Εργασία Αρχαίων Η τύχη των ηττημένων του πολέμου στην Αρχαιότητα και στο Σύγχρονο Κόσμο.

Transcript

1 Ξυνογαλάς Βασίλειος Α4 Εργασία Αρχαίων Η τύχη των ηττημένων του πολέμου στην Αρχαιότητα και στο Σύγχρονο Κόσμο. Να προσδιορίσετε ποια μπορεί να είναι η τύχη των ηττημένων στον πόλεμο λαμβάνοντας υπόψη και τη συμπεριφορά των Αθηναίων απέναντι στους Μηλίους καθώς και στους κατοίκους της Ιστιαίας, της Σκιώνης και της Αίγινας σύμφωνα με τα αναγραφόμενα του Θουκυδίδη ( V116.4, I114.3, V32.1, II 27.1, IV7) καθώς και την αντιμετώπιση των αιχμαλώτων πολέμου σύμφωνα με το περιεχόμενο των παραγραφών (Βιβλίο2. κεφ 1.) του Ξενοφώντα που διδαχθήκατε. Συγκρίνετε την περίπτωση των Αθηναίων και Σπαρτιατών με την εισβολή των Τούρκων στο βόρειο τμήμα της Κύπρου το 1974.Tι διαπιστώνετε όσον αφορά τη στάση των κατακτητών στους ηττημένους; ~Ο Λύσανδρος~ Όνομα: Ξυνογαλάς Βασίλειος Διδάσκουσα καθηγήτρια: κα. Γκράβα Γεωργία Μάθημα: Ξενοφώντος Ελληνικά Τάξη: Α Τμήμα: 4 2ο ΓΕΛ Χαλκίδας

2 Η πρώτη Αθηναϊκή συμμαχία πήρε σάρκα και οστά τον 3ο χρόνο μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.χ.) και αυτό οφείλεται στην τύχη των Αθηναίων, να έχουν την εποχή εκείνη ένα σπουδαίο στρατηγό τον οποίο χαρακτηρίζει η αρετή και η ευγένεια, τον Αριστείδη. Σκοπός της συμμαχίας, (ηγεμονία όπως την ονομάζει ο Θουκυδίδης ), ορίσθηκε πως θα ήταν να πάρουν εκδίκηση οι Έλληνες, για όσα έπαθαν από τους βαρβάρους, λεηλατώντας τη χώρα του Πέρση βασιλιά. Ο Θουκυδίδης αυτό το χαρακτηρίζει ως " πρόσχημα". Ύστερα συμφωνήθηκε να έχουν όλα τα μέλη τους ίδιους εχθρούς και τους ίδιους φίλους και έδωσαν τον απαραίτητο όρκο. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται να δοθεί στην αοριστία του όρου της συμφωνίας, να έχουν οι σύμμαχοι τους ίδιους εχθρούς και φίλους. Καθώς δεν προσδιορίζεται ακριβώς ο εχθρός, και την ηγετική θέση που παίρνει η Αθήνα στη συμμαχία, οπότε θα ήταν δυνατόν οι σύμμαχοι να χρησιμοποιηθούν εναντίoν ενδεχόμενων εχθρών της Αθήνας. Οι Αθηναίοι υπολογίζουν στη φιλελεύθερη νοοτροπία των Ιώνων, προσέχοντας να μην τους ενοχλήσουν, ενώ ταυτόχρονα προσπάθησαν να αποφύγουν λάθη που είχαν παρατηρηθεί κατά τη λειτουργία της Πελοποννησιακής συμμαχίας. Ορίζεται πως κάθε Πόλη - Μέλος θα είναι ελεύθερη και ανεξάρτητη ( αυτόνομη ), θα εκπροσωπείται από τον αντιπρόσωπό της ο οποίος ψήφιζε στη σύνοδο των συμμάχων για λογαριασμό της. Με τον τρόπο αυτό παρουσιάζεται να έχουν όλα τα μέλη, μικρά και μεγάλα, την ίδια δύναμη στις ψηφοφορίες, αλλά στην πραγματικότητα οι μικρότερες πόλεις ήταν λογικό να επηρεάζονται από τη γνώμη των Αθηναίων. Ο κανονισμός πάντως έδειχνε να είναι δημοκρατικός. Οι Αθηναίοι όμως στη διάρκεια του πολέμου συμπεριφέρθηκαν σκληρά, κατά την πάγια τακτική τους, σε όσες πόλεις ήταν ουδέτερες ή αποστατούσαν, έστω και για λίγο από την αθηναϊκή συμμαχία. Έτσι, εκδίωξαν τους κατοίκους από την Ιστιαία της Εύβοιας επί Περικλέους, διαμοίρασαν τη γη τους σε Αθηναίους κληρούχους και

