Η προζηαζία ηοσ δικαιώμαηος ηης σγείας ηων μεηαναζηών: η σγεία ως λόγος νόμιμης διαμονής και ως κοινωνικό δικαίωμα ηοσ ανθρώποσ

Transcript

1 Δ ΕΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΣΟΠΙΚΗ ΑΤΣΟΔΙΟΙΚΗΗ ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΟΝΟΜΑΣΕΠΩΝΤΜΟ ΠΟΤΔΑΣΗ: ΣΑΙΝΟ ΝΙΚΟΛΑΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ: Δ ΣΜΗΜΑ: ΜΕΣΑΝΑΣΕΤΣΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ Επιβλέποσζα: Αγγελοπούλοσ Όλγα Σίηλος εργαζίας Η προζηαζία ηοσ δικαιώμαηος ηης σγείας ηων μεηαναζηών: η σγεία ως λόγος νόμιμης διαμονής και ως κοινωνικό δικαίωμα ηοσ ανθρώποσ ΑΘΗΝΑ, ΕΠΣΕΜΒΡΙΟ

2 Πύνακασ περιεχομϋνων ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ... 4 ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 5 Abstract 6 Κεθάιαην 1 ν Δηζαγσγή θνπφο - ηφρνο Μέζα Μεζνδνινγία... 8 Κεθάιαην 2: Ζ πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία απφ ην Γηεζλέο δίθαην πκβάζεηο ηνπ Οξγαληζκνχ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ( ΟΖΔ) πκβάζεηο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο (ηδ) πκβάζεηο ηεο Γηεζλνχο Οξγάλσζε Δξγαζίαο (ΓΟΔ) Γηεζλείο ζπκβάζεηο πνπ δελ έρνπλ θπξσζεί απφ ηελ Διιάδα Ζ πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο πγείαο απφ ην ελσζηαθφ δίθαην Πνιίηεο ηεο Δ.Δ Τπήθννη ηξίησλ ρσξψλ Γηθαηνχρνη δηεζλνχο πξνζηαζίαο Γηθαηνχρνη πξνζσξηλήο πξνζηαζίαο Αηηνύληεο άζπιν Επί καθξόλ δηακέλνληεο Θχκαηα εκπνξίαο αλζξψπσλ Φνξείο ηνπ θνηλσληθνχ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία θαηά ην χληαγκα Δλδηάκεζα ζπκπεξάζκαηα Κεθάιαην Ζ πξνζηαζία ηεο πγείαο ζηελ Διιάδα Ζ πξφζβαζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηηο ππεξεζίεο πγείαο Κνηλνηηθνί ππήθννη Νφκηκα δηακέλνληεο Οκνγελείο Πξφζθπγεο θαη Αηηνχληεο άζπιν Δππαζείο νκάδεο Με λφκηκα δηακέλνληεο κεηαλάζηεο Ζ Έθηαθηε ηαηξηθή πεξίζαιςε Ο ξφινο ησλ κε θπβεξλεηηθψλ νξγαλψζεσλ Ο πλήγνξνο ηεο Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο Δλδηάκεζα ζπκπεξάζκαηα Κεθάιαην 4: Ζ πγεία σο ιφγνο λφκηκεο δηακνλήο ησλ κεηαλαζηψλ Ζ άδεηα δηακνλήο γηα αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο Ζ πξνυπφζεζε ηεο πξνεγνχκελεο λφκηκεο δηακνλήο Υνξήγεζε θαη ηεο άδεηαο δηακνλήο ζε ππεθφνπο ηξίησλ ρσξψλ Άδεηα δηακνλήο γηα εμαηξεηηθνχο ιφγνπο Ζ ιήμε ηεο πξνεγνχκελεο άδεηαο δηακνλήο θαη ε δπλαηφηεηα παξάηαζήο ηεο Ζ πξνζηαζία απφ ηελ απέιαζε γηα ιφγνπο πγείαο

3 4.3 Ζ αξρή ηεο κε επαλαπξνψζεζεο Ο ξφινο ηεο Δπξσπατθήο χκβαζεο ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ Ο ξφινο ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ ησλ Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ Ζ Ννκνινγία ηνπ ΔΓΓΑ Κεθάιαην 5: Σειηθά πκπεξάζκαηα ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

4 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΥΙΕ ΓΔ ΓΟΔ ΔΓΓΑ ΔΔ ΔΚ ΔΚΥ ΔΟΚ ΔΤ ΔΓΑ ΗΚΑ ΜΚΟ ΝΓ ΟΖΔ ΠΓ ΛΔΔ ηδ πλδκ ΤΑ Γηεζλήο χκβαζε Δξγαζίαο Γηεζλήο Οξγαληζκφο Δξγαζίαο Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ Δπξσπατθή Έλσζε Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Δπξσπατθφο Κνηλσληθφο Υάξηεο Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα Δζληθφ χζηεκα Τγείαο Δπξσπατθή χκβαζε Σνπ Αλζξψπνπ Ίδξπκα Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ Με Κπβεξλεηηθή Οξγάλσζε Ννκνζεηηθφ Γηάηαγκα Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο πκβνχιην ηεο Δπξψπεο πλζήθε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο Τπνπξγηθή Απφθαζε 4

5 ΠΕΡΙΛΗΧΗ Ζ παξνχζα εξγαζία εμεηάδεη ην θνηλσληθφ δηθαίσκα ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ πγεία. Απφ ηελ έξεπλα, πξνθχπηεη φηη πθίζηαηαη πιεζψξα Γηεζλψλ πκβάζεσλ πνπ παξέρνπλ θνηλσληθή πξνζηαζία, εληνχηνηο φρη πάληνηε δεζκεπηηθή γηα ηα πκβαιιφκελα Μέξε. Δπηπιένλ, ε Δπξσπατθή Έλσζε έρεη πξνρσξήζεη ζηε ζέζπηζε Οδεγηψλ, ζηα πιαίζηα ησλ νπνίσλ θαηνρπξψλεη ηε πξφζβαζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηηο ππεξεζίεο πγείαο θαη ηελ ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε. Πεξαηηέξσ, δεηνχκελν απνηειεί, ην θαηά πφζνλ νη πξνβιέςεηο απηέο ηφζν ζε δηεζλέο, φζν θαη ελσζηαθφ επίπεδν, θαιχπηνπλ φιεο ηηο θαηεγνξίεο ησλ κεηαλαζηψλ πνπ ηεινχλ ππφ δηάθνξα θαζεζηψηα δηακνλήο ζηελ Διιεληθή επηθξάηεηα θαη πνηα είλαη ηα δεηήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ. Σέινο, εξεπλάηαη ε ζρέζε πνπ κπνξεί λα ππάξρεη κεηαμχ ηνπ θνηλσληθνχ δηθαηψκαηνο ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ πγεία θαη ηεο λφκηκεο δηακνλήο. 5

6 Abstract This paper examines the social right of immigrants in health. The outcome of the research is the existence of many International Conventions that provide social protection, however not always binding for the contracting members. Furthermore, the European Union has proceeded to the adoption of Directives, from which the access of immigrants to health services and medical care is established. In addition, a question remains, how these predictions in International and European level, cover all the immigrants categories that are living under several conditions in the Greek territory and which are the matters that accrue. Finally, the possible relation between the social right of immigrants to health and the legal residence is examined. 6

7 Κεφϊλαιο 1 ο 1.1 Ειςαγωγό Δίλαη γεγνλφο φηη ε κεηαλάζηεπζε απνηειεί έλα δηαρξνληθφ θαηλφκελν, πνπ έρεη ιάβεη κεγάιεο δηαζηάζεηο ζηελ επνρή καο. Ζ αλαδήηεζε εξγαζίαο θαη ε βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ απνηεινχλ ηα βαζηθφηεξα θίλεηξα πνπ σζνχλ έλα άηνκν λα κεηαθηλεζεί ζε κία μέλε ρψξα. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε δηαξθψο απμαλφκελε κεηαλαζηεπηηθή ξνή, παξαηεξείηαη ζε παγθφζκην επίπεδν, ζε αληίζεζε κε ην παξειζφλ φπνπ ν αξηζκφο ησλ ρσξψλ ππνδνρήο ήηαλ πην πεξηνξηζκέλνο. ε απηφ ην πεξηβάιινλ, νη Δπξσπατθέο ρψξεο ηνπ λφηνπ σο αλεπηπγκέλεο θνηλσλίεο θαη ιφγσ ηεο γεσπνιηηηθήο ηνπο ζέζεο, απνηεινχλ πφιν έιμεο γηα ηνπο κεηαλάζηεο ηφζν σο πξννξηζκνί, φζν θαη σο θφκβνη δηέιεπζεο πξνο ηελ θεληξηθή θαη βφξεηα Δπξψπε. πλνιηθά, ζε πεξίπνπ 25 εθαηνκκχξηα ππνινγίδνληαη νη αιινδαπνί πνπ δηακέλνπλ ζηα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. Οη πεξηζζφηεξνη εμ απηψλ πξνέξρνληαη απφ κε θνηλνηηθέο ρψξεο αλ θαη ππάξρνπλ ρψξεο φπνπ ε πιεηνλφηεηα ησλ αιινδαπψλ πξνέξρεηαη απφ άιια θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. φπσο π.ρ. ην Λνπμεκβνχξγν, φπνπ ε πιεηνςεθία ησλ αιινδαπψλ είλαη Πνξηνγάινη. Ζ Διιάδα, απφ ρψξα απνζηνιήο κεηαλαζηψλ κεηαηξάπεθε ζε ρψξα ππνδνρήο θπξίσο απφ ην 1990 θαη κεηά. Δλψ θαηά ηε πεξίνδν εθείλε ην πνζνζηφ ησλ αιινδαπψλ πνπ δηέκελαλ ζηελ Διιάδα αλαινγνχζε ζην 1,4% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο, ε απνγξαθή ηνπ 2001 ηνπνζεηεί ηνπο αιινδαπνχο ζην 7% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ, (8,1% ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Eurostat). Ζ αζξφα απηή πξνζέιεπζε κεηαλαζηψλ βξήθε ηελ Διιεληθή πνιηηεία αλέηνηκε λα αληηκεησπίζεη ηε καδηθή εγθαηάζηαζε θαη παξακνλή ηνπο ζηελ επηθξάηεηά ηεο. Ζ έιιεηςε κίαο νινθιεξσκέλεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν, είρε σο απνηέιεζκα ηελ εκθάληζε κίαο ζεηξάο ζεζκηθψλ θαη πξαθηηθψλ πξνβιεκάησλ κε 7

8 ζεκείν αλαθνξάο θπξίσο ηνλ ζεβαζκφ ησλ αηνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ θαη ηε πξφζβαζε ησλ κεηαλαζηψλ ζε θνηλσληθά θαη πνιηηηθά αγαζά. Άξρηζε λα γίλεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν θαηαλνεηφ φηη νη κεηαλάζηεο δελ είλαη δπλαηφλ λα αληηκεησπίδνληαη πιένλ σο πξνζσξηλνί, αιιά απαηηείηαη ε θξαηηθή κέξηκλα γηα ηελ νκαιή έληαμή ηνπο ζηελ θνηλσλία θαη ηε δηαζθάιηζε ησλ απαηηνχκελσλ ζπλζεθψλ γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή δσή. Σν αζηαζέο πεξηβάιινλ πνπ ππήξρε ζρεηηθά κε ηελ έθηαζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπο, έπξεπε λα νξηνζεηεζεί ζηα πιαίζηα ηνπ ζεβαζκνχ ηεο αλζξψπηλεο αμίαο θαη ηεο εμαζθάιηζεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. ηελ θαηεχζπλζε απηή, κία απφ ηηο βαζηθέο πηπρέο ησλ πνιηηηθψλ θνηλσληθήο έληαμεο ησλ αιινδαπψλ κεηαλαζηψλ απνηειεί θαη ε δηακφξθσζε ησλ φξσλ πξφζβαζήο ηνπο ζηελ ηαηξηθή πεξίζαιςε, θαζψο ε πγεία είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηελ ίδηα ηελ επηβίσζε ηνπ αηφκνπ θαη άξα ηελ έληαμή ηνπ ζην θνηλσληθφ ζχλνιν. 1.2 κοπόσ - τόχοσ Ο ζθνπφο ηεο παξνχζαο κειέηεο, είλαη ε δηεξεχλεζε ηεο πξνζηαζίαο ηεο πγείαο ησλ κεηαλαζηψλ, ε νπνία εμεηάδεηαη ππφ ηελ νπηηθή ηεο λνκηθήο ζέζεο ηνπ θνηλσληθνχ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία, ηεο πινπνίεζήο ηνπ ηφζν ζε επίπεδν ζεζκηθφ, φζν θαη ζε επίπεδν πξαθηηθφ θαη ηεο έθηαζεο ζηελ νπνία κπνξεί λα απνηειέζεη αηηία λφκηκεο δηακνλήο γηα έλα κεηαλάζηε. Οη βαζηθνί ζηφρνη, είλαη ε αλάδεημε ηεο επάξθεηαο ηεο παξερφκελεο πξνζηαζίαο ζε δηεζλέο, επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν θαη ε αμηνιφγεζε ηεο πξφζβαζεο ησλ κεηαλαζηψλ ζε ππεξεζίεο πγείαο θαη ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε. 1.3 Μϋςα Μεθοδολογύα Γηα ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, πξαγκαηνπνηήζεθε βηβιηνγξαθηθή έξεπλα ζην Ννκηθφ πνπδαζηήξην, θαη ζηηο Βηβιηνζήθεο Γεκνζίνπ Γηθαίνπ, Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ θαη Πνιηηηθψλ Δπηζηεκψλ. Δπηπιένλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θείκελα 8

