ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗH ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ

Transcript

1 Δ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗH ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: Ο ζεζκφο ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα θαη ε εθαξκνγή ηνπ ζηελ Διιάδα Δπηβιέπσλ: Ησάλλεο Φπράξεο πνπδάζηξηα: Μαξηάλζε Νηάξα ΑΘΖΝΑ

2 2

3 Πεξίιεςε Ζ εξγαζία απηή εμεηάδεη ηελ έλλνηα ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ θαη Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ) θαη ηνλ ηξφπν εθαξκνγήο ηνπο ζηελ Διιάδα. Οη ΓΗΣ απνηεινχλ κηα ελαιιαθηηθή κέζνδν πινπνίεζεο δεκφζησλ ππνδνκψλ θαη παξνρήο δεκνζίσλ ππεξεζηψλ κε ηελ ζπλεξγαζία ηνπ δεκφζηνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα πνπ ζεσξείηαη φηη κπνξεί λα βειηηψζεη ηελ νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα ησλ πφξσλ ζε ζρέζε κε ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο θπξίσο κέζσ ηεο νξζφηεξεο θαηαλνκήο θηλδχλσλ κεηαμχ ησλ δχν εηαίξσλ. Οη δηεζλείο νξγαληζκνί εθθξάδνληαη ζεηηθά γηα ηα ζρήκαηα απηά, θαζνξίδνληαο ηηο πξνυπνζέζεηο επηηπρίαο θαη επηζεκαίλνπλ φηη δελ απνηεινχλ παλάθεηα θαη ζε θάζε πεξίπησζε ζα πξέπεη λα εμεηάδεηαη ε πινπνίεζε έξγσλ κε παξαδνζηαθέο κεζφδνπο. Ζ θνηλνηηθή λνκνζεζία δελ ξπζκίδεη ξεηά ηηο ΓΗΣ ελψ ν βαζκφο εκπεηξίαο θαη εμάπισζεο ζηα θξάηε-κέιε πνηθίιεη κε πξσηνπφξν ηελ Μ. Βξεηαλία ε εζληθφ επίπεδν, κέρξη ζήκεξα έρνπλ πινπνηεζεί έξγα κέζσ παξαρσξήζεσλ ελψ ν λένο λφκνο πεξί ζπκπξάμεσλ απινπνηεί ηηο δηαδηθαζίεο εθαξκνγήο ηνπ ζεζκνχ θαη λα ηνλ επεθηείλεη ζε λένπο ηνκείο έξγσλ. πκπεξαζκαηηθά νη ΓΗΣ παξφηη δελ έρνπλ αμηνινγεζεί ελδειερψο κέρξη ζήκεξα, θαίλεηαη λα απνηεινχλ κηα αμηφπηζηε ιχζε θαη γηα ηελ Διιάδα ψζηε λα νινθιεξσζνχλ νη αλαγθαίεο ππνδνκέο δεδνκέλσλ ησλ πθηζηάκελσλ δεκνζηνλνκηθψλ πεξηνξηζκψλ. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο πξαγκαηνπνηήζεθε αλαζθφπεζε ηεο ειιεληθήο θαη ηεο δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο ζρεηηθά κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζπκπξάμεσλ, ηηο απφςεηο θαη ηελ δξάζε δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ηελ εθαξκνγή ησλ ζπκπξάμεσλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Δπίζεο αλαιχεηαη ε πξσηνγελήο λνκνζεζία ξχζκηζεο ησλ ζπκπξάμεσλ ζηελ Διιάδα θαη γίλεηαη ζπγθξηηηθή αμηνιφγεζε ησλ νηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ θαη ηνπ βαζκνχ επηηπρίαο ησλ έξγσλ πνπ έρνπλ πινπνηεζεί θαη αλαιχνληαη ηα δηαζέζηκα ζηνηρεία ησλ έξγσλ πνπ πξφθεηηαη λα πινπνηεζνχλ κε εξγαιεία ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο. Λέμεηο-θιεηδηά: πκπξάμεηο Γεκόζηνπ-Ιδησηηθνύ Σνκέα, νηθνλνκηθή απνδνηηθόηεηα, Γεκόζηα πγθξηηηθή Κνζηνιόγεζε, ζύκβαζε παξαρώξεζεο, ΟΟΑ, Παγθόζκηα Σξάπεδα, Γηεζλέο Ννκηζκαηηθό Σακείν, Ηλσκέλα Έζλε, λ. 3389/2005, ΘΗΔΑ. 3

4 Abstract This essay examines the meaning of the term Public-Private Partnerships (PPP) and its implementation in Greece. PPPs constitute an alternative method for public infrustructure and public services provision through public and private sector cooperation. Partnerships are considered to present better value for money via a more rational allocation of risks. International organisations are in favour of these schemes. They determine the success factors and undrepin that they should not be considered a panacea and the possibility of public provision should be examined for every project. Community legislation does not regulate PPPs explicitly and the level of experience and spread of partnerships among member-states differs, Great Britain being the pioneer. In Greece until today there has been the application of the concession method while the new PPP law simplifies the processes and expands the method into new sectors. In conclusion, although PPPs have not been evaluated thoroughly until today, they can be considered a credible solution for the completion of infrustructure in Greece given the existent fiscal constraints. For the purpose of this essay the Greek and international bibliography concerning partnerships traits, the opinions and activities of international organisations and the implementation of partnerships in European Union was reviewed. Moreover Greek primary legislation is analysed along with the economic data and degree of success of the projects that have been already implemented. Finally, available data of the future projects are analysed using statistical analysis tools. Key words: Public-Private Partnerships, value for money, Public Sector Comperator, concession contract, OECD, World Bank, International Monetary Fund, United Nations, law 3389/2005, THISEAS. 4

5 Δπραξηζηώ ηνλ Γξ. Ισάλλε Φπράξε γηα ηελ πνιύηηκε θαζνδήγεζή ηνπ θαζώο θαη ηα ζηειέρε ηεο Δηδηθήο Τπεξεζίαο Γεκνζίσλ Έξγσλ ηνπ Τ.ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ γηα ηελ ζπλεξγαζία ηνπο 5

6 Πίλαθαο πεξηερνκέλσλ Eηζαγσγή Κεθάιαην 1 ν : Ζ θχζε θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ- Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ) Ηζηνξηθή αλαδξνκή Πεξηγξαθή ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Γηαθνξά κεηαμχ ζπκπξάμεσλ θαη παξαδνζηαθψλ έξγσλ Καηεγνξίεο ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Πιενλεθηήκαηα ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Μεηνλεθηήκαηα ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Ζ έλλνηα ηεο νηθνλνκηθήο απνδνηηθφηεηαο ζηα δεκφζηα έξγα (Value For Money) Γεκφζηα ζπγθξηηηθή θνζηνιφγεζε-γκ (Public Sector Comparator) Καηαλνκή θηλδχλσλ ζηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Καηεγνξίεο θηλδχλσλ ζηα δεκφζηα έξγα Κεθάιαην 2 ν : Οη απφςεηο ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ γηα ην θαηλφκελν ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Ζ άπνςε ηνπ Οξγαληζκνχ Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο (ΟΟΑ) «Αξρέο γηα ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηηο ππνδνκέο» Ζ άπνςε ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο Αληαγσληζκφο θαη πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Πξνβιήκαηα θαηά ηελ πινπνίεζε έξγσλ κε ηελ κέζνδν ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ- Ηδησηηθνχ Σνκέα Ζ άπνςε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (ΖΔ) πλεζέζηεξα ιάζε θαηά ηελ πινπνίεζε έξγσλ κέζσ ζπκπξάμεσλ Βέιηηζηεο πξαθηηθέο γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ησλ ζπκπξάμεσλ Ζ έλλνηα ηεο ρξεζηήο δηαθπβέξλεζεο ζηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Ζ άπνςε ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ (ΓΝΣ) Πξνυπνζέζεηο δηάδνζεο ησλ ζπκπξάμεσλ Κεθάιαην 3 ν : Ο ζεζκφο ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Δ.Δ) «Οδεγίεο γηα επηηπρείο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα» Σχπνη ζπκπξάμεσλ πνπ εθαξκφδνληαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Δκπεηξία ησλ θξαηψλ-κειψλ ζηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Δκπεηξία ησλ ρσξψλ ζπλνρήο ζηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Ζ εκπεηξία ηεο Πνξηνγαιίαο Ζ εκπεηξία ηεο Ηζπαλίαο Ζ εκπεηξία ηεο Ηξιαλδίαο Ζ εθαξκνγή ηνπ ζεζκνχ ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα ζηε Μεγάιε Βξεηαλία χγρξνλνη πξνβιεκαηηζκνί ζηελ Μ. Βξεηαλία Πξνηάζεηο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Έξεπλαο Γεκνζίσλ Πνιηηηθψλ (IPPR) Αμηνιφγεζε απνδνηηθφηεηαο ησλ ΓΗΣ Γεκφζηα πγθξηηηθή Κνζηνιφγεζε Ζ άπνςε θαη ε δξάζε ηεο Δπξσπατθήο Σξάπεδαο Δπελδχζεσλ (Δ.Σ.Δ.) γηα ηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Γξαζηεξηφηεηα ηεο Δ.Σ.Δ Πεγέο πξνβιεκάησλ ζηηο ζπκπξάμεηο Μειινληηθή δξάζε ηεο Δ.Σ.Δ Βαζκφο επηηπρίαο ησλ ζπκπξάμεσλ ζηα θξάηε-κέιε Κεθάιαην 4 ν : Tν θνηλνηηθφ θαη εζληθφ λνκηθφ πιαίζην ξχζκηζεο ησλ ζπκπξάμεσλ Κνηλνηηθφ λνκηθφ πιαίζην ξχζκηζεο ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα «Πξάζηλν Βηβιίν γηα ηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα» Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο (2005) Λνγηζηηθή αληηκεηψπηζε ησλ ζπκπξάμεσλ

7 4.3 Δζληθφ λνκηθφ πιαίζην ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Αλάιπζε ηνπ λφκνπ «πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα» Πνηνη θνξείο ζπκκεηέρνπλ ζε κηα ζχκπξαμε Πξνυπνζέζεηο ππαγσγήο ζην λ.3389/ Γηππνπξγηθή Δπηηξνπή ΓΗΣ (Γ.Δ..Γ.Η.Σ) Δηδηθή Γξακκαηεία ΓΗΣ (Δ.Γ..Γ.Η.Σ) Γηαδηθαζία ππαγσγήο ππεξεζίαο ή έξγνπ ζην ζχζηεκα ησλ ζπκπξάμεσλ Γηαδηθαζίεο θαη θξηηήξηα αλάζεζεο Διάρηζην πεξηερφκελν ησλ ζπκβάζεσλ Δθαξκνζηέα λνκνζεζία Υξεκαηνδφηεζε Γηεπθνιχλζεηο θαη θίλεηξα πξνο ηνπο ηδηψηεο ρνιηαζκφο ηνπ λφκνπ 3389/ Κεθάιαην 5 ν : Ζ εθαξκνγή ηνπ ζεζκνχ ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα ζηελ Διιάδα πκβάζεηο παξαρψξεζεο πξψηεο γεληάο Εεχμε Ρίνπ-Αληηξξίνπ Αηηηθή Οδφο Αεξνιηκέλαο Αζελψλ «Διεπζέξηνο Βεληδέινο» ρνιηαζκφο παξαρσξήζεσλ πξψηεο γεληάο πκβάζεηο παξαρψξεζεο δεχηεξεο γεληάο Τπνζαιάζζηα ζήξαγγα Θεζζαινλίθεο Μαιηαθφο-Κιεηδί Ηφληα Οδφο Κφξηλζνο-Σξίπνιε-Καιακάηα θαη Λεχθηξν-πάξηε Απηνθηλεηφδξνκνο Κεληξηθήο Διιάδνο Δ Κφξηλζνο-Πάηξα-Πχξγνο-Σζαθψλα ρνιηαζκφο παξαρσξήζεσλ δεχηεξεο γεληάο Έξγα πνπ εληάζζνληαη ζην λφκν 3389/ Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (Ο.Σ.Α) Πξφγξακκα «ΘΖΔΑ» Κεθάιαην 6ν : πκπεξάζκαηα θαη πξνηάζεηο ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Παξάξηεκα 1: Γαπάλεο θξαηψλ γηα παξαρσξήζεηο νδηθψλ έξγσλ Παξάξηεκα 2: Υάξηεο ζπκβάζεσλ παξαρψξεζεο 2εο γεληάο Παξάξηεκα 3: Καηά θεθαιήλ Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ ησλ ειιεληθψλ πεξηθεξεηψλ γηα ην 2004 εθθξαζκέλν ζε Μνλάδεο Αγνξαζηηθήο Γχλακεο Παξάξηεκα 4: Δγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο ηεο Γ.Δ..Γ.Η.Σ

8 Πίλαθεο Πίλαθαο 1:Γηαθνξά κεηαμχ παξαδνζηαθψλ έξγσλ θαη ζπκπξάμεσλ.. 14 Πίλαθαο 2:Αξρέο ηνπ ΟΟΑ γηα ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηηο ππνδνκέο Πίλαθαο 3:Δκπεηξία ησλ θξαηψλ-κειψλ ζηηο ΓΗΣ 46 Πίλαθαο 4:Κφζηνο θαηαζθεπήο θαη πεγέο θεθαιαίσλ ησλ ζπκβάζεσλ παξαρψξεζεο 1 εο 78 γεληά.. Πίλαθαο 5:Δγγπήζεηο δαλείσλ ηνπ Αλαδφρνπ ζπκβάζεσλ παξαρψξεζεο 1 εο γεληάο.. 79 Πίλαθαο 6:πγθεληξσηηθά νηθνλνκηθά ζηνηρεία ζπκβάζεσλ παξαρψξεζεο 2 εο γεληάο 85 Πίλαθαο 7:Καηαλνκή πφξσλ ΓΗΣ αλά ηνκέα. 87 Πίλαθαο 8:Καηαλνκή πφξσλ ΓΗΣ αλά Πεξηθέξεηα 88 Πίλαθαο 9:Καηεγνξηνπνίεζε έξγσλ ΓΗΣ βάζεη πξνυπνινγηζκνχ. 90 Πίλαθαο 10:Καηαλνκή έξγσλ ΓΗΣ ησλ ΟΣΑ αλά πεξηθέξεηα. 93 Πίλαθαο 11:Καηαλνκή έξγσλ ΓΗΣ ησλ ΟΣΑ αλά θαηεγνξία Γηαγξάκκαηα Γηάγξακκα 1:Γηαθνξέο δηαδηθαζηψλ δεκνπξάηεζεο παξαδνζηαθψλ πξνκεζεηψλ θαη 15 ζπκπξάμεσλ.. Γηάγξακκα 2:ξγαλα ηεο Οκάδαο ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ 32 ΓΗΣ Γηάγξακκα 3:πκπξάμεηο νδηθψλ έξγσλ παγθνζκίσο Γηάγξακκα 4:Γάλεηα ηεο ΔΣΔ γηα ΓΗΣ γηα ηελ πεξίνδν Γηάγξακκα 5:Γάλεηα ηεο ΔΣΔ γηα ΓΗΣ γηα ηελ πεξίνδν αλά ηνκέα 56 δξαζηεξηφηεηαο. Γηάγξακκα 6:Γηαδηθαζία ππαγσγήο έξγνπ ζην λ. 3389/

9 πληνκνγξαθίεο.γ.ι.σ Δ.Γ..Γ.Ι.Σ B.O.T Β.Ο.Ο.Σ D.B.F.O B.T.O B.O.O B.B.O L.R.O B.O.L.T O.M O.M.M P.F.I Γ..Κ Ο.Ο..Α Η.Δ Γ.Ν.Σ Δ.Δ. Δ.Σ.Δ Π.Γ. Γ.Δ..Γ.Ι.Σ ηδ Ο.Σ.Α πκπξάμεηο Γεκόζηνπ-Ιδηωηηθνύ Σνκέα Δηδηθή Γξακκαηεία πκπξάμεωλ Γεκόζηνπ-Ιδηωηηθνύ Σνκέα Build-Operate-Transfer Build-Own-Operate-Transfer Design-Build-Finance-Operate Build-Transfer-Operate Build-Own-Operate Buy-Build -Operate Lease-Rehabilitate-Operate Build-Own-Lease-Transfer Operation and Maintenance Operation, Maintenance and Management Public Finance Initiative Γεκόζηα πγθξηηηθή Κνζηνιόγεζε Οξγαληζκόο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο Ηλωκέλα Έζλε Γηεζλέο Ννκηζκαηηθό Σακείν Δπξωπαϊθή Έλωζε Δπξωπαϊθή Σξάπεδα Δπελδύζεωλ Πξνεδξηθό Γηάηαγκα Γηππνπξγηθή Δπηηξνπή πκπξάμεωλ Γεκόζηνπ-Ιδηωηηθνύ Σνκέα πκβνύιην ηεο Δπηθξαηείαο Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο 9

10 Eηζαγσγή Οη πκπξάμεηο Γεκφζηνπ θαη Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ) απνηεινχλ κηα ελαιιαθηηθή κέζνδν πινπνίεζεο δεκφζησλ ππνδνκψλ θαη παξνρήο δεκνζίσλ ππεξεζηψλ κε ηελ ζπλεξγαζία ηνπ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα, πνπ ζπγθεληξψλεη ην έληνλν ελδηαθέξνλ ησλ δεκνζίσλ αξρψλ ζηελ ρψξα καο φπσο θαη ζηα πεξηζζφηεξα θξάηε παγθνζκίσο. Καζψο δελ ππάξρεη έλαο επίζεκνο νξηζκφο γηα ηηο ζπκπξάμεηο, ν φξνο ΓΗΣ πεξηιακβάλεη έλα επξχ πεδίν ζπκθσληψλ κε αληηθείκελν ηελ ρξεκαηνδφηεζε, ηελ θαηαζθεπή, ηελ αλαθαίληζε, ηελ δηαρείξηζε ή ηελ ζπληήξεζε δεκνζίσλ ππνδνκψλ θαη ππεξεζηψλ. Οη ζπκθσλίεο απηέο απνθηνχλ δηαθνξεηηθφ πεξηερφκελν αλάινγα κε ην ξπζκηζηηθφ πιαίζην θάζε ρψξαο θαη ηνλ ηνκέα εθαξκνγήο. Υξεζηκνπνηψληαο ηελ νξνινγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο νη ΓΗΣ δηαθξίλνληαη ζε δχν βαζηθέο θαηεγνξίεο: ηηο ΓΗΣ θαζαξά ζπκβαηηθνχ ηχπνπ θαη ηηο ΓΗΣ ζεζκνζεηεκέλνπ ηχπνπ. Ζ πξψηε θαηεγνξία αθνξά ζπκθσλίεο πνπ ζηεξίδνληαη απνθιεηζηηθά ζε ζπκβαηηθνχο δεζκνχο. ε απηή ηελ θαηεγνξία αλήθεη θαη ε ζχκβαζε παξαρψξεζεο, πνπ έρεη εθαξκνζηεί θαη ζηελ Διιάδα, θαη ζπλήζσο ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ άκεζε ζρέζε ηνπ ηδησηηθνχ εηαίξνπ θαη ηνπ ηειηθνχ ρξήζηε κέζσ επηβνιήο ηειψλ. ηηο ΓΗΣ ηεο δεχηεξεο θαηεγνξίαο, γλσζηέο θαη σο θνηλνπξαμίεο, δεκηνπξγείηαη έλαο λένο θνξέαο γηα ηελ δηαρείξηζε ηνπ έξγνπ πνπ ειέγρεηαη απφ θνηλνχ απφ ηνπο δχν εηαίξνπο. Ζ παξνχζα εξγαζία επηδηψθεη λα απαληήζεη ζε κηα ζεηξά εξσηεκάησλ πνπ αθνξνχλ ην θαηλφκελν ησλ ζπκπξάμεσλ θαη ηνπο ιφγνπο άλζεζήο ηνπο. Σα εξσηήκαηα απηά εμεηάδνπλ: ηελ θχζε ησλ ζπκπξάμεσλ, ηηο σθέιεηεο θαη ηνπο θηλδχλνπο πνπ ηηο ραξαθηεξίδνπλ, ηηο απφςεηο ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ηδηαίηεξα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηηο εκπεηξίεο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε έκθαζε ζηηο ρψξεο ζπλνρήο θαη ηελ Μεγάιε Βξεηαλία, ην εζληθφ θαη θνηλνηηθφ λνκηθφ πιαίζην ξχζκηζεο ηεο εθαξκνγήο ηνπο θαη ηέινο ηε πνιηηηθή ηνπ ζεζκνχ ησλ ΓΗΣ ζηελ Διιάδα, ηα κέρξη ζήκεξα απνηειέζκαηα θαη ηηο κειινληηθέο πξννπηηθέο. Μαπιάνθη Νηάπα 10

11 Κεθάιαην 1 ν : Ζ θχζε θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ- Ηδησηηθνχ Σνκέα (ΓΗΣ) 1.1 Ηζηνξηθή αλαδξνκή Σν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν ησλ ζπκπξάμεσλ εληνπίδεηαη ζηελ ζεσξία ηνπ Liebenstein (1966) πεξί απνδνηηθφηεηαο 1. Ζ βαζηθή ηδέα ηεο ζεσξίαο ήηαλ φηη νη δεκφζηνη θνξείο θαη επηρεηξήζεηο δελ κπνξνχλ λα απνηχρνπλ φζν νη επίζεκεο νηθνλνκηθέο θαη λνκηζκαηηθέο πνιηηηθέο είλαη αξθεηά επεθηαηηθέο ψζηε λα πεξηνξίζνπλ ηελ πηζαλφηεηα απνηπρίαο ηνπο. Ζ έιιεηςε απνδνηηθφηεηαο πξνέξρεηαη ηφζν απφ ηηο ζηξεβισηηθέο θξαηηθέο παξεκβάζεηο φζν θαη απφ ηηο έληνλα γξαθεηνθξαηηθέο δνκέο ηνπ θξάηνπο. Καηά ζπλέπεηα, ζχκθσλα κε ηελ ζεσξία, νη ζπκπξάμεηο είλαη απαξαίηεηεο σο εξγαιείν γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ πεγψλ κείσζεο ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη γηα ηελ θηλεηνπνίεζε ησλ δεκφζησλ θνξέσλ απέλαληη ζηηο δπλάκεηο ηεο αγνξάο ψζηε λα γίλνπλ πην αληαγσληζηηθνί. Ζ κεησκέλε απνδνηηθφηεηα ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα θαη ε αλάγθε πεξηνξηζκνχ ησλ δεκνζηψλ δαπαλψλ ήηαλ πνπ νδήγεζε ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, αξρηθά ζηελ Μ. Βξεηαλία θαη ζηελ ζπλέρεηα θαη αιινχ, ζηελ επηθξάηεζε ηνπ Νένπ Γεκφζηνπ Μάλαηδκελη, κε ζηφρν ηελ έκκεζε εηζαγσγή ζηελ δεκφζηα δηνίθεζε ησλ αξρψλ ηνπ ηδησηηθνχ κάλαηδκελη. Ζ θαηλνηνκία απηή ήηαλ ε βαζηθή κεηαξξχζκηζε πνπ επέηξεςε ζηηο ζπκπξάμεηο λα γίλνπλ ηφζν δεκνθηιείο. Παξφιν πνπ νη ζπκπξάμεηο ζηελ ζχγρξνλε κνξθή ηνπο είλαη έλα ζρεηηθά λέν θαηλφκελν, νη πξψηεο κνξθέο είλαη πνιχ παιηφηεξεο. ηα ξσκατθά ρξφληα πνιιά δεκφζηα έξγα ιηκάληα, δεκφζηα ινπηξά, δεκφζηεο αγνξέο πινπνηνχληαλ κε παξαρσξήζεηο βάζεη ζπγθεθξηκέλσλ λφκσλ. Με ηελ πηψζε ηεο ξσκατθήο απηνθξαηνξίαο νη δηαδηθαζίεο απηέο ζηακάηεζαλ λα εθαξκφδνληαη έσο ηνλ Μεζαίσλα 2. Καηά ηνλ 16 ν θαη 17 ν αηψλα ηα επξσπατθά θξάηε θαη θπξίσο ε Γαιιία πινπνίεζαλ έξγα κε ηελ κέζνδν ησλ ζπκπξάμεσλ φπσο θαηαζθεπή θαλαιηψλ, ζπιινγή απνξξηκκάησλ, δεκφζην θσηηζκφ, δηαλνκή αιιεινγξαθίαο, δεκφζηεο κεηαθνξέο θ.α. Ζ κέζνδνο βξέζεθε ζην 1 International Monetary Fund, (2006), Determinants of Public-PrivatePartnerships in Infrastructure, Mona Hammami, Jean-Francois Ruhashyankiko,and Etienne B. Yehoue, WP/06/99 2 United Nations, Economic Commission for Europe, (1998), Public-Private Partnerships A new Concept for Infrastructure Development Μαπιάνθη Νηάπα 11

12 απφγεηφ ηεο ηνλ 19 ν αηψλα. Σελ πεξίνδν απηή ήηαλ θνηλή πξαθηηθή ε επέλδπζε ηδησηψλ ζε δεκφζηεο ππνδνκέο θαη αγαζά κε έξγα ζε φια ζρεδφλ ηα επξσπατθά θξάηε ιφγσ ηεο επηηαθηηθήο αλάγθεο ππνδνκψλ πνπ πξνθαινχζε ε βηνκεραλνπνίεζε. Αληηζηξνθή ηεο ηάζεο απηήο επήιζε ηνλ 20 ν αηψλα. Ο ξφινο ηνπ θξάηνπο σο ζεκαηνθχιαθα ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο εληζρχζεθε ιφγσ ησλ πνιέκσλ, ηφζν κε ηελ πνιεκηθή πξνεηνηκαζία φζν θαη κε ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ζπλεπεηψλ ησλ ζπγθξνχζεσλ, ελψ ν πιεζσξηζκφο θαη ε επίδξαζή ηνπ ζηηο ζπκβάζεηο άξρηζαλ λα γίλνληαη εκθαλείο 3. Σνλ 20 ν αηψλα νη ππάξρνπζεο ππνδνκέο θξαηηθνπνηήζεθαλ θαη νη λέεο ππνδνκέο δεκηνπξγνχληαλ πιένλ κε δεκφζηνπο πφξνπο. 1.2 Πεξηγξαθή ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Αλ ζέινπκε λα δψζνπκε έλαλ νξηζκφ γηα ηηο ΓΗΣ, κπνξνχκε λα πνχκε φηη είλαη κηα κέζνδνο καθξνρξφληαο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ελφο δεκφζηνπ θαη ελφο ηδησηηθνχ θνξέα κε ζθνπφ ηελ εθηέιεζε έξγσλ ή ηελ παξνρή ππεξεζηψλ. 4 ηελ ζπλεξγαζία απηή ην θξάηνο θαζνξίδεη ηηο πξνδηαγξαθέο θαη απαηηήζεηο ηνπ έξγνπ (ζρεδηαζκφο, ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά, ιεηηνπξγηθέο θαη πνηνηηθέο απαηηήζεηο) ελψ ν ηδησηηθφο αλαιακβάλεη ηελ νιηθή ή κεξηθή ρξεκαηνδφηεζε θαη κεγάιν κέξνο ησλ θηλδχλσλ πνπ ζπλνδεχνπλ ηελ πινπνίεζε ηνπ έξγνπ. Ζ απνπιεξσκή ηνπ έξγνπ γίλεηαη είηε απφ ην Γεκφζην είηε απεπζείαο απφ ηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο. Οη ζπκπξάμεηο ραξαθηεξίδνληαη ζπλήζσο απφ ηα αθφινπζα ζηνηρεία 5 : 1. ηε καθξά δηάξθεηα ηεο έλλνκεο ζρέζεο κεηαμχ ηνπ ηδησηηθνχ θαη ηνπ δεκνζίνπ εηαίξνπ κε αληηθείκελν ηηο πηπρέο ηνπ έξγνπ πνπ πξφθεηηαη λα πινπνηεζεί, 3 United Nations, Economic Commission for Europe, (2000), Guidelines on Public-Private Partnerships for Infrastructure Development 4 Grimsey,D. Lewis, M.K., (2002), Evaluating the risks of public private partnerships for infrastructure projects, International Journal of Project Management 20, Γηάλλαξνο, Ι., (2005), Μεθοδολογία Χπημαηοδόηηζηρ Έπγυν μέζυ ςμππάξευν Γημόζιος-Ιδιυηικού Σομέα, πλέδξην ΣΔΔ-Γεκόζηα Έξγα Μαπιάνθη Νηάπα 12

