Το Παρελθόν στον Ευριπίδη: Ανδρομάχη και Ηλέκτρα

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Το Παρελθόν στον Ευριπίδη: Ανδρομάχη και Ηλέκτρα"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ Α ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Το Παρελθόν στον Ευριπίδη: Ανδρομάχη και Ηλέκτρα ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΚΟΥΛΙΟΥΡΗ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Π. ΚΥΡΙΑΚΟΥ (ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ) Δ. ΙΑΚΩΒ Θ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πίνακας συντομογραφιών.3 Προλογικό σημείωμα....5 Εισαγωγή ο μέρος: ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΣΤΗΝ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ Ι. Απώτερο παρελθόν 1. Ο γάμος του Πηλέα και της Θέτιδας 7 2. Η ζωή της Ανδρομάχης στην Τροία πριν τον θάνατο του Έκτορα..9 ΙΙ. Πρόσφατο παρελθόν 1. Τρωικός Πόλεμος Αίτια του πολέμου 1.2. Συνέπειες του πολέμου 2. Ο γάμος του Νεοπτόλεμου και της Ερμιόνης Ο θάνατος του Αχιλλέα ως αιτία του θανάτου του Νεοπτόλεμου Το παρελθόν του Ορέστη.29 ΙΙΙ. Χορός και παρελθόν ο μέρος: ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΑ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ Ι. Απώτερο παρελθόν 1.Το παρελθόν του οίκου Η θυσία της Ιφιγένειας Ο Τρωικός Πόλεμος Ο πόλεμος ως ένδοξο γεγονός του παρελθόντος 3.2. Αίτια του πολέμου ΙΙ. Πρόσφατο παρελθόν 1.Η δολοφονία του Αγαμέμνονα Οι εξωσυζυγικές σχέσεις: Αγαμέμνονας- Κασσάνδρα, Κλυταιμήστρα-Αίγισθος Ο γάμος της Ηλέκτρας και του Γεωργού Η σχέση μητέρας και παιδιών Ο χρησμός του Απόλλωνα...55 ΙΙΙ. Χορός και παρελθόν...57 Επίλογος...63 Βιβλιογραφία Περίληψη..75 Summary...76 Παράρτημα εικόνων..77 2

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ Συγγραφείς και έργα Αισχ. Αισχύλος Ευρ. (συν.) Ευριπίδης Αγ. Αγαμέμνονας Ηλ. Ηλέκτρα Επτ. Επτά επί Θήβας Ηρ. Ηρακλής Ευμ. Ευμενίδες Ηρακλ. Ηρακλείδες Πέρσ. Πέρσες Ικ. Ικέτιδες Προμ. Προμηθέας Δεσμώτης Ιφ. Αυλ. Ιφιγένεια εν Αυλίδι Χοηφ. Χοηφόροι Ιφ. Τ. Ιφιγένεια εν Ταύροις Κρεσφ. Κρεσφόντης Αλκ. Αλκαίος Κύκλ. Κύκλωπας Μήδ. Μήδεια Αλκμ. Αλκμαιωνίς Ορ. Ορέστης Ρήσ. Ρήσος Απολλ. Απολλώνιος Ρόδιος Τρ. Τρωάδες Φοίν. Φοίνισσες Απολλόδ. Απολλόδωρος Επιτ. Επιτομή Ηρόδ. Ηρόδοτος Αριστ. Aριστοτέλης Ησ. Ησίοδος Ηθ. Νικ. Ηθικά Νικομάχεια Θεογ. Θεογονία Αρ. Αριστοφάνης Θέογν. Θέογνης Αχ. Αχαρνής Θεσμ. Θεσμοφοριάζουσες Θουκ. Θουκυδίδης Λυσ. Λυσιστράτη Ιλ. Π. Ιλίου Πέρσις Βακχυλ. Βακχυλίδης Ιπποκρ. Ιπποκράτης Βιργ. Βιργίλιος Γον. Περὶ γονῆς Αιν. Αινειάδα Γυν. Περὶ γυναικείων Παρθ. Περὶ παρθενίων Ελλάν. Ελλάνικος Ισοκρ. Ισοκράτης Ευρ. Ευριπίδης Άλκ. Άλκηστη Κρατ. Κρατίνας Ανδρ. Ανδρομάχη Εκ. Εκάβη Κύπρ. Κύπρια Ελ. Ελένη Ερεχθ. Ερεχθέας Λουκ. Λουκιανός Θ. Κρ. Θεῶν Κρίσις 3

4 Ομ. Ιλ. Οδ. Όμηρος Ιλιάδα Οδύσσεια Μ. Ιλ. Μικρή Ιλιάδα Οβ. Μετ. Πίνδ. Ισθμ. Νεμ. Πυθ. Πλ. Απολ. Τίμ. Πλούτ. Ελλ. Ρωμ. Σόλ. Σαπφ. Σιμ. Σόλ. Σοφ. Αί. Αντ. Ηλ. Οιδ. Τύρ. Τραχ. Φιλ. Στησ. Υγ. Fab. Φερ. Οβίδιος Μεταμορφώσεις Πίνδαρος Ισθμιόνικος Νεμεόνικος Πυθιόνικος Πλάτωνας Απολογία Τίμαιος Πλούταρχος Συναγωγή ιστοριών παραλλήλων Ελληνικών και Ρωμαϊκών Βίος Σόλωνα Σαπφώ Σιμωνίδης Σόλωνας Σοφοκλής Αίας Αντιγόνη Ηλέκτρα Οιδίπους Τύραννος Τραχίνιες Φιλοκτήτης Στησίχορος Υγίνος Fabulae Φερεκύδης 4

5 ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Με την ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας, δεν θα ήθελα να παραλείψω να καταθέσω δημόσια τις ευχαριστίες μου, αρχικά, στην επόπτριά μου, Πουλχερία Κυριάκου, για τη συνεργασία και την επιμονή της και στα μέλη που συναποτελούν την τριμελή επιτροπή, Δανιήλ Ιακώβ και Θάλεια Παπαδοπούλου. Τέλος, ευχαριστώ ειλικρινά τους ανθρώπους που κατά το διάστημα αυτό με την αγάπη και την υποστήριξή τους αποδείχθηκαν πολύτιμοι, επαληθεύοντας τις προσδοκίες μου. 5

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην τραγωδία, το παρελθόν εμφανίζεται ως μια έννοια σύνθετη και πολύπλευρη. Είναι απόλυτα συνυφασμένο με το δραματικό παρόν και λειτουργεί καθοριστικά στις αποφάσεις και στη δράση των προσώπων. Ως παρελθόν ορίζονται τα γεγονότα τα οποία προηγούνται αυτών που εκτυλίσσονται κατά τον δραματικό χρόνο 1, με τις αναφορές άλλοτε να τοποθετούνται στο απώτερο παρελθόν, επικό και μυθικό, και άλλοτε στο πρόσφατο και κοντινό. Η Ανδρομάχη και η Ηλέκτρα του Ευριπίδη αποτελούν έργα στα οποία κάποια γεγονότα του παρελθόντος γίνονται συχνά αντικείμενο αναφοράς και αποτελούν κίνητρο για τις επικείμενες πράξεις των πρωταγωνιστών. Ως κοινό γνώρισμα των δύο τραγωδιών εμφανίζεται η αποτύπωση του αποήχου του Τρωικού πολέμου αρκετά χρόνια μετά από αυτόν 2. Η βασική τους διαφορά είναι ότι στην Ανδρομάχη θεματοποιούνται οι άμεσες συνέπειές του, ενώ στην Ηλέκτρα καταγράφεται η μεταπολεμική μοίρα των ηρώων, όχι άμεσα εμπλεκομένων σ αυτόν. Οι ήρωες, γνωστοί κάποιοι από τους μύθους του τρωικού κύκλου, αντιμετωπίζουν μεταπολεμικά άλλου είδους διλήμματα και τα χαρακτηριστικά τους τούς απομακρύνουν κάποιες φορές από την ομηρική τους διάσταση 3. Στόχο της παρούσας εργασίας αποτελεί η διερεύνηση του ρόλου του παρελθόντος ως καθοριστικού παράγοντα της δράσης των ηρώων και κατ επέκταση της εξέλιξης του έργου. Η εργασία δομείται με άξονα τα κυρίαρχα γεγονότα, τα οποία επικαλούνται οι ήρωες σε κάθε έργο, με διάκριση σε απώτερο και πρόσφατο παρελθόν. Το πρώτο μέρος της εργασίας αφορά την Ανδρομάχη και το δεύτερο την Ηλέκτρα, με χρονολογική κατάταξη 4. 1 Βλ. Kyriakou (2011) Βλ. Ιακώβ (1996) Βλ. Allan (2000) Η Ανδρομάχη χρονολογείται γύρω στο 425 π. Χ., ενώ η Ηλέκτρα στη δεκαετία π. Χ., με δύο επικρατέστερες θέσεις, το 413 π. Χ. και το διάστημα π. Χ. Η χρονολόγηση των έργων επιχειρήθηκε βάσει της μελέτης της εξέλιξης του ιαμβικού τριμέτρου. Για τη χρονολόγηση της Ανδρομάχης, βλ. Ιακώβ (1996) 393, Lloyd ( ) 13. Για τη χρονολόγηση της Ηλέκτρας, βλ. Cropp (1988) l-li, Iakov (2012) 128 σημ

7 1 ο μέρος: ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΣΤΗΝ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ Ι. Απώτερο παρελθόν 1. Ο γάμος του Πηλέα και της Θέτιδας Ο γάμος του Πηλέα και της Θέτιδας αποτελεί γεγονός του απώτερου παρελθόντος, το οποίο προκάλεσαν και στο οποίο συμμετείχαν ως καλεσμένοι οι θεοί 5. Ο Πηλέας και η Θέτιδα δεν συγκατοικούν κατά το δραματικό παρόν του έργου, καθώς η Θέτιδα βρίσκεται στην κατοικία του πατέρα της 6. Στο τέλος του έργου, με την εμφάνιση της Θέτιδας ως από μηχανής θεού, οι σύζυγοι επανασυνδέονται. Γενικά, η θεά, παρά την απουσία της κατά το μεγαλύτερο μέρος του έργου, κατέχει σημαντική θέση, όπως αποδεικνύει τόσο η σκηνή και τοποθεσία του έργου 7, όσο η συμμετοχή της στη λύση του δράματος. Η Ανδρομάχη βρίσκεται στον βωμό της Θέτιδας ως ικέτις, στην περιοχή με το όνομα Θετίδειον (Θετίδειον, 20, Θέτιδος εἰς ἀνάκτορον 8, 43). Η παρουσία του βωμού της θεάς και το όνομα της περιοχής αιτιολογούνται από τον γάμο της με τον Πηλέα (θεᾶς χάριν νυμφευμάτων, 20, ἑρμήνευμα Νηρῆιδος γάμων, 46). Η ηρωίδα βρίσκει καταφύγιο στον βωμό αυτό, καθώς καταδιώκεται από τον Μενέλαο και την Ερμιόνη 9. Στην έξοδο, η Θέτιδα εμφανίζεται ως από μηχανής θεός και αναγγέλλει τη μελλοντική τύχη των ηρώων και την επανασύνδεσή της με τον Πηλέα 10. Δικαιολογεί την παρουσία της ως συνέπεια του γάμου τους, έχοντας εγκαταλείψει τον οίκο του πατέρα της: Πηλεῦ, χάριν σοι τῶν πάρος νυμφευμάτων ἥκω Θέτις λιποῦσα Νηρέως δόμους ( ). Ως δώρο για τον γάμο αυτό χαρίζει στον Πηλέα την αθανασία, τη θεοποίηση και τη συμβίωση μαζί της στον οίκο του Νηρέα ( ). 5 Λογοτεχνικές πηγές του γάμου του Πηλέα με τη Θέτιδα, του υποβάθρου και των συνεπειών του αποτελούν: Ομ. Ιλ. Σ , Κύπρ. σ , απ. 1-2 Bernabé, Πίνδ. Ισθμ , Απολλόδ Πρβ. σημ Η Θέτιδα εγκατέλειψε τον οίκο του Πηλέα, όταν ο Αχιλλέας ήταν δώδεκα ημερών, επειδή ο Πηλέας εναντιώθηκε στις προσπάθειές της να κάνει τον γιο τους αθάνατο, σύμφωνα με τις παρακάτω πηγές: Ησ. απ. 300 MW, Σοφ. απ. 151 Radt, Απολλ , Απολλόδ Στην Ιλιάδα αναφέρεται ότι κατοικεί στη θάλασσα, αλλά σε αρκετά χωρία δηλώνεται ότι κατοικούσε με τον Πηλέα και λειτουργούσε ως μητρική φιγούρα για τον Αχιλλέα μέχρι την ενηλικίωσή του: Α , Π , Σ 55-57, 59-60, , , Τ Βλ. Janko (2003) , Lloyd ( ) Για το θέμα αυτό, βλ. Allan (2000) Οι όροι οι οποίοι αναφέρονται στον βωμό της Θέτιδας και στα μέρη που τον αποτελούν ποικίλλουν: βωμός (162, 260, 411), δάπεδον (117), ἕδρα (135), ἀνάκτορον (43, 117), ναός (162), δόμος, δῶμα (130, 161), ἄγαλμα Θέτιδος (246). Βλ. Lloyd ( ) Κατά τον Lloyd (2005 2, 11), παρόμοια δραματική λειτουργία επιτελούν ο τάφος του Πρωτέα στην Ελένη, ο βωμός του Δία στον Ηρακλή και ο τάφος του Αγαμέμνονα στις Χοηφόρους του Αισχύλου. 10 Ο Lloyd ( ) παραλληλίζει τον ρόλο της Θέτιδας με τον αντίστοιχο των Διοσκούρων στην Ηλέκτρα και την Ελένη και της Μούσας στον Ρήσο, καθώς και στα τέσσερα έργα μια κατώτερη θεότητα εμπλέκεται προσωπικά με τους χαρακτήρες. 7