3 άλλαξαν το όνομά της σε Ωρεούς.* Την ίδια σχεδόν τύχη είχαν και αργότερα (405 πχ). Σκληρότερα φέρθηκαν στην Αίγινα (434 πχ), μικρό αλλά ισχυρό εμπορικά αντίπαλο. Έκαψαν όλη τη πόλη, ερήμωσαν τη γη, σκότωσαν, ενώ πολλούς τους αιχμαλώτισαν ή τους έδιωξαν από το νησί, και οι Λακεδαιμόνιοι τους εγκατέστησαν στη Θηρέα (στα σύνορα Αργολίδας και Λακωνικής). Ανάλογη συμπεριφορά έδειξαν στους κατοίκους της Τορώνης της Χαλκιδικής (θέρος του 422 πχ). Κατέστρεψαν τη χώρα, αιχμαλώτισαν τους άνδρες και πούλησαν ως δούλους γυναίκες και παιδιά. Την ίδια και χειρότερη δοκιμασία υπέστη η Σκιώνη της Χαλκιδικής (421 πχ), όταν έπειτα από διετή πολιορκία υποτάχθηκε. Σκότωσαν τους άνδρες, υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα και παραχώρησαν τη γη για καλλιέργεια στους Πλαταιείς. Το μεγαλύτερο όμως έγκλημα που διέπραξαν οι Αθηναίοι κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν η ολοσχερής καταστροφή της ουδέτερης Μήλου (θέρος του 415 πχ), αφού την πολιόρκησαν ασφυχτικά. Σκότωσαν τους εφήβους και τους άντρες, υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα και την χώρα την κατέστησαν αποικία τους.** * Στις αρχές του καλοκαιριού του 446 π.χ., όπως μας πληροφορεί ο Θουκυδίδης, η Β. Εύβοια αποστάτησε από την Αθηναϊκή Συμμαχία. Η αποστασία αυτή οφείλεται μάλλον στην επιδίωξη των ολιγαρχικών φίλων της Σπάρτης να ανατρέψουν τους δημοκρατικούς φίλους της Αθήνας, με αφορμή την οικονομική καταπίεση που προκαλούσε η Αθηναϊκή Συμμαχία. Αυτό συνάγεται από τα προνόμια που είχαν δοθεί στους Ευβοείς από τους Αθηναίους. Το σπουδαιότερο από τα προνόμια ήταν αυτό της επιγαμίας, του δικαιώματος δηλαδή να συνάπτουν γάμους με Αθηναίους και Αθηναίες ως ισότιμοι πολίτες με αυτούς της Αθήνας. Η αποστασία αυτή υπήρξε τραγική για την πόλη της Ιστιαίας, διότι έγινε ο κύριος αποδέκτης της οργής του Περικλή, που χωρίς δυσκολία εκστράτευσε και κατέλαβε την Εύβοια επιβάλλοντας ανήκουστες τιμωρίες. Οι κάτοικοι της Ιστιαίας εκδιώχθηκαν όλοι στην Θεσσαλία και τη Μακεδονία, τα κτήματά τους μοιράστηκαν σε ή Αθηναίους εποίκους κληρούχους και η πόλη μετονομάστηκε σε Ωρεούς. Μετά τη λήξη του Πελοποννησιακού πολέμου, η πόλη περιήλθε στη Σπάρτη, οι Αθηναίοι έποικοι εκδιώχθηκαν, οι δε κλήροι τους κατασχέθηκαν και η πόλη έλαβε το προηγούμενο όνομά της. Τότε πολλοί απόγονοι των εκδιωχθέντων από τον Περικλή επέστρεψαν στο πάτριο έδαφος. ** Κατά τη διάρκεια των περσικών πολέμων, οι Μήλιοι πήραν μέρος στο πλευρό των Ελλήνων. Τους συναντάμε στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και στη μάχη των Πλαταιών το π.χ. Στον πελοποννησιακό πόλεμο όμως, προσπαθούν να τηρήσουν ουδετερότητα βάζοντας σε κίνδυνο την ανεξαρτησία τους. Έτσι το 426 π.χ. οι Αθηναίοι ξεκινούν να υποτάξουν τη Μήλο που αρνιόταν επίμονα να προσχωρήσει στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Ο διάλογος που διεξάγεται, ανάμεσα στους επίδοξους κατακτητές και τους αμυνόμενους, δεν φέρνει κανένα αποτέλεσμα, γιατί οι Μήλιοι πιστεύουν στην ελευθερία και την αυτονομία τους. Τότε αρχίζει η πολιορκία της πόλης, αλλά οι Μήλιοι τη διασπούν δύο φορές με ηρωικές εξόδους για να προμηθευτούν τα αναγκαία τρόφιμα. Οι Αθηναίοι στέλνουν νέες ενισχύσεις με αρχηγό τον Φιλοκράτη και στις αρχές του 415 π.χ. καταφέρνουν, μετά από προδοσία, την καταστροφή της πόλης. Οσοι Μήλιοι επέζησαν από τις σφαγές, επέστρεψαν στη Μήλο μετά από την ήττα των Αθηναίων από τους Σπαρτιάτες στους Αιγός ποταμούς το 405 π.χ.

4 Σύμφωνα με το περιεχόμενο των κεφ (Βιβλίο2. κεφ 1.) του Ξενοφώντα που διδαχθήκαμε βλέπουμε τη σκληρή αντιμετώπιση των αιχμαλώτων, που αυτή τη φορά είναι οι ίδιοι οι Αθηναίοι, από τους Λακεδαίμόνιους. Αμέσως μετά τη νίκη του Λύσανδρου αρχίζουν νέες δυσκολίες που αφορούν την τύχη των αιχμαλώτων, φυσικά και των στρατηγών που σφραγίζουν την επιτυχία του. Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα σοβαρό, γιατί οι αιχμάλωτοι ήταν πολλοί, μερικοί μάλιστα και ονομαστοί, και το κλίμα βαρύ από εμπάθεια και εκδικητική μανία. Η ευθύνη λοιπόν είναι μεγάλη και δεν θέλει να την επωμισθεί προσωπικά. Γι αυτό και συγκαλεί πολεμικό συμβούλιο των συμμάχων, ώστε η απόφαση να είναι κοινή. Παράλληλα με τη στάση του αυτή δείχνει μια επίφαση δημοκρατικότητας με την οποία επιχειρεί να παρουσιάσει τη δική το απόφαση για την εκτέλεση των αιχμαλώτων ως προϊόν συλλογικής ευθύνης. Η αλλαγή του χρόνου της αφήγησης από αόριστο σε παρατατικό δείχνει τη διάρκεια και την ένταση της συζήτησης, τη συνεχή αναμόχλευση της µνήµης και των παθών και τη συσσώρευση των κατηγοριών ώστε να δικαιολογηθεί µια βαρβαρότητα. Οι οδυνηρές αναµνήσεις και εµπειρίες του πολέµου φορτίζουν περισσότερο την τεταµένη ατμόσφαιρα και οξύνουν τα πάθη, αφού άλλωστε ο πόλεµος είναι δάσκαλος της βίας. Και ο πρώτος που δοκίµασε το µένος των Λακεδαιµονίων και των συµµάχων τους ήταν ο Φιλοκλής, στον οποίο εξάντλησαν τη σκληρότητα και την απανθρωπιά τους, ώστε µε το θάνατό του να ικανοποιήσει τις ψυχές των θυµάτων του. Η τίση διαδέχτκε την ύβρη, χωρίς ωστόσο να δικαιολογείται ηθικά. Από το θάνατο γλίτωσε µόνο ο Αδείµαντος. Αυτή η εξαίρεσή του από την ομαδική εκτέλεση όλων των αιχµάλτων Αθηναίων παρουσιάζεται ως επιβράβευση της µετριοπαθούς στάσης του στην εκκλησία του δήµου. Παράλληλα δικαιολογεί τη σκληρή απόφαση, που ωστόσο κάµπτεται μπροστά στη σύνεση και τον ανθρωπισµό του Αδείµαντου. Πάντως, η εξαίρεση αυτή δεν απαλλάσσει τους Λακεδαιµονίους από την ευθύνη και το στίγµα του αποτρόπαιου αυτού οµαδικού εγκλήµατος σε βάρος ανυπεράσπιστων αιχµαλώτων, που ήταν και οι ίδιοι θύµατα του πολέµου. Η απάνθρωπη αυτή πράξη συναγωνίζεται τις βαρβαρότητες των Αθηναίων, όµως ποτέ «το κακό δε θεραπεύεται µε το κακό». Έτσι και οι Λακεδαιµόνιοι παραβίασαν άγραφους νόµους και καθιερωµένους, πανελλήνια, θεσµούς για την τύχη των αιχµαλώτων. Γι' αυτό είναι και αυτοί εγκληματίες πολέµου. Ο πόλεµος δεν προκαλεί µόνο υλικές ζηµιές, τραυµατισµούς και θανάτους.