13 2. ηνλ ηξφπν ρξεκαηνδφηεζεο πνπ εμαζθαιίδεηαη ελ φισ ή ελ κέξεη απφ ηνλ ηδηψηε πνιιέο θνξέο κε πνιχπινθεο ξπζκίζεηο κεηαμχ ησλ εκπιεθνκέλσλ κεξψλ, 3. ηνλ ηδηαίηεξν ξφιν ηνπ εηαίξνπ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα πνπ ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηελ κειέηε, πινπνίεζε, εθαξκνγή θαη ρξεκαηνδφηεζε ελψ ν δεκφζηνο εηαίξνο επηθεληξψλεηαη ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηφρσλ ζρεηηθά κε ην δεκφζην ζπκθέξνλ, ηελ πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ, ηελ ηηκνινγηαθή πνιηηηθή θαη ησλ έιεγρν ηεο ηήξεζεο ησλ παξαπάλσ, 4. ηελ θαηαλνκή ησλ θηλδχλσλ αλάινγα κε ηελ ηθαλφηεηα θάζε πιεπξάο λα ηνπο αμηνινγεί, λα ηνπο ειέγρεη θαη λα ηνπο δηαρεηξίδεηαη. 1.3 Γηαθνξά κεηαμχ ζπκπξάμεσλ θαη παξαδνζηαθψλ έξγσλ Οη ζπκπξάμεηο απνηεινχλ κηα ελδηάκεζε θαηάζηαζε ζην ζπλερέο παξαδνζηαθέο ζπκβάζεηο-ηδησηηθνπνηήζεηο. Πξφθεηηαη γηα κηα πξνζέγγηζε κε ηελ νπνία εηζάγεηαη ην ηδησηηθφ κάλαηδκελη ζηα δεκφζηα έξγα κέζσ ελφο καθξνπξφζεζκνπ ζπκβαηηθνχ ζεζκνχ κεηαμχ ελφο ηδηψηε θαη κηαο δεκφζηαο αξρήο ε νπνία εμαθνινπζεί λα δηαηεξεί ηελ επνπηεία επί ηνπ έξγνπ αιιά παχεη λα είλαη ν άκεζνο πξνκεζεπηήο. Σν έξγν πνπ πινπνηείηαη κέζσ ζχκπξαμεο έρεη απμεκέλε πνιππινθφηεηα θαζψο ελζσκαηψλεη πέξα απφ ηελ θαηαζθεπή θαη άιιεο δξάζεηο φπσο ηνλ ζρεδηαζκφ, ηελ ρξεκαηνδφηεζε, ηελ ζπληήξεζε θαη ηελ ιεηηνπξγία. Ο ηδηψηεο απνθηά έλα ξφιν ζαθψο ζεκαληηθφηεξν ζε ζρέζε κε απηφλ πνπ έρεη ζηα παξαδνζηαθά έξγα ρσξίο φκσο λα αλαιακβάλεη ηνλ απφιπην έιεγρν ηνπ έξγνπ φπσο ζπκβαίλεη ζηελ πεξίπησζε ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ. Οη δηαθνξέο απηέο έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ αιιαγή ησλ ζρέζεσλ θξάηνπο θαη αγνξάο. Ζ αιιαγή απηή εθθξάδεηαη κε ηελ ζηελφηεξε ζπλεξγαζία ηνπο πνπ πξνυπνζέηεη έλα πιαίζην ακνηβαίαο εκπηζηνζχλεο. Οη θχξηεο δηαθνξέο κεηαμχ παξαδνζηαθψλ έξγσλ θαη ζπκπξάμεσλ ζπλνςίδνληαη ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί. Μαπιάνθη Νηάπα 13

14 Πίλαθαο 1: Γηαθνξέο κεηαμχ παξαδνζηαθψλ έξγσλ θαη ζπκπξάμεσλ Κύξηα ραξαθηεξηζηηθά Παξαδνζηαθέο ζπκβάζεηο Έλαο κνλαδηθφο ζηφρνο Βξαρππξφζεζκεο ζπκβάζεηο Γελ ζπλδένληαη κε ηελ ιεηηνπξγία ηνπ έξγνπ Απνπζία ζπγρξεκαηνδφηεζεο Απνπζία ειεπζεξίαο ζρεδηαζκνχ θαη δηαρείξηζεο ηνπ έξγνπ Οη ζπκβάζεηο δελ αθνξνχλ ηελ παξνρή ππεξεζηψλ Βξαρππξφζεζκε θαηνρή δεκφζηαο πεξηνπζίαο πκπξάμεηο Πνιιαπινί ζηφρνη Μαθξνπξφζεζκεο ζπκβάζεηο Ο αλάδνρνο ζπρλά αλαιακβάλεη ηελ ιεηηνπξγία ηνπ έξγνπ πγρξεκαηνδφηεζε ή απνθιεηζηηθά ηδησηηθή ρξεκαηνδφηεζε Διεπζεξία ζρεδηαζκνχ θαη δηαρείξηζεο ηνπ έξγνπ Οη ζπκβάζεηο ζπρλά αθνξνχλ θαη ηελ παξνρή ππεξεζηψλ Μαθξνπξφζεζκε θαηνρή δεκφζηαο πεξηνπζίαο Πεγή:United Nations,Economic Commission for Europe 2000-ίδηα επεμεξγαζία Οη δηαθνξέο απηέο δελ αθήλνπλ αλεπεξέαζηεο ηηο δηαδηθαζίεο δεκνπξάηεζεο νη νπνίεο είλαη πνιππινθφηεξεο θαζψο ην θξάηνο πξέπεη λα πξνζδηνξίζεη πνιχ πεξηζζφηεξνπο παξάγνληεο αθήλνληαο παξάιιεια πεξηζψξηα επειημίαο θαη θαηλνηνκίαο ζηνπο ηδησηηθνχο θνξείο. Σαπηφρξνλα ζηα έξγα ησλ ζπκπξάμεσλ ππάξρεη έλαο επηπιένλ εκπιεθφκελνο θνξέαο, ν ρξεκαηνπηζησηηθφο ηνκέαο, δεδνκέλνπ φηη νη πξνζθνξέο ησλ αλαδφρσλ πξέπεη λα πεξηιακβάλνπλ θαη ηα ζρέδηα ρξεκαηνδφηεζεο. Οη παξαπάλσ δηαθνξέο φπσο εθθξάδνληαη ζηελ αιιαγή ηνπ ξφινπ ηνπ θξάηνπο θαη ζηηο δηαδηθαζίεο δεκνπξάηεζεο πνπ πξέπεη λα αθνινπζεζνχλ ζε έλα παξαδνζηαθφ έξγν θαη ζε έλα έξγν ΓΗΣ απεηθνλίδνληαη ζην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί. Μαπιάνθη Νηάπα 14

15 Γηάγξακκα 1: Γηαθνξέο δηαδηθαζηψλ δεκνπξάηεζεο παξαδνζηαθψλ έξγσλ θαη ζπκπξάμεσλ Παξαδνζηαθό έξγν Σν δεκφζην ζρεδηάδεη ιεπηνκεξψο ην έξγν Σν δεκφζην θάλεη πξφηαζε ππνβνιήο πξνζθνξψλ γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ έξγνπ Σν δεκφζην αλαζέηεη ηελ θαηαζθεπή ηνπ έξγνπ, παξέρεη ππεξεζίεο ή επηηξέπεη μερσξηζηέο ζπκβάζεηογηα ππεξεζίεο ιεηηνπξγίαο κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο θαηαζθεπήο Σν δεκφζην ζπληεξεί θαη ειέγρεη ην έξγν αλαιακβάλνληαο θηλδχλνπο απφ ηελ θάζε ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη γηα φιε ηελ δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ έξγνπ Σν δεκφζην αλαιακβάλεη ηνλ θίλδπλν ηεο ππνιεηκκαηηθήο αμίαο ηνπ έξγνπ ζην ηέινο ηεο δσήο ηνπ Έξγν ΓΙΣ Σν δεκφζην θαζνξίδεη ηηο απαηηνχκελεο ππεξεζίεο κε βάζε ηηο επηζπκεηέο παξνρέο θαη απνηειέζκαηα θαζ νιε ηε δηάξθεηα ηεο ζχκπξαμεο Σν δεκφζην αλαδεηά πξνζθνξέο γηα φιν ην έξγν, πεξηιακβάλνληαο θαη ηελ ρξεκαηνδφηεζή ηνπ Σν δεκφζην ζπλάπηεη ζχκβαζε καθξάο δηάξθεηαο γηα παξνρή ππεξεζηψλ κεηαθέξνληαο ηνπο αλάινγνπο θηλδχλνπο ζηνλ ηδηψηε Σν δεκφζην ζπλδέεη ηηο πιεξσκέο κε ηελ δηαζεζηκφηεηα θαη ηελ απφδνζε ηνπ έξγνπ, ειέγρνληαο ηνλ ηδηψηε γηα ηελ ηήξεζε ησλ δεζκεχζεσλ γηα φιε ηε δηάξθεηα ηεο ζχκπξαμεο Σν δεκφζην δηαπξαγκαηεχηαη ηελ κεηαβίβαζε ηνπ θηλδχλνπ ηεο ππνιεηκκαηηθεο αμίαο ηνπ έξγνπ κε ηνλ ηδηψηε Πεγή: ΔΓΓΙΣ, 2006-ίδηα επεμεξγαζία 1.4 Καηεγνξίεο ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Ο φξνο ζχκπξαμε είλαη κηα επξεία έλλνηα πνπ πξνυπνζέηεη ζπλζήθεο επειημίαο θαη θαηλνηνκίαο θαη σο εθ ηνχηνπ πεξηιακβάλεη πνιιά δηαθνξεηηθά ζρήκαηα ζπλεξγαζίαο ηνπ δεκφζηνπ κε ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Οη πεξηζζφηεξν δηαδεδνκέλεο κνξθέο ΓΗΣ είλαη νη παξαθάησ 6 : 6 Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθώλ-Γεληθή Γξακκαηεία Δπελδύζεωλ θαη Αλάπηπμεο-Δηδηθή Δπηηξνπή Δκπεηξνγλωκόλωλ γηα ηα Γεκόζηα Έξγα, (2004), «Έκθεζη: ςμππάξειρ Γημόζιος-Ιδιυηικού ηομέα. Αςηοσπημαηοδοηούμενα-ςγσπημαηοδοηούμενα σέδια. ςμβάζειρ Παπασώπηζηρ» Μαπιάνθη Νηάπα 15

16 Β.Ο.Σ.(Build-Operate-Transfer) θαη Β.Ο.Ο.Σ.(Build-Own-Operate- Transfer) Ο ηδηψηεο ρξεκαηνδνηεί ελ κέξεη ή ελ φισ, θαηαζθεπάδεη βάζεη ζπκθσλεκέλσλ πξνδηαγξαθψλ, ζπληεξεί θαη ιεηηνπξγεί ην έξγν θαη κεηαβηβάδεη ζην δεκφζην, κεηά ηελ ιήμε ηεο πεξηφδνπ εθκεηάιιεπζεο, είηε ηελ ιεηηνπξγία (Β.Ο.Σ ) είηε ηελ ηδηνθηεζία (Β.Ο.Ο.Σ) 7. D.B.F.O.(Design-Build-Finance-Operate) Ο ηδηψηεο είλαη ππεχζπλνο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ, θαηαζθεπή, ρξεκαηνδφηεζε θαη ιεηηνπξγία ελψ κε ηελ ιήμε ηεο ζχκβαζεο ε ηδηνθηεζία κεηαθέξεηαη ζην δεκφζην. B.T.O.(Build-Transfer-Operate) Ο ηδηψηεο ζρεδηάδεη, ρξεκαηνδνηεί θαη θαηαζθεπάδεη ην έξγν ηνπ νπνίνπ ε ηδηνθηεζία αλήθεη ζην δεκφζην. ηελ ζπλέρεηα ην έξγν κηζζψλεηαη απφ ηνλ ηδηψηε ν νπνίνο εηζπξάηηεη ηα έζνδα ιεηηνπξγίαο. B.O.O.(Build-Own-Operate) Ο ηδηψηεο ζρεδηάδεη, ρξεκαηνδνηεί, θαηαζθεπάδεη, αλαιακβάλεη ηελ ιεηηνπξγία ηνπ έξγνπ θαη δηαηεξεί ηελ ηδηνθηεζία ηνπ ελψ ην δεκφζην πξνζδηνξίδεη ηηο πξνδηαγξαθέο ιεηηνπξγίαο, ηνπο θαλφλεο αζθαιείαο θαη ην αλψηαην επίπεδν ηπρφλ ηειψλ ρξήζεο. B.B.O.(Buy-Build-Operate) Σν δεκφζην πσιεί ζε ηδηψηε πθηζηάκελεο εγθαηαζηάζεηο θνηλήο σθέιεηαο κε ζθνπφ ηελ πινπνίεζε πξφζζεησλ επελδχζεσλ θαη επνπηεχεη ηελ ιεηηνπξγία ηνπο. L.R.Ο (Lease-Rehabilitate-Operate) Ο ηδηψηεο ελνηθηάδεη πθηζηάκελεο εγθαηαζηάζεηο απφ ην Γεκφζην, ηηο εθζπγρξνλίδεη θαη αλαιακβάλεη ηελ εθκεηάιιεπζή ηνπο γηα πξνθαζνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. B.O.L.T (Build-Own-Lease-Transfer) Ο ηδηψηεο ρξεκαηνδνηεί θαη θαηαζθεπάδεη ην έξγν ην νπνίν ζηε ζπλέρεηα κηζζψλεη κε ηελ κνξθή leasing ζην Γεκφζην. Σν Γεκφζην θαηαβάιιεη πεξηνδηθέο πιεξσκέο θαη ζηαδηαθά απνθηά ηελ θπξηφηεηα ηνπ έξγνπ. 7 Σελ κνξθή απηή πηνζέηεζε ε Διιάδα γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ Αεξνδξνκίνπ Διεπζέξηνο Βεληδέινο, ηεο Αηηηθήο Οδνύ θαη ηεο δεύμεο Ρίνπ-Αληηξξίνπ. Μαπιάνθη Νηάπα 16

17 Ο.Μ (Private Services Contract: Operation and Maintenance) Σν Γεκφζην αλαζέηεη ζε έλαλ ηδηψηε ηελ ιεηηνπξγία θαη ζπληήξεζε ηνπ έξγνπ θαη δηαηεξεί ηελ θπξηφηεηα θαη ηελ δηνίθεζε. Ο.Μ.Μ (Private Services Contract:Operation, Maintenance and Management) Σν Γεκφζην αλαζέηεη ζε έλαλ ηδηψηε ηελ ιεηηνπξγία, ζπληήξεζε θαη δηνίθεζε ηνπ έξγνπ θαη δηαηεξεί ηελ θπξηφηεηα. Σα έξγα ζπκπξάμεσλ δηαθξίλνληαη επίζεο βάζεη ηνπ βαζκνχ αληαπνδνηηθφηεηαο πνπ πξνζθέξνπλ. Πην αλαιπηηθά, δηαθξίλνπκε ηηο εμήο θαηεγνξίεο 8 : I. Ιδησηηθά ρξεκαηνδνηνύκελα (κε αληαπνδνηηθά) έξγα πνπ απνπιεξώλνληαη από ην δεκόζην (PFI) ε απηά ηα έξγα ν ηδησηηθφο θνξέαο δεκηνπξγεί κηα Δηαηξεία Δηδηθνχ θνπνχ ζηελ νπνία ζπκκεηέρνπλ εξγνιάβνη, ρξεκαηνδφηεο, θνξείο ζπληήξεζεο ηνπ έξγνπ, θ.ι.π. Ζ θαηαζθεπή ηεο ππνδνκήο ή ε παξνρή ηεο ππεξεζίαο ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηα δαλεηαθά θαη ίδηα θεθάιαηα ηεο Δηαηξείαο Δηδηθνχ θνπνχ. Οη πιεξσκέο μεθηλνχλ κε ηελ παξάδνζε πξνο ρξήζε βάζεη ελφο κεραληζκνχ πιεξσκψλ πνπ εμαξηάηαη απφ ηελ ηήξεζε ησλ πξνδηαγξαθψλ πνηφηεηαο. II. Ιδησηηθά ρξεκαηνδνηνύκελα έξγα κε πεξηνξηζκέλε ζπκβνιή ηνπ δεκνζίνπ ζηελ απνπιεξσκή ηνπο Ζ πεξηνξηζκέλε ζπκβνιή ηνπ δεκνζίνπ νθείιεηαη ζηελ χπαξμε εζφδσλ ηεο Δηαηξείαο Δηδηθνχ θνπνχ απφ ηελ εθκεηάιιεπζε εκπνξηθψλ ή άιισλ ρξήζεσλ ηεο ππνδνκήο ή ηεο ππεξεζίαο πνπ ζα δεκηνπξγεζεί. Καη ζε απηή ηελ πεξίπησζε νη πιεξσκέο ζπλδένληαη κε ηελ ηήξεζε ησλ πνηνηηθψλ πξνδηαγξαθψλ. III. Πιήξσο αληαπνδνηηθά έξγα Ζ βαζηθή δηαθνξά ησλ έξγσλ απηψλ είλαη φηη ε Δηαηξεία Δηδηθνχ θνπνχ αλαιακβάλεη πιήξσο ηελ εθκεηάιιεπζε ή ιεηηνπξγία ηνπ έξγνπ θαη ε απνπιεξσκή πξνθχπηεη απνθιεηζηηθά απφ ηηο ρξεψζεηο πνπ επηβάιεη ζηνπο 8 Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθώλ-Δηδηθή Γξακκαηεία πκπξάμεωλ Γεκόζηνπ θαη Ιδηωηηθνύ ηνκέα, (2006), «Δγσειπίδιο για ηην ςλοποίηζη έπγυν και ςπηπεζιών μέζυ ΓΙΣ» Μαπιάνθη Νηάπα 17

18 ηειηθνχο ρξήζηεο. Λφγσ ηνπ κεγάινπ θηλδχλνπ πνπ αλαιακβάλεη ν ηδηψηεο απαηηείηαη ηδηαίηεξε πξνεηνηκαζία θαη ξχζκηζε κηαο ζεηξάο ζεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ρξεκαηνδνηεζηκφηεηά ησλ έξγσλ απηψλ. 1.5 Πιενλεθηήκαηα ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Ζ παγθφζκηα βηβιηνγξαθία είλαη πινχζηα ζε αλαθνξέο ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη ΓΗΣ κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζεηηθά ζηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο ελφο θξάηνπο θαη ηελ θαιχηεξε εμππεξέηεζε ησλ πνιηηψλ. πγθεθξηκέλα: 1) Γπλαηόηεηα ρξεκαηνδόηεζεο πξόζζεησλ έξγσλ θαη ππεξεζηώλ Αθελφο νη απμαλφκελεο αλάγθεο θαη απαηηήζεηο ησλ πνιηηψλ γηα πνηνηηθά έξγα θαη ππεξεζίεο θαη αθεηέξνπ ε πεξηζηνιή ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ ιφγσ δηνγθσκέλσλ δεκνζίσλ ρξεψλ αιιά θαη ηεο αλάγθεο ηήξεζεο δηεζλψλ ππνρξεψζεσλ (π.ρ. δεκνζηνλνκηθνί πεξηνξηζκνί κνπ επηβάιινληαη ζηηο ρψξεο ηεο επξσδψλεο) πξνβάινπλ ηελ ιχζε ησλ ΓΗΣ ψζηε ηα ηδησηηθά θεθάιαηα λα πξνζηεζνχλ ζηα δηαζέζηκα δεκφζηα θεθάιαηα. Με ηελ πξνυπφζεζε φηη ε ρξήζε ησλ ηδησηηθψλ θεθαιαίσλ δελ ππνθαζηζηά ηα δεκφζηα θεθάιαηα, νη ζπκπξάμεηο επηηξέπνπλ ηελ ηαρχηεξε πινπνίεζε πεξηζζνηέξσλ έξγσλ 9. 2) Μεηαβίβαζε θηλδύλσλ ζηνπο ηδησηηθνύο θνξείο Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ θηλδχλσλ θαη ν επηκεξηζκφο ηνπο αλάκεζα ζηνλ δεκφζην θαη ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα κε θξηηήξην ηελ θαιχηεξε ηθαλφηεηα ρεηξηζκνχ απνηειεί έλα ζεκαληηθφ φθεινο ησλ ζπκπξάμεσλ. Ζ κεηαβίβαζε θηλδχλσλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα δεκηνπξγεί θίλεηξα γηα κεγαιχηεξε επηκέιεηα ζηελ πινπνίεζε ησλ έξγσλ κε απνηέιεζκα ηελ κείσζε ησλ ππεξβάζεσλ θφζηνπο θαη ρξφλνπ. Δπίζεο ε αλάιεςε ηεο επζχλεο ζπληήξεζεο απφ ηνλ ηδηψηε νδεγεί ζε πνηνηηθφηεξα έξγα κε κεγαιχηεξε ιεηηνπξγηθφηεηα ζε φιε ηελ δηάξθεηα δσήο ηνπο Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθώλ-Δηδηθή Γξακκαηεία πκπξάμεωλ Γεκόζηνπ θαη Ιδηωηηθνύ ηνκέα, (2006), «ςμππάξειρ Γημόζιος και Ιδιυηικού ηομέα- ςνοπηικόρ Οδηγόρ» 10 Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθώλ-Γεληθή Γξακκαηεία Δπελδύζεωλ θαη Αλάπηπμεο-Δηδηθή Δπηηξνπή Δκπεηξνγλωκόλωλ γηα ηα Γεκόζηα Έξγα, (2004), «Έκθεζη: ςμππάξειρ Γημόζιος-Ιδιυηικού ηομέα. Αςηοσπημαηοδοηούμενα-ςγσπημαηοδοηούμενα σέδια. ςμβάζειρ Παπασώπηζηρ» Μαπιάνθη Νηάπα 18

19 3) Πξόζβαζε ηνπ δεκνζίνπ ζηηο δηνηθεηηθέο ηθαλόηεηεο θαη ηελ εμεηδηθεπκέλε γλώζε ηνπ ηδησηηθνύ ηνκέα Ζ ζπλεξγαζία κε ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα πξνζθέξεη κεηαθνξά πνιχηηκεο ηερλνγλσζίαο θαη εκπεηξίαο ζηνλ δεκφζην ηνκέα 11. 4) Έξγα θαη ππεξεζίεο πςειήο πνηόηεηαο-θαιύηεξε δηνίθεζε έξγνπ Ζ εκπεηξία ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζε ζπλαθή έξγα παξέρεη ηελ δπλαηφηεηα αλάπηπμεο θαηλνηφκσλ ιχζεσλ, κείσζε ηνπ θφζηνπο θαη ηνπ ρξφλνπ παξάδνζεο, βειηίσζε ηνπ ζρεδηαζκνχ, θαηαζθεπήο θαη ιεηηνπξγίαο 12. Ζ απνπιεξσκή ηνπ ηδηψηε πξνυπνζέηεη ηελ έλαξμε ιεηηνπξγίαο ηνπ έξγνπ θαη ηελ ηήξεζε ησλ πξνδηαγξαθψλ θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο ζχκβαζεο, κε απνηέιεζκα ηελ κείσζε ηνπ ρξφλνπ νινθιήξσζεο θαη ηελ βειηίσζε ηεο απνδνηηθφηεηαο, απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη πνηφηεηαο ηνπ έξγνπ. 5) Πξνλόκηα ιόγσ ηεο καθξάο ζπκβαηηθήο ζρέζεο Σν κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ηεο ζχκβαζεο θαη ν έιεγρνο πνπ αζθνχλ νη ρξεκαηνδφηεο ηνπ έξγνπ επηβάινπλ ζηνλ ηδηψηε λα ιεηηνπξγεί ππεχζπλα. Δπίζεο ε δέζκεπζε γηα κεγάιν ρξφλν αλαγθάδεη ηφζν ηνλ ηδηψηε φζν θαη ην δεκφζην λα ιάβνπλ ππφςε ηνπο κε κεγαιχηεξε επηκέιεηα ηνπο παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα κεηψζνπλ ηελ απνδνηηθφηεηα ηνπ έξγνπ καθξνπξφζεζκα 13. 6) Παξνρή ππεξεζηώλ ζε ζπλνιηθά ρακειόηεξν θόζηνο Παξφηη ε ρξεκαηνδφηεζε ελφο έξγνπ κε ηδησηηθά θεθάιαηα επηθέξεη πξφζζεην θφζηνο θαζψο ην θφζηνο δαλεηζκνχ είλαη πςειφηεξν, ε ππέξβαζε απηή αληηζηαζκίδεηαη απφ ηηο ζπλέξγηεο πνπ αλαπηχζζνληαη κε ηνλ ζπλδπαζκφ ζρεδηαζκνχ, θαηαζθεπήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ έξγνπ απφ ηνλ ίδην πξνκεζεπηή 14. Δπίζεο ε κεηαθνξά ηεο επζχλεο ιεηηνπξγίαο ζηνλ εηαίξν ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ ηήξεζε ηνπ ρξνλνδηαγξάκκαηνο θαη ηελ απνθπγή ππεξβάζεσλ θφζηνπο, παξάγνληεο πνπ δχζθνια ειέγρνληαη ζηηο παξαδνζηαθέο ζπκβάζεηο. 11 Institute for Public Policy Research, (2001), Building Better Partnerships: the final report of the Commission on Public-Private Partnerships, Institute for Public Policy Research, London 12 Grimsey,D. Lewis, M.K., (2005), Are Public Private Partnerships value for money? Evaluating alternative approaches and comparing academic and practitioner views, Accounting Forum 29, European Investment Bank, (2005), Evaluation of PPP projects financed by the EIB 14 Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθώλ-Δηδηθή Γξακκαηεία πκπξάμεωλ Γεκόζηνπ θαη Ιδηωηηθνύ ηνκέα, (2006), «Δγσειπίδιο για ηην ςλοποίηζη έπγυν και ςπηπεζιών μέζυ ΓΙΣ» Μαπιάνθη Νηάπα 19