8 Η τελική εκτίμηση του Πηλέα για τα γεγονότα (έξοδος, ) δείχνει ότι δεν συμφιλιώνεται με το παρελθόν. Εκφράζει την άποψή του για τον θεσμό του γάμου, η οποία δεν εναρμονίζεται με τον προηγούμενο λόγο της Θέτιδας και αγγίζει τα όρια του κωμικού 12. Παρά το γεγονός ότι είναι, ίσως, ο πιο ευνοημένος, κερδίζοντας την αποθέωση και την επιβίωση της γενιάς του, δεν αρκείται στην έκφραση ευγνωμοσύνης προς τους θεούς, αλλά συγκρίνει άστοχα τον δικό του γάμο με αυτόν του εγγονού του και οδηγείται σε παραπλανητικά συμπεράσματα. Ο Νεοπτόλεμος επέλεξε μια σύζυγο η οποία τον οδήγησε έμμεσα στην καταστροφή, ενώ ο ίδιος τώρα απολαμβάνει τα οφέλη του γάμου του, έχοντας επιλέξει τη σωστή σύζυγο. Η Θέτιδα στον λόγο της έχει αποσυνδέσει τον θάνατο του Νεοπτόλεμου από τον γάμο του με την Ερμιόνη, κάτι το οποίο ο Πηλέας δεν λαμβάνει υπόψη. Επίσης, είναι αλήθεια ότι κανένας θνητός δεν είχε παρόμοια τύχη με τον Πηλέα, να παντρευτεί, δηλαδή, μια θεά, αλλά αυτό δεν αποτέλεσε δική του επιλογή 13. Η Ανδρομάχη και η Θέτιδα έχουν κοινά χαρακτηριστικά, τηρουμένων των αναλογιών, τα οποία συνδέουν το παρελθόν με το παρόν του έργου. Τόσο η θεά, όσο και η θνητή έχουν συνάψει μια σχέση η οποία δεν προήλθε από δική τους βούληση. Η Ανδρομάχη ως αιχμάλωτη πολέμου ζει καταναγκαστικά με τον Νεοπτόλεμο (12-15, 36, 38) και η Θέτιδα παντρεύτηκε τον Πηλέα παρά τη θέλησή της. Πρέπει να επισημανθεί ότι δε δηλώνεται ρητά σε κανένα σημείο ότι η σχέση της Ανδρομάχης και του Νεοπτόλεμου βασίζεται στη βία και την ταπείνωση 14, ειδικά μετά τη γέννηση του παιδιού τους, καθώς και ο καταναγκαστικός γάμος της Θέτιδας, ο οποίος είναι γνωστός από άλλες πηγές 15. Η παρουσία κάποιων υπαινιγμών δηλώνουν έμμεσα την απροθυμία της Θέτιδας να νυμφευτεί τον Πηλέα. Η αναφορά της στα μητρικά δάκρυα για τον Αχιλλέα, ασύμβατα με τη θεϊκή της καταγωγή (ἣν ἄκλαυτ ἐχρῆν τίκτειν τέκνα, 1235), και στο ακρωτήριο της Σηπιάδας στη Μαγνησία, τόπο της ένωσής της με τον Πηλέα 16, (παλαιᾶς χοιράδος κοῖλον μυχὸν Σηπιάδος, ) υπαινίσσονται την απροθυμία της αυτή. Επίσης, οι γιοι και των δύο 11 Οι στίχοι αυτοί έχουν οβελιστεί από τον Stevens (2009, ). Πρβ. Sommerstein (1988) Βλ. Vellacott (1975) 35-36, 41-42, Kyriakou (1997) 23 σημ Βλ. Kyriakou (1997) Πρβ. ενδεικτικά: 26-28, 77-78, , Βλ. Ομ. Ιλ. Σ Η αιτία είναι, ίσως, η προφητεία της ίδιας ότι θα γεννούσε έναν γιο δυνατότερο από τον πατέρα του (Αισχ. Προμ , Πίνδ. Ισθμ ). Παλαιότερες πηγές (Κύπρ. απ. 2 Bernabé, Ησ. απ. 210 MW) αναφέρουν ότι η Θέτιδα αρνήθηκε να παντρευτεί τον Δία, λόγω του σεβασμού της προς την Ήρα. Η στάση αυτή εξόργισε τον Δία, ο οποίος για να την τιμωρήσει ορκίστηκε να την παντρέψει με έναν θνητό. Βλ. Edwards (2003) 334. Γενικά για τον ρόλο της Θέτιδας στην Ιλιάδα βλ. Slatkin (1991). 16 Κατά τον Ηρόδοτο (7.191), μετά την ένωση του θνητού με την θεά, το ακρωτήριο της Σηπιάδας είχε αφιερωθεί σ αυτή και τις υπόλοιπες Νηρηίδες. Ο Edwards (2003, 335) αναφέρεται στις απόπειρες της Θέτιδας να αποφύγει τον γάμο μέσω διαφόρων μεταμορφώσεων που επιχειρεί, μύθος ο οποίος απεικονίζεται σε αγγειογραφίες. Βλ. March (1987) Η τελευταία μεταμόρφωσή της είναι σε σουπιά, από την οποία ονομάστηκε το ακρωτήριο (Σ Απολλ Wendel). Για τις προσπάθειες του Πηλέα να ενωθεί με τη θεά, πρβ. Πίνδ. Νεμ κ. ε., Σοφ. απ. 150, 618 Radt. Για τις μεταμορφώσεις της Θέτιδας, βλ. Forbes- Irving (1990)

9 γυναικών, ο Αστυάνακτας και ο Αχιλλέας, είναι θύματα του Τρωικού πολέμου. Τέλος, στο πλαίσιο των σχέσεων τις οποίες έχουν συνάψει, έχει γεννηθεί μια έριδα, μια μεταξύ θεοτήτων και μια μεταξύ θνητών γυναικών 17. Η πρώτη έριδα οδήγησε στην έριδα για την Ελένη (362), αλλά και στην παρούσα διαμάχη μεταξύ της Ανδρομάχης και της Ερμιόνης (122, 490, 563, 960) 18. Πρέπει να σημειωθεί ότι στο έργο δεν υπάρχει καμία αναφορά στην παρουσία της θεάς Έριδας στον γάμο του Πηλέα με τη Θέτιδα, καθώς και στην αρχή της έριδας μεταξύ των τριών θεοτήτων 19. Το πιο σημαντικό κοινό γνώρισμα μεταξύ της Ανδρομάχης και της Θέτιδας είναι η στάση την οποία υιοθετούν. Αποδέχονται τη μοίρα τους και συμφιλιώνονται με το παρελθόν τους. Παρουσιάζονται αφοσιωμένες στην οικογένεια την οποία δημιούργησαν και προστατευτικές προς τους απογόνους τους. Ο Πηλέας και η Θέτιδα αποτελούν δύο πρόσωπα τα οποία έχουν σημαντικό ρόλο στο σύνολο του έργου. Ο γάμος τους αποτελεί μία έκφανση του θεσμού που λειτουργεί ως μοτίβο και το κοινό τους παρελθόν προβάλλεται στον πρόλογο και στην έξοδο της τραγωδίας πλαισιώνοντάς την. 2. Η ζωή της Ανδρομάχης στην Τροία πριν τον θάνατο του Έκτορα Συχνές είναι οι αναφορές στη ζωή της Ανδρομάχης ως συζύγου του Έκτορα, κυρίως από την ίδια, αλλά και από άλλους χαρακτήρες. Ο ρόλος της ως συζύγου και μητέρας καθόρισε την ύπαρξη και την κοινωνική της υπόσταση και για τον λόγο αυτό η ηρωίδα συχνά ανακαλεί την ευτυχισμένη ζωή της κατά το παρελθόν, αντιδιαστέλλοντάς την με το δυστυχισμένο παρόν της ως αιχμάλωτη στον οίκο του Νεοπτόλεμου. Η Ανδρομάχη έχει καταφύγει στον βωμό της Θέτιδας για να προστατευθεί από τον Μενέλαο και την Ερμιόνη. Αν και αναφέρει την πατρίδα της, Θήβα της Ασίας, (Ἀσιάτιδος γῆς σχῆμα, Θηβαία πόλις, 1) 20, ως τον τόπο από τον οποίο αναχώρησε με πλούσια προίκα (ἕδνων σὺν πολυχρύσωι χλιδῆι, 2) 21, μεγαλύτερη είναι η έμφαση στην άφιξή της στο παλάτι της 17 Βλ. Kovacs (1980) 60, Storey (1989) 23-24, Sorum (1995) Η σχέση αυτή μεταξύ των δύο γυναικών πιθανόν αποτελεί επινόηση του Ευριπίδη. Βλ. Lloyd ( ) Στους υπαινιγμούς του Ευριπίδη σχετικά με την απροθυμία της Θέτιδας αναφέρεται και η Belfiore (2000, 96-97). Βάσει των συχνών αναφορών του όρου ἔρις, συμπεραίνει ότι το ακροατήριο γνωρίζει τον μύθο, ισχυρισμός που αμφισβητείται. 20 Πρβ. Ευρ. Άλκ. 911: ὦ σχῆμα δόμων, Εκ. 619: ὦ σχήματ οἴκων, ὦ ποτ εὐτυχεῖς δόμοι, Σοφ. Φιλ. 952: ὦ σχῆμα πέτρας δίπυλον. Η διαφορά έγκειται στο ότι στα προαναφερθέντα έργα η αποστροφή αφορά μεν την αγαπημένη κατοικία των προσώπων, η οποία, όμως, αποτελεί τη σκηνή της δράσης και δεν τοποθετείται στο μακρινό παρελθόν. Βλ. Allan (2000) 95, Lloyd ( ) Για τις σημασίες της λέξης σχῆμα βλ. Mastronarde (1994) Πρβ. Ομ. Ιλ. Ζ 394: πολύδωρος. Η αναφορά αυτή σχετίζεται με την εικόνα των Ελλήνων για την πλούσια Ανατολή, τόσο τη μυθική Τροία, όσο και την σύγχρονη του ακροατηρίου Περσία. Πρβ. Ευρ. Εκ. 492, Τρ Βλ. Hall (1989) , Lloyd ( ) 109. Το στοιχείο του πλούτου είναι συνυφασμένο με το παρελθόν της Ανδρομάχης και η αναφορά του αναμενόμενη, σε αντίθεση με την είσοδο και τον λόγο της Ερμιόνης (147 κ. ε.). 9

10 Τροίας, προκειμένου να γίνει σύζυγος και μητέρα των παιδιών του Έκτορα 22. Η αφοσίωση προς τον σύζυγό της προβάλλεται επανειλημμένα (τὸν θανόντα Ἕκτορα, 97, τὸν ἐμὸν πόσιν Ἕκτορα, 107, ὦ φίλταθ Ἕκτορ... πικρόν, ) και η ύπαρξή της ορίζεται μέσω του γάμου τους (δάμαρ δοθεῖσα παιδοποιὸς Ἕκτορι, 4, τὸν ἐμὸν πόσιν Ἕκτορα, 107, δάμαρ δ ἥδ Ἕκτορος, 656, Ἕκτορος ξυνευνέτιν, 908) 23. Οι όροι δοθεῖσα και παιδοποιός 24 υποδηλώνουν τη θέση της ως νόμιμης συζύγου και δυνάμει μητέρας αρσενικών απογόνων 25. Οι δεσμοί της με το παρελθόν είναι τόσο ισχυροί, ώστε ενώπιον του κινδύνου της δικής της ζωής και του παιδιού της 26 επικαλείται τον νεκρό Έκτορα για να την σώσει από τον θάνατο, αν και ο φυσικός προστάτης της είναι ο Νεοπτόλεμος ως κύριός της (ὦ πόσις πόσις εἴθε σὰν χεῖρα καὶ δόρυ σύμμαχον κτησαίμαν, Πριάμου παῖ, ). Η Ανδρομάχη επαναφέρει συνεχώς το θέμα της μεταβολής της θέσης της από βασίλισσα σε δούλη. Τότε ήταν αξιοζήλευτη (ζηλωτὸς ἔν γε τῶι πρὶν Ἀνδρομάχη χρόνωι, 5), ενώ τώρα αποκαλεί τον εαυτό της ως την πιο δυστυχισμένη από όλες τις γυναίκες (νῦν δ, εἴ τις ἄλλη, δυστυχεστάτη γυνή, 6) 27. Οι έννοιες εὐγένεια και δουλοσύνη εκφράζουν την τραγική αυτή μετάπτωση της ζωής της. Επαναλαμβάνεται ο όρος δοθεῖσα (15), αλλά σε εντελώς διαφορετικά συμφραζόμενα. Από βασίλισσα της Τροίας βρίσκεται τώρα δούλη 28 και παλλακίδα 29 στο παλάτι του Νεοπτόλεμου στη Φθία (δούλη, 12, σύνδουλος, 64), γεγονός το οποίο της υπενθυμίζουν η Ερμιόνη (δούλη καὶ δορίκτητος γυνή, 155) και ο πατέρας της (δούλη γεγῶσα, 434). Την ευγενική καταγωγή της Ανδρομάχης επιβεβαιώνει η δούλη του παλατιού, η οποία, κατά το παρελθόν, την υπηρετούσε (δέσποινα, 56) 30. Η διαφοροποίηση αυτή της σχέσης μεταξύ των δύο γυναικών από ανισότιμη σε ισότιμη δηλώνει την απότομη μεταστροφή της ζωής της ηρωίδας Βλ. McClure (1999) Βλ. Storey (1989) 18, Phillippo (1995) Ο Stevens (2009, 98) παραθέτει τον Δημοσθένη (LIX.122), σύμφωνα με τον οποίο ο όρος παιδοποιός διακρίνει τη νόμιμη σύζυγο από τις εταίρες και τις παλλακίδες. 25 Βλ. McClure (1999) Κατά την Sorum (1995, 379), η παιδοκτονία είναι ένα ακόμη μοτίβο που ενσωματώνει ο Ευριπίδης στο έργο του. Η θυσία της Ιφιγένειας σηματοδοτεί την αρχή του Τρωικού πολέμου και ο θάνατος της Πολυξένης το τέλος του. Επίσης, οι Αχαιοί σκοτώνουν τον Αστυάνακτα, για να εμποδίσουν την επιβίωση της Τρωικής γενιάς. 27 Πρβ. Ομ. Ιλ. Χ 482, 505, 508. Συχνά οι ήρωες του Ευριπίδη είναι σε απόγνωση στην αρχή του έργου: Μήδ. 20, Ηλ. 118, Τρ. 36, Ορ. 35, Κύκλ Οι παρακάτω στίχοι αναφέρουν την Ανδρομάχη ως δούλη: 12, 30, 64, 99, 110, 114, 155, 186, 302, 328, 374, 401, 434. Αντίθετα, στο δεύτερο μέρος του έργου αυτή αποκαλείται αἰχμάλωτος: 583, 871, 908, 932, 962, 1059, Επικά παραδείγματα του άτυπου θεσμού της παλλακείας αποτελούν τα παρακάτω: Ομ. Ιλ. Α , Οδ , λ Βλ. Kovacs (1980) 15-16, Lloyd ( ) Βλ. Allan (2000) Κατά την Torrance (2005, 44), η Ανδρομάχη επικαλείται σκόπιμα την ισότιμή τους σχέση, με σκοπό να την πείσει να τη βοηθήσει. 10