9 δηθαίνπ φπσο Οδεγίεο, Νφκνη, Πξνεδξηθά Γηαηάγκαηα θαη άξζξα απφ Μειέηεο θαη Δπηζηεκνληθά πεξηνδηθά. Σα κέζα ηεο έξεπλαο, νινθιήξσζε ε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ ζην δηαδίθηπν. Ζ κεζνδνινγία πνπ πηνζεηήζεθε, αθνξνχζε αξρηθά ηελ αλάιπζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ζε δηεζλέο επίπεδν θαη θαη επέθηαζε ελσζηαθφ θαη εζληθφ. Αλαδεηήζεθαλ λνκνζεηηθά θείκελα πνπ πεξηιακβάλνπλ δηαηάμεηο γηα ην θνηλσληθφ δηθαίσκα ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ πγεία θαη αθνινχζσο δηεξεπλήζεθε ε έθηαζε ζηελ νπνία ην πινπνηνχλ. Κεφϊλαιο 2: Η προςταςύα του δικαιώματοσ ςτην υγεύα από το Διεθνϋσ δύκαιο Ζ Οηθνπκεληθή δηαθήξπμε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ (1948), απνηειεί ην θαηεμνρήλ δηεζλέο θείκελν θαηνρχξσζεο ησλ βαζηθψλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ αλαγλσξίδνληαο κεηαμχ άιισλ φηη γηα ηελ αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηελ θαηνρχξσζε ηεο αμηνπξέπεηάο ηνπ, θάζε άηνκν έρεη ην δηθαίσκα ζηελ θνηλσληθή αζθάιεηα (άξζξν 22), θαζψο θαη ζηελ πγεία θαη ηελ ηαηξηθή θξνληίδα (άξζξν 25). Παξά ην γεγνλφο φηη δελ δηαζέηεη ηζρχ ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε, εληνχηνηο απνηειεί πεγή έκπλεπζεο γηα ηνλ εθαξκνζηή ηνπ δηθαίνπ 1. Ζ πγεία ζχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Τγείαο (Π.Ο.Τ.), είλαη ε θαηάζηαζε πιήξνπο θπζηθήο θαη θνηλσληθήο επεμίαο θαη φρη κφλν ε απνπζία αζζέλεηαο ή αλαπεξίαο. Πεξηερφκελν ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία δελ είλαη ζχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ Π.Ο.Τ κφλν ην δηθαίσκα ζε παξνρή ππεξεζηψλ απνθαηάζηαζεο ηεο πγείαο θαη ηεο ηθαλφηεηαο ζε εξγαζία, αιιά θαη ε δεκηνπξγία ζρεδφλ ηδαληθψλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο θαη ε εμάιεηςε ησλ αηηηψλ πνπ πξνθαινχλ πξνβιήκαηα ζσκαηηθήο πγείαο, αιιά θαη απνκαθξχλνπλ απφ ηε ςπρηθή θαη θνηλσληθή επθνξία. 2 Σν 1981 πηνζεηήζεθε ε «Παγθφζκηα ηξαηεγηθή γηα Τγεία γηα Όινπο κέρξη ην 2000» ζχκθσλα κε ηελ νπνία «ππάξρεη έλα επίπεδν πγείαο θάησ απφ ην νπνίν δελ πξέπεη λα ππάξρεη θαλέλα άηνκν ζε θακία ρψξα». 3 Ζ ηξαηεγηθή γηα ηελ Πξσηνβάζκηα Ηαηξηθή Πεξίζαιςε δηαηππψλεη κία ζεηξά απφ ζεκαληηθέο βαζηθέο ππεξεζίεο πγείαο. Σα ζηνηρεία πνπ εκπεξηέρνληαη ζε απηή ηε ηξαηεγηθή κπνξνχλ λα 1 Παπαθσλζηαληίλνπ Α, ζ.25 2 Κνληνγεσξγνπνχινπ Π., ΔΓΓΓΓ 2/2005, ζ World Health Organization, Global Strategy for Health for All by the Year 2000, WHA

10 ρξεζηκνπνηεζνχλ σο ην πεξηερφκελν-ππξήλα ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία: α) εκβνιηαζκφο γηα ηελ αληηκεηψπηζε κεηαδνηηθψλ αζζελεηψλ, β) θαηάιιειε ζεξαπεία θνηλψλ αζζελεηψλ θαη ηξαπκαηηζκψλ, γ) παξνρή βαζηθψλ θαξκάθσλ. 4 Δπηπιένλ, ζχκθσλα κε ην άξζξν 28 παξ.1 ηνπ πληάγκαηνο, νη γεληθά παξαδεγκέλνη θαλφλεο ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ, θαζψο θαη νη δηεζλείο ζπκβάζεηο, απφ ηελ επηθχξσζή ηνπο κε λφκν θαη ηε ζέζε ηνπο ζε ηζρχ ζχκθσλα κε ηνπο φξνπο θαζεκηάο, απνηεινχλ αλαπφζπαζην κέξνο ηνπ εζσηεξηθνχ ειιεληθνχ δηθαίνπ θαη ππεξηζρχνπλ απφ θάζε άιιε αληίζεηε δηάηαμε λφκνπ, ελψ ε εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ θαη ησλ δηεζλψλ ζπκβάζεσλ ζηνπο αιινδαπνχο ηειεί πάληνηε ππφ ηνλ φξν ηεο ακνηβαηφηεηαο 2.1 υμβϊςεισ του Οργανιςμού Ηνωμϋνων Εθνών ( ΟΗΕ) Σν Γηεζλέο χκθσλν γηα ηα Οηθνλνκηθά, Κνηλσληθά θαη Πνιηηηζηηθά δηθαηψκαηα (1966), πνπ θπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ην λ. 1532/1985, εγγπάηαη ηα βαζηθφηεξα θνηλσληθά δηθαηψκαηα. Δηδηθφηεξα, ηα ζπκβαιιφκελα θξάηε αλαγλσξίδνπλ ην δηθαίσκα «θάζε» αλζξψπνπ λα απνιακβάλεη ηελ θαιχηεξε δπλαηή ζσκαηηθή θαη ςπρηθή πγεία (άξζξν 12 παξ.1), ελψ ηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, πξέπεη λα δηαζθαιίδνπλ ηε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε ηαηξηθέο ππεξεζίεο θαη ηαηξηθή πεξίζαιςε γηα «φινπο» (άξζξν 12 παξ.4). Απφ ηα παξαπάλσ ζπλάγεηαη επνκέλσο, φηη ην δηθαίσκα ζηελ πγεία δελ θαηνρπξψλεηαη επηιεθηηθά, αιιά ζπκπεξηιακβάλεη φια ηα άηνκα ρσξίο δηάθξηζε εζληθήο θαηαγσγήο ή λνκηθήο θαηάζηαζεο, επνκέλσο θαη ηνπο αιινδαπνχο 5. Δπηπιένλ, ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν εθαξκνγήο ηνπ θαζνιηθνχ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία, ην άξζξν 12 ηνπ πκθψλνπ επηβάιιεη, δελ πξνηείλεη, ζηα ζπκβαιιφκελα θξάηε, ηε ιήςε ησλ απαηηνχκελσλ κέηξσλ γηα ηε δηαζθάιηζε, κεηαμχ άιισλ, «ηεο δεκηνπξγίαο ζπλζεθψλ πνπ κπνξνχλ λα εμαζθαιίδνπλ ζε φινπο ηαηξηθέο ππεξεζίεο θαη ηαηξηθή πεξίζαιςε ζε πεξίπησζε αζζέλεηαο» 6. 4 B. Toebes, 2001 p ηηαξφπνπινο Ν., 2003, ζ νπ.π. 10

11 Καηά ηελ θξαηνχζα άπνςε, νη δηαηάμεηο ηνπ πκθψλνπ δελ είλαη δεζκεπηηθέο, παξνπζηάδνπλ ραιαξή δηαηχπσζε θαη αθήλνπλ ζηνλ εζληθφ λνκνζέηε πεξηζψξηα δξάζεο. χκθσλα κε ην άξζξν 2 ηνπ πκθψλνπ, «θαζέλα απφ ηα θξάηε αλαιακβάλεη ηελ ππνρξέσζε λα ελεξγεί ηφζν κε δηθέο ηνπ ελέξγεηεο{ }κε φια ηα δηαζέζηκα κέζα ηνπ, κε ζθνπφ λα εμαζθαιίζεη πξννδεπηηθά ηελ πιήξε άζθεζε ησλ αλαγλσξηδφκελσλ δηθαησκάησλ». Δηδηθά γηα ηα θξάηε πνπ βξίζθνληαη ζε αλάπηπμε, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα «θαζνξίζνπλ ζε πνηά έθηαζε ζα εγγπεζνχλ ζε κε ππεθφνπο ηνπο, ηα αλαγλσξηδφκελα απφ ην χκθσλν δηθαηψκαηα». Τπφ ηελ έλλνηα απηή ε εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ ηνπ πκθψλνπ, απνηειεί πνιηηηθφ θαη φρη λνκηθφ δήηεκα 7. Δληνχηνηο ε λνκνινγία ηνπ ηδ αλαγλσξίδεη ηελ ππεξλνκνζεηηθή ηνπ ηζρχ 8. Δπηπιένλ, ε Γηεζλήο χκβαζε γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Παηδηνχ (1990) 9, θαηνρπξψλεη ην δηθαίσκα ηνπ παηδηνχ λα απνιακβάλεη ην θαιχηεξν δπλαηφ επίπεδν πγείαο θαη λα επσθειείηαη απφ ηηο ππεξεζίεο ηαηξηθήο ζεξαπείαο (άξζξν 24). Πεξαηηέξσ, ζηε Γηεζλή χκβαζε γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Παηδηνχ, πξνβιέπεηαη φηη ηα ζπκβαιιφκελα θξάηε πξέπεη λα επηδηψθνπλ λα εμαζθαιίδνπλ ζηηο κεηέξεο θαηάιιειε πεξίζαιςε. Ζ δηάηαμε απηή ελψ έρεη ζηφρν ηε πξνζηαζία ηεο πγείαο ηνπ παηδηνχ, ζηελ νπζία θαζηζηά απνδέθηε ηαηξηθψλ παξνρψλ ηελ θπνθνξνχζα, θαζψο είλαη απηνλφεην φηη ε πγεία ηνπ παηδηνχ, εμαξηάηαη απφ ηελ θαιή πγεία ηεο κεηέξαο ηνπ 10. Ζ χκβαζε γηα ηελ εμάιεηςε φισλ ησλ δηαθξίζεσλ θαηά ησλ Γπλαηθψλ (1979) 11,πξνβιέπεη φηη «ηα ζπκβαιιφκελα θξάηε ζα παξέρνπλ ζηηο γπλαίθεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο, θαηά ηνλ ηνθεηφ θαη κεηά ηνλ ηνθεηφ, θαηάιιειεο ππεξεζίεο θαη θαηάιιειε δηαηξνθή (άξζξν 12). Ζ παξαπάλσ δηάηαμε θαηνρπξψλεη ζαθέζηαηα πξφζβαζε ζηελ ηαηξηθή πεξίζαιςε γηα φιεο ηηο γπλαίθεο, αλεμάξηεηα απφ ηε λνκηκφηεηα ηεο δηακνλήο ηνπο. 7 Καηξνχγθαινο Γ., Σν θνηλσληθφ θξάηνο ηεο κεηαβηνκεραληθήο επνρήο, ζ Καηξνχγθαινο Γ., Ζ Γηεζλήο πξνζηαζία ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ,ζ Κπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ην λ. 2101/ ηεξγίνπ Α., Γηθαίσκα ζηελ πγεία θαη ζηηο ηαηξηθέο ππεξεζίεο, 2008, ζ Κπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ην λ. 1342/