5 Το µεγαλύτερο κακό που επιφέρει µε την αγριότητά του είναι η ψυχική και ηθική φθορά. Γι' αυτό και οι εµπόλεµοι, παρακινηµένοι από την απάνθρωπη φύση του, συναγωνίζονται σε θηριωδίες και βιαιότητες, σε ωµότητες και κυνισμό. Στη νοσηρή κατάσταση του πολέμου επέρχεται διαστροφή του ήθους και ανατροπή των αξιών, αυθαιρεσία και κατίσχυση του δικαίου του ισχυρότερου. Ωστόσο το ότι οι πρώην σύμμαχοι των Αθηναίων και τώρα των Λακεδαιμονίων είναι και οι σκληρότεροι κριτές των αιχμαλώτων δικαιολογείται. Οι πρώην σύμμαχοι της Αθήνας βλέπουν στο πρόσωπο των αιχμαλώτων όχι τον άνθρωπο τον αδύναμο και ταπεινωμένο μετά τη συντριβή του ή έστω τον αντίπαλο, αλλά το δυνάστη και ιμπεριαλιστή Αθηναίο απ τον οποίο υπέστησαν πολλά δεινά. Το γεγονός ότι κάποτε ως σύμμαχοι της Αθήνας πρόσφεραν πολλά σε αυτήν (οικονομικούς πόρους, εδάφη, πλοία, άντρες ) με την ψευδαίσθηση ότι ήταν μέλη μια ισότιμης συμμαχίας και αντί για αναγνώριση γνώρισαν την καταπίεση και την υποτέλεια τούς γεμίζει οργή και αγανάκτηση, εμπάθεια και εκδικητικό μένος. Όλα αυτά ενισχύουν τη διάθεσή τους να φερθούν και αυτοί σκληρά τώρα που μπορούν και να ανταποδώσουν ίσα. Άλλωστε ο πόλεμος διαφθείρει τα ήθη, εξάπτει το φανατισμό, εξορίζει τη λογική και εξαφανίζει την ανθρωπιά και την ευαισθησία.

6 Συμπερασματικά, η στάση των Αθηναίων απέναντι στους ηττημένους αντιπάλους τους ήταν, σύμφωνα με τα παραθέματα, τις περισσότερες φορές εξαιρετικά σκληρή. Οι Αθηναίοι, όταν κατάφερναν να επικρατήσουν έναντι πόλεων που είχαν αποστατήσει από τη συμμαχία τους, αντιμετώπιζαν με εξαιρετική σκληρότητα τον ντόπιο πληθυσμό. Συγκεκριμένα, σκότωναν τους ενήλικους πολίτες και υποδούλωναν τα γυναικόπαιδα. Ωστόσο, δεν αρκούνταν στην εξόντωση του ντόπιου πληθυσμού, αλλά προέβαιναν στον εποικισμό της περιοχής. Αυτό γινόταν με την εγκατάσταση Αθηναίων ή συμμάχων στην συγκεκριμένη περιοχή, αφού τους παραχωρούσαν εκτάσεις γης. Έτσι έπαυε να υπάρχει ο γηγενής πληθυσμός και στη θέση του εγκαθίσταντο νέοι έποικοι.* Με τις μεθόδους αυτές οι Αθηναίοι πετύχαιναν τον πλήρη έλεγχο των περιοχών που κατακτούσαν, ώστε να μην υπάρχει πλέον ο φόβος της εξέγερσης στο μέλλον. Οι κατακτημένες περιοχές ελέγχονταν πλήρως από την αθηναϊκή υπερδύναμη της εποχής. *Οι πράξεις αυτές τον Αθηναίων ήταν αποτρόπαιες, έκρυβαν όμως πολιτικές σκοπιμότητες, ζωτικής σημασίας για την αθηναϊκή ηγεμονία. Βιβλιογραφία: (Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου Α τάξης Λυκείου ~ για την αθηναϊκή συμμαχία) (Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι Α τάξης Λυκείου ~ ερμηνευτικά σχόλια για την τύχη των Αθηναίων αιχμαλώτων και επεξεργασία ιστορικής αφήγησης) (Ξενοφώντα ελληνικά-μεταίχμιο ~αντιμετώπιση από τον Λύσανδρο) («Πελοποννησιακός πόλεμος» του Βίκτορ Ντέιβις Χάνσον ~ έρευνα για αξιοποίηση και τελειοποίηση του πρώτου μέρους της εργασίας).

7 Α ντίστοιχες μεθόδους με εκείνες της αρχαιότητας παρατηρούμε και στα νεότερα χρόνια. Ειδικότερα στο βόρειο τμήμα της Κύπρου οι Τούρκοι εισβολείς προέβησαν το 1974 σε μαζικές εκκαθαρίσεις του αντρικού κυρίως πληθυσμού. Μέχρι και σήμερα η τύχη χιλιάδων αγνοούμενων παραμένει αδιευκρίνιστη. Εκτός αυτού οι Τούρκοι εισβολείς προχώρησαν στον εποικισμό της περιοχής αυτής, φέρνοντας χιλιάδες άτομα από τα βάθη της Ανατολίας και εγκαθιστώντας τα στο τμήμα αυτό της μεγαλονήσου. Έτσι σήμερα παραμένει το νόθο κράτος των τουρκοκυπρίων, το οποίο παρόλο που δεν έχει αναγνωριστεί από την παγκόσμια κοινότητα, εξακολουθεί να διχάζει το νησί. Η μαζική, συστηματική και σε μεγάλη κλίμακα παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο από την Τουρκία άρχισε από την πρώτη μέρα της τουρκικής εισβολής και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Οι τραγικές συνέπειες της τουρκικής εισβολής και κατοχής του βόρειου τμήματος του νησιού καταγράφονται εν συντομία πιο κάτω: ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ Με την κατοχή του βορείου τμήματος της Κύπρου, η Τουρκία εκδίωξε σταδιακά και με τη βία Ελληνοκύπριους από τα σπίτια τους, οι οποίοι αποτελούσαν το ένα τρίτο περίπου του συνολικού πληθυσμού του νησιού και το 70% του αυτόχθονα πληθυσμού των κατεχόμενων περιοχών. Οι άνθρωποι αυτοί αναγκάστηκαν να καταφύγουν στις ελεύθερες περιοχές, πρόσφυγες μέσα στην ίδια την πατρίδα τους. Άστεγοι και ταλαιπωρημένοι παρέμειναν για πολλές εβδομάδες στο ύπαιθρο, μέχρι να τους παραχωρηθεί προσωρινή στέγαση σε αντίσκηνα, σε καταυλισμούς που δημιουργήθηκαν γι' αυτόν το σκοπό. Η κυπριακή κυβέρνηση μερίμνησε ώστε σταδιακά να τους παρασχεθεί προσωρινή στέγαση σε οικισμούς, όπου πολλοί από αυτούς διαμένουν μέχρι και σήμερα.

