ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Transcript

1 ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Κοινωνιολογίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 613 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 5 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κοινωνία και Βιοπολιτική ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ σε περίπτωση που οι πιστωτικές μονάδες απονέμονται σε διακριτά μέρη του μαθήματος π.χ. Διαλέξεις, Εργαστηριακές Ασκήσεις κ.λπ. Αν οι πιστωτικές μονάδες απονέμονται ενιαία για το σύνολο του μαθήματος αναγράψτε τις εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας και το σύνολο των πιστωτικών μονάδων ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΕΣ ΩΡΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ 3 6 Προσθέστε σειρές αν χρειαστεί. Η οργάνωση διδασκαλίας και οι διδακτικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται περιγράφονται αναλυτικά στο 4. ΤΥΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Υποβάθρου, Γενικών Γνώσεων, Επιστημονικής Περιοχής, Ανάπτυξης Δεξιοτήτων ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ: ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ και ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ: ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΑΙ ΣΕ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ERASMUS ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (URL) Υποχρεωτικό κατ επιλογήν/γενικού Υποβάθρου Κανένα Ελληνική Ναι (μέσω εργασιών στα αγγλικά) 2. ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Μαθησιακά Αποτελέσματα Περιγράφονται τα μαθησιακά αποτελέσματα του μαθήματος οι συγκεκριμένες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες καταλλήλου επιπέδου που θα αποκτήσουν οι φοιτητές μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος. Συμβουλευτείτε το Παράρτημα Α Περιγραφή του Επιπέδου των Μαθησιακών Αποτελεσμάτων για κάθε ένα κύκλο σπουδών σύμφωνα με Πλαίσιο Προσόντων του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης Περιγραφικοί Δείκτες Επιπέδων 6, 7 & 8 του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων Διά Βίου Μάθησης και Παράρτημα Β Περιληπτικός Οδηγός συγγραφής Μαθησιακών Αποτελεσμάτων Με την παρακολούθηση του μαθήματος και τη μελέτη των προτεινόμενων βιβλιογραφικών πηγών επιδιώκεται οι φοιτήτριες και φοιτητές στο τέλος του εξαμήνου να: - κατανοήσουν τον προσδιορισμό των εννοιών της βιοεξουσίας και της βιοπολιτικής και κατ επέκταση της νεκροπολιτικής και της θανατοπολιτικής, - γνωρίσουν το κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο ανάδυσης και επικράτησης της βιοπολιτικής στη νεωτερική και ειδικά στη µετανεωτερική κοινωνία, - γνωρίσουν την πολιτική οικονομία της ζωής και του θανάτου και το πώς συνδιαλέγεται με τη φιλελεύθερη τέχνη διακυβέρνησης και ειδικά τη νεοφιλελεύθερη κυβερνολογική, - κατανοήσουν τις έμφυλες, φυλετικές, ταξικές κ.λπ. διαστάσεις της βιοπολιτικής, - διακρίνουν τις εκφάνσεις της επιτήρησης και του κοινωνικού ελέγχου µε όρους βιοπολιτικής, - εμβαθύνουν, μέσα από συγκεκριμένα εμπειρικά παραδείγματα, στις τροπικότητες της βιοπολιτικής στην ύστερη νεωτερικότητα στο πλαίσιο ενός κριτικού κοινωνιολογικού

