ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 23 ΜΑΪΟΣ 2007 I. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Transcript

1 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου Αθήνα Τηλ , Fax Αθήνα, 3 Μαΐου 2007 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 23 ΜΑΪΟΣ 2007 I. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. Πρόσφατες Τουριστικές Εξελίξεις 1.1. Αλλοδαπός Τουρισµός Το 2006 είναι το δεύτερο συνεχές καλό τουριστικό έτος στην µεταολυµπιακή περίοδο. Το 2005, πρώτο έτος ανακάµψεως από πενταετίας, συνοδεύθηκε από επιτάχυνση του ρυθµού αυξήσεως το Με αυξητικό ρυθµό σε όρους αφίξεων και διανυκτερεύσεων 7,7%, πραγµατοποίησε επίδοση 70% υψηλότερη τόσο του παγκόσµιου ρυθµού (4,5%) και διακριτά υψηλότερη των ανταγωνιστριών χωρών. Η εξέλιξη αυτή ενισχύει την εκτίµηση για µονιµότερη έξοδο της χώρας από την υφεσιακή κατάσταση για τον τουρισµό που συνετηρείτο ακόµη και µέχρι το Βεβαίως, ερωτηµατικά εγείρονται καθ όσον αφορά στην υστέρηση που παρουσιάζουν οι συναλλαγµατικές εισπράξεις έναντι των αφίξεων. Η υστέρηση αυτή δεν µπορεί να ερµηνευθεί έτσι απλά µε αναφορά στις πολιτικές all inclusive, που φαίνεται να εξαπλώνονται διακριτά. Η πολύ καλή επίδοση του τουριστικού τοµέα κατά την διετία έχει προεξαρχόντως προσδιορισθεί από εσωτερικούς παράγοντες, όπως είναι η προβολή και διαφήµιση, αλλά και η αναβάθµιση των υποδοµών. Η καθίζηση του τουρισµού κατά την περίοδο δεν προήλθε αποκλειστικά από την απουσία της χώρας στα τουριστικά δρώµενα ανά τον κόσµο. Σηµαντικός υπήρξε σχετικώς και ο ρόλος της καθιζήσεως της µέσης ολικής ποιότητας του τουριστικού προϊόντος, κατά βάση προερχόµενης από την περαιτέρω υποβάθµιση του εξωξενοδοχειακού περιβάλλοντος. Το δίδαγµα που κατέλιπαν οι Ολυµπιακοί Αγώνες, µε την έστω µερική αναβάθµιση των υποδοµών και της φιλοξενίας, είναι καταλυτικό και δείχνει το δρόµο για την αξιοποίηση των φυσικών και πολιτιστικών τουριστικών πλεονεκτηµάτων της χώρας αξιοποίηση που θα διατηρήσει µεσο-µακροπροθέσµως ικανοποιητικό βαθµό αναπτύξεως της ελληνικής οικονοµίας. Η πρόβλεψη για το τρέχον έτος, εν απουσία εξωγενών αποτρεπτικών παραγόντων, είναι οµοίως αισιόδοξη. Το Ινστιτούτο εκτιµά ότι οι επικρατούσες οικονοµικές συνθήκες και τάσεις της παγκόσµιας οικονοµίας, προεξαρχόντως δε των δυτικο-ευρωπαϊκών χωρών, αλλά και ο 1