12 2.2 υμβϊςεισ του υμβουλύου τησ Ευρώπησ (τε) Ζ Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ (εθεμήο ΔΓΑ) 12,ε νπνία ππεγξάθε απφ ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο ζηηο 4 Ννεκβξίνπ 1950 θαη ζπλνδεχεηαη απφ 14 πξφζζεηα πξσηφθνιια, δελ πεξηέρεη θαηαξρήλ θνηλσληθά δηθαηψκαηα. Πξνθεηκέλνπ φκσο λα επηηεπρζεί ε θαιχηεξε δπλαηή πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ, ην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ (εθεμήο ΔΓΓΑ), κέζα απφ ηε λνκνινγία ηνπ σο δηθαηνδνηηθφ φξγαλν ηεο ΔΓΑ, ηεο πξνζέδσζε κία θνηλσληθή δηάζηαζε 13. Ο ζθνπφο ηεο ΔΓΑ, είλαη ε πξνζηαζία ηνπ «ππξήλα ηεο αλζξψπηλεο ειεπζεξίαο», ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ησλ Δπξσπατθψλ θξαηψλ 14, ελψ ην βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ζπλέβαιε ζηελ αλαγλψξηζή ηεο σο ηεο ζεκαληηθφηεξεο πλζήθεο Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ ζηνλ θφζκν, είλαη φηη δηαζέηεη έλαλ πιήξε κεραληζκφ ειέγρνπ ηεο εθαξκνγήο ηεο, πνπ θηλεηνπνηείηαη κέζσ αηνκηθήο πξνζθπγήο. ε αληίζεζε κε ηελ Οηθνπκεληθή Γηαθήξπμε, ε ΔΓΑ απνηειεί θνξπθαίν λνκηθφ εξγαιείν ππεξεζληθήο πξνζηαζίαο αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ζε δηαθξαηηθφ πεξηθεξεηαθφ επίπεδν 15. Ζ ζχκβαζε έρεη ελζσκαησζεί ζην εζληθφ καο δίθαην, κε ζπλέπεηα λα αλαπηχζζεη πιήξε θαλνληζηηθή ηζρχ ζην εζσηεξηθφ ηνπ, αθφκε θαη φηαλ ε Διιάδα εθαξκφδεη θνηλνηηθφ ή θνηλνηηθήο πξνέιεπζεο δίθαην. 16 ρεηηθά κε ηελ αξρή ηεο απαγνξεχζεσο ησλ δηαθξίζεσλ, ε ΔΓΑ, πεξηέρεη ηελ δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 14 ζηα πιαίζηα ηεο νπνίαο, ε απφιαπζε ησλ δηθαησκάησλ θαη ειεπζεξηψλ πνπ ζεζπίδεη ε παξνχζα χκβαζε, δηαζθαιίδεηαη ρσξίο δηάθξηζε γηα νπνηνλδήπνηε ιφγν. Δπηπιένλ, ηελ αξρή ηεο πξνζηαζίαο απφ ηηο δηαθξίζεηο, κπνξεί λα ηηο επηθαιεζηεί νπνηνδήπνηε θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν, εκεδαπφο, αιινδαπφο, αληζαγελήο ή αθφκα θαη πνιίηεο κε ζπκβαιιφκελεο ρψξαο ζηελ ΔΓΑ Κπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ην λ. 2329/ Καηξνχγθαινο,, ζ ηηαξφπνπινο Ν., 2003, ζ Γαβαιάο Ν., 2011,ζ νπ.π. 17 νπ.π. 12

13 Ο Δπξσπατθφο Κνηλσληθφο Υάξηεο (ΔΚΥ), ππνγξάθεθε ζηηο 18 Οθησβξίνπ 1961 ζην Σνξίλν 18. Ζ πηνζέηεζή ηνπ ζπκπιεξψλεη ηελ Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ θαη ησλ Θεκειησδψλ Διεπζεξηψλ (Δ..Γ.Α.), δηεπξχλνληαο ην πεδίν παξέκβαζεο ηνπ πκβνπιίνπ θαη ζηα νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα. ην πξννίκην ηνπ Υάξηε ηα ζπκβαιιφκελα κέξε δειψλνπλ φηη ε απφιαπζε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ζα πξέπεη λα εμαζθαιίδεηαη ρσξίο δηάθξηζε πνπ λα βαζίδεηαη ζηε θπιή, ζην ρξψκα, ζην θχιν, ζην ζξήζθεπκα, ζηηο πνιηηηθέο πεπνηζήζεηο, ζηελ εζληθή θαηαγσγή ή ηελ θνηλσληθή πξνέιεπζε. Ο ΔΚΥ πνπ αλαζεσξήζεθε ην , πεξηέρεη δηαηάμεηο νη νπνίεο αθελφο δηαζθαιίδνπλ ηελ πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία (άξζξν 11) θαη αθεηέξνπ ηελ απνηειεζκαηηθή άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο γηα θνηλσληθή θαη ηαηξηθή αληίιεςε (άξζξν 13), θαηά ηελ θξαηνχζα φκσο άπνςε 20, θαζηεξψλεη απιψο αληηθεηκεληθέο ππνρξεψζεηο ησλ θξαηψλ θαη φρη ππνθεηκεληθά δηθαηψκαηα. Ζ Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηελ θνηλσληθή θαη ηαηξηθή αληίιεςε (1949) 21, είλαη ν πξψηνο κεραληζκφο πνπ πηνζεηήζεθε απφ δηεζλή νξγαληζκφ θαη αλαθέξεηαη απνθιεηζηηθά ζηα ζπζηήκαηα θνηλσληθήο θαη ηαηξηθήο βνήζεηαο, εηζάγνληαο ηελ ζεκειηψδε αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο κεηαμχ ησλ εκεδαπψλ θαη αιινδαπψλ πνιηηψλ, ησλ ζπκβαιινκέλσλ θξαηψλ, ζην πεδίν ηεο θνηλσληθήο πξφλνηαο. Αθφκε, είλαη ζεκαληηθφ λα αλαθεξζεί ε χµβαζε ηνπ πµβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησµάησλ θαη ηεο αμηνπξέπεηαο ηνπ αηφµνπ ζε ζρέζε µε ηηο εθαξµνγέο ηεο βηνινγίαο θαη ηεο ηαηξηθήο (χµβαζε γηα ηα Αλζξψπηλα ηθαηψµαηα θαη ηε Βηνταηξηθή) πνπ ππνγξάθεθε ζηηο 4 Απξηιίνπ 1997 ζην Οviedo ηεο Ηζπαλίαο 22. ην άξζξν 1, νξίδεηαη φηη ηα ζπµβαιιφµελα κέξε ζα πξνζηαηεχνπλ ηελ αμηνπξέπεηα θαη ηελ ηαπηφηεηα θάζε αλζξσπίλνπ φληνο θαη ζα εγγπψληαη ην ζεβαζµφ ηεο αθεξαηφηεηαο θαη ησλ ινηπψλ δηθαησµάησλ θαη ζεµειησδψλ ειεπζεξηψλ θάζε αλζξψπηλνπ φληνο, ρσξίο δηάθξηζε, ζε ζρέζε µε ηελ εθαξµνγή ηεο Βηνινγίαο θαη ηεο Ηαηξηθήο. Δπίζεο, ηα ζπκβαιιφκελα κέξε, ιαµβάλνληαο ππφςε ηηο αλάγθεο γηα ηελ πγεία, θαζψο θαη ηνπο δηαζέζηµνπο πφξνπο 18 Κπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ηνλ λ. 1426/84 19 Γελ έρεη θπξσζεί απφ ηελ Διιάδα εμ νινθιήξνπ (βι. πξθη.) 20 Καηξνχγθαινο Γ., Ζ Γηεζλήο πξνζηαζία ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ, ζ Κπξψζεθε κε ην ΝΓ 4017/ Κπξψζεθε κε ην Ν. 2619/

14 ζα ιακβάλνπλ ηα θαηάιιεια µέηξα πξνθεηµέλνπ λα παξέρνπλ ηζφηεηα πξνζβάζεσλ ζηελ θαηάιιειεο πνηφηεηαο πεξίζαιςε εληφο ηεο επηθξάηεηάο ηνπο (άξζξν 3). 2.3 υμβϊςεισ τησ Διεθνούσ Οργϊνωςη Εργαςύασ (ΔΟΕ) Ζ Γηεζλήο Οξγάλσζε Δξγαζίαο (εθεμήο ΓΟΔ), απνηειεί ζεκαληηθφ δηεζλή ζεζκφ πξνζηαζίαο ησλ εξγαζηαθψλ θαη αζθαιηζηηθψλ δηθαησκάησλ ησλ κεηαλαζηψλ 23. Πξφθεηηαη γηα κία εηδηθεπκέλε νξγάλσζε ηνπ ΟΖΔ πνπ επηδηψθεη ηελ πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο θαη ησλ δηεζλψο αλαγλσξηζκέλσλ αλζξσπίλσλ θαη εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ. Δπηπιένλ, θαζνξίδεη ηα δηεζλή πξφηππα εξγαζίαο κε ηε κνξθή ζπκβάζεσλ θαη ζπζηάζεσλ, νη νπνίεο νξίδνπλ ηα ειάρηζηα πξφηππα ησλ βαζηθψλ δηθαησκάησλ εξγαζίαο. Ζ ΓΟΔ, είλαη νξγαλσκέλε κε βάζε ηελ ηζφηηκε ηξηκεξή εθπξνζψπεζε θπβεξλήζεσλ, εξγνδνηψλ θη εξγαδνκέλσλ, ελψ αθηεξψλεη ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο λνκνπαξαζθεπαζηηθήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ζηνλ ηνκέα ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη δεπηεξεπφλησο ζε απηφλ ησλ θνηλσληθψλ αζθαιίζεσλ. Χζηφζν, ην έξγν ηεο επεθηείλεηαη πξνο ηνλ επξχηεξν ζηφρν ηεο εμαζθάιηζεο ηεο θνηλσληθήο αζθάιεηαο θαη ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο θηψρεηαο θαη δηαπιέθεηαη κε απηφ ηεο Δπηηξνπήο ηνπ πκθψλνπ Οηθνλνκηθψλ Κνηλσληθψλ θαη Πνιηηηζηηθψλ Γηθαησκάησλ 24. Μεηαμχ ησλ δηκεξψλ θαη πνιπκεξψλ ζπκβάζεσλ πνπ ζπλάπηνληαη ζηα πιαίζηα ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο, ηδηαίηεξα ζεκαληηθή είλαη ε Γηεζλήο χκβαζε Δξγαζίαο 102 «γηα ηα ειάρηζηα φξηα θνηλσληθήο αζθάιεηαο», πνπ ππεγξάθε ην ε αληίζεζε κε πξνγελέζηεξεο ζπκβάζεηο, απηή αγθαιηάδεη φιεο ηηο πιεπξέο θαη θηλδχλνπο ηεο θνηλσληθήο αζθάιεηαο, αληηκεησπίδνληάο ηνπο σο κία ελφηεηα 26. ην άξζξν 68 ηεο χκβαζεο, εληνπίδεηαη ε αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο, κε βάζε ηελ νπνία νη αιινδαπνί δχλαληαη ζε ζρέζε κε ηνπο αζθαιηζηηθνχο θηλδχλνπο, λα απνιακβάλνπλ ηα ίδηα δηθαηψκαηα κε ηνπο εκεδαπνχο Καηξνχγθαινο Γ., Ζ Γηεζλήο πξνζηαζία ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ, ζ Κπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ηνλ λ. 3251/ Καηξνχγθαινο Γ., νπ.π., ζ.56 14