20 1.6 Μεηνλεθηήκαηα ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Παξά ηα πεξηγξαθέληα νθέιε, νη ζπκπξάμεηο ραξαθηεξίδνληαη θαη απφ κηα ζεηξά θηλδχλσλ. Σα θπξηφηεξα ζέκαηα πνπ πξνβιεκαηίδνπλ ζε ζρέζε κε ην ζχζηεκα ησλ ζπκπξάμεσλ είλαη ηα παξαθάησ: 1) Τςειόηεξν θόζηνο πινπνίεζεο Σν γεγνλφο φηη ε επζχλε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ζηα έξγα ΓΗΣ θαηά θαλφλα κεηαθέξεηαη ζηνλ ηδησηηθφ θνξέα έρεη σο απνηέιεζκα απμεκέλν θφζηνο δεδνκέλνπ φηη ην δεκφζην, εμ νξηζκνχ, έρεη ρακειφηεξν θφζηνο δαλεηζκνχ 15. Θα πξέπεη φκσο λα ιεθζεί ππφςε φηη ην θφζηνο απηφ θαιχπηεη θαη ην ζχλνιν ησλ θηλδχλσλ πνπ αλαιακβάλεη ν ηδηψηεο ελψ κε ηνλ ηξφπν απηφ γίλεηαη δπλαηή ε πινπνίεζε έξγσλ πνπ δηαθνξεηηθά δελ ζα ήηαλ δπλαηφλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ ή πξαγκαηνπνηνχληαη ζε κηθξφηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα. 2) Πεξηνξηζκόο αληαγσληζκνύ Οη πςειέο απαηηήζεηο ζε ηθαλφηεηεο θαη ρξεκαηνδνηηθέο πεγέο ελδέρεηαη λα πεξηνξίζνπλ ηνλ αξηζκφ ησλ δηαγσληδνκέλσλ, γεγνλφο πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε πςειφηεξν θφζηνο, απνπζία θαηλνηνκηθψλ ιχζεσλ θαη ρακειή πνηφηεηα ηειηθψλ ππεξεζηψλ. 3) Υξνλνβόξεο θαη θνζηνβόξεο δηαδηθαζίεο αλάζεζεο Ζ πνιππινθφηεηα ησλ ζπκβάζεσλ ζχκπξαμεο απαηηεί ηελ πξφζιεςε εμεηδηθεπκέλσλ ζπκβνχισλ πνπ ζα ζπλδξάκνπλ ηελ αλαζέηνπζα αξρή θαηά ηελ δηαδηθαζία αλάζεζεο θαη ζχλαςεο ηεο ζχκβαζεο κε απνηέιεζκα ηελ ρξνληθή θαζπζηέξεζε θαη ηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο 16. Ζ εθαξκνγή ηππνπνηεκέλσλ δηαδηθαζηψλ κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ ζπληφκεπζε ησλ δηαδηθαζηψλ αλάζεζεο. 4) Γύζθνιε δηαρείξηζε ηεο ζύκβαζεο Ζ έιιεηςε ηερλνγλσζίαο, θαηάιιεισλ δηαδηθαζηψλ ειέγρνπ θαη παξαθνινχζεζεο ηνπ έξγνπ θαη ε απνπζία θαηάιιεια εθπαηδεπκέλνπ 15 Spackman,M., (2002), Public private partnerships: lessons from the British approach, Economic Systems 26, , London 16 Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθώλ-Γεληθή Γξακκαηεία Δπελδύζεωλ θαη Αλάπηπμεο-Δηδηθή Δπηηξνπή Δκπεηξνγλωκόλωλ γηα ηα Γεκόζηα Έξγα, (2004), «Έκθεζη: ςμππάξειρ Γημόζιος-Ιδιυηικού ηομέα. Αςηοσπημαηοδοηούμενα-ςγσπημαηοδοηούμενα σέδια. ςμβάζειρ Παπασώπηζηρ» Μαπιάνθη Νηάπα 20

21 πξνζσπηθνχ απνηεινχλ ιφγνπο θαθήο δηαρείξηζεο ηεο ζχκβαζεο κε αληίζηνηρα απνηειέζκαηα. 5) Απώιεηα ειέγρνπ επί ηνπ έξγνπ από ην δεκόζην Ο έιεγρνο πνπ αζθεί πιένλ ην δεκφζην πεξηνξίδεηαη ζηελ ηήξεζε ησλ πξνδηαγξαθψλ απφδνζεο θαη ιεηηνπξγίαο 17. Ωζηφζν ε άκεζε ζχλδεζε ηνπ κεραληζκνχ πιεξσκψλ κε ηελ έλαξμε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ έξγνπ θαη ηελ ηήξεζε ησλ πξνδηαγξαθψλ δχλαηαη λα δηαζθαιίζεη νπζηαζηηθφηεξν θαη ιηγφηεξν γξαθεηνθξαηηθφ έιεγρν. 6) Πεξηνξηζκέλε επειημία Οη ζπκβάζεηο ζπκπξάμεηο θαηά θαλφλα μεπεξλνχλ ζε δηάξθεηα ηα 20 έηε. Απηφ ζπλεπάγεηαη κεγαιχηεξν θίλδπλν ζην λα απνδεηρζνχλ κε ιεηηνπξγηθέο ιφγσ γεγνλφησλ θαη εμειίμεσλ πνπ δελ πξνβιέθζεθαλ. Ζ πηζαλφηεηα απηή κπνξεί λα αληηκεησπηζζεί κε ηελ πξφβιεςε δπλαηφηεηαο επαλαπξνζδηνξηζκνχ ζεκείσλ ηνπ έξγνπ πνπ απνδεηθλχνληαη κε ιεηηνπξγηθά. 7) Μεησκέλε νηθνλνκηθή απνδνηηθόηεηα Παξά ηελ γεληθή άπνςε φηη ε αλάιεςε πνιιψλ δξαζηεξηνηήησλ απφ ηνλ ίδην αλάδνρν νδεγεί ζε ζπλέξγηεο δηαηππψλεηαη θαη ε αληίζεηε άπνςε φηη δειαδή ν ζπλδπαζκφο θαηαζθεπήο, ιεηηνπξγίαο θαη άιισλ αληηθεηκέλσλ απφ ηνλ ίδην αλάδνρν κπνξεί λα νδεγεί ζε κεησκέλε νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα θαζψο π.ρ. ν θαιχηεξνο θαηαζθεπαζηήο κπνξεί λα κελ είλαη ηαπηφρξνλα θαη ν θαηαιιειφηεξνο γηα ηελ δηαρείξηζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ έξγνπ Ζ έλλνηα ηεο νηθνλνκηθήο απνδνηηθφηεηαο ζηα δεκφζηα έξγα (Value For Money) Με ηνλ φξν νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα αλαθεξφκαζηε ζηνλ άξηζην ζπλδπαζκφ ζπλνιηθνχ θφζηνπο δσήο θαη πνηφηεηαο. Ζ επίηεπμε νηθνλνκηθήο απνδνηηθφηεηαο ζα πξέπεη λα είλαη ν θχξηνο ιφγνο εθαξκνγήο ηεο κεζφδνπ ησλ ζπκπξάμεσλ θαη γηα θάζε έξγν πξνυπνζέηεη: 17 Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθώλ-Δηδηθή Γξακκαηεία πκπξάμεωλ Γεκόζηνπ θαη Ιδηωηηθνύ ηνκέα, (2006), «Δγσειπίδιο για ηην ςλοποίηζη έπγυν και ςπηπεζιών μέζυ ΓΙΣ» 18 Maskin, E., Tirole, J., (2007), Public Private Partnerships and Government Spending Limits, Science Direct, Article in Press Μαπιάνθη Νηάπα 21

22 1. Ζ επηινγή ηνπ ηδησηηθνχ θνξέα λα πξαγκαηνπνηείηαη ζε αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. 2. Οη νηθνλνκηθέο κειέηεο θαη ε εθηίκεζε ησλ θηλδχλσλ λα είλαη ελδειερείο θαη ε θαηαλνκή ησλ θηλδχλσλ λα είλαη απηή πνπ ζα βειηηζηνπνηεί ηελ νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα. 3. Ζ ζχγθξηζε κεηαμχ δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ ρξεκαηνδνηηθψλ ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ λα είλαη αληηθεηκεληθή θαη ξεαιηζηηθή Γεκφζηα ζπγθξηηηθή θνζηνιφγεζε-γκ (Public Sector Comparator) Δίλαη ζαθέο φηη θαζψο ην θφζηνο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ δεκνζίνπ ζα είλαη πάληα ρακειφηεξν απφ ην αληίζηνηρν ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ε νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα ζηηο ζπκπξάμεηο κπνξεί λα επηηεπρζεί κφλν κε ηελ κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα πνπ κπνξεί λα πξνθχςεη απφ ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα θαη ηελ θαιχηεξε πξνεηνηκαζία ηνπ έξγνπ. Ζ πηζαλφηεηα επίηεπμεο κεγαιχηεξεο νηθνλνκηθήο απνδνηηθφηεηαο κέζσ ΓΗΣ ζε ζρέζε κε ηελ ζχλαςε παξαδνζηαθψλ ζπκβάζεσλ ππνινγίδεηαη κε κηα αλάιπζε πνπ πεξηιακβάλεη αξρηθά ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ θφζηνπο πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ κε δεκφζηα ρξεκαηνδφηεζε θαη ζηελ ζπλέρεηα ζχγθξηζε κε ην αληίζηνηρν θφζηνο κέζσ ΓΗΣ. Ζ αλάιπζε απηή νλνκάδεηαη ΓΚ. Γηα λα είλαη ν ππνινγηζκφο ηεο ΓΚ αμηφπηζηνο ζα πξέπεη λα 19 : Γηαηππψλεηαη ζε θαζαξή ηξέρνπζα αμία. ηεξίδεηαη ζε πξφζθαηεο κεζφδνπο παξαγσγήο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ έξγσλ απφ ηνλ δεκφζην ηνκέα. πλππνινγίδεη ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο θηλδχλνπο πνπ ζα αληηκεησπίδνληαλ κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν ησλ δεκνζίσλ πξνκεζεηψλ. Αληηθαηνπηξίδεη ηηο δαπάλεο ζπληήξεζεο γηα φιν ηνλ θχθιν δσήο ηνπ έξγνπ. Ζ κέζνδνο απηή έρεη δερζεί επηθξίζεηο σο πξνο ηελ πιεξφηεηα θαη ηελ αληηθεηκεληθφηεηά ηεο. Δληνχηνηο απνηειεί έλα πνιχ ρξήζηκν εξγαιείν θαζψο 19 European Commission (2003), Guidelines for successful Public Private Partnerships Μαπιάνθη Νηάπα 22

23 ππνβνεζά ηελ ιήςε ζσζηψλ απνθάζεσλ ζρεηηθά κε ηελ κέζνδν πινπνίεζεο πνπ ηειηθά ζα επηιεγεί, ζχκπξαμε ή παξαδνζηαθή δηαδηθαζία, θαη απνηειεί ζηνηρείν αλαθνξάο γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ πξνζθνξψλ ησλ ππνςεθίσλ αλαδφρσλ αθνχ πξνζθέξεη κηα πξψηε εθηίκεζε ηνπ θφζηνπο ηνπ έξγνπ 20. Βαζηθά ζέκαηα πνπ πξνβιεκαηίδνπλ ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο ΓΚ είλαη: Οη πεξηνξηζκνί ζηελ δπλαηφηεηα πνζνηηθνπνίεζεο φισλ ησλ αμηψλ. Σν ζχλεζεο θαηλφκελν ηεο χπαξμεο κεγάισλ απνθιίζεσλ κεηαμχ ησλ εθηηκήζεσλ ηεο ΓΚ θαη ησλ ηηκνινγήζεσλ ησλ ππνζηεξηθηψλ ησλ ζπκπξάμεσλ πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε κεγάιεο θαζπζηεξήζεηο θαη ακθηβνιίεο ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ. Ζ απφιπηε πξνζήισζε ζηελ ΓΚ κπνξεί λα ζηεξήζεη ηελ ζχκπξαμε απφ ηελ απαξαίηεηε επειημία θαηά ηελ θάζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. Σέινο, ν έιεγρνο ηεο νηθνλνκηθήο απνδνηηθφηεηαο δελ ζα πξέπεη λα πεξηνξίδεηαη ζηελ κνλνδηάζηαηε ζχγθξηζε αξηζκψλ αιιά παξάγνληεο φπσο ε πνηφηεηα, ε θαηλνηνκία, νη εμσηεξηθέο νηθνλνκίεο θαη ε πνζνηηθνπνίεζε ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε Καηαλνκή θηλδχλσλ ζηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Βαζηθή αξρή ησλ έξγσλ ΓΗΣ είλαη φηη ε θαηαλνκή ησλ θηλδχλσλ βειηηψλεηαη κε ηελ αλάιεςή ηνπο απφ ηνλ θνξέα εθείλν (δεκφζην ή ηδησηηθφ) πνπ είλαη ζε ζέζε λα ηνπο δηαρεηξηζηεί θαιχηεξα. Πξνο ηνλ ζθνπφ απηφ πξαγκαηνπνηείηαη αλάιπζε θηλδχλνπ ζηελ νπνία ιακβάλνπλ κέξνο ε αλαζέηνπζα αξρή, ν ηδησηηθφο θνξέαο θαη νη ρξεκαηνδφηεο. Γηα λα κπνξέζεη λα επηηεπρζεί ε βέιηηζηε θαηαλνκή θηλδχλνπ ζα πξέπεη ν εηαίξνο πνπ αλαιακβάλεη έλα θίλδπλν λα ηνλ έρεη θαηαλνήζεη πιήξσο θαη λα δηαζέηεη ηελ εμεηδηθεπκέλε γλψζε, ηνπο πφξνπο θαη ηελ εμνπζία λα ηνλ δηαρεηξηζηεί ελψ ε θνζηνιφγεζή ηνπ ζα πξέπεη λα αληηθαηνπηξίδεη ηηο 20 Clifton, C., Duffield, C., (2006), Improved PFI/PPP service outcomes through the integration of Alliance principles, International Journal of Project Management 24, National Audit Office (NAO), (2000), The financial analysis for thelondon Underground public private partnerships, report by the comptroller and auditor general, HC 54, Session December Μαπιάνθη Νηάπα 23

24 πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο. Δάλ δελ ηεξεζνχλ απηνί νη θαλφλεο ηφηε ε πηζαλφηεηα κειινληηθψλ πξνβιεκάησλ θαη ησλ ζπλεπεηψλ ηνπο είλαη απμεκέλε Καηεγνξίεο θηλδχλσλ ζηα δεκφζηα έξγα Οη θπξηφηεξνη θίλδπλνη πνπ ζπλνδεχνπλ ηελ νινθιήξσζε θάζε έξγνπ είλαη 22 : Καηαζθεπαζηηθόο θίλδπλνο Αθνξά θπξίσο ππεξβάζεηο ηνπ ρξφλνπ ή ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ έξγνπ θαη κε ηήξεζε ησλ ηερληθψλ πξνδηαγξαθψλ. Ζ αλάιεςε θαη ε δηαρείξηζε ηνπ θαηαζθεπαζηηθνχ θηλδχλνπ γίλεηαη ζπλήζσο απφ ηνλ ηδησηηθφ θνξέα. Κίλδπλνο δηαζεζηκόηεηαο Ο θίλδπλνο απηφο αθνξά ηελ ηήξεζε ησλ πξνδηαγξαθψλ απφ ηνλ ηδησηηθφ θνξέα ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα θαη ηελ πνζφηεηα ησλ ππεξεζηψλ πνπ ζα πξέπεη λα κπνξνχλ λα παξέρνληαη ζηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο αλεμάξηεηα απφ ην επίπεδν δήηεζεο. Κίλδπλνο δήηεζεο Ο θίλδπλνο απηφο κπνξεί λα πξνέιζεη είηε απφ ππαηηηφηεηα ηνπ ηδηψηε, π.ρ. φηαλ ε πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ δελ είλαη ηθαλνπνηεηηθή, είηε ιφγσ παξαγφλησλ πνπ δελ είραλ πξνβιεθζεί, φπσο λέεο ηάζεηο ηεο αγνξάο, πιενλάδνπζα δήηεζε ζε ζρέζε κε ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ έξγνπ, εμειίμεηο ζηελ ηερλνινγία θηι. ηελ πξψηε πεξίπησζε ηνλ θίλδπλν ζπλήζσο αλαιακβάλεη ν ηδησηηθφο θνξέαο ελψ ζηελ δεχηεξε ν δεκφζηνο ν νπνίνο εγγπάηαη έλα πξνθαζνξηζκέλν ειάρηζην επίπεδν εζφδσλ γηα ηνλ ηδησηηθφ θνξέα. Πηζησηηθόο θίλδπλνο Βάζεη ηεο θαηαλνκήο ησλ ππνινίπσλ θηλδχλσλ νη δαλείζηξηεο ηξάπεδεο θαιχπηνπλ ηνλ πηζησηηθφ θίλδπλν αθνχ ε ρξεκαηνδφηεζε ησλ έξγσλ απηψλ θαιχπηεηαη ζπλήζσο ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο απφ ηξαπεδηθφ δαλεηζκφ θαη κφλν έλα πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 15% πεξίπνπ πξνέξρεηαη απφ ίδηνπο πφξνπο ηνπ ηδηψηε. Οηθνλνκηθόο θίλδπλνο Ο θίλδπλνο απηφο ζπλδέεηαη κε αιιαγέο ζηα ηξαπεδηθά επηηφθηα θαη απξφβιεπηεο δηαθπκάλζεηο ηνπ πιεζσξηζκνχ ή κε ιφγνπο αλσηέξαο βίαο 22 Grimsey,D. Lewis, M.K., (2002), Evaluating the risks of public private partnerships for infrastructure projects, International Journal of Project Management 20, Μαπιάνθη Νηάπα 24

25 φπσο πιεκκχξεο, ζεηζκνί θαη απεξγίεο. Ζ αλάιεςε ηνπ θηλδχλνπ απηνχ κπνξεί λα γίλεη θαη απφ ηα δχν κέξε. Ρπζκηζηηθνί-πνιηηηθνί θίλδπλνη Οη θίλδπλνη απηνί αθνξνχλ αιιαγέο ζηελ λνκνζεζία θαη πνιηηηθέο παξεκβάζεηο φπσο θνξνινγηθέο κεηαβνιέο, απαιινηξηψζεηο, αθχξσζε ηεο ζχκβαζεο ή απνηπρία αλαλέσζεο αδεηψλ. 23 ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ην θξάηνο είλαη απηφ πνπ αλαιακβάλεη ηελ δηαρείξηζε αληίζηνηρσλ θηλδχλσλ. Κίλδπλνο θνηλσληθήο απνδνρήο Πνιιά έξγα ζπκπξάμεσλ απέηπραλ λα πινπνηεζνχλ φηαλ νη ηνπηθέο θνηλσλίεο αληέδξαζαλ αξλεηηθά 24. Οη ιφγνη κπνξεί λα αθνξνχλ ην επίπεδν ησλ ρξεψζεσλ, πεξηβαιινληηθέο αλεζπρίεο ή κε απνδνρή απφ ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο ηεο αλάιεςεο ζπγθεθξηκέλσλ αξκνδηνηήησλ απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα πνπ παξαδνζηαθά αλήθνπλ ζηνλ δεκφζην ηνκέα. 23 Loosemore, M., (2007), Risk allocation in the private provision of public infrastructure, International Journal of Project Management 25, European Commission, (2003), Guidelines for Successful Public-Private Partnerships Μαπιάνθη Νηάπα 25

26 Κεθάιαην 2 ν : Οη απφςεηο ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ γηα ην θαηλφκελν ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Σν ελδηαθέξνλ πνπ ζπγθεληξψλνπλ νη ζπκπξάμεηο απφ κεγάιν αξηζκφ θξαηψλ ζηνλ αλεπηπγκέλν αιιά θαη ηνλ αλαπηπζζφκελν θφζκν έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αλάιεςε δξάζεο απφ πνιινχο δηεζλείο νξγαληζκνχο γηα ηελ ζηήξημε ησλ δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ εηαίξσλ θαη ηελ κειέηε πθηζηάκελσλ έξγσλ γηα ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθά κε ηνπο θξίζηκνπο παξάγνληεο επηηπρίαο αιιά θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ ζπλδένληαη κε απηφλ ηνλ ελαιιαθηηθφ ηξφπν παξνρήο δεκφζησλ ππεξεζηψλ θαη πινπνίεζεο δεκνζίσλ έξγσλ. Κάζε έλαο απφ ηνπο νξγαληζκνχο πνπ ζα εμεηάζνπκε (ΟΟΑ, Παγθφζκηα Σξάπεδα, Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν θαη Δπξσπατθή Έλσζε) επηθεληξψλεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ ζε δηαθνξεηηθά ζεκεία αλάινγα κε ηελ θηινζνθία απφ ηελ νπνία δηέπεηαη. Δίλαη φκσο ραξαθηεξηζηηθφ φηη φινη απηνί νη νξγαληζκνί αληηκεησπίδνπλ ηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα ζεηηθά θαη αλαιακβάλνπλ δξάζε γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ ζεζκνχ. 2.1 Ζ άπνςε ηνπ Οξγαληζκνχ Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο (ΟΟΑ) Ο ΟΟΑ έρεη ζπρλά εθθξάζεη ηελ ηζρπξή πεπνίζεζε φηη ν ξφινο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηελ βηψζηκε αλάπηπμε θαη ηελ εμάιεηςε ηεο θηψρηαο παγθνζκίσο κπνξεί λα είλαη θαζνξηζηηθφο. Ζ θηλεηνπνίεζε ηδησηψλ επελδπηψλ γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε, ηελ αλάπηπμε θαη ηελ ζπληήξεζε ππνδνκψλ κέζσ ζπκπξάμεσλ είλαη επεξγεηηθή γηα ηελ αλάπηπμε κηαο ρψξαο. Γηα λα επηηεπρζνχλ ηα βέιηηζηα απνηειέζκαηα, φκσο, ζα πξέπεη λα ππάξρνπλ ζαθείο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, δηαθάλεηα θαη ίζε αληηκεηψπηζε πξνο φινπο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο επελδπηέο. χκθσλα κε ηνλ ΟΟΑ ε επηινγή αλάκεζα ζηελ δεκφζηα θαη ηελ ηδησηηθή παξνρή ππνδνκψλ πξέπεη λα θαζνδεγείηαη απφ ηελ θαιχηεξε εμππεξέηεζε ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο. Κξηηήξηα ζε απηή ηελ επηινγή πξέπεη λα είλαη ε παξνχζα θαηάζηαζε ησλ ππνδνκψλ, ε θάιπςε θαη ε ιεηηνπξγηθή απνδνηηθφηεηα ησλ δηθηχσλ, ε καθξνρξφληα ζπληήξεζε, ε θνηλσληθή θαη πεξηβαιινληηθή βησζηκφηεηα θαη ε δηαζεζηκφηεηα ρξεκαηνδνηηθψλ πεγψλ. Μαπιάνθη Νηάπα 26

27 Οη ηδηψηεο πνπ επελδχνπλ ζε ππνδνκέο είλαη επάισηνη ζε θπβεξλεηηθέο αιιαγέο ηνπ λνκηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ κεηψλνπλ ηελ θεξδνθνξία ηνπο ελψ ηαπηφρξνλα νη ρξήζηεο ησλ ππνδνκψλ είλαη εθηεζεηκέλνη ζε πηζαλή θαηάρξεζε ηεο δχλακεο ηεο αγνξάο ζε δίθηπα ππνδνκψλ. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε απηψλ ησλ ζεκάησλ είλαη επηηαθηηθφο ν εθ ησλ πξνηέξσλ ζαθήο πξνζδηνξηζκφο ησλ δηθαησκάησλ ησλ ρξεζηψλ, πνπ εθπξνζσπνχληαη απφ ηελ θπβέξλεζε, θαη ησλ επελδπηψλ ζηα ζπκβαηηθά θείκελα θαη ε ζεζκνζέηεζε δηαθαλψλ θαη αληαγσληζηηθψλ δηαδηθαζηψλ πνπ ζα εληζρχζνπλ ηελ εκπηζηνζχλε θαη απνδνρή ησλ πνιηηψλ. Ζ κείσζε ησλ θηλδχλσλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη ηδηψηεο επελδπηέο ζα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ κείσζε ησλ απαηηήζεψλ ηνπο θαη θαηά ζπλέπεηα αληαγσληζηηθφηεξεο ηηκέο. Ηδηαίηεξε ζεκαζία, ηέινο, ζηελ επηηπρία απηψλ ησλ ζρεκάησλ έρεη ν ρξεκαηννηθνλνκηθφο ηνκέαο. Ζ πγηήο ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο απηήο έρεη σο απνηέιεζκα ηελ δπλαηφηεηα ησλ ηδησηψλ, θαη ηδηαίηεξα ησλ κηθξψλ θαη θαηλνηφκσλ επηρεηξήζεσλ, λα αδξάμνπλ ηηο επθαηξίεο γηα θεξδνθφξεο επελδχζεηο, ηελ δηεπθφιπλζε εηζφδνπ λέσλ εηαηξεηψλ ζε κηα αγνξά αιιά θαη ηελ επηβνιή πεηζαξρίαο ζηηο ηδησηηθέο εηαηξείεο «Αξρέο γηα ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηηο ππνδνκέο» Σνλ Μάξηην ηνπ 2007 ν ΟΟΑ ελέθξηλε ηηο «Αξρέο γηα ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηηο ππνδνκέο» 26 ψζηε λα βνεζήζεη ηηο θπβεξλήζεηο ζηελ ζπλεξγαζία ηνπο κε ηδησηηθνχο θνξείο γηα ηελ πινπνίεζε έξγσλ ζε ηνκείο φπσο νη κεηαθνξέο, ε χδξεπζε, ε ελέξγεηα θαη νη επηθνηλσλίεο. Παξάιιεια, νη αξρέο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ έλα εξγαιείν απηναμηνιφγεζεο ηεο επίδνζεο ησλ αλαζεηνπζψλ αξρψλ. Οη αξρέο θαιχπηνπλ ηνπο παξαθάησ ηνκείο πξνθιήζεσλ γηα ηηο εζληθέο αξρέο: Απόθαζε γηα ηελ θύζε θαη ηελ ρξεζηκόηεηα εκπινθήο ηνπ ηδησηηθνύ ηνκέα Αθφκα θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ νη επηινγέο ηνπ δεκφζηνπ θνξέα είλαη ηδησηηθή ρξεκαηνδφηεζε ή κε πξαγκαηνπνίεζε ηνπ έξγνπ, ζα πξέπεη λα 25 OECD, (2006), Policy Framework for Investment 26 OECD, (2007), Principles for Private Sector Participation in Infrastructure Μαπιάνθη Νηάπα 27