2 προβληματισμού, - αναστοχαστούν σε σχέση με τη βιοπολιτική εξουσία επί του πληθυσμού και κατ επέκταση ως προς τις μορφές καθυπόταξης ή και αντίστασης των σωμάτων. Γενικές Ικανότητες Λαμβάνοντας υπόψη τις γενικές ικανότητες που πρέπει να έχει αποκτήσει ο πτυχιούχος (όπως αυτές αναγράφονται στο Παράρτημα Διπλώματος και παρατίθενται ακολούθως) σε ποια / ποιες από αυτές αποσκοπεί το μάθημα;. Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις Λήψη αποφάσεων Αυτόνομη εργασία Ομαδική εργασία Εργασία σε διεθνές περιβάλλον Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον Παράγωγή νέων ερευνητικών ιδεών Σχεδιασμός και διαχείριση έργων Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα Σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης. Εργασία σε διεπιστηµονικό περιβάλλον. Παραγωγή νέων ερευνητικών ιδεών. Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής. 3. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Το μάθημα εισαγάγει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές στις θεωρητικές προσεγγίσεις της βιοεξουσίας και της βιοπολιτικής. Στο πλαίσιο ενός κριτικού κοινωνιολογικού προβληματισμού, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τίθεται το εξουσιαστικό φαινόμενο και ειδικότερα οι τεχνικές ρύθμισης της ζωής και του θανάτου, παράγοντας καθεστώτα αλήθειας, διαμέσου των οποίων ελέγχεται και επιτηρείται το κοινωνικό σώμα. Συνακόλουθα, το μάθημα εξετάζει κοινωνιολογικά και σε σύνδεση με το κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο και τα πολιτισμικά συμφραζόμενα, μορφές καθυπόταξης ή και αντίστασης των σωμάτων. Ειδικότερα, έχοντας ως αφετηρία το έργο του Michel Foucault και σε συνομιλία με προσεγγίσεις όπως των Hannah Arendt, Giorgio Agamben, Judith Butler κ.α., οι διαλέξεις καλύπτουν δυο πεδία κριτικού κοινωνιολογικού προβληματισμού: Α) στο πρώτο μέρος προσεγγίζεται θεωρητικά η γενεαλογία της βιοπολιτικής µε βάση το κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο και τα πολιτισμικά συμφραζόμενα, εισχωρώντας ταυτόχρονα στις συγκλίσεις και στις αποκλίσεις μεταξύ της φουκωικής σκέψης και των υπόλοιπων φιλοσοφικών προσεγγίσεων της βιοπολιτικής. Αναλυτικότερα, σκιαγραφείται το πέρασμα από την κυριαρχία του ηγεμόνα στη γέννηση της βιοπολιτικής στα τέλη του 18ου αιώνα, καθώς και η μετάβαση από τον έλεγχο της λέπρας κατά το Μεσαίωνα στον έλεγχο της πανούκλας στα τέλη του 17 ου αιώνα και στις αρχές του 18 ου, και εν τέλει, από την ανάδυση των «επιστημών της ζωής» κατά τον 19ο αιώνα, στις ευγονικές πρακτικές, στον αντισημιτισμό, στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και στην «τελική λύση» (θανατοπολιτική) των «εκφυλισμένων άλλων» (ομοφυλόφιλοι, εγκληματίες, ψυχικά ασθενείς, άποροι, εβραίοι κ.α.). Ειδικότερα, οι φοιτήτριες/φοιτητές θα εμβαθύνουν στο ζήτημα της εξουσίας επί της ζωής, η οποία κεντροθετείται σε δύο άξονες οι οποίοι συνομιλούν: 1) σώμα ως μηχανή/ανατοµο - πολιτική του ανθρώπινου σώματος και 2) το σώμα ως είδος/βιοπολιτική του πληθυσμού. Σε αυτό το πλαίσιο, ιχνηλατούντα οι έμφυλες, φυλετικές, ταξικές κ.λπ. διαστάσεις της βιοπολιτικής της ετερότητας, μέσα από μηχανισμούς επιτήρησης και κοινωνικού ελέγχου που σχετίζονται με τη δημογραφία και την κοινωνική στατιστική, την πολιτική οικονομία, την τεχνοεπιστημονική και ιατρική γνώση και τις τεχνικές διαχείρισης της ασφάλειας. Β) Tο δεύτερο μέρος των διαλέξεων, εστιάζει στις πειθαρχικές «τεχνολογίες» της βιοεξουσίας και της βιοπολιτικής και στις νόρμες κανονικοποίησης, οι οποίες συνεχίζουν να εφαρμόζονται σε άτομα, κοινωνικές ομάδες, πληθυσμούς, ακόμη και στο ανθρώπινο