11 Στο δεύτερο μέρος του έργου, παρατηρείται σημαντική διαφοροποίηση στη δήλωση της θέσης της Ανδρομάχης από δούλη σε αἰχμάλωτος 32. Ενώ ο πρώτος όρος εκφράζει την παροντική κατάσταση της ηρωίδας, ο δεύτερος χρησιμοποιείται για να τονίσει το γεγονός και τη χρονική στιγμή της αιχμαλωσίας της 33. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ενισχύεται περισσότερο η αντίθεση μεταξύ των δύο χρονικών βαθμίδων, παρόντος και παρελθόντος, και, ταυτόχρονα, η τραγικότητα της Ανδρομάχης. Ως απόδειξη αφοσίωσης προς τον Έκτορα, η Ανδρομάχη επικαλείται την στάση της ως συζύγου. Όχι μόνο υπέμενε τις εξωσυζυγικές σχέσεις του, αλλά και ανέτρεφε τους καρπούς τους (222-25) 34. Η αναφορά αυτή επιτελεί μια πολυεπίπεδη ρητορική λειτουργία. Είναι ένα μέσο πρόκλησης του ελέου της Ερμιόνης προς το παιδί της Ανδρομάχης και του Νεοπτόλεμου. Επίσης, μέσω του όρου μαστός (224, 511) προβάλλεται η Ανδρομάχη ως μητρική φιγούρα, σε αντίθεση με την Ερμιόνη και την Ελένη, για τις οποίες ο ίδιος όρος έχει αρνητικές συνδηλώσεις και πάντα σε συνάρτηση με την φιλήδονη συμπεριφορά τους (629, ). Τέλος, η στάση της Ανδρομάχης ως υποτακτικής και διαλλακτικής συζύγου προβάλλεται ως παράδειγμα και αντιδιαστέλλεται με αυτή της Ερμιόνης 36. Την καταλυτική σχέση της Ανδρομάχης με το παρελθόν επικαλούνται και άλλοι ήρωες. Ο Μενέλαος (δάμαρ Ἕκτορος, 656), η Ερμιόνη (τὴν Ἕκτορος ξυνευνέτιν, 908) και ο Ορέστης (γυναικὸς Ἕκτορος, 960) την συνδέουν με τον Έκτορα, για να δηλώσουν, αφενός ότι είναι αιχμάλωτη σύζυγος του ηττημένου Τρώα και αφετέρου ότι είναι μια ξένη στον οίκο του Νεοπτόλεμου. Όπως προκύπτει, όμως, ο δεσμός της Ανδρομάχης με τον Νεοπτόλεμο είναι ισχυρός 37. Στον επίλογο, η Θέτις επισφραγίζει τη σχέση αυτή, αφού ο γιος τους είναι ο συνεχιστής του γένους των Αιακιδών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ανδρομάχη δεν αναφέρεται στα γεγονότα της ζωής της πριν τον γάμο με τον Έκτορα 38. Αναφέρει τη γενέτειρα πόλη της, με τρόπο ο οποίος 32 Τη σημασιολογική αυτή διαφοροποίηση ενισχύουν και οι ισχυρισμοί της Ερμιόνης. Βλ. Torrance (2005) Βλ. Torrance (2005) Σύμφωνα με τον Lloyd (2005 2, 7), οι ήρωες του έπους, με εξαίρεση τον Πρίαμο, ήταν μονογαμικοί. Εντούτοις, συχνά αποκτούσαν παιδιά με δούλες, τα οποία ανατρέφονταν μαζί με τα παιδιά που είχαν αποκτηθεί με τη νόμιμη σύζυγο. Παραδείγματα τέτοιων παιδιών αποτελούν ο Τεύκρος (Ιλ. Θ ), ο Μεγαπένθης (Οδ. δ 10-14) και ο Οδυσσέας, σε μια από τις φανταστικές του ταυτότητες (Οδ. ξ 200-4). Η Θεανώ (Ιλ. Ε 70-71) είχε αναθρέψει τον νόθο γιο του συζύγου της Αντήνορα, γεγονός το οποίο ο ποιητής σημειώνει ως ασυνήθιστο. Στο έργο που εξετάζεται, η αναφορά στην ανατροφή των νόθων παιδιών του Έκτορα από την Ανδρομάχη αποτελεί, μάλλον, επινόηση του Ευριπίδη, καθώς στην Ιλιάδα υπάρχει μεν προηγούμενο για την πρακτική αυτή, όπως φαίνεται από τα παραπάνω χωρία, αλλά όχι σε σχέση με την Ανδρομάχη. Για περισσότερα βλ. Lloyd ( ) Στο χωρίο αυτό χρησιμοποιείται ο όρος στέρνα με παρόμοια σημασία. 36 Βλ. McClure (1999) 180. Κατά τον Lloyd (2005 2, 144), η πρακτική της Ελένης είναι περισσότερο αποτελεσματική από αυτή της Κλυταιμήστρας (Ευρ. Ηλ , Ορ. 527, 841, Αισχ. Χοηφ ). 37 Η Phillippo (1995, 370) υποστηρίζει ότι ο Νεοπτόλεμος δεν αποδεσμεύεται ποτέ από τη σκιά του Έκτορα. 38 Πρβ. Ευρ. Τρ. 645 κ. ε., όπου η Ανδρομάχη θυμάται παρόμοια το παρελθόν σε συνάρτηση με τον γάμο της. Βλ. Croally (1994)

12 υποδεικνύει την έλλειψη συναισθηματικού δεσμού 39, καθώς είναι μόνο η αφετηρία μιας πορείας προς τον προορισμό της, την Τροία. Η Ανδρομάχη είναι το μοναδικό πρόσωπο, για το οποίο ο ποιητής δεν κάνει καμία αναφορά στην οικογένεια και την καταγωγή του, σε αντίθεση με άλλα, τα οποία όχι μόνο συστήνονται με τα πατρωνυμικά τους, αλλά στα τελευταία δίνεται έμφαση σε όλη την έκταση του έργου 40. Το άγνωστο παρελθόν της Ανδρομάχης ιχνογραφείται μέσω του ομηρικού έπους. Στην Ιλιάδα, ο Αχιλλέας σκοτώνει τον πατέρα και τα αδέρφια της, κατά την επιδρομή του στη Θήβα και τη Λυρνησσό 41. Η βαρύτητα του γεγονότος αυτού για την Ανδρομάχη φαίνεται από το ότι η απώλεια των αγαπημένων της προσώπων αποτελεί το βασικό της επιχείρημα στην απόπειρά της να πείσει τον Έκτορα να μείνει μακριά από τον πόλεμο (Ζ ). Πιθανή εξήγηση της απουσίας των αναφορών αυτών αποτελεί η γνώση του παρελθόντος της Ανδρομάχης εκ μέρους των θεατών από την Ιλιάδα. Περισσότερο πειστική εξήγηση, όμως, αποτελεί η συνειδητή παράλειψή τους από τον ποιητή, με σκοπό να υπονομεύσει τη σημασία τους και να εστιάσει στην απόλυτη αφοσίωση της Ανδρομάχης στον γάμο της και την αποστασιοποίησή της από το παρελθόν 42. ΙΙ. Πρόσφατο παρελθόν 1. Ο Τρωικός πόλεμος Ο Τρωικός πόλεμος είναι ένα γεγονός του παρελθόντος, το οποίο αφορά, άμεσα ή έμμεσα, όλα τα πρόσωπα του έργου και παρουσιάζεται με δύο αντικρουόμενες όψεις. Άλλοτε αποτελεί κυρίαρχη αιτία συμφορών και άλλοτε παρουσιάζεται ως εξιδανικευμένος. Αναφορικά με τις αιτίες του, γίνονται κάποιες νύξεις, οι οποίες αδυνατούν να οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα, καθώς δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς αυτές. Το βέβαιο είναι ότι οι συνέπειές του επιδρούν στο σύνολο των προσώπων, παρόντων και απόντων. Ο Τρωικός πόλεμος ως γεγονός δεν έλαβε τέλος με την καταστροφή της Τροίας, αλλά συνεχίζει να επηρεάζει καταλυτικά τη ζωή νικητών και νικημένων Βλ. Kyriakou (1997) Για τα πατρωνυμικά στην Ανδρομάχη, βλ. Phillippo (1995). Αποδεικνύει ότι η χρήση τους από τον ποιητή δεν γίνεται στο πλαίσιο σύμβασης, αλλά προκειμένου να δηλωθεί η στενή σύνδεση των προσώπων με το οικογενειακό παρελθόν. Διαφωνεί με τους Kovacs (1980, 13) και Stevens (2009, 90) ως υποστηρικτές της πρώτης άποψης. 41 Η Kyriakou (1997, 9) παραθέτει τις αναφορές στην επιδρομή αυτή, στην οποία αιχμαλωτίστηκαν η Χρυσηίδα και η Βρισηίδα: Ιλ. Α , Β , Ζ , Π 56-59, Τ , Υ 90-92, Για τη σημασία της επιδρομής αυτής, βλ. Reinhardt (1961) 50-57, Kirk (2003) Βλ. Kyriakou (1997) Βλ. Ιακώβ (1996)

13 1.1. Αίτια του πολέμου Ανάλογα με τη σκοπιμότητα και την εμπλοκή του κάθε ήρωα, επιχειρείται η αναζήτηση της αρχικής αιτίας του πολέμου και επιρρίπτονται οι ανάλογες ευθύνες. Στο θέμα αυτό, αναφέρονται σύντομα η Ανδρομάχη, η Ερμιόνη, ο Μενέλαος, ο Πηλέας και, εκτενέστερα, ο Χορός, χωρίς, ωστόσο, να καταλήγουν σε κάποιο συμπέρασμα σχετικά με την αιτία η οποία οδήγησε στον Τρωικό πόλεμο. Η Ανδρομάχη θρηνεί για τον πόλεμο και επιρρίπτει την ευθύνη στον Πάρη και την Ελένη 44. Αναφέρεται στην αρπαγή και την έλευση της τελευταίας στην Τροία, γεγονός το οποίο αποκαλεί συμφορά 45 (Ἰλίωι αἰπεινᾶι Πάρις οὐ γάμον ἀλλά τιν ἄταν ἀγάγετ εὐναίαν ἐς θαλάμους Ἑλέναν. ἇς ἕνεκ, 103-5) και παρουσιάζει την καταστροφή της πόλης ως άμεση συνέπειά του. Με την πρόταξη της φράσης ἇς ἕνεκ (105), ίσως, υποδηλώνεται η πικρία της Ανδρομάχης για την μηδαμινής αξίας αιτία του πολέμου. Λίγο αργότερα, η Ανδρομάχη στον αγώνα λόγων της με την Ερμιόνη επανέρχεται στο ίδιο θέμα, με την τελευταία να λαμβάνει θέση. Η Ανδρομάχη κατηγορεί την Ελένη, μητέρα της Ερμιόνης, ως ηθική αυτουργό του θανάτου του Αχιλλέα 46 (Ἑλένη νιν ὤλεσ, οὐκ ἐγώ, μήτηρ γε σή, 248). Η Ερμιόνη δεν επιχειρεί να υποστηρίξει τη μητέρα της και να αντικρούσει τον ισχυρισμό. Αντίθετα, δείχνει αδύναμη να διαχειριστεί τον ρόλο της Ελένης στον Τρωικό πόλεμο και ζητά την κατανόηση της Ανδρομάχης 47 (ἦ καὶ πρόσω γὰρ τῶν ἐμῶν ψαύσεις κακῶν; 249). Με τη στάση αυτή διαχωρίζει τη θέση της και αποδεικνύει ότι διαθέτει κάποια ηθική 48. Εξάλλου, οι συνέπειες βαρύνουν και την ίδια. Όπως αποκαλύπτει αργότερα στον Ορέστη, είναι μισητή, τόσο στον οίκο των Αιακιδών, όσο και σε όλη την Φθία (ὡς δοκοῦσί γε δόμοι τ ἐλαύνειν φθέγμ ἔχοντες οἵδε με, μισεῖ τε γαῖα Φθιάς, ). Η εχθρική σχέση της με την Ανδρομάχη επιδείνωσε και οδήγησε εκτός ελέγχου μια ήδη προβληματική κατάσταση 49. Ο Μενέλαος εμφανίζεται στο δεύτερο επεισόδιο, στον αγώνα λόγων του με την Ανδρομάχη ( ). Ο λόγος της έλευσής του είναι για να συντρέξει την κόρη του, Ερμιόνη, στον φόνο της Ανδρομάχης και του γιου της. Παρουσιάζεται ως ένδοξος κατακτητής της Τροίας, οικειοποιούμενος τις επιτυχίες του συνόλου του στρατού, 44 Πρόκειται για το μοναδικό παράδειγμα ελεγειακού μέτρου στην ελληνική τραγωδία. Ο Ευριπίδης συνηθίζει να τοποθετεί ένα θρηνητικό άσμα της ηρωίδας πριν ή κατά τη διάρκεια της παρόδου. Επίσης, τρεις από τις φορές που χρησιμοποιεί τη λέξη ἔλεγος στα έργα του αναφέρονται στα θρηνητικά αυτά άσματα (Τρ. 119, Ιφ. Τ. 146, Ελ. 185). Βλ. Lloyd ( ) 113. Για περισσότερα σχετικά με την ελεγεία βλ. Bowie (1986). 45 Παρόμοιοι ισχυρισμοί για την Ελένη εντοπίζονται στην Εκάβη (948-49) και στον Αγαμέμνονα του Αισχύλου (406). 46 Για την ενοχή της Ελένης στον Ευριπίδη βλ , , 247, 602-9, , Εκ , Τρ , Ελ. 280, Ορ Βλ. Kyriakou (1997) Βλ. Kyriakou (1997) Βλ. Kyriakou (1997)

14 προκειμένου να ασκήσει κυριαρχικά δικαιώματα στα δύο θύματα (Τροίαν εἷλον καὶ μητέρα σήν, 542, εἷλόν νιν αἰχμάλωτον ἐκ Τροίας ἐγώ, 583) 50. Προηγουμένως, είχε υποβαθμίσει ο ίδιος το επικό κατόρθωμα της κατάκτησης της Τροίας, δηλώνοντας ότι θεωρεί σημαντικότερη επιτυχία την επικράτηση σε μια ιδιωτικής φύσης φιλονικία (ὅτου τις τυγχάνει χρείαν ἔχων, τοῦτ ἔσθ ἑκάστωι μεῖζον ἢ Τροίαν ἑλεῖν, ) 51. Η Ανδρομάχη τού επιτίθεται έντονα και αμφισβητεί το ένδοξο παρελθόν του, θεωρώντας τη σπαρτιατική καταγωγή υπεύθυνη για το φαύλο του ήθος (σὺ δὴ στρατηγῶν λογάσιν Ἑλλήνων ποτὲ Τροίαν ἀφείλου Πρίαμον, ὧδε φαῦλος ὤν; ). Επέδειξε δειλία στον πόλεμο, ειδικά με αντίπαλο τον Έκτορα (456-57), ενώ τώρα σε μια ανυπεράσπιστη γυναίκα συμπεριφέρεται με σκληρότητα (νῦν δ ἐς γυναῖκα γοργὸς ὁπλίτης φανείς 52, 458). Εξαπολύει κατηγορίες εναντίον των Σπαρτιατών (445-53) ως υπευθύνων για την καταστροφή της Τροίας και τον θάνατο του Έκτορα 53. Ο Πηλέας εμφανίζεται ως σωτήρας της Ανδρομάχης (τρίτο επεισόδιο, 547 κ. ε.). Επικαλούμενος το παρελθόν αποφαίνεται για την αιτία του πολέμου, προκειμένου να αποδείξει την ανηθικότητα του εγκλήματος που επιχειρεί να διαπράξει ο Μενέλαος. Βασικός άξονας της επιχειρηματολογίας του είναι η απαγωγή της Ελένης από τον Πάρη, στοιχείο που αποδεικνύει την απρονοησία του Μενέλαου 54, δεδομένης, και της έλλειψης ηθικής της συζύγου του. Με τη μετοχή λιποῦσα που αναφέρεται στην Ελένη (603), δηλώνεται η εκούσια εγκατάλειψη του οίκου της και η ασέβειά της προς τον Φίλιο Δία, θεό- προστάτη της φιλίας και των οικογενειακών σχέσεων 55. Τον κατηγορεί ότι για χάρη μιας κακής συζύγου υποκίνησε ολόκληρη εκστρατεία (605-6) και παρουσιάζει τη θυσία της Ιφιγένειας ως προσβολή προς τον αδελφό του, Αγαμέμνονα (πρὸς τοῖσδε δ εἰς ἀδελφὸν οἷ ἐφύβρισας, σφάξαι κελεύσας θυγατέρ εὐηθέστατα 56, ). Ο Μενέλαος παρουσιάζεται απόλυτα 50 Στην Ελένη (393-96), ο Μενέλαος παρουσιάζει τη συνεισφορά του στον Τρωικό πόλεμο ανώτερη από αυτήν του Αγαμέμνονα. Βλ. Allan (2000) 103 σημ Κατά τον Lloyd (2005 2, 130), ο Μενέλαος υπαινίσσεται το Δηλιακό επίγραμμα. Πρβ. Αριστ. Ηθ. Νικ. 1099a27-28, Θέογν West. 52 Πρβ. 1123, Ορ Ο Allan (2000, 20 σημ. 62) ερμηνεύει τη λέξη γοργός ως λαμπρός. Ο Lloyd (2005 2, 134) παραθέτει την ερμηνεία του Silk (2000, 145 σημ. 99) για τη λέξη γοργός ως τον δεινό πολεμιστή, αυτόν που προξενεί τρόμο και έκπληξη. 53 Η σκιαγράφηση του χαρακτήρα του Μενέλαου αποτελεί πολιτικό υπαινιγμό για τους Σπαρτιάτες, στο πλαίσιο του Πελοποννησιακού πολέμου, χωρίς, όμως, να αποτελεί προπαγάνδα ή να μπορεί να συνδεθεί με συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα. Βλ. Ιακώβ (1996) 387, 389. Παραδείγματα αντιλακωνικής πολεμικής στη λογοτεχνία και την ιστοριογραφία της εποχής αποτελούν τα παρακάτω: Ευρ. Ικ. 187, Αρ. Αχαρ. 308, Λυσ. 629, , Ηρόδ , Θουκ , Ο Μενέλαος είτε έφυγε για την Κρήτη μετά την έλευση του Πάρη (Κύπρ. σ. 39 Bernabé, Ευρ. Τρ ), είτε είχε ήδη αναχωρήσει πριν την έλευση του (Ευρ. Ιφ. Αυλ. 76). 55 Για τον Φίλιο Δία, βλ. Parker (1996) Συχνότερα στην τραγωδία γίνεται αναφορά στην προσβολή του Πάρη προς τον Ξένιο Δία (ενδεικτικά βλ. Αισχ. Αγ. 61-2). Ο Πηλέας στο σημείο αυτό επιχειρεί να δώσει έμφαση στην πράξη της Ελένης και όχι του Πάρη. Βλ. Lloyd ( ) Κατά τον Stevens (2009, 249), στο υπό εξέταση έργο και στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι ο Μενέλαος παρουσιάζεται να συνιστά επίμονα τη θυσία της Ιφιγένειας από ιδιοτέλεια, ενώ στον Αγαμέμνονα του Αισχύλου δεν αναφέρεται 14