2 αυξανόµενος ρόλος των αναδυοµένων χωρών της Ανατ. Ευρώπης, διαµορφώνουν ευµενές πλαίσιο για τη συνέχιση της διαστολής της τουριστικής δραστηριότητας, µε αρκετά ικανοποιητικό βαθµό. Η αύξηση προβλέπεται να είναι της τάξεως του 6-7%, µε τάση να κινηθεί πλησιέστερα προς το 7% παρά στο 6%. Η φαινοµενικά συντηρητική αυτή πρόβλεψη, ενόψει πιο αισιόδοξων προβλέψεων από τουριστικούς παράγοντες, έχει επηρεασθεί και από την σκέψη ότι η Τουρκία θα εξαντλήσει όλες τις διαθέσιµες δυνατότητες ανακτήσεως απωλεσθέντος εδάφους (-8,7% το 2006). Πάντως, ενόψει της προβλέψεως του Π.Ο.Τ. για αύξηση του παγκόσµιου τουρισµού το 2007 κατά 4%, επαλήθευση της παρούσας προβλέψεως για την Ελλάδα θα είναι άκρως αισιόδοξη εξέλιξη, όχι µόνο για τον τουριστικό τοµέα, αλλά και για την ελληνική οικονοµία. Πρέπει να σηµειωθεί, να ερµηνευθεί και να αντιµετωπισθεί η στασιµότητα που άρχισε να ενδηµεί στα Ιόνια Νησιά, ένα ιδιαιτέρως προσφιλή προορισµό επί σχετικά µακρά περίοδο. Το αίτιο είναι προφανώς σύνθετο, στο οποίο συµµετέχουν ισοτίµως Πολιτεία αλλά και η εντοπία τουριστική επιχειρηµατική τάξη. Είναι εντυπωσιακή η επίδοση των προορισµών Κρήτη- ωδεκάνησος µε ρυθµούς +10,2% και +9,6% αντιστοίχως, αλλά και των νησιών του Β. Αιγαίου. Τα παρατεθέντα στοιχεία στηρίζονται στις ενδείξεις που παρέχουν οι αεροπορικές αφίξεις. Από της απόψεως αυτής, οι εκτιµήσεις για Β. Ελλάδα και Πελοπόννησο ενδέχεται να αποκλίνουν από την πραγµατικότητα. Η πρόβλεψη για το τρέχον έτος στηρίζεται σε πολλούς παράγοντες, εσωτερικής και εξωτερικής προελεύσεως. Από εσωτερικής απόψεως, οι ακόλουθοι παράγοντες αναµένεται να ενεργήσουν θετικώς: (α) (β) (γ) (δ) (ε) Η αναβάθµιση των γενικών υποδοµών και ευρύτερη αναγνωρισιµότητα της Ελλάδας ως προορισµού, ως επακόλουθο του 2004, καθώς και της ικανοποιητικού βαθµού προβολής και διαφηµίσεως όλου του τουριστικού περιβάλλοντος της χώρας. Η δραστηριοποίηση της τουριστικής πολιτικής προσελκύσεως πελατείας από την περιοχή των ανατολικών χωρών της Ευρώπης έχει αρχίσει να αποδίδει καρπούς, προβλέπεται δε να αποτελέσει πυλώνα της περαιτέρω τουριστικής αναπτύξεως της χώρας, εφάµιλλο χωρών προελεύσεως, όπως η Γερµανία και Μεγ. Βρετανία. Τα µεγάλα αποθέµατα της µη εισέτι εκδηλωθείσας τουριστικής ζητήσεως και το ταχέως βελτιούµενο επίπεδο διαβιώσεως για µεγάλα τµήµατα του πληθυσµού προδιαθέτουν θετικώς για διατύπωση αισιόδοξης προβλέψεως. Πρέπει, συναφώς, να επισηµανθεί ότι η Τουρκία δέχεται από την περιοχή αυτή τουριστικό πλήθος της τάξεως των 3,5 εκατ. ατόµων, έναντι χιλιάδων που επισκέπτονται κατ έτος την Ελλάδα. Η συγκράτηση των τιµών στα καταλύµατα σε συνδυασµό µε την ανάσχεση της φθίνουσας ποιότητας των εξωξενοδοχειακών υπηρεσιών βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, σε πείσµα του ανταγωνιστικού πλεονεκτήµατος