερη προσπελάσιµη µονάδα. 6 3

4 Byte και ιάταξη στη Μνήµη Θέσεις µνήµης των 8 bit συνθέτουν ένα byte. Σήµερα οι επεξεργαστές διαχειρίζονται την πληροφορία σε λέξεις (words) των 32-bit ή 64-bit. Συνεπώς απαιτούνται πολλές θέσεις µνήµης του 1-byte για την αποθήκευση µιας λέξης, π.χ. για 32-bit θέλουµε 4byte. µνήµη µεγάλου άκρου (big endian) µνήµη µικρού άκρου (little endian) π.χ. αποθήκευση της 32-bit λέξης: (5C 49 F1 72) Hex MSByte LSByte ιευθύνσ σεις ς ιευθύνσεις a θέση µνήµης 1-byte 5C 49 F1 72 a+1 a+2 a+3 αποθήκευση µεγάλου άκρου a a+1 a+2 a+3 72 F1 49 5C αποθήκευση µικρού άκρου 7 Κρυφή ή Λανθάνουσα Μνήµη CPU Κύρια Μνήµη Chip Κρυφή Μνήµη ίαυλος Χρήση µιας µικρής, γρήγορης αλλά υψηλού κόστους µνήµης µεταξύ της κύριας µνήµης και του επεξεργαστή, ηοποίαονοµάζεται κρυφή µνήµη (cache). Αποθηκεύει προσωρινά, πληροφορία συχνά χρησιµοποιούµενη από τον επεξεργαστή. 8 4

5 Αρχή της Τοπικότητας Χωρική τοπικότητα (spatial locality): αν η CPU προσπελάσει µια θέση µνήµης, τότε µε µεγάλη πιθανότητα θα προσπελάσει και τις γειτονικές της. Χρονική τοπικότητα (temporal locality): αν η CPU προσπελάσει µια θέση µνήµης, τότε µε µεγάλη πιθανότητα θα την ξαναπροσπελάσει άµεσα στο µέλλον. Αρχές λειτουργίας της cache: εδοµένα που τοποθετούνται στην cache διατηρούνται για µεγάλο χρονικό διάστηµα (λόγω χρονικής τοπικότητας). Στην cache µεταφέρονται ολόκληρες ενότητες (block) δεδοµένων και όχι απλές λέξεις (λόγω χωρικής τοπικότητας). Οι αποθηκευµένες ενότητες στην cache ονοµάζονται γραµµές κρυφής µνήµης (cache lines). Π.χ. cache µε γραµµή 64byte: µια αναφορά στη διεύθυνση µνήµης 260 θα επιφέρει µεταφορά των διευθύνσεων από Cache και Απόδοση Έστω ότι ο επεξεργαστής προσπελαύνει µια λέξη k φορές σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Με τη χρήση cache, θα γίνει 1 προσπέλαση στην αργή κύρια µνήµη καιk 1 προσπελάσεις στην γρήγορη cache µνήµη. Το κέρδος αναλύεται ακολούθως, όπου ορίζουµε ως: t c το χρόνο προσπέλασης της cache t m το χρόνο προσπέλασης της κύριας µνήµης (t m >> t c ) h το λόγο επιτυχιών (hit ratio), το ποσοστό των προσπελάσεων που µπορούν να ικανοποιηθούν από την cache. Ισχύει: h =( k 1) / k Αντίστοιχα ο λόγος αποτυχιών (miss ratio) είναι 1 h. Ο µέσος χρόνος προσπέλασης t av που βλέπει η CPU είναι: t = ht + ( 1 h)( t + t ) = t + (1 h) t av c c m c m Π.χ. µε t c =20ns, t m =100ns και h=0.85, ο µέσος χρόνος προσπέλασης είναι: t av =35ns. 10 5