28 ιακβάλεη ρψξα κηα ιεπηνκεξήο αλάιπζε θφζηνπο-σθέιεηαο ιακβάλνληαο ππφςε φιεο ηηο καθξνπξφζεζκεο νηθνλνκηθέο, δεκνζηνλνκηθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο ζπλέπεηεο. Δπίζεο ζα πξέπεη λα δηεξεπλψληαη νη ηπρφλ επηπηψζεηο ελφο έξγνπ ζε άιινπο ηνκείο πνπ κπνξεί λα επεξεαζηνχλ. Σέινο, κέξηκλα ζα πξέπεη λα ππάξρεη ζρεηηθά κε ηελ παξνρή θξαηηθψλ εγγπήζεσλ, ηδηαίηεξα ησλ έκκεζσλ, πνπ επεξεάδνπλ νπζηαζηηθά ηελ θαηαλνκή ησλ θηλδχλσλ θαη ηα θίλεηξα απφδνζεο ηνπ ηδηψηε. Γηαζθάιηζε ελόο θαηάιιεινπ ζεζκηθνύ, λνκηθνύ, επελδπηηθνύ πιαηζίνπ Σα δηθαηψκαηα θαη νη ππνρξεψζεηο ησλ ηδησηψλ εηαίξσλ ζα πξέπεη λα δηαηππψλνληαη κε ζαθήλεηα θαη θάζε ξπζκηζηηθή αιιαγή ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηείηαη ζε θαζεζηψο δηαθάλεηαο θαη θαηφπηλ δηαβνχιεπζεο. Σαπηφρξνλα, θαζψο νη ππνδνκέο είλαη έλα πεδίν κε ζπρλά θαηλφκελα δηαθζνξάο θαη κε έληνλα κνλνπσιηαθά ζηνηρεία νη δεκφζηεο αξρέο πξέπεη λα δηαζθαιίδνπλ έλα αλνηρηφ νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ θαη ηελ ζπκκεηνρή φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξσλ ππνςεθίσλ ζηηο δηαδηθαζίεο αλάζεζεο. Οη ζπλζήθεο απηέο φκσο πξναπαηηνχλ δηαξζξσηηθέο αιιαγέο γηα ηελ δηαζθάιηζε κηαο αγνξάο πνπ ιεηηνπξγεί αληαγσληζηηθά αιιά θαη έλα αλεπηπγκέλν ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα πνπ ζα είλαη πξφζπκν λα ζπκκεηέρεη ζηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ έξγσλ. Γηαζθάιηζε θνηλσληθήο απνδνρήο θαη ηεο ηθαλόηεηαο ηνπ δεκόζηνπ ηνκέα λα πινπνηήζεη ηελ ζπκθσλία κε ηνλ ηδηώηε Ζ ηδησηηθή ζπκκεηνρή ζα είλαη πηζαλφηαηα αλεπηηπρήο εάλ νη δεκφζηεο αξρέο δελ εμαζθαιίζνπλ εμαξρήο ηελ απνδνρή ησλ θαηαλαισηψλ θαη ησλ άιισλ εκπιεθνκέλσλ νκάδσλ δηαθνξεηηθά ε κε δεκφζηα ρξεκαηνδφηεζε κπνξεί λα εθιεθζεί σο αδπλακία ή άξλεζε ηνπ θξάηνπο λα αληαπνθξηζεί ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπ. Δμίζνπ ζεκαληηθή είλαη ε θαηάξηηζε ή απφθηεζε ζηειερψλ πνπ ζα κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ ηηο ελ ιφγσ ζπκβάζεηο. Σν θφζηνο ηεο θαηάξηηζεο ή πξφζιεςεο ηέηνησλ ζηειερψλ ζα πξέπεη λα ζπλππνινγίδεηαη ζην ζπλνιηθφ θφζηνο ηνπ έξγνπ. Σέινο θξίζηκνο παξάγνληαο επηηπρίαο είλαη ν ζπληνληζκφο θαη ε ζπλνρή ησλ πνιηηηθψλ γηα ηηο ππνδνκέο ζε εζληθφ θαη Μαπιάνθη Νηάπα 28

29 ηνπηθφ επίπεδν ψζηε λα ππάξρνπλ ζπκπιεξσκαηηθέο δξάζεηο θαη πνιιαπιαζηαζηηθά θαηλφκελα θαη λα απνθεχγνληαη πξνβιήκαηα ζπλαξκνδηνηήησλ. Θεζκνζέηεζε πιαηζίνπ ζπλεξγαζίαο θαη δηαδηθαζηώλ επίιπζεο δηαθνξώλ Οη απαηηήζεηο ησλ αλαζεηνπζψλ αξρψλ πξέπεη λα είλαη δηαηππσκέλεο κε αθξίβεηα θαη ζε ζρέζε κε ηηο παξερφκελεο ππεξεζίεο θαη ηε κέζνδν ηηκνιφγεζεο αθήλνληαο ειεπζεξία δξάζεο ζρεηηθά κε ηα κέζα θαη ηνλ ηξφπν επίηεπμήο ηνπο. Με ηελ ίδηα ζαθήλεηα ζα πξέπεη λα θαζνξίδνληαη νη πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο επηηξέπεηαη επαλαδηαπξαγκάηεπζε ησλ αξρηθψλ φξσλ. Δπίζεο είλαη απαξαίηεηε ε δεκηνπξγία δηαχισλ επηθνηλσλίαο κε ηαθηηθέο θαη φρη ad-hoc ζπλαληήζεηο κεηαμχ ησλ εηαίξσλ κε ηελ ζπκκεηνρή ηξίησλ γηα ιφγνπο δηαθάλεηαο, γηα ηελ πξφιεςε ηπρφλ πξνβιεκάησλ. Σέινο, φζνλ αθνξά ηελ επίιπζε ησλ δηαθνξψλ, ε θηιηθή επίιπζε θαη ε δηακεζνιάβεζε ζεσξνχληαη επσθειέζηεξεο γηα ην δεκφζην ζπκθέξνλ δηαδηθαζίεο ζε ζρέζε κε ηελ δηαηηεζία ή ηελ δηθαζηηθή εκπινθή θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ ζα πξέπεη λα απνηεινχλ ηελ πξψηε επηινγή ησλ δεκνζίσλ θνξέσλ. Δμαζθάιηζε ππεύζπλεο ζπκπεξηθνξάο από ηελ πιεπξά ηνπ ηδησηηθνύ εηαίξνπ Πέξα απφ ηελ απηνλφεηε ηήξεζε ησλ λφκσλ ε ππεχζπλε ζπκπεξηθνξά αθνξά επίζεο ηελ αληαπφθξηζε ζηηο πξνζδνθίεο ηεο θνηλσλίαο. Οη πξνζδνθίεο απηέο κπνξεί λα ζρεηίδνληαη κε ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, ην πεξηβάιινλ, ηελ δηαθζνξά, ηελ πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο, ηνλ αληαγσληζκφ θαη ηελ θνξνινγία. Δπίζεο νη επηρεηξήζεηο δελ ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχλ ηελ επηξξνή ηνπο αζθψληαο πνιηηηθή πίεζε γηα ην άλνηγκα θάπνησλ ηνκέσλ ζηελ ηδησηηθή ρξεκαηνδφηεζε ή γηα αιιαγή ηεο λνκνζεζίαο. Οη εηαηξείεο ζα πξέπεη λα έρνπλ γλψζε ησλ θνηλσληθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ αμηψλ ησλ θνηλσληψλ πνπ πξφθεηηαη λα επεξεαζηνχλ απφ ηελ δξαζηεξηφηεηά ηνπο ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ ζε απηέο. Ζ γλψζε απηή κπνξεί λα πξνθχςεη κφλν κέζσ εθηεηακέλεο δηαβνχιεπζεο. Μαπιάνθη Νηάπα 29

30 Οη αξρέο πνπ πηνζέηεζε ν ΟΟΑ παξαηίζεληαη ζην πίλαθα πνπ αθνινπζεί. Πίλαθαο 2: Αξρέο ηνπ ΟΟΑ γηα ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηηο ππνδνκέο Απφθαζε γηα εκπινθή ή φρη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα 1) Ζ επηινγή γηα ηελ εκπινθή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζε κηα αλάιπζε θφζηνπο-νθέινπο πνπ ζα ιακβάλεη ππφςε φιεο ηηο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο, ην ζπλνιηθφ ζχζηεκα παξνρήο ππνδνκψλ θαη ηα πξνβιεπφκελα νηθνλνκηθά θαη κε θφζηε θαη νθέιε γηα ηνλ ζπλνιηθφ θχθιν δσήο ηνπ έξγνπ. 2) Καλέλα έξγν ππνδνκήο αλεμάξηεηα απφ ηνλ βαζκφ εκπινθήο ηνπ ηδηψηε δελ ζα πξέπεη λα μεθηλά εάλ δελ έρεη ππνινγηζηεί ν βαζκφο αλάθηεζεο ηνπ θφζηνπο απφ ηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο θαη ζε πεξίπησζε πνπ απηφ ππνιείπεηαη ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο λα δηεξεπλεζεί ε δπλαηφηεηα θηλεηνπνίεζεο άιισλ πεγψλ ρξεκαηνδφηεζεο. 3) Ζ θαηαλνκή ησλ θηλδχλσλ κεηαμχ ηδησηηθνχ θαη δεκφζηνπ ηνκέα ζα θαζνξηζηεί απφ ην κνληέιν ηεο ζχκπξαμεο πνπ έρεη επηιεγεί πάληα κε γλψκνλα ην δεκφζην ζπκθέξνλ. 4) Θα πξέπεη λα δηαζθαιηζηεί ε δεκνζηνλνκηθή πεηζαξρεία θαη δηαθάλεηα. Δλίζρπζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ 5) Απαηηείηαη έλα πγηέο επελδπηηθφ πεξηβάιινλ κε πςειφ επίπεδν δεκφζηαο θαη εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο, δηαθάλεηα θαη θξάηνο δηθαίνπ, πξνζηαζία ηεο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζπκβαηηθψλ δηθαησκάησλ γηα ηελ πξνζέιθπζε ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. 6) Ζ δηαθζνξά πξέπεη λα απνπζηάδεη απφ φια ηα επίπεδα θαη θάζεηο ησλ έξγσλ. Οη δεκφζηεο αξρέο ζα πξέπεη λα ιακβάλνπλ κέηξα πνπ ζα δηαζθαιίδνπλ ηελ αθεξαηφηεηα θαη ινγνδνζία ησλ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ εηαίξσλ θαη λα ζεζκνζεηήζνπλ δηαδηθαζίεο γηα ηελ απνηξνπή, αλίρλεπζε θαη ηηκσξία ηέηνησλ θαηλνκέλσλ. 7) Σα νθέιε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα εληζρχνληαη απφ ηελ χπαξμε ελφο αληαγσληζηηθνχ πεξηβάιινληνο κε ηελ απνκάθξπλζε πεξηηηψλ εκπνδίσλ θαη ηελ εθαξκνγή απνηειεζκαηηθψλ λφκσλ πεξί αληαγσληζκνχ. 8) Απαξαίηεηε γηα ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα είλαη ε πξφζβαζε ζε αγνξέο θεθαιαίνπ γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ έξγσλ ελψ νη πεξηνξηζκνί πξφζβαζεο ζε ηνπηθέο αγνξέο θαη ζηελ ειεχζεξε θίλεζε δηεζλψλ θεθαιαίσλ ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη δξαζηηθά. ηφρνη, ζηξαηεγηθέο θαη απαξαίηεηεο δεμηφηεηεο 9) Οη δεκφζηεο αξρέο ζα πξέπεη λα εκπιέθνληαη ζε δηαβνχιεπζε κε ηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο θαη ηηο ελδηαθεξφκελεο νκάδεο πξηλ ηελ πινπνίεζε ηνπ έξγνπ. 10) Οη ζηξαηεγηθέο θαη νη ζηφρνη ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηελ δεκηνπξγία ππνδνκψλ ζα πξέπεη λα γίλνπλ θαηαλνεηνί απφ φια ηα επίπεδα ηεο θπβέξλεζεο θαη ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Πιαίζην ζπλεξγαζίαο 11) Πηζαλά ζα πξέπεη λα ζεζκνζεηεζνχλ κεραληζκνί ζπλεξγαζίαο θαη ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν γηα πεξηπηψζεηο δηαζηαχξσζεο αξκνδηνηήησλ. 12) Γηα ηελ βέιηηζηε εκπινθή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα νη δεκφζηεο αξρέο ζα πξέπεη λα δεκηνπξγήζνπλ δνκέο δηαβνχιεπζεο κεηαμχ ηνπ ηδησηηθνχ θαη δεκνζίνπ εηαίξνπ θαη λα δηαηππψζνπλ κε ζαθήλεηα ηνπο ζηφρνπο ησλ πνιηηηθψλ γηα ηηο ππνδνκέο. 13) Γελ ζα πξέπεη λα απνθξχπηνληαη πιεξνθνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πινπνίεζε ηνπ έξγνπ κεηαμχ ησλ εηαίξσλ. Μαπιάνθη Νηάπα 30

31 14) Οη δηαδηθαζίεο αλάζεζεο ζα πξέπεη λα δηαζθαιίδνπλ δηθαηνζχλε, δηαθάλεηα θαη ακεξνιεςία. 15) Ζ ζπκθσλία κεηαμχ δεκνζίνπ θαη ηδησηψλ ζα πξέπεη λα ζπγθεθξηκελνπνηείηαη βάζεη πξνδηαγξαθψλ γηα ην ηειηθφ απνηέιεζκα θαη ηελ ιεηηνπξγία ελψ ζα πξέπεη λα πεξηέρνληαη δηαηάμεηο γηα ηηο αξκνδηφηεηεο θαη ηελ θαηαλνκή θηλδχλσλ ζε πεξίπησζε απξφβιεπησλ γεγνλφησλ. 16) Πεξηζηαζηαθέο επαλαδηαπξαγκαηεχζεηο είλαη αλαπφθεπθηεο ζε καθξνρξφληεο ζπλεξγαζίεο αιιά ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηνχληαη θαιή πίζηε, κε δηαθάλεηα θαη ακεξνιεςία. 17) Θα πξέπεη λα ππάξρνπλ κεραληζκνί επίιπζεο δηαθνξψλ θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ηνπ έξγνπ γηα ηελ έγθαηξε θαη ακεξφιεπηε επίιπζή ηνπο. Δμαζθάιηζε ππεχζπλεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ ηδηψηε 18) Οη ηδηψηεο δελ ζα πξέπεη λα θαηαθεχγνπλ ή λα ζπκκεηέρνπλ ζε πξαθηηθέο φπσο ε δσξνδνθία πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζνπλ ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζηε ζχκπξαμε. 19) Οη ηδηψηεο ζα πξέπεη λα επηθνηλσλνχλ θαη λα δηαβνπιεχνληαη κε ηελ θνηλσλία, ηνπο άκεζνπο ρξήζηεο θαη φιεο ηηο ελδηαθεξφκελεο νκάδεο γηα ηελ αλάπηπμε ακνηβαίαο απνδνρήο θαη θαηαλφεζεο ησλ ζηφρσλ ηνπο. 2.2 Ζ άπνςε ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο χκθσλα κε ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα, ε εκθάληζε ησλ ζπκπξάμεσλ ζε φιν ηνλ θφζκν αθνινπζεί έλα ζπγθεθξηκέλν πξφηππν: νη ηδησηηθέο πξσηνβνπιίεο ιεηηνπξγνχλ ηθαλνπνηεηηθά ζηελ αξρή αιιά φηαλ ν ηνκέαο πεξλάεη θάπνηα θξίζε ην θξάηνο επηζηξέθεη σο ξπζκηζηήο, ηδηνθηήηεο ή ρξεκαηνδφηεο. Μεηά απφ θάπνην δηάζηεκα ην θξάηνο αληηκεησπίδεη πξνβιήκαηα θαη πξνζπαζψληαο λα πξνζειθχζεη εθ λένπ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα αλαδεηά κηα πβξηδηθή ιχζε γηα λα δηαζθαιίζεη ηελ επηβίσζε ελφο ηνκέα. ήκεξα θαίλεηαη λα βξηζθφκαζηε ζηελ θάζε ηνπ θχθινπ φπνπ αλαδεηάηαη κηα πβξηδηθή ιχζε 27. Μέζα ζε απηφ ην θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηθφ πεξηβάιινλ, ε Παγθφζκηα Σξάπεδα μεθίλεζε ην 2002 λα εθαξκφδεη ηελ «ηξαηεγηθή γηα ηελ Αλάπηπμε ηνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα» 28 κε ζηφρν λα βειηηψζεη ην επελδπηηθφ θιίκα θαη λα εληζρχζεη ηελ παξνρή βαζηθψλ ππεξεζηψλ. εκαληηθή δηάζηαζε ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο είλαη ε δεκηνπξγία ππνδνκψλ θαη ε παξνρή θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα κέζσ ζπκπξάμεσλ. Ζ Παγθφζκηα Σξάπεδα επηθεληξψλεηαη ζηελ ζεζκνζέηεζε ηνπ θαηάιιεινπ πιαηζίνπ πνιηηηθήο πνπ ζα επηηξέςεη ηελ ζεηηθή ζπλεηζθνξά ηνπ 27 World Bank, (2004), Where Do We Stand on Transport Infrastructure Deregulation and Public-Private Partnership? Policy Research WP World Bank Group, (2003), Private Sector Development Strategy, Implementation Progress Report Μαπιάνθη Νηάπα 31

32 ηδησηηθνχ ηνκέα θαη ζηελ αλάπηπμε ξπζκηζηηθψλ αξρψλ κε ηελ ηθαλφηεηα λα επηβιέπνπλ ηελ δξάζε ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Ζ νκάδα ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο (World Bank Group) παξέρεη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο βνήζεηα ηφζν ηνπο ηδηψηεο φζν θαη ζηα θξάηε κε ζθνπφ ηελ επηηπρή πινπνίεζε έξγσλ κέζσ ζπκπξάμεσλ. Ζ δξάζε ηεο επηθεληξψλεηαη θπξίσο ζηελ παξνρή ηερληθήο ππνζηήξημεο, δαλείσλ θαη πηζησηηθψλ εγγπήζεσλ ζηα αλαπηπζζφκελα θξάηε ηα νπνία αληηκεησπίδνπλ επηηαθηηθέο αλάγθεο γηα ηελ δεκηνπξγία ππνδνκψλ αιιά θαη πεξηνξηζκέλνπο δεκφζηνπο πφξνπο. Σα φξγαλα θαη νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο παξεκβαίλεη ε Παγθφζκηα Σξάπεδα απεηθνλίδνληαη ζην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί. Γηάγξακκα 2: ξγαλα ηεο Οκάδαο ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ ΓΗΣ Οκάδα Παγθφζκηαο Σξάπεδαο Γηεζλέο Υξεκαηνδνηηθφ ξγαλν (IFC) Φνξέαο Πνιπκεξνχο Γηαζθάιηζεο Δγγπήζεσλ (MIGA) Γηεζλήο Σξάπεδα γηα ηελ Αλνηθνδφκεζε θαη ηελ Αλάπηπμε (IBRD) Γηεζλήο Φνξέαο Αλάπηπμεο (IDA) Παξέρεη δάλεηα ζηνλ ηδηψηε Παξέρεη πηζησηηθέο εγγπήζεηο Παξέρεη ηερληθή βνήζεηα Παξέρεη αζθάιεηα γηα πνιηηηθνχο θηλδχλνπο Παξέρεη ηερληθή βνήζεηα Υξεκαηνδνηνχλ ηελ δεκφζηα ζπκκεηνρή Παξέρνπλ πηζησηηθέο εγγπήζεηο θαη εγγπήζεηο γηα ηνπο θηλδχλνπο ζηνλ ηδηψηε Παξέρνπλ ηερληθή βνήζεηα Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία Μαπιάνθη Νηάπα 32

33 2.2.1 Αληαγσληζκφο θαη πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Ζ κέρξη ζήκεξα εκπεηξία απνδεηθλχεη ηελ ζεκαζία πνιηηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ πξηλ ηελ εηζαγσγή ηεο ηδησηηθήο ζπκκεηνρήο ζηηο ππνδνκέο. Ζ εδξαίσζε αληαγσληζηηθψλ δνκψλ θαίλεηαη πσο είλαη ν θαιχηεξνο ηξφπνο γηα ηελ απνθφκηζε ζεηηθψλ απνηειεζκάησλ απφ ηελ ηδησηηθή ζπκκεηνρή, ζχκθσλα κε ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα 29. Απηφ είλαη δπλαηφ ζηνπο πεξηζζφηεξνπο ηνκείο φπσο είλαη νη ηειεπηθνηλσλίεο, ε παξαγσγή ελέξγεηαο, ε παξαγσγή θπζηθνχ αεξίνπ θαη ηα νδηθά έξγα. ε ηνκείο φκσο πνπ απνηεινχλ θπζηθά κνλνπψιηα φπσο ηα ζπζηήκαηα δηαλνκήο λεξνχ ή ελέξγεηαο ε δεκηνπξγία αληαγσληζηηθψλ δνκψλ είλαη δπλαηή κφλν ζηνλ βαζκφ πνπ νη ππνςήθηνη αληαγσλίδνληαη γηα ην δηθαίσκα ηεο παξνρήο ηεο ππεξεζίαο πνπ ζπλδέεηαη κε απηά ηα έξγα. Μειέηεο έδεημαλ φηη ν αληαγσληζκφο γηα κηα αγνξά κπνξεί λα επηθέξεη κείσζε ηνπ θφζηνπο απφ 5-30%. ε θάζε πεξίπησζε θξίζηκεο πξνυπνζέζεηο επηηπρίαο ζεσξνχληαη νη άξηηεο ζπκβάζεηο, νη θαηάιιεινη ξπζκηζηηθνί θαλφλεο θαη ε γεληθφηεξε ξπζκηζηηθή ηθαλφηεηα ηεο δηνίθεζεο Πξνβιήκαηα θαηά ηελ πινπνίεζε έξγσλ κε ηελ κέζνδν ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο πνιιά απφ ηα έξγα πνπ πξνηείλνληαη κε ηελ κέζνδν ησλ ζπκπξάμεσλ ηειηθά απνηπγράλνπλ λα πινπνηεζνχλ ή αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα πνπ ηα θαζηζηνχλ αλεπηηπρή. Δλδεηθηηθά ζηνλ ηνκέα ησλ νδηθψλ έξγσλ γηα ην έηνο 2004, κφιηο ην 55% ησλ πξνηεηλφκελσλ νδηθψλ έξγσλ ηειηθά έθζαζε ζηελ θάζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο φπσο θαίλεηαη ζην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί. 29 World Bank, (2002), Private Sector Development Strategy-Directions for the World Bank Group Μαπιάνθη Νηάπα 33

34 Απιθμόρ Έπγων ςμππάξειρ Γημόζιος-Ιδιυηικού Σομέα Γηάγξακκα 3: πκπξάμεηο νδηθψλ έξγσλ παγθνζκίσο Σςμππάξειρ Οδικών Έπγων Παγκοζμίωρ Έηορ Απιθμόρ πποηεινόμενων έπγων Απιθμόρ σπημαηοδοηηθένηων /ολοκληπωμένων έπγων Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία Σα θπξηφηεξα πξνβιήκαηα πνπ δελ επηηξέπνπλ ηελ επηηπρή νινθιήξσζε ησλ έξγσλ πνπ πινπνηνχληαη είλαη 30 : Ζ ζπρλή επαλαδηαπξαγκάηεπζε ησλ αξρηθψλ ζπκθσληψλ ιφγσ κε ξεαιηζηηθψλ πξνζθνξψλ ησλ ππνςεθίσλ αλαδφρσλ. Ζ απνπζία πνιηηηθήο δέζκεπζεο ζε πεξηφδνπο δεκνζηνλνκηθψλ πηέζεσλ. Απνπζία επαξθψλ εζφδσλ πνπ λα θαζηζηνχλ ην έξγν βηψζηκν θαζψο νη αξρηθέο πξνβιέςεηο ηείλνπλ λα είλαη ππεξβνιηθά αηζηφδνμεο. Ζ ππνηίκεζε ηεο ηξσηφηεηαο ησλ έξγσλ απέλαληη ζε αιιαγέο ζηηο πνιηηηθέο, ρξεκαηνδνηηθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο. 2.3 Ζ άπνςε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (ΖΔ) χκθσλα κε ηελ άπνςε ηεο Οηθνλνκηθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ Δπξψπε ησλ ΖΔ, νη ζπκπξάμεηο ζπλδπάδνπλ ηα θαιχηεξα ζηνηρεία πνπ έρεη λα 30 Queiroz, C., (2007), International Experience with Transport PPP ProjectsRegional Workshop on Public- PrivatePartnership in Transport, World Bank Μαπιάνθη Νηάπα 34

35 πξνζθέξεη ν δεκφζηνο θαη ν ηδησηηθφο ηνκέαο πεξηνξίδνληαο ηαπηφρξνλα ηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο πνπ κπνξεί λα έρεη ε πξνζέγγηζε ηεο ηδησηηθνπνίεζεο ή ε απνθιεηζηηθά δεκφζηα παξνρή ππεξεζηψλ 31. Οη βαζηθνί παξάγνληεο πνπ εξκελεχνπλ ηελ δηάδνζε ησλ ζπκπξάμεσλ είλαη 32 : Σν απμαλφκελν ράζκα κεηαμχ ησλ απαηηνχκελσλ ππνδνκψλ θαη ησλ δηαζέζηκσλ θξαηηθψλ πφξσλ Ζ δηεχξπλζε ηνπ ράζκαηνο απηνχ απφ ηελ έληαζε ησλ δεκνγξαθηθψλ αιιαγψλ θαη ησλ ξπζκψλ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο Ζ ελίζρπζε ηεο άπνςεο φηη νη νηθνλνκίεο ηεο αγνξάο δηαζέηνπλ θάπνηα πιενλεθηήκαηα πνπ δελ δηαζέηνπλ νη θξαηηθά ειεγρφκελεο νηθνλνκίεο Ζ δηαξθψο εληζρπφκελε αιιειεμάξηεζε θαη παγθνζκηνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ ζπζηεκάησλ φπσο θαη ε πξφζβαζε ζε θεθάιαηα θαη ρξεκαηνδνηηθέο πεγέο Ζ φιν θαη κεγαιχηεξε εμάξηεζε ηεο βηνκεραληθήο αληαγσληζηηθφηεηαο ζηελ παγθνζκηνπνηεκέλε αγνξά απφ ππνδνκέο πςειήο πνηφηεηαο πλεζέζηεξα ιάζε θαηά ηελ πινπνίεζε έξγσλ κέζσ ζπκπξάμεσλ Σα πεξηζζφηεξα ιάζε πνπ παξεκπνδίδνπλ ηελ επηηπρή νινθιήξσζε έξγσλ κε ηελ κέζνδν απηή ζρεηίδνληαη, ζχκθσλα κε ηα ΖΔ, κε ηελ χπαξμε είηε ππεξβνιηθά επαρζψλ είηε ππεξβνιηθά επλντθψλ φξσλ γηα ηνλ αλάδνρν 33. Έλα ζπρλφ ιάζνο πνπ παξαηεξείηαη είλαη ε αθαηαιιειφηεηα ηεο ζπκβαηηθήο πεξηφδνπ. Δάλ ε πεξίνδνο εθκεηάιιεπζεο είλαη πνιχ κηθξή, θαη απηφ ζπκβαίλεη ζπλήζσο ζε έξγα πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο πςειήο ηερλνινγίαο, ην απνηέιεζκα είλαη ε επέλδπζε αλεπαξθψλ πφξσλ θαη ε πςειή ρξέσζε θαζψο ν αλάδνρνο ζα πξέπεη λα αλαθηήζεη ηελ επέλδπζή ηνπ ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα. ηελ αληίζεηε πεξίπησζε, ε ππεξβνιηθά καθξνρξφληα πεξίνδνο δπζρεξαίλεη ηελ δπλαηφηεηα ηνπ δεκνζίνπ εηαίξνπ λα απαηηήζεη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνληαη ζηνπο πνιίηεο. 31 United Nations, Economic Commission for Europe, (2004), Building Public-Private Partnerships for Infrastructure Development, UNECE Weekly, Issue 84, September 32 United Nations, Economic Commission for Europe, BOT Expert Group, (1998), Public Private Partnerships: A new concept for infrastructure development 33 United Nations, Economic Commission for Europe, (2000), Guidelines on Public-Private Partnerships for Infrastructure Development,UN/ECE Forum on Public Private Partnerships for Infrastructure Μαπιάνθη Νηάπα 35