που απολαµβάνουν προς το παρόν οι µεσογειακοί δολαριακοί προορισµοί. Η στέρεα αναπτυξιακή επίδοση του κόσµου και ιδιαιτέρως των χωρών προελεύσεως του κύριου όγκου των τουριστών που επισκέπτονται την Ελλάδα, αποτελούν ισχυρή βάση θεµελιώσεως αισθήµατος αισιοδοξίας. Η αναζωογόνηση της αµερικανικής αγοράς, ως προελεύσεως, άρχισε να κάνει αισθητή την παρουσία της. Έχει δε τούτο ιδιαίτερη σηµασία, διότι η ανά διανυκτέρευση δαπάνη είναι σχετικώς υψηλή και ο αριθµός διανυκτερεύσεων ανά άφιξη µεγάλος. 2

3 Η διατυπούµενη αισιόδοξη πρόβλεψη υπαγορεύει την ανάγκη διατυπώσεως επισηµάνσεων αναφορικώς µε την συνέχεια της τουριστικής πολιτικής σ όλες τις βασικές αυτές διαστάσεις: βελτίωση της ποιότητας, συνέπεια µεταξύ τιµής και ποιότητας και προβολή και διαφήµιση των δύο πρώτων διαστάσεων. Επιτυχής τουριστική πολιτική και ανάπαυση επί των δαφνών της επιτυχίας αποτελούν έννοιες αντιφατικές. Ο ανταγωνισµός απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση, συνεχή βελτίωση της ολικής ποιότητας, συνεχή προσπάθεια µειώσεως του κόστους για δεδοµένη ποιότητα και συνεχή και επαρκούς µεγέθους προβολή και διαφήµιση. Οι προτιµήσεις των καταναλωτών υπόκεινται σε µεταβολές υπό την επίδραση της ανόδου του βιοτικού επιπέδου, αλλά και της κτηθείσας τουριστικής εµπειρίας. Η τουριστική πολιτική οφείλει να προηγείται κατά τινα τρόπο της εµφανίσεως των αλλαγών στις προτιµήσεις και να εναρµονίζεται συνεχώς προς τις ανάγκες που δηµιουργεί ο διεθνής ανταγωνισµός, ιδίως σε σχέση µε τις ανταγωνίστριες χώρες Εσωτερικός Τουρισµός Έχει τονισθεί στις µελέτες του ΙΤΕΠ ότι δεν υπάρχει ισοδυναµία, από αναπτυξιακή άποψη, ίσων µεταβολών του αλλοδαπού και του εσωτερικού τουρισµού. Ο αλλοδαπός τουρισµός, καθ ο εξωγενής, επηρεάζει αυτονόµως και δραστικώς την εγχώρια οικονοµική δραστηριότητα. Ο εσωτερικός τουρισµός δεν διαθέτει αυτήν την δυνατότητα, διότι οι επιδράσεις οµοιάζουν, σε κάποιο βαθµό, µε τις επιδράσεις παιγνίου µηδενικού αθροίσµατος. Η τουριστική δαπάνη του εσωτερικού τουρισµού δηµιουργεί πολύ µικρότερη συγκριτικά προστιθέµενη αξία. Όταν, όµως, ο εσωτερικός τουρισµός γίνεται υποκατάστατο του αλλοδαπού, τα οικονοµικά αποτελέσµατα ίσης τουριστικής δαπάνης εξισώνονται. Είναι για τον λόγο αυτό χρήσιµο να γίνει αξιολόγηση του προγράµµατος Μένουµε Ελλάδα. Με βάση τα µέχρι τώρα διαθέσιµα στοιχεία (2005, πρώτο έτος εφαρµογής), η επιτυχία του προγράµµατος είναι τόσο εντυπωσιακή, που πιθανότατα υπερβαίνει και τις πλέον αισιόδοξες προσδοκίες της ηγεσίας του Υπουργείου Τουριστικής Αναπτύξεως. Κατά την περίοδο ο αριθµός