15 υποταγμένος στην Ελένη (627-31), αδυνατώντας να ασκήσει σ αυτήν οποιοδήποτε είδος ελέγχου 57, συμπεριφορά η οποία, κατά τον Πηλέα, οδήγησε στον Τρωικό πόλεμο. Στην απάντησή του, ο Μενέλαος εκθέτει διαφορετική εκδοχή για την αιτία του πολέμου. Τονίζει ότι η Ανδρομάχη είναι συγγενής του Πάρη, του φονέα του Αχιλλέα (654-56), και υπερασπίζεται την Ελένη. Κυρίως, όμως, μέσω της υπεράσπισής της επιδιώκει να προστατέψει τον εαυτό του και την τιμή του ως συζύγου. Για τον πόλεμο δεν είναι υπεύθυνη η Ελένη, αλλά αυτός αποτελεί μέρος θεϊκού σχεδίου (Ἑλένη δ ἐμόχθησ οὐχ ἐκοῦσ ἀλλ ἐκ θεῶν, 680) 58. Εξάλλου, η Ελλάδα επωφελήθηκε από την άλωση της Τροίας (681) 59, ισχυρισμός ο οποίος αποτελεί απόδειξη του διαστρεβλωμένου κώδικα αξιών του 60. Επίσης, επιχειρεί να δυσφημίσει τον Πηλέα, ανακαλώντας ένα δυσάρεστο γεγονός από το παρελθόν, τη δολοφονία του Φώκου, του ετεροθαλούς αδελφού του (οὐδ ἂν σὲ Φῶκον ἤθελον κατακτανεῖν, 687) 61. Πρόκειται για ένα γεγονός με ανεξακρίβωτη αιτία, για το οποίο ο Πηλέας δεν δίνει καμία απάντηση και δεν αποκρούει την κατηγορία Συνέπειες του πολέμου Οι συνέπειες του Τρωικού πολέμου είναι εμφανείς στο σύνολο των ηρώων του έργου, νικητών και ηττημένων. Ο Μενέλαος, ο Νεοπτόλεμος και η Ανδρομάχη εμπλέκονται οι ίδιοι στα γεγονότα του πολέμου, είτε ως θύματα, είτε ως θύτες. Ο Πηλέας βιώνει τη θλίψη της ότι ο Μενέλαος επιχειρεί να επηρεάσει την απόφαση του Αγαμέμνονα. Τα συμπεράσματα αυτά, ειδικά για το υπό εξέταση έργο, αμφισβητούνται, καθώς βασίζονται στους ισχυρισμούς του Πηλέα. 57 Κατά τον Πηλέα, η συμπεριφορά της Ελένης αποτελεί ακραίο, αλλά αντιπροσωπευτικό παράδειγμα Σπαρτιάτισσας. Σύμφωνα με τη σπαρτιατική αγωγή, οι γυναίκες συναγωνίζονταν τους άνδρες αντιστρέφοντας έτσι τους κοινωνικούς ρόλους των δύο φύλων, όπως υποστηρίζει η McClure (1999, 188). Η Ελένη με τη φυγή της προσβάλλει τον Φίλιο Δία και αδιαφορεί για τα καθήκοντά της ως συζύγου και μητέρας, πραγματώνοντας κατ αυτόν τον τρόπο την σπαρτιατική της εκπαίδευση. Βλ. Kovacs (1980) Στην περίληψη των Κυπρίων από τον Πρόκλο (σ. 38 Bernabé) αναφέρεται ότι ο Δίας και η Θέμις σχεδίαζαν τον Τρωικό πόλεμο και τα Σχόλια στην Ιλιάδα (απ. 1 Bernabé) συμπληρώνουν ότι αιτία του ήταν η επιθυμία του Δία να ανακουφίσει τη γη από το βάρος των ανθρώπων. Για περισσότερα βλ. Gantz (1993) Πρβ. Ευρ. Τρ Ο χαρακτήρας του Μενέλαου αποκαλύπτεται εναργέστερα με την οριστική εγκατάλειψη της κόρης του. Μετά την επιχειρηματολογία και τις κατηγορίες του Πηλέα, δειλιάζει να προβεί στην εγκληματική ενέργεια που είχε αποφασίσει και αναχωρεί για τη Σπάρτη. Αποδεικνύεται ότι η ευκολία με την οποία επρόκειτο να φτάσει στη δολοφονία δεν είχε ως έρεισμα την πατρική αγάπη, αλλά τον εγωισμό και την επιθυμία του για επιβεβαίωση. Βλ. Burnett (1971) 142, Albini (1974) 88, Kyriakou (1997) 12 σημ. 12, Allan (2000) 102-3, Stevens (2009, 251). Αντίθετα, ο Kovacs (1980, 70) υποστηρίζει ότι ο Μενέλαος προτίθεται να επιστρέψει. 61 Ο Φώκος ήταν γιος του Αιακού και της νύμφης Ψαμάθης (Ησ. Θεογ ). O Πηλέας, μετά τη δολοφονία του Φώκου (Αλκμ. απ. 1 Bernabé), εξορίστηκε από την Αίγινα (Πίνδ. Νεμ κ. ε., Απολλόδ κ. ε.). Κύρια εκδοχή για την αιτία της δολοφονίας του ήταν η ζήλια του Πηλέα και του Τελαμώνα για την υπεροχή του Φώκου ως αθλητή (Απολλόδ κ. ε., Πλούτ. Ελλ. Ρωμ. 25). Άλλες πηγές αναφέρουν ότι η δολοφονία του ήταν, απλώς, ένα ατύχημα. Για περισσότερα σχετικά με τον μύθο, βλ. Gantz (1993) Πρόκειται για ένα επιχείρημα ad hominem. Ο Lloyd (2005 2, 147) υποστηρίζει ότι τα επιχειρήματα αυτού του τύπου δεν είναι συχνά στους αγώνες λόγων των έργων του Ευριπίδη. Πρβ. Άλκ

16 απώλειας του Αχιλλέα. Ακόμα και η ζωή της Ερμιόνης και του Ορέστη, οι οποίοι ανήκουν στη μεταπολεμική γενιά, έχει επηρεαστεί καθοριστικά. Ως θύμα του πολέμου, από την πλευρά των ηττημένων, αναδεικνύεται, αρχικά, η Ανδρομάχη. Οι συμφορές που βιώνει κατά το παρόν, αποτελούν άμεση συνέπεια της ήττας των Τρώων στον πόλεμο. Βρίσκεται στη Φθία, σε έναν ξένο τόπο, μακριά από την πατρίδα της. Ο σύζυγός της, Έκτορας, νικήθηκε στη μάχη από τον Αχιλλέα, ο γιος της Αστυάναξ ρίχτηκε από τα τείχη της Τροίας και οι Έλληνες κατέστρεψαν την πόλη (ἥτις πόσιν μὲν Ἕκτορ ἐξ Ἀχιλλέως θανόντ ἐσεῖδον, παῖδά θ ὃν τίκτω πόσει ῥιφθέντα πύργων Ἀστυάνακτ ἀπ ὀρθίων, ἐπεὶ τὸ Τροίας εἷλον Ἕλληνες πέδον, 8-11). Αυτή είναι και η μοναδική φορά που η Ανδρομάχη αναφέρεται στον πρώτο της γιο. Ίσως πρόκειται για ένα γεγονός το οποίο προκαλεί τον πόνο της ηρωίδας και γι αυτό αποφεύγει συστηματικά να το αναφέρει. Ακολούθησε η υποδούλωσή της από τους Έλληνες (δούλη, 12) 63, γεγονός το οποίο τοποθετείται χρονικά στο παρελθόν, αλλά οι συνέπειές του βιώνονται κατά το δραματικό παρόν του έργου. Ως η σύζυγος του σημαντικότερου πολεμιστή και μελλοντικού βασιλιά της Τροίας, Έκτορα, ήταν ένα πολυπόθητο γέρας (14-15). Αυτή τη στιγμή είναι παλλακίδα του Νεοπτόλεμου, παρά την αριστοκρατική καταγωγή της (τῶν ἐλευθερωτάτων οἴκων, 12-13) 64 και το αποτέλεσμα της σχέσης αυτής ήταν η γέννηση ενός παιδιού 65 (κἀγὼ δόμοις τοῖσδ ἄρσεν ἐντίκτω κόρον, πλαθεῖσ Ἀχιλλέως παιδί, δεσπότηι δ ἐμῶι, 24-25). Η φύση της σχέσης μεταξύ της Ανδρομάχης και του Νεοπτόλεμου δεν διασαφηνίζεται απόλυτα. Πρόκειται για μια σχέση μεταξύ αιχμάλωτης και κυρίου, η οποία ξεκίνησε κατά το παρελθόν, μετά την έλευσή τους από την Τροία. Όπως δηλώνει η ίδια, στην αρχή ενεργούσε παρά τη θέλησή της (24-35), αλλά μετά τη γέννηση του παιδιού τους, άρχισε να υπερισχύει η ελπίδα, παρά τις δυστυχίες, ότι θα είναι ασφαλής η ίδια, ως μητέρα του γιου του Νεοπτόλεμου, και το παιδί της 66. Η επανάληψη του επιθέτου οὐχ ἑκοῦσα (36, 38) δείχνει την αρχική (πρῶτον, 36) αναγκαστική επαφή της με τον Νεοπτόλεμο, η οποία, στη συνέχεια, αντικαταστάθηκε, πιθανώς, από αποδοχή της μοίρας της. Στον γιο του Αχιλλέα ως στήριγμα της Ανδρομάχης αναφέρεται και η Ερμιόνη (267-68), με την πρώτη να συμφωνεί σ αυτό (πέποιθα, 269). 63 Πρβ. Μ. Ιλ. σ , απ. 21 Bernabé. 64 Σύμφωνα με τον Lloyd (2005 2, 109), ο όρος ἐλεύθερος μπορεί να υποδηλώνει ευγενική καταγωγή και γενναιοδωρία. Πρβ. Ευρ. Άλκ. 568, Πίνδ. Πυθ Τα Σχόλια στην Ανδρομάχη (στ. 24 Schwartz) υποδηλώνουν ότι η ύπαρξη παιδιών του Νεοπτόλεμου και της Ανδρομάχης ήταν μέρος της επικής παράδοσης. Μερικές πηγές μνημονεύουν τρεις γιους και μια κόρη. Ο Allan (2000, 15) υποστηρίζει ότι η επιλογή του Ευριπίδη να παρουσιάσει ως μοναδικό τον απόγονό τους ενισχύει την απειλή της Ερμιόνης και, ταυτόχρονα, απηχεί το μοτίβο του μοναδικού γιου, όπως αυτό αποτυπώνεται στον ομηρικό θρήνο της Ανδρομάχης (Ιλ. Ζ , Χ , Ω ). 66 Αντίθετα με το κείμενο του Diggle (ἐλπὶς μ ἀεὶ προῆγε, 27), ο Kovacs (1980, 13 κ. ε.) αποδέχεται τη γραφή προσῆγε το οποίο είναι ενεργητικό ρήμα με αντικείμενα την ίδια και τον Νεοπτόλεμο. Βάσει αυτής της επιλογής, υποστηρίζει ότι η Ανδρομάχη ήταν προσκολλημένη στον Νεοπτόλεμο, με την ελπίδα της παροχής προστασίας για την ίδια και το παιδί της. 16

17 Αυτή η σχέση δεν αποτελεί κάτι μεμπτό για την Ανδρομάχη 67. Η παρουσία της στον οίκο του Νεοπτόλεμου προϋπήρχε του γάμου του με την Ερμιόνη 68 και, όπως ισχυρίζεται η ίδια, μετά από το γεγονός αυτό είχαν πάψει οι μεταξύ τους σχέσεις (ἐπεὶ δὲ τὴν Λάκαιναν Ἑρμιόνην γαμεῖ τοὐμὸν παρώσας δεσπότης δοῦλον λέχος, 29-30, νῦν δ ἐκλέλοιπα, 37) 69. Η θέση της ως αιχμάλωτης παλλακίδας περιορίζει ουσιαστικά την ελευθερία της και είναι αναγκασμένη να εξαρτάται απόλυτα από έναν άνδρα, μισητό γι αυτήν υπό διαφορετικές συνθήκες. Είναι σύντροφος του δολοφόνου του Έκτορα, όπως παραδέχεται με απελπισία (φονεῦσιν Ἕκτορος νυμφεύομαι, 403). Η έμφαση στην τραγική της μοίρα γίνεται εντονότερη με τη χρήση του πατρωνυμικού του Νεοπτόλεμου αντί του προσωπικού ονόματός του. Πατέρας του παιδιού της είναι ο γιος του Αχιλλέα (κἀγὼ δόμοις τοῖσδ ἄρσεν ἐντίκτω κόρον, πλαθεῖσ Ἀχιλλέως παιδί, δεσπότηι γ ἐμῶι, 24-25), στοιχείο το οποίο η Ερμιόνη, αργότερα, χρησιμοποιεί εναντίον της (270-73). Ταυτόχρονα, όμως, το γεγονός ότι είναι η μητέρα αρσενικού απογόνου στον οίκο των Αιακιδών την καταξιώνει ως νόμιμη σύζυγο του Νεοπτόλεμου 70. Ο σύντομος μονόλογος της Ανδρομάχης (91-103) και ο θρήνος της (103-16) ανακαλούν ξανά τις συνέπειες του πολέμου στη ζωή της (πάρεστι δ οὐχ ἓν ἀλλὰ πολλά μοι στένειν, 96). Η ηρωίδα κάνει αναφορά στην κατεστραμμένη πόλη, τον νεκρό Έκτορα και την υπόδουλη κατάστασή της (πόλιν πατρώιαν τὸν θανόντα θ Ἕκτορα στερρόν τε τὸν ἐμὸν δαίμον ὧι συνεζύγην δούλειον ἦμαρ ἐσπεσοῦσ ἀναξίως 71, 97). Βρίσκεται σε σημείο απόγνωσης και θρηνεί την τραγική της μοίρα, η οποία την έχει οδηγήσει να βρίσκεται ως ικέτισσα στο βωμό της μητέρας αυτού που κατέστρεψε την οικογενειακή ευτυχία του παρελθόντος 72. Παρόμοιο θέμα έχει και ο λόγος της προς τον Μενέλαο (δεύτερο επεισόδιο, ). Αναφέρει και πάλι τα βάσανα του παρελθόντος, με έμφαση στον θάνατο του Έκτορα, την άλωση της Τροίας και την υποδούλωσή της από τον Νεοπτόλεμο ( ). Αδιαφορεί για τον θάνατό της, τονίζοντας πως ο πραγματικός της θάνατος συντελέσθηκε τη στιγμή που πέθανε ο Έκτορας και καταστράφηκε η Τροία (ὅθ ἡ τάλαινα πόλις ἀνηλώθη Φρυγῶν πόσις 67 Ο Lloyd (2005 2, 8 και σημ. 22) υποστηρίζει ότι στην Αθήνα του 5 ου αι. π. Χ. δεν αποτελεί κοινή συνήθεια για έναν άνδρα να συγκατοικεί με τη σύζυγό του και μια παλλακίδα. 68 Ο Lloyd (2005 2, 9) παραθέτει παραδείγματα από την τραγωδία, όπου η συνύπαρξη της παλλακίδας και της νόμιμης συζύγου αποτελεί την αιτία προβλημάτων. Στον Αγαμέμνονα του Αισχύλου, η Κλυταιμήστρα σκοτώνει τον σύζυγό της και την παλλακίδα Κασσάνδρα. Στις Τραχίνιες του Σοφοκλή, η Δηιάνειρα υποφέρει από την παρουσία μιας άλλης γυναίκας στον οίκο και στην κλίνη της και στην Ηλέκτρα του Ευριπίδη, η Κλυταιμήστρα κατηγορεί τον Αγαμέμνονα για την ενέργειά του να διατηρήσει δύο γυναίκες στον ίδιο οίκο. Η διαφορά με την Ανδρομάχη είναι ότι, τόσο η Κασσάνδρα, όσο και η Ιόλη, ήρθαν στον οίκο παρουσία άλλης συζύγου. 69 Βλ. Storey (1989) 18, Lloyd ( ) 110. Αντίθετη άποψη καταθέτει ο Kovacs (1980, 15-18). 70 Βλ. McClure (1999) Την ίδια φράση είχε χρησιμοποιήσει ο Έκτορας, όταν είχε προβλέψει τη μοίρα της συζύγου του, μετά τον θάνατό του (Ομ. Ιλ. Ζ 455, 463). Βλ. Lloyd ( ) 1-2, Κατά τον Allan (2000, 269), το ιλιαδικό παρελθόν της Ανδρομάχης την καθιστά ως την αρχετυπική σύζυγο που θρηνεί για τον χαμό του συζύγου της. Αντίστοιχα, η Εκάβη είναι η αρχετυπική μητέρα. Βλ. Εκ. 421,