36 Έλα δεχηεξν ιάζνο πνπ παξαηεξείηαη ζπρλά αθνξά ην χςνο ησλ ρξεψζεσλ. Ζ απνδνρή απφ ηνλ αλαδφρν ησλ πηέζεσλ ηνπ δεκνζίνπ θνξέα γηα επηβνιή πνιχ ρακειψλ ρξεψζεσλ κπνξεί λα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ κε βησζηκφηεηα ηνπ έξγνπ θαη ηελ ρξενθνπία ηεο αλαδφρνπ εηαηξείαο ελψ φηαλ νη ρξεψζεηο είλαη πνιχ πςειέο ππάξρνπλ θνηλσληθέο αληηδξάζεηο θαη δελ εμππεξεηείηαη ην δεκφζην ζπκθέξνλ Βέιηηζηεο πξαθηηθέο γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ησλ ζπκπξάμεσλ χκθσλα κε ηα ΖΔ, βαζηθή πξνυπφζεζε επηηπρίαο ησλ ζπκπξάμεσλ είλαη ε πξνζπκία ησλ δεκνζίσλ αξρψλ λα απνδερζνχλ θαηλνηφκεο ηδέεο. Γηα ηνλ ιφγν απηφ είλαη ρξήζηκν νη πξνδηαγξαθέο πνπ ηίζεληαη αξρηθά λα κελ είλαη απζηεξέο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε πεξίπησζε ησλ έξγσλ PFI ζηελ Μ. Βξεηαλία φπνπ νη ηειηθέο ζπκβάζεηο κεηά απφ καθξά πεξίνδν δηαπξαγκαηεχζεσλ πνιιέο θνξέο δηαθέξνπλ θαηά πνιχ απφ ηηο αξρηθέο ηδέεο 34. Δπίζεο είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα θαζνξίδνληαη ζην ζπκβαηηθφ θείκελν ηα απαηηνχκελα επίπεδα απφδνζεο βάζεη ζπγθεθξηκέλσλ δεηθηψλ πνπ ζα δεζκεχνπλ ηνλ αλάδνρν ζηα πιαίζηα κηαο ζπκβαηηθήο πεξηφδνπ πνπ δελ ζα είλαη θαηαρξεζηηθή γηα θαλέλα απφ ηα δχν κέξε. Αληίζηνηρα ζα πξέπεη λα ππάξρνπλ ελδειερείο κειέηεο πνπ ζα αλαγλσξίδνπλ, ζα κεηξνχλ θαη ζα θαηαλέκνπλ κε ζαθή ηξφπν φινπο ηνπο πηζαλνχο θηλδχλνπο. ζνλ αθνξά ηνλ ξφιν ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα ζεσξείηαη ρξήζηκν ην θξάηνο λα ζπκκεηέρεη ζηελ ρξεκαηνδφηεζε θαζψο απηφ δηαζθαιίδεη ηελ δέζκεπζή ηνπ ζηελ πινπνίεζε ηεο ζχκβαζεο. Παξάιιεια ζα πξέπεη λα ππάξρεη ζπλέρεηα ζηελ δέζκεπζε ησλ θπβεξλήζεσλ ψζηε λα κελ επηρεηξνχληαη αιιαγέο ζηα ζπκβαηηθά θείκελα απφ θεληξηθέο ή ηνπηθέο αξρέο πνπ αξλνχληαη λα δεζκεπηνχλ απφ ηηο απνθάζεηο ησλ πξνεγνχκελσλ δηνηθήζεσλ. Σέινο, νη θξαηηθνί κεραληζκνί επίβιεςεο ζα πξέπεη λα δηαζθαιίδνπλ ηελ απαηηνχκελε ειεπζεξία θηλήζεσλ ηνπ ηδηψηε ψζηε ην 34 United Nations, Economic Commission for Europe, (2005), Governance in Public Private Partnerships forinfrastructure Development, TRADE/WP.5/2005/22 Μαπιάνθη Νηάπα 36

37 κάλαηδκελη ηνπ έξγνπ λα κελ κεηαθέξεηαη εκκέζσο ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ θξάηνπο Ζ έλλνηα ηεο ρξεζηήο δηαθπβέξλεζεο ζηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ- Ηδησηηθνχ Σνκέα Σα ΖΔ δίλνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ εθαξκνγή ησλ αξρψλ ηεο ρξεζηήο δηαθπβέξλεζεο. ηελ πεξίπησζε ησλ ζπκπξάμεσλ ε έλλνηα απηή αθνξά ηηο δηαδηθαζίεο, ηηο πξαθηηθέο θαη ηα θίλεηξα πνπ ζπλδένληαη κε ηελ θαηαζθεπή ησλ έξγσλ θαη ηελ παξνρή ησλ ππεξεζηψλ θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηφζν ν ηδησηηθφο φζν θαη ν δεκφζηνο ηνκέαο ιακβάλνπλ απνθάζεηο. Σα βαζηθά ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ ηελ ρξεζηή δηαθπβέξλεζε γηα ηηο ζπκπξάμεηο είλαη ε δηαθάλεηα ησλ δηαδηθαζηψλ, ε δεκφζηα ινγνδνζία θαη ε δεκφζηα δηαβνχιεπζε, ε ιεπηνκεξήο εμέηαζε ησλ έξγσλ, ν ζπλδπαζκφο εκπνξηθήο επηηπρίαο κε ηελ θνηλσληθή πξφνδν θαη ε ζεζκνζέηεζε απνηειεζκαηηθψλ ζπζηεκάησλ επίιπζεο δηαθνξψλ. Οη ζεηηθέο επηπηψζεηο πνπ αλακέλνληαη απφ ηελ εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ απηψλ είλαη 35 : 1. Αλαθνξηθά κε ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε: Ζ θπβέξλεζε ζα κπνξεί λα αγνξάδεη αγαζά θαη ππεξεζίεο ζε θαιχηεξεο ηηκέο θαη θαιχηεξε πνηφηεηα Θα εληζρπζεί ε ππνζηήξημε ηεο θνηλσλίαο πνπ ζα επηηξέςεη ηελ πνιηηηθή ελίζρπζε ησλ ζπκπξάμεσλ Ζ δηαξθήο δηαβνχιεπζε ζα πεξηνξίζεη ηελ πηζαλφηεηα αλάθπςεο πξνβιεκάησλ. 2. Αλαθνξηθά κε ηνπο εξγαδνκέλνπο θαη ηνπο θαηαλαισηέο: Γηαθάλεηα ησλ δηαδηθαζηψλ αλάζεζεο Γηαζθάιηζε ηεο νηθνλνκηθήο απνδνηηθφηεηαο ησλ έξγσλ Απνηειεζκαηηθφηεξε δηαπξαγκάηεπζε ησλ δηαθσληψλ πνπ αλαθχπηνπλ ψζηε λα απνηξέπεηαη ε απνηπρία ηνπ έξγνπ. 35 United Nations, Economic Commission for Europe, BOT Expert Group, (1998), Public Private Partnerships: A new concept for infrastructure development Μαπιάνθη Νηάπα 37

38 2.4 Ζ άπνςε ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ (ΓΝΣ) Σν ΓΝΣ ζεσξεί φηη νη ζπκπξάμεηο, παξφιν πνπ απνηεινχλ έλα φιν θαη δεκνθηιέζηεξν κέζν γηα ηελ δεκηνπξγία ππνδνκψλ, θέξνπλ θαη πνιινχο θηλδχλνπο πνπ φκσο γηα ιφγνπο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο αμίδεη λα αληηκεησπηζηνχλ. Δίλαη απαξαίηεην λα δηαζθαιηζηεί φηη εθαξκφδνληαη γηα ηνπο ζσζηνχο ιφγνπο δειαδή γηα ηελ αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο, ε νπνία ζα πξέπεη λα ειέγρεηαη κέζσ ηεο ΓΚ, παξά απφ ηελ επηζπκία λα κεηαθεξζνχλ νη δαπάλεο εθηφο πξνυπνινγηζκνχ θαη ην ρξένο εθηφο ηζνινγηζκνχ. Ωο εθ ηνχηνπ πξνηεξαηφηεηα ζα πξέπεη λα δνζεί ζηελ ελδπλάκσζε ηεο ηθαλφηεηαο ησλ θξαηψλ λα αλαγλσξίδνπλ θαη λα επηιέγνπλ επθαηξίεο γηα ζπκπξάμεηο, λα εγθαζηδξχζνπλ ην θαηάιιειν λνκηθφ θαη ζεζκηθφ πιαίζην, λα ζπλάπηνπλ ζπκβφιαηα πνπ ζα δηαζθαιίδνπλ ηελ επαξθή κεηαθνξά θηλδχλσλ πξνο ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα κέζσ ηεο ζσζηήο πνζνηηθνπνίεζεο ησλ θηλδχλσλ θαη λα θαηαγξάθνπλ κε δηαθάλεηα θαη ζχκθσλα κε ηνπο δηεζλείο θαλφλεο ηα νηθνλνκηθά ζηνηρεία ζηνπο δεκφζηνπο ινγαξηαζκνχο 36. Σν ΓΝΣ πξνηείλεη ηελ κέζνδν ησλ ζπκπξάμεσλ γηα νηθνλνκηθέο ππνδνκέο δηαηεξψληαο επηθπιάμεηο γηα ηελ εθαξκνγή ζε θνηλσληθέο ππνδνκέο 37. Οη βαζηθνί ιφγνη είλαη νη εμήο: Σα νδηθά, ζηδεξνδξνκηθά, ιηκεληθά, ελεξγεηαθά θ.η.ι έξγα έρνπλ πνιιέο πηζαλφηεηεο λα απνθέξνπλ ζεκαληηθά θέξδε θαη θαηά ζπλέπεηα λα είλαη ειθπζηηθά γηα ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Ζ αγνξά έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα αλαιάβεη ηελ επζχλε φρη κφλν ηεο θαηαζθεπήο αιιά θαη ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο παξνρήο ησλ ππεξεζηψλ πνπ ζπλδένληαη κε απηά ηα έξγα. ηνλ βαζκφ πνπ νη ππεξεζίεο παξέρνληαη απεπζείαο ζηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο είλαη δπλαηή ε ρξέσζή ηνπο ε νπνία απφ άπνςε νηθνλνκηθήο απνδνηηθφηεηαο θαη θνηλσληθή δηθαηνζχλεο είλαη επηζπκεηή. Ζ πεξίπησζε ησλ θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ δηαθέξεη παξφιν πνπ ππάξρεη επίζεο κεγάιε αλάγθε ηέηνησλ έξγσλ. Οη ζπκπξάμεηο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ θαηαζθεπή ζρνιείσλ θαη λνζνθνκείσλ φκσο ε 36 International Monetary Fund, (2007), Public Investment and Public-Private Partnerships, Economic Issues International Monetary Fund, (2005), Public Investment and Fiscal Policy Lessons from the Pilot Country Studies Μαπιάνθη Νηάπα 38

39 παξνρή ππεξεζηψλ εθπαίδεπζεο θαη πγείαο παξακέλεη αξκνδηφηεηα ηνπ θξάηνπο θαζψο ζπλήζσο δελ είλαη θνηλσληθά απνδεθηή ε ρξέσζε ησλ ρξεζηψλ γηα θνηλσληθέο ππεξεζίεο πνπ παξαδνζηαθά παξέρνληαη απφ ην θξάηνο Πξνυπνζέζεηο δηάδνζεο ησλ ζπκπξάμεσλ χκθσλα κε έξεπλα ηνπ ΓΝΣ (2006) ζε έξγα ππνδνκψλ γηα ηελ πεξίνδν , επηά είλαη νη βαζηθνί παξάγνληεο απφ ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη ε δηάδνζε ησλ ζπκπξάμεσλ ζε κηα ρψξα 38 : 1. Οηθνλνκηθνί πεξηνξηζκνί: νη ζπκπξάμεηο αλαπηχζζνληαη πεξηζζφηεξν ζε θξάηε κε πςειφ ρξένο θαη έιιεηκκα ζε αληίζεζε κε ηα θξάηε πνπ δηαζέηνπλ πνιιέο πεγέο εζφδσλ θαη θαηά ζπλέπεηα δελ έρνπλ ην αληίζηνηρν θίλεηξν. 2. Πνιηηηθφ πεξηβάιινλ: κεγαιχηεξε αλάπηπμε ησλ ζπκπξάμεσλ παξαηεξείηαη ζε ρψξεο ρσξίο εζληθή νκνηνγέλεηα, κε θπβεξλήζεηο δεμηψλ ηδενινγηψλ θαη θξάηε κε πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα θαη ππεχζπλεο θπβεξλήζεηο. 3. πλζήθεο ηεο αγνξάο: νη ζπκπξάμεηο βξίζθνπλ εχθνξν έδαθνο ζε κεγάιεο αγνξέο κε πςειή δήηεζε θαη πςειή αγνξαζηηθή δχλακε ησλ θαηαλαισηψλ. Απηφο ν παξάγνληαο ζεσξείηαη ν βαζηθφηεξνο γηα ηελ δηάδνζε ησλ ζπκπξάμεσλ. 4. Μαθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα: ζπκπξάμεηο απαληψληαη ζπλήζσο ζε θξάηε κε αμηφπηζηεο, ζηαζεξέο θαη πξνβιέςηκεο δεκνζηνλνκηθέο ζπλζήθεο. Ηδηαίηεξα ν ρακειφο πιεζσξηζκφο θαη ε ζηαζεξέο ζπλαιιαγκαηηθέο ηζνηηκίεο απνηεινχλ θξηηήξηα πνπ πξνζειθχνπλ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. 5. Πνηφηεηα ζεζκηθνχ πεξηβάιινληνο: θξάηε κε αδχλακνπο ζεζκνχο θαη έληνλε γξαθεηνθξαηία ζπλεπάγνληαη πςειφηεξν ξίζθν γηα ηνπο ηδηψηεο θαη θαηά ζπλέπεηα δελ είλαη ειθπζηηθνί ππνςήθηνη γηα ζπκπξάμεηο. 38 International Monetary Fund, (2006), Determinants of Public-PrivatePartnerships in Infrastructure, WP06/99 Μαπιάνθη Νηάπα 39

40 6. Ννκηθφ ζχζηεκα: νη ζπκπξάμεηο αλαπηχζζνληαη ζε ρψξεο κε ηζρπξά θαη απνηειεζκαηηθά ζπζηήκαηα δηθαηνζχλεο φπνπ πξνζηαηεχνληαη ηα δηθαηψκαηα ησλ ηδησηψλ επελδπηψλ. 7. Πξνεγνχκελε εκπεηξία: ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ε πξνεγνχκελε εκπεηξία ζε ζπκπξάμεηο ηφζν εθ κέξνπο ηνπ δεκφζηνπ φζν θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Μαπιάνθη Νηάπα 40

41 Κεθάιαην 3 ν : Ο ζεζκφο ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Δ.Δ) ηελ δεθαεηία ηνπ 1990 ε ξαγδαία αχμεζε ησλ πξσηνβνπιηψλ ηδησηηθήο ρξεκαηνδφηεζεο (PFI) ζηελ Μ. Βξεηαλία θαη ε εκθάληζε ησλ ζπκπξάμεσλ ζε άιια θξάηε-κέιε δεκηνπξγνχζε δεηήκαηα εθαξκνγήο ησλ θνηλνηηθψλ θαλφλσλ πνπ αθνξνχλ ηηο δεκφζηεο ζπκβάζεηο αιιά θπξίσο κηα πνιηηηθή πξφθιεζε ζηελ νπνία ε Δ.Δ. έπξεπε λα ηνπνζεηεζεί. Ζ άλζεζε ησλ ΓΗΣ πξνέθπςε σο απνηέιεζκα δηαθφξσλ παξαγφλησλ. Καηαξράο, νθείιεηαη ζηνπο δεκνζηνλνκηθνχο πεξηνξηζκνχο πνπ αληηκεηψπηδαλ θαη ζπλερίδνπλ λα αληηκεησπίδνπλ ηα θξάηε κέιε, θαη ηδηαίηεξα απηά πνπ αλήθνπλ ζηελ δψλε ηνπ επξψ, φπσο ε Διιάδα, αιιά επίζεο ιφγσ ηεο αλάγθεο απνξξφθεζεο θνηλνηηθψλ θνλδπιίσλ γηα ηηο ρψξεο ηεο Κεληξηθήο θαη Αλαηνιηθήο Δπξψπεο. Σέινο, κηα παξάκεηξνο πνπ δελ πξέπεη λα ππνηηκεζεί, είλαη ε επηθξάηεζε ηνπ Νένπ Γεκνζίνπ Μάλαηδκελη, δειαδή ε αιιαγή πνπ παξαηεξείηαη ζηνλ ξφιν ηνπ θξάηνπο θαη ζηελ Δπξψπε, ην νπνίν απφ άκεζν θνξέα παξνρήο αγαζψλ κεηαηξέπεηαη ζε νξγαλσηή, ξπζκηζηή θαη ειεγθηή. Σαπηφρξνλα φκσο παξαηεξνχκε φηη ε ρξήζε ησλ ζπκπξάμεσλ ζε ηνκείο φπσο ε πγεία, ν ζσθξνληζκφο θαη ε εθπαίδεπζε απνηειεί γηα πνιιά θξάηε-κέιε ηακπνχ αθνχ ζεσξνχληαη ηνκείο απνθιεηζηηθήο αξκνδηφηεηαο ηνπ θξάηνπο ελψ νη δεκφζηνη ππάιιεινη θνβνχληαη φηη ε εκπινθή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα κπνξεί λα νδεγήζεη ζε απψιεηα ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ππεξεζίεο ρακειφηεξεο πνηφηεηαο 39. Ζ ζηάζε ηεο Δ.Δ. απέλαληη ζηηο ζπκπξάμεηο είλαη ελζαξξπληηθή 40, 41, αλαγλσξίδνληαο ηελ δπλαηφηεηα καθξννηθνλνκηθψλ πιενλεθηεκάησλ πνπ πξνζθέξνπλ δηαηεξψληαο ηαπηφρξνλα ηνπο ζηφρνπο ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο. Ήδε δηακνξθψλνληαη λέα εξγαιεία ππνζηήξημεο ησλ ΓΗΣ φπσο νη πξσηνβνπιίεο JESSICA γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηεο αζηηθήο 39 European Parliament, (2006), Public-Private Partnerships-National Experiences in the European Union 40 Δπηηξνπή ηωλ Δπξωπαϊθώλ Κνηλνηήηωλ, (2005), «Ανακοίνυζη ηηρ Δπιηποπήρ ζηο Δςπυπαφκό Κοινοβούλιο και ζηην Δςπυπαφκή Οικονομική και Κοινυνική Δπιηποπή και ζηην Δπιηποπή ηυν Πεπιθεπειών ζσεηικά με ηιρ ζςμππάξειρ δημόζιος και ιδιυηικού ηομέα και ηο κοινοηικό δίκαιο ηυν δημοζίυν ζςμβάζευν και ηυν ζςμβάζευν παπασώπηζηρ», COM(2005), Δπξωπαϊθό Κνηλνβνύιην,(2006, «Γνυμοδόηηζη ηηρ Δπιηποπήρ Πεπιθεπειακήρ Ανάπηςξηρ ζσεηικά με ηιρ ςμππάξειρ Γημόζιος και Ιδιυηικού ηομέα και ηο κοινοηικό δίκαιο ηυν Γημοζίυν ςμβάζευν και ηυν ςμβάζευν Παπασώπηζηρ», Μαπιάνθη Νηάπα 41

42 αλάπηπμεο θαη JEREMIE γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ 42. Ζ Δπηηξνπή ζεσξεί φηη ζπλνιηθά ε ζπλεηζθνξά ησλ ζπκπξάμεσλ έγθεηηαη: ζηελ παξνρή πξφζζεησλ θεθαιαίσλ ζηελ ελαιιαθηηθή δηαρείξηζε θαη πινπνίεζε ησλ έξγσλ ζηελ παξνρή πξνζηηζέκελεο αμίαο πξνο ηνλ θαηαλαισηή θαη ηνλ πνιίηε ζηελ βειηίσζε ηεο αλαγλψξηζεο ησλ αλαγθψλ θαη ζηελ βειηηζηνπνίεζε ηεο ρξήζεο ησλ πφξσλ. Παξά ηελ ζεηηθή αληηκεηψπηζε ε Δ.Δ. δελ επηρεηξεί λα παξέκβεη ζηελ επηινγή ησλ θξαηψλ λα εμαζθαιίζνπλ κηα δεκφζηα ππεξεζία κε ηηο δηθέο ηνπο ππεξεζίεο ή κε αλάζεζε ζε ηξίην ελψ ηαπηφρξνλα ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή επηζεκαίλεη φηη δελ πξέπεη λα ζεσξεζνχλ ζαπκαηνπξγή ιχζε αιιά ζε θάζε πεξίπησζε ζα πξέπεη λα αμηνινγείηαη εάλ πξάγκαηη ε ζχκπξαμε παξνπζηάδεη πξνζηηζέκελε αμία ζε ζρέζε κε ηελ παξαδνζηαθή ζχκβαζε. 3.1 «Οδεγίεο γηα επηηπρείο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα» Σν 2003 ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή εμέδσζε ηηο «Οδεγίεο γηα επηηπρείο ζπκπξάμεηο δεκφζηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα» 43.Οη νδεγίεο απηέο απνζθνπνχλ ζηελ παξνρή θαηεπζχλζεσλ ηφζν ζηα θξάηε φζν θαη ζηελ δξάζε ηεο ίδηαο ηεο Δπηηξνπήο γηα ηελ επηηπρή έθβαζε ησλ ζπκπξάμεσλ. Αλαιπηηθά νη θαηεπζχλζεηο αθνξνχλ ηνπο παξαθάησ παξάγνληεο: Γίθαηνο αληαγσληζκόο Βαζηθή απαίηεζε ηεο Δπηηξνπήο, είλαη φηη νη ζπκπξάμεηο δελ ζα πξέπεη λα επηδξνχλ αξλεηηθά ζηελ ιεηηνπξγία θαη ηελ δηαθάλεηα ηεο αλνηθηήο αγνξάο δεκηνπξγψληαο κε αληαγσληζηηθέο ή θιεηζηέο αγνξέο. Απηφ ζρεηίδεηαη κε ηηο δηαδηθαζίεο αλάζεζεο, ην επίπεδν ηεο ρξεκαηνδνηηθήο ή άιιεο ζπκβνιήο ηνπ θξάηνπο, ηελ ζπκβαηηθή πεξίνδν θαη ηελ αλαλέσζε ησλ ζπκβάζεσλ European Commission, (2003), Guidelines for Successful Public Private Partnerships Μαπιάνθη Νηάπα 42

43 Πξνζηαζία ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο Ο ζηφρνο ηεο Δπηηξνπήο θαηά ηελ αλάπηπμε ειεγθηηθψλ κεραληζκψλ είλαη ε πξνζηαζία ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο. Οη θνηλνηηθέο επηρνξεγήζεηο γηα έξγα ζπκπξάμεσλ πξνυπνζέηνπλ ηελ πηνζέηεζε ησλ θνηλνηηθψλ θαλφλσλ, ηελ χπαξμε δεηθηψλ πνηφηεηαο θαη απφδνζεο θαζψο θαη θαηάιιεινπο κεραληζκνχο παξαθνινχζεζεο απφ ηνπο δεκφζηνπο θνξείο. Σαπηφρξνλα ε Δπηηξνπή ελζαξξχλεη ηελ δεκηνπξγία αλεμάξηεησλ θαηαλαισηηθψλ νκάδσλ, Με Κπβεξλεηηθψλ Οξγαλψζεσλ θαη ζπιιφγσλ πνπ ζα επεξεάδνπλ θαη ζα παξαθνινπζνχλ ηελ νξζή πινπνίεζε ηεο ζχκβαζεο. Δπίπεδν θνηλνηηθώλ επηρνξεγήζεσλ Ζ θπξηφηεξε κέξηκλα ηεο Δπηηξνπήο είλαη λα δηαζθαιίζεη ηελ κέγηζηε αμηνπνίεζε ησλ πεξηνξηζκέλσλ πφξσλ πνπ δηαρεηξίδεηαη θαη ηελ ρξήζε ηνπο γηα ηελ θάιπςε πξαγκαηηθψλ αλαγθψλ ρσξίο λα αληηβαίλεη ηνπο θαλφλεο πεξί θξαηηθψλ εληζρχζεσλ. Δπηπιένλ επηρεηξεί λα δηαηεξήζεη ηελ ηζνξξνπία αλάκεζα ζηελ επηζπκία γηα δηεπθφιπλζε ηεο θαηαζθεπήο ηνπ έξγνπ θαη ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο επηζπκίαο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα λα απνθνκίζεη αζέκηηα θέξδε απφ ηνπο πφξνπο απηνχο. Δπηινγή ηεο θαηαιιειόηεξεο ζε θάζε πεξίπησζε κεζόδνπ πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ Λεπηνκεξείο κειέηεο γηα ην θφζηε θαη ηα νθέιε ηεο εκπινθήο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζε ζρέζε κε ηηο δεκφζηεο ελαιιαθηηθέο ζα πξέπεη λα δηαζθαιίδνπλ ηελ εμαζθάιηζε ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο. Ζ Δπηηξνπή δειψλεη ξεηά φηη νη ζπκπξάμεηο πξέπεη λα πξνηηκψληαη ζε ζρέζε κε ηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο κφλν εθφζνλ δηαζθαιίδνπλ κεγαιχηεξε νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα. 3.2 Σχπνη ζπκπξάμεσλ πνπ εθαξκφδνληαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Σα βαζηθά κνληέια ΓΗΣ πνπ βξίζθνπλ εθαξκνγή ζηελ Δ.Δ είλαη 44 : 44 European Parliament, DG Internal Policies of the Union, (2006), Public Private Partnerships; Models and Trends in the European Union Μαπιάνθη Νηάπα 43