8 Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, εξετάζοντας το θέμα των προσφύγων, αποφάσισε (10 Μαΐου 2001) ότι η Τουρκία παραβίασε άρθρα της Ευρωπαϊκής Συνθήκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που αφορούν το δικαίωμα των Ελληνοκυπρίων προσφύγων να επιστρέψουν στα σπίτια τους και το δικαίωμά τους να έχουν πρόσβαση στις περιουσίες τους και να κάνουν χρήση αυτής. Η παραβίαση του δικαιώματος αυτού καταδικάστηκε από το ΕΔΑΔ και σε αποφάσεις του σε ατομικές προσφυγές Ελληνοκύπριων προσφύγων. Το νόμιμο δικαίωμα των εκτοπισμένων Ε/Κ επί των περιουσιών τους στις κατεχόμενες περιοχές, επαναβεβαίωσε η απόφαση του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) στην υπόθεση Αποστολίδης v. Όραμς (28 Απριλίου 2009). Στην καθοριστικής σημασίας απόφαση για την προστασία των περιουσιακών δικαιωμάτων των Ε/Κ εκτοπισμένων, το ΔΕΚ αναγνωρίζει ότι οι Ε/Κ εκτοπισμένοι παραμένουν οι νόμιμοι ιδιοκτήτες των περιουσιών τους στις κατεχόμενες περιοχές, παρά την υφιστάμενη τουρκική κατοχή, και συνεπώς, μπορούν πλέον να υπερασπίσουν κατά τρόπο αποτελεσματικό τα περιουσιακά δικαιώματά τους, προσφεύγοντας εναντίον

9 των Ευρωπαίων σφετεριστών των περιουσιών τους στα αστικά Δικαστήρια της Δημοκρατίας. Η Τουρκία, όμως, αρνείται να συμμορφωθεί τόσο με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όσο και με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών και άλλων διεθνών οργανισμών, για τους πρόσφυγες. ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΙ Το ανθρωπιστικό πρόβλημα των αγνοουμένων εξακολουθεί να αποτελεί μια από τις πιο τραγικές συνέπειες της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Εκατοντάδες Ελληνοκύπριοι, στρατιωτικοί και άμαχοι, γυναίκες και παιδιά, είτε συνελήφθηκαν από τις τουρκικές δυνάμεις εισβολείς κατά τη διάρκεια του Ιουλίου και του Αυγούστου του 1974, είτε εξαφανίστηκαν πολύ μετά τη λήξη των εχθροπραξιών σε περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του τουρκικού στρατού. Υπάρχουν, επίσης, μαρτυρίες για αριθμό Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων, των οποίων τα ίχνη χάνονται στις φυλακές της Τουρκίας όπου μεταφέρθηκαν και κρατήθηκαν χιλιάδες αιχμάλωτοι πολέμου.

10 Ως αποτέλεσμα των επίμονων προσπαθειών της κυπριακής κυβέρνησης και των συγγενών των αγνοουμένων και ύστερα από σχετικά ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, συστάθηκε το 1981 υπό την αιγίδα και με τη συμμετοχή των Ηνωμένων Εθνών, η Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων (ΔΕΑ). Ο Ελληνοκύπριος εκπρόσωπος στην Επιτροπή κατέθεσε προς διερεύνηση τις υποθέσεις Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων και ο Τουρκοκύπριος εκπρόσωπος 502 υποθέσεις Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων. Το 2007 κατατέθηκαν από τον Ελληνοκύπριο Εκπρόσωπο και 42 υποθέσεις Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων της περιόδου , 126 άλλες υποθέσεις αγνοουμένων που δεν είχαν αρχικά κατατεθεί στη ΔΕΑ και 548 υποθέσεις Ελληνοκυπρίων πεσόντων που τάφηκαν σε γνωστούς και άγνωστους χώρους στις κατεχόμενες περιοχές από τα κατοχικά στρατεύματα ή από Ελληνοκύπριους που εκτελούσαν διαταγές του τουρκικού στρατού.

11 Οι όροι εντολής της ΔΕΑ είναι η διερεύνηση και διακρίβωση της τύχης των αγνοουμένων της Κύπρου. Λόγω έλλειψης συνεργασίας από την τουρκική πλευρά, μέχρι το 2004 η ΔΕΑ δεν είχε κατορθώσει να διευκρινίσει την τύχη έστω και ενός αγνοουμένου και να συμβάλει στην επίλυση του ανθρωπιστικού αυτού προβλήματος. Τον Ιούλιο του 1997 ο τότε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλαύκος Κληρίδης και ο ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας Ραούφ Ντενκτάς προχώρησαν, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, στη σύναψη κειμένου γνωστού ως η Συμφωνία για τους αγνοουμένους της 31ης Ιουλίου Η Συμφωνία αναγνωρίζει τα θεμελιώδη δικαιώματα των συγγενών των αγνοουμένων να πληροφορηθούν για την τύχη των αγαπημένων τους και προνοεί για ανταλλαγή πληροφοριών αναφορικά με τους τόπους ταφής και την επιστροφή των λειψάνων. Δυστυχώς, παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας για υλοποίηση των συμφωνηθέντων και στην περίπτωση αυτή δεν επιτεύχθηκε η επιθυμητή πρόοδος. Το 2004, επαναδραστηριοποιείται η ΔΕΑ και στη συνέχεια ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών προχωρεί στο διορισμό εκπροσώπου του στην Επιτροπή. Η

12 επαναδραστηριοποίηση της ΔΕΑ είχε ως αποτέλεσμα τη συμφωνία ενός προγράμματος εκταφών, ταυτοποιήσεων και επιστροφής αναγνωρισμένων λειψάνων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Οι επιστημονικές διαδικασίες τόσο στον τομέα των εκταφών όσο και στον τομέα της αναγνώρισης λειψάνων πραγματοποιούνται από δικοινοτικές ομάδες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων επιστημόνων, σε συνεργασία με τη μη κυβερνητική οργάνωση EAAF. Μέχρι τον Ιούνιο του 2009, στα πλαίσια του προγράμματος της ΔΕΑ ταυτοποιήθηκαν τα λείψανα 86 Ελληνοκυπρίων Αγνοουμένων, 44 Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων και 31 Ελληνοκυπρίων πεσόντων που τάφηκαν στις κατεχόμενες περιοχές. Το πρόγραμμα της ΔΕΑ συνεχίζεται χωρίς όμως η Επιτροπή να μπορεί να προβαίνει και στις αναγκαίες έρευνες για πλήρη διακρίβωση της τύχης των αγνοουμένων. Ως εκ τούτου, ο πόνος και η αγωνία της πλειοψηφίας των οικογενειών των αγνοουμένων συνεχίζεται. Η θέση της κυπριακής κυβέρνησης παραμένει ότι οι συγγενείς των αγνοουμένων έχουν κάθε δικαίωμα να πληροφορηθούν όλη την αλήθεια αναφορικά με την τύχη των αγαπημένων τους προσώπων. Η απόδοση στις οικογένειες ταυτοποιηθέντων λειψάνων ή μέρος λειψάνων των αγνοούμενων συγγενών τους δεν αποτελεί πλήρη διευκρίνιση της τύχης τους αφού παραμένουν τεράστια, αναπάντητα ερωτήματα στις οικογένειες.