18 θ ὁ κλεινός, ). Από τη στιγμή που αναχωρεί ο Μενέλαος και σώζεται η ίδια και ο γιος της με την παρέμβαση του Πηλέα, δεν συμμετέχει πλέον στη δράση 73. Γενικά, παρά το γεγονός ότι οι αναφορές της στο παρελθόν είναι πολύ συχνές, πρόκειται για τον μοναδικό χαρακτήρα του έργου που διαχειρίζεται το παρελθόν του με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Έχει αποδεχτεί απόλυτα την υπόδουλή της κατάσταση, ίσως, γιατί το παρελθόν της δεν έχει κάτι σκοτεινό, παρά μόνο πόνο. Η ζωή της ήταν απαλλαγμένη από προβληματικές οικογενειακές σχέσεις, συγκριτικά με τα άλλα πρόσωπα. Το τέλος της, όπως αυτό διαγράφεται στην έξοδο, είναι ιδανικό. Αν και ο γάμος ως θεσμός αποτέλεσε στο παρελθόν αιτία συμφορών για τους χαρακτήρες, αποκτά και πάλι σημασία. Η Ανδρομάχη θα παντρευτεί για δεύτερη φορά γιο του Πρίαμου και της Εκάβης, τον Έλενο (1245), ανακτώντας κάποια μορφή της παλιάς ευτυχίας 74. Λειτουργώντας σύμφωνα με την φύση της, επιβεβαιώνει την ευγενική καταγωγή της, αφού η φύση είναι αυτή που συνδέει τον ήρωα με το παρελθόν του 75. Ο Πηλέας, αναφερόμενος στον Τρωικό πόλεμο, προβάλλει την ηρωική του φύση. Στον αγώνα λόγων του με τον Μενέλαο, τον επικρίνει και τον θεωρεί ανάξιο, διότι επέστρεψε στην Ελλάδα σώος, ενώ, αντίθετα, ήταν ο υπαίτιος για τον θάνατο πολλών ανδρών, καθώς και του Αχιλλέα, οι οποίοι αποτελούν πρότυπα ανδρείας (610-18). Αργότερα, καθώς θρηνεί για τον θάνατο του Νεοπτόλεμου, εύχεται αυτός να είχε σκοτωθεί στον πόλεμο, παρά να έχει αποτελέσει θύμα εξαπάτησης ( ). Η εξιδανίκευση του γεγονότος αυτού εντάσσεται στο πλαίσιο της προσκόλλησης στον ηρωικό κώδικα αξιών, ο οποίος στην Ανδρομάχη τίθεται σε αμφισβήτηση. Ο Ευριπίδης επιχειρεί να θίξει το θέμα της θυματοποίησης των γυναικών 76, οι οποίες υφίστανται τις συνέπειες πράξεων και γεγονότων που υποκινούνται από άνδρες. Εκτός από την Ανδρομάχη που αποτελεί αναμφίβολα θύμα, η δυστυχία της Ερμιόνης οφείλεται, κυρίως, στη χειραγώγησή της από τον πατέρα της. Είναι υποχείριό του και η ζωή της καθορίζεται κατά το συμφέρον του. Όπως γίνεται φανερό, το καθεστώς ελευθερίας για μια γυναίκα δεν οδηγεί απαραίτητα στην προσωπική και οικογενειακή ευτυχία. Η προβολή του ζητήματος αυτού από τον ποιητή θα συντελούσε, ίσως, στον προβληματισμό του ανδρικού θεατρικού κοινού, σχετικά με τον ρόλο και την υπόσταση μιας γυναίκας στην αθηναϊκή κοινωνία του 5 ου αι. π. Χ. 73 Η επανεμφάνιση της Ανδρομάχης στη σκηνή κατά την έξοδο αποτελεί σημείο διαφωνίας των μελετητών. Βλ. Allan (2000) Βλ. Allan (2000) Βλ. Kovacs (1980) Βλ. Vellacott (1975) 117 κ. ε. 18

19 Ο Τρωικός πόλεμος διατρέχει όλο το έργο σε καθοριστικό βαθμό και αποτελεί το υπόβαθρό του 77. Οι ήρωες μέσα από την αναζήτηση του παρελθόντος επιχειρούν να εντοπίσουν τις αιτίες και τις σχέσεις του με την παροντική τους κατάσταση. Ο Μενέλαος του προσδίδει ηρωικό χαρακτήρα, με σκοπό την αυτοπροβολή του, σε λιγότερο βαθμό και ο Πηλέας, ενώ για τους υπόλοιπους ήρωες, έχει αποτελέσει, άμεσα ή έμμεσα, την αιτία της δυστυχίας τους. Τελικά, οι αιτίες του μένουν ασαφείς και ανεξακρίβωτες, καθώς οι ισχυρισμοί των προσώπων δεν ταυτίζονται. Η Ανδρομάχη θεωρεί υπεύθυνη την Ελένη, ο Μενέλαος υποστηρίζει ότι ευθύνονται οι θεοί και ο Πηλέας κατηγορεί, κυρίως, τον Μενέλαο. Ο Χορός αναζητά τις αιτίες στο απώτερο παρελθόν, με την γέννηση και την κρίση του Πάρη να προβάλλονται ως οι πρωταρχικές. Η ασάφεια αυτή σε σχέση με την αιτιολογία του πολέμου αναδεικνύει την αδυναμία των χαρακτήρων να εντοπίσουν την αιτία ακόμη και ενός τόσο σημαντικού γεγονότος. 2. Ο γάμος του Νεοπτόλεμου και της Ερμιόνης Η Ερμιόνη, κόρη του Μενέλαου και της Ελένης, βρίσκεται στη Φθία, παντρεμένη με τον Νεοπτόλεμο. Πρόκειται για ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο, ο χαρακτήρας του οποίου κατανοείται, κυρίως, υπό το πρίσμα του παρελθόντος και είναι καθοριστικός για την διαμόρφωση της πλοκής 78. Ο γάμος της με τον Νεοπτόλεμο αποτελεί κεντρικό θέμα, τόσο στους δικούς της λόγους, όσο και άλλων προσώπων. Η προβληματική συζυγική σχέση λόγω της ατεκνίας της και της σχέσης του Νεοπτόλεμου με την Ανδρομάχη παρουσιάζεται ως η αιτία της δυστυχίας της 79, η οποία την οδηγεί να αναλάβει δράση επηρεάζοντας τις ζωές των άλλων. Η πρώτη εμφάνισή της Ερμιόνης (πρώτο επεισόδιο, ) οδηγεί στη σκηνή σύγκρουσης και τον αγώνα λόγων 80 ανάμεσα σ αυτήν και την Ανδρομάχη. Με την είσοδό της στη σκηνή, η ίδια περιγράφει την εξωτερική της εμφάνιση. Φορά πλούσια ενδύματα 81 (κόσμον μὲν ἀμφὶ κρατὶ χρυσέας χλιδῆς στολμόν τε χρωτὸς τόνδε ποικίλων πέπλων, ) 82, 77 Βλ. Lloyd ( ) 6. Αντίθετα, ο Stevens (2009, 15-18) υποστηρίζει ότι ο Τρωικός πόλεμος δεν είναι απλώς το υπόβαθρο, αλλά το κύριο θέμα του έργου. Το θέμα της Ανδρομάχης, όμως, δεν περιορίζεται μόνο στην περιγραφή των αιτίων και συνεπειών του πολέμου, τα οποία αποτελούν παρά μόνο μια πτυχή του. 78 Βλ. Allan (2000) Η Foley (2001, 100-1) υποστηρίζει ότι ο χαρακτήρας, η κληρονομικότητα, η εθνικότητα και οι πράξεις του παρελθόντος, όπως αυτά καταγράφονται στο έργο, λειτουργούν ως αποφασιστικοί παράγοντες για την επιτυχία ή την αποτυχία ενός γάμου. Ο θεσμός του γάμου, όπως υποστηρίζει, αναφέρεται συχνά στο έργο από τον ποιητή, προκειμένου μέσω αυτού να σχολιάσει πολιτικά και κοινωνικά θέματα. 80 Ο Lloyd (2005 2, 3) κατατάσσει στην κατηγορία των τυπικών αγώνων λόγων δεκατρείς σκηνές, ανάμεσα στις οποίες μόνο τρεις είναι μεταξύ γυναικών: Ανδρ , Τρ , Ηλ Άλλες δύο φορές η Ερμιόνη αναφέρεται στα πλούτη: χρυσηλάτων (166), χρυσός (169). 82 Η πλούσια ενδυμασία της Ερμιόνης απηχεί την περιγραφή του γάμου της Ανδρομάχης από την τελευταία στην αρχή του έργου (ἕδνων σὺν πολυχρύσωι χλιδῆι, 2). Το κίνητρο της αναφοράς είναι εντελώς διαφορετικό. Η 19

20 δηλωτικά του πλούτου της οικογένειάς της, την οποία θεωρεί πολύ ανώτερη από αυτή του συζύγου της (οὐ τῶν Ἀχιλλέως οὐδὲ Πηλέως ἀπὸ δόμων ἀπαρχὰς δεῦρ ἔχουσ ἀφικόμην, ἀλλ ἐκ Λακαίνης Σπαρτιάτιδος χθονὸς Μενέλαος ἡμῖν ταῦτα δωρεῖται πατὴρ πολλοῖς σὺν ἕδνοις, ). Η πλούσια προίκα διασφαλίζει το κύρος της μέσα στο γάμο 83 και η καταγωγή της, κατά την ίδια, της παρέχει το δικαίωμα της παρρησίας (ὥστ ἐλευθεροστομεῖν, 153), ώστε να εκφράζει απόψεις τις οποίες δεν εγκρίνει ο σύζυγός της. Η Ερμιόνη είναι εμφανώς προσκολλημένη στον οίκο του πατέρα της και στο παρελθόν της. Αυτό έχει ως συνέπεια την αδυναμία της να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα της ζωής της και σε ένα νέο περιβάλλον. Συστήνεται ως κόρη του Μενέλαου, η αναφορά στον οποίο καταλαμβάνει δύο στίχους, ενώ στον σύζυγό της, κύριο του νέου της οίκου, και τον πατέρα του μόλις έναν 84, με αρνητική, μάλιστα, διατύπωση. Για την στάση αυτή την κατηγορεί λίγο αργότερα η Ανδρομάχη (209-12), η οποία την θεωρεί αιτία της εχθρότητας του Νεοπτόλεμου. Η Ερμιόνη θεωρεί την Ανδρομάχη κύρια υπεύθυνη για τη δυστυχία της (155 κ. ε.). Όπως ισχυρίζεται, βιώνει έναν αποτυχημένο γάμο εξαιτίας της, καθώς επιχειρεί να σφετεριστεί τη θέση της στον οίκο και με μαγικά έχει προκαλέσει τη στειρότητά της 85 και το μίσος του Νεοπτόλεμου, κατηγορίες οι οποίες δεν επιβεβαιώνονται ποτέ. Της υπενθυμίζει συνεχώς την υπόδουλη κατάσταση (δορίκτητος γυνή, 155) 86 και τον ξεπεσμό της, καθώς έχει Ανδρομάχη αναφέρει τον πλούτο της προίκας της για να δηλώσει την συμβατότητά της με τον Έκτορα, ενώ, αντίθετα, η Ερμιόνη υπονοεί ότι ο πλούτος αυτός αποτελεί το μόνο μέσο μιας κοπέλας, προκειμένου να αποφύγει μια υποβαθμισμένη θέση στον νέο της οίκο. Βλ. Kyriakou (1997) 12. Για τον παραλληλισμό και τις αντιθέσεις μεταξύ των δύο γυναικών, βλ. Golder (1983) 126 σημ. 13. Κατά τον Lloyd (2005 2, 118), η Ερμιόνη είναι μια Ελληνίδα σε κατάσταση παρακμής, με βαρβαρικά χαρακτηριστικά, όπως η Ελένη (Ευρ. Τρ , Ορ ) και η Κλυταιμήστρα (Ηλ ). Βλ. Hall (1989) Η Ηλέκτρα, στο ομώνυμο έργο του Ευριπίδη, κατηγορεί την μητέρα της, Κλυταιμήστρα, για την εμμονή της στην εξωτερική της εμφάνιση ( , ), σε αντίθεση με την εμφάνιση της ίδιας (175-78). Κατά τον Allan (2000, 58), όπως η Κλυταιμήστρα μοιάζει με την αδερφή της, Ελένη ( ), έτσι και η Ερμιόνη μοιάζει με τη μητέρα της, όχι πια μόνο σε επίπεδο εξωτερικής εμφάνισης και ματαιοδοξίας, αλλά και σεξουαλικής επιθυμίας. 83 Βλ. Seaford (1990) Βλ. McClure (1999) Η σύνδεση των μαγικών φαρμάκων με ξένους λαούς και απομακρυσμένα μέρη μαρτυρείται στην Οδύσσεια (δ 230, 394). Η McClure (1999, 174) αναφέρει ως ένα ακόμη παράδειγμα του ρόλου των μαγικών φαρμάκων στην επίτευξη της γονιμότητας την υπόσχεση της Μήδειας να θεραπεύσει την υπογονιμότητα του Αιγέα, με αντάλλαγμα να της προσφέρει καταφύγιο στην Αθήνα (Ευρ. Μήδ ). 86 Τον χαρακτηρισμό δορίκτητον απέδωσε και ο Αχιλλέας στην Βρισηίδα (Ομ. Ιλ. Ι 343). Η κοινωνική θέση της, όμως, δεν τον αποθάρρυνε από το να την επιθυμεί για σύντροφό του. Το επίθετο αυτό είναι ένα ομηρικό ἅπαξ λεγόμενον. Στα μόνα έργα της κλασικής ποίησης που εντοπίζεται είναι στο συγκεκριμένο και στην Εκάβη (478). Πρβ. Kyriakou (1995) , ειδ. σημ. 60. Η Kyriakou (1997, 17-18) στο σημείο αυτό παραλληλίζει την Χρυσηίδα, η οποία αιχμαλωτίστηκε στην επιδρομή στη Θήβα, με την Ανδρομάχη. Ο Νεοπτόλεμος προτιμά το γέρας, την Ανδρομάχη, από τη νόμιμη γυναίκα του, την Ερμιόνη, όπως και ο Αγαμέμνων, ο οποίος, όπως δήλωσε, προτιμούσε την Χρυσηίδα από την Κλυταιμήστρα (Ομ. Ιλ. Α ). Ο Νεοπτόλεμος και ο Αγαμέμνων δεν υποχωρούν καθόλου στο να παραχωρήσουν το γέρας τους, την Ερμιόνη και την Χρυσηίδα αντίστοιχα, επιβεβαιώνοντας κατ αυτόν τον τρόπο το κύρος τους. 20