44 πκβάζεηο ππεξεζηώλ Ο ηδηψηεο πξνκεζεχεη, αλαιακβάλεη ηελ ιεηηνπξγία θαη ηελ ζπληήξεζε ελφο πεξηνπζηαθνχ ζηνηρείνπ γηα κηα κηθξή ρξνληθή πεξίνδν ελψ ν δεκφζηνο ηνκέαο αλαιακβάλεη ρξεκαηνδνηηθνχο θαη δηαρεηξηζηηθνχο θηλδχλνπο. Δθαξκφδνληαη ζπλήζσο ζε ππεξεζίεο ζπγθέληξσζεο δηνδίσλ, ζηελ πξνκήζεηα θαη ζπληήξεζε νρεκάησλ θαη άιιεο ηερληθέο δξαζηεξηφηεηεο. πκβάζεηο ιεηηνπξγίαο θαη δηαρείξηζεο Ο ηδηψηεο αλαιακβάλεη ηελ ιεηηνπξγία θαη ηελ δηαρείξηζε ελφο πεξηνπζηαθνχ ζηνηρείνπ πνπ αλήθεη ζην δεκφζην θαη ηα έζνδά ηνπ ζπλδένληαη κε δείθηεο απφδνζεο. Ο δεκφζηνο θνξέαο αλαιακβάλεη ρξεκαηνδνηηθνχο θαη επελδπηηθνχο θηλδχλνπο. Απηφο ν ηχπνο δίλεη θίλεηξα ζηνλ ηδηψηε γηα ηερλνινγηθή θαηλνηνκία ψζηε λα κεηψζεη ην θφζηνο θαη ηνλ θίλδπλν δήηεζεο θαη ηαηξηάδεη ηδηαίηεξα ζε κεηαβαηηθέο θάζεηο πνπ νδεγνχλ ηειηθά ζε ηδησηηθνπνίεζε. πκθσλίεο εθκίζζσζεο (leasing) Ο ηδηψηεο αγνξάδεη ή εθκηζζψλεη έλα ππάξρνλ δεκφζην, πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν, ην εθζπγρξνλίδεη θαη/ή ην επεθηείλεη θαη ζηελ ζπλέρεηα αλαιακβάλεη ηελ ιεηηνπξγία ηνπ. Ζ αλάιεςε ηνπ θηλδχλνπ δήηεζεο ηνπ δίλεη ην θίλεηξν γηα απμεκέλε απνδνηηθφηεηα. Ο δεκφζηνο θνξέαο αλαιακβάλεη ηνλ θίλδπλν ηεο επέθηαζεο ησλ δηθηχσλ θαη ηεο ρξεκαηνδφηεζεο. Ο ηχπνο απηφο ηαηξηάδεη ζε ππνδνκέο πνπ δεκηνπξγνχλ αλεμάξηεηεο ξνέο εζφδσλ φπσο είλαη νη δεκφζηεο κεηαθνξέο. Καηαζθεπή-ιεηηνπξγία-κεηαβίβαζε (BOT) Δίλαη έλαο νινθιεξσκέλνο ηχπνο ζπλεξγαζίαο ζηελ νπνία ν ηδηψηεο έρεη ηελ επζχλε ηνπ ζρεδηαζκνχ, ηεο θαηαζθεπήο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ έξγνπ. Ο ζπλδπαζκφο απηφο απνηειεί ην θίλεηξν γηα ηνλ θαιχηεξν ζρεδηαζκφ θαη δηαρείξηζε ηνπ έξγνπ. Ο δεκφζηνο ηνκέαο αλαιακβάλεη ηνλ ρξεκαηνδνηηθφ θίλδπλν. Καζψο ε θπξηφηεηα ηνπ έξγνπ παξακέλεη ζην δεκφζην είλαη απαξαίηεηνο ν πξνζδηνξηζκφο δεηθηψλ πνηφηεηαο. Σν κνληέιν απηφ ζεσξείηαη Μαπιάνθη Νηάπα 44

45 ηδηαίηεξα ρξήζηκν γηα έξγα χδξεπζεο θαη δηαρείξηζεο απνβιήησλ. Τπνθαηεγνξίεο ηνπ κνληέινπ απηνχ είλαη ην BOOT, BROT, BLOT θαη BTO. ρεδηαζκόο-θαηαζθεπή, ρξεκαηνδόηεζε-ιεηηνπξγία (DBFO) ηα ζρήκαηα απηά ν ηδησηηθφο εηαίξνο ζρεδηάδεη ηελ ππνδνκή ή ηελ ππεξεζία βάζεη ηνλ πξνδηαγξαθψλ πνπ ζέηεη ν δεκφζηνο θνξέαο, ρξεκαηνδνηεί, πινπνηεί θαη αλαιακβάλεη ηελ ιεηηνπξγία ηνπ έξγνπ. Ο ηχπνο απηφο ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα νδηθά έξγα, ππνδνκέο χδξεπζεο θαη απνξξηκκάησλ θαη γεληθά γηα έξγα ζηα νπνία είλαη δπλαηφλ λα επηβιεζεί ηηκή ζηνπο ρξήζηεο. Έλαο άιινο ηχπνο είλαη ε ηδησηηθή απνεπέλδπζε (private divestiture). Έλα κέξνο ή νιφθιεξν ην πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν πσιείηαη ζηνλ ηδηψηε ελψ ε θπβέξλεζε δηαηεξεί ξπζκηζηηθφ ξφιν γηα ηελ πξνζηαζία ησλ θαηαλαισηψλ απφ κνλνπσιηαθέο ηηκέο θαη πεξηνξηζκνχο ζηελ δηαζεζηκφηεηα. 3.3 Δκπεηξία ησλ θξαηψλ-κειψλ ζηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα ηνλ θνηλνηηθφ ρψξν, νη ΓΗΣ έρνπλ εθαξκνζηεί θπξίσο γηα ηελ δεκηνπξγία ππνδνκψλ ζηνπο ηνκείο ησλ κεηαθνξψλ, ηεο δεκφζηαο πγείαο, ηεο παηδείαο θαη ηεο πιεξνθνξηθήο ελψ ζεσξείηαη φηη κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ νινθιήξσζε ησλ Γηεπξσπατθψλ Γηθηχσλ Μεηαθνξψλ ηα νπνία έρνπλ θαζπζηεξήζεη πνιχ ιφγσ αλεπαξθψλ επελδχζεσλ 45. ηνλ Πίλαθα πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδεηαη ε εκπεηξία ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξψπεο ησλ 25 ζε έξγα πνπ πινπνηνχληαη κε ζπκπξάμεηο ζηνπο ηνκείο δξαζηεξηφηεηαο πνπ ζπγθεληξψλνπλ ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ European Parliament, (2006), Public-Private Partnerships-National Experiences in the European Union Μαπιάνθη Νηάπα 45

46 ηέγαζε δεκνζίσλ ππεξεζηψλ Αεξνδξφκηα Άκπλα Τγεία Πιεξνθνξηθή Ληκάληα σθξνληζηηθά ηδξχκαηα ηδεξφδξνκνη Οδηθά έξγα ρνιεία Άζιεζε/ςπραγσγία Απνξξίκκαηα ςμππάξειρ Γημόζιος-Ιδιυηικού Σομέα Πίλαθαο 3: Δκπεηξία ησλ θξαηψλ-κειψλ ζηηο ΓΗΣ Απζηξία Βέιγην Γαιιία Γεξκαλία Γαλία Διιάδα Δζζνλία Ηξιαλδία Ηζπαλία Ηηαιία Κχπξνο Λεπθνξσζία Ληζνπαλία Λνπμεκβνχξγν Μ. Βξεηαλία Μάιηα Οιιαλδία Οπγγαξία Πνισλία Πνξηνγαιία ινβαθία ινβελία νπεδία Σζερία Φηιαλδία Πεγή: Δπξσθνηλνβνύιην 2006-τδηα επεμεξγαζία Σα θξάηε κέιε κε ηελ κεγαιχηεξε δξαζηεξηφηεηα ζηελ πινπνίεζε έξγσλ κέζσ ζπκπξάμεσλ είλαη ζήκεξα ε Μ. Βξεηαλία, ε Ηηαιία, ε Ηζπαλία, ε Ηξιαλδία, ε Γαιιία θαη ε Γεξκαλία ελψ θαη νη ππφινηπεο ρψξεο εληάζζνπλ ζηαδηαθά ηελ κέζνδν απηή ζηα πξνγξάκκαηα δεκνζίσλ επελδχζεσλ. Οη ηνκείο πνπ ζπγθεληξψλνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ πεξηζζφηεξσλ θξαηψλ-κειψλ είλαη ηα νδηθά έξγα, ν ηνκέαο ησλ απνξξηκκάησλ, νη ζηδεξνδξνκηθέο ππνδνκέο, ηα αεξνδξφκηα θαη νη ππνδνκέο πγείαο ελψ νη ηνκείο ηεο άζιεζεο θαη ςπραγσγίαο, ηεο άκπλαο, ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ησλ ιηκαληψλ απνηεινχλ πεδίν εθαξκνγήο ησλ ζπκπξάμεσλ ζε έλα πεξηνξηζκέλν αξηζκφ ρσξψλ. Μαπιάνθη Νηάπα 46

47 3.4 Δκπεηξία ησλ ρσξψλ ζπλνρήο ζηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Ζ Πνξηνγαιία, ε Ηζπαλία θα ε Ηξιαλδία ιφγσ ησλ επηηαθηηθψλ αλαγθψλ γηα δεκηνπξγία ππνδνκψλ κε ζηφρν ηελ ζχγθιηζε κε ηα ππφινηπα θξάηε-κέιε θαηέθπγαλ απφ λσξίο ζηελ πηνζέηεζε ηεο ιχζεο ησλ ζπκπξάμεσλ θαζψο ε ρξεκαηνδφηεζε ηνπο κε εζληθνχο πφξνπο ήηαλ αλεπαξθήο. Ζ Πνξηνγαιία θαη ε Ηζπαλία επηθεληξψζεθαλ ζε έξγα ηνπ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ ελψ ζηελ Ηξιαλδία πξαγκαηνπνηήζεθαλ έξγα θαη ζε άιινπο ηνκείο φπσο χδξεπζε, ππνδνκέο ηνπξηζκνχ θ.α. Καη ζηα ηξία θξάηε ε εκπεηξία ζεσξείηαη επηηπρήο, ζχκθσλα κε ηελ Δ.Δ, παξά ηα φπνηα πξνβιήκαηα πνπ αλέθπςαλ ζε ζρέζε κε ηηο λνκηθά ζπζηήκαηα ησλ θξαηψλ θαη ηελ άξηηα πξνεηνηκαζία ησλ έξγσλ Ζ εκπεηξία ηεο Πνξηνγαιίαο ιεο νη ηειεπηαίεο θπβεξλήζεηο ηεο Πνξηνγαιίαο έρνπλ εθθξάζεη ηελ πνιηηηθή δέζκεπζή ηνπο ζηελ πξνψζεζε ηνπ ζεζκνχ ησλ ζπκπξάμεσλ. Ζ επηζπκία απηή ζπλδέεηαη κε ηελ επηηαθηηθή αλάγθε γηα βειηίσζε ησλ ππνδνκψλ. Σα πεξηζζφηεξα έξγα εληάζζνληαη ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ θαη ζεκαληηθφ κέξνο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο έρεη αλαιάβεη ε Δ.Δ θαη ε Δ.Σ.Δ. ζνλ αθνξά ηνλ ηνκέα ηεο πγείαο κέρξη ζήκεξα έρνπλ ππάξμεη δχν κεγάια θχκαηα έξγσλ. Καη ζηηο δχν πεξηφδνπο θάπνηα απφ ηα εγθεθξηκέλα έξγα εγθαηαιείθζεθαλ ιφγσ έληνλσλ αληηδξάζεσλ απφ ηα εξγαηηθά ζπλδηθάηα. ήκεξα ην πξφγξακκα ζπκπξάμεσλ γηα ηνλ ηνκέα ηεο πγείαο έρεη επαλαζρεδηαζηεί θαη πεξηιακβάλεη ηφζν ηελ θαηαζθεπή λνζνθνκείσλ φζν θαη ηελ παξνρή ππεξεζηψλ πγείαο. ε θάζε κειέηεο βξίζθνληαη έξγα ζηνλ ηνκέα ηεο χδξεπζεο, ησλ απνβιήησλ, ζσθξνληζηηθψλ θαηαζηεκάησλ, θνηηεηηθψλ εζηηψλ θαη ε δεκηνπξγία ελφο λένπ δηεζλνχο αεξνδξνκίνπ. ηελ Πνξηνγαιία νη ζπκπξάμεηο έρνπλ βειηηψζεη ηελ πνηφηεηα ησλ παξερνκέλσλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ θαη έρνπλ αληαπνθξηζεί ζηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο λέσλ ππνδνκψλ. Δπίζεο έρνπλ βειηηψζεη ηελ απφδνζε ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα κέζσ ηνπ δεκηνπξγνχκελνπ αληαγσληζκνχ. Δληνχηνηο ζεσξείηαη φηη νη δεκνζηνλνκηθέο επηβαξχλζεηο ζην κέιινλ ζα είλαη έληνλεο θαζψο ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο νη ππνρξεψζεηο πνπ αλέιαβε ην δεκφζην ππνεθηηκήζεθαλ. Σέινο, ππήξμαλ αξθεηά πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ Μαπιάνθη Νηάπα 47

48 επάξθεηα ησλ ζηειερψλ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο 47. Σα πξνβιήκαηα απηά αλακέλεηαη λα αληηκεησπηζζνχλ ζην κέιινλ απφ ηελ κνλάδα γηα ηηο ζπκπξάμεηο Parpublica S.A. ε νπνία ζα ζπγθεληξψλεη, ζα αλαιχεη θαη ζα δηαρέεη ηελ ζρεηηθή πιεξνθφξεζε Ζ εκπεηξία ηεο Ηζπαλίαο Ζ εηζαγσγή ησλ ζπκπξάμεσλ ζηελ Ηζπαλία δηεπθνιχλζεθε απφ ηελ πνιπεπίπεδε νξγάλσζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Οη ηνπηθέο αξρέο έρνπλ ηελ εμνπζία λα αλαζέηνπλ έξγα κε απνηέιεζκα ηα έξγα λα πξνζαξκφδνληαη ζηηο εθάζηνηε ηνπηθέο αλάγθεο. Οη ζπκπξάμεηο πηνζεηήζεθαλ ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη επηθεληξψζεθαλ ζηα νδηθά θαη ζηδεξνδξνκηθά έξγα φπσο πξνθχπηεη θαη απφ ην Πξφγξακκα πκπξάμεσλ Τπνδνκψλ γηα ην χκθσλα κε ην πξφγξακκα ν ηδησηηθφο ηνκέαο αλακέλεηαη λα ζπλεηζθέξεη ζηελ ρξεκαηνδφηεζε θαηά πεξίπνπ 20% φκσο ε πξνζέιθπζε επελδπηψλ έρεη απνδεηρζεί δπζρεξήο. Ζ δηάδνζε ησλ ζπκπξάμεσλ ζε λένπο ηνκείο δελ ζεσξείηαη απηνλφεηε παξά ηελ επηηπρία ησλ έξγσλ πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί θαζψο έρνπλ ππάξμεη αληηδξάζεηο γηα έξγα ζηνλ ηνκέα ηεο χδξεπζεο γηα πεξηβαιινληηθνχο ιφγνπο ελψ άιινη ηνκείο φπσο νη θπιαθέο θαη ηα δηθαζηήξηα ζεσξνχληαη απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα ηνπ θξάηνπο. Σα πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα θαηά ηελ πινπνίεζε ησλ ζπκπξάμεσλ ζρεηίδνληαη κε ζέκαηα ρξεκαηνδφηεζεο. Ζ πξφζβαζε ζηηο δηεζλείο αγνξέο θεθαιαίνπ είλαη πεξηνξηζκέλε ιφγσ θπξηαξρίαο ησλ ηζπαληθψλ επηρεηξήζεσλ. Δπίζεο ην λνκηθφ πιαίζην είλαη αζαθέο ζρεηηθά κε ηα δηθαηψκαηα ησλ ρξεκαηνδνηψλ. Έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα είλαη ε λνκνζεηηθή πξφβιεςε ζχκθσλα κε ηελ νπνία ην θξάηνο δηαηεξεί πάληα ηελ επζχλε ζηηο ζπκβάζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηέρεη κε απνηέιεζκα φηαλ κηα ζχκπξαμε απνδεηθλπφηαλ πεξηζζφηεξν αθξηβή ζε ζρέζε κε ηνπο αξρηθνχο ππνινγηζκνχο ην θξάηνο φθεηιε λα ην ρξεκαηνδνηήζεη θαη λα ην θαηαζηήζεη βηψζηκν. Καηά ζπλέπεηα ε πεξαηηέξσ δηάδνζε ησλ ζπκπξάμεσλ ζα εμαξηεζεί απφ ηελ ηξνπνπνίεζε ηεο λνκνζεζίαο πνπ επηδηψθεη κεγαιχηεξε ρξεκαηνδνηηθή επειημία αιιά θαη ηελ 47 European Parliament, DG Internal Policies of the Union, (2006), Public Private Pertnerships: National Experiences in the European Union Μαπιάνθη Νηάπα 48

49 λνκνινγία ησλ δηθαζηεξίσλ ζρεηηθά κε δηαηάμεηο πνπ πξνβιέπνπλ ηελ ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο λα ζηεξίδεη θάζε έξγν ζην νπνίν ζπκκεηέρεη Ζ εκπεηξία ηεο Ηξιαλδίαο Ζ ζπλεξγαζία ηνπ θξάηνπο κε ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα δελ είλαη θαηλνχξγην θαηλφκελν ζηελ Ηξιαλδία αθνχ γηα ρξφληα θαηαζθεπάδνληαλ ζρνιεία θαη λνζνθνκεία απφ ζξεζθεπηηθέο αξρέο ελψ ηδηψηεο αλαιάκβαλαλ ηελ δηαρείξηζε δηνδίσλ. Σν επίζεκν πξφγξακκα φκσο γηα ηηο ζπκπξάμεηο μεθίλεζε ην 1998 ιφγσ ηεο αλάγθεο νινθιήξσζεο ησλ ππνδνκψλ έρνληαο ηελ ππνζηήξημε ηεο πλνκνζπνλδίαο Δξγαδνκέλσλ θαη Δπηρεηξεκαηηψλ, ηεο Οκνζπνλδίαο Καηαζθεπαζηψλ θαη ηνπ Δζληθνχ Οηθνλνκηθνχ θαη Κνηλσληθνχ πκβνπιίνπ. Σν πξφγξακκα μεθίλεζε κε νθηψ πηινηηθά έξγα ζηνπο ηνκείο ησλ ζρνιηθψλ ππνδνκψλ, νδηθψλ έξγσλ, δεκνζίσλ κεηαθνξψλ θαη δηαρείξηζε απνβιήησλ. Ο ζεζκφο ησλ ζπκπξάμεσλ έρεη γίλεη δεθηφο κε ελζνπζηαζκφ θαη απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζε δχν ιφγνπο 49 : Ο ζεζκφο ησλ ζπκπξάμεσλ είλαη απνδεθηφο απφ φιεο ηηο ελδηαθεξφκελεο νκάδεο. Δμάιινπ ε θπβέξλεζε έρεη θαηαζηήζεη ζαθέο φηη νη θνηλσληθνί εηαίξνη θαη θπξίσο νη εξγαδφκελνη θαη νη εκπνξηθνί ζχιινγνη ζα ζπκκεηέρνπλ νπζηαζηηθά ζηελ επηινγή ησλ έξγσλ, Ζ νηθνλνκία ηεο ρψξαο έρεη βειηησζεί ζεκαληηθά επηηξέπνληαο ζηελ θπβέξλεζε λα επηθεληξψλεηαη ζηα καθξνπξφζεζκα νθέιε θαη φρη απιά ζηα δεκνζηνλνκηθά πιενλεθηήκαηα πνπ πξνζθέξνπλ. Σα πεξηζζφηεξα έξγα είλαη κεηαμχ ηδησηψλ θαη ηνπηθψλ αξρψλ θαη ζηελ πιεηνςεθία ηνπο είλαη έξγα χδξεπζεο, πνιηηηζκνχ, ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ θαη ςπραγσγίαο ελψ έρνπλ πινπνηεζεί θαη θάπνηα κεγάια νδηθά έξγα. Σα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ πθίζηαληαη ζρεηηθά κε ηε κέζνδν ησλ ζπκπξάμεσλ αθνξνχλ ηηο ηδηαίηεξα ρξνλνβφξεο δηαδηθαζίεο αλάζεζεο εηδηθά γηα ηα νδηθά έξγα αιιά θαη ηελ αλεπαξθή κεηαθνξά θηλδχλσλ ζε θάπνηα έξγα πξνο ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. 48 European Parliament, DG Internal Policies of the Union, (20060, Public Private Pertnerships: National Experiences in the European Union 49 International Monetary Fund, (2004), Public Private Partnerships Μαπιάνθη Νηάπα 49

50 3.5 Ζ εθαξκνγή ηνπ ζεζκνχ ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα ζηε Μεγάιε Βξεηαλία Οη πξψηεο πξνηάζεηο ηδησηηθήο ρξεκαηνδφηεζεο δεκνζίσλ έξγσλ ζηελ Μ. Βξεηαλία εκθαλίζηεθαλ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 σο κέξνο ηεο πνιηηηθήο ηεο Μάξγθαξεη Θάηζεξ γηα κείσζε ηνπ ξφινπ ηνπ θξάηνπο ζηελ νηθνλνκία. Δμ αξρήο ηέζεθε σο πξνυπφζεζε φηη ζα έπξεπε ε ηδησηηθή ρξεκαηνδφηεζε λα εθαξκφδεηαη κφλν εθφζνλ ζα πξφζθεξε κεγαιχηεξε νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα. Καζψο ε αληαπφθξηζε ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα δελ ήηαλ ε αλακελφκελε, ην 1992 μεθίλεζε ε εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο PFI ψζηε λα εληζρπζεί ε ηδησηηθή ζπκβνιή. ήκεξα νη επελδχζεηο ζε έξγα ηέηνηνπ ηχπνπ αληηπξνζσπεχνπλ πεξίπνπ ην 11% ησλ ζπλνιηθψλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ. Σν πξφγξακκα PFI πεξηιακβάλεη έξγα ζηνπο ηνκείο ηεο χδξεπζεο, ηεο δηαρείξηζεο φκβξησλ πδάησλ, ησλ κεηαθνξψλ, ηελ πγεία, ηελ παηδεία, ηελ πιεξνθνξηθή, ηνλ ζσθξνληζκφ, ησλ θπβεξλεηηθψλ θηηξίσλ, ηεο άκπλαο θαη ηεο δηαρείξηζεο απνβιήησλ. πλνιηθά ην πξφγξακκα ραξαθηεξίδεηαη κάιινλ επηηπρέο κε εμαίξεζε ηνλ ηνκέα ηεο πιεξνθνξηθήο φπνπ ηα έξγα δελ αληαπνθξίζεθαλ ζηηο πνηνηηθέο απαηηήζεηο θαη ζπρλά μεπέξαζαλ ηνλ αξρηθφ πξνυπνινγηζκφ. Ζ θπβέξλεζε κειεηά πιένλ ηξφπνπο γηα κεγαιχηεξε εκπινθή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηνπο θιάδνπο ηεο πγείαο θαη ηεο παηδείαο κε ηελ παξνρή θιηληθψλ ππεξεζηψλ, ππεξεζηψλ κάλαηδκελη γηα δαζθάινπο θαη θαζεγεηέο θ.α 50. Ζ απνπιεξσκή ησλ έξγσλ γίλεηαη θαηά θαλφλα απφ ην θξάηνο θαη φρη απφ ηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο. Οη πιεξσκέο, πνπ ζπλήζσο είλαη κεληαίεο, μεθηλνχλ κφλν κε ηελ έλαξμε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ έξγνπ θαη ζηακαηνχλ ή κεηψλνληαη φηαλ ν ηδηψηεο δελ αληαπνθξίλεηαη ζηηο πνηνηηθέο απαηηήζεηο πνπ έρνπλ ηεζεί εμ αξρήο 51. Πξνθεηκέλνπ λα βειηησζνχλ λα απνηειέζκαηα ησλ έξγσλ απηψλ νη πξνηεξαηφηεηεο ηεο θπβέξλεζεο γηα ην κέιινλ είλαη: λα αλαπηχμεη ηππνπνηεκέλα ζπκβαηηθά θείκελα, λα κεηψζεη ηα ζπλαιιαθηηθά θφζηε, λα βειηηψζεη πεξαηηέξσ ηελ δηαθάλεηα θαη λα πεηξακαηηζζεί κε ηελ πεξίπησζε λα 50 Γηάλλαξνο, Ι. (2005), Μεθοδολογία Χπημαηοδόηηζηρ Έπγυν μέζυ ςμππάξευν Γημόζιος-Ιδιυηικού Σομέα, πλέδξην ΣΔΔ-Γεκόζηα Έξγα 51 United Nations, Economic Commission for Europe, (2000), Guidelines on Public-Private Partnerships for Infrastructure Development,UN/ECE Forum on Public Private Partnerships for Infrastructure Μαπιάνθη Νηάπα 50

51 δαλείδεηαη ην θξάηνο ηνπο απαηηνχκελνπο γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε πφξνπο ηνπο νπνίνπο ζα δαλείδεη ζηελ ζπλέρεηα ζηνλ ηδηψηε ελψ ηηο εγγπήζεηο ηνπ δαλείνπ ζα αλαιακβάλεη θάπνηα ηδησηηθή ηξάπεδα. Με απηφλ ηνλ ηξφπν επηδηψθεηαη ε κείσζε ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο θαζψο ην θφζηνο δαλεηζκνχ ηνπ θξάηνπο είλαη εμ νξηζκνχ ρακειφηεξν χγρξνλνη πξνβιεκαηηζκνί ζηελ Μ. Βξεηαλία ήκεξα, ζηελ Μ. Βξεηαλία, ηελ ρψξα κε ηελ πεξηζζφηεξν αλεπηπγκέλε αγνξά ζπκπξάμεσλ ζηνλ θφζκν, κεηά απφ εκπεηξία 30 πεξίπνπ εηψλ, έρνπλ πξνθχςεη δηάθνξα εξσηεκαηηθά ζε ζρέζε κε ηηο ζπκπξάμεηο. Σα εξσηεκαηηθά απηά ζα πξέπεη λα πξνβιεκαηίζνπλ θαη ην ειιεληθφ θξάηνο ψζηε λα απνθεπρζνχλ παξφκνηα πξνβιήκαηα θαη λα γίλεη αλαγλψξηζε θαη πηνζέηεζε ησλ βέιηηζησλ πξαθηηθψλ Πξνηάζεηο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Έξεπλαο Γεκνζίσλ Πνιηηηθψλ (IPPR) χκθσλα κε κειέηε ηνπ IPPR 53 πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2001, ππάξρεη αλάγθε θαηάιιεινπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ ζα πξνζηαηεχεη ηα δηθαηψκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ κεηαθέξνληαη απφ ηνλ δεκφζην ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ζηα πιαίζηα ζπκπξάμεσλ, αθνχ ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη ηα δηθαηψκαηά ηνπο πεξηνξίδνληαη. Δπίζεο, ζεσξείηαη φηη πξέπεη λα απμεζεί ε ινγνδνζία ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ αχμεζεο ησλ δπλαηνηήησλ παξέκβαζεο ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ θαη ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ ησλ ππεξεζηψλ, ηελ δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε φιεο ηηο ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο απφ ηελ Δζληθή Διεγθηηθή Τπεξεζία (ΝΑΟ) θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε δεκφζηαο δηαβνχιεπζεο πξηλ απφ θάζε ζχκπξαμε. Σαπηφρξνλα ην Ηλζηηηνχην επηζεκαίλεη φηη ζα πξέπεη λα ππάξρεη έλα ζαθέο θαη νινθιεξσκέλν πιαίζην ζρεδηαζκνχ πνιηηηθήο πνπ ζα ελζσκαηψλεη ηα έξγα ΓΗΣ ζηηο παξαδνζηαθέο επελδχζεηο ελψ ε αμηνιφγεζε 52 International Monetary Fund,(2004), Public Private Partnerships 53 Institute for Public Policy Research, (2001), Building Better Partnerships: the final report of the Commission on Public-Private Partnerships, Institute for Public Policy Research, London Μαπιάνθη Νηάπα 51