13 Είναι για το λόγο αυτό που επείγει η αλλαγή πολιτικής της Τουρκίας στις προσπάθειες επίλυσης του προβλήματος. Η επίλυση του προβλήματος των αγνοουμένων της Κύπρου δεν μπορεί να επέλθει χωρίς την ουσιαστική συμβολή και συνεργασία της Τουρκίας, η οποία κατέχει τις αναγκαίες πληροφορίες και στοιχεία που απαιτούνται για διευκρίνιση της τύχης των Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων. Μέχρι σήμερα η Τουρκία δεν έχει προβεί στη λήψη των αναγκαίων πολιτικών και ανθρωπιστικών αποφάσεων. Τουναντίον, συνεχίζει την άρνηση και την περιφρόνηση. Ενδεικτική είναι η στάση της Τουρκίας απέναντι στις Αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

14 Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Δ Διακρατική Προσφυγή της Κύπρου εναντίον της Τουρκίας καταδίκασε την Τουρκία για 14 παραβιάσεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, μεταξύ των οποίων 3 παραβιάσεις που αφορούν το θέμα των Ελληνοκυπρίων αγνοούμενων και των συγγενών τους, ήτοι: 1. Άρθρο 2 (δικαίωμα στη ζωή), αναφορικά με την αποτυχία των τουρκικών αρχών να διεξάγουν αποτελεσματική διερεύνηση για τις τύχες των Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων οι οποίοι εξαφανίστηκαν υπό συνθήκες στις οποίες η ζωή τους βρισκόταν υπό απειλή. 2. Άρθρο 5 (δικαίωμα στην ελευθερία και στην ασφάλεια), αναφορικά με την αποτυχία των τουρκικών αρχών να διεξάγουν αποτελεσματική διερεύνηση για τις τύχες των Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων για τους οποίους υπάρχει αδιάσειστη μαρτυρία ότι κατά τη στιγμή της εξαφάνισης τους βρισκόντουσαν υπό αιχμαλωσία. 3. Άρθρο 3 (απαγόρευση βάναυσης συμπεριφοράς, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης), καθότι η σιωπή της Τουρκίας απέναντι στις πραγματικές ανησυχίες των συγγενών των αγνοουμένων, είναι τέτοιας μορφής που ισοδυναμεί με απάνθρωπη συμπεριφορά. Η άρνηση της τουρκικής πλευράς να συμμορφωθεί με την απόφαση του ΕΔΑΔ στην Δ Διακρατική προσφυγή της Κύπρου εναντίον της Τουρκίας οδήγησε την Εξ Υπουργών Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία είναι επιφορτισμένη με την ευθύνη της επιτήρησης της εφαρμογής των αποφάσεων του ΕΔΑΔ, στην υιοθέτηση Ενδιάμεσων Καταδικαστικών Ψηφισμάτων στις 7 Ιουνίου 2005 και στις 4 Απριλίου Τα ψηφίσματα αυτά καλούν την Τουρκία, μεταξύ άλλων, να λάβει όλα εκείνα τα μέτρα που θα οδηγήσουν στην αποτελεσματική διερεύνηση της τύχης των Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων, έτσι ώστε να τεθεί τέρμα σε αυτό το ανθρωπιστικό πρόβλημα. Ειδικότερα, αναφέρονται τα εξής: Η Τουρκία να εντατικοποιήσει τις προσπάθειές της με στόχο την πλήρη συμμόρφωση της με την απόφαση του ΕΔΑΔ στην Δ Διακρατική Προσφυγή. Υπογραμμίζεται το επείγον της εξασφάλισης ουσιαστικών αποτελεσμάτων στο θέμα της αποτελεσματικής διερεύνησης της τύχης των αγνοουμένων. Αποφασίζεται η συνέχιση της επιτήρησης, εκ μέρους της Εξ Υπουργών Επιτροπής, της προόδου που επιτεύχθηκε μέχρι σήμερα (στο πλαίσιο της ΔΕΑ), μέχρι την ανάληψη όλων των αναγκαίων μέτρων. Στο πλαίσιο των συνεδριών της Επιτροπής Μονίμων Αντιπροσώπων του Συμβουλίου της Ευρώπης, η τουρκική πλευρά, πιστή στην πάγια πολιτική της να αποποιείται τις πολιτικές και στρατιωτικές της ευθύνες στο θέμα των αγνοουμένων, αρνείται να

15 υποβάλει συγκεκριμένα στοιχεία με τα οποία θα διερευνηθεί αποτελεσματικά η τύχη των αγνοουμένων. Αντ αυτού, επιχειρεί την προβολή του έργου της ΔΕΑ ως του μοναδικού μέσου συμμόρφωσης με την εν λόγω απόφαση. Όλα αυτά αποτελούν πάγιο στόχο της Τουρκίας να στρέψει την προσοχή της Επιτροπής Μονίμων Αντιπροσώπων στη ΔΕΑ και να αποποιηθεί των ευθυνών της και της υποχρέωσής της να εφαρμόσει την Απόφαση του Δικαστηρίου. Η Κυπριακή Κυβέρνηση επιδιώκει, σε κάθε περίπτωση, την άμεση εφαρμογή από την Τουρκία των Αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου καλώντας την να λάβει συγκεκριμένα μέτρα, εκτός του πλαισίου της ΔΕΑ, ώστε να υπάρξει ουσιαστική και αποτελεσματική πρόοδος προς επίλυση του προβλήματος των αγνοουμένων. Η εφαρμογή της Απόφασης του ΕΔΑΔ και των Ενδιάμεσων Ψηφισμάτων της ΕΜΑ αποτελούν μια διαδικασία χωρίς επιστροφή. Η ταχεία και πλήρης εφαρμογή των αποφάσεων του ΕΔΑΔ και ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις βάσει των οποίων κρίνεται και θα κριθεί η πορεία της Τουρκίας στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ. ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΕΝΟΙ Μετά την τουρκική εισβολή άτομα, κυρίως Ελληνοκύπριοι και μερικοί Μαρωνίτες, παρέμειναν εγκλωβισμένοι στα χωριά τους στη βορειοανατολική Καρπασία και στα δυτικά της πόλης της Κερύνειας με την ελπίδα ότι μετά την εκεχειρία θα ξανάβρισκαν τον κανονικό ρυθμό της ζωής τους.