ΠΕΤΡΑΚΗ ΒΙΚΥ Β 2 ΣΧ. ΕΤΟΣ

ΠΕΤΡΑΚΗ ΒΙΚΥ Β 2 ΣΧ. ΕΤΟΣ ΠΕΤΡΑΚΗ ΒΙΚΥ Β 2 ΣΧ. ΕΤΟΣ 2011-12 Η Ανδρομάχη στη Ραψωδία Ζ παρουσιάζεται στις Σκαιές Πύλες με το γιο της να ψάχνουν για τον Έκτορα. Η Ανδρομάχη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί καλή μητέρα μιας και αγωνιά

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Η γυναίκα ως σύζυγος και μητέρα Η γυναίκα ως πολεμικό λάφυρο Γυναίκα και επιτάφιες τιμές ηρώων Η τύχη του γυναικείου πληθυσμού μετά την άλωση μιας πόλης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 1.Α. Ο ρόλος και η λειτουργία του Προλόγου ως δομικό στοιχείο της τραγωδίας: Ο πρόλογος μιας τραγωδίας αποτελεί τα πρώτο από τα απαγγελλόμενα μέρη και εκτελείται από τους

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΩΑΔΙΤΙΣΣΕΣ ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΞΗΣ: ΜΑΝΤΥ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΗ ΘΟΔΩΡΗ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΕΛΛΑΡΗΣ

ΤΡΩΑΔΙΤΙΣΣΕΣ ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΞΗΣ: ΜΑΝΤΥ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΗ ΘΟΔΩΡΗ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΕΛΛΑΡΗΣ ΤΡΩΑΔΙΤΙΣΣΕΣ ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΞΗΣ: ΜΑΝΤΥ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΗ ΘΟΔΩΡΗ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΕΛΛΑΡΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Το έργο ξεκινά με το διάλογο Αθηνάς και Ποσειδώνα όπου

Διαβάστε περισσότερα

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494 Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494 1.α. Από τον Πρόλογο στο Επεισόδιο: Η Ελένη, μαζί με τις γυναίκες που αποτελούν το Χορό του δράματος, μπαίνουν μέσα στο παλάτι προκειμένου να ζητήσουν πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με

Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με προβληματισμούς για την αλήθεια και τη γνώση. Απηχεί τις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ Η Ιλιάδα μαζί με την Οδύσσεια αποτελούν τα αρχαιότερα έπη, όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, που μας

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Ενότητα: 15. Ερμηνευτικές παρατηρήσεις στίχων 798-834 της Μήδειας Μενέλαος Χριστόπουλος Τμήμα Φιλολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ

Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ 1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΛΑΤΥΚΑΜΠΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ σε βιβλίο με εικόνες. LET S SHARE OUR CULTURE (ΑΣ ΜΟΙΡΑΣΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΜΑΣ) Αυτό το πρόγραμμα πραγματοποιείται

Διαβάστε περισσότερα

Η Ιφιγένεια στην Αυλίδα

Η Ιφιγένεια στην Αυλίδα Η Ιφιγένεια στην Αυλίδα Περιεχόμενο τραγωδίας Η τραγωδία διαδραματίζεται στην Αυλίδα, τόπος διαμονής των Ελλήνων μέχρι να βρουν τρόπο για να πάνε στην Τροία. Τη λύση την δίνει ο μάντης Κάλχας στον Βασιλιά

Διαβάστε περισσότερα

ΘEΜΑ: Μονογραφία μίας αντρικής και μίας γυναικείας προσωπικότητας που ξεχωρίσατε στην Ιλιάδα.

ΘEΜΑ: Μονογραφία μίας αντρικής και μίας γυναικείας προσωπικότητας που ξεχωρίσατε στην Ιλιάδα. EΡΓΑΣIΑ ΙΛΙAΔΑΣ ΘEΜΑ: Μονογραφία μίας αντρικής και μίας γυναικείας προσωπικότητας που ξεχωρίσατε στην Ιλιάδα. ΑΝΔΡΟΜAΧΗ Η Ανδρομάχη ήταν κόρη του Ηετίωνα, βασιλιά της «Υποπλακίης Θήβης», όπως την ονομάζει

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενα - Εικονογράφηση. Διονύσης Καραβίας ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ ΑΘΗΝΑ

Κείμενα - Εικονογράφηση. Διονύσης Καραβίας ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ ΑΘΗΝΑ Κείμενα - Εικονογράφηση Διονύσης Καραβίας ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ ΑΘΗΝΑ 6 Τα πολύ παλιά χρόνια, η πανέμορφη θαλασσονεράιδα Θέτιδα αγάπησε το βασιλιά της Φθίας Πηλέα. Ο λαμπρός γάμος τους έγινε στο

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτικοί Στόχοι. Να διαµορφώσουµε µια πρώτη εικόνα για τον Μενέλαο, τον άλλο βασικό ήρωα του δράµατος.

Διδακτικοί Στόχοι. Να διαµορφώσουµε µια πρώτη εικόνα για τον Μενέλαο, τον άλλο βασικό ήρωα του δράµατος. Eυριπίδη «Ελένη» Α επεισόδιο Α σκηνή στιχ.437-494494 καθηγήτρια:τσούτσα Σταυρούλα Διδακτικοί Στόχοι Να διαµορφώσουµε µια πρώτη εικόνα για τον Μενέλαο, τον άλλο βασικό ήρωα του δράµατος. Να εµβαθύνουµε

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Ενότητα: 16. Ερμηνευτικές παρατηρήσεις στίχων 835-907 της Μήδειας Μενέλαος Χριστόπουλος Τμήμα Φιλολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Διαθεματική Εργασία στην Ιλιάδα. Η γυναίκα στην Ιλιάδα ως μητέρα

Διαθεματική Εργασία στην Ιλιάδα. Η γυναίκα στην Ιλιάδα ως μητέρα Διαθεματική Εργασία στην Ιλιάδα Θέμα : Η θέση και ο ρόλος της γυναίκας στην Ιλιάδα (με βάση τις ραψωδίες που διδαχτήκαμε). Η γυναίκα μέσα στην Ιλιάδα εμφανίζεται ως μητέρα, σύντροφος, σύζυγος, ως πρότυπο

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Ενότητα: 19. Ερμηνευτικές παρατηρήσεις στίχων 1081-1120 της Μήδειας Μενέλαος Χριστόπουλος Τμήμα Φιλολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Γέρασε ανάμεσα στη φωτιά της Tροίας και στα λατομεία της Σικελίας. Tου άρεσαν οι σπηλιές στην αμμουδιά κι οι ζωγραφιές της θάλασσας.

Γέρασε ανάμεσα στη φωτιά της Tροίας και στα λατομεία της Σικελίας. Tου άρεσαν οι σπηλιές στην αμμουδιά κι οι ζωγραφιές της θάλασσας. Γέρασε ανάμεσα στη φωτιά της Tροίας και στα λατομεία της Σικελίας. Tου άρεσαν οι σπηλιές στην αμμουδιά κι οι ζωγραφιές της θάλασσας. Eίδε τις φλέβες των ανθρώπων σαν ένα δίχτυ των θεών, όπου μας πιάνουν

Διαβάστε περισσότερα

Έπος σημαίνει: λόγος, διήγηση και ειδικότερα αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό, ηρωικό.

Έπος σημαίνει: λόγος, διήγηση και ειδικότερα αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό, ηρωικό. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ Κας ΦΑΝΟΥΡΑΚΗ ΕΥΑΝΘΙΑΣ 1 Τι ονομάζουμε έπος και ποιο είναι το περιεχόμενο του; Έπος σημαίνει: λόγος, διήγηση και ειδικότερα αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. μέρος Πρώτο ο ρολοσ ΤοΥ ελληνα ανδρα μεσα στουσ αιωνεσ. κεφάλαιο 1. οι συνθηκεσ Τησ ανδρικησ απουσιασ... 39

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. μέρος Πρώτο ο ρολοσ ΤοΥ ελληνα ανδρα μεσα στουσ αιωνεσ. κεφάλαιο 1. οι συνθηκεσ Τησ ανδρικησ απουσιασ... 39 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλογικο σημειωμα... 15 Διονύσης Σακκάς ευχαριστιεσ... 21 εισαγωγη... 25 μέρος Πρώτο ο ρολοσ ΤοΥ ελληνα ανδρα μεσα στουσ αιωνεσ κεφάλαιο 1. οι συνθηκεσ Τησ ανδρικησ απουσιασ... 39 Η γεωγραφικη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: "ΕΛΕΝΗ" ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ στίχοι: 987-1098

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΕΛΕΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ στίχοι: 987-1098 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: "ΕΛΕΝΗ" ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ στίχοι: 987-1098 ΕΛΕΝΗ: Ικέτισσα, ω! παρθένα, σου προσπέφτω και σε παρακαλώ απ της δυστυχίας

Διαβάστε περισσότερα

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Κεφ. 44 (από μετάφραση) Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Θέμα: Παραμυθία προς τους γονείς των νεκρών Τα επιχειρήματα με τα οποία ο Περικλής προσπαθεί να μετριάσει τον πόνο των γονιών Τα επιχειρήματα είναι

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Ενότητα: 13. Ερμηνευτικές παρατηρήσεις στίχων 663-718 της Μήδειας Μενέλαος Χριστόπουλος Τμήμα Φιλολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Θ.Ε. Ε.Λ.Π. 31 «ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ» ΘΕΜΑ 2 ης ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2007-2008 «Αφού μελετήσετε προσεκτικά τις ενότητες 3.2. και 3.3 του διδακτικού εγχειριδίου σας Ο Δραματικός Λόγος

Διαβάστε περισσότερα

Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα

Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα 4 ο ΓυµνάσιοΗρακλείου σχολικόέτος 2012 13 Τµήµα : Α4 Επιµέλεια : Μυρτώ Παγωµενάκη, Νίκη Μαραζάκη, Ευγενία Ορφανουδάκη Φιλόλογος :Ευαγγελία Σερδάκη 1 ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΗΝΙΚΑ. Η ιστορία διαδραματίζεται έξω από το σπίτι της Μήδειας στην Κόρινθο. Άρα σκηνικό θα είναι η πρόσοψη του σπιτιού.

ΣΚΗΝΙΚΑ. Η ιστορία διαδραματίζεται έξω από το σπίτι της Μήδειας στην Κόρινθο. Άρα σκηνικό θα είναι η πρόσοψη του σπιτιού. ΜΗΔΕΙΑ -ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Η τραγωδία ξεκινάει με την παραμάνα να εξιστορεί τα βάσανα της Μήδειας το πως απαρνήθηκε σπίτι και οικογένεια για να ακολουθήσει τον Ιάσονα που τώρα τους παράτησε για την

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ Έχοντας μελετήσει τις ραψωδίες της Οδύσσειας μέσα από τα μαθήματά μας ποια σκηνή σάς άρεσε περισσότερο και γιατί; Περιγράψτε τις σκέψεις και τα συναισθήματα που σας γεννήθηκαν. Αν ήσαστε εσείς ο Όμηρος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Πράξη «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ, στους Άξονες Προτεραιότητας 1,2,3, -Οριζόντια Πράξη», ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δρ. Χαρά Κοσεγιάν Οκτώβρης 2011 Βασική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ Τι είναι το έπος; Αρχικά η λέξη έπος σήμαινε «λόγος». Από τον 5ο αι. π.χ. όμως χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει το μεγάλο αφηγηματικό ποίημα σε δακτυλικό

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΛΕΝΗ» ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

«ΕΛΕΝΗ» ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ «ΕΛΕΝΗ» ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΕΠΟΣ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΔΡΑΜΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ Συνδέεται με θρησκευτικές τελετές Λατρεία Διονύσου (πανελλήνιο χαρακτήρα) Έκσταση (=ο πιστός έφευγε από την πραγματικότητα)

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαία Ελληνικά στη Μέση εκπαίδευση: Γνωστικό αντικείμενο και διδακτικές προσεγγίσεις. Βουλγαράκη Αντωνία Στρίγγας Ιωάννης Χαλκιάς Παντελής

Αρχαία Ελληνικά στη Μέση εκπαίδευση: Γνωστικό αντικείμενο και διδακτικές προσεγγίσεις. Βουλγαράκη Αντωνία Στρίγγας Ιωάννης Χαλκιάς Παντελής Αρχαία Ελληνικά στη Μέση εκπαίδευση: Γνωστικό αντικείμενο και διδακτικές προσεγγίσεις Θέμα εργασίας Σε ποιες ραψωδίες της Οδύσσειας έρχεται ο Οδυσσέας σε επαφή με τους ήρωες του Τρωικού Πολέμου και ποια

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ. Οι μαθητές και οι μαθήτριες να είναι σε θέση να:

ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ. Οι μαθητές και οι μαθήτριες να είναι σε θέση να: ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΓΕΝΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΙΔΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ευριπίδης παρωδεί την Ηλέκτρα του Αισχύλου

Ο Ευριπίδης παρωδεί την Ηλέκτρα του Αισχύλου Ευριπίδης Ο Ευριπίδης είναι ο νεότερος από τους σημαντικότερους τραγικούς ποιητές μετά τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή. Είναι ρεαλιστής. Φέρνει τη τραγωδία κοντά στην πραγματικότητα. Παρουσιάζει τους μυθικούς

Διαβάστε περισσότερα

Οι ρίζες του δράματος

Οι ρίζες του δράματος Οι ρίζες του δράματος Σύνθετη ποιητική δημιουργία Το δράμα, το έπος και η λυρική ποίηση = αρχαίος ελληνικός ποιητικός λόγος. ράμα: θεατρικό είδος. Περιλάμβανε το λόγο, τη μουσική και την όρχηση (κίνηση).

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Ενότητα: 18. Ερμηνευτικές παρατηρήσεις στίχων 976-1080 Μενέλαος Χριστόπουλος Τμήμα Φιλολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ- Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ- Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Πράξη «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ, στους Αξονες Προτεραιότητας 1,2,3, - Οριζόντια Πράξη», ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ- Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Δρ. Χαρά Κοσεγιάν Οκτώβρης 2011

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις ( ΣΤΙΧΟΙ 1-13) 1.Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα με βάση τους στίχους 1-13, αιτιολογώντας σύντομα κάθε χαρακτηρισμό σας

Ερωτήσεις ( ΣΤΙΧΟΙ 1-13) 1.Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα με βάση τους στίχους 1-13, αιτιολογώντας σύντομα κάθε χαρακτηρισμό σας ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΤΗΛΕΜΑΧΕΙΑ Ραψωδία α Προοίμιο(στίχοι 1-25) ΔΟΜΗ Στην Οδύσσεια διακρίνουμε δύο προοίμια: α προοίμιο ( κυρίως προοίμιο ή προοίμιο του ποιητή) στίχοι 1-13 β προοίμιο( το προοίμιο της Μούσας )

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Ενότητα: 14. Ερμηνευτικές παρατηρήσεις στίχων 719-797 της Μήδειας Μενέλαος Χριστόπουλος Τμήμα Φιλολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Μια επανάληψη στην Εισαγωγή του αρχαίου δράματος με ερωτήσεις. (παρά μίαν τεσσαράκοντα)

Μια επανάληψη στην Εισαγωγή του αρχαίου δράματος με ερωτήσεις. (παρά μίαν τεσσαράκοντα) Μια επανάληψη στην Εισαγωγή του αρχαίου δράματος με ερωτήσεις (παρά μίαν τεσσαράκοντα) 1.Κυκλώστε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α. Το αρχαίο δράμα έχει τις ρίζες του στη λατρεία α. του

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΩΑΔΕΣ ΕΚΑΒΗ-ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ. 306 κεξ. Εκ. Όχι. Δεν είναι πυρκαγιά. Είναι η κόρη μου η Κασσάνδρα.