52 θαηαιιειφηεηαο ελφο έξγνπ γηα πινπνίεζε κέζσ ΓΗΣ κε ηελ ρξήζε ηεο κεζφδνπ ΓΚ πξέπεη λα βειηησζεί. Παξάιιεια, πξνθεηκέλνπ λα βνεζεζνχλ νη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο, ζα πξέπεη λα έρνπλ κεγαιχηεξε ειεπζεξία ρξεκαηνδφηεζεο θαη λα κπνξνχλ λα ζπλεξγάδνληαη κεηαμχ ηνπο ψζηε λα ππάξρεη αληαιιαγή εκπεηξηψλ. Δπίζεο ζα είλαη σθέιηκν, νη κάλαηδεξ ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα λα έρνπλ κεγαιχηεξε επρέξεηα ζηνλ ζρεδηαζκφ ΓΗΣ γηα ηελ πιεξέζηεξε θάιπςε ησλ αλαγθψλ ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ. Σέινο, ζε ηερληθφ επίπεδν θξίλεηαη απαξαίηεην νη θπβεξλήζεηο λα εμεηάδνπλ κεκνλσκέλα θάζε έξγν σο πξνο ηελ δπλαηφηεηα επίηεπμεο κεγαιχηεξεο νηθνλνκηθήο απνδνηηθφηεηα κέζσ ΓΗΣ ζε ζρέζε κε ηηο παξαδνζηαθέο ζπκβάζεηο θαη νη δεκφζηνη θνξείο λα απνθηήζνπλ ηα εμεηδηθεπκέλα ζηειέρε πνπ ζα κπνξνχλ λα αμηνινγνχλ ηνπο ππνςήθηνπο αλαδφρνπο, λα ζέηνπλ πξνδηαγξαθέο θαη λα θαηαλέκνπλ θηλδχλνπο θαηά ηνλ βέιηηζην δπλαηφ ηξφπν Αμηνιφγεζε απνδνηηθφηεηαο ησλ ΓΗΣ ζνλ αθνξά ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ έξγσλ απηψλ, ζχκθσλα κε κειέηε ηνπ , ηελ νπνία ρξεκαηνδφηεζε θαη ζπρλά επηθαιείηαη ε θπβέξλεζε ηεο Μ. Βξεηαλίαο, βάζεη ηεο Γ..Κ κε ηηο ΓΗΣ ππήξμε 17% βειηησκέλε νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα. θαη ηα έξγα απηά έρνπλ πξνζθέξεη πην ζαθείο ζηφρνπο, λέεο ηδέεο, θαιχηεξε πξνεηνηκαζία θαη έρνπλ επλνήζεη ηνλ αληαγσληζκφ. Σα ζηνηρεία ηεο κειέηεο φκσο έδεημαλ επίζεο φηη ζε νξηζκέλνπο ηνκείο φπσο ε θαηαζθεπή ζρνιείσλ, λνζνθνκείσλ θαη έξγσλ πιεξνθνξηθήο ηα απνηειέζκαηα δελ ήηαλ ηα αλακελφκελα Μεηαγελέζηεξε κειέηε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2001 απφ ηελ Δζληθή Διεγθηηθή Τπεξεζία (National Audit Office) 55 ζε 37 κεγάια έξγα ΓΗΣ ηα νπνία ζπγθξίζεθαλ κε παιαηφηεξα δεκφζηα έξγα, έδεημε φηη ην 22% ησλ έξγσλ ΓΗΣ ππεξέβε ηνλ αξρηθφ πξνυπνινγηζκφ θαη ζην 24% δελ ηεξήζεθε ην ρξνλνδηάγξακκα αιιά νη επηδφζεηο ησλ δεκνζίσλ έξγσλ ήηαλ 73% θαη 54 Arthur Andersen and Enterprise LSE, (2000), Value For money drivers in the private finance initiative, Treasury Task Force, HM Treasury, London 55 National Audit Office, (2001b), Managing the relationship to secure a successful partnership in PFI projects, HC 375, , The Stationary Office, London Μαπιάνθη Νηάπα 52

53 70% αληίζηνηρα. Σαπηφρξνλα φκσο κηα αλαθνξά ηεο Διεγθηηθήο Δπηηξνπήο (Audit Commission) 56 ηoπ 2003 αλαθέξεη φηη ε πνηφηεηα ησλ ζρνιηθψλ θηηξίσλ πνπ θαηαζθεπάζηεθαλ κε παξαδνζηαθέο ζπκβάζεηο είραλ θαιχηεξε πνηφηεηα απφ ηα αληίζηνηρα ησλ έξγσλ ΓΗΣ Γεκφζηα πγθξηηηθή Κνζηνιφγεζε Τπάξρνπλ ελδείμεηο φηη ν ππνινγηζκφο ηεο Γ..Κ. δελ είλαη πάληα αληηθεηκεληθφο αιιά φηη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο έρεη σο ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ησλ έξγσλ ΓΗΣ εηο βάξνο ησλ παξαδνζηαθψλ ζπκβάζεσλ. πγθεθξηκέλα, κειέηε ηεο Δζληθήο Διεγθηηθήο Τπεξεζίαο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2001 θαη κειέηε ηνπ πκβνπιίνπ ησλ Γεκνζίσλ Λνγαξηαζκψλ (Committee of Public Accounts) πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην έδεημε φηη ππάξρεη ζπλήζσο κεγάιε απφθιηζε κεηαμχ ηεο Γ..Κ θαη ηεο ηειηθήο αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ. Δπηζεκαίλεηαη αθφκα φηη ε Γ..Κ. δελ ζπλππνινγίδεη ηηο δαπάλεο ησλ ηδησηψλ πνπ δελ επηιέγνληαη σο αλάδνρνη φπσο θαη ηα έμνδα ηνπ δεκνζίνπ γηα ηελ πιεξσκή ζπκβνχισλ ζην πξνζπκβαηηθφ ζηάδην. Παξά ηα παξαπάλσ ζηνηρεία, ζηελ Μ. Βξεηαλία ν βαζκφο επηηπρίαο ή απνηπρίαο ησλ ΓΗΣ παξακέλεη ζε κεγάιν βαζκφ άγλσζηνο θπξίσο ιφγσ αληίζηαζεο ζηελ ζπζηεκαηηθή αμηνιφγεζε απηήο ηεο πνιηηηθήο. Δπίζεο νη ΓΗΣ εγείξνπλ πνιηηηθά δεηήκαηα πνπ ε βηβιηνγξαθία ηείλεη λα αγλνεί. Παξαδείγκαηνο ράξηλ ε καθξά δηάξθεηα ησλ έξγσλ απηψλ ζέηεη πεξηνξηζκνχο ζηηο κειινληηθέο θπβεξλήζεηο. Δπίζεο, παξφιν πνπ ε νηθνλνκηθή ινγνδνζία κπνξεί λα εμαζθαιηζηεί κέζσ ηεο δπλαηφηεηαο επηβνιήο πνηλψλ φηαλ ν ηδησηηθφο θνξέαο δελ ηεξεί ηηο ζπκβαηηθέο ηνπ ππνρξεψζεηο, ζηελ πξάμε νη ππνπξγνί ζηελ Μ. Βξεηαλία έρνπλ ππάξμεη απξφζπκνη λα επηβάινπλ πνηλέο ψζηε λα κελ απνζαξξχλνπλ ηνπο ηδηψηεο απφ κειινληηθά έξγα. 56 Audit Commission Report, (2003), PFI in schools, London 57 Flinders, M., (2005), The politics of Public-Private Partnerships, Political Studies Association 7, , Malden Μαπιάνθη Νηάπα 53

54 3.6 Ζ άπνςε θαη ε δξάζε ηεο Δπξσπατθήο Σξάπεδαο Δπελδχζεσλ (Δ.Σ.Δ.) γηα ηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα χκθσλα κε ηελ Δ.Σ.Δ, ε αλάπηπμε ησλ ζπκπξάμεσλ εληάζζεηαη ζε κηα γεληθφηεξε ηάζε, πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ θαη απνξξπζκίζεσλ, κε θπξίαξρν ζηνηρείν ηελ απμεκέλε ζπκκεηνρή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηελ παξαγσγή αγαζψλ θαη παξνρή ππεξεζηψλ πνπ ηζηνξηθά ήηαλ αξκνδηφηεηεο ηνπ θξάηνπο. Ζ ινγηθή γχξσ απφ απηή ηελ ηάζε έρεη ηξεηο δηαζηάζεηο 58 : πνζφηεηα: δεδνκέλσλ ησλ δεκνζηνλνκηθψλ πεξηνξηζκψλ νη ζπκπξάμεηο απμάλνπλ ηνλ ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ έξγσλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη, πνηφηεηα-απνδνηηθφηεηα: ε δηεζλήο εκπεηξία δείρλεη φηη θάησ απφ ζπγθεθξηκέλεο πξνυπνζέζεηο ππάξρνπλ ζεκαληηθά νθέιε σο πξνο ηελ πνηφηεηα θαη ηελ απνδνηηθφηεηα απφ ηελ αλάιεςε αξκνδηνηήησλ απφ ηδησηηθνχο θνξείο θαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο απφ ηνλ ζπλδπαζκφ αξκνδηνηήησλ ζε κηα ζχκβαζε, αληαγσληζηηθφηεηα-δίθαηνο αληαγσληζκφο: αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη πγηέζηεξνο αληαγσληζκφο σο ζπλέπεηα ησλ πνιηηηθψλ θηιειεπζεξνπνίεζεο θαη απνξξχζκηζεο. Δμεηάδνληαο ηα παξαπάλσ ζε ζρέζε κε ηηο ζπκπξάμεηο ε Δ.Σ.Δ θαηαιήγεη φηη φζνλ αθνξά ηελ κείσζε ησλ δεκνζηνλνκηθψλ επηβαξχλζεσλ απηφ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, ηδηαίηεξα ζηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο, δελ ηζρχεη θαζψο ην θξάηνο θαηαβάιεηο εηήζηεο πιεξσκέο θαη φρη νη ηειηθνί ρξήζηεο. Δπίζεο ζχκθσλα κε ην Δπξσπατθφ Λνγηζηηθφ χζηεκα ε ίδηα κείσζε ζην δεκφζην ρξένο είλαη δπλαηή κε ηελ ίδξπζε Γεκνζίσλ Δπηρεηξήζεσλ. ζνλ αθνξά ην επηρείξεκα ηνπ αληαγσληζκνχ απηφ ρξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ζηνπο ηνκείο ηεο ελέξγεηαο θαη ησλ ηειεπηθνηλσληψλ, ηνκείο ζηνπο νπνίνπο νη ζπκπξάμεηο πνιχ ζπάληα εθαξκφδνληαη. Καηά ζπλέπεηα ην επηρείξεκα ηεο βειηησκέλεο πνηφηεηαο θαη απνδνηηθφηεηαο είλαη ην πεξηζζφηεξν βάζηκν θαη απηφο ζα 58 European Investment Bank, (2003), Transport Infrastructure Development for a Wider Europe Seminar Μαπιάνθη Νηάπα 54

55 πξέπεη λα είλαη ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν έλα θξάηνο ζα επηιέμεη απηή ηελ ιχζε θαη φρη ηηο παξαδνζηαθέο δηαδηθαζίεο. Οη ζπκπξάμεηο, ζχκθσλα κε ηελ Δ.Σ.Δ., κπνξνχλ λα κεηξηάζνπλ ην πξφβιεκα ηεο παξακέιεζεο ησλ αλαγθαίσλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ ζηελ Δπξψπε αιιά ην θαηά πφζν ε ζχλαςε ΓΗΣ είλαη ζπκθέξνπζα γηα ηνλ δεκφζην ηνκέα ζα πξέπεη λα εμεηάδεηαη γηα θάζε κεκνλσκέλν ζρέδην ζχκθσλα κε ηελ κέζνδν ΓΚ Γξαζηεξηφηεηα ηεο Δ.Σ.Δ Ζ Δ.Σ.Δ. ρξεκαηνδνηεί έξγα πνπ αθνξνχλ θπξίσο ηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ θαηά πνζνζηφ ην νπνίν θπκαίλεηαη απφ ην 1/6 έσο ην ήκηζπ ηεο ζπλνιηθήο επέλδπζεο. Ζ Δ.Σ.Δ. απαηηεί φια ηα έξγα ΓΗΣ πνπ εληζρχεη λα 59 : 1. ραξαθηεξίδνληαη απφ νηθνλνκηθή επξσζηία, 2. είλαη βηψζηκα απφ ηερληθή άπνςε, 3. ζπκκνξθψλνληαη κε ηηο πεξηβαιινληηθέο πξνδηαγξαθέο 4. απνηεινχλ αληηθείκελν πξφζθιεζεο ππνβνιήο πξνζθνξψλ ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο πνπ δηέπνπλ ηελ ζχλαςε δεκνζίσλ ζπκβάζεσλ ζηελ Δ.Δ. Γηα ην ε Δ.Σ.Δ. ρξεκαηνδφηεζε έξγα ΓΗΣ (κε ηελ κνξθή ζπκβάζεσλ παξαρψξεζεο) κε πεξηζζφηεξα απφ 20 δηο επξψ, ην 15% ησλ νπνίσλ πεξίπνπ αθνξνχζε έξγα πνπ πινπνηνχληαη ζηελ Διιάδα. Ζ θαηαλνκή ησλ πφξσλ ηεο Δ.Σ.Δ ζηνπο δηάθνξνπο ηνκείο παξνπζηάδεηαη ζηα παξαθάησ δηαγξάκκαηα Δπξωπαϊθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλωληθή Δπηηξνπή, (2005), «Ο πόλορ ηηρ ΔΣΔ ζηιρ ζςμππάξειρ δημόζιος και ιδιυηικού ηομέα και ο ανηίκηςπορ ζηην πποβλημαηική ηηρ ανάπηςξηρ», ECO/ European Investment Bank, (2006), Public-Private Partnerships for Infrastructure in the European Union-EIB s contribution, EAPA Symposium Μαπιάνθη Νηάπα 55

56 Γηάγξακκα 4: Γάλεηα ηεο ΔΣΔ γηα ΓΗΣ γηα ηελ πεξίνδν Δάνεια Ε.Τ.Ε για Σ.Δ.Ι.Τ (εκ. εςπώ) Πεγή: ΔΣΔ, 2006-ίδηα επεμεξγαζία Γηάγξακκα 5: Γάλεηα ηεο ΔΣΔ γηα ΓΗΣ γηα ηελ πεξίνδν αλά ηνκέα δξαζηεξηφηεηαο Δάνεια ηηρ Ε.Τ.Ε για ΣΔΙΤ ανά ηομέα ( ) 18% 7% 7% 4% 2% 1% 61% Οδικά έπγα Αζηικέρ ςποδομέρ Αεποδπόμια Σιδηποδπομικά έπγα Κοινωνικέρ ςποδομέρ Ενεπγειακέρ ςποδομέρ Υποδομέρ ύδπεςζηρ Πεγή: ΔΣΔ, 2006-ίδηα επεμεξγαζία πσο παξαηεξνχκε ε Δ.Σ.Δ δείρλεη έλα ζπλερψο απμαλφκελν ελδηαθέξνλ γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ ζπκπξάμεσλ απφ ην 1990 έσο ην 2000 ελψ απφ ην 2001 έσο ην 2004 παξαηεξνχκε θάπνηεο δηαθπκάλζεηο. Ζ ηξάπεδα επηθεληξψλεηαη ζηα νδηθά έξγα ιφγσ ηεο ζεκαζίαο πνπ απνδίδεη ε ίδηα θαη ε Δ.Δ. ζηελ νινθιήξσζε ησλ Γηεπξσπατθψλ Γηθηχσλ σο κέζν γηα ηελ Μαπιάνθη Νηάπα 56

57 επηηπρία ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο ζπκκεηέρνληαο φκσο θαη ζε έξγα αζηηθήο αλάπηπμεο, δεκηνπξγίαο αεξνδξνκίσλ, ζηδεξνδξνκηθά έξγα, θνηλσληθέο ππνδνκέο θαη ηέινο ππνδνκέο ελέξγεηαο θαη χδξεπζεο. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα αμηνιφγεζεο πνπ πξαγκαηνπνίεζε ε Δ.Σ.Δ. ζε έξγα πνπ είρε ρξεκαηνδνηήζεη, πξνέθπςε φηη ε πηζαλφηεηα έγθαηξεο νινθιήξσζεο θαη κε ππέξβαζεο ηνπ αξρηθνχ πξνυπνινγηζκνχ ελφο έξγνπ είλαη κεγαιχηεξε φηαλ πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ΓΗΣ. Παξφια απηά δελ μεθαζαξίδεηαη εάλ επηηπγράλεηαη ρακειφηεξν θφζηνο γηα νιφθιεξν ηνλ θχθιν δσήο ηνπ έξγνπ θαη επνκέλσο εάλ ε κέζνδνο πξνζθέξεη πξαγκαηηθφ φθεινο ζε ζρέζε κε ηηο παξαδνζηαθέο ζπκβάζεηο Πεγέο πξνβιεκάησλ ζηηο ζπκπξάμεηο Σα κεγαιχηεξα πξνβιήκαηα πνπ έρνπλ πξνθχςεη ζα κπνξνχζαλ λα έρνπλ απνθεπρζεί, ζχκθσλα κε ηελ Δ.Σ.Δ, εάλ ε εθηίκεζε ησλ ηερληθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ θηλδχλσλ ήηαλ πεξηζζφηεξν εκπεξηζηαησκέλε θαη δηαθαλήο θαη εάλ νη κεραληζκνί επίιπζεο δηαθνξψλ ήηαλ εμαξρήο ζπκθσλεκέλνη. Οη θπξηφηεξεο πεγέο πξνβιεκάησλ ζηα έξγα πνπ ζεσξνχληαη αλεπηηπρή είλαη νη παξαθάησ 62 : ππνεθηίκεζε ηνπ θαηαζθεπαζηηθνχ θφζηνπο θαη ηνπ απαηηνχκελνπ ρξφλνπ (πεξίπησζε Δπξσηνχλει) ππεξεθηίκεζε ησλ εζφδσλ (ζρεδφλ ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο) παξακέιεζε ζεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θνηλσληθή απνδνρή (πεξηπηψζεηο γέθπξαο Tagus ζηε Ληζαβφλα θαη Πεξηθεξεηαθήο Οδνχ ηεο Λπψλ) πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα απνπζία θπβεξλεηηθήο δέζκεπζεο απνπζία εηδηθψλ κνλάδσλ γηα ηηο ζπκπξάμεηο κε αθνζησκέλα θαη έκπεηξα ζηειέρε αζαθέο λνκηθφ θαη ζεζκηθφ πιαίζην αδηαθαλείο θαη κε αληαγσληζηηθέο δηαδηθαζίεο αλάζεζεο κε ξεαιηζηηθή θαηαλνκή θηλδχλσλ. 61 European Investment Bank, (2005), Evaluation of PPP projects financed by the EIB 62 European Investment Bank, (2003), Transport Infrastructure Development for a Wider Europe Seminar Μαπιάνθη Νηάπα 57

58 3.6.3 Μειινληηθή δξάζε ηεο Δ.Σ.Δ ηφρνο ηεο ΔΣΔ ζην κέιινλ είλαη λα ζηεξίμεη ηηο ζπκπξάμεηο ζε ηνκείο πνιηηηθήο πνπ ζεσξεί θξίζηκνπο 63. Οη ηνκείο απηνί εμαθνινπζνχλ αλ είλαη ηα Γηεπξσπατθά Γίθηπα θαη ν εθζπγρξνληζκφο ησλ δηθηχσλ κεηαθνξψλ θαη επίζεο έξγα πεξηβαιινληηθψλ βειηηψζεσλ, ε πξσηνβάζκηα, δεπηεξνβάζκηα θαη ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη νη ππεξεζίεο πγείαο. 3.7 Βαζκφο επηηπρίαο ησλ ζπκπξάμεσλ ζηα θξάηε-κέιε Ζ κέρξη ζήκεξα εκπεηξία δείρλεη φηη ζηα δηάθνξα θξάηε-κέιε θαη ζηνπο δηάθνξνπο ηνκείο ε δηάδνζε ησλ ζπκπξάμεσλ πνηθίιεη. Τπάξρεη πιένλ αξθεηή εκπεηξία ζηα νδηθά θαη ζηδεξνδξνκηθά έξγα, ζε έξγα χδξεπζεο θαη απνβιήησλ, ζε ζρνιηθέο θαη λνζνθνκεηαθέο ππνδνκέο ηα νπνία ζεσξνχληαη επηηπρή πάξα ηα πξνβιήκαηα ζηνλ ππνινγηζκφ ηνπ θφζηνπο θαη ησλ θηλδχλσλ. Ζ χπαξμε ηνπ ζεζκνχ γηα έλα ζρεηηθά κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα δελ επηηξέπεη ηελ εμαγσγή νξηζηηθψλ ζπκπεξαζκάησλ γηα ηελ ζπλνιηθή επηηπρία ησλ ζρεκάησλ απηψλ. Έλα πξψην φκσο ζπκπέξαζκα είλαη φηη νη ζπκπξάμεηο έρνπλ επηηπρία ζε ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ε πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί κε ζαθήλεηα θαη λα κεηξεζεί 64. Αλακέλεηαη λα δνχκε αλ ζα ππάξμεη ε ίδηα επηηπρία θαη ζηνπο ηνκείο ηεο πγείαο θαη ηεο εθπαίδεπζεο. Παξάιιεια νη ζπκπξάμεηο ζεσξνχληαη κάιινλ αθαηάιιειεο γηα ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ε ηερλνινγία εμειίζζεηαη γξήγνξα φπσο ηα έξγα πιεξνθνξηθήο αθνχ είλαη αδχλαην λα ηεζνχλ ζπγθεθξηκέλεο πνηνηηθέο πξνδηαγξαθέο πνπ δελ ζα πεξηνξίδνπλ ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ ζπλερή βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ππεξεζηψλ. Ζ βαζηθή ζέζε θαη πξνηξνπή ηεο Δπηηξνπήο πξνο ηα θξάηε-κέιε είλαη φηη νη ζπκπξάμεηο δελ είλαη κηα ζαπκαηνπξγή ιχζε θαη νη θπβεξλήζεηο ζα πξέπεη λα επηθεληξψλνληαη ζηελ βειηίσζε ησλ δηνηθεηηθψλ ηνπο ηθαλνηήησλ θαη αμηνινγηθψλ εξγαιείσλ. Γηαθνξεηηθά ππάξρεη ν θίλδπλνο λα ρξεζηκνπνηνχληαη ηα ζρήκαηα απηά γηα ιάζνο ιφγνπο φπσο ε 63 European Investment Bank, (2005),EIB s role and experience in PPPs in the EU 64 European Parliament, DG Internal Policies of the Union, (2006), Public Private Partnerships; Models and Trends in the European Union Μαπιάνθη Νηάπα 58

59 βξαρππξφζεζκε βειηίσζε ησλ δεκνζίσλ ινγαξηαζκψλ εηο βάξνο ηεο καθξνπξφζεζκεο δεκνζηνλνκηθήο ζηαζεξφηεηαο Μαπιάνθη Νηάπα 59

60 Κεθάιαην 4 ν ζπκπξάμεσλ : Tν θνηλνηηθφ θαη εζληθφ λνκηθφ πιαίζην ξχζκηζεο ησλ 4.1 Κνηλνηηθφ λνκηθφ πιαίζην ξχζκηζεο ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ- Ηδησηηθνχ Σνκέα Οη ΓΗΣ δελ ξπζκίδνληαη ξεηά απφ ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία. Μηα πξψηε πξνζέγγηζε έγηλε ην 2000 φηαλ ε Δπηηξνπή δεκνζίεπζε Δξκελεπηηθή Αλαθνίλσζε 65 ζρεηηθά κε ηηο ζπκβάζεηο παξαρψξεζεο ζην θνηλνηηθφ δίθαην, κε ηελ νπνία θαζφξηζε, βάζεη ησλ θαλφλσλ θαη ησλ αξρψλ πνπ απνξξένπλ απφ ηε πλζήθε θαη ην εθαξκνζηέν παξάγσγν δίθαην, ην πεξίγξακκα ηεο έλλνηαο ηεο ζχκβαζεο παξαρψξεζεο, θαζψο θαη ηηο ππνρξεψζεηο πνπ βαξχλνπλ ηηο δεκφζηεο αξρέο θαηά ηελ επηινγή ησλ ηδησηηθψλ εηαίξσλ, ζηνπο νπνίνπο αλαηίζεληαη νη ζπκβάζεηο παξαρψξεζεο. Απφ ηελ Αλαθνίλσζε γηλφηαλ ζαθέο φηη ε Δπηηξνπή πξνζπαζνχζε αθελφο κελ λα κε πξνρσξήζεη ζε δεζκεπηηθή ξχζκηζε ηνπ λένπ ζεζκνχ, πξηλ απηφο αλαπηπρζεί επαξθψο ζηα θξάηε-κέιε, αθεηέξνπ φκσο λα κελ επηηξέςεη ηελ παξάθακςε ησλ θνηλνηηθψλ θαλφλσλ. Αθνινπζεί ην 2004 ε Οδεγία 2004/18 66 πεξί ζπληνληζκνχ ησλ δηαδηθαζηψλ ζχλαςεο δεκνζίσλ ζπκβάζεσλ έξγσλ, πξνκεζεηψλ θαη ππεξεζηψλ. Ζ Οδεγία 2004/18 πξνζδηνξίδεη ηνλ φξν ζχκβαζε παξαρψξεζεο δεκνζίσλ έξγσλ θαη ππεξεζηψλ ελψ ζεζπίδνληαη δηαηάμεηο γηα ηελ δεκνζηφηεηα ησλ αλσηέξσ ζπκβάζεσλ (πξνθήξπμε, πεξηερφκελν, δεκνζίεπζε, πξνζεζκίεο) θαη εηζάγεηαη ε δηαδηθαζία ηνπ αληαγσληζηηθνχ δηαιφγνπ ε νπνία εθαξκφδεηαη φηαλ ε αλαζέηνπζα αξρή δελ είλαη ζε ζέζε λα θαζνξίζεη ηα ηερληθά κέζα, ηηο λνκηθέο θαη ρξεκαηννηθνλνκηθέο απαηηήζεηο ηνπ έξγνπ. 65 Δπηηξνπή ηωλ Δπξωπαϊθώλ Κνηλνηήηωλ, (2000), «Δπμηνεςηική Ανακοίνυζη ζσεηικά με ηιρ παπασυπήζειρ ζηο κοινοηικό δίκαιο», EE C Δπξωπαϊθό Κνηλνβνύιην θαη πκβνύιην, (2004), «Oδηγία 2004/18 πεπί ζςνηονιζμού ηυν διαδικαζιών ζύνατηρ δημοζίυν ζςμβάζευν έπγυν, ππομηθειών και ςπηπεζιών», L134/114 Μαπιάνθη Νηάπα 60