16 Πολύ σύντομα, όμως, οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν. Το παράνομο κατοχικό καθεστώς άρχισε συστηματικά να εφαρμόζει πολιτική καταπίεσης, παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παρενόχλησης των εγκλωβισμένων, σε μια προσπάθεια να τους εξαναγκάσει να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Η κυπριακή κυβέρνηση ήγειρε το θέμα στις διαπραγματεύσεις με την τουρκοκυπριακή πλευρά, που διεξήχθησαν υπό την αιγίδα του ΟΗΕ στην Βιέννη τον Αύγουστο του Μετά από διεθνή πίεση, η τουρκοκυπριακή πλευρά συμφώνησε σε ορισμένα μέτρα για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των εγκλωβισμένων. Συγκεκριμένα, συμφωνήθηκε ότι οι Ελληνοκύπριοι που βρίσκονταν στο κατεχόμενο τμήμα του νησιού θα ήταν ελεύθεροι να παραμείνουν εκεί και ότι θα τους προσφερόταν κάθε βοήθεια για να διάγουν μια ομαλή ζωή, περιλαμβανομένων θρησκευτικών και εκπαιδευτικών διευκολύνσεων, ιατρικής φροντίδας, καθώς και ελεύθερης διακίνησης στις κατεχόμενες περιοχές. Παρ όλα αυτά, όμως, η Τουρκία εξακολουθεί να εφαρμόζει την πολιτική του εθνικού ξεκαθαρίσματος, επιβάλλοντας συνθήκες εκφοβισμού, στερήσεων και καταπίεσης, με στόχο την πλήρη εξαφάνιση του ελληνικού στοιχείου από το κατεχόμενο βόρειο τμήμα της Κύπρου. Τα παραδείγματα της τουρκικής αυτής στάσης είναι πολλά, όπως η απαγόρευση της χρήσης των οχημάτων των εγκλωβισμένων που είναι νομίμως εγγεγραμμένα από τις αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, η απαίτηση για καταβολή στις κατοχικές αρχές του κόστους κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος από το 1974 (που παρεχόταν από τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας δωρεάν από το 1974 στις κατεχόμενες περιοχές) και τα προβλήματα που δημιουργούν οι κατοχικές αρχές στην λειτουργία των σχολείων στο Ριζοκάρπασο, περιλαμβανομένης της καθυστέρησης στην αποστολή των βιβλίων και της απαγόρευσης σε ορισμένους καθηγητές να διδάξουν, για άγνωστους λόγους. Αποτέλεσμα της πολιτικής αυτής είναι η συνεχής και συνάμα ανησυχητική μείωση του αριθμού των εγκλωβισμένων. Σήμερα 473 άτομα έχουν απομείνει στις κατεχόμενες περιοχές, σύμφωνα με πρόσφατη καταγραφή (Ιούνιος 2009).

17 Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε (10 Μαΐου 2001) ότι υπήρξε εκ μέρους της Τουρκίας συνεχής παραβίαση άρθρων της Ευρωπαϊκής Συνθήκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που αφορούν το δικαίωμα των εγκλωβισμένων για ελεύθερη διακίνηση, θρησκευτική λατρεία και εκπαίδευση, καθώς και για σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής τους. Το Δικαστήριο έκρινε επίσης ότι το δικαίωμα των εγκλωβισμένων να απολαμβάνουν ειρηνικά τα αγαθά τους δεν είναι διασφαλισμένο σε περίπτωση μόνιμης αναχώρησής τους από τα κατεχόμενα και σε περίπτωση θανάτου δεν αναγνωρίζονται στους συγγενείς τους, που ζουν στις ελεύθερες περιοχές, δικαιώματα κληρονομιάς. ΕΠΟΙΚΟΙ Από της τουρκικής εισβολής του 1974, η Τουρκία εφαρμόζει την πολιτική της εισροής και εγκατάστασης χιλιάδων εποίκων από την Ανατολία στις κατεχόμενες περιοχές. Ο αριθμός των εποίκων υπολογίζεται σήμερα στις Οι έποικοι μαζί με τους πέραν των Τούρκους στρατιώτες του κατοχικού στρατού είναι δυστυχώς σήμερα υπερδιπλάσιοι του αριθμού των Τουρκοκυπρίων. Η πολιτική του συστηματικού εποικισμού που εφαρμόζει η Τουρκία έχει ως στόχους: Την αλλοίωση της δημογραφικής δομής της Κύπρου, έτσι ώστε ο αριθμός των τουρκόφωνων να φτάσει εκείνο των Ελληνοκυπρίων (οι Τουρκοκύπριοι αποτελούσαν πριν την τουρκική εισβολή το 18% του πληθυσμού). Αυτό θα «δικαιολογεί», δυσανάλογα μεγάλες απαιτήσεις της τουρκικής πλευράς αναφορικά με το εδαφικό και τη διακυβέρνηση. Την άσκηση ελέγχου στην πολιτική ζωή στο κατεχόμενο τμήμα. Για τον σκοπό αυτό έχουν δοθεί στους εποίκους «υπηκοότητα», «δικαίωμα ψήφου», ελληνοκυπριακές περιουσίες και άδειες εργασίας με χαμηλούς μισθούς, προξενώντας έτσι ανεργία στους Τουρκοκύπριους και συνεχή μετανάστευση. Οι έποικοι έχουν επίσης οργανωθεί σε πολιτικά κόμματα. Την πολιτική του εποικισμού καταδίκασαν με ψηφίσματά τους τα Ηνωμένα Έθνη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρώπης και άλλοι διεθνείς οργανισμοί. Τον εποικισμό της Κύπρου κατέγραψε το Συμβούλιο της Ευρώπης. Ο Ισπανός Γερουσιαστής Αλφόνς Κουκό στην έκθεσή του προς την Επιτροπή Μετανάστευσης, Προσφύγων και Δημογραφίας της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, το 1992, ανέφερε ότι ως αποτέλεσμα της εγκατάστασης χιλιάδων ξένων που έχουν μεταφερθεί από την Τουρκία, η δημογραφική σύνθεση της Κύπρου έχει αλλάξει ριζικά και πρόσθεσε ότι η παρουσία των εποίκων συνιστά ένα επιπλέον εμπόδιο στην εξεύρεση ειρηνικής και συμπεφωνημένης λύσης στο κυπριακό πρόβλημα.