των αφίξεων σε επιχειρηµατικού τύπου καταλύµατα αυξήθηκε µε µέσο ρυθµό της τάξεως του 4%, έναντι αυξήσεως 29,3% για το 2005, πρώτο έτος εφαρµογής του προγράµµατος. Ακόµη πιο εντυπωσιακή είναι η αύξηση του αριθµού των διανυκτερεύσεων. Έναντι µειώσεως κατά 2,3% ετησίως στην τετραετία , πραγµατοποιήθηκε αύξηση 34,4% το Η εντυπωσιακή αυτή αύξηση του εσωτερικού τουρισµού είναι πιθανόν να έχει ασκήσει εντονότερη αναπτυξιακή επίδραση παρ όσον υπολαµβάνοµε. (α) Η µείωση του ρυθµού αφίξεων και διανυκτερεύσεων στα ιδιόκτητα καταλύµατα υποκρύπτει ενδεχοµένως υποκίνηση ανθρώπων, που συνήθως πραγµατοποιούσαν διακοπές σε ιδιόκτητα καταλύµατα, να αναζητήσουν νέες εµπειρίες και γνωριµίες εντός της χώρας. (β) Ο υψηλός ρυθµός αυξήσεως αυτών που πραγµατοποίησαν διακοπές σε κατοικίες φίλων και γνωστών ενδέχεται να εµπεριέχει επιδράσεις από το πρόγραµµα Μένουµε Ελλάδα. 3

4 Πίνακας 1 Αφίξεις Αλλοδαπών Τουριστών Αεροπορικώς Ιανουάριος - εκέµβριος Αεροδρόµια % µεταβολή 2005/ /05 Θεσσαλονίκη* ,9 4,7 Καβάλα ,9 12,5 (Β. Ελλάς) ,4 5,2 Ηράκλειο* ,0 7,7 Χανιά ,5 19,1 (Κρήτη) ,7 10,2 Ρόδος ,2 10,0 Κως ,2 8,8 ( ωδεκάνησος) ,6 9,6 Κέρκυρα ,3 1,5 Κεφαλονιά ,4 12,5 Ζάκυνθος ,1 1,5 Άκτιο ,6-2,8 (Ιόνια Νησιά) ,4 2,1 Άραξος ,2 1,5 Καλαµάτα ,8-18,5 (Πελοπόννησος) ,0-8,8 Μύκονος ,3 2,1 Σαντορίνη ,7 4,7 (Κυκλάδες) ,3 3,8 Λήµνος ,0 12,1 Μυτιλήνη ,0 3,0 Χίος ,0 10,5 Σάµος ,5 15,1 (Β. Αιγαίο) ,8 10,7 ΣΥΝΟΛΟ ,4 7,1 ΑΘΗΝΑ* ,7 5,2 ΣΥΝΟΛΟ (Με Αθήνα) ,6 6,4 * Συνολικές πτήσεις εξωτερικού. Πηγή: Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. 4

5 Πίνακας 2 Ποσοστιαία Μεταβολή Αφίξεων και Συναλλαγµατικών Εισπράξεων στις Ανταγωνίστριες Χώρες για το 2006 Χώρα / Περιοχή Αφίξεις Συναλλαγµατικές Εισπράξεις Εισπράξεις ανά Άφιξη Ι. Μεσογειακές Χώρες (1) (2) (2) : (1) ΕΛΛΑΣ Ισπανία 7,7 4,5 5,1 5,8 0,66 1,29 Ιταλία 1,7 6,6 3,88 Πορτογαλία 7,7 6,3 0,82 Τουρκία -8,7-7,6 0,87 Κύπρος -2,8 2,1-0,75 Ισραήλ -4,2-1,2 0,29 Σλοβενία 3,9 3,8 0,97 Ν.Ε. Μεσόγειος 4,2 ΙΙ. ΚΟΣΜΟΣ 4,5 Αφρική 9,1 Ασία - Ειρηνικός 7,6 Αµερική 2,1 Ευρώπη 3,9 Μ. Ανατολή 3,9 Πηγή: WTO, Κεντρικές Τράπεζες των Χωρών, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Πίνακας 3 Προσωρινή Εκτίµηση της Επιδόσεως του Παγκόσµιου Αλλοδαπού Τουρισµού κατά το 2006 % Μεταβολή (1) 2007 (2) ΚΟΣΜΟΣ 10,1 5,4 4,5 4,0 Ι. Ευρώπη 4,3 4,0 3,9 Β. Ευρώπη 8,4 6,5 6,6. Ευρώπη 2,2 2,6 4,3 Κεντρ.-Ανατ. Ευρώπη 10,0 1,4 1,0 Νότια-Μεσογειακή Ευρώπη 1,9 6,0 4,2 ΙΙ. Ασία-Ειρηνικός 27,3 7,7 7,6 Β.Α. Ασία 28,6 10,3 7,4 Ν.Α. Ασία 30,4 4,8 9,0 Ωκεανία 12,1 3,7 0,3 Ν. Ασία 18,5 4,8 10,1 ΙΙΙ. Αµερική 11,1 6,0 2,1 Β. Αµερική 10,9 4,7 0,5 Καραϊβική 5,9 4,4 3,2 Κεντρ. Αµερική 15,6 13,4 6,1 Ν. Αµερική 17,2 12,2 7,2 IV. Αφρική 9,1 8,5 8,1 Β. Αφρική 15,1 8,9 5,8 Υποσαχάρια Αφρική 5,8 8,2 9,4 V. Μέση Ανατολή 22,8 8,4 3,9 1. Προσωρινά στοιχεία, 2. Πρόβλεψη. Πηγή: WTO. 5