15 2.4 Διεθνεύσ ςυμβϊςεισ που δεν ϋχουν κυρωθεύ από την Ελλϊδα Ζ ρψξα καο δελ έρεη θπξψζεη ηελ Γηεζλή χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία Όισλ ησλ Μεηαλαζηψλ Δξγαδνκέλσλ θαη ησλ Οηθνγελεηψλ ηνπο ε νπνία ζπλάθζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ ΟΖΔ (1990), παξά ηηο πηέζεηο πνπ έρεη δερηεί απφ ηελ Ύπαηε Αξκνζηεία πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Ζ αλσηέξσ ζχκβαζε, είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηελ ξχζκηζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ κεηαλαζηψλ, θαζψο πεξηέρεη δηαηάμεηο πνπ θαηνρπξψλνπλ πξφζβαζε ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε (άξζξν 27) θαη ηελ ηαηξηθή πεξίζαιςε (άξζξν 28), ρσξίο λα θάλεη δηαθξίζεηο αλάκεζα ζε λφκηκα θαη κε λφκηκα δηακέλνληεο. πγθεθξηκέλα ην άξζξν 28 ηεο χκβαζεο αλαθέξεηαη ζε δχν ζεκαίλνπζεο πεξηπηψζεηο ππνρξέσζεο παξνρήο ηαηξηθήο πεξίζαιςεο ζε φινπο αλεμαηξέησο ηνπο εξγαδνκέλνπο κεηαλάζηεο. ηελ πεξίπησζε πνπ ε ηαηξηθή πεξίζαιςε «απαηηείηαη επεηγφλησο γηα ηελ δηάζσζε ηεο δσήο ηνπο», θαζψο θαη «γηα ηελ απνθπγή αλεπαλφξζσηεο βιάβεο ηεο πγείαο ηνπο βάζεη ηεο ηζφηεηαο ηεο κεηαρείξηζεο κε ηνπο ππεθφνπο ηνπ θξάηνπο ππνδνρήο 27. Ο Αλαζεσξεκέλνο Υάξηεο, ν νπνίνο δελ έρεη θπξσζεί, ζην ηππηθφ επίπεδν, σο θαηάινγνο θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ, πεξηέρεη γηα πξψηε θνξά λέεο πξνβιέςεηο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο κε ηε κνξθή δηθαησκάησλ θαη φρη κφλνλ σο πνιηηηθέο θαη δε εμεηδηθεπκέλσλ δηθαησκάησλ, φπσο ην δηθαίσκα ησλ ειηθησκέλσλ αηφκσλ ζηελ θνηλσληθή πξνζηαζία θαη ην δηθαίσκα ζηελ πξνζηαζία απφ ηελ θηψρεηα θαη ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ 28. Δπηπιένλ ζπγθξηηηθά κε ηνλ ΔΚΥ ηνπ 1961, θέξεη κεηαβνιέο ζηηο δηαηάμεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία (άξζξν 11 παξ.3) 29, ελψ ζην Μέξνο V πξνζηέζεθε ην Άξζξν Δ, ζχκθσλα κε ην νπνίν «ε εμάζθεζε ησλ δηθαησκάησλ πνπ πξνβιέπνληαη απφ απηφλ ηνλ Υάξηε ζα δηαζθαιίδεηαη ρσξίο δηάθξηζε νθεηιφκελε ζε ιφγν φπσο θπιή, ρξψκα, θχιν, γιψζζα, ζξεζθεία, πνιηηηθέο ή άιιεο πεπνηζήζεηο, εζληθή ή θνηλσληθή θαηαγσγή, πγεία, ζχλδεζκν κε εζληθή κεηνλφηεηα, γέλλεζε ή άιιε θαηάζηαζε». 27 ηηαξφπνπινο Ν., ζ Ο.Κ.Δ., Γλψκε επί ηνπ ζρεδίνπ λφκνπ «θχξσζε ηνπ Αλαζεσξεκέλνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Υάξηε»,2010,ζ νπ.π. 15

16 Δπηπιένλ, ε Διιάδα έρεη ππνγξάςεη αιιά δελ έρεη θπξψζεη ην 4 ν θαη 12 ν πξσηφθνιιν ηεο ΔΓΑ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην 12 ν πξσηφθνιιν θαηνρπξψλεη ηελ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο (άξζξν 1 παξ.1), δηεπξχλνληάο ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ ζε θάζε δηθαίσκα πνπ εγγπάηαη ην εζληθφ δίθαην, αθφκα θη αλ δελ εκπίπηεη ζην πεδίν εθαξκνγήο ηεο ΔΓΑ. Με άιια ιφγηα, ε αξρή ηεο ηζφηεηαο θαη ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο πνπ θαζηεξψλεη ην 12 ν πξσηφθνιιν, θαηαιακβάλεη νιφθιεξε ηε δξάζε ηεο Πνιηηείαο, αλεμάξηεηα απφ ηε κνξθή πνπ εθάζηνηε πξνζιακβάλεη απηή ε δξάζε 30. Δλ ηέιεη, πάληα ζχκθσλα κε ην 12 ν πξσηφθνιιν, είηε απνλέκνληαη δηθαηψκαηα είηε επηβάιινληαη ππνρξεψζεηο κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν θαη απφ νπνηνδήπνηε πνιηηεηαθφ φξγαλν, ε αξρή ηεο ηζφηεηαο θαη ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο πξέπεη λα γίλεηαη ζεβαζηή 31. Δπίζεο, ην 4 ν πξσηφθνιιν νξίδεη φηη ην δηθαίσκα ζηε δσή αλήθεη ζε φινπο (άξζξν 2) θαη θαλείο δελ πξέπεη λα ππνβάιιεηαη ζε βαζαληζηήξηα, ή απάλζξσπε θη εμεπηειηζηηθή κεηαρείξηζε (άξζξν 3) 32. ρεηηθά κε ηηο δηεζλείο ζπκβάζεηο πνπ έρνπλ ζπλαθζεί ππφ ηελ ΓΟΔ θαη δελ έρνπλ ππνγξαθεί απφ ηελ Διιάδα, είλαη απαξαίηεην λα επηζεκάλνπκε ηελ ΓΔ 97 (1949) «γηα ηελ κεηαλάζηεπζε θαη ηελ εξγαζία», ε νπνία θαηνρπξψλεη κεηαμχ άιισλ, ην δηθαίσκα ζηελ ηαηξηθή πεξίζαιςε ησλ λνκίκσλ κεηαλαζηψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, θάζε κέινο γηα ην νπνίν ηζρχεη ε ζχκβαζε απηή είλαη ππνρξεσκέλν λα πξνβιέπεη, ζηα φξηα ηεο αξκνδηφηεηάο ηνπ, θαηάιιειεο ηαηξηθέο ππεξεζίεο αξκφδηεο λα εμαζθαιίδνπλ, φηαλ είλαη αλαγθαίν, ηφζν θαηά ηελ αλαρψξεζε φζν θαη θαηά ηελ άθημε ησλ κεηαλαζηψλ εξγαηψλ, ηελ ηθαλνπνηεηηθή θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπο, φπσο θαη ηεο πγείαο ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο πνπ έρνπλ ηελ άδεηα λα ηνπο ζπλνδεχζνπλ ή λα ηνπο ζπλαληήζνπλ (άξζξν 5 παξ.1). Πεξαηηέξσ, ηα ζπκβαιιφκελα κέξε θξνληίδνπλ, ψζηε νη κεηαλάζηεο εξγάηεο θαη ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο λα έρνπλ ηθαλνπνηεηηθή ηαηξηθή πεξίζαιςε θαη θαιέο ζπλζήθεο πγηεηλήο θαηά ην ρξφλν ηεο αλαρψξεζήο ηνπο, ηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ ηνπο θαη ηελ άθημή ηνπο ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ (άξζξν 5 παξ.2), ελψ ζηα πξφζσπα απηά επηβάιιεηαη εζληθή κεηαρείξηζε, ζρεηηθά κε δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ αζθαιηζηηθή ηνπο θάιπςε ζε πεξίπησζε αζζελείαο (άξζξν 6) Γαβαιάο Ν., 2011, ζ Γαβαιάο Ν., 2011, ζ Κεθ ηηαξφπνπινο Ν., 2011, ζ

17 Δπηπξνζζέησο, ε ΓΔ 143 (1975) «γηα ηελ κεηαλάζηεπζε κε παξάλνκεο ζπλζήθεο θαη ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο επθαηξηψλ θαη κεηαρείξηζεο ησλ κεηαλαζηψλ εξγαδνκέλσλ», αλαγλσξίδεη ην δηθαίσκα ησλ ιαζξνκεηαλαζηψλ ζηελ θνηλσληθή πξνζηαζία (άξζξν 9), φκσο δελ έρεη θπξσζεί. Ζ χκβαζε είλαη ζπκπιεξσκαηηθή ηεο χκβαζεο 97 ΓΟΔ θαη πξνζηαηεχεη φινπο ηνπο κεηαλάζηεο εξγαδνκέλνπο αλεμαξηήησο εζληθφηεηαο. Παξάιιεια επηβάιιεη ζηα ζπκβαιιφκελα θξάηε ηνλ ζεβαζκφ ησλ «ζεκειησδψλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ φισλ ησλ κεηαλαζηψλ εξγαηψλ» (άξζξν 1) Η προςταςύα του δικαιώματοσ τησ υγεύασ από το ενωςιακό δύκαιο Ζ Δπξσπατθή δηάζηαζε ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο (άξζξν 5 πλδκ) θαη ππφ απηή ηελ έλλνηα αλήθεη ζηελ αξκνδηφηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ. Δληνχηνηο ζηελ ηδξπηηθή ζπλζήθε νξίδεηαη σο γεληθή αξρή φηη θαηά «ηνλ θαζνξηζκφ θαη ηελ εθαξκνγή φισλ ησλ πνιηηηθψλ θαη δξάζεσλ ηεο Κνηλφηεηαο, εμαζθαιίδεηαη πςεινχ επηπέδνπ πξνζηαζία ηεο πγείαο ηνπ αλζξψπνπ (άξζξν 152 πλδκ). Ζ πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο πνπ ηέζεθε ζε ηζρχ ηε 1 ε Γεθεκβξίνπ 2009 θαη ηξνπνπνηεί ηηο ζπλζήθεο ΔΔ θαη ΔΚ, δειαδή ηε πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηε πλζήθε γηα ηελ Ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, έρεη σο ζηφρν ηελ πξνψζεζε ησλ αμηψλ ηεο Έλσζεο, ηελ ελζσκάησζε ηνπ Υάξηε ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ζην επξσπατθφ πξσηνγελέο δίθαην θαη ηελ δηαζθάιηζε θαιχηεξεο πξνζηαζίαο γηα ηνπο Δπξσπαίνπο πνιίηεο. Σν πκβνχιην, απνθαζίδνληαο νκφθσλα, ζχκθσλα κε ηε ζπλήζε λνκνζεηηθή δηαδηθαζία, θαη κεηά ηελ έγθξηζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, κπνξεί λα αλαιάβεη δξάζε γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ιφγσ θχινπ, θπιεηηθήο ή εζληθήο θαηαγσγήο, ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ (άξζξν 19 ΛΔΔ). Ζ εθαξκνγή ησλ αλσηέξσ επηηπγράλεηαη ζε επίπεδν ζεζκηθψλ παξεκβάζεσλ, κέζα απφ ηελ εθαξκνγή ζρεηηθψλ θαλνληζηηθψλ θεηκέλσλ, φπσο ε νδεγία 2000/43/ΔΚ «πεξί εθαξκνγήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο πξνζψπσλ αζρέησο θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο 34 ηεξγίνπ Α., 2010, ζ

18 ηνπο θαηαγσγήο», ε νπνία ζεζπίζηεθε ζηα πιαίζηα ηεο επίηεπμεο πςεινχ επηπέδνπ απαζρφιεζεο, αλφδνπ ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ θαη ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο (ζεκ.9 πξ.). ην πξννίκην, ην πκβνχιην πξνηείλεη ηελ αλάιεςε δξάζεσλ πνπ ζα παξέρνπλ πξφζβαζε ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε, ηελ πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε θαη ηηο ππεξεζίεο πγείαο (ζεκ.12, πξ.), ηφζν γηα ηνπο πνιίηεο ηεο Δ.Δ., φζν θαη γηα ηνπο ππεθφνπο ηξίησλ ρσξψλ (ζεκ.13, πξ.). Δπηπιένλ ν Υάξηεο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ηεο Δ.Δ, νξίδεη φηη «θάζε πξφζσπν δηθαηνχηαη λα έρεη πξφζβαζε ζηελ πξφιεςε ζε ζέκαηα πγείαο θαη λα απνιαχεη ηαηξηθήο πεξίζαιςεο (άξζξν 35 ΥαξΘεκΓηθΔΔ). Μάιηζηα ην δηθαίσκα απηφ δελ απνλέκεηαη κφλν ζηνπο Κνηλνηηθνχο αιινδαπνχο, αιιά ζε «θάζε» πξφζσπν Πολύτεσ τησ Ε.Ε. Οη ππήθννη ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δ.Δ., έρνπλ ην δηθαίσκα ζην πιαίζην ηεο Ηδξπηηθήο πλζήθεο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, ηεο ειεχζεξεο εηζφδνπ, δηακνλήο, θπθινθνξίαο θη εξγαζίαο ζην έδαθνο άιινπ θξάηνπο κέινπο (αξ.48,52 πλδκ) θαη σο εθ ηνχηνπ ε παξνχζα κειέηε δελ θάλεη αλαιπηηθή αλαθνξά. Ο θαλνληζκφο 1612/68 ηεο ΔΟΚ «πεξί ειεχζεξεο θπθινθνξίαο ησλ εξγαδνκέλσλ ζην εζσηεξηθφ ηεο Κνηλφηεηαο», ηνλίδεη ην δηθαίσκα ηεο απφιαπζεο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ησλ ππεθφσλ ησλ θξαηψλ ηεο Δ.Δ. ηφζν ησλ ηδίσλ, φζν θαη ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο, ζηνλ ίδην βαζκφ κε ηνπο εκεδαπνχο. Σα αλσηέξσ, νξίδνληαη ζηελ Οδεγία 2004/38/ΔΚ πνπ θαηνρπξψλεη ην δηθαίσκα ηεο λφκηκεο δηακνλήο σο δηθαίσκα πνπ πεγάδεη απφ ηελ ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε ηεο Δ.Δ. ην άξζξν 24 ηεο Οδεγίαο, νξίδεηαη φηη, φινη νη πνιίηεο ηεο Έλσζεο πνπ δηαµέλνπλ ζηελ επηθξάηεηα ηνπ θξάηνπο µέινπο ππνδνρήο βάζεη ηεο παξνχζαο νδεγίαο, απνιαχνπλ ίζεο µεηαρείξηζεο ζε ζχγθξηζε µε ηνπο εµεδαπνχο ηνπ ελ ιφγσ θξάηνπο µέινπο εληφο ηνπ πεδίνπ εθαξµνγήο ηεο ζπλζήθεο. Σν επεξγέηεµα ηνπ δηθαηψµαηνο απηνχ εθηείλεηαη ζηα µέιε ηεο νηθνγέλεηαο πνπ δελ είλαη ππήθννη θξάηνπο µέινπο, εθφζνλ έρνπλ δηθαίσµα δηαµνλήο ή µφληµεο δηαµνλήο. 35 Βιαρφπνπινο Β., Σν δηθαίσκα ζηελ πγεία ζην πιαίζην ηεο πξνζηαζίαο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ηεο Δ.Δ., 18

19 Πεξαηηέξσ, ν Καλνληζκφο 1408/71/ΔΟΚ 36 ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ, πξνβιέπεη ηνλ ζπληνληζκφ ησλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο, ζηα πιαίζηα ηνπ νπνίνπ έλαο ππήθννο θξάηνπο κέινπο ηεο Δ.Δ., δηαηεξεί ηα αζθαιηζηηθά ηνπ δηθαηψκαηα εάλ κεηαθηλεζεί εληφο ηεο Κνηλφηεηαο, ηα νπνία ηνπ παξέρνληαη ζε εζληθφ επίπεδν βάζεη ησλ παξαδφζεσλ θαη ηεο λννηξνπίαο θάζε ρψξαο Τπόκοοι τρύτων χωρών Δικαιούχοι διεθνούσ προςταςύασ Οη δηθαηνχρνη δηεζλνχο πξνζηαζίαο, απνηεινχλ κία ηδηαίηεξα ζεκαληηθή θαηεγνξία κεηαλαζηψλ, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηνπο πξφζθπγεο θαη ηνπο δηθαηνχρνπο επηθνπξηθήο θαη πξνζσξηλήο πξνζηαζίαο. Ζ χκβαζε ηεο Γελεχεο ηνπ 1951, θαζνξίδεη αθξηβψο πνηφο ζεσξείηαη πξφζθπγαο θαη ην είδνο ηεο λνκηθήο πξνζηαζίαο ή άιιεο παξνρήο, θαζψο θαη ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ πνπ απηφο ή απηή νθείιεη λα ιάβεη απφ ηα θξάηε πνπ έρνπλ θπξψζεη ηε χκβαζε. Δπίζεο, θαζνξίδεη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ πξφζθπγα ζηηο ρψξεο ππνδνρήο θαη νξίδεη ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο αηφκσλ, φπσο νη ηξνκνθξάηεο, πνπ δελ δηθαηνχληαη πξνζθπγηθήο ηδηφηεηαο. Πξφζθπγεο, λννχληαη ηα πξφζσπα ηα νπνία γηα δηθαηνινγεκέλν θφβν δίσμεο δελ επηζπκνχλ λα απνιαχζνπλ ηε πξνζηαζία ηεο ρψξαο ηνπο ή ζε πεξίπησζε πνπ είλαη αληζαγελήο, ηεο ρψξαο πξνεγνχκελεο δηακνλήο (άξζξν 1 παξ.α, εδ.2 ηεο χκβαζεο ηεο Γελεχεο 1951). ηνπο ππεθφνπο ηξίηεο ρψξαο πνπ δελ πιεξνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο λα αλαγλσξηζηνχλ σο πξφζθπγεο, αιιά γηα ηνπο νπνίνπο ππάξρνπλ ζνβαξνί ιφγνη λα πηζηεχεηαη φηη εάλ επηζηξέςνπλ ζηελ ρψξα θαηαγσγήο ή πξνεγνχκελεο δηακνλήο ζα 36 Έρεη ηξνπνπνηεζεί επαλεηιεκέλσο, ηειεπηαία ηξ. Καλ. 883/2004, δελ έρεη ηεζεί ζε ηζρχ c10521_el.htm 19

20 αληηκεησπίζνπλ θίλδπλν λα ππνζηνχλ ζνβαξή βιάβε, ρνξεγείηαη ην θαζεζηψο επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο. ην πιαίζην ηεο πξνζηαζίαο ησλ αλσηέξσ πξνζψπσλ, ε Οδεγία 2004/83/ΔΚ 38 «γηα ζέζπηζε ειάρηζησλ απαηηήζεσλ γηα ηελ αλαγλψξηζε θαη ην θαζεζηψο ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ ή ησλ απάηξηδσλ σο πξνζθχγσλ ή σο πξνζψπσλ πνπ ρξήδνπλ δηεζλνχο πξνζηαζίαο γηα άιινπο ιφγνπο» ηνπ πκβνπιίνπ, πξνβιέπεη ηε πξφζβαζή ηνπο ζηελ ηαηξηθή πεξίζαιςε. χκθσλα κε ην πξννίκην ηεο Οδεγίαο, ηα θξάηε κέιε κεξηκλνχλ γηα ηελ ζσκαηηθή θαη ςπρηθή πγεία ησλ δηθαηνχρσλ (ζεκ.35 πξ.). Αθφκε, ηνλίδεηαη φηη νη ιεπηνκέξεηεο ηεο παξνρήο ησλ βαζηθψλ επεξγεηεκάησλ ζρεηηθά κε ηελ θνηλσληθή αξσγή θαη ηελ ηαηξηθή πεξίζαιςε, ζα πξέπεη λα θαζνξίδνληαη απφ ην εζληθφ δίθαην (ζεκ.34 πξ.), ελψ ηα θξάηε κέιε ζα πξέπεη λα κεξηκλνχλ ψζηε νη δηθαηνχρνη δηεζλνχο πξνζηαζίαο λα έρνπλ πξφζβαζε ζε απηά ηα επεξγεηήκαηα, ππφ ίδηνπο φξνπο κε ηνπο ηζρχνληεο γηα ηνπο ππεθφνπο ηνπ θξάηνπο κέινπο πνπ έρεη ρνξεγήζεη ην θαζεζηψο (άξζξν 29 παξ.1) Δικαιούχοι προςωρινόσ προςταςύασ Σν θαζεζηψο πξνζσξηλήο πξνζηαζίαο, αθνξά ηνπο ππεθφνπο ηξίησλ ρσξψλ πνπ αλαγθάζηεθαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηε ρψξα ηνπο θαη λα εηζέιζνπλ καδηθά ζε θξάηνο κέινο, αηηνχκελνη άζπιν. Ζ Δ.Δ., ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ είλαη δπλαηφο ν επαλαπαηξηζκφο ιφγσ ηεο επηθξαηνχζαο θαηάζηαζεο ζηε ρψξα ηνπο, παξέρεη ζηα πξφζσπα απηά πξνζσξηλή πξνζηαζία, πξνθεηκέλνπ ην ζχζηεκα αζχινπ λα κπνξέζεη λα ιεηηνπξγήζεη απνηειεζκαηηθά. Γηα ηελ πινπνίεζε ησλ παξαπάλσ ζεζπίζηεθε ε Οδεγία 2001/55/ΔΚ «ζρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο παξνρήο πξνζσξηλήο πξνζηαζίαο ζε πεξίπησζε καδηθήο εηζξνήο εθηνπηζζέλησλ θαη κέηξα γηα ηε δίθαηε θαηαλνκή ησλ βαξψλ κεηαμχ θξαηψλ κειψλ φζνλ αθνξά ηελ ππνδνρή θαη ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ζπλεπεηψλ ηεο ππνδνρήο απηψλ ησλ αηφκσλ». ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο πξνσζείηαη ε πξνζηαζία ηεο πγείαο ησλ πξνζψπσλ απηψλ, θαζψο φπσο ζπκβαίλεη κε θάζε άηνκν πνπ θαιχπηεηαη απφ θάπνηα κνξθή πξνζηαζίαο, φηαλ δελ δηαζέηεη επαξθείο πφξνπο, ηα θξάηε κέιε νθείινπλ λα ηνπ παξέρνπλ θνηλσληθή 38 Δλζσκαηψζεθε κε ην ΠΓ 90/

21 βνήζεηα θαη βνήζεηα δηαβίσζεο γηα λα δηεμάγεη θαλνληθφ θαη αμηνπξεπή βίν (άξζξν 11 παξ.1) Αιτούντεσ άςυλο ηηο 27 Ηαλνπαξίνπ 2003, ην πκβνχιην εμέδσζε ηελ Οδεγία 2003/9/ΔΚ «ζρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο απαηηήζεηο γηα ηελ ππνδνρή ησλ αηηνχλησλ άζπιν ζηα θξάηε κέιε», ζηελ νπνία σο αηηψλ άζπιν νξίδεηαη ν ππήθννο ηξίηεο ρψξαο ή αληζαγελήο πνπ έρεη ππνβάιιεη αίηεζε αζχινπ, επί ηεο νπνίαο δελ έρεη ιεθζεί αθφκε νξηζηηθή απφθαζε (άξζξν 1 παξ.γ). ην πξννίκην, ηνλίδεηαη ε δέζκεπζε ησλ θξαηψλ κειψλ απφ ππνρξεψζεηο πνπ απνξξένπλ απφ πξάμεηο δηεζλνχο δηθαίνπ, ησλ νπνίσλ είλαη κέξε θαη νη νπνίεο απαγνξεχνπλ ηηο δηαθξίζεηο (ζεκ.6 πξ.). Απφ ηελ Οδεγία πξνθχπηεη ε ππνρξέσζε ησλ θξαηψλ κειψλ λα εμαζθαιίδνπλ ζηνπο αηηνχληεο άζπιν θαηά ηελ είζνδφ ηνπο, βηνηηθφ επίπεδν θαηάιιειν απφ απφςεσο πγείαο (άξζξν 13 παξ.2), δείρλνληαο ηδηαίηεξε κέξηκλα ζηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο (άξζξν 17 παξ.1) θαη ηα πξφζσπα πνπ ηεινχλ ππφ θξάηεζε (άξζξν 13 παξ.4). ηνπο αηηνχληεο άζπιν πνπ αλήθνπλ ζε επάισηεο νκάδεο, φπσο νη αλήιηθνη, ηα άηνκα κε αλαπεξίεο, νη ειηθησκέλνη, νη εγθπκνλνχζεο, νη κνλνγνλετθέο νηθνγέλεηεο κε αλήιηθα παηδηά, θαζψο θαη ηα πξφζσπα πνπ έρνπλ ππνζηεί βαζαληζηήξηα, βηαζκφ ή άιιεο ζνβαξέο κνξθέο ςπρνινγηθήο, ζσκαηηθήο ή ζεμνπαιηθήο βίαο, παξέρεηαη εμεηδηθεπκέλε ηαηξηθή θξνληίδα (άξζξν 14 παξ.3) Επί μακρόν διαμένοντεσ Οη ππήθννη ηξίησλ ρσξψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηελ επηθξάηεηα θξάηνπο κέινπο ηεο Δ.Δ., γηα πέληε ζπλερή έηε, δηθαηνχληαη ηελ ρνξήγεζε ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ «επί καθξφλ δηακέλνληνο», ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη έρνπλ αζθάιηζε αζζελείαο. Σν θαζεζηψο απηφ ην νπνίν ζηνρεχεη ζηελ θνηλσληθή ηνπο έληαμε, ηνπο παξέρεη ηε 21

22 δπλαηφηεηα λα παξακείλνπλ ζηελ επηθξάηεηα γηα επηπιένλ δηάζηεκα ηνπιάρηζηνλ πέληε εηψλ. Καηά ηε δηακνλή ηνπο ζε θξάηνο κέινο, νη επί καθξφλ δηακέλνληεο εμηζψλνληαη πιήξσο κε ηνπο γεγελείο φζνλ αθνξά ηα θνηλσληθά ηνπο δηθαηψκαηα, φπσο πξνθχπηεη απφ ηελ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο πνπ εληνπίδεηαη ζηελ Οδεγία 2003/109/ΔΚ «ζρεηηθά κε ην θαζεζηψο ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ νη νπνίνη είλαη επί καθξφλ δηακέλνληεο». Πην ζπγθεθξηκέλα ζηελ αλσηέξσ Οδεγία πξνβιέπεηαη ίζε κεηαρείξηζε ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε, ηελ θνηλσληθή αξσγή θαη ηελ θνηλσληθή πξνζηαζία, φπσο νξίδνληαη απφ ην εζληθφ δίθαην θαη ζηελ ελ γέλεη παξνρή πξφζβαζεο ζηα αγαζά θαη ηηο ππεξεζίεο πνπ βξίζθνληαη ζηε δηάζεζε ηνπ θνηλνχ (άξζξν 11) Θύματα εμπορύασ ανθρώπων Σν δήηεκα ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ (human trafficking), έρεη απνηειέζεη ηα ηειεπηαία ρξφληα πεδίν δξάζεο θαη ράξαμεο πνιηηηθψλ ζε δηεζλέο επίπεδν, κε ζηφρν αθελφο ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θαηλνκέλνπ θη αθεηέξνπ ηελ πξνζηαζία ησλ ζπκάησλ. Ζ Οδεγία 2004/81/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ζρεηηθά κε ηνλ ηίηιν παξακνλήο πνπ ρνξεγείηαη ζηνπο ππεθφνπο ηξίησλ ρσξψλ πνπ ζπλεξγάδνληαη κε ηηο αξκφδηεο αξρέο, εηζάγεη ηελ άδεηα παξακνλήο γηα ζχκαηα εκπνξίαο αλζξψπσλ ζηα θξάηε κέιε (ζεκ. 9 πξ.). Δπηπιένλ ηα θξάηε µέιε πξέπεη λα ζέηνπλ ζε ηζρχ ηελ παξνχζα νδεγία ρσξίο δηαθξίζεηο ιφγσ θχινπ, θπιήο, ρξψµαηνο, εζληθήο ή θνηλσληθήο θαηαγσγήο, γελεηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, γιψζζαο, ζξεζθείαο, ή πεπνηζήζεσλ, πνιηηηθψλ ή άιισλ απφςεσλ, ηεο ηδηφηεηαο µέινπο εζληθήο µεηνςεθίαο, πεξηνπζίαο, γέλλεζεο, µεηνλεθηήµαηνο, ειηθίαο ή ζεμνπαιηθνχ πξνζαλαηνιηζµνχ (ζεκ.7 πξ.). 2.8 Υορεύσ του κοινωνικού δικαιώματοσ ςτην υγεύα κατϊ το ύνταγμα Ζ ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε ηνπ θνηλσληθνχ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία, εληνπίδεηαη ζην άξζξν 21 παξ. 3 φπνπ νξίδεηαη φηη «ην Κξάηνο κεξηκλά γηα ηελ πγεία ηωλ πνιηηώλ». Τπφ ηελ έλλνηα απηή θνξείο θαίλνληαη λα είλαη κφλν νη Έιιελεο 22

23 πνιίηεο. Με ηελ παξαπάλσ δηάηαμε θαηνρπξψλεηαη ζπληαγκαηηθά ε ππνρξέσζε ηνπ Κξάηνπο λα ιακβάλεη κέηξα πξνζηαζίαο ηεο πγείαο, αλάγνληαο ηελ κέξηκλα γηα ηελ ζσκαηηθή θαη ςπρηθή επεμία ησλ πνιηηψλ ζε θνηλσληθφ δηθαίσκα, ην νπνίν αθνξά ηφζν ηελ πξφιεςε φζν θαη ηε πξνθχιαμε 39. Μία απφ ηηο απφςεηο πνπ επηθξαηνχλ ζρεηηθά κε ηελ παξαπάλσ δηάηαμε, είλαη φηη ην θνηλσληθφ δηθαίσκα ζηελ πγεία κπνξεί λα θαηνρπξψλεηαη κφλν ππέξ ησλ πνιηηψλ, αιιά ε επέθηαζή ηνπ ζηνλ θαζέλα, φρη κφλν δελ απαγνξεχεηαη, αιιά επηβάιιεηαη απφ άιιεο ζεκειηψδεηο δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο, θαζψο θαη απφ δηεζλείο ζπκβάζεηο γηα ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα 40. χκθσλα κε ηνλ Κατδαηδή Α., φπνπ ζηηο θνηλσληθέο δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ «πνιίηε», δελ ελλνείηαη ν πνιίηεο κε ηε ζηελή έλλνηα, δειαδή ν Έιιελαο ππήθννο, αιιά ν «θνηλσληθφο πνιίηεο», κε άιια ιφγηα ην «κέινο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ», ζχκθσλα κε ηνλ φξν πνπ ρξεζηκνπνηεί ην άξζξν 25 παξ. 1. Δπίζεο ζχκθσλα κε ην άξζξν 5 παξ.2, «όινη όζνη βξίζθνληαη ζηελ Ειιεληθή Επηθξάηεηα απνιακβάλνπλ ηελ απόιπηε πξνζηαζία ηεο δωήο, ηεο ηηκήο θαη ηεο ειεπζεξίαο ηνπο, ρωξίο δηάθξηζε εζληθόηεηαο, θπιήο, γιώζζαο θαη ζξεζθεπηηθώλ ή πνιηηηθώλ πεπνηζήζεωλ». Με ηελ αλαζεψξεζε ηνπ πληάγκαηνο πξνζηέζεθε ζην άξζξν 5 ε παξ.5 ζχκθσλα κε ηελ νπνία «θαζέλαο έρεη δηθαίωκα ζηελ πξνζηαζία ηεο πγείαο θαη ηεο γελεηηθήο ηνπ ηαπηόηεηαο». Ζ ηειεπηαία απηή δηάηαμε θαηνρπξψλεη ην αηνκηθφ δηθαίσκα ζηελ πγεία 41. Δπίζεο, ε ζεκειίσζε ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία κπνξεί λα βαζηζηεί επηθνπξηθά θαη ζην αξ.2 παξ.1 ηνπ πληάγκαηνο, ην νπνίν νξίδεη φηη «ν ζεβαζκόο θαη ε πξνζηαζία ηεο αμίαο ηνπ αλζξώπνπ απνηεινύλ ηελ πξωηαξρηθή ππνρξέωζε ηεο Πνιηηείαο». Με αθνξκή ηηο δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο, ην εξψηεκα πνπ εχινγα γελλάηαη, είλαη εάλ θαη ζε πνηφ βαζκφ νη αιινδαπνί απνηεινχλ θνξείο ηνπ θνηλσληθνχ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία. Καηά ηελ άπνςε ηνπ Κξεκαιή Κ., κεηαμχ άιισλ πνπ ζπλαηλνχλ, ην δηθαίσκα ζηελ πγεία είλαη αλεμάξηεην απφ ην «status civitatis». Σν άξζξν 21 παξ. 3 ηνπ πληάγκαηνο αλαθέξεηαη κφλν ζηνπο πνιίηεο, θαηά ηελ 39 Κνληηάδεο Ξ., Κξάηνο πξφλνηαο θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα, ζ ηεξγίνπ Α., 2010, ζ Μπνιάλε Μ., 2008 ζ

24 νξζφηεξε φκσο γλψκε, πνπ επηθαιείηαη ζσζηά ην άξζξν 2 παξ.1 (αξρή ηεο αμίαο ηνπ αλζξψπνπ), ην δηθαίσκα ζηελ πγεία είλαη ζεκειηψδεο δηθαίσκα ηνπ «αλζξψπνπ» θαη φρη κφλν ηνπ πνιίηε 42. Οη κεηαλάζηεο πνπ δνπλ θη εξγάδνληαη λφκηκα ζε κία ρψξα, ζπκκεηέρνπλ ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή, θαζψο ππνρξεψλνληαη ζε αζθαιηζηηθέο θαη θνξνινγηθέο εηζθνξέο. Χο κέιε ηνπ επξχηεξνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ, θέξνπλ δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο θαη σο εθ ηνχηνπ, ε θνηλσληθή ηνπο ηδηφηεηα ηείλεη λα απνδεζκεπηεί απφ ηελ ηζαγέλεηα θαη λα ζπλδεζεί κε ην θξηηήξην ηεο λφκηκεο δηακνλήο θαη ηεο εξγαζίαο, πνπ νδεγεί ζε ιηγφηεξνπο απνθιεηζκνχο 43. Άιισζηε ην ζχζηεκα θνηλσληθήο αλαδηαλνκήο, ην νπνίν ζηεξίδνπλ ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα, δελ κπνξεί λα απνθιείεη θάπνηνπο απφ απηνχο πνπ ζπλέβαιαλ ζηε παξαγσγή ηνπ ππφ δηαλνκή πξντφληνο 44. ηνλ αληίπνδα, ε ζηάζε ηεο Διιεληθήο πνιηηείαο, παξακέλεη πηζηή ζηελ γξακκαηηθή δηαηχπσζε ηνπ άξζξνπ 21 παξ.3 ηνπ πληάγκαηνο. Ζ επίζεκε ζέζε ηνπ πλεγφξνπ ηνπ Πνιίηε, είλαη φηη δηθαηνχρνη ηνπ θνηλσληθνχ δηθαηψκαηνο ηεο πγείαο είλαη θαηά θαλφλα νη Έιιελεο πνιίηεο 45. Αλ ιάβνπκε σο δεδνκέλε ηελ άπνςε απηή ε νπνία θαηά ηνλ Καηξνχγθαιν Γ. είλαη θαη ε θξαηνχζα 46, ηφηε γελλάηαη έλα δεχηεξν εξψηεκα ζρεηηθά κε ην θαηά πφζν ε πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία ησλ κεηαλαζηψλ, δχλαηαη λα ηχρεη αγψγηκεο αμηψζεσο. Καηά γεληθή νκνινγία, αγψγηκε αμίσζε γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ δελ δχλαηαη λα εγεξζεί κφλν επί ηε βάζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ πνπ ηα ζεζπίδνπλ. ε φηη αθνξά ην δηθαίσκα ηεο πγείαο, απηφ βαζίδεηαη ελ κέξεη ζην γεγνλφο φηη ζην άξζξν 21 παξ. 3 ν λνκνζέηεο δελ ραξαθηεξίδεη σο δηθαίσκα ηελ πγεία, αιιά σο θξαηηθή κέξηκλα ε νπνία απιψο αλαγλσξίδεη ηελ ππνρξέσζε ηνπ Κξάηνπο λα ηθαλνπνηεί ηελ αμίσζε απηή. Απφδεημε ησλ παξαπάλσ, απνηειεί ε ειιεληθή λνκνινγία, ε νπνία δέρεηαη φηη ην είδνο θαη ηελ έθηαζε ηεο θξαηηθήο ππνρξέσζεο λα κεξηκλά, πξνζδηνξίδεη θάζε θνξά ν λνκνζέηεο 47.Τπεξηζρχεη ε άπνςε φηη φια ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα έρνπλ αλάγθε εθηειεζηηθψλ λφκσλ πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζνπλ ην ραξαθηήξα ππνθεηκεληθψλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ, 42 Κξεκαιήο θ., Σν δηθαίσκα γηα πξνζηαζία ηεο πγείαο, ζ ηεξγίνπ Α., 2010, ζ Παπαζηπιηαλφο Υ., /2009, ζ Καηξνχγθαινο Γ., ζ Κξεκαιήο θ., Σν δηθαίσκα γηα πξνζηαζία ηεο πγείαο,ζ

25 δειαδή αγψγηκσλ απαηηήζεσλ 48, φπσο γηα παξάδεηγκα ν λ. 1397/83 πνπ ζέζπηζε ην ΔΤ θαη δεκηνχξγεζε έλα ππνθεηκεληθφ δηθαίσκα ησλ πνιηηψλ ζηηο παξνρέο ππεξεζηψλ πγείαο πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ. χκθσλα βέβαηα κε ηνλ Α. Μάλεζε, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα παξαρζεί αγψγηκε αμίσζε, αλ ζηεξίδεηαη απεπζείαο ζηηο πληαγκαηηθέο δηαηάμεηο, νη νπνίεο κάιηζηα ηξηηελεξγνχλ, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη παξεκβνιή ζρεηηθήο λνκνζεηηθήο ξχζκηζεο 49, εληνχηνηο ε αμίσζε απηή έρεη ζρέζε κε ηελ πξνζηαζία ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ. Δπίζεο, ε άπνςε πνπ ηνπνζεηεί φινπο ηνπο λφκηκνπο κεηαλάζηεο σο θνξείο ηνπ θνηλσληθνχ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία, πξνζδίδεη κία θαζνιηθφηεηα ζηνλ ραξαθηήξα ηνπ. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε θαίλεηαη λα ζηξέθεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα πιεζψξα δηεζλψλ θεηκέλσλ, κέζα απφ ηα νπνία πξνβάιιεηαη κία ηάζε εμίζσζεο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ εκεδαπψλ θαη αιινδαπψλ 50, κε δηαηάμεηο πνπ πξνβιέπνπλ ηελ πξφζβαζή ηνπο ζε ππεξεζίεο πγείαο θαη ηαηξηθή πεξίζαιςε. 2.9 Ενδιϊμεςα ςυμπερϊςματα Ζ πγεία απνηειεί ζεκειηψδεο δηθαίσκα ηνπ αλζξψπνπ θαη ππφ ηελ έλλνηα απηή δελ ζα πξέπεη λα εμαξηάηαη απφ ην «status civitatis», αιιά λα θαηνρπξψλεηαη γηα ηνλ «θαζέλα», σο θαζνιηθφ θαη παλαλζξψπηλν δηθαίσκα. Τπάξρνπλ δηεζλείο ζπκβάζεηο πνπ θαηνρπξψλνπλ ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα ησλ κεηαλαζηψλ, δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηε πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία θαη πξνβάιινληαο σο ζεκειηψδε ππνρξέσζε ησλ ζπκβαιινκέλσλ θξαηψλ, ηε ηήξεζε ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο. χκθσλα κε ηα αλσηέξσ νη δηαθξίζεηο ιφγσ ηζαγέλεηαο σο πξνο ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα απαγνξεχνληαη. Δπηπιένλ παξαηεξείηαη ζε αξθεηά δηεζλή θείκελα, φπσο ζηελ Γηεζλή χκβαζε γηα ηε Πξνζηαζία ησλ Γηθαησκάησλ Όισλ ησλ Μεηαλαζηψλ Δξγαδνκέλσλ, κία ηάζε επέθηαζεο ηεο πξνζηαζίαο απηήο θαη ζηνπο κεηαλάζηεο πνπ δηακέλνπλ ζηελ επηθξάηεηα κίαο ρψξαο ρσξίο ηα απαξαίηεηα λνκηκνπνηεηηθά έγγξαθα. ηε παξαπάλσ δηαδηθαζία, ε Διιάδα παξνπζηάδεη 48 Αλζφπνπινο Υ., 1993, ζ Μάλεζεο Α., Όςεηο πξνζηαζίαο ησλ αηνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ, εηο Ίδξπκα Μαξαγθνπνχινπ γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ, ζ Καηξνχγθαινο Γ., 2008, ζ

26 αδπλακία λα αθνινπζήζεη, θαζψο δελ έρεη θπξψζεη αξθεηέο δηεζλείο ζπκβάζεηο, παξά ηηο πηέζεηο πνπ δέρεηαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή. Δμέρνπζαο ζεκαζίαο, είλαη ε χκβαζε ηεο ΔΓΑ, πνπ θαηνρπξψλεη ηελ αξρή ηεο πξνζηαζίαο απφ ηηο δηαθξίζεηο, θαζψο κπνξεί λα ηηο επηθαιεζηεί νπνηνδήπνηε θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν, εκεδαπφο, αιινδαπφο, αληζαγελήο ή αθφκα θαη πνιίηεο κε ζπκβαιιφκελεο ρψξαο ζηελ ΔΓΑ. Δπηπιένλ ζηελ ίδηα θαηεχζπλζε, ζρεηηθά κε ηελ ίζε κεηαρείξηζε, θηλείηαη θαη ν Αλαζεσξεκέλνο Κνηλσληθφο Υάξηεο, ν νπνίνο ζα ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηελ πξνζηαζία ηνπ θνηλσληθνχ δηθαηψκαηνο ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ πγεία, εθφζνλ θπξσζεί απφ ηελ Διιάδα. Κεφϊλαιο Η προςταςύα τησ υγεύασ ςτην Ελλϊδα Σν ΔΤ, παξέρεη ηαηξηθή θάιπςε ζπλνιηθά ζηνλ πιεζπζµφ πνπ δηαµέλεη ζηε ρψξα, ελψ ηα Σαµεία Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο πγείαο, πξσηίζησο πξσηνβάζµηα, ζηνπο δηθαηνχρνπο ηνπο. Όζνλ αθνξά ηε δεπηεξνβάζκηα πεξίζαιςε θαη ηε θαξκαθεπηηθή θάιπςε ην θφζηνο θαιχπηεηαη είηε εμ νινθιήξνπ είηε κεξηθψο απφ ηα αζθαιηζηηθά ηακεία γηα φζνπο είλαη αζθαιηζκέλνη, ή απφ ηε Γηεχζπλζε Κνηλσληθήο Πξφλνηαο πνπ αλήθεη ζηηο Ννκαξρίεο, κέζσ ηνπ βηβιηαξίνπ νηθνλνκηθήο αδπλακίαο γηα ηνπο Έιιελεο αλαζθάιηζηνπο ή νκνγελείο κε ρακειφ εηζφδεκα 51. Ζ αζθάιηζε ζηελ Διιάδα είλαη ππνρξεσηηθή θαη θαιχπηεη ηνπο εξγαδφµελνπο, ηνπο ζπληαμηνχρνπο θαη ηα εμαξηεµέλα απφ απηνχο µέιε θαζψο θαη ηνπο αιινδαπνχο πνπ θαηά θαλφλα δνπλ θη εξγάδνληαη λφκηκα ζηε ρψξα. Σν ΔΤ ρξεµαηνδνηείηαη απφ ην θξάηνο (ηνλ θεληξηθφ πξνυπνινγηζµφ) θαη απφ ηηο ζπλεηζθνξέο ησλ αζθαιηζµέλσλ θαη εξγνδνηψλ ζηα ηαµεία θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Παξά ην γεγνλφο φηη ε Διιάδα δηαζέηεη δεµφζην ζχζηεµα πγείαο πνπ θαιχπηεη ζπλνιηθά ηνλ πιεζπζµφ, νη απεπζείαο πιεξσµέο απφ ηα ηδησηηθά λνηθνθπξηά παξαµέλνπλ απφ ηηο πςειφηεξεο ζηελ Δπξψπε σο πνζνζηφ ησλ 51 Γηαηξνί ηνπ Κφζκνπ, 2010, ζ.12 26

27 ζπλνιηθψλ δαπαλψλ γηα ηελ πεξίζαιςε. Ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ΔΤ εμάιινπ είλαη ε ζπγθέληξσζε ησλ εμππεξεηνχµελσλ ζηα λνζνθνµεία ησλ µεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ µε επαθφινπζν ην ζπλσζηηζµφ θαη ηηο µεγάιεο ιίζηεο αλαµνλήο, νη ρξφληεο ειιείςεηο ζε λνζειεπηηθφ πξνζσπηθφ, νη ειιείςεηο ζε εμνπιηζµφ θαη ππνδνµέο Η πρόςβαςη των μεταναςτών ςτισ υπηρεςύεσ υγεύασ Ζ πξφζβαζε ησλ µεηαλαζηψλ ζην ΔΤ, απνηειεί βαζηθή παξάµεηξν ηεο έληαμήο ηνπο ζηελ ειιεληθή θνηλσλία, ηεο δηαζθάιηζεο ηεο δεµφζηαο πγείαο θαη ηνπ ζεβαζµνχ ηνπ αλζξψπηλνπ δηθαηψµαηνο ζηελ αμηνπξέπεηα θαη ηε δσή. ηελ Διιάδα, έλα µεγάιν ηµήµα ηνπ µεηαλαζηεπηηθνχ πιεζπζµνχ, νη µεηαλάζηεο «ρσξίο ηα απαξαίηεηα έγγξαθα», ζηεξείηαη ηεο ηζφηηµεο πξφζβαζεο ζηηο ππεξεζίεο πγείαο. Tν δήηεµα ηεο πγείαο ησλ µεηαλαζηψλ εηζήιζε ζηελ πνιηηηθή αηδέληα µεηά ην Ζ ηππηθή πξφζβαζε ζηηο δσξεάλ ππεξεζίεο ηνπ ΔΤ ππήξμε θαη παξαµέλεη ζπλάξηεζε ηεο επίζεµεο απαζρφιεζεο θαη ηνπ λφµηµνπ θαζεζηψηνο, θαλέλα απφ ηα νπνία δελ ίζρπε γηα ηελ πιεηνςεθία ησλ µεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα ζηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ Σνλ Ηνχιην ηνπ 2000, ην Τπνπξγείν Τγείαο θαη Πξφλνηαο δεµνζίεπζε ηελ Τ4α/νηθ8992 εγθχθιην, ζρεηηθά µε ηελ «ηαηξηθή πεξίζαιςε θαη λνζειεία» γηα ππεθφνπο ρσξψλ εθηφο ηεο Δ.Δ, ζηα πιαίζηα ηεο νπνίαο θαη ν λφµηµνο µεηαλάζηεο µπνξεί λα έρεη δσξεάλ πξφζβαζε ζην ΔΤ, εθφζνλ θαηέρεη βηβιηάξην πγείαο εθδηδφµελν απφ ην αζθαιηζηηθφ ηαµείν ζην νπνίν είλαη εγγεγξαµµέλνο. Ο µεηαλαζηεπηηθφο λφµνο 2910/2001 ρνξήγεζε επίζεµα ίζα δηθαηψµαηα µε απηά ησλ Διιήλσλ ζηνπο μέλνπο πνιίηεο πνπ δηαµέλνπλ λφµηµα ζηε ρψξα, φζνλ αθνξά ζηελ εζληθή αζθάιηζε θαη θνηλσληθή πξνζηαζία Κοινοτικού υπόκοοι Γηα ηνπο αιινδαπνχο πνπ πξνέξρνληαη απφ ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ππάξρνπλ ξπζµίζεηο πνπ εμαζθαιίδνπλ ηελ θάιπςή ηνπο ζε ζπλεξγαζία µε ηα αζθαιηζηηθά ηαµεία ησλ ρσξψλ ηνπο. Δπηπιένλ, ζηα πιαίζηα ηεο εθαξκνγήο ηνπ ΠΓ 27

28 106/2007 γηα ηελ «ειεχζεξε θπθινθνξία θαη δηακνλή ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα ησλ πνιηηψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ησλ κειψλ ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο», πνπ ελζσκαηψλεη ηελ Οδεγία 2004/38/ΔΚ, απνιακβάλνπλ έλα επξχ θάζκα δηθαησκάησλ θαη ηπγράλνπλ ζχκθσλα κε ην άξζξν 20 παξ.2 ΠΓ 106/2007, ίζεο κεηαρείξηζεο, ηφζν σο πξνο ηηο θνηλσληθναζθαιηζηηθέο παξνρέο, φζν θαη σο πξνο ηα ελ γέλεη θνηλσληθά πιενλεθηήκαηα 52. ηνπο αιινγελείο ζπδχγνπο ησλ πνιηηψλ ηεο Δ.Δ., θαζψο θαη ζηα ηέθλα απηψλ, ρνξεγείηαη ζχκθσλα κε ηελ ΤΑ /2006 (άξζξν 4 Α παξ.δ), πηζηνπνηεηηθφ θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, εθφζνλ ππάξρεη απνδεδεηγκέλν πξφβιεκα πγείαο Νόμιμα διαμϋνοντεσ Οη ππήθννη ηξίησλ ρσξψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηε ρψξα, αζθαιίδνληαη ζηνπο νηθείνπο αζθαιηζηηθνχο νξγαληζκνχο (άξζξν 71 παξ.1 λ.3386/2005). Ο αζθαιηζηηθφο θνξέαο πνπ θαιχπηεη ηνπο πεξηζζφηεξνπο µεηαλάζηεο «µε έγγξαθα» είλαη ην Η.Κ.Α. Οη παξνρέο πνπ δηθαηνχηαη ν αζθαιηζµέλνο θαη ηα εμαξηεµέλα µέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ είλαη ίδηεο µε απηέο ησλ Διιήλσλ αζθαιηζµέλσλ: ηαηξνθαξµαθεπηηθή πεξίζαιςε, λνζνθνµεηαθή πεξίζαιςε, επίδνµα αζζελείαο, αηπρήµαηνο, µεηξφηεηαο, ζχληαμε θαη ινηπέο παξνρέο. Δληνχηνηο ιαµβάλνληαο ππφςε ηε µεγάιε έθηαζε ηεο άηππεο εξγαζίαο, πνιινί λφµηµα δηαµέλνληεο µεηαλάζηεο ζηεξνχληαη θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη επνµέλσο δσξεάλ πξφζβαζεο ζηηο δεµφζηεο ππεξεζίεο πγείαο 53. Δμαίξεζε απνηεινχλ νη ππήθννη ησλ θξαηψλ κεξψλ ηεο Δπξσπατθήο χκβαζεο γηα ηελ Κνηλσληθή θαη Ηαηξηθή αληίιεςε ηνπ 1953, νη νπνίνη δηθαηνχληαη ζχκθσλα κε ηελ ΤΑ 8645/1974, δσξεάλ ηαηξνθαξκαθεπηηθή θαη λνζειεπηηθή πεξίζαιςε εθφζνλ είλαη αλαζθάιηζηνη θαη νηθνλνκηθά αδχλαηνη, θαζψο θαη νη ππήθννη ησλ ζπκβαιινκέλσλ θξαηψλ κεξψλ ζηνλ Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Υάξηε ηνπ 1961 θαη ζηνλ αλαζεσξεκέλν Δπξσπατθφ Υάξηε ηνπ νη νπνίνη έρνπλ ηηο αλάινγεο παξνρέο ζηα πιαίζηα ηεο εγθπθιίνπ 8992/ Κπξηαθάθε, ζ MIGHEALTHNET Έθζεζε γηα ηελ πγεία ησλ µεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα, 2009,ζ Κπξηαθάθε Δ., 2008 ζ

29 3.1.4 Ομογενεύσ Ζ αλαγλψξηζε ηεο ηδηφηεηαο ηνπ νκνγελνχο, επηθπιάζζεη ζηνλ ππήθνν ηξίηεο ρψξαο, είηε ηελ εμνκνίσζή ηνπ ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο κε ηνπο εκεδαπνχο, είηε επλντθή κεηαρείξηζε ζε ζρέζε κε ηνπο ππφινηπνπο αιινδαπνχο. Δμάιινπ ε ρψξα καο θαηά θαηξνχο έρεη ιάβεη εηδηθά κέηξα πξνζηαζίαο νξηζκέλσλ θαηεγνξηψλ νκνγελψλ πνπ επιήγεζαλ ζηα θξάηε κέιε ηεο εγθαηαζηάζεψο ηνπο, φπσο γηα παξάδεηγκα ην ΝΓ 4377/1964 «Πεξί εηδηθψλ κέηξσλ πξνζηαζίαο ησλ εμ Αηγχπηνπ Διιήλσλ ππεθφσλ θαη νκνγελψλ 55. χκθσλα κε ην άξζξν 76 ηνπ λ. 2910/2001, ε θνηλσληθή πξνζηαζία πνπ πξνβιέπεηαη απφ ην ΝΓ 57/1973 θαη πεξηιακβάλεη, κεηαμχ άιισλ, ην δηθαίσκα δσξεάλ λνζειεπηηθήο θαη ηαηξνθαξκαθεπηηθήο πεξίζαιςεο ζε λφκηκνπο αιινδαπνχο, φπσο θαη ζε Έιιελεο πνπ ηεινχλ ζε έλδεηα 56, επεθηείλεηαη θαη ζηνπο νκνγελείο, νη νπνίνη µπνξνχλ λα επσθειεζνχλ απφ ηηο ππεξεζίεο δεµφζηαο πγείαο, εθφζνλ πξνζθνµίζνπλ ηα απαξαίηεηα έγγξαθα, ζπµπεξηιαµβαλνµέλνπ γηα ηνπο αλαζθάιηζηνπο πνπ παίξλνπλ επίδνµα πξφλνηαο, ηνπ ζρεηηθνχ βηβιηαξίνπ πγείαο, ζχκθσλα κε ηελ ΤΑ /2006. Οη νµνγελείο έρνπλ αθφµε ηε δπλαηφηεηα απηαζθάιηζεο ζηνλ Οξγαληζµφ Γεσξγηθψλ Αζθαιίζεσλ Πρόςφυγεσ και Αιτούντεσ ϊςυλο Οη πξφζθπγεο θαη νη αηηνχληεο άζπιν ραίξνπλ ηζφηηµα µε ηνπο Έιιελεο ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηηο ππεξεζίεο πγείαο. ηα πξφζσπα απηά, παξέρεηαη δσξεάλ ε απαξαίηεηε ηαηξνθαξκαθεπηηθή θαη λνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε κε ηελ πξνυπφζεζε φηη είλαη αλαζθάιηζηνη θαη νηθνλνκηθά αδχλακνη. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηελ πεξ. 5Αα,γ ηεο ΤΑ /2006, νξίδεηαη φηη νη αλαγλσξηζκέλνη πνιηηηθνί πξφζθπγεο θαη νη έρνληεο έγθξηζε παξακνλήο γηα αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο ζχκθσλα κε ην ΠΓ 61/1999 «Γηαδηθαζία αλαγλψξηζεο αιινδαπνχ σο πξφζθπγα», έρνπλ πξφζβαζε ζε δσξεάλ πεξίζαιςε, κε ηελ επίδεημε ζηηο ππεξεζίεο ηνπ ΔΤ ηνπ δειηίνπ ηαπηφηεηαο πξφζθπγα ή ηνπ εηδηθνχ δειηίνπ παξακνλήο γηα αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο. 55 Πνπιαξάθεο Η.,2008, ζ.7 56 ηηαξφπνπινο Ν., ζ

30 χκθσλα κε ην άξζξν 14, ΠΓ 220/2007 «Πξνζαξκνγή ηεο Διιεληθήο Ννκνζεζίαο πξνο ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 2003/9/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο27εο Ηαλνπαξίνπ 2003, ζρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο απαηηήζεηο γηα ηελ ππνδνρή ησλ αηηνχλησλ άζπιν ζηα θξάηε κέιε, ε πεξίζαιςε πεξηιακβάλεη: Δμέηαζε ζηα εμσηεξηθά ηαηξεία ησλ θξαηηθψλ λνζνθνκείσλ, ησλ θέληξσλ πγείαο θαη ησλ θξαηηθψλ πεξηθεξεηαθψλ ηαηξείσλ θαη δηελέξγεηα παξαθιηληθψλ εμεηάζεσλ Παξνρή θαξκάθσλ κε ζπληαγή ηαηξνχ ππεξεηνχληνο ζηα ηδξχκαηα ηνπ πξνεγνχκελνπ εδαθίνπ, ζεσξεκέλε απφ ην Γηεπζπληή ηεο θιηληθήο Ννζειεία ζε θιίλε ηεο Γ ζέζεσο ησλ θξαηηθψλ λνζνθνκείσλ. Δίλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ λα επηζεκάλνπκε, φηη απφ ηνπο αηηνχληεο άζπιν πνπ δηθαηνχληαη δσξεάλ πξφζβαζε ζηηο ππεξεζίεο πγείαο σο θάηνρνη άδεηαο γηα αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο ζχκθσλα κε ην άξζξν 8 παξ.3 ΠΓ 61/1999, δηαθνξνπνηνχληαη νη αιινδαπνί κε άδεηα γηα αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο ζχκθσλα κε ην άξζξν 44 ηνπ λ. 3386/ Δπηπξνζζέησο, ζε πεξηπηψζεηο αηφκσλ κε αλαπεξία 67% θαη άλσ, πνπ βεβαηψλεηαη κε γλσκάηεπζε ηεο νηθείαο Τγεηνλνκηθήο Δπηηξνπήο, ην Τπνπξγείν Τγείαο, Γηαηξνθήο θαη Άζιεζεο ρνξεγεί επίδνκα αλαπεξίαο γηα φζν ρξνληθφ δηάζηεκα δηαξθεί ε εμέηαζε ηεο αίηεζεο,εθφζνλ δελ είλαη εθηθηή ε δηακνλή ησλ αηηνχλησλ ζε Κέληξα Φηινμελίαο Ευπαθεύσ ομϊδεσ Αλεμάξηεηα απφ ην θαζεζηψο θαη ηε λνκηκφηεηα ηεο δηακνλήο, ππάξρνπλ θάπνηεο θαηεγνξίεο κεηαλαζηψλ γηα ηηο νπνίεο ν λνκνζέηεο έρεη πξνρσξήζεη ζε εηδηθέο πξνβιέςεηο. Απηέο αθνξνχλ θαηαξρήλ ηνπο πάζρνληεο απφ HIV/AIDS ή άιια ινηκψδε λνζήκαηα γηα ηνπο νπνίνπο πξνβιέπεηαη δσξεάλ λνζνθνκεηαθή θαη ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε, εθφζνλ ζηε ρψξα πξνέιεπζήο ηνπο δελ κπνξεί λα ηνπο ρνξεγεζεί ε αγσγή απηή (α.11 παξ.8 εδ. ε Ν.2955/2001). Δπίζεο, φζνη αιινδαπνί είλαη ζχκαηα λάξθεο ή είραλ αηχρεκα θαηά ηελ είζνδν ηνπο ζηε ρψξα, ην νπνίν νδήγεζε ζε αθξσηεξηαζκφ, δηθαηνχληαη πεξίζαιςε, λνζειεία θαη ηνπνζέηεζε 58 Κπξηαθάθε Δ., 2008, ζ Γηαηξνί ηνπ Κφζκνπ, Δππαζείο θνηλσληθέο νκάδεο - Γηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο 2010, ζ.8 30