61 4.1.1 «Πξάζηλν Βηβιίν γηα ηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα» Σν 2004 ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή επηρεηξεί κηα πην εμεηδηθεπκέλε πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο δεκνζηεχνληαο ην Πξάζηλν Βηβιίν 67 ζρεηηθά κε ηηο ΓΗΣ θαη ην θνηλνηηθφ δίθαην ησλ δεκνζίσλ ζπκβάζεσλ θαη ησλ ζπκβάζεσλ παξαρψξεζεο γηα ηελ δηαζαθήληζε ησλ θαλφλσλ πνπ δηέπνπλ ηηο ζπκπξάμεηο. Γηα ηνπο ζθνπνχο ηνπ Πξάζηλνπ Βηβιίνπ έγηλε ν δηαρσξηζκφο αλάκεζα ζε ΓΗΣ θαζαξά ζπκβαηηθνχ ηχπνπ, φπνπ νη ζρέζεηο είλαη απνθιεηζηηθά ζπκβαηηθέο, θαη ζε ΓΗΣ ζεζκνζεηεκέλνπ ηχπνπ ζηηο νπνίεο ε ζπλεξγαζία δεκφζηνπ-ηδησηηθνχ θνξέα πξαγκαηνπνηείηαη ζην πιαίζην ελφο λένπ θνξέα. Έλα απφ ηα γλσζηφηεξα κνληέια ηεο πξψηεο θαηεγνξίαο είλαη ην κνληέιν παξαρψξεζεο ην νπνίν ξπζκίδεηαη απφ ιίγεο δηαηάμεηο ηνπ παξαγψγνπ δηθαίνπ πνπ αθνξνχλ ηηο ππνρξεψζεηο δεκνζηφηεηαο. Ζ δεκφζηα δηαβνχιεπζε πνπ αθνινχζεζε ηελ δεκνζίεπζε ηνπ «Πξάζηλνπ Βηβιίνπ» έδεημε φηη: 1. γηα ηηο ΓΗΣ πνπ απνηεινχλ δεκφζηεο ζπκβάζεηο πξέπεη λα ηεξνχληαη νη νδεγίεο πνπ ζπληνλίδνπλ ηηο δηαδηθαζίεο αλάζεζεο, 2. νη ΓΗΣ πνπ απνηεινχλ ζπκβάζεηο παξαρψξεζεο έξγνπ θαιχπηνληαη κφλν απφ κεξηθέο δηεζπαξκέλεο δηαηάμεηο δεπηεξνγελνχο λνκνζεζίαο, 3. νη ΓΗΣ πνπ απνηεινχλ ζπκβάζεηο παξαρψξεζεο ππεξεζηψλ δελ θαιχπηνληαη θαζφινπ απφ ηηο νδεγίεο ησλ δεκνζίσλ ζπκβάζεσλ, 4. ζε φιεο ηηο ζπκβάζεηο ζηηο νπνίεο έλαο δεκφζηνο θνξέαο αλαζέηεη κηα νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ζε έλαλ ηδησηηθφ θνξέα, αλεμάξηεηα απφ ην αλ θαιχπηνληαη απφ δεπηεξνγελή λνκνζεζία ή φρη, ζα πξέπεη λα ηεξνχληαη νη αξρέο θαη νη θαλφλεο ηεο ΔΚ (άξζξα 43 θαη 49) ηδίσο φζνλ αθνξά ηελ ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο θαη ηελ ειεχζεξε παξνρή ππεξεζηψλ, θαη νη αξρέο ηεο δηαθάλεηαο, ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο, ηεο αλαινγηθφηεηαο θαη ηεο ακνηβαίαο αλαγλψξηζεο. πκπεξαζκαηηθά, πξνέθπςε φηη ππάξρεη αλάγθε γηα έλα ζαθέο θαη ζηαζεξφ λνκηθφ πεξηβάιινλ φζνλ αθνξά ηηο ΓΗΣ θαη ηηο παξαρσξήζεηο πνπ λα εμαζθαιίδεη αζθάιεηα δηθαίνπ. Ζ Δπηηξνπή πξνηίζεηαη λα παξέκβεη κφλν 67 Δπηηξνπή ηωλ Δπξωπαϊθώλ Κνηλνηήηωλ, (2004), «Ππάζινο Βιβλίο ζσεηικά με ηιρ ςμππάξειρ Γημόζιος και Ιδιυηικού ηομέα και ηο κοινοηικό δίκαιο ηυν Γημοζίυν ςμβάζευν και ηυν ςμβάζευν Παπασώπηζηρ», COM (2004) 327 Μαπιάνθη Νηάπα 61

62 εθεί νπνχ ε αλάιπζε επηπηψζεσλ ζα δείμεη φηη ηα νθέιε ηεο παξέκβαζεο ππεξέρνπλ ησλ ξπζκηζηηθψλ βαξψλ Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο (2005) Σν 2005 ε Δπηηξνπή εμέδσζε κηα Αλαθνίλσζε 68 σο απνηέιεζκα ηεο δεκφζηαο δηαβνχιεπζεο πνπ πξνέθπςε κε ην Πξάζηλν Βηβιίν ζχκθσλα κε ηελ νπνία απαηηείηαη λα δνζεί ζπλέρεηα κέζσ λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο ζε ζέκαηα αλάζεζεο ησλ ζπκβάζεσλ παξαρψξεζεο ψζηε λα κεησζεί ην θφζηνο ησλ ζπλαιιαγψλ κε ηελ κείσζε ησλ λνκηθψλ θηλδχλσλ θαη ηελ παξάθακςε πξνβιεκάησλ πνπ ζέηεη ε πνιπκνξθία ησλ εζληθψλ λνκνζεζηψλ. Δπίζεο πξνηίζεηαη λα δψζεη ζπλέρεηα ζε ζέκαηα εθαξκνγήο ησλ θαλφλσλ πνπ δηέπνπλ ηηο δεκφζηεο ζπκβάζεηο ζηε ζχζηαζε επηρεηξήζεσλ ησλ ζεζκνζεηεκέλσλ ΓΗΣ. Σέινο δελ πξνηείλεηαη λέα λνκνζεζία πνπ λα θαιχπηεη φιεο ηηο ζπκβαηηθέο ΓΗΣ ιφγσ ηζρπξήο αληίζεζεο ησλ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ. 4.2 Λνγηζηηθή αληηκεηψπηζε ησλ ζπκπξάμεσλ Ζ ζηαηηζηηθή ππεξεζία ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ έιαβε ζηηο 11 Φεβξνπαξίνπ ηνπ 2004 απφθαζε 69 ζρεηηθά κε ηελ ινγηζηηθή αληηκεηψπηζε ζπκβάζεσλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζην πιαίζην ησλ ΓΗΣ ζηνπο εζληθνχο ινγαξηαζκνχο κε ζθνπφ ηελ ελαξκφληζε ησλ πξαθηηθψλ ζηα θξάηε κέιε.. Ζ απφθαζε απηή δηαζαθελίδεη ηηο επηπηψζεηο ησλ ζπκβάζεσλ απηψλ ζην θξαηηθφ έιιεηκκα ή πιεφλαζκα θαη ζην δεκφζην ρξένο. πγθεθξηκέλα ε Eurostat ζπληζηά ηα ζηνηρεία ηνπ ελεξγεηηθνχ πνπ ζπλδένληαη κε ηηο ΓΗΣ λα κελ θαηαρσξνχληαη σο δεκφζηα ζηνηρεία ηνπ ελεξγεηηθνχ θαη επνκέλσο λα κελ εγγξάθνληαη ζηνλ δεκφζην ηζνινγηζκφ φηαλ ν εηαίξνο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα αλαιακβάλεη ηνλ θαηαζθεπαζηηθφ θίλδπλν θαη ηνλ θίλδπλν δηαζεζηκφηεηαο ή ηνλ θίλδπλν δήηεζεο. Σα ζηνηρεία ηνπ ελεξγεηηθνχ θαηαηάζζνληαη σο θξαηηθά 68 Δπηηξνπή ηωλ Δπξωπαϊθώλ Κνηλνηήηωλ, (2005), «Ανακοίνυζη ηηρ Δπιηποπήρ ζηο Δςπυπαφκό Κοινοβούλιο και ζηην Δςπυπαφκή Οικονομική και Κοινυνική Δπιηποπή και ζηην Δπιηποπή ηυν Πεπιθεπειών ζσεηικά με ηιρ ζςμππάξειρ δημόζιος και ιδιυηικού ηομέα και ηο κοινοηικό δίκαιο ηυν δημοζίυν ζςμβάζευν και ηυν ζςμβάζευν παπασώπηζηρ», COM(2005), STAT/04/18 Μαπιάνθη Νηάπα 62

63 φηαλ ην θξάηνο αλαιακβάλεη ηνλ θαηαζθεπαζηηθφ θίλδπλν ή φηαλ ν εηαίξνο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα αλαιακβάλεη κφλν ηνλ θαηαζθεπαζηηθφ θίλδπλν. 4.3 Δζληθφ λνκηθφ πιαίζην ησλ πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα Ζ ζχκβαζε παξαρψξεζεο δεκνζίσλ έξγσλ είλαη δπλαηφλ λα δηέπεηαη ηφζν απφ ην δεκφζην φζν θαη απφ ην ηδησηηθφ δίθαην, αλάινγα κε ηνπο θαλφλεο πνπ δηέπνπλ ηελ ζχλαςε ζπκβάζεσλ θάζε αλαζέηνπζαο αξρήο. Καηά ηα ινηπά ηζρχνπλ νη θαλφλεο πνπ ηζρχνπλ γηα ηηο ζπκβάζεηο ηνπ δεκνζίνπ εθφζνλ δελ αληίθεηληαη ζηηο ξπζκίζεηο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ 70. Ζ δπλαηφηεηα θαηαζθεπήο δεκνζίσλ έξγσλ κε άιια αληαιιάγκαηα πιελ ηνπ εξγνιαβηθνχ πξνβιέπεηαη ξεηά ζηελ λνκνζεζία πεξί δεκνζίσλ έξγσλ. Ο λ.1418/ θαη ην Π.Γ 609/ πξνβιέπνπλ φηη κεηαμχ ησλ ζπζηεκάησλ ππνβνιήο πξνζθνξάο ζπγθαηαιέγεηαη θαη ε πξνζθνξά πνπ πεξηιακβάλεη ηελ κεξηθή ή νιηθή απηνρξεκαηνδφηεζε κε αληάιιαγκα ηελ ιεηηνπξγία ή εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ ή άιια ηπρφλ αληαιιάγκαηα έλαληη ηεο θαηαζθεπήο. Ο φξνο ζχκβαζε παξαρψξεζεο δεκνζίσλ έξγσλ εηζήιζε ζηελ νξνινγία ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ κεηά απφ ηξνπνπνίεζε ηεο Οδεγίαο γηα ηα δεκφζηα έξγα 71/305/EOK θαη ην ειιεληθφ δίθαην ηελ πηνζέηεζε κε ην Π.Γ 23/ «Πξνζαξκνγή ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο γηα ηα δεκφζηα έξγα πξνο ηηο δηαηάμεηο ησλ Οδεγηψλ 71/304, 71/305, 78/669, 89/440 θαη 89/665 ηεο ΔΟΚ». ήκεξα ε έλλνηα ηεο ζχκβαζε παξαρψξεζεο δεκνζίσλ έξγσλ νξίδεηαη ζην Π.Γ 60/ κε ην νπνίν ελζσκαηψλεηαη ζην εζληθφ δίθαην ε Οδεγία 2004/18 θαη είλαη δεκφζηεο ζπκβάζεηο κε αληηθείκελν ηελ εθηέιεζε ή ηελ κειέηε θαη ηελ εθηέιεζε εξγαζηψλ είηε αθφκα ηελ πξαγκαηνπνίεζε κε νπνηαδήπνηε κέζα ελφο έξγνπ πνπ αληαπνθξίλεηαη ζηηο επαθξηβψο νξηδφκελεο απφ ηελ αλαζέηνπζα αξρή αλάγθεο θαη ην εξγνιαβηθφ αληάιιαγκα 70 Φνξηζάθε Θ., (1998), Γιαιηηζία και Γιοικηηικέρ Γιαθοπέρ, Γίκαιο και Οικονομία, άθθνπιαο, Αζήλα 71 Ν.1418/1984, «Γημόζια έπγα και πςθμίζειρ ζςναθών θεμάηυν», Φ.Δ.Κ Α 23/ Π.Γ 609/1985, «Καηαζκεςή Γημοζίυν Έπγυν», Φ.Δ.Κ Α223/85 73 Π.Γ 23/1993, «Πποζαπμογή ηηρ ελληνικήρ νομοθεζίαρ για ηα δημόζια έπγα ππορ ηιρ διαηάξειρ ηυν Οδηγιών 71/304, 71/305, 78/669, 89/440 και 89/665 ηηρ ΔΟΚ», Φ.Δ.Κ Α8/93 74 Φ.Δ.Κ Α 64/2007 Μαπιάνθη Νηάπα 63

64 είλαη είηε απνθιεηζηηθά ην δηθαίσκα εθκεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ είηε ην δηθαίσκα απηφ ζε ζπλδπαζκφ κε θαηαβνιή ακνηβήο 75. Αθνινπζεί ην 2005 ε ςήθηζε ηνπ λφκνπ 3389/2005 γηα ηηο πκπξάμεηο Γεκφζηνπ θαη Ηδησηηθνχ Σνκέα. Σν πεδίν εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ αθνξά έγγξαθεο ζπκβάζεηο ζπλεξγαζίαο απφ επαρζή αίηηα κεηαμχ δεκνζίσλ θνξέσλ θαη λνκηθψλ πξνζψπσλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα γηα ηελ εθηέιεζε έξγσλ ή θαη ηελ παξνρή ππεξεζηψλ πξνζθέξνληαο έλα επξχηαην πιαίζην ππαγσγήο ζε απηφλ Αλάιπζε ηνπ λφκνπ «πκπξάμεηο Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα» Με ην λφκν απηφ δεκηνπξγείηαη ην λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηελ ελζάξξπλζε ηεο εθηέιεζεο έξγσλ θαη ηεο παξνρήο ππεξεζηψλ κέζσ ζπκπξάμεσλ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ δεκηνπξγείηαη ε ΓΔΓΗΣ έλα ζπιινγηθφ θπβεξλεηηθφ φξγαλν πνπ ζα εμεηδηθεχεη ηελ θπβεξλεηηθή πνιηηηθή, ζπζηήλεηαη ε ΔΓΓΗΣ κηα δηνηθεηηθή ππεξεζία πνπ ζα έρεη ηελ επζχλε ηεο ππνζηήξημεο ησλ δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ θνξέσλ θαη παξέρνληαη θίλεηξα ζηνπο ηδησηηθνχο θνξείο γηα λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο ζπκπξάμεηο. χκθσλα κε ηελ άπνςε ηεο θπβέξλεζεο 76 ε πξσηνβνπιία γηα ηηο ΓΗΣ εληάζζεηαη ζην γεληθφηεξν πιαίζην ηεο ελίζρπζεο ηνπ ξφινπ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα θαη ηδηαίηεξα ησλ ειιεληθψλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ αλάπηπμε ηεο ρψξαο. Ζ πξσηνβνπιία απηή πεξηιακβάλεη επίζεο ηα θίλεηξα ηνπ θνξνινγηθνχ θαη ηνπ αλαπηπμηαθνχ λφκνπ γηα ηηο ηδησηηθέο επελδχζεηο. Σα νθέιε πνπ αλακέλνληαη ζχκθσλα κε ηελ Αηηηνινγηθή Έθζεζε ηνπ λφκνπ είλαη ε έγθαηξε νινθιήξσζε ησλ απαηηνχκελσλ έξγσλ θαη ε ζπγθξάηεζε ηνπ θφζηνπο ηνπο, ε απνηειεζκαηηθφηεξε επνπηεία ηεο εθηέιεζεο ησλ έξγσλ, ε δπλαηφηεηα ηαπηφρξνλεο εθηέιεζεο πεξηζζφηεξσλ έξγσλ, ε αλάιεςε κεγάινπ κέξνπο ησλ θηλδχλσλ απφ ηνπο ηδησηηθνχο θνξείο, ε απνθπγή ηεο επηβάξπλζεο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο θαη ε κεηεκθχηεπζε ηεο 75 Κνύηξαο Γ.Α., θνπξήο Π.Β., Σξόβα Δ.Κ., (2005), Οη ςμβάζειρ Παπασώπηζηρ και οι ςμππάξειρ Γημόζιος και Ιδιυηικού Σομέα, Διιεληθά Γξάκκαηα, Αζήλα 76 Ηκεξίδα πγρξεκαηνδνηνύκελα Έξγα, (2005), Σερληθά Υξνληθά, Ινύιηνο-Αύγνπζηνο Μαπιάνθη Νηάπα 64

65 εκπεηξίαο θαη ηεο ηερλνγλσζίαο ησλ ηδησηηθψλ θνξέσλ ζην δεκφζην. Αθνινπζεί ε παξνπζίαζε ησλ θπξηφηεξσλ ζεκείσλ ηνπ λφκνπ Πνηνη θνξείο ζπκκεηέρνπλ ζε κηα ζχκπξαμε χκθσλα κε ην λφκν, ζχκβαζε ζχκπξαμεο κπνξνχλ λα ζπλάςνπλ κε ηδηψηεο ζε ηνκείο ηεο αξκνδηφηεηάο ηνπο ην δεκφζην, νη νξγαληζκνί ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ηα λνκηθά πξφζσπα δεκνζίνπ δηθαίνπ θαη νη αλψλπκεο εηαηξείεο ησλ νπνίσλ ην ζχλνιν ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ αλήθεη ζηνπο αλσηέξσ ή ζε άιιε αλψλπκε εηαηξεία πνπ ππάγεηαη ζηελ παξνχζα πεξίπησζε. Οη ηδηψηεο ζπκβάιινληαη κέζσ αλσλχκσλ εηαηξεηψλ εηδηθνχ ζθνπνχ πνπ ζπληζηψληαη απνθιεηζηηθά γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο ζχκπξαμεο («Δηαηξεία Δηδηθνχ θνπνχ») Πξνυπνζέζεηο ππαγσγήο ζην λ.3389/2005 Πξνυπνζέζεηο γηα ηελ ππαγσγή κηαο ζχκπξαμεο ζην λφκν είλαη: 1. λα έρεη σο αληηθείκελν ηελ εθηέιεζε έξγσλ ή θαη ηελ παξνρή ππεξεζηψλ πνπ αλήθνπλ ζηελ αξκνδηφηεηα ησλ δεκφζησλ θνξέσλ κε βάζε δηάηαμε λφκνπ ή ζχκβαζε ή ην θαηαζηαηηθφ ηνπο, 2. νη ηδησηηθνί θνξείο έλαληη αληαιιάγκαηνο πνπ θαηαβάιιεηαη εθάπαμ ή ηκεκαηηθά απφ ηνπο δεκφζηνπο θνξείο ή ηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο ησλ έξγσλ ή ππεξεζηψλ απηψλ λα αλαιακβάλνπλ νπζηψδεο κέξνο ησλ θηλδχλσλ πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηελ θαηαζθεπή, ηελ δηαζεζηκφηεηα ή ηελ δήηεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο ζχκπξαμεο θαη ησλ ζπλαθψλ θηλδχλσλ φπσο ελδεηθηηθά ηνλ δηαρεηξηζηηθφ θαη ηνλ ηερληθφ θίλδπλν, 3. ε ρξεκαηνδφηεζε ελ φισ ή ελ κέξεη ηεο θαηαζθεπήο ησλ έξγσλ ή ηεο παξνρήο ησλ ππεξεζηψλ λα γίλεη κε θεθάιαηα θαη πφξνπο πνπ εμαζθαιίδνπλ νη ηδησηηθνί θνξείο 4. ην ζπλνιηθφ ζπκβαηηθφ πξνυπνινγίδνκελν θφζηνο ηεο πινπνίεζεο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο ζχκπξαμεο λα κελ ππεξβαίλεη ην πνζφ ησλ 200 εθαηνκκπξίσλ επξψ. Μαπιάνθη Νηάπα 65

66 Με νκφθσλε απφθαζε ηεο ΓΔΓΗΣ είλαη δπλαηή ε ππαγσγή ζην λφκν αθφκα θαη εάλ δελ πιεξνχληαη κία ή πεξηζζφηεξεο πξνυπνζέζεηο. Δπίζεο δελ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ αληηθείκελν ζχκπξαμεο νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ θαηά ην χληαγκα αλήθνπλ άκεζα θαη απνθιεηζηηθά ζην θξάηνο θαη ηδίσο ε εζληθή άκπλα, ε αζηπλφκεπζε, ε απνλνκή ηεο δηθαηνζχλεο θαη ε εθηέιεζε ησλ δηθαζηηθψλ πνηλψλ Γηππνπξγηθή Δπηηξνπή ΓΗΣ (Γ.Δ..Γ.Η.Σ) πλίζηαηαη Γηππνπξγηθή Δπηηξνπή πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ-Ηδησηηθνχ Σνκέα θαηά ην πξφηππν ηεο Γηππνπξγηθήο Δπηηξνπήο Απνθξαηηθνπνηήζεσλ, πνπ απνηειείηαη απφ ηνλ Τπνπξγφ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, ν νπνίνο θαη πξνεδξεχεη, ηνλ Τπνπξγφ Πεξηβάιινληνο, Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ σο ηαθηηθά κέιε θαη ηνλ Τπνπξγφ ή ηνπο Τπνπξγνχο πνπ επνπηεχνπλ θαζέλα απφ ηνπο δεκφζηνπο θνξείο πνπ πξνβιέπεηαη λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ ζχκπξαμε, σο έθηαθηα κέιε. Απνζηνιή ηεο είλαη ε εμεηδίθεπζε ηεο θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ εθηέιεζε έξγσλ θαη ηελ παξνρή ππεξεζηψλ κε ηελ ζπκκεηνρή ηδησηηθψλ θεθαιαίσλ. Αξκνδηφηεηεο ηεο Γ.Δ..Γ.Η.Σ είλαη λα: 1. εγθξίλεη ηελ ππαγσγή ζπκπξάμεσλ ζηηο δηαηάμεηο ηνπ λφκνπ θαη αλαθαιεί ηέηνηεο εγθξίζεηο, 2. απνθαζίδεη ηελ έληαμε ζην Π.Γ.Δ. ηνπ θαηαβιεηένπ ζηνπο ηδησηηθνχο θνξείο ζπκβαηηθνχ αληαιιάγκαηνο, 3. απνθαζίδεη γηα ηελ ζπκκεηνρή ή κε ηνπ δεκνζίνπ ζηελ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο ζχκπξαμεο, 4. ιακβάλεη θάζε άιιε ζπλαθή απφθαζε Δηδηθή Γξακκαηεία ΓΗΣ (Δ.Γ..Γ.Η.Σ) πλίζηαηαη Δηδηθή Γξακκαηεία πκπξάμεσλ Γεκφζηνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα ζην Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ κε ζθνπφ ηελ επηθνπξία ηεο Γ.Δ..Γ.Η.Σ θαη ησλ δεκφζησλ θνξέσλ. Έξγν ηεο Δ.Γ..Γ.Η.Σ είλαη ν εληνπηζκφο έξγσλ πνπ κπνξνχλ λα πινπνηεζνχλ κέζσ ζπκπξάμεσλ, ε πξνψζεζε ηνπ ζεζκνχ ησλ ζπκπξάμεσλ, ε δηεπθφιπλζε ησλ δεκνζίσλ θνξέσλ ζηα πιαίζηα ησλ δηαδηθαζηψλ αλάζεζεο, ε παξαθνινχζεζε ηεο Μαπιάνθη Νηάπα 66

67 πινπνίεζεο ησλ ζπκβάζεσλ, ε ελεκέξσζε ηεο Γ.Δ..Γ.Η.Σ θαη ε ζχληαμε εηήζηαο έθζεζεο θαη ε παξνπζίαζή ηεο ζε αξκφδηα επηηξνπή ηεο βνπιήο Γηαδηθαζία ππαγσγήο κηαο ππεξεζίαο ή ελφο έξγνπ ζην ζχζηεκα ησλ ζπκπξάμεσλ Κάζε δεκφζηνο θνξέαο πνπ επηζπκεί λα ππνβάιεη πξφηαζεο ζχκπξαμεο ζηελ Δ.Γ..Γ.Η.Σ πξνζθνκίδεη ελδεηθηηθά ηα αθφινπζα ζηνηρεία ζρεηηθά κε ην αληηθείκελν ηεο ζχκπξαμεο: 1. παξνπζίαζε αλαζέηνπζαο αξρήο, 2. αλαιπηηθή πεξηγξαθή ηνπ έξγνπ ή ηεο ππεξεζίαο, 3. ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ρξνλνδηάγξακκα πινπνίεζεο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο ζχκπξαμεο, 4. παξνπζίαζε πξνηεηλφκελεο κνξθήο ζχκπξαμεο, 5. ελδεηθηηθφο πξνυπνινγηζκφο, 6. θνηλσληθννηθνλνκηθά θξηηήξηα πνπ ηεθκεξηψλνπλ ηελ αλαγθαηφηεηα πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ ή ηεο ππεξεζίαο, 7. αληαπνδνηηθφηεηα ηνπ αληηθεηκέλνπ γηα ηνλ ηδησηηθφ θνξέα, 8. λνκηθά ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πινπνίεζε ηνπ αληηθεηκέλνπ, 9. ρξνλνδηάγξακκα εθηέιεζεο ελεξγεηψλ ηεο αλαζέηνπζαο αξρήο. Βάζεη ησλ πιεξνθνξηψλ ε Δ.Γ..Γ.Η.Σ αμηνινγεί θαηά πφζν κπνξεί ε πξφηαζε λα ππαρζεί ζηηο δηαηάμεηο ηνπ λφκνπ. Σα θξηηήξηα πνπ ζπλεθηηκά είλαη: 1. ε αξκνδηφηεηα ηεο αλαζέηνπζαο αξρήο, 2. ε σξηκφηεηα ηνπ πξνηεηλφκελνπ έξγνπ ή ησλ ππεξεζηψλ, 3. ε βησζηκφηεηα θαη ε αληαπνδνηηθφηεηά ηνπ, 4. θνηλσληθννηθνλνκηθά θξηηήξηα φπσο ε αλαγθαηφηεηα πινπνίεζεο ηεο ππνδνκήο, ε άπνςε ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο, ε επίδξαζε ζηηο ηνπηθέο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, 5. ηερληθά θξηηήξηα, δειαδή ην θαηά πφζν ε πινπνίεζε απφ ηδησηηθφ θνξέα θαηαιήγεη ζε βειηησκέλε πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ πξνο ηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο. Μαπιάνθη Νηάπα 67

68 Δάλ ε πξφηαζε αμηνινγεζεί ζεηηθά πεξηιακβάλεηαη ζηνλ Καηάινγν Πξνηεηλνκέλσλ πκπξάμεσλ θαη θαιείηαη ε αλαζέηνπζα αξρή λα θαηαζέζεη εληφο δηκήλνπ Αίηεζε Τπαγσγήο ζηελ Γ.Δ..Γ.Η.Σ ε νπνία εγθξίλεη ή απνξξίπηεη ελ φισ ή ελ κέξεη ηελ πξφηαζε. Ζ παξαπάλσ δηαδηθαζία απνηππψλεηαη ζην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί. Γηάγξακκα 6: Γηαδηθαζία ππαγσγήο έξγνπ ζην λ. 3389/2005 Πεγή: Δ.Γ..Γ.Ι.Σ-Δγρεηξίδην γηα ηελ πινπνίεζε έξγσλ θαη ππεξεζηώλ κέζσ ΓΙΣ Γηαδηθαζίεο θαη θξηηήξηα αλάζεζεο Οη δηαδηθαζίεο αλάζεζεο πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηελ επηινγή ηνπ ηδησηηθνχ θνξέα είλαη απηέο πνπ πξνβιέπεη ε Oδεγία 2004/18 δειαδή δηαδηθαζία αλνηθηνχ ηχπνπ, θιεηζηνχ ηχπνπ, αληαγσληζηηθφο δηάινγνο θαη δηαπξαγκάηεπζε. ε θάζε πεξίπησζε ηζρχνπλ νη αξρέο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο, ηεο δηαθάλεηαο, ηεο αλαινγηθφηεηαο, ηεο ακνηβαίαο αλαγλψξηζεο, ηεο Μαπιάνθη Νηάπα 68