ΤΡΩΑΔΕΣ ΕΚΑΒΗ-ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ. 306 κεξ. Εκ. Όχι. Δεν είναι πυρκαγιά. Είναι η κόρη μου η Κασσάνδρα. ΤΡΩΑΔΕΣ ΕΚΑΒΗ-ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ 306 κεξ. Εκ. Όχι. Δεν είναι πυρκαγιά. Είναι η κόρη μου η Κασσάνδρα. Δως μου, παιδί μου, το φως, παιδί μου. Δεν λαμπαδηφορείς σωστά. Μαίνεσαι και παραδέρνεις. Ούτε οι συμφορές σου

Διαβάστε περισσότερα

Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (στ. 441-581) ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ. ΚΡΕΩΝ: Σε σένα, σε σένα μιλώ, που σκύβεις το κεφάλι στο έδαφος,ομολογείς ή αρνείσαι ότι τα έκανες αυτά εδώ;

Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (στ. 441-581) ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ. ΚΡΕΩΝ: Σε σένα, σε σένα μιλώ, που σκύβεις το κεφάλι στο έδαφος,ομολογείς ή αρνείσαι ότι τα έκανες αυτά εδώ; «ΑΝΤΙΓΟΝΗ» ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (στ. 441-581) ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΡΕΩΝ: Σε σένα, σε σένα μιλώ, που σκύβεις το κεφάλι στο έδαφος,ομολογείς ή αρνείσαι ότι τα έκανες αυτά εδώ; ΑΝΤΙΓΟΝΗ: Και ομολογώ ότι τα έκανα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΥΣΣΕΙΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

ΟΔΥΣΣΕΙΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ Â Αφηγηματική τεχνική είναι η προοικονομία. Με όσα αναφέρει ο ποιητής σε κάποιους στίχ ους, μας προϊδεάζει (μας δίνει μια ιδέα) τα γεγονότα που θα ακολουθήσουν, ώστε να είμαστε λίγο πολύ προετοιμασμένοι

Διαβάστε περισσότερα

1. Ερµηνευτικές ερωτήσεις 1.1. Ερωτήσεις ανοικτού τύπου (ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης) 1. Τι θεωρεί «δίκαιον» ο ηµοσθένης στην 21; 2.

1. Ερµηνευτικές ερωτήσεις 1.1. Ερωτήσεις ανοικτού τύπου (ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης) 1. Τι θεωρεί «δίκαιον» ο ηµοσθένης στην 21; 2. 21-24 1. Ερµηνευτικές ερωτήσεις 1.1. Ερωτήσεις ανοικτού τύπου (ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης) 1. Τι θεωρεί «δίκαιον» ο ηµοσθένης στην 21; 2. α) Με ποιο επιχείρηµα προσπαθεί ο ηµοσθένης να πείσει τους

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΣΤ ΣΗ Α ΣΗ ΝΑΜΕΣΑ Σ ΝΑΜΕΣΑ Τ Σ Ο Τ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Τ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Ο Τ ΦΑΙΝΕΣ Ε ΘΑ

ΔΙΑΣΤ ΣΗ Α ΣΗ ΝΑΜΕΣΑ Σ ΝΑΜΕΣΑ Τ Σ Ο Τ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Τ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Ο Τ ΦΑΙΝΕΣ Ε ΘΑ Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΙΝΕΣΘΑΙ.. ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΣΤΟΝ ΦΑΙΝΕΣΘΑΙ Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗ ΧΡΥΣΑ ΠΑΠΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΦΑΙΝΕΣΘΑΙ Το «είναι και το φαίνεσθαι», το αληθινό και το ψεύτικο Το φαίνεσθαι,

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι Εισαγωγή

Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι Εισαγωγή Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι Εισαγωγή ΘΟΥΚΥ Ι ΗΣ ΟΛΟΡΟΥ ΑΛΙΜΟΥΣΙΟΣ Η ΖΩΗ ΤΟΥ Α. Ελεύθερης ανάπτυξης 1. Να γράψετε ένα κατατοπιστικό βιογραφικό σηµείωµα για το Θουκυδίδη, που θα µπορούσε να αποτελέσει

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίο Ελληνικό Δράμα: Αισχύλος - Σοφοκλής Ενότητα 02: Ο Αισχύλος και το έργο του

Αρχαίο Ελληνικό Δράμα: Αισχύλος - Σοφοκλής Ενότητα 02: Ο Αισχύλος και το έργο του Αρχαίο Ελληνικό Δράμα: Αισχύλος - Σοφοκλής Ενότητα 02: Ο Αισχύλος και το έργο του Ευφημία Καρακάντζα Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Παρουσίαση των βιογραφικών

Διαβάστε περισσότερα

Τσώτα Ελένη και Στρατηγοπούλου Δήμητρα

Τσώτα Ελένη και Στρατηγοπούλου Δήμητρα Τσώτα Ελένη και Στρατηγοπούλου Δήμητρα ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ η εκπαίδευση ήταν ιδιαίτερα στρατιωτική. τα παιδιά μάθαιναν να αντέχουν όχι μόνο στον πόνο αλλά και σε δύσκολες συνθήκες επιβίωσης από ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Οι εμφύλιες συγκρούσεις στο αρχαίο δράμα

Οι εμφύλιες συγκρούσεις στο αρχαίο δράμα Οι εμφύλιες συγκρούσεις στο αρχαίο δράμα 3-4 Νοεμβρίου 2018 Αμφιθέατρο Κωνσταντίνος Λεβέντης Λεβέντειος Πινακοθήκη, Λευκωσία Διοργάνωση Οι εμφύλιες συγκρούσεις στο αρχαίο δράμα Το «15ο Διεθνές Συμπόσιο

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο: «ημέρα της αποχώρησης Αγαπημένο μου

Διαβάστε περισσότερα

Το ημερολόγιό μου Πηνελόπη

Το ημερολόγιό μου Πηνελόπη Το ημερολόγιό μου Πηνελόπη Οι πρώτες μου σκέψεις Ο Οδυσσέας έφυγε και τώρα είμαι μόνη μου. Πρέπει να τα έχω όλα υπό έλεγχο Όμως, με τους μνηστήρες στα πόδια μου δε μπορώ άλλο!!! Πρέπει κάτι να κάνω γιατί

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ

Ο ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ Ο ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΝΝΑ ΣΕΧΟΥ- ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΠΑ ΑΚΗ 4 Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΤΜΗΜΑ : Α4 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2012 13 ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ : ΕΥ. ΣΕΡ ΑΚΗ 1 Ογάµος Ο γάμος στη Σπάρτη ήταν

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Κειμένων Α Λυκείου

Εργασία Κειμένων Α Λυκείου Εργασία Κειμένων Α Λυκείου Οικογενειακές Σχέσεις Κείμενα που μελετήθηκαν: «Του νεκρού αδελφού», «Η λυγερή στον Άδη» Ομάδα Γ : Δημήτρης Κουμαράς, Μανούρα Ελένη, Μαργαρίτης Νίκος, Μωραΐτου Έλλη Οι σχέσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ:«ΚΑΤΑ ΠΟΙΟΝ ΜΕΡΗ: O ΣΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ» ΜΑΘΗΤΗΣ: ΠΛΕΣΙΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ, Β4 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Ὦ κοινὸν αὐτάδελφον τῶν ἐχθρῶν κακά; Μονάδες 30

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Ὦ κοινὸν αὐτάδελφον τῶν ἐχθρῶν κακά; Μονάδες 30 ΘΕΜΑ ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. -9 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ 0 οὔθ ἡδὺς οὔτ ἀλγεινὸς ἵκετ ἐξ ὅτου Ηιδη καλῶς, καί σ ἐκτὸς αὐλείων πυλῶν. Να μεταφραστεί το τμήμα: Ὦ κοινὸν αὐτάδελφον τῶν ἐχθρῶν κακά; 2. Τι είναι το δράμα

Διαβάστε περισσότερα

ISBN 978-960-484-159-2

ISBN 978-960-484-159-2 Η ΠΡΩΤΗ ΜΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ Ο Μέγας Αλέξανδρος Κείμενο: Φίλιππος Μανδηλαράς Επιμέλεια κειμένου: Ράνια Ζωίδη Εικονογράφηση: Ναταλία Καπατσούλια Διόρθωση: Αντωνία Κιλεσσοπούλου 2010, Εκδόσεις Κυριάκος Παπαδόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

5. Στίχοι 100-161 (από µετάφραση)

5. Στίχοι 100-161 (από µετάφραση) 5. Στίχοι 100-161 (από µετάφραση) 5.1. Ερµηνευτικές ερωτήσεις ανοικτού τύπου (ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης) 1. Μετά τον πρόλογο ακολουθεί η είσοδος του χορού, η πάροδος. α) Με ποια διάταξη και από

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΑΙΩΝΙΟ ΦΩΣ

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΑΙΩΝΙΟ ΦΩΣ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΑΙΩΝΙΟ ΦΩΣ ΑΜΑΡΥΝΘΟΣ 2015 Οι μαθητές μας διαβάζουν τους αρχαίους τραγικούς μας και τον Αριστοφάνη. Ενώνουν μεταφρασμένους στίχους των έργων τους και... δημιουργούν! ΧΡΗΜΑ Καμιά

Διαβάστε περισσότερα

H παραδοσιακή Eλένη. H Ευριπίδεια Ελένη

H παραδοσιακή Eλένη. H Ευριπίδεια Ελένη H παραδοσιακή Eλένη Η µυθολογία γενικά προβάλλει την Ελένη σαν ένα πρότυπο οµορφιάς που στάθηκε αίτιο ενός δεκαετούς πολέµου και οδήγησε στον αφανισµό εκατοντάδων ανδρών και µεγάλων ηρώων. Στον Όµηρο η

Διαβάστε περισσότερα

Ίων Ευριπίδη -Υπόθεση

Ίων Ευριπίδη -Υπόθεση 2003-04 «Ίων» του Ευριπίδη. Το έργο παίχτηκε στο θεατρικό χώρο του σχολείου, στα πλαίσια του προγράμματος Ισότητας των φύλων με τίτλο «Ισότητα των φύλων-αλήθειες και ψέματα». Ίων Ευριπίδη -Υπόθεση Τραγωδία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι. Το δράμα ΙΙ. Η τραγωδία

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι. Το δράμα ΙΙ. Η τραγωδία ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι. Το δράμα 1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του δράματος και τι νέο προσέφερε στο κοινό σε σχέση με το έπος και τη λυρική ποίηση; 2. Ποια είναι η προσέλευση του δράματος και με ποια γιορτή συνδέθηκε;

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις ανοικτού τύπου

Ερωτήσεις ανοικτού τύπου 3. Ξενοφών Γρύλλου Ερχιεύς Ερωτήσεις ανοικτού τύπου 1. Η ΖΩΗ ΤΟΥ 1. Να δώσετε βασικές πληροφορίες για την καταγωγή του Ξενοφώντα και για το οικογενειακό περιβάλλον µέσα στο οποίο µεγάλωσε. 2. Σε ποια εποχή

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΕΡΙ ΤΕΚΝΩΝ (ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ) ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 1991 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ ΜΕΡΟΣ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΜΕΡΟΣ ΙΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ

Ο ΠΕΡΙ ΤΕΚΝΩΝ (ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ) ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 1991 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ ΜΕΡΟΣ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΜΕΡΟΣ ΙΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ Ν. 187/91 Ο ΠΕΡΙ ΤΕΚΝΩΝ (ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ) ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 1991 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ Άρθρο 1. Συνοπτικός τίτλος. 2. Ερµηνεία, ΜΕΡΟΣ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΜΕΡΟΣ ΙΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ 3. Συγγένεια 4. Βαθµός συγγένειας.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (σελ.84-97) Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (σελ.84-97) Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί 1. Να αντιστοιχήσετε τις λέξεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β. Α Β Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί Β. Αριστοκρατία β. Κριτήριο

Διαβάστε περισσότερα

1843 Ν. 187/91. Ο ΠΕΡΙ ΤΕΚΝΩΝ (ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ) ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 1991 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ Άρθρο 1. Συνοπτικός τίτλος. ΜΕΡΟΣ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

1843 Ν. 187/91. Ο ΠΕΡΙ ΤΕΚΝΩΝ (ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ) ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 1991 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ Άρθρο 1. Συνοπτικός τίτλος. ΜΕΡΟΣ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ E.E., Παρ. I, Αρ. 2643, 1.11.91 1843 Ν. 187/91 Ο ΠΕΡΙ ΤΕΚΝΩΝ (ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ) ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 1991 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ Άρθρο 1. Συνοπτικός τίτλος. 2. Ερμηνεία. ΜΕΡΟΣ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΜΕΡΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Οιδίποδας Τύραννος Σοφοκλής. Σπύρος Αντωνέλλος ΕΜΕ

Οιδίποδας Τύραννος Σοφοκλής. Σπύρος Αντωνέλλος ΕΜΕ Οιδίποδας Τύραννος Σοφοκλής Σπύρος Αντωνέλλος ΕΜΕ 2 μαθήματα πριν την ανάλυση της τραγωδίας του Σοφοκλή«Οιδίποδας Τύραννος» Προϋπoθέσεις: Οι μαθητές: 1)Να γνωρίζουν το περιεχόμενο της συγκεκριμένης τραγωδίας.

Διαβάστε περισσότερα

Τι κρύβουν οι λέξεις που χρησιμοποιείς για τον εαυτό σου;

Τι κρύβουν οι λέξεις που χρησιμοποιείς για τον εαυτό σου; Τι κρύβουν οι λέξεις που χρησιμοποιείς για τον εαυτό σου; 15 hours ago Νίκος Γιώτης Φιλοσοφία/Ψυχολογία 1 σχόλιο Πολλά! Η προσωπικότητα σου μπορεί να αποκαλυφθεί απλώς και μόνο από τον τρόπο που στέλνεις

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΣΗ, ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

ΣΧΕΔΙΑΣΗ, ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Η έννοια του σεναρίου πηγάζει από τον κινηματογράφο. Σενάριο είναι η ανάπτυξη μιας αρχικής ιδέας για την υπόθεση μιας ταινίας σε ένα οπτικοαουστικό κείμενο. Στην πραγματικότητα

Διαβάστε περισσότερα

Η θέ ση της γυναί κας στην αρχαί α Αθη να καί στην αρχαί α Σπα ρτη.

Η θέ ση της γυναί κας στην αρχαί α Αθη να καί στην αρχαί α Σπα ρτη. Η θέ ση της γυναί κας στην αρχαί α Αθη να καί στην αρχαί α Σπα ρτη. Η γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα, έπρεπε να είναι σεμνή, όμορφη και υγιής, προκειμένου να συμβιβάζεται με τα πρότυπα της ανδροκρατικής κοινωνίας.