6 ΙΙ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 2. Ελληνική Οικονοµία Τάσεις και Προοπτικές Η αναπτυξιακή επίδοση της ελληνικής οικονοµίας είναι αρκετά ισχυρή και συµπορεύεται µε διαρθρωτικές και θεσµικές αλλαγές που προοιωνίζονται συνέχιση αυτής και κατά την ακολουθούσα µεσοπρόθεσµη περίοδο. Με ρυθµό αναπτύξεως 65% υψηλότερο του ρυθµού αναπτύξεως της Ευρωζώνης επιταχύνεται η πραγµατική σύγκλιση της πραγµατικής οικονοµίας, που συνιστά θεµελιώδη επιδίωξη της οικονοµικής πολιτικής. Χωρίς ταχεία ανάπτυξη, όπως γενικώς αναγνωρίζεται, είναι αδύνατη οποιαδήποτε ουσιαστική βελτίωση, σε ποσότητα και διάρκεια, της συµβολής του κράτους στην άρση των έντονων εισοδηµατικών ανισοτήτων πληθυσµιακών οµάδων και περιφερειών, αλλά και αναβαθµίσεως των κοινωνικών υπηρεσιών. Στην διατήρηση ικανοποιητικού ρυθµού αναπτύξεως είναι σηµαντική η συµβολή της εξαγωγής αγαθών, που προκαλούν πραγµατικά αισθητή ανάκαµψη, παραγκωνίζοντας βαθµιαίως και κατά ορατό τρόπο των ρόλο των εξαγοµένων υπηρεσιών. Η σηµαντική ανάκαµψη του τουρισµού δεν επαρκεί, ώστε να εξουδετερωθεί η αποδυνάµωση των λοιπών εξαγόµενων υπηρεσιών. Ωστόσο, η αρκετά ταχύτερη αύξηση των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών µειώνει την δυναµική της τελικής ζητήσεως και, αντιστοίχως, τον ρυθµό αναπτύξεως σε επίπεδο κατώτερο του ρυθµού αυξήσεως της τελικής ζητήσεως. Είναι σηµαντικό να τονισθεί, ότι η δυναµική που βαθµιαίως σωρεύει η ελληνική οικονοµία της επιτρέπει να απορροφά ισχυρούς κραδασµούς, όπως είναι οι ασυνήθεις αυξήσεις των τιµών των καυσίµων και των βασικών πρώτων υλών. Παραλλήλως, η ασκούµενη πολιτική συγκυρίας και αναπτύξεως και τον πληθωρισµό αποδυναµώνει και τα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα περιορίζει, µε τάση µηδενισµού σε σχετικώς βραχύ χρονικό ορίζοντα. Ωστόσο, η πολύ βραδεία αύξηση του µεριδίου των εξαγωγών στην συνολική τελική ζήτηση, καθιστά την ενίσχυση αυτών παράγοντα εκ των ων ουκ άνευ, ενόψει της ταχείας αυξήσεως των εισαγωγών, προκειµένου να περιορισθεί η ανεξέλεγκτη αύξηση του ελλείµµατος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Η συνέχιση αυξήσεως ή και απλώς διατηρήσεως του παρόντος επιπέδου του ελλείµµατος, ως ποσοστού του ΑΕΠ, είναι ενδεχόµενο να οδηγήσει σε µείωση της πιστοληπτικής