6 Θέµατα οµής και Οργάνωσης Cache Χωρητικότητα της κρυφής µνήµης, καθώς το κόστος είναι υψηλό. Μέγεθος της γραµµής κρυφής µνήµης, καθώς η καθυστέρηση µεταφοράς ενός block από την κύρια µνήµη είναισηµαντική. Οργάνωση της κρυφής µνήµης για τη διαχείριση της πληροφορίας. Τρόπος αποθήκευσης των δεδοµένων στην κρυφή µνήµη: Ενοποιηµένος (unified), εντολές & τελούµενα στο ίδιο τµήµα ιαµερισµένος (split), ξεχωριστά τµήµατα για εντολές & τελούµενα Αριθµός κρυφών µνηµών, καθώς χρησιµοποιούνται ευρύτατα σήµερα πολλαπλά επίπεδα κρυφής µνήµης, εντός και εκτός του τσιπ του επεξεργαστή. 11 Κώδικες ιόρθωσης Λαθών 1/3 Για την προστασία της πληροφορίας χρησιµοποιούνται κώδικες ανίχνευσης ή διόρθωσης λαθών. Στα mbitδεδοµένων προσθέτονται rbitπλεονασµού και σχηµατίζεται µια κωδικολέξη (codeword) των n bit. Από τις 2 n δυνατές λέξεις µόνο 2 m είναι αποδεκτές. Αν κατά την ανάγνωση της µνήµης προκύψει µηαποδεκτήκωδικολέξητότεέχει ανιχνευθεί λάθος στα δεδοµένα της µνήµης. Ορίζουµε ως απόσταση Hamming µεταξύ δύο κωδικολέξεων τον αριθµό των θέσεων που διαφέρουν τα bit τους (βρίσκεται εύκολα µε απλό XOR των bit κατά θέση και καταµέτρηση των 1 που προκύπτουν). Η ελάχιστη απόσταση Hamming µεταξύ των ζευγών κωδικολέξεων αποτελεί την απόσταση Hamming του χρησιµοποιούµενου κώδικα. Richard Hamming

7 Κώδικες ιόρθωσης Λαθών 2/3 Για την ανίχνευση d λαθών του ενός bit απαιτείται κώδικας µε απόσταση Hamming d+1. Σε αυτή την περίπτωση, dλάθη του 1bit δεν µπορούν να µετατρέψουν µία κωδικολέξη σε άλλη κωδικολέξη. Απλό παράδειγµα κώδικα για την ανίχνευση µεµονωµένων λαθών είναι η χρήση ενός επιπλέον bit ισοτιµίας (parity bit), το οποίο επιλέγεται έτσι ώστε το πλήθος των bit της κωδικολέξης µε τιµή 1 να είναι άρτιο (ή περιττό). Για τη διόρθωση d λαθών του ενός bit απαιτείται κώδικας µε απόσταση 2d+1. Αυτή η συνθήκη εξασφαλίζει ότι αν συµβούν d λάθη η αρχική (σωστή) κωδικολέξη θα έχει µικρότερη απόσταση από την τελική µηκωδικολέξησεσχέση µε οποιαδήποτε άλλη κωδικολέξη και συνεπώς µπορεί να ταυτοποιηθεί! Κωδικοποίηση της λέξης 1100 µε χρήση άρτιας ισοτιµίας 0 0 Κωδική λέξη: Bit ισοτιµίας Λάθος 13 Κώδικες ιόρθωσης Λαθών 3/3 Έστω κωδικολέξη των nbit,µε mbitπληροφορίας και rbitπλεονασµού (n=m+r) για τη διόρθωση απλών λαθών του ενός bit. Κάθε µία από τις 2 m κωδικολέξεις έχει nµη αποδεκτές κωδικολέξεις µε απόσταση Hamming 1 από αυτή (προσδιορίζονται µε αντιστροφή ενός bit της κωδικολέξης κάθε φορά). Καµία άλλη κωδικολέξη δεν έχει απόσταση 1 από τις συγκεκριµένες µη αποδεκτές κωδικολέξεις. Καθώς ο συνολικός αριθµός λέξεων (κωδικολέξεων και µη) είναι 2 n θα πρέπει να ισχύει (n+1)2 m 2 n. Με δεδοµένο ότι n=m+r η προηγούµενη ανισότητα ισοδυναµεί µε (m+r+1) 2 r. m r n Επιβάρυνση % Bit πλεονασµού για τη διόρθωση µεµονωµένων λαθών 14 7