3 είδος, δηλαδή στο φασματικό απόηχο των ανωτέρω εφαρμογών στην ύστερη νεωτερικότητα. Σε αυτό το πεδίο εξετάζονται οι τροπικότητες της βιοπολιτικής µέσω της επιτήρησης, του ελέγχου και της ιατρικοποίησης γενετικοποίησης των σωμάτων, µε ενδεικτικά πρόσφατα εμπειρικά παραδείγματα τους υγειονομικούς ελέγχους σε «επικίνδυνες» πληθυσμιακές ομάδες ή τους «μολυσματικούς άλλους» (όπως οι οροθετικές ιερόδουλες, οι πρόσφυγες ή οι ουσιοεξαρτημένοι), τα κέντρα κράτησης μεταναστών προσφύγων, η βιοπολιτική του χρέους - των μνημονίων και η παραγωγή του «σώματος της λιτότητας», ο έλεγχος της σεξουαλικότητας και της αναπαραγωγής ή οι σύγχρονες εφαρμογές της γονιδιωµατικής και της νευροτεχνολογίας της γενετικής. Περίγραμμα Μαθήματος 1η Εβδομάδα: Σύντομη εισαγωγή στο περιεχόμενο του μαθήματος. Παρουσίαση κύριας βιβλιογραφίας. Επεξήγηση των μεθόδων διδασκαλίας και αξιολόγησης. Εισαγωγή στις θεωρητικές προσεγγίσεις περί Βιοπολιτικής και Κοινωνίας. 2 η Εβδομάδα: Θεωρητικές αφετηρίες στις έννοιες της Βιοεξουσίας, της Βιοπολιτικής και της «Νεκροπολιτικής»: Η μετάβαση από την κυριαρχία του ηγεµόνα στη βιοπολιτική εξουσία επί του πληθυσμού. 3 η Εβδομάδα: Η Γέννηση της Βιοπολιτικής (Μέρος Ι): Φιλελεύθερη Κυβερνολογική. Συζήτηση περί της κρίσης χρέους ως «κατάσταση έκτακτης ανάγκης», τη «Βιοπολιτική των Μνημονίων» και το «σώμα της λιτότητας» με επίκεντρο της δυτικές νεοφιλελεύθερες κοινωνίες. 4 η Εβδομάδα: Η Γέννηση της Βιοπολιτικής (Μέρος ΙΙ): Η «πολιτική ανατομία» της ζωής και του θανάτου. Η ανάδυση των «επιστημών της ζωής» και η ιατρικοποίηση του κοινωνικού σώματος: Επιτήρηση και κοινωνικός έλεγχος του «µη κανονικού». 5 η Εβδομάδα: Η Βιοπολιτική του ρατσισμού: Φυλετισµός και εθνικισµός στην αποικιακή και μετααποικιακή εποχή. 6 η Εβδομάδα: H «γυμνή ζωή». Από τη Βιοπολιτική στη Θανατοπολιτική: Ευγονική, αντισημιτισμός, ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και η «Τελική Λύση» των «εκφυλισμένων άλλων». 7 η Εβδομάδα: Βιοπολιτικός ανθρωπισµός και «ασύμμετρες απειλές»: Η διαχείριση του προσφυγικού - μεταναστευτικού. Προβολή συνέντευξης G. Agamben στην εκπομπή «Τόποι ζωής, Τόποι ιδεών Βιοπολιτική» 8 η Εβδομάδα: Φεμινιστικές προσεγγίσεις, ΛΟΑΤΚΙ πολιτικές και έµφυλες επιτελέσεις της βιοπολιτικής: Η ρύθµιση και έλεγχος της σεξουαλικότητας και της αναπαραγωγής. 9 η Εβδομάδα: «Επικίνδυνες πληθυσμιακές οµάδες», «κατάσταση εξαίρεσης» και δημόσια υγεία: Οι «υγειονομικές βόμβες σε καραντίνα». Προβολή ντοκιμαντέρ: Ερείπια (Ruins) - Οροθετικές γυναίκες. Το χρονικό μιας διαπόμπευσης. Παρουσίαση υγειονομικής διάταξης ΓΥ/39Α. Παρουσίαση έντυπου υλικού ΚΕΕΛΠΝΟ. 10 η Εβδομάδα: Θανατοπολιτική διακυβέρνηση. 11 η Εβδομάδα: Προβολή ταινίας και συζήτηση. 12 η Εβδομάδα: Νέα γενετική και βιοπολιτική: Ο γενετικός κώδικας υπό επιτήρηση. 13 η Εβδομάδα: Ανακεφαλαίωση των θεµατικών ενοτήτων του µαθήµατος. Αναστοχασµός σε σχέση με τη βιοπολιτική εξουσία επί του πληθυσμού και τις μορφές καθυπόταξης ή και αντίστασης των σωμάτων.