αξιοπιστίας και ικανότητας της χώρας, µε συνέπειες για την ανάπτυξη, απασχόληση και οικονοµική ευηµερία. Με την διατήρηση του ρυθµού αναπτύξεως στο 3,8% επί τρία συναπτά έτη ( ) συµπορεύθηκε και οριακή βελτίωση της διαρθρώσεως της δαπάνης από άποψη αναπτυξιακού προσανατολισµού. Πρόβληµα παραµένει ο συγκριτικά υψηλός ρυθµός αυξήσεως της καταναλώσεως, ιδιωτικής και δηµόσιας, για διαφορετικούς λόγους. Η ιδιωτική κατανάλωση, διότι συνετηρήθη µε την επικουρία υπερβολικού δανεισµού από τις τράπεζες µε δυσµενείς επιπτώσεις στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, αλλά και της µελλοντικής καταναλωτικής δυνατότητας των ιδιωτών (βάρη δανεισµών, βραδύτερη ανάπτυξη), η δε δηµόσια, διότι απορροφά οικονοµικούς πόρους, τους οποίους χρησιµοποιεί µε άκρως χαµηλή παραγωγικότητα. Πρέπει, εξάλλου, να επισηµανθεί ότι η αύξηση του µεριδίου των επενδύσεων στην δαπάνη της οικονοµίας δεν συµπορεύθηκε µε αντίστοιχη βελτίωση της εσωτερικής διαρθρώσεως αυτών, µε συνέπεια το αναπτυξιακό αποτέλεσµα να είναι µικρότερο σε σύγκριση µε αυτό που συνεπάγεται η συνολική αύξηση αυτών. Από άποψη πληθωριστικών πιέσεων, η βελτίωση του διεθνούς οικονοµικού περιβάλλοντος µε την µεγάλη µείωση των τιµών των καυσίµων, αποκλιµάκωσε διακριτά την υφέρπουσα τάση αυξήσεως των τιµών. Η εν δυνάµει µείωση είναι µεγαλύτερη της καταγραφείσας, θα αποτυπωθεί δε στην εξέλιξη του τιµαρίθµου κατά το τρέχον έτος. Υπάρχουν, ως γνωστόν, χρονικές υστερήσεις µεταξύ παραγόντων που αυξάνουν το κόστος παραγωγής και εκδηλώσεως του αποτελέσµατος στην αγορά, το οποίο έχει διάρκεια µηνών. 6

7 ΙΙΙ. ΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 3. Παγκόσµια Οικονοµία Επιδόσεις και Προοπτικές Η παγκόσµια οικονοµία βρίσκεται σε φάση ισχυρής αναπτυξιακής δυναµικής (της τάξεως του 5%), µε πρωτοστατούσα την αναπτυσσόµενη Ασία και γενικότερα τον αναπτυσσόµενο κόσµο, όπου οι ρυθµοί αναπτύξεως είναι υπερδιπλάσιοι των ρυθµών των ανεπτυγµένων οικονοµιών, µε την πολυάνθρωπη Κίνα να πραγµατοποιεί τριπλάσιο ρυθµό. Είναι σηµαντικό, ότι η αναπτυξιακή δυναµική διατηρείται χωρίς, εµφανή τουλάχιστον, αύξηση των πληθωριστικών πιέσεων, παρά την πρωτοφανή αύξηση στις τιµές βασικών πρώτων υλών, όπως το πετρέλαιο και τα µεταλλεύµατα. Η προβλεπόµενη από τους διεθνείς οργανισµούς ελαφρά υποχώρηση του παγκόσµιου ρυθµού αναπτύξεως, είναι πολύ πιθανό να αποδειχθεί υπερβολική. Κυρίως, λόγω υπεκτιµήσεως της αναπτυσσόµενης δυναµικής µεγάλων χωρών, όπως είναι η Γερµανία και η Ιαπωνία, ακόµη και οι ΗΠΑ, αλλά και η Ευρωζώνη, ως σύνολο. Η καθολική αναπτυξιακή δυναµική