18 Με το πόρισμα συμφώνησε και ο Φινλανδός Γερουσιαστής Γιάακο Λάακσο με δική του έκθεση προς την Επιτροπή Μετανάστευσης, Προσφύγων και Δημογραφίας της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης το 2003, αναφέροντας ότι το έγκλημα που συντελείται με τον εποικισμό διαβρώνει ποικιλοτρόπως τη δημογραφία του αυτόχθονος πληθυσμού και δυσχεραίνει τη λύση του προβλήματος. Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης με βάση τις πιο πάνω εκθέσεις συνέστησε όπως διεξαχθεί απογραφή του πληθυσμού στην Κύπρο, κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε λόγω της άρνησης του κατοχικού καθεστώτος. Στην έκθεση Micallef - Lloyd στο Κογκρέσο Τοπικών Διοικήσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης αναγνωρίζεται ο εποικισμός των κατεχόμενων περιοχών και αναφέρεται ότι «αυτό που οι Τ/Κ αποκαλούν δημοτικές κοινότητες είναι προϊόν της παραβίασης του διεθνούς δικαίου και των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων πληθυσμών». Η έκθεση αναγνωρίζει επίσης ότι το ζήτημα της παρουσίας των εποίκων στην Κύπρο είναι αλληλένδετο με το θέμα των εκτοπισμένων, εφόσον οι έποικοι διαμένουν στις περιουσίες και τις εστίες των εκτοπισμένων. ΤΟΥΡΚΟΚΥΠΡΙΟΙ Από το 1974, το κατοχικό καθεστώς προβαίνει συστηματικά σε στέρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών όχι μόνο των εγκλωβισμένων Ελληνοκυπρίων που διαμένουν στις κατεχόμενες περιοχές, αλλά και των Τουρκοκυπρίων. Σύμφωνα με στατιστικές, δημοσιεύματα τουρκοκυπριακών εφημερίδων και δηλώσεις Τουρκοκυπρίων πολιτικών, οι Τουρκοκύπριοι εξαναγκάζονται να μεταναστεύσουν ως αποτέλεσμα της ανεργίας και της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης που επικρατεί στα κατεχόμενα. Στο φαινόμενο αυτό συνέβαλε, σε μεγάλο βαθμό, και η προνομιακή μεταχείριση της οποίας τυγχάνουν οι Τούρκοι έποικοι από το κατοχικό καθεστώς. Υπολογίζεται ότι από το 1974 έχουν μεταναστεύσει γύρω στις Τουρκοκύπριοι, αριθμός που ισοδυναμεί περίπου με το ένα τρίτο του συνολικού αριθμού τους. Σύμφωνα με τους ίδιους υπολογισμούς, ενώ τον Ιούλιο του 1974 η τουρκοκυπριακή κοινότητα αριθμούσε , σήμερα είναι μόνο περίπου (στοιχεία 2006).

19 Υπενθυμίζεται ότι στη διάρκεια της παραμονής του Ραούφ Ντενκτάς, στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας, οι δημοσιογράφοι και διανοούμενοι, οι οποίοι αμφισβητούσαν την πολιτική της Τουρκίας και του Ντενκτάς στην Κύπρο, βρίσκονταν υπό συνεχή διωγμό. Αναφέρεται ενδεικτικά η περίπτωση του δημοσιογράφου της τουρκοκυπριακής εφημερίδας YENI DUZEN, Kutlu Atali, που δολοφονήθηκε εν ψυχρώ στις 6/7/1996 για την αρθρογραφία του εναντίον του εποικισμού. Η εφημερίδα AVRUPA, εξάλλου, υπέστη πολλές διώξεις για την κριτική που ασκούσε στο τότε καθεστώς Ντενκτάς, με αποκορύφωμα την κατάσχεση του εξοπλισμού της εφημερίδας και τη δίωξη του αρχισυντάκτη της Sener Levent. Η εφημερίδα αναγκάστηκε να αναστείλει την έκδοσή της και να επανακυκλοφορήσει στις 15/12/2001 με την ονομασία AFRIKA, ονομασία που υπονοεί ότι στα κατεχόμενα ισχύει ο νόμος της ζούγκλας. Ο Sener Levent και ο αρθρογράφος της AVRUPA Memduh Ener καταδικάστηκαν στις 7/8/2002 από «δικαστήριο» των κατεχομένων σε εξάμηνη φυλάκιση με την «κατηγορία της προσβολής του Ντενκτάς» σε άρθρο στις 29 Ιουλίου 1999, το οποίο έφερε την υπογραφή του Ener. Λόγω της εσωτερικής και διεθνούς κατακραυγής, ο Ντενκτάς αναγκάστηκε να τους αφήσει ελεύθερους μετά την έκτιση δύο μηνών φυλάκισης. Συνεχίζοντας την καταπιεστική του πολιτική, το τότε καθεστώς Ντενκτάς κατέθεσε το 2002 στην ψευδοβουλή «νομοσχέδιο», το οποίο προνοούσε την τιμωρία με φυλάκιση ή πρόστιμο των Τουρκοκυπρίων που κατέχουν διαβατήρια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δημοσίευμα της εφημερίδας AFRIKA στις 20/3/2002 αναφέρει ότι 41 οργανώσεις των κατεχομένων απέστειλαν επιστολή στο Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ με την οποία διαμαρτύρονται για το πιο πάνω «νομοσχέδιο». Λόγω των αντιδράσεων και των εξελίξεων στο Κυπριακό, το κατοχικό καθεστώς ανέστειλε την έγκριση του «νομοσχεδίου». Παρά την απομάκρυνση του Ντενκτάς από την ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας τον Φεβρουάριο 2005, οι φωνές διαμαρτυρίας δεν έχουν εκλείψει. Αντίθετα, σύμφωνα με δημοσιεύματα του τουρκοκυπριακού τύπου, το καθεστώς υπό την ηγεσία και του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ εξακολουθεί να βρίσκεται υπό την απόλυτη καθοδήγηση της Τουρκίας, αγνοώντας την επιθυμία των Τουρκοκυπρίων για επανένωση. ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ «Στο τουρκοκρατούμενο τμήμα της Κύπρου, από της τουρκικής εισβολής του 1974, λεηλατούνται συστηματικά τα ιστορικά μνημεία ενός πολιτισμού χρόνων», γράφει ο Γερμανός βυζαντινολόγος Klaus Gallas στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine, στις 30/3/1990, ύστερα από έρευνα που πραγματοποιήθηκε στις περιοχές της Κύπρου που βρίσκονται υπό τουρκική κατοχή. Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Michael Jansen, επίσης, συνόψισε την ουσία της τραγωδίας της Κύπρου, που επέφερε η συνεχιζόμενη στρατιωτική επιδρομή της Τουρκίας, γράφοντας επιγραμματικά ότι «ο πολιτικός και δημογραφικός διαχωρισμός, που έχει επιβληθεί ντε φάκτο στην Κύπρο από το 1974, απειλεί όχι μόνο την ενότητα και ακεραιότητα ενός σύγχρονου κράτους, αλλά και την

20 ακεραιότητα και συνέχεια του πολιτισμού χιλιάδων ετών ενός νησιού που αποτελεί το σταυροδρόμι του πολιτισμού στην ανατολική Μεσόγειο». Η Τουρκία, με την πολιτική της αυτή, παραβιάζει το διεθνές δίκαιο καθώς και σημαντικές συνθήκες που η ίδια υπέγραψε και επικύρωσε, όπως τη Σύμβαση της UNESCO για την Προστασία της Πολιτιστικής Περιουσίας σε Περίπτωση Πολεμικής Σύρραξης του 1954, την Τέταρτη Σύμβαση της Γενεύης του 1949 και τη Σύμβαση της UNESCO για την Παράνομη Εισαγωγή, Εξαγωγή και Μεταφορά Ιδιοκτησίας Πολιτιστικής Περιουσίας του Την πιο βίαιη και συστηματική βεβήλωση έχουν υποστεί οι εκκλησίες, που αποτελούν τα πιο εμφανή σύμβολα αναγνώρισης της ταυτότητας του τόπου. Πέραν των 500 εκκλησιών, παρεκκλησιών και μοναστηριών έχουν λεηλατηθεί ή καταστραφεί, συνεπεία της απαράδεκτης πολιτικής που εφαρμόζουν οι κατοχικές αρχές. Σύμφωνα με πληροφορίες, λιγότερες από δέκα εκκλησίες βρίσκονται σε σχετικά αποδεκτή κατάσταση, ενώ βάνδαλοι έχουν καταστρέψει κοιμητήρια και τις ταφόπλακές τους.