8 Αλγόριθµος Hamming 1/3 Σε έναν κώδικα Hamming προστίθενται r bit ισοτιµίας σε µια λέξη των m bit. Η νέα λέξη έχει m+r bit. Εργαζόµαστε ως ακολούθως : Τα bit αριθµούνται από το αριστερότερο bit (MSB). Όλα τα bit που ο αριθµός τους είναι δύναµη του2 είναι bit ισοτιµίας. Τα υπόλοιπα είναι bit δεδοµένων. Ένα bit b i της κωδικοποιηµένης λέξης ελέγχεται ως προς την ισοτιµία του από τα bit ισοτιµίας b (2 j 0, b 1,..., j i), έτσι ώστε να ισχύει: b2 1 j = i = i j Προφανώς, αν το bit b i είναι bit ισοτιµίας τότε ελέγχεται από τον εαυτό του και µόνο. Η τιµή τουκάθεbit ισοτιµίας καθορίζεται από τις τιµές των bit που ελέγχει σύµφωνα µε τον τύπο της ισοτιµίας που ζητάµε (άρτια ή περιττή). 15 Αλγόριθµος Hamming 2/3 Παράδειγµα κωδικοποίησης λέξης m=16 bit µε r=5 bit ισοτιµίας για την ανίχνευση απλών λαθών (σύνολο n=21 bit): Τα bit1,2,4,8και 16 είναι bit ισοτιµίας. Χρήση άρτιας ισοτιµίας µ (αυθαίρετη ρ η επιλογή). Το bit 1 ελέγχει τα bit: 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21. Το bit 2 ελέγχει τα bit: 2, 3, 6, 7, 10, 11, 14, 15, 18, 19. Το bit 4 ελέγχει τα bit: 4, 5, 6, 7, 12, 13, 14, 15, 20, 21. Το bit 8 ελέγχει τα bit: 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15. Το bit 16 ελέγχει τα bit: 16, 17, 18, 19, 20, 21. Κωδική λέξη Αρίθμηση Αρχική λέξη 16 bit: Bit ισοτιμίας 16 8

9 Αλγόριθµος Hamming 3/3 Αν εξαιτίας κάποιου σφάλµατος το 5 ο bit είναι λανθασµένο (1 0) τότε: Τοbit ισοτιµίας 1 είναι λανθασµένο (τα ελεγχόµενα bit περιέχουν πέντε 1). Τοbit ισοτιµίας 2 είναι σωστό (τα ελεγχόµενα bit περιέχουν έξι 1). Το bit ισοτιµίας 4 είναι λανθασµένο (τα ελεγχόµενα bit περιέχουν πέντε 1). Τοbit ισοτιµίας 8 είναι σωστό (τα ελεγχόµενα bit περιέχουν δύο 1). Τοbit ισοτιµίας 16 είναι σωστό (τα ελεγχόµενα bit περιέχουν τέσσερις 1). Το κοινό ελεγχόµενο bit των bit ισοτιµίας 1 και 4 είναι το 5 ο bit το οποίο και φέρει τη λανθασµένη τιµή. Άλλωστε 4+1=5! Κωδική Αρχική λέξη 16 bit: λέξη 0 Αρίθμηση Λάθος Bit ισοτιμίας 17 ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΜΝΗΜΗ 18 9

10 Ιεραρχία Μνήµης Μείωση του κόστους ανά bi it Αύξηση της χωρητικότητας Κατά- χωρητές ση του χρόνου προσπέλα ασης Αύξη Κρυφή Μνήµη Κύρια Μνήµη Μαγνητικός ίσκος (HDD) ίσκος Στερεάς Κατάστασης (SSD) Μαγνητική Ταινία Οπτικός ίσκος 19 Μαγνητικοί ίσκοι ιατοµεακό χάσµα Πλάτος τροχιάς 5 10µm Κύλινδρος (cylinder) Track Επιφάνειες Πλάτος 1bit µm Κατεύθυνση κίνησης βραχίονα Κεφαλή ανάγνωσης / εγγραφής Βραχίονας κεφαλής Κεφαλές ανάγνωσης / εγγραφής ιεύθυνση κίνησης βραχίονα Κώδικας Hamming ή Read-Solomon Ελεγκτής δίσκου Κρυφή µνήµη δίσκου (16ΜΒ, 32ΜΒ, 64ΜΒ) 20 10