4 4. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ και ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Πρόσωπο με πρόσωπο Πρόσωπο με πρόσωπο, Εξ αποστάσεως εκπαίδευση κ.λπ. ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Χρήση Τ.Π.Ε. στη Διδασκαλία, στην Εργαστηριακή Εκπαίδευση, στην Επικοινωνία με τους φοιτητές ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Περιγράφονται αναλυτικά ο τρόπος και μέθοδοι διδασκαλίας. Διαλέξεις, Σεμινάρια, Εργαστηριακή Άσκηση, Άσκηση Πεδίου, Μελέτη & ανάλυση βιβλιογραφίας, Φροντιστήριο, Πρακτική (Τοποθέτηση), Κλινική Άσκηση, Καλλιτεχνικό Εργαστήριο, Διαδραστική διδασκαλία, Εκπαιδευτικές επισκέψεις, Εκπόνηση μελέτης (project), Συγγραφή εργασίας / εργασιών, Καλλιτεχνική δημιουργία, κ.λπ. Αναγράφονται οι ώρες μελέτης του φοιτητή για κάθε μαθησιακή δραστηριότητα καθώς και οι ώρες μη καθοδηγούμενης μελέτης ώστε ο συνολικός φόρτος εργασίας σε επίπεδο εξαμήνου να αντιστοιχεί στα standards του ECTS ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Περιγραφή της διαδικασίας αξιολόγησης Γλώσσα Αξιολόγησης, Μέθοδοι αξιολόγησης, Διαμορφωτική ή Συμπερασματική, Δοκιμασία Πολλαπλής Επιλογής, Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης, Ερωτήσεις Ανάπτυξης Δοκιμίων, Επίλυση Προβλημάτων, Γραπτή Εργασία, Έκθεση / Αναφορά, Προφορική Εξέταση, Δημόσια Παρουσίαση, Εργαστηριακή Εργασία, Κλινική Εξέταση Ασθενούς, Καλλιτεχνική Ερμηνεία, Άλλη / Άλλες Αναφέρονται ρητά προσδιορισμένα κριτήρια αξιολόγησης και εάν και που είναι προσβάσιμα από τους φοιτητές. Χρήση Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία και στην επικοινωνία με τους φοιτητές. Φόρτος Εργασίας Δραστηριότητα Εξαμήνου Διαλέξεις 39 Μελέτη εκτός 75 μαθήματος Προετοιμασία για τις 33 εξετάσεις Συμμετοχή στις 3 εξετάσεις Σύνολο Μαθήματος (25 ώρες φόρτου 150 ώρες (6 ECTS) εργασίας ανά πιστωτική μονάδα) Γλώσσα Αξιολόγησης: Ελληνική και Αγγλική (στις περιπτώσεις υποψηφίων από την αλλοδαπή). Μέθοδοι Αξιολόγησης: Γραπτή Εξέταση (Ερώτηση ανάπτυξης δοκιμίου και ερωτήσεις σύντομης απάντησης). Κριτήρια Αξιολόγησης: Κατανόηση του περιεχομένου του μαθήματος. 5. ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ -Προτεινόμενη Βιβλιογραφία : Α) Εγχειρίδια του µαθήματος Foucault, M Η γέννηση της βιοπολιτικής. Παραδόσεις στο Κολλέγιο της Γαλλίας ( ). Αθήνα: Πλέθρον (Βιβλιοθήκη Παν. Αιγαίου, Παράρτημα Μυτιλήνης, Ταξιθετικός αριθμός: FOU). Κουρούτζας, Χ Εγκληματολογία της γενετικής. Αθήνα: Πεδίο (Βιβλιοθήκη Παν. Αιγαίου, Παράρτημα Μυτιλήνης, Ταξιθετικός αριθμός: 364 KOY). Αθανασίου, Α Ζωή στο όριο. Δοκίµια για το σώµα, το φύλο και τη βιοπολιτική. Αθήνα: Εκκρεµές (Βιβλιοθήκη Παν. Αιγαίου, Παράρτημα Μυτιλήνης, Ταξιθετικός αριθμός: ΑΘΑ). Β) Συμπληρωματική βιβλιογραφία Agamben, G Homo Sacer: Κυρίαρχη Εξουσία και Γυµνή Ζωή. Αθήνα: Scripta (Βιβλιοθήκη Παν. Αιγαίου, Παράρτημα Μυτιλήνης, Ταξιθετικός αριθμός: AGA). Αθανασίου, Α. (επιμ.) Βιοκοινωνικότητες. Θεωρήσεις στην ανθρωπολογία της υγείας. Αθήνα: Νήσος, κεφάλαια Ι, ΙΧ (Βιβλιοθήκη Παν. Αιγαίου, Παράρτημα

5 Μυτιλήνης, Ταξιθετικός αριθμός: ΒΙΟ). Αθανασίου, Α Η κρίση ως «κατάσταση έκτακτης ανάγκης». Αθήνα: Σαββάλας. Ajana, B Governing through Biometrics. The Biopolitics of Identity. Basingstoke: Palgrave. Macmillan. Butler, J H ψυχική ζωή της εξουσίας. Θεωρίες καθυπόταξης. Αθήνα: Πλέθρον, κεφ. 3. Campbell, T.& Sitze, A. (eds.) Biopolitics A Reader. Durham: Duke University Press. Clough, P., T. & Willse, C. (eds.) Beyond Biopolitics: Essays on the Governance of Life and Death. Durham, London: Duke University Press. da Costa, B. & Philip, K. (eds.) Tactical Biopolitics: Art, Activism and Technoscience. Cambridge: MIT Press. Foucault, M Για την υπεράσπιση της κοινωνίας. Αθήνα: Ψυχογιός, σσ (Βιβλιοθήκη Παν. Αιγαίου, Παράρτημα Μυτιλήνης, Ταξιθετικός αριθμός: 194 FOU). Foucault, M Security, Territory, Population. Lectures at the College de France. UK: Palgrave Macmillan (Βιβλιοθήκη Παν. Αιγαίου, Παράρτημα Μυτιλήνης, Ταξιθετικός αριθμός: FOU). Foucault, M Ιστορία της σεξουαλικότητας. Η βούληση για γνώση. Αθήνα: Πλέθρον, σσ (Βιβλιοθήκη Παν. Αιγαίου, Παράρτημα Μυτιλήνης, Ταξιθετικός αριθμός: FOU). Lemke, T Biopolitics: An Advanced Introduction. NY, London: New York University Press. Promitzer, C., Trubeta, S. & Turda, M. (eds.) Health hygiene and eugenics in Southeastern Europe to Budapest, New York: Central European University Press, pp (Βιβλιοθήκη Παν. Αιγαίου, Παράρτημα Μυτιλήνης, Ταξιθετικός αριθμός: HEA). Prozorov, S. & Rentea, S. (eds.) The Routledge Handbook of Biopolitics. London, New York: Routledge. -Συναφή επιστημονικά περιοδικά: American Journal of Sociology Biosocieties Critical Horizons Critical Public Health Death Studies European Journal of Sociology Foucault Studies Holocaust and Genocide Studies New Genetics and Society Philosophy and Social Criticism Sociology of Health and Illness