21 Σημαντικός αριθμός εκκλησιαστικών μνημείων που βρίσκονται στις κατεχόμενες περιοχές έχει μετατραπεί σε τεμένη, αφού πρώτα κλάπηκαν όλα τα εικονίσματα και τα εκκλησιαστικά αντικείμενα που υπήρχαν μέσα, ενώ άλλοι χώροι λατρείας μετατράπηκαν σε αχυρώνες, χώρους διασκέδασης, εστιατόρια, πολιτιστικά κέντρα, κοιτώνες ή αποθήκες όπλων του τουρκικού κατοχικού στρατού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μετατροπή της εκκλησίας της Αγίας Αναστασίας στη Λάπηθο σε ξενοδοχειακό συγκρότημα, καθώς και η χρήση του Αρμενικού μοναστηριού Άγιος Μακάριος στον Πενταδάκτυλο ως καφετέριας. Αρχαιολογικοί χώροι, αφού πρώτα λεηλατήθηκαν, μετατράπηκαν σε ερείπια ή καταστράφηκαν στη διάρκεια κατασκευαστικών έργων. Η ισοπέδωση του νεολιθικού οικισμού Απόστολος Ανδρέας - Κάστρος από τον τουρκικό στρατό καταδεικνύει την απαράδεχτη αντιμετώπιση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου από το κατοχικό καθεστώς. Αρχαία αντικείμενα από μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους και ιδιωτικές συλλογές έχουν κλαπεί από λαθρέμπορους και έχουν πουληθεί στο εξωτερικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η οδύσσεια των ψηφιδωτών της Κανακαριάς, που περιγράφει ο Γερμανός βυζαντινολόγος Klaus Gallas στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine στις 30/3/1990. Τα τέσσερα ψηφιδωτά είχαν κλαπεί από την εκκλησία της Παναγίας της Κανακαριάς στο κατεχόμενο χωριό Λυθράγκωμη και βρέθηκαν στα χέρια Αμερικανίδας εμπόρου έργων τέχνης. Μετά από απόφαση δικαστηρίου της Ινδιανάπολης των ΗΠΑ, τα ψηφιδωτά αυτά επιστράφηκαν στο νόμιμο ιδιοκτήτη τους, την Εκκλησία της Κύπρου. Το 1997, εξάλλου, μετά από έφοδο της γερμανικής αστυνομίας σε τρία διαμερίσματα στο Μόναχο, ιδιοκτησίας του Τούρκου αρχαιοκάπηλου Ντικμέν Αϊντίν, ανευρέθηκε μεγάλη ποσότητα ψηφιδωτών, τοιχογραφιών και εικονισμάτων. Τα εκκλησιαστικά έργα τέχνης που ανευρέθηκαν, αξίας δεκάδων εκατομμυρίων λιρών, αφαιρέθηκαν παράνομα από εκκλησίες της κατεχόμενης Κύπρου και μεταφέρθηκαν στο Μόναχο. Η σοβαρότητα της κατάστασης υποχρέωσε τις ΗΠΑ να εκδώσουν στις 12 Απριλίου 1999 απαγορευτικό διάταγμα όσον αφορά στην εισαγωγή βυζαντινών εκκλησιαστικών και εθνολογικών αντικειμένων από την Κύπρο, εάν δεν συνοδεύονται από άδεια εξαγωγής της κυπριακής κυβέρνησης. Επίσης, στο πλαίσιο Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ Κύπρου - ΗΠΑ, που υπεγράφη το 2002, οι ΗΠΑ απαγορεύουν την εισαγωγή στη χώρα τους προκλασσικών και κλασσικών κυπριακών αρχαιολογικών αντικειμένων, εκτός αν αυτά συνοδεύονται από πιστοποιητικό της κυπριακής κυβέρνησης. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Οι οικονομικές επιπτώσεις της τουρκικής εισβολής και κατοχής ήταν καταστροφικές. Η οικονομία της Δημοκρατίας απειλήθηκε με πλήρη κατάρρευση. Το 70% του παραγωγικού δυναμικού του νησιού που βρισκόταν στο βόρειο τμήμα χάθηκε. Το ποσοστό ανεργίας είχε ανέλθει στο 30% κατά το δεύτερο εξάμηνο του 1974, σε σύγκριση με 3% που ήταν κατά το πρώτο εξάμηνο του ιδίου χρόνου. Η υποαπασχόληση σημείωσε αύξηση και η μετανάστευση άρχισε να παίρνει μαζικές διαστάσεις.

22 Μεταξύ 1973 και 1975, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) μειωνόταν κατακόρυφα κατά 18% το χρόνο, σε πραγματικούς όρους. Η Κερύνεια και η Αμμόχωστος, τα μεγαλύτερα παραθαλάσσια θέρετρα, παρέμειναν στο υπό τουρκική κατοχή βόρειο τμήμα, με αποτέλεσμα να στερηθεί το νησί το 65% των τουριστικών κλινών και το 87% των υπό ανέγερση τουριστικών μονάδων. Το Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας βρίσκεται στην νεκρή ζώνη, σε αδράνεια από το Χάθηκαν, επίσης, το 83% των εμπορευμάτων που διακινούνταν μέσω του λιμανιού της Αμμοχώστου, το 56% της εξόρυξης μεταλλευμάτων, το 41% των κτηνοτροφικών μονάδων, το 48% των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων, το 46% της βιομηχανικής παραγωγής, 20% των κρατικών δασικών εκτάσεων και 40% των σχολικών κτιρίων. Ωστόσο, η Κύπρος κατόρθωσε να επιτύχει, με τη λήψη καλά συντονισμένων και συλλογικών μέτρων, την αναχαίτιση αποσταθεροποιητικών τάσεων και την επαναφορά μιας οικονομικής δραστηριότητας ψηλών επιδόσεων. Βιβλιογραφία: («Περί Κύπρου») («Ιστορία του Νεότερου και του Σύγχρονου Κόσμου Γ τάξης Λυκείου» ~ Το κυπριακό πρόβλημα σελ.163) («Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία» Γ τάξης Γυμνασίου ~ Ο κυπριακός αγώνας σελ.150) («Η κατεχόμενη γη μας» Λευκωσία :Υπουργείο Παιδείας - Διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων 1991 ~ Σελ 89, ) («Κύπρος-Εύβοια: Ποιητική συλλογή /Πάτσαλος Κωνσταντίνος» Αθήνα : Σταμούλης 1998 ~ Σελ.4243, 48-49, 50-51) Ξυνογαλάς Βασίλειος