1. Παρουσίαση της ταυτότητας του επιστημονικού άρθρου:

Transcript

1 1. Παρουσίαση της ταυτότητας του επιστημονικού άρθρου: Λιάμπας Τ. & Τουρτούρας Χ.,2012, << Δραστηριότητες σχόλης, εξωσχολική μάθηση και απασχόληση