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ επιµέλεια Μαρία Ρεβελάκη ΤΡΩΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ Α) Τα πριν την εκστρατεία

ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ επιµέλεια Μαρία Ρεβελάκη ΤΡΩΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ Α) Τα πριν την εκστρατεία ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ (από το πρόγραµµα της θεατρικής οµάδας Γυµν-Λυκ Καλλιµασιάς Χίου 2004 για τη παράσταση «Το µέγα δέος ο άνθρωπος γεννά» επιµέλεια Μαρία Ρεβελάκη Οι υποθέσεις των αρχαίων ελληνικών τραγωδιών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (από μετάφραση) Α : Κείμενο: Ευριπίδη Ελένη, Πρόλογος, 1 η Σκηνή (στ.26-58)

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (από μετάφραση) Α : Κείμενο: Ευριπίδη Ελένη, Πρόλογος, 1 η Σκηνή (στ.26-58) http://glotta.ntua.gr/opal/announcements ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (από μετάφραση) Α : Κείμενο: Ευριπίδη Ελένη, Πρόλογος, 1 η Σκηνή (στ.26-58) Tα βάσανά μου θα σας ιστορήσω. Oι τρεις

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Α ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Α ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Α ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ Σκηνές Α σκηνή, 437-494 : Άφιξη Μενέλαου στην Αίγυπτο και αυτοσύσταση μονόλογος Μενέλαου. Β σκηνή, 495-541 : Διάλογος Μενέλαου γερόντισσας υπηρέτριας Γ σκηνή, 542-575 : Οι προβληματισμοί

Διαβάστε περισσότερα

«Εμείς και το θέατρο»

«Εμείς και το θέατρο» «Εμείς και το θέατρο» Υπεύθυνες καθηγήτριες: Καλαμαρά Μαριέττα Πρεβενιού Κυριακή Ομάδα σεναρίου: Βλασταρά Αθανασία, Δημοπούλου Τζένη, Κουτσόγιωργα Κατερίνα, Χαροκοπάκη Τζωρτζίνα Λίγα λόγια για το Σοφοκλή...

Διαβάστε περισσότερα

Ακριτικό τραγούδι: Ο γιος της χήρας (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 27-28)

Ακριτικό τραγούδι: Ο γιος της χήρας (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 27-28) 1. ΚΕΙΜΕΝΟ Ακριτικό τραγούδι: Ο γιος της χήρας (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 27-28) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Παραδείγµατα ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης 1. Ποιο είναι το πρωταγωνιστικό πρόσωπο του ποιήµατος

Διαβάστε περισσότερα

Το συγκλονιστικό άρθρο. του Γλέζου στη Welt. Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5

Το συγκλονιστικό άρθρο. του Γλέζου στη Welt. Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5 άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη γερμανική εφημερίδα Die Welt, στο οποίο εξηγεί στους Γερμανούς Το συγκλονιστικό άρθρο του Γλέζου στη Welt Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5 γερμανική

Διαβάστε περισσότερα

18 \ 01\ 2015 Κείμενο : Σχέσεις γονέων εφήβων

18 \ 01\ 2015 Κείμενο : Σχέσεις γονέων εφήβων ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ 10 Ον\ μο :.. Α Λυκείου 18 \ 01\ 2015 Κείμενο : Σχέσεις γονέων εφήβων Μελετώντας κανείς τις σχέσεις των εφήβων και των γονέων μέσα από το πρίσμα της επικράτησης ενός γενικότερου

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑ, ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ

ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑ, ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑ, ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ ΤΑΞΗ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑ Δειγματικές Δραστηριότητες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΔΕΙΚΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονο Λαϊκό Πανεπιστήμιο Δήμου Νέας Σμύρνης

Σύγχρονο Λαϊκό Πανεπιστήμιο Δήμου Νέας Σμύρνης Σύγχρονο Λαϊκό Πανεπιστήμιο Δήμου Νέας Σμύρνης Δρ. Δέσποινα Μωραΐτου Τμήμα Ψυχολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο Ο πολιτισμός ως καθρέφτης αλλά και φάρμακο της λύπης στην αρχαία Ελλάδα ΟΜΗΡΟΣ Οι θεοί όρισαν

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΟΨΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ

Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΟΨΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΟΨΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ Τα τραγούδια των ανθρώπων μιλούσαν και μιλούν πάντα για τη μαγεία της γυναίκας. Μιλούν και τραγουδούν, άλλοτε με χαρά κι άλλοτε με θλίψη και με καημό, για τον ρόλο που η γυναίκα

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ» Δ. Σολωμός Δελτίο τύπου 1) Το Σάββατο 15-03-08 πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα τέχνης από το 1 ο ΓΕΛ και υπό την αιγίδα του Δήμου Κοζάνης παράσταση με θέμα: «Ελεύθεροι πολιορκημένοι»

Διαβάστε περισσότερα

ÈÅÌÁÔÁ 2007 ÏÅÖÅ. Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 2007

ÈÅÌÁÔÁ 2007 ÏÅÖÅ. Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 2007 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» 3 3 4 σαν πέτρες µε βυθίζουν! 4 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Θέµατα της Επτανησιακής Σχολής που απαντούν στα δοθέντα αποσπάσµατα

Διαβάστε περισσότερα

«Το αγόρι στο θεωρείο»

«Το αγόρι στο θεωρείο» Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα «Το αγόρι στο θεωρείο» Μανώλης Λεγάκης Στο βιβλίο της Α. Δαρλάση τα ιστορικά στοιχεία συνυφαίνονται με τα μυθιστορηματικά: πρόσωπα φανταστικά υφίστανται σε ατομικό και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ.

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. 2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ (Ι) ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ; Στο μάθημα «Κοινωνική Θεωρία της Γνώσης (I)» (όπως και στο (ΙΙ) που ακολουθεί) παρουσιάζονται

Διαβάστε περισσότερα

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Καὶ νιν καλεῖτ τοῦτ ἔχων ἅπαντ ἔχω. Μονάδες 30

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Καὶ νιν καλεῖτ τοῦτ ἔχων ἅπαντ ἔχω. Μονάδες 30 ΘΕΜΑ 201 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 491-507 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Καὶ νιν καλεῖτ τοῦτ ἔχων ἅπαντ ἔχω. 2. Ποια ήταν η κατάρα του Οιδίποδα για τους δύο γιους του και ποια η αιτία της; 3. εἶδον, φιλεῖ,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΦΟΚΛΗΣ. Επιμέλεια: Αγκιλάρ Νίκη - Γλάρου Αναστασία. 2 ο Γυμνάσιο Μελισσίων. Σχολικό Έτος Τμήμα Γ1, Α Τετράμηνο ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΣΟΦΟΚΛΗΣ. Επιμέλεια: Αγκιλάρ Νίκη - Γλάρου Αναστασία. 2 ο Γυμνάσιο Μελισσίων. Σχολικό Έτος Τμήμα Γ1, Α Τετράμηνο ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ 2 ο Γυμνάσιο Μελισσίων Σχολικό Έτος 2017-2018 Τμήμα Γ1, Α Τετράμηνο ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΣΟΦΟΚΛΗΣ Επιμέλεια: Αγκιλάρ Νίκη - Γλάρου Αναστασία Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ηλιοπούλου Φωτεινή ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Κορυφαίος

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Ενότητα 9: Η έκτρωση ως συνέπεια βιασμού, αιμομιξίας ή διάγνωσης γενετικής ανωμαλίας στο έμβρυο

Διαβάστε περισσότερα

600 π.χ. - 300 π.χ. Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΟΠΛΙΤΗΣ

600 π.χ. - 300 π.χ. Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΟΠΛΙΤΗΣ 600 π.χ. - 300 π.χ. Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΟΠΛΙΤΗΣ ΠΛΗΣΙΑΣΕ, ΝΥΞΕ ΜΕ ΤΗ ΜΑΚΡΙΑ ΛΟΓΧΗ Ή ΤΟ ΞΙΦΟΣ ΕΚ ΤΟΥ ΣΥΝΕΓΓΥΣ ΚΑΙ ΦΟΝΕΥΣΕ ΕΝΑΝ ΑΝΔΡΑ. ΑΝΤΙΤΑΞΕ ΠΕΛΜΑ ΣΤΟ ΠΕΛΜΑ, ΘΕΣΕ ΑΣΠΙΔΑ ΣΤΗΝ ΑΣΠΙΔΑ, ΠΡΟΤΑΞΕ ΛΟΦΙΟ ΣΤΟ ΛΟΦΙΟ, ΚΡΑΝΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

1 Μνηστεία Επιστροφή δώρων και συμβόλων

1 Μνηστεία Επιστροφή δώρων και συμβόλων ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι «Εφαρμογές Οικογενειακού Δικαίου», πλήρως ενημερωμένες και εμπλουτισμένες με νέες ασκήσεις, έρχονται να αντικαταστήσουν τις «Ασκήσεις Οικογενειακού Δικαίου», συμπληρώνοντας σε πρακτικό επίπεδο

Διαβάστε περισσότερα

συνέχεια Πτολεμαίος Α Σωτήρ Αρσινόη Β Βερενίκη Αρσινόη Γ Κλεοπάτρα Τρύφαινα Κλεοπάτρα Δ Πτολεμαίος Θ Λάθυρος Κλεοπάτρα Θεά Κλεοπάτρα Γ

συνέχεια Πτολεμαίος Α Σωτήρ Αρσινόη Β Βερενίκη Αρσινόη Γ Κλεοπάτρα Τρύφαινα Κλεοπάτρα Δ Πτολεμαίος Θ Λάθυρος Κλεοπάτρα Θεά Κλεοπάτρα Γ Πτολεμαίος Α Σωτήρ Πτολεμαίος Β Φιλάδερφος Αρσινόη Β Βερενίκη Πτολεμαίος Γ Ευεργέτης Πτολεμαίος Δ Φιλοπάτωρ Αρσινόη Γ Πτολεμαίος Ε Επιφανής Πτολεμαίος ΣΤ Β Φιλομήτωρ Πτολεμαίος Η Φύσκων Θεά συνέχεια Πτολεμαίος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ Βαρβάκειο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο, 2011-2012

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ Βαρβάκειο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο, 2011-2012 ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΔΩΔΩΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ Βαρβάκειο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο, 2011-2012 Περιεχόμενα Αρχαία Δωδώνη γεωγραφικά στοιχεία Κοίλον Ορχήστρα Σκηνή Ρωμαϊκά χρόνια Παραστάσεις που φιλοξενήθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία

Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία Ερωτήσεις Επανάληψης 1 Οι Θεολογικές Δηλώσεις στην Συστηματική Θεολογία Διάλεξη Τρίτη από την σειρά Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία Οδηγός Μελέτης Περιεχόμενα Περίγραμμα Ένα περίγραμμα του μαθήματος,

Διαβάστε περισσότερα

Βιτσέντζου Κορνάρου: Ερωτόκριτος β. [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός] (στίχοι 767-818) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 80-82)

Βιτσέντζου Κορνάρου: Ερωτόκριτος β. [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός] (στίχοι 767-818) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 80-82) 1. KEIMENO Βιτσέντζου Κορνάρου: Ερωτόκριτος β. [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός] (στίχοι 767-818) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 80-82) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Παραδείγµατα ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης 1. Σε ποιο

Διαβάστε περισσότερα

Ευριπίδη, Ελένη (412 π.χ.)

Ευριπίδη, Ελένη (412 π.χ.) Ευριπίδη, Ελένη (412 π.χ.) ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Β 2η Σκηνή (659-840): Αγγελιοφόρος Μενέλαος Ελένη Χορός Διδακτικοί Στόχοι Να βιώσουμε τη σκηνή της αναγνώρισης, γνωρίζοντας παράλληλα την τυπολογία της και επισημαίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί και πώς. μελετούμε την Ιστορία;

Γιατί και πώς. μελετούμε την Ιστορία; Γιατί και πώς μελετούμε την Ιστορία; Στο μάθημα αυτό θα πληροφορηθούμε: τι είναι η Ιστορία, γιατί μελετούμε την Ιστορία, πώς θα την μελετήσουμε αντικειμενικά και αμερόληπτα. Ετυμολογία και σημασία της

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Πρόλογος Εισαγωγή Ευχαριστίες Το ξεκίνημα μιας σχέσης Βήμα πρώτο: Τι χρειάζομαι, τι επιθυμώ, πώς αντιδρώ;...

Περιεχόμενα. Πρόλογος Εισαγωγή Ευχαριστίες Το ξεκίνημα μιας σχέσης Βήμα πρώτο: Τι χρειάζομαι, τι επιθυμώ, πώς αντιδρώ;... Περιεχόμενα Πρόλογος... 15 Εισαγωγή... 17 Ευχαριστίες... 21 Το ξεκίνημα μιας σχέσης... 23 «Τι πρέπει να προσέχω στην αρχή μιας σχέσης, ώστε να ξέρω ότι θα ταιριάξουμε;»... 24 «Πόσο να περιμένω για να μου

Διαβάστε περισσότερα

Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΜΤΦΡ.) ΗΡΟ ΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΜΤΦΡ.) ΗΡΟ ΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΜΤΦΡ.) ΗΡΟ ΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Α) ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ ΣΕΛ. 1 ΚΑΙ ΣΕΛ. 3: Μετάφραση: Ηλίας Σ. Σπυρόπουλος ΝΑ ΜΕΤΑΦΕΡΘΕΙ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ: Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΛ. 2 1 η σειρά ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ελισάβετ Μουτζά(ν) Μαρτινέγκου «Αυτοβιογραφία»

Ελισάβετ Μουτζά(ν) Μαρτινέγκου «Αυτοβιογραφία» Ελισάβετ Μουτζά(ν) Μαρτινέγκου «Αυτοβιογραφία» Η πρώτη Ελληνίδα συγγραφέας γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1801 Είχε ιδιαίτερη έφεση στα γράµµατα και κατάφερε να µορφωθεί σχεδόν µόνη της Ξεχωρίζει από τους δασκάλους

Διαβάστε περισσότερα

Οµιλία του Προέδρου Valéry GISCARD d ESTAING. Στα εγκαίνια της λατείας Jacqueline de Romilly. Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Παρισίων

Οµιλία του Προέδρου Valéry GISCARD d ESTAING. Στα εγκαίνια της λατείας Jacqueline de Romilly. Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Παρισίων 1 Οµιλία του Προέδρου Valéry GISCARD d ESTAING Στα εγκαίνια της λατείας Jacqueline de Romilly Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Παρισίων Αθήνα --- ευτέρα 16 Σε τεµβρίου 2013 2 Κύριε ήµαρχε, Κυρία Πρόεδρε του

Διαβάστε περισσότερα

αθηνόραµα travel αθηνόραµα umami αθηνόραµα digital αθηνόραµα Club

αθηνόραµα travel αθηνόραµα umami αθηνόραµα digital αθηνόραµα Club αθηνόραµα travel αθηνόραµα umami αθηνόραµα digital αθηνόραµα Club αθηνόραµα.gr Μενού ΣΙΝΕΜΑ ΘΕΑΤΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ BARS & CLUBS NIGHT LIVE FASHION & B Ανδροµάχη Η τραγωδία των ερωτευµένων Από Ιλειάνα

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαϊκή εποχή. Πότε; Π.Χ ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ

Αρχαϊκή εποχή. Πότε; Π.Χ ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ Αρχαϊκή εποχή 1 Πότε; 750 480 Π.Χ Τι εποχή είναι; 2 Εποχή προετοιμασίας και απαρχών : Οικονομικής Πολιτικής Πολιτιστικής εξέλιξης Πώς αντιμετωπίστηκε η κρίση του ομηρικού κόσμου στα μέσα του 8 ου αι π.χ.

Διαβάστε περισσότερα

ιονύσιος Σολωµός ( )

ιονύσιος Σολωµός ( ) ιονύσιος Σολωµός (1798 1857) Ένας από τους σηµαντικότερους νεοέλληνες ποιητές. Είναι ο εθνικός µας ποιητής Ήταν ο πρώτος που καλλιέργησε συστηµατικά τη δηµοτική γλώσσα Αξιοποίησε την προγενέστερη ποιητική

Διαβάστε περισσότερα