δεν είναι, βέβαια, τυχαία, και ασφαλώς δεν είναι ανεξάρτητη της παγκοσµιοποιήσεως και της µε αυτή συνυφασµένης στενότερης συνεννοήσεως µεταξύ κρατών και συντονισµού πολιτικών ευνοουσών την ανάπτυξη και τη νοµισµατική σταθερότητα. Είναι εντυπωσιακή η ανθεκτικότητα του παγκόσµιου οικονοµικού συστήµατος απέναντι σε παράγοντες, η ύπαρξη των οποίων σε άλλες εποχές θα προκαλούσε σοβαρές αναταράξεις µε έντονες αρνητικές επιπτώσεις στη νοµισµατική σταθερότητα. Η δηµοσιονοµική πειθαρχία και η συγκράτηση του µισθολογικού κόστους σε γενικούς όρους αποτελεί οµοίως χαρακτηριστικό της σύγχρονης λειτουργίας του οικονοµικού συστήµατος και συνδέεται, βεβαίως, µε την ανάγκη δηµιουργίας διεθνώς ανταγωνιστικής παραγωγής, ενόψει της σε µεγάλο βαθµό απελευθερώσεως του διεθνούς εµπορίου. Είναι εντυπωσιακές οι επιδόσεις του αναπτυσσόµενου κόσµου, ως συνόλου, όχι µόνο στην ανάπτυξη, αλλά και σε εφαρµογή πολιτικών εξυγιάνσεως των οικονοµιών τους (δηµοσιονοµικών κ.ά.). Ωστόσο, υπάρχουν κίνδυνοι και αβεβαιότητες, οι οποίες είναι πιθανόν να εξελιχθούν κατά τρόπο βλαπτικό για την ανάπτυξη. Τιµές καυσίµων, αύξηση επιτοκίων, φούσκα ακινήτων και έντονες συναλλαγµατικές ανισορροπίες είναι παράγοντες που ενδέχεται να απειλήσουν επαλήθευση των αισιόδοξων προβλέψεων. Υπάρχουν, όµως, και ανασχετικές-εξισορροπητικές δυνάµεις µε επίκεντρο τις µεγάλες και ανταγωνιστικές διεθνώς οικονοµίες της Ιαπωνίας και Γερµανίας, όπου η ανάκαµψη της εσωτερικής καταναλωτικής ζητήσεως είναι ικανή να αντισταθµίσει σε υψηλό βαθµό τους αναφερθέντες κινδύνους. Μεγαλύτερη, όµως, εξισορροπητική δύναµη εξακολουθεί να είναι ο συντονισµός των οικονοµικών πολιτικών µε κατανόηση και αλληλεγγύη, ώστε να ανακοπεί η υφέρπουσα νέο-προστατευτική τάση, η οποία είναι περισσότερο ευκρινής στην περίπτωση των ΗΠΑ. Στους σταθεροποιητικούς παράγοντες πρέπει να ενταχθεί και η αναπτυξιακή δυναµική του αναπτυσσόµενου κόσµου, η οποία έχει εξελιχθεί σε αυτόνοµη δύναµη επηρεασµού των παγκόσµιων οικονοµικών εξελίξεων. Είναι χαρακτηριστικό, εν προκειµένω, ότι µεταξύ 1996 και 2006 το µερίδιο των αναπτυσσοµένων χωρών στο παγκόσµιο προϊόν αυξήθηκε µε βάση τις συναλλαγµατικές ισοτιµίες από 43,4% σε 48% του παγκόσµιου ΑΕΠ. Σε όρους, όµως, αγοραστικών δυνάµεων, η σχέση έχει πλήρως αναστραφεί, µε πλήρως διακριτή την ποσοτική, σε απόλυτους όρους, υπεροχή αναπτυσσόµενων και σε µετάβαση χωρών. Συγκεκριµένως, εκτιµάται, ότι µε συναλλαγµατικές ισοτιµίες σε όρους αγοραστικής δυνάµεως, οι αναπτυσσόµενεςαναδυόµενες οικονοµίες αντιπροσωπεύουν το 60% του παγκόσµιου προϊόντος. 7