ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

Transcript

1 ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΜΠΟΥΡΙΚΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΜΑΓΟΥΛΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΕΡΡΕΣ 2010

2 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΜΠΟΥΡΙΚΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΕΡΡΕΣ

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Πριν αναφερθούμε στους Διεθνείς Οικονομικούς Οργανισμούς θα πρέπει να ρίξουμε «μια ματιά» αρκετά χρόνια πίσω διότι είναι ενδιαφέρον να γνωρίζουμε από πού ξεκίνησαν και που κατέληξαν οι διακρατικές σχέσεις. Αρχικά, το ζητούμενο ήταν, αναλόγως μάλιστα την περίπτωση του κάθε κράτους, η βελτίωση η μη του πλαισίου εφαρμογής της κρατικής εξουσίας στα άλλα κράτη, στις μάζες, στα άτομα. Οι δυσκολίες ήταν, όταν άρχισαν να υπάρχουν Διεθνείς Σχέσης ανάμεσα στα κράτη διότι αυτό είχε σαν επέκταση τη δημιουργία των πρώτων Διεθνών Οργανισμών που ήταν η νέα πρόκληση, το λεγόμενο «προοδευτικό στοιχείο», στη διεθνή ζωή ανάμεσα στον 19 ο και στον 20 ο αιώνα. Εκείνη την εποχή (όπως αναγράφεται στο βιβλίο των Κουλούμης, Κουφά, Σβολόπουλος, σελ. 12), τα περισσότερα κράτη μέχρι του τέλους του 19 ου αιώνα υπέφεραν από «μυωπία» διότι δύσκολα μπορούσαν να δουν πέρα από τα εθνικά σύνορα και συμφέροντα και πλέον είχε έρθει η ώρα να περάσουν στο «στάδιο της πρεσβυωπίας». Για το λόγο αυτό είναι ενδιαφέρον να ασχοληθούμε με το συγκεκριμένο θέμα διότι η ίδρυση και προπάντων η ανάπτυξη των Διεθνών Οργανισμών συνδέεται με την δυνατότητα τόσο των ίδιων των θεσμών όσο και των χωρών που συμμετέχουν σε αυτούς να βλέπουν περισσότερο μακριά τις εξελίξεις στη διεθνή σκηνή. Το 1909 λόγου χάρη μόνο 37 διακυβερνητικοί Διεθνείς Οργανισμοί δραστηριοποιούνται σε διεθνές επίπεδο. Αντιθέτως, το 1960 ο αριθμός ανέβηκε στους 154, το 1968 ήταν 229, ενώ το 1995 ο αριθμός των οργανισμών έφθασε στους 266 (Κυριάκος, Σταύρος 2002, σελ. 14). 3

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ...σελ. 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο 1. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ (Δ.Ο.)...σελ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ (Δ.Ο.) ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ.....σελ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ Δ.Ο... σελ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ Δ.Ο... σελ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ.σελ ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ....σελ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΕΛΩΝ... σελ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΛΟΥΣ..σελ ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΟΥ ΑΠΟΡΡΕΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΕΛΟΥΣ..σελ Η ΛΗΞΗ ΤΗΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΛΟΥΣ.σελ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ.σελ ΟΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ...σελ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ.σελ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ σελ ΤΡΑΠΕΖΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΔΙΑΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ σελ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑΣ σελ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ.σελ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ.. σελ ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ...σελ ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ..σελ. 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο 2. ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ....σελ ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ σελ ΣΚΟΠΟΙ. σελ ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ.....σελ ΠΗΓΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ...σελ ΟΡΓΑΝΩΣΗ... σελ Η ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ..σελ ΔΑΝΕΙΟΔΟΤΗΣΗ.....σελ ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΝΕΙΑ.. σελ ΜΟΡΦΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ...σελ ΟΡΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΔΑΝΕΙΟΥ.σελ. 31 4

5 2.7.4 ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ ΣΕ ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΧΑΜΗΛΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ.σελ ΟΙ ΓΕΝΙΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ-ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΔΝΤ...σελ Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ...σελ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ.....σελ. 35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο 3. ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ.. σελ ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ....σελ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ σελ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ...σελ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ. σελ ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ...σελ ΤΟΜΕΙΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ..σελ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ.σελ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ σελ. 46 ΕΠΙΛΟΓΟΣ...σελ. 49 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.σελ. 50 5

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για να μπορέσουμε να μελετήσουμε τους Διεθνείς Οικονομικούς Οργανισμούς (ΔΟΟ) αρχικά θα πρέπει να κατανοήσουμε την έννοια Διεθνή Οικονομική Κοινότητα. Με τον όρο αυτό εννοούμε το σύνολο των παραγόντων που συμμετέχουν στις διεθνείς οικονομικές συναλλαγές, καθώς και εκείνων που συμβάλλουν στη διαμόρφωση των συνθηκών και όρων υπό τους οποίους αυτές διεξάγονται. Στους παράγοντες αυτούς συγκαταλέγονται αφενός τα κράτη ως αυτόνομες μονάδες και οι διακρατικοί (διακυβερνητικοί) οικονομικοί θεσμοί και αφετέρου οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και οι διεθνείς επιχειρήσεις (Σπηλιόπουλος 2004, σελ. 19) Η πιο διαδεδομένη προσέγγιση στο οδοιπορικό της διεθνούς κοινότητας προς τη δημιουργία και ανάπτυξη των διεθνών οργανισμών, όπως τους γνωρίζουμε σήμερα είναι αυτή που ξεκινάει από το 1815 με το Συνέδριο της Βιέννης και φθάνει στα χρόνια μας, χωρίζοντας μια περίοδο 200 περίπου ετών σε τρεις υποπεριόδους: την περίοδο (από το Συνέδριο της Βιέννης μέχρι το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου), την υποπερίοδο (από την Κοινωνία των Εθνών μέχρι το τέλος του Β Παγκοσμίου πολέμου) και την υποπερίοδο 1945 έως και σήμερα (από τον ΟΗΕ μέχρι την εποχή μας). Δεν είναι, βέβαια, τυχαίο πως και οι τρεις πιο πάνω χρονιές ( και 1945) σημαδεύουν συναντήσεις και συνδιασκέψεις της διεθνούς κοινότητας αμέσως μετά το τέλος των καταστρεπτικών διεθνών συγκρούσεων με ανυπολόγιστες ζημιές σε ανθρώπινο δυναμικό μα και σε υλικό πλούτο των εθνών. Για το λόγο αυτό πολλοί μελετητές αντιμετωπίζουν τους διεθνείς οργανισμούς ως αποτέλεσμα εσπευσμένων αναγκών μάλλον της διεθνούς κοινότητας και όχι ως ευσυνείδητη και μακροχρόνια κοινή αντίληψη των λαών της γης για την ανάγκη της συνεννόησης και της συμπόρευσης των προς κοινούς και αμοιβαία επωφελείς στόχους (Ζαχαριάδη-Σούρα 2004, σελ. 27). i. Από το συνέδριο της Βιέννης (1815) μέχρι το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου (1918) Η περίοδος αυτή έχει ως αφετηρία το 1815 και το Συνέδριο της Βιέννης. Είναι η εποχή όπου γίνεται η συσπείρωση κρατών, όχι λαών, διότι η Ιερή Συμμαχία ήθελα να τελειώσει μια για πάντα η ναπολεόντεια αναστάτωση και οι καταστρεπτικοί πόλεμοι, ουσιαστικά μια συμμαχία κατά των λαών και των δημοκρατικών τους ελευθεριών. Αυτές οι συσπειρώσεις παρήγαγαν σειρά 6