11 Μαγνητικοί ίσκοι Χαρακτηριστικά Χρόνος αναζήτησης (seek time): ο χρόνος τοποθέτησης της κεφαλής στην κατάλληλη ακτινική θέση (µερικά ms). Λανθάνων χρόνος περιστροφής (rotational latency): ο χρόνος τοποθέτησης του τοµέα κάτω από την κεφαλή (µερικά ms). Τυπικοί χρόνοι περιστροφής 3600, 5400, 7200, 10000, στροφές ανά λεπτό (rotations per minute RPM). Χρόνος µεταφοράς δεδοµένων: µε ταχύτητες µεταφοράς της τάξης των εκατοντάδων ΜB/sec ο χρόνος µεταφοράς είναι της τάξης των εκατοστών του µsec. Ο χρόνος αναζήτησης και ο λανθάνων χρόνος περιστροφής καθορίζουν την ταχύτητα απόκρισης του δίσκου. 21 Συστοιχίες RAID 1/3 Redundant Array of Inexpensive Disks RAID (συστοιχία πλεοναζόντων φθηνών δίσκων): οργάνωση των δίσκων για να βελτιωθεί η απόδοση ή/και η αξιοπιστία (Patterson 1988), σε αντιδιαστολή µε τη χρήση ενός απλού µεγάλου ακριβού δίσκου (single large expensive e disk SLED). Έξι βασικοί τρόποι οργάνωσης ( επίπεδα levels): RAID 0-5. α) RAID level 0 ίσκος ιαµοιρασµός των δεδοµένων σε πολλούς δίσκους επιµερισµός (striping) απόδοση, αξιοπιστία Ζώνη (strip) από k τοµείς β) RAID level 1 Εφεδρικοί δίσκοι (back-up disks) ιπλασιασµός δίσκων. Κάθε ζώνη γράφεται 2 φορές. απόδοση (+ανάγνωση), αξιοπιστία 22 11

12 Συστοιχίες RAID 2/3 γ) RAID level 2 Οργάνωση πληροφορίας σε επίπεδο λέξης ή byte. Τα bits των λέξεων διαµοιράζονται σε πολλούς δίσκους. Bits ισοτιµίας Κώδικας Hamming Απαιτεί πολλούς και συγχρονισµένους δίσκους. απόδοση, αξιοπιστία δ) RAID level 3 Bit ισοτιµίας Οργάνωση πληροφορίας σε επίπεδο λέξης ή byte. Τα bits των λέξεων διαµοιράζονται σε πολλούς δίσκους. Ένα µόνο bit ισοτιµίας. Απαιτεί συγχρονισµένους δίσκους. απόδοση, αξιοπιστία 23 Συστοιχίες RAID 3/3 ε) RAID level 4 ίσκος ισοτιµίας (parity disk) Οργάνωση παρόµοια µε το επίπεδο 0. Ένας δίσκος αποτελείται αποκλειστικά από ζώνες µε bit ισοτιµίας. Ο υπολογισµός και η αποθήκευση των bit ισοτιµίας απαιτεί πολλαπλές αναγνώσεις/εγγραφές. απόδοση, αξιοπιστία στ) )RAIDl level l5 Bit ισοτιµίας Οµοιόµορφος διαµοιρασµός των bit ισοτιµίας σε όλους τους δίσκους µε κυκλική σειρά. Μείωση φόρτου του δίσκου ισοτιµίας σε σχέση µε το επίπεδο RAID-4. απόδοση, αξιοπιστία 24 12

13 CD--ROM CD Σπειροειδές αυλάκι Κοίλωµα Κορυφή Ενότητα δεδοµένων χρήστη (2ΚΒ) Ακτίνα 32mm περιστροφές µήκος 5,6Km. Ανάγνωση: διοδικό laser χαµηλής ισχύος και µε λ=0.78µm. Ταχύτητα περιστροφής στροφές/min 25 CD--ROM Οργάνωση CD Σύµβολα των 14bit 42 σύµβολα αποτελούν ένα πλαίσιο (frame) Προοίµιο (preamble) Πλαίσια των 588bit, µε 24 byte b t δεδοµένων δ δ έ το καθένα 98 πλαίσια αποτελούν ένα τοµέα (sector) εδοµένα 2048 byte Τοµέας Τρόπου 1 (Mode 1) µε 7507 byte εδοµένα + κωδικοποίηση 7203 byte Μηχανισµοί ηχ µ διόρθωσης ρ ης σφαλµάτων φ µ σε επίπεδο συµβόλου, µβ, πλαισίου και τοµέα. 98 πλαίσια των 588bit, δηλ byte, για την αποθήκευση 2048 byte πληροφορίας. Συνεπώς η αποδοτικότητα είναι µόλις 28%. ύο Τρόποι λειτουργίας. Χωρητικότητα 650ΜΒ (Τρόπος 1). Με ταχύτητα ανάγνωσης x32, ο ρυθµός µεταφοράς δεδοµένων είναι 4ΜΒ/sec

14 CD Εγγραφής και Επανεγγραφής CD Εγγραφής (Recordable CD-R): Χρήση χρωστικής ύλης της οποίας η ανακλαστικότητα µεταβάλλεται µε τηχρήσηlaser υψηλής ισχύος (8-16mW). Ανάγνωση µε laser χαµηλής ισχύος (0,5mW). CD Επανεγγραφής (Rewritable CD-RW): Χρήση κράµατος µετάλλων που µπορεί να βρεθεί σε δύο καταστάσεις α) κρυσταλλική µε υψηλή ανακλαστικότητα και β) άµορφη µε χαµηλή ανακλαστικότητα. Αρχική κατάσταση σε κρυσταλλική µορφή. Μετάβαση σε άµορφη κατάσταση µε χρήσηlaser υψηλής ισχύος (µέσω τήξης). Επαναφορά στην κρυσταλλική κατάσταση µε laser µέσης ισχύος. Ανάγνωση µε laser χαµηλής ισχύος. 27 DVD Blu Ray DVD Μικρότερα κοιλώµατα από τα CD-ROM. Στενότερο σπειροειδές Κόκκινο laser (λ=650nm). Ταχύτητα: (x1) 1,4ΜΒ/sec,, (x24) 33,24MB/sec. Πολλαπλών όψεων και στρωµάτων: 1 όψη και 1 στρώµα 4,7GB 1 όψη και 2 στρώµατα 8,5GB 2 όψεις και 1 στρώµα 9,4GB 2 όψεις και 2 στρώµατα 17GB Blu Ray Μπλεlaser (λ=405nm). Ταχύτητα: (x1) 4,5ΜΒ/sec, (x12) 54ΜΒ/sec. Πολλαπλών όψεων και στρωµάτων: 1 όψη και 1 στρώµα 25GB 1 όψη και 2 στρώµατα 50GB 1 όψη και 3 στρώµα 100GB 1 όψη και 3 στρώµα 128GB 2 όψεις και 16 στρώµατα 1ΤB 0,6mm 0,6mm 28 14

15 ΕΙΣΟΔΟΣ / ΕΞΟΔΟΣ 29 Τυπική οµή Υπολογιστή ίαυλος Οθόνη Πληκτρολόγιο CD-ROM ίσκος Μνήµη Ελεγκτής Οθόνης Ελεγκτής Πληκτρολογίου Ελεγκτής CD-ROM Ελεγκτής ίσκου ίαυλος Οι ελεγκτές καθορίζουν τη λειτουργία των αντίστοιχων συσκευών εισόδου/εξόδου και διαχειρίζονται την προσπέλαση του διαύλου. Άµεση προσπέλαση µνήµης (direct memory access DMA): οελεγκτής προσπελαύνει τη µνήµη χωρίςανάµιξη της CPU. Χρήσηδιακοπών (interrupts) για εξυπηρέτηση από CPU. Χρήσηδιαιτητή διαύλου (bus arbiter) για τον καθορισµό προτεραιοτήτων στο δίαυλο. Προτεραιότητα σε συσκευές I/O (υπεξαίρεση κύκλων)

16 οµή Πολλαπλών ιαύλων ίαυλος Μνήµης ίαυλος SCSI Σαρωτής SCSI ίσκος SCSI Ελεγκτής SCSI Γέφυρα PCI Ελεγκτής οθόνης Κύρια µνήµη Ελεγκτής δικτύου Πρόσθετες υποδοχές (slots) για επιπλέον ελεγκτές PCI Peripheral Component Interconnect ίαυλος PCI Κάρτα ήχου ISA Industry Standard Architecture Ελεγκτής εκτυπωτή Γέφυρα ISA Μόντεµ ίαυλος ISA 31 Εκτυπωτές Laser Περιστρεφόµενο κάτοπτρο Φωτεινή δέσµη Το τύµπανο ψεκάζεται και φορτίζεται (1000V) Τύµπανο Ξύστρα Αποφορτιστής Λευκό χαρτί Θερµαινόµενοι κύλινδροι Στοίβα εξόδου 32 16

17 Οθόνες LED 33 17