7 από διεθνές συνδιασκέψεις όπου ασχολήθηκαν και με την επίλυση περιφερειακών οικονομικών, μεταφορικών και άλλων ζητημάτων των ευρωπαϊκών κρατών της εποχής. Σε όλη τη διάρκεια του 19 ου αιώνα ιδρύονται και λειτουργούν «ενώσεις», «επιτροπές», «διασκέψεις», «οργανώσεις» και «οργανισμοί» για την επίλυση καθημερινών προβλημάτων. Ο πιο σημαντικός τομέας που προσπαθούσε να αλλάξει ήταν των διεθνών οικονομικών συναλλαγών η δημιουργία των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών μέσω του «Χρυσού Κανόνα» και της «σε χρυσό μετατρεψιμότητα» των περισσοτέρων νομισμάτων διασφάλισαν ένα αρκετό ευνοϊκό πλαίσιο για την ανάπτυξη και εμβάθυνση των διεθνών εμπορικών ανταλλαγών. ii. Από την Κοινωνία των Εθνών (1919) μέχρι το τέλος του Β Παγκόσμιου Πολέμου (1945) Το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου και το μέγεθος των ανθρώπινων και πλουτοπαραγωγικών καταστροφών που τον σημάδεψαν παρήγαγαν την πρώτη, ουσιαστικά, παγκόσμια απόπειρα ειρηνικών επιλύσεων των διεθνών διαφορών με την ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών. Στα 21 χρόνια πάντως που μεσολάβησαν ανάμεσα στους 2 Παγκοσμίους Πολέμους, συνεχίσθηκε η ίδρυση επί μέρους διεθνών οργανισμών στο γενικό πλαίσιο της τάσης από την πρώτη περίοδο ( ). Μέσα στις πρώτες ελπιδοφόρες στιγμές της Διεθνής Οργάνωσης Εργασίας και το Δικαστήριο της Διεθνούς Δικαιοσύνης. Στον τομέα των διεθνών οικονομικών σχέσεων δεν υπήρξε αξιόλογη προσπάθεια για την ίδρυση διεθνών οικονομικών οργανισμών. Μόνο η δημιουργία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών αποτέλεσε σοβαρή προώθηση αυτής της προσπάθειας η οποία συνεχίζει μέχρι και σήμερα το έργο της. iii. Από τον ΟΗΕ (1945) μέχρι και την εποχή μας Με την εμπειρία και τα τραύματα της κατάρρευσης της πρώτης απόπειρας για ένα παγκόσμιο οργανισμό «ειρήνης», που είχε γίνει το1919 με την Κοινωνία των Εθνών, τόσο η δημιουργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών όσο και η μετέπειτα εξέλιξη του ήταν πολύ πιο επιτυχής. Αυτό οφείλεται, προφανώς, στο γεγονός ότι οι λαοί της Ευρώπης ήταν κυρίως αυτοί που κατέβαλαν το τίμημα των 2 Παγκοσμίων Πολέμων και σε απώλεια δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπινων ζωών μα και σε ανυπολόγιστες καταστροφές της παραγωγικής τους βάσης. Ο ΟΗΕ αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί σημαντικό χώρο διεθνούς διαβούλευσης και συνεννόησης όχι μόνο για τη διεθνή ειρήνη αλλά και γιατί 7

8 ήταν και είναι ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσονται πρωτοβουλίες συνεννόησης και για επιμέρους ζητήματα κοινωνικού, οικονομικού, πολιτιστικού, τεχνικού κλπ. Περιεχομένου. Πρωτοβουλίες, οι οποίες συχνά «παράγουν» σημαντικούς διεθνούς οργανισμούς που λειτουργούν είτε με την τυπική και ουσιαστική εποπτεία του ΟΗΕ είτε με την πολιτική αλλά οικουμενική χαρακτήρα ενθάρρυνση του. (Ζαχαριάδης - Σούρα 2004, σελ.28) Πρέπει να σημειωθεί πως η συγκεκριμένη εργασία θα επικεντρωθεί στους διεθνείς θεσμούς που διαδραματίζουν βασικό ρόλο στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, με την έννοια ότι από τις αποφάσεις που λαμβάνονται στο πλαίσιο τους εξαρτάται η εύρυθμη λειτουργία του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Για αυτό το λόγο εκτός από την αναφορά που θα γίνει στους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς στο σύνολό τους, θα επικεντρωθούμε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα που το τελευταίο διάστημα μπαίνουν όλο και περισσότερο στη καθημερινότητας μας, μιας και προσπαθούν την διάσωση της χώρας μας από προβλήματα οικονομικής φύσεως. 8

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ (Δ.Ο) Διεθνής οικονομικός οργανισμός είναι το σύνολο των κρατών που συνενώνονται, με μόνιμους δεσμούς, σε ένα ενιαίο νομικό πρόσωπο, το οποίο έχει τις δικές του επιδιώξεις, τη δική του βούληση και τα δικά του όργανα (Νέο υπερλεξικό βιβλίο ν.2). 1.1 ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ (Δ.Ο.) ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ (Δ.Ο.Ο.) Για να μπορέσει ο τότε κόσμος να αναπτυχθεί χρειαζόταν να υπάρχει αλληλοϋποστήριξη και φτάσαμε στο σημείο να υπάρξει ενοποίηση μεταξύ των κρατών. Η ενοποίηση μπορεί να είναι οικονομική, πολιτική, αμυντική, στρατιωτική, πολιτιστική ή κάποιος συνδυασμός (π.χ. πολιτική-στρατιωτική) ανάλογα με τους σκοπούς που επιδιώκει. Εμείς ενδιαφερόμαστε για την οικονομική ενοποίηση, όπου είναι μία συνεχείς διαδικασία αργής ή γρήγορης μεταβολής στην ποιότητα των οικονομικών σχέσεων ανάμεσα σε μια ομάδα ανεξάρτητων, κυρίαρχων ή αυτόνομων κρατών-χωρών, που αλλοιώνουν ή χάνουν ή εξαφανίζουν τελείως την ανεξαρτησία- αυτονομία τους, κατά τρόπο ώστε να δημιουργούν ή να συνθέτουν μια νέα «εθνικής ταυτότητας», ανάλογα με τη μορφή ενοποίησης. Αναπτύσσοντας τα 4 αυτά βασικά στοιχεία σε σχέση με την Ελλάδα έχουμε: I. Η οικονομική ενοποίηση είναι μια συνεχής διαδικασία εξέλιξης προς τη συνένωση-ολοκλήρωση, δηλαδή δεν είναι κάτι το οριστικό ή ένα τελικό αποτέλεσμα, αλλά κάτι που διαρκώς εξελίσσεται και μεταβάλει τον χαρακτήρα του. Φυσικά ανάλογα με τη μέθοδο πραγματοποίησης (αργά ή γρήγορα) η διαδικασία μπορεί να είναι: α) ελεύθερη, β) κατευθυνόμενη και γ) αναγκαστική. 9

10 II. III. IV. Όσο αναφορά τώρα τη μεταβολή πάντα υπάρχει στην ποιότητα των οικονομικών σχέσεων μεταξύ των κρατών-μελών, που υφίστανται τη διαδικασία της ενοποίησης, με την έννοια ότι αλλοιώνεται σημαντικά ή εξαφανίζεται τελείως ο ανεξάρτητος χαρακτήρας ή η εθνική αυτονομία τους, για αυτό το λόγο υπάρχουν δυο κατηγορίες ενοποίησης α) η μερική ενοποίηση (όπου το κράτος-μέλος χάνει μόνο ένα μέρος της εθνικής του αυτονομίας-ανεξαρτησίας και β) η πλήρη ενοποίηση που ένα κράτος-μέλος την χάνει εντελώς. Η αλλοίωση ή απώλεια της εθνικής κυριαρχίας των χωρών-μελών γίνεται χάρη στη δημιουργία μιας νέας ευρύτερης πολιτειακής οντότητας ή ενιαίας οικονομικής κοινότητας. Δηλαδή, οι χώρες-μέλη που χάνουν την εθνική τους οντότητα, δημιουργούν μια νέα πολιτειακή οντότητα η οποία τείνει να υποκαθιστά τις συγκεκριμένες χώρες-μέλη στον διεθνή χώρο. Τέλος, δημιουργείται το συναίσθημα της κοινής μοίρας ή και μιας ενιαίας εθνικής ταυτότητας. Έτσι, αν πάρουμε για παράδειγμα την ΕΟΚ όπου και ανήκουμε, υποτίθεται ότι προχωρούμε στην δημιουργία μιας ενωμένης Ευρώπης και γινόμαστε μέλη μιας ενιαίας ή κοινής πατρίδας δηλαδή ευρωπαίοι πολίτες (Θεοφανίδης 1982, σελ. 12). Η ιδέα επαφίεται στην ανθρώπινη φύση, που δημιουργεί συγκρούσεις, για την επίλυση των οποίων χρειάζεται συνεννόηση. Στο μεσαίωνα έχουμε συνεκμεταλλεύσεις υδάτινων πόρων, διμερείς και πολυμερείς οικονομικές ανταλλαγές. Άρα αφετηρία των Δ.Ο.Ο. είναι οι διεθνείς σχέσεις με διφυή χαρακτήρα: αντιπαλότητα, συνεννόηση και συνεργασία. Κινητήρια δύναμη για την προώθηση των διεθνών σχέσεων είναι η δημιουργία εθνικών και ανάπτυξη της τεχνολογίας. Μετά την οργάνωσή τους τα εθνικά κράτη εκδήλωσαν την εξωστρέφεια τους με «επεκτατισμό» ή «ιδεολογικό κοσμοπολιτισμό». Η ανάπτυξη των σχέσεων παρήγαγε δύο αντιλήψεις για τον επιβαλλόμενο χαρακτήρα των διεθνών οικονομικών και εμπορικών ανταλλαγών που, στις πιο ακραίες μορφές τους, αποτυπώνονται στη λεγόμενη «προστατευτική συνταγή» από τη μια μεριά και στη λεγόμενη «φιλελεύθερη συνταγή» από την άλλη. Το σημαντικό κοινό στοιχείο των δύο αυτών αντιθετικών «συνταγών» για τις οικονομικές εξωτερικές σχέσεις, που θα έπρεπε να ακολουθεί ένα κράτος, είναι ότι και η μία και η άλλη οδηγούν, αμέσως ή εμμέσως, στα σπάργανα των διεθνών οικονομικών οργανισμών. Ο «προστατευτισμός» ενός κράτους οδηγεί σε «προστατευτισμό» και ενός άλλου και άρα χρειάζεται συνεννόηση, συζητήσεις και κλπ., ενώ από την άλλη ο «φιλελευθερισμός» έχει ανάγκη από ένα διεθνή οργανισμό που να επιβλέπει και να επιβάλει την ελευθερία των διεθνών οικονομικών οργανισμών (Ζαχαριάδη Σούρα 2004, σελ. 26). 1.2 ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ Δ.Ο. 10

11 Οι Δ.Ο. ταξινομούνται σε ομάδες με κριτήρια που παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά. Κριτήρια όπως το αντικείμενο, η γεωγραφική θέση ή το μέγεθος. Κατηγορία με κριτήριο το αντικείμενο Σε αυτή την κατηγορία μπορούμε να κατατάξουμε τον Ο.Η.Ε., το Ν.Α.Τ.Ο., η «πρώην» Ε.Ο.Κ., το Δ.Ν.Τ., τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, την Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση, την UNESCO, την UNISEF, την GATT, την UNCTAD, κλπ. Κατηγορία με κριτήριο την γεωγραφική θέση Αν μετέχουν όλα τα κράτη της υφηλίου αναφερόμαστε σε παγκόσμιο Δ.Ο. όπως π.χ. το ΔΝΤ ή ο Ο.Η.Ε.. Αν όμως μετέχουν μόνο κράτη συγκεκριμένης γεωγραφικής έκτασης τότε αναφερόμαστε σε περιφερειακούς Δ.Ο. όπως π.χ. το Ν.Α.Τ.Ο. ή η Ε.Ε.. Κατηγορία με κριτήριο το μέγεθος Εάν η νομική τους προσωπικότητα έχει τη δύναμη να επιβάλει τις αποφάσεις των Δ.Ο. στα κράτη-μέλη, στα φυσικά και στα νομικά πρόσωπα των κρατών-μελών, παρακάμπτοντας την εσωτερική έννομη τάξη τους, τότε αναφερόμαστε στους διεθνικούς Δ.Ο. π.χ. «πρώην» Ε.Ο.Κ. ή Ε.Ε.. Αντιθέτως, ο Δ.Ο. ο οποίος έχει λιγότερες αρμοδιότητες, μικρότερες ή και καθόλου «αναγκαστικές» εξουσίες για τα κράτη-μέλη του ονομάζεται διεθνικός Δ.Ο. για παράδειγμα ο Ο.Ο.Σ.Α.. (Σπανός 2008, σελ.67) 1.3 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ Δ.Ο. Με τον όρο «Διοργανωτική Διάρθρωση» θα εννοούμε το σύνολο των θεσμικών εργαλείων που επιτρέπουν στο διεθνή οργανισμό να υπάρχει, να λειτουργεί και να εκπληρώνει τους σκοπούς για τους οποίους συστηθεί από τα κράτη-μέλη του. 11

12 Πιο συγκεκριμένα, το περιεχόμενο του όρου αφορά σε όλα τα μεγάλα «κεφάλαια» που περιλαμβάνει το καταστατικό κείμενο ίδρυσης του διεθνούς οργανισμού, πέραν βέβαια των σκοπών και των γενικότερων επιδιώξεων του. Τα «κεφάλαια» αυτά βέβαια μπορούμε να τα ταξινομήσουμε σε δύο μεγάλες ενότητες που αφορούν αφ ενός μεν στα όργανα και αφ ετέρου στον τρόπο λήψης των αποφάσεων του διεθνούς οργανισμού. I. Τα όργανα του Διεθνούς Οργανισμού Μολονότι με πολλές αποκλίσεις από ένα διεθνή οργανισμό στον άλλο, μπορούμε να θεωρούμε πως τα βασικά όργανα σε κάθε διεθνή οργανισμό, είναι τα ακόλουθα: Α) Το ανώτατο όργανο λήψης βασικών αποφάσεων: μπορεί να ονομάζεται Γενική Συνέλευση (στον ΟΗΕ) ή Συμβούλιο Υπουργών (στην ΕΕ) ή Συμβούλιο (στον ΟΟΣΑ) ή όπως αλλιώς ονομάζεται στους επιμέρους διεθνείς οργανισμούς. Πάντως, σε κάθε περίπτωση πρόκειται για το ιεραρχικά ψηλότερο επίπεδο αντιπροσώπευσης των κρατών-μελών και, συνεπακόλουθα, είναι το όργανο που λαμβάνει τις πιο σημαντικές αποφάσεις. Συγκροτείται συνήθως από Υπουργούς των κρατών-μελών. Β) Το ανώτατο όργανο εκτέλεσης των αποφάσεων: μπορεί να ονομάζεται Επιτροπή (όπως η Ευρωπαϊκή επιτροπή στην Ευρωπαϊκή Ένωση) ή Γραμματεία (στον ΟΗΕ) ή όπως αλλιώς. Το όργανο αυτό είναι επιφορτισμένο με την ευθύνη για την καθημερινή λειτουργία του διεθνούς οργανισμού, και σε κάθε περίπτωση, αποτελεί το «θεματοφύλακα» του καταστατικού χάρτη. Συγκροτείται από συνήθως πολυάριθμο διοικητικό, επιστημονικό κλπ, προσωπικό που είναι διαρθρωμένο σε θεσμοθετημένη ιεραρχική υπηρεσιακή οργάνωση. Γ) Ο επικεφαλής του ανώτατου εκτελεστικού οργάνου: αποτελεί, πολύ συχνά, ιδιαίτερη θεσμοθετημένη κατηγορία οργάνου και είναι η «διοικητική κορυφή» όλου του ΔΟ. Μπορεί να ονομάζεται γενικός γραμματέας (όπως στον ΟΗΕ ή στον ΟΟΣΑ) ή γενικός διευθυντής (όπως στο ΔΝΤ) ή πρόεδρος της επιτροπής (όπως ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κλπ.) II. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων στους Διεθνείς Οργανισμούς Υπάρχουν ποίκιλα συστήματα, από τα πιο απλά μέχρι τα πιο πολύπλοκα για τον τρόπο λήψης των κάθε μορφής και σημασίας αποφάσεων: ομοφωνία, ενισχυμένη πλειοψηφία, απλή πλειοψηφία και διάφορες παραλλαγές τους. Το σημαντικό είναι πως παρά την συνήθως θεσμοθετημένη ισοδυναμία των κρατών-μελών στη διαδικασία των αποφάσεων, η «δύναμη», η «πειθώ», οι «πιέσεις», οι «ομαδοποιήσεις», οι «εκτός προσκηνίου συνεννόησης» κλπ. Αποτελούν τις περισσότερες φορές την κυρίαρχη και πιο σπουδαία, από 12

13 άποψη αποτελεσμάτων, πρακτικής λήψης των αποφάσεων. Και, βέβαια, πολύ πιο σημαντικό ζήτημα προκύπτει κατά το στάδιο της εκτέλεσης των όποιων αποφάσεων. (Ζαχαριάδη Σούρα 2004, σελ. 35) 1.4 Ο ΤΡΟΠΟΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Όπως αναφερθήκαμε πιο πάνω, οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί αποτελούν μια μεγάλη υποκατηγορία των Ειδικών Διεθνών Οργανισμών και έχουν ως γενικό αντικείμενο ειδικότερα ή ευρύτερα ζητήματα των διεθνών οικονομικών σχέσεων που δεν καλύπτονται από τις διμερείς οικονομικές σχέσεις των κρατών. Η ποικιλία των ζητημάτων των διεθνών οικονομικών σχέσεων θα μπορούσε να επιβάλει την προσπάθεια μιας «ταξινόμησης» των διεθνών οικονομικών οργανισμών με προφανές κριτήριο τις πιο χαρακτηριστικές τους επιδιώξεις στη σφαίρα της διεθνούς παραγωγής, του διεθνούς εμπορίου, του τρόπου διεκπεραίωσης των διεθνών πληρωμών, της διεθνούς συνεργασίας στον οικονομικό τομέα, της «οικονομικής ολοκλήρωσης» σε περιφερειακό επίπεδο ορισμένων γεωγραφικών περιοχών κλπ.. Τέτοιες προσπάθειες έχουν κατά καιρούς γίνει από διάφορους συγγραφείς κυρίως για εποπτικούς και παιδαγωγικούς λόγους. (Σημειώσεις Κοντάκη, ΤΕΙ Μεσολογγίου). 1.5 ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΕΛΩΝ Τα καταστατικά των ΔΟ ορίζουν τις προϋποθέσεις εισδοχής σε κάθε οργανισμό. Έτσι κατά κανόνα, ένα κράτος μπορεί να συμμετέχει στη σύσταση του ΔΟ οπότε ονομάζεται ιδρυτικό μέλος, ή να προσχωρήσει μεταγενέστερα, οπότε καλείται προσχώρησαν μέλος. Υπάρχουν, ωστόσο ΔΟ που δεν δέχονται κανένα άλλο μέλος, πέραν των ιδρυτικών. Η ιδιότητα του μέλους σε ένα οργανισμό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάθε κυρίαρχο κράτος μπορεί να γίνει αυτομάτως μέλος σε οποιονδήποτε οργανισμό. 13

14 Με την ένταξη τους στους ΔΟ μπορούμε να διακρίνουμε τα κράτη στις ακόλουθες κατηγορίες: i. Πλήρη μέλη τα κράτη που υπέγραψαν την ιδρυτική συνθήκη του οργανισμού καθώς και αυτά που έγιναν δεκτά μεταγενέστερα. ii. iii. iv. Συνδεδεμένα μέλη τα κράτη που δεν συμμετέχουν στον μηχανισμό λήψης αποφάσεων του οργανισμού, ούτε υπέγραψαν την ιδρυτική συνθήκη, αλλά συμμετέχουν στον οργανισμό με περιορισμένα δικαιώματα που βασίζονται σε ειδική συμφωνία που συνάπτει μαζί τους ο οργανισμός. Μη πλήρη μέλη τα κράτη που συμμετέχουν σαν όργανα του οργανισμού χωρίς να είναι μέλη του ίδιου του οργανισμού. Με την ιδιότητα του παρατηρητή κατηγορία στην οποία υπάγονται όχι μόνο κράτη αλλά και οργανώσεις εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων, και η οποία αποκτάται με συμφωνία που συνάπτεται ανάμεσα στον οργανισμό και στο ενδιαφερόμενο μέρος μετά από πρόκληση του ΔΟ. (Μπερδήμας 1990, σελ. 27) ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΛΟΥΣ Η απόκτηση της ιδιότητας μέλους γίνεται με δύο τρόπους: με την επικύρωση της ιδρυτικής συνθήκης ή με την προσχώρηση μετά τη θέση σε λειτουργία του ΔΟ. Η απόκτηση της ιδιότητας του μέλους με τη διαδικασία της προσχώρησης διαφέρει σε κάθε ΔΟ. Διαφέρει ακόμα και ο τρόπος λήψης αποφάσεων ή οι προϋποθέσεις που θέτει ο οργανισμός προκειμένου να δεχθεί στους κόλπους του το νέο μέλος. (Χριστοδουλίδη 1985, σελ. 117) ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΟΥ ΑΠΟΡΡΕΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΕΛΟΥΣ Από τη στιγμή που ένα κράτος γίνει μέλος ενός ΔΟ αποκτά δικαιώματα κι έχει κι ορισμένες υποχρεώσεις απέναντι στον οργανισμό. Καταρχήν υποχρεούται να σέβεται τις αρχές και τους σκοπούς που περιέχονται στην 14

15 καταστατική συνθήκη που υπέγραψε, αλλά και να σέβεται τις αποφάσεις των οργάνων του και να τις εφαρμόζει. Επιπρόσθετα, υποχρεούται να συμμετέχει ανελλιπώς στα όργανα αποστέλλοντας την αναλογούσα σε αυτό αντιπροσωπεία και να πληρώνει τις οικονομικές υποχρεώσεις που του αναλογούν, για τα έξοδα λειτουργίας και θεωρούνται νομικά ίσα. (Μπερδήμας 1990, σελ. 26) Η ΛΗΞΗ ΤΗΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΛΟΥΣ Τρεις είναι οι τρόποι με τους οποίους η ιδιότητα του μέλους ενός ΔΟ: i. Η εκούσια αποχώρησης από τον οργανισμό, είναι η οικιοθελής απώλεια της ιδιότητας μέλους του διεθνή οργανισμού, με μονομερή πράξη του κράτους με την οποία παύει να είναι μέλος του και δεν μπορεί να ασκεί πλέον τα δικαιώματα που είχε ούτε να βαρύνεται με τις υποχρεώσεις του μέλους. Η δυνατότητα οικιοθελούς, μονομερούς αποδέσμευσης από τον διεθνή οργανισμό προβλέπεται συνήθως στην ιδρυτική συνθήκη. Από τη στιγμή που το κράτος κοινοποιεί την απόφαση του να αποχωρήσει ως τη στιγμή που θα αρχίσει να παράγει τα νομικά αποτελέσματα της, συνήθως παρεμβάλλει ένα διάστημα ενός έτους. Σε αυτό το διάστημα το κράτος μπορεί να ξανά σκεφτεί την απόφαση του. Η αποχώρηση του από τον οργανισμό μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο αφού παρέλθει ένα ορισμένο χρονικό διάστημα από τότε που θα αρχίσει να ισχύει η ιδρυτική συνθήκη. Το διάστημα αυτό ποικίλει από 1 έως 20 χρόνια. Τη δυνατότητα της αποχώρησης είναι δυνατόν να μην προβλέπεται από την ιδρυτική συνθήκη καθώς τέτοια πρόβλεψη μπορεί να είναι αντίθετη με τους σκοπούς του οργανισμού αλλά κανείς δεν μπορεί να απαγορεύσει τα κράτη-μέλη να εξέλθουν. (Σπηλιόπουλος 2004, σελ. 76) ii. Η αποβολή του, με μονομερή πράξη του αρμόδιου οργάνου του διεθνούς οργανισμού με την οποία επέρχεται η απώλεια της ιδιότητας μέλους του εν λόγω οργανισμού. Οι ιδρυτικές συνθήκες μπορούν να θεσπίσουν την δυνατότητα του διεθνούς οργανισμού να αποβάλλει ένα κράτος. Για να επιβληθεί η κύρωση αποβολής απαιτείται για ένα κράτος η λήψη απόφασης, με πλειοψηφία των 2/3των μελών (σπάνια ομοφωνία), από το πλήρες όργανο (συνήθως Γενική συνέλευση), δηλαδή από αυτό στο οποίο μετέχουν όλα τα κράτη μέλη του οργανισμού. Ακόμα και αν η ιδρυτική συνθήκη δεν προβλέπει την αποβολή ενός κράτους από ένα οργανισμό αυτός μπορεί να προβεί στην επιβολή αυτής της κύρωσης. Είναι η πιο σκληρή μορφή κύρωσης που επιβάλλεται σε ένα κράτος επειδή δεν τηρεί τις υποχρεώσεις του. 15

16 Εκτός όμως από την αποβολή υπάρχει και η αναστολή των δικαιωμάτων κρατών μελών επιβάλλεται από διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς και τεχνικούς οργανισμούς και έχει προληπτικό χαρακτήρα. (Σπηλιόπουλος 2004, σελ. 77) iii. Η απώλεια της διεθνούς προσωπικότητας. Υπάρχει φυσικά και η περίπτωση της λήξης της ιδιότητας του μέλους που προκύπτει από τη διάλυση του οργανισμού, αλλά εδώ τα προβλήματα που θέτονται αφορούν μόνο τη διανομή των περιουσιακών στοιχείων και όχι στην ιδιότητα του μέλους. (Κουλουμπής, Κούφα, Σβολόπουλος 1988, σελ. 127). 1.6 ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Ένας διεθνής οργανισμός διαλύεται όταν εκπληρώσει την αποστολή του ή μετά την ανάληψη του έργου του από άλλο οργανισμό. Η πρώτη περίπτωση δεν είναι συνήθη. Και αυτό γιατί είναι μέλλον δύσκολο σε έναν οργανισμό να ολοκληρώσει το έργο του. Οι κανόνες διάλυσης ενός οργανισμού μπορεί να περιλαμβάνονται στην ιδρυτική συνθήκη και να απονέμουν στον οργανισμό την αρμοδιότητα της λήψης της απόφασης για τη διάλυση του, να προσδιορίζουν τον τρόπο της διάλυσης του και τις συνέπειες αναφορικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κρατών μελών, να ρυθμίζουν τη διάθεση της περιούσιας του και να προβλέπουν τη μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων του. Λίγοι είναι οι οργανισμοί που αναφέρουν στην ιδρυτική συνθήκη τον τρόπο διάλυσης του, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αναφέρουν λεπτομερώς τα πάντα γύρω από αυτό το θέμα. (Νάσκου-Περράκη 1998, σελ. 26) 1.7 ΟΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ (Π.Ο.Ε.) Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, World Trade Organization (W.T.O.), ιδρύθηκε την 1 η Ιανουαρίου 1995,όπου η Ελλάδα είναι μέλος από τότε διότι όλα τα μέλη της ΕΕ έγιναν αυτομάτως μέλη του ΠΟΕ, αλλά το σύστημα συναλλαγών του είχε εμφανιστεί μισό αιώνα πριν. Από το 1948, η Γενική συμφωνία Δασμών και Εμπορίου είχε δημιουργήσει τους κανόνες για το σύστημα. Δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για την Γενική Συμφωνία για να 16

17 γεννήσει ένα άτυπο εκ των πραγμάτων διεθνή οργανισμό, που έγινε γνωστός ως GATT. H GATT ήταν ένα σύστημα που λειτουργούσε με την μορφή γύρων. Ο τελευταίος και ο μεγαλύτερος γύρος της GATT ήταν ο γύρος της Ουρουγουάης, που διήρκησε από το 1986 έως το 1994 και οδήγησε στη δημιουργία του ΠΟΕ. Εκτιμώντας τη ΓΣΔΕ είχε κυρίως αντικείμενο τις εμπορικές συναλλαγές και τις συμφωνίες που τώρα καλύπτουν τις συναλλαγές στους τομείς των υπηρεσιών και αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε εφευρέσεις, δημιουργίες και σχέδια (πνευματική ιδιοκτησία). Πρωταρχικός σκοπός του συστήματος είναι να συμβάλει στη ροή του εμπορίου για να ελευθερωθεί όσο τον δυνατόν περισσότερο εφόσον δεν υπάρχουν ανεπιθύμητες παρενέργειες γιατί αυτό είναι σημαντικό για την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία. Αυτό σημαίνει εν μέρει την άρση των εμποδίων. Σημαίνει, επίσης ότι όλοι οι πολίτες, οι εταιρίες και οι κυβερνήσεις να γνωρίζουν ποιοι είναι οι κανόνες του εμπορίου σε όλο τον κόσμο και δίνοντας του την πεποίθηση ότι δεν θα υπάρξουν απότομες αλλαγές στην πολιτική. Με άλλα λόγια, οι κανόνες πρέπει να είναι «διαφανείς» και προβλέψιμοι. Μια άλλη σημαντική πλευρά στο έργο του ΠΟΕ, λόγω του ότι οι εμπορικές σχέσεις συχνά συνεπάγονται από αντικρουόμενα συμφέροντα, είναι να βοηθάει με τον ρόλο του «διερμηνέα» πολλές φορές στην επίλυση αυτών των διαφορών ή μέσα από κάποια ουδέτερη διαδικασία που βασίζεται σε ένα συμφωνημένο νομικό υπόβαθρο. Αυτός είναι ο σκοπός πίσω από τη διαδικασία επίλυσης των διαφορών που περιλαμβάνονται στις συμφωνίες του ΠΟΕ. ( Τέλος, η δομή και τα όργανα του ΠΟΕ υπάγονται σε τρεις βαθμίδες: i. Η υπουργική διάσκεψη, ii. Το γενικό συμβούλιο, iii. Το συμβούλιο εμπορευματικών συναλλαγών, το συμβούλιο για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, το συμβούλιο συναλλαγών στον τομέα των υπηρεσιών, iv. Οι επιτροπές και οι ομάδες εργασίας. (Ζαχαριάδη Σούρα 2004, σελ. 74) 17

18 1.7.2 ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η Συνδιάσκεψη Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη, United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD), ιδρύθηκε το 1964 και προωθεί την ενσωμάτωση των αναπτυσσόμενων χωρών στην παγκόσμια οικονομία. Αριθμώντας σήμερα 144 μέλη, από τα οποία τα τρία τέταρτα περίπου ονομάζονται «Λιγότερο Αναπτυγμένες Χώρες» και το άλλο τέταρτο «Αναπτυγμένες Χώρες», ο ΠΟΕ είναι ο «πρόδρομος του», δηλαδή η GATT, έχουν να επιδείξουν δύο αντιφατικές εξελικτικές πορείες. Η UNCTAD έχει εξελιχθεί σταδιακά σε ένα ίδρυμα με έγκυρη βάση τη γνώση που έχει ως στόχο να συμβάλλει στη διαμόρφωση των τρεχουσών πολιτικών συζητήσεων καθώς και στον προβληματισμό για την ανάπτυξη, με ιδιαίτερη έμφαση στη διασφάλιση ότι οι εγχώριες πολιτικές και η διεθνής δράση αλληλοϋποστηρίζονται για την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης. Ο γενικός γραμματέας είναι ο Δρ. Supachai Panitchpakdi είναι από την Ταϊλανδή και ανέλαβε καθήκοντα την 1 η Σεπτεμβρίου Η οργάνωση εργάζεται για να εκπληρώσει τρεις βασικές λειτουργίες: Λειτουργεί ως φόρουμ για τις διακυβερνητικές συζητήσεις, υποστηριζόμενη από τις συζητήσεις με τους εμπειρογνώμονες και τις ανταλλαγές έμπειρων με στόχο την επίτευξη συναίνεσης. Αναλαμβάνει την έρευνα, την πολιτική ανάλυση και συλλογή δεδομένων για τις συζητήσεις των εκπροσώπων των κυβερνήσεων και των εμπειρογνωμόνων. Παρέχει τεχνική υποστήριξη προσαρμοσμένη στις ειδικές ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών, με ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες των λιγότερων αναπτυσσόμενων χωρών και των οικονομιών σε μετάβαση. Όταν χρειάζεται, η UNCTAD συνεργάζεται με άλλες οργανώσεις και τις δωρήτριες χώρες στην παροχή τεχνικής βοήθειας. Τέλος κατά την εκτέλεση των καθηκόντων της, η γραμματεία συνεργάζεται με τις κυβερνήσεις μέλη και αλληλεπιδρά με τις οργανώσεις του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών και των περιφερειακών επιτροπών, καθώς και με κυβερνητικούς φορείς, μη-κυβερνητικών οργανώσεων του ιδιωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένων του εμπορίου και των ενώσεων της βιομηχανίας, των κυβερνητικών ιδρυμάτων και πανεπιστήμιων σε όλο τον κόσμο. Κύρια όργανα της είναι η Συνδιάσκεψη, το Συμβούλιο Εμπορίου και Ανάπτυξης με τις μόνιμες επιτροπές του και οι διάφορες ομάδες εργασίας. Οι εργασίες των ανωτέρω οργάνων συνεπικουρούνται από τη γραμματεία η οποία εδρεύει στη Γενεύη και διοικείτε από τον Γενικό Γραμματέα. ( 18

19 1.7.3 ΤΡΑΠΕΖΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΔΙΑΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ (Τ.Δ.Δ.) Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, Bank for International Settlements (BIS), ιδρύθηκε στις 17 Μαΐου 1930 και είναι το αρχαιότερο διεθνές χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στον κόσμο. Η έδρα του βρίσκεται στην Ελβετία και υπάρχουν 2 γραφεία αντιπροσωπείας: στο Χονγκ Κονγκ, Ειδική Διοικητική Περιφέρεια της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και στην πόλη του Μεξικού. Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών είναι μια διεθνής οργάνωση που προωθεί τη διεθνή νομισματική και οικονομική συνεργασία και λειτουργεί ως τράπεζα για τις κεντρικές τράπεζες. Μέλη του είναι μόνο τράπεζες και για την Ελλάδα μέλος είναι η Τράπεζα της Ελλάδος. Οι δραστηριότητες της ΤΔΔ είναι: Ένα φόρουμ για την προώθηση της συζήτησης και της ανάλυσης των πολιτικών μεταξύ των κεντρικών τραπεζών αλλά και στο πλαίσιο της διεθνούς οικονομικής κοινότητας. Ένα κέντρο για την οικονομική και νομισματική έρευνα. Πρωταρχικό αντισυμβαλλόμενο για τις κεντρικές τράπεζες στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές τους. Πράκτορας διαχείρισης σε σχέση με τις διεθνής χρηματοοικονομικές πράξεις. ( Από τον Απρίλιο του 2003 οι νομισματικές αναφορές του της ΤΔΔ μετατρέπονται σε Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα (Special Drawing Right), όπως έχουν καθοριστεί από το διεθνές νομισματικό ταμείο. Τα ειδικά τραβηχτικά δικαιώματα αποτελούν ένα καλάθι των κύριων νομισμάτων του διεθνούς εμπορίου, η σύνθεση του οποίου καθορίζεται από το ΔΝΤ κάθε 5 χρόνια. (Μαγούλιος 2006, σελ. 138) Η διοίκηση της BIS ασκείται από ένα διοικητικό συμβούλιο το οποίο αποτελείται από τους διοικητές των κεντρικών τραπεζών της Γαλλίας, της Γερμανίας, του Ην. Βασιλείου, της Ιταλίας και του Βελγίου. Οι ΗΠΑ, μολονότι δικαιούνται να έχουν δύο μέλη στο διοικητικό συμβούλιο δεν έχουν ασκήσει το δικαίωμα τους αυτό μέχρι τώρα. Σημειώνεται πως, μολονότι υπάρχουν και ιδιωτικοί φορείς που μετέχουν στο μετοχικό κεφαλαίο της με ένα συνολικό ποσό της τάξης του 15%, στη γενική συνέλευση της ΤΔΔ μετέχουν μόνο οι κεντρικές τράπεζες (που έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο του μετοχικού κεφαλαίου, 85%). ( 19

20 1.7.4 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑΣ (Ο.Τ.Γ.) Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών, Food and Agriculture Organization (F.A.O.), ιδρύθηκε το 1945 με τη συμμετοχή αρχικά των τότε 34 χωρών-μελών του ΟΗΕ. Η Ελλάδα είναι μέλος από τις 16/10/1945 και έχει επικεντρωθεί με ιδιαίτερη προσοχή στη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, που φιλοξενούν τα 70 δις εκατομμύρια φτωχών και πεινασμένων ανθρώπων του κόσμου. Στις αρμοδιότητες του ΟΤΓ συμπεριλαμβάνονται 4 βασικές λειτουργίες: Πληροφορεί για καινούρια ή παλιά θέματα που υπάρχουν γύρω από την γεωργία και τα τρόφιμα. Πάνω από 1 εκατομμύριο άτομα επισκέπτονται κάθε μήνα την ιστοσελίδα του οργανισμού αλλά ο καθένας μπορεί να ενημερωθεί από εκατοντάδες δημοσιευμένα ενημερωτικά δελτία, εκθέσεις και βιβλία, περιοδικά, καθώς και από CD-ROM. Δανείζει χρόνια τις εμπειρίες του σε χώρες-μέλη που ενδιαφέρονται για το σχεδιασμό γεωργικής πολιτικής, υποστηρίζει τον προγραμματισμό, την εκπόνηση αποτελεσματικής νομοθεσίας και την δημιουργία εθνικών στρατηγείων για την επίτευξη της ανάπτυξης της υπαίθρου και των στόχων ανακούφισης από την πείνα. Παρέχει έναν τόπο συνάντησης για τα έθνη, ώστε να υπάρξουν ανταλλαγές εμπειριών αλλά και εύρεση λύσεων για θέματα της γεωργίας και των τροφίμων. Δημιουργεί προγράμματα για την ανάπτυξη των αγροτικών χωρών καθώς και για να μπορέσουν να βγουν αυτοί οι άνθρωποι αυτών των χωρών από τις δυσμενής συνθήκες στις οποίες ζουν. Τέλος, η οργάνωση τροφίμων και γεωργίας για να προωθήσει καλύτερα τους σκοπούς του συνεργάζεται με το παγκόσμιο πρόγραμμα τροφίμων όπου και αυτό την ίδια αποστολή, δηλαδή την αντιμετώπιση της πείνας. Ακόμα, τα όργανα έχει του FAO είναι η Διάσκεψη, το Συμβούλιο και η Γραμματεία. ( 20

21 1.7.5 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ (Π.Ο.Ν) Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ναυτιλίας, International Maritime Organization (ΙΜΟ), ιδρύθηκε το 1948 στη Γενεύη και πλέον αποτελείται από 169 μέλη, η Ελλάδα έγινε μέλος το Οι σκοποί του: Προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των κρατών για επίλυση προβλημάτων που τυχόν υπάρχουν και ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου. Διαμορφώνει τη σωστή λειτουργία της ναυτιλίας, την ασφάλεια των πλοίων και των ανθρώπων, προστατεύει το περιβάλλον καθώς και τις μεταφορές. Τέλος, εφαρμόζει νέες τεχνολογίες ώστε να υπάρχει καλύτερη επικοινωνία και ασφάλεια σε κάθε δραστηριότητα ( ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ (Π.Ο.Τ.) Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού, World Tourism Organization (WTO), ιδρύθηκε το 1925 έχει 161 μέλη και αποτελεί τμήμα του ΟΗΕ. Η Ελλάδα έγινε μέλος το είναι μια εξειδικευμένη υπηρεσία του οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών και ο ηγετικός διεθνής οργανισμός στον τομέα του τουρισμού. Χρησιμεύει ως ένα παγκόσμιο φόρουμ για θέματα τουριστικής πολιτικής και είναι πρακτική πηγή της τουριστικής τεχνογνωσίας. Διαδραματίζει κεντρικό και αποφασιστικό ρόλο στη προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και στον παγκόσμιο τουρισμό, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στα συμφέροντα των αναπτυσσόμενων χωρών. Τέλος, ο οργανισμός ενθαρρύνει την εφαρμογή του παγκόσμιο κώδικα δεοντολογίας για τον τουρισμό, με σκοπό να εξασφαλιστούν οι χώρες-μέλη. Οι επιχειρήσεις να μεγιστοποιήσουν τις θετικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές επιπτώσεις του τουρισμού και να επωφεληθούν πλήρως από τα οφέλη της, ενώ να ελαχιστοποιήσει τις αρνητικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. ( 21

22 1.7.7 ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΔΟΕ) Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, International Lab our Organization (ILO), ιδρύθηκε το 1919, μετά από ένα καταστροφικό πόλεμο, για να προωθήσει ένα όραμα που βασίζεται στην παραδοχή ότι η καθολική, μόνιμη ειρήνη μπορεί να προσδιοριστεί μόνο εφόσον βασίζεται σε αξιοπρεπή μεταχείριση των εργαζομένων. Η ΔΟΕ έγινε η πρώτη εξειδικευμένη υπηρεσία του ΟΗΕ το Η ΔΟΕ είναι αφιερωμένη στην προώθηση των ευκαιριών για τις γυναίκες και τους άντρες, για πρόσβαση σε αξιοπρεπή και παραγωγική απασχόληση μέσα σε συνθήκες ελευθερίας, ισότητας, ασφάλειας και ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Κύριος, στόχος της πρότασης είναι η προώθηση των δικαιωμάτων στην εργασία, την ενθάρρυνση των ευκαιριών αξιοπρεπούς απασχόλησης, την ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας και την ενίσχυση του διαλόγου για τα εργασιακά θέματα. Στην προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και στα διεθνώς αναγνωρισμένα ανθρώπινα δικαιώματα, η οργάνωση συνεχίζει να ασκεί την αποστολή της, θεωρώντας ότι η εργατική ειρήνη είναι απαραίτητη για την ευημερία. Σήμερα, η ΔΟΕ βοηθάει εκ των προτέρων τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας και το είδος των οικονομικών και των συνθηκών εργασίας που δίνουν οι εργαζόμενοι και οι επιχειρηματίες ενδιαφέρονται για διαρκή ειρήνη, ευημερία και πρόοδο. ( ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ (ΔΟΜ) Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, International Organization for Migration (IOM), ιδρύθηκε το 1951 και ο ρόλος του είναι να υποστηρίξει και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα των μεταναστών. Είναι ένας από τους πιο σημαντικούς οργανισμούς διότι υπήρχε και θα συνεχίσει να υπάρχει μεγάλο κύμα μετανάστευσης. Σκοπός του ΔΟΜ είναι: Δίνει σημασία στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου, το πώς ζει, τα τυχόν προβλήματα που έχει στην εργασία, στην εκπαίδευση και την υγεία. Δημιουργεί προγράμματα για τη διευκόλυνση της ζωής. Υπερασπίζεται και ενισχύει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Κάνει έρευνες για τη μετανάστευση, έτσι ώστε να μπορεί να ενημερώσει κάθε φορά. ( 22

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ 2.1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ (ΔΝΤ) Ιδρύθηκε την 27/12/1945 στην Ουάσιγκτον από 39 κυβερνήσεις, που εκπροσώπησαν το 80% του κεφαλαίου, υπέγραψαν τη συνθήκη που είχε προπαρασκευαστεί στη Διεθνή Νομισματική και Χρηματική Συνδιάσκεψη στο Breton Woods (ΗΠΑ-New Hampshire) 1-22 Ιουλίου του η Ουάσιγκτον είναι και η έδρα του, ενώ η ΗΠΑ είναι η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής. (Πάπυρους σελ. 25) Το 1946 τα μέλη του ανέρχονταν σε 39, το 1999σε 182 και σήμερα έχει φθάσει να έχει 186 μέλη. (Διεθνές οικονομικές και εμπορικές σχέσεις, σελ. 59). Οι κυβερνήσεις που εκπροσωπούσαν την εν λόγω διάσκεψη (Breton Woods) προσπάθησαν να οικοδομήσουν ένα πλαίσιο για την οικονομική συνεργασία για να αποφευχθεί η επανάληψη του φαύλου κύκλου των ανταγωνιστικών υποτιμήσεων που συνέβαλε στη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του Πλέον, έργο του είναι να καλλιεργηθεί η παγκόσμια νομισματική συνεργασία, να διασφαλίσει τη χρηματοοικονομική σταθερότητα, να διευκολύνει το διεθνές εμπόριο, την προώθηση της απασχόλησης και της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και τη μείωση της φτώχειας σε όλο τον κόσμο. ( 2.2 ΣΚΟΠΟΙ Η προώθηση της διεθνούς νομισματικής συνεργασίας και της ισόρροπης ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου με τη βοήθεια: Μιας διαδικασίας ομαλής προσαρμογής των συναλλαγματικών ισοτιμιών, 23

24 Διεθνών διαβουλεύσεων σε περιπτώσεις μείζονος σημασίας αλλαγών στις συναλλαγματικές πρακτικές, Προσπαθειών άρσης των συναλλαγματικών περιορισμών. Για την επίτευξη των σκοπών αυτών το ΔΝΤ έχει την εξουσιοδότηση από τα άρθρα της συμφωνίας να μετέχει με άλλα μέλη σε συναλλαγές επί συναλλάγματος, χρυσού κλπ., προκειμένου να συμπληρώσει με δανεισμό του δικούς του πόρους ή τα συναλλαγματικά αποθέματα των χωρών-μελών που μετέχουν στον λογαριασμών ειδικών τραβηχτικών δικαιωμάτων (special drawing rights- SDR). (Πάπυρους, σελ. 25) 2.3 ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Στα εξήντα πέντε χρόνια ύπαρξης και δράσεις του ΔΝΤ οι βασικές λειτουργίες του μπορούν να ταξινομηθούν στις ακόλουθες κατηγορίες: i. Την ελεγκτική λειτουργία, με την έννοια ότι το ΔΝΤ παρακολουθεί, μελετά και αναλύει τις συναλλαγματικές, νομισματικές και σε τελική ανάλυση, τις παγκόσμιες οικονομικές ισορροπίες και τη σωστή εφαρμογή από τα κράτη-μέλη των κανόνων που τις διέπουν. Τα κράτη-μέλη, δηλαδή, βρίσκονται υπό τη συνεχή επιτήρηση και εποπτεία του ΔΝΤ τόσο στη χάραξη και εφαρμογή της νομισματικής του πολιτικής και της δημοσιονομικής του διαχείρισης όσο και της συναλλαγματικής τους πολιτικής. ii. Τη χρηματοοικονομική λειτουργία: πρόκειται για την πιο σημαντική λειτουργία του ΔΝΤ. Με αυτήν το ΔΝΤ παρέχει στις χώρες-μέλη του τη δυνατότητα να δανειστούν σε ξένο συνάλλαγμα για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις όποιες δυσκολίες έχουν με το ισοζύγιο πληρωμών τους. Ο δανεισμός μιας χώρας-μέλος από το ΔΝΤ έχει τη λογική του να επανέλθει το ισοζύγιο πληρωμών σε ισορροπία, να σταθεροποιηθεί η οικονομική δραστηριότητα και να υπάρξει μια οικονομική ανάπτυξη που θα βοηθήσει τη χώρα στο να διατηρήσει ισχυρό το νόμισμα της και να περιορίσει μια πιθανή μείωση των συναλλαγματικών της αποθεμάτων. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η δανειοδότηση μιας χώρας από το ΔΝΤ δεν έχει καμία σχέση με τα πιθανά δάνεια άλλων οργανισμών που χρηματοδοτούν συγκεκριμένες δραστηριότητες και έργα με κύριο στόχο την οικονομική αναδιάρθρωση ή την υλοποίηση προγραμμάτων για ανασχεδιασμό συγκεκριμένων τομέων της οικονομίας με σκοπό μια 24

25 μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Το ΔΝΤ παρέχει χρηματοδότηση στις κυβερνήσεις των μελών του με σκοπό τη γενική στήριξη μιας οικονομίας σε συνδυασμό πάντα με την εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών από τη χώρα αυτή. Οι υποψήφιες δανειολήπτριες χώρες-μέλη οφείλουν να τηρούν συγκεκριμένους κανόνες και πολιτικές (Αρχή της Conditionality) και βέβαια να επιστρέψουν το ποσό του δανείου (συν ένα πολύ ευνοϊκό, πού χαμηλό για αυτές επιτόκιο), δεσμεύοντας ότι θα εφαρμοστούν εκείνα τα μέτρα και εκείνη η οικονομική πολιτική που θα καταστήσει το δανεισμό ουσιαστική λύση στο πρόβλημα του ελλειμματικού ισοζύγιο, ζητήματα που αποφασίζουν από κοινού η δανειολήπτρια χώρα και το ΔΝΤ. iii. Τη συμβουλευτική λειτουργία, με την έννοια ότι η επιτήρηση έχει συνέχεια στην παραγωγή ανεπισήμων ή και επισήμων προτάσεων γνωμών, συμβουλών κλπ., του ΔΝΤ προς τα κράτημέλη τόσο ως σύνολο όσο και κυρίως, ως αυτοτελείς μονάδες της διεθνούς οικονομικής κοινότητας. Οι προτάσεις αυτές εξειδικεύονται κατά τομείς της γενικότερης οικονομικής πολιτικής και η αδιαμφισβήτητη εγκυρότητα τους δημιουργεί ένα κλίμα του οποίου το ειδικό βάρος αποτελεί ηθική και σε ορισμένες περιπτώσεις αναγκαστική πίεση. Το ΔΝΤ παρέχει τις συμβουλές του σε τομείς όπως η δημοσιονομική πολιτική (πολιτική δαπανών, φορολογική πολιτική, διαχείριση σύνταξης προϋπολογισμού και δημοσίων δαπανών), η νομισματική πολιτική (κεντρικές ρυθμίσεις των τραπεζικών εργασιών, διαδικασίες νομισματικής πολιτικής, διαχείριση δημοσίου χρέους ανάπτυξη χρηματιστηριακής αγοράς, συστήματα πληρωμών, ζητήματα που αφορούν στη μετατρεψιμότητα του εγχώριου νομίσματος, επίβλεψη τραπεζών και εφαρμογή των διεθνών λογιστικών προτύπων) και οι μακροοικονομικές και οικονομικές στατιστικές. Το ΔΝΤ παρέχει τη συμβουλευτική και τεχνική του βοήθεια με διάφορους τρόπους, όπως με αποστολές προσωπικού μικρής διάρκειας, με επιχώρια τοποθέτηση ειδικών επιστημόνων στο κυβερνητικό ιστό από ένα μικρό μέχρι ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, με τεχνικές και διαγνωστικές εκθέσεις με εκπαιδευτικά μαθήματα, με σεμινάρια αλλά και με on-line υποστήριξη από την Ουάσιγκτον, που είναι η έδρα του ΔΝΤ. (Ζαχαριάδη Σούρα 2004, σελ. 93) 25

26 2.4 ΠΗΓΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Το ύψος του κεφαλαίου δεν ορίζεται στο καταστατικό. Οι οικονομικοί πόροι του ταμείου προέρχονται καταρχήν από τις εισφορές των κρατώνμελών. Συγκεκριμένα κάθε χώρα-μέλος καταβάλλει στο ταμείο ως εγγραφή ποσό ισοδύναμο με το ποσοστό συμμετοχής. Το ποσοστό αυτό έχει 2 μορφές: 25% έχει μορφή ξένων διεθνών νομισματικών και το υπόλοιπο 75% αποτελείται από το εγχώριο νόμισμα της χώρας. Ακόμα το ταμείο μπορεί να συμπληρώσει τους πόρους δανειζόμενο σε νόμισμα οποιαδήποτε χώρας. Αυτό θεσμοθετήθηκε με τη γενική συμφωνία δανεισμού (ΓΣΔ) το 1962, που ήταν μια τετραετούς διάρκειας ρύθμισης που έγινε με 10 βιομηχανικές χώρες. Έκτοτε η ΓΣΔ έχει διευρυνθεί πολλές φορές. Επιπρόσθετα το ταμείο μπορεί να δανειστεί από τη διεθνή ιδιωτική κεφαλαιαγορά και να συνάψει διμερείς συμφωνίες με κράτη-μέλη. (Κατσούλης, Γιαννίτσης, Καζάκος 1988, σελ. 325) Μπορούμε να συμπληρώσουμε ότι μέχρι το 1990 τα μερίδια ανέρχονται σε 6,1 δις δολάρια Ειδικών Τραβηχτικών Δικαιωμάτων για το Ηνωμένο Βασίλειο και 18,0 δις για τις ΗΠΑ. Το σύνολο του ενεργητικού είναι 90 δις δολάρια ΕΤΔ. (Πάπυρους, σελ.25) Τέλος, στις 2 Απριλίου 2009 στη σύνοδο κορυφής G 20, οι ηγέτες του κόσμου δεσμεύτηκαν για την υποστήριξη της ανάπτυξης στις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες χώρες από την αύξηση των πόρων δανεισμού του ΔΝΤ σε 750 δις δολάρια ( 2.5 ΟΡΓΑΝΩΣΗ Ανώτατο όργανο του ταμείου είναι η ετήσια γενική συνέλευση των μελών του, που καλείται Κυβερνητικό Συμβούλιο (Board of Governors). Στη γενική συνέλευση μετέχει κάθε χώρα με ένα τακτικό κι ένα αναπληρωματικό αντιπρόσωπο, που συνήθως είναι οι υπουργοί οικονομικών και οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών των μελών. Ενδιάμεσα των γενικών συνελεύσεων το ΔΝΤ διοικείται το 24μελές διοικητικό συμβούλιο (Executive Board), που συνεδριάζει τρεις φορές την εβδομάδα και εποπτεύει την εφαρμογή των πολιτικών που αποφάσισε το κυβερνητικό συμβούλιο. Όλες οι χώρες-μέλη δεν αντιπροσωπεύονται απευθείας στο ΔΣ.. Το μέλη του ΔΣ αντιπροσώπευσαν τις χώρες: Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Κίνα, Ρωσία και Σαουδική Αραβία, ενώ τα υπόλοιπα 16 μέλη αντιπροσώπευαν τις υπόλοιπες χώρες, χωρισμένες κατά ομάδες. Οι αποφάσεις του διοικητικού συμβουλίου επιδιώκεται να λαμβάνονται σύμφωνα με την αρχή της συναίνεσης. 26

27 Το προσωπικό του ΔΝΤ αποτελείται από άτομα (οικονομολόγοι, στατιστικοί, ερευνητές, συγγραφείς, κλπ.,) που προέρχονται από 122 χώρες. Οι υπάλληλοι του ΔΝΤ χαρακτηρίζονται ως διεθνής δημόσιοι υπάλληλοι κι όσο διάστημα διαρκεί η θητεία τους δεν εκπροσωπούν τη χώρα τους αλλά το ταμείο. Τα γραφεία του ταμείου είναι στην Ουάσιγκτον, αλλά υπάρχουν και παραρτήματα στο Παρίσι, στη Γενεύη, στο Τόκιο και στη Νέα Υόρκη. (Διεθνές οικονομικές και εμπορικές σχέσεις, σελ. 60) 2.6 Η ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ Η επιτήρηση καλύπτει ένα φάσμα των οικονομικών πολιτικών, που ποικίλουν ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες μιας χώρας. Όταν μια χώρα προσχωρεί στο ΔΝΤ, συμφωνεί με την επιφύλαξη της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής της για τον έλεγχο της διεθνούς κοινότητας. Δεσμεύεται επίσης να εφαρμόσει πολιτικές που ευνοούν την ομαλή οικονομική ανάπτυξη και τη λογική της σταθερότητας των τιμών, για να αποφευχθεί η χειραγώγηση ισοτιμιών για αθέμιτο ανταγωνισμό πλεονέκτημα, και να παράσχει το ΔΝΤ με δεδομένα σχετικά με την οικονομία της. Η τακτική παρακολούθηση του ΔΝΤ των οικονομιών και των συναφών συμβουλών πολιτικής έχει ως στόχο να εντοπίσει τις αδυναμίες που προκαλούν ή θα μπορούσε να οδηγήσει σε οικονομίες οικονομικής αστάθειας. Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως επιτήρηση. Τα κυριότερα σημεία είναι: Επιτήρηση χώρας Είναι μια διαδικασία που κορυφώνεται με τακτικές (συνήθως ετήσιες), εκτεταμένες διαβουλεύσεις με επιμέρους χώρες-μέλη, με τις συζητήσεις στο μεταξύ, όπως απαιτείται. Οι διαβουλεύσεις είναι γνωστές ως διαβουλεύσεις του άρθρου IV επειδή απαιτείται από το άρθρο IV των άρθρων του ΔΝΤ της συμφωνίας. Κατά τη διάρκεια μιας διαβούλευσης του άρθρου αυτού, μια ομάδα οικονομολόγων του ΔΝΤ επισκέπτονται μια χώρα για την αξιολόγηση των οικονομικών και χρηματοοικονομικών εξελίξεων και να συζητήσουν την οικονομική και δημοσιονομική πολιτική της χώρας με την κυβέρνηση και τα στελέχη της κεντρικής τράπεζας. Το προσωπικό που αποστέλλεται συχνά συναντάτε με τους βουλευτές και εκπροσώπους των επιχειρήσεων, τα εργατικά συνδικάτα και την κοινωνία πολιτών. Η ομάδα εκπονεί εκθέσεις για την διαχείριση του ΔΝΤ και στη συνέχεια τις παρουσιάζει προς συζήτηση στο 27

28 διοικητικό συμβούλιο, το οποίο εκπροσωπεί το σύνολο των χωρών-μελών του ΔΝΤ. Μια περίληψη των απόψεων του διοικητικού συμβούλιου διαβιβάζεται μεταγενέστερα στην κυβέρνηση της χώρας. Με τον τρόπο αυτό οι απόψεις της παγκόσμιας κοινότητας και τα διδάγματα της διεθνούς εμπειρίας που ασκήθηκαν στις εθνικές πολιτικές. Οι περιλήψεις των συζητήσεων υπάρχουν αναρτημένες στη σελίδα του ΔΝΤ. Περιφερειακή επιτήρηση Είναι η εξέταση του ΔΝΤ για τις πολιτικές που ακολουθούνται στο πλαίσιο των νομισμάτων της ζώνης του ευρώ, τη δυτικοαφρικάνικη οικονομική και νομισματική ένωση, την οικονομική και νομισματική κοινότητα της κεντρικής Αφρικής και την ανατολική καραϊβική νομισματική ένωση. Επίσης είναι διατεθειμένη να συζητήσει τις οικονομικές εξελίξεις και τα βασικά ζητήματα σε Ασία, Ειρηνικό, Μέση Ανατολή και κεντρική Ασία, υποσαχάρια Αφρική και το δυτικό ημισφαίριο. Η παγκόσμια παρακολούθηση Επηρεάζεται από τις παγκόσμιες οικονομικές τάσεις και εξελίξεις. Οι εκθέσεις δημοσιεύονται 2 φορές το χρόνο με ενημερώσεις που παρέχονται σε τριμηνιαία βάση. Επιπλέον, η εκτελεστική επιτροπή έχει πιο συχνές άτυπες συζητήσεις για την παγκόσμια οικονομία και τις εξελίξεις της αγοράς. ( 2.7 ΔΑΝΕΙΟΔΟΤΗΣΗ ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΝΕΙΑ Μια χώρα σε σοβαρές οικονομικές δυσκολίες αδυνατεί να πληρώσει τους λογαριασμούς της διεθνώς, δημιουργεί πιθανά προβλήματα για το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο το ΔΝΤ δημιουργήθηκε για να προστατεύσει. Κάθε χώρα-μέλος είτε πλούσια, είτε μεσαίου εισοδήματος είτε 28

29 κακή, μπορεί να απευθυνθεί στο ΔΝΤ για τη χρηματοδότηση. Αν δεν μπορεί να βρει επαρκή χρηματοδότηση, με προσιτούς όρους στις αγορές κεφαλαίων για τις διεθνείς πληρωμές και να διατηρήσει ένα ασφαλές επίπεδο των αποθεμάτων. Τα δάνεια του ΔΝΤ έχουν στόχο να βοηθήσουν τα κράτη μέλη στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του ισοζυγίου πληρωμών, τη σταθεροποίηση των οικονομικών τους και να αποκατασταθεί η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Το ΔΝΤ δεν είναι τράπεζα και σε αντίθεση με την παγκόσμια τράπεζα και άλλους αναπτυξιακούς οργανισμούς δεν χρηματοδοτεί έργα. ( Φυσικά πρέπει να συμπληρώσουμε πως πολλά κράτη μέλη αποφεύγουν τη δανειοδότηση από το ΔΝΤ διότι συνήθως τα δάνεια συνοδεύονται από επαχθείς όρους. Πολλές φτωχές χώρες επικρίνουν το ΔΝΤ και το θεωρούν υπαίτιο για την κατάσταση τους ή για την οικονομική κρίση που αντιμετώπισαν. (Μαγούλιος 2006, σελ. 132) ΜΟΡΦΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ Με βασικό στόχο την αντιμετώπιση παροδικών ή διαρθρωτικών ελλειμμάτων του ισοζυγίου πληρωμών κρατών μελών του, το ΔΝΤ διαθέτει μια αρκετά μεγάλη ποικιλία από χρηματικές διευκολύνσεις. Η πρώτη από αυτές είναι τα ειδικά τραβηχτικά δικαιώματα και η κατανομή τους στα κράτη μέλη με κριτήριο τη συμμετοχή του κάθε κράτους μέλους στο κεφάλαιο του ΔΝΤ. Πρόκειται, δηλαδή για ποσά που δικαιούνται να αναλάβει από το ΔΝΤ κάθε κράτος μέλος το οποίο έχει ανάγκη συναλλαγματικών πόρων για την κάλυψη του εξωτερικού ισοζύγιο, εφόσον, φυσικά, επισήμως δήλωσε κάτι τέτοιο (και επομένως αναλάβει και τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται η χρήση του SDR, υποχρεώσεις που αφορούν στη γενική πολιτική). Μολονότι είναι ενδιαφέρον αλλά και πολύπλοκος ο μηχανισμός του καθορισμού των SDR κάθε μέλους, το μέγεθος των SDR είναι πεπερασμένο και συνήθως ανεπαρκές για τα μεγάλα ελλείμματα του ισοζυγίου πληρωμών των κρατών μελών όταν πια αυτά προσφεύγουν στο ΔΝΤ. ( Η δεύτερη μορφή χρηματοδοτικής διευκόλυνσης του ΔΝΤ καλύπτει ένα ευρύ φάσμα επιμέρους εργαλείων που συνιστάται στη δυνατότητα των κρατών μελών να αγοράζουν με το δικό τους εθνικό νόμισμα ποσότητες ξένων νομισμάτων από το ίδιο το ΔΝΤ. Δηλαδή το ΔΝΤ είναι ουσιαστικά ο μοναδικός πωλητής ξένου νομίσματος στα κράτη που καταφεύγουν σε αυτό το ζητώντας επειγόντως συνάλλαγμα. Συνάλλαγμα το οποίο, την εποχή που καταφεύγουν στο ΔΝΤ και με τα σοβαρά ισοζύγια προβλήματα που έχουν, κανένα άλλο κράτος δεν θα τους πωλούσε. Σημειώνεται πως το ξένο συνάλλαγμα που πουλάει στο συγκεκριμένο κράτος-μέλος το ΔΝΤ ανήκει στο ίδιο το ΔΝΤ και προέρχεται από τα αποθεματικά του ή, όταν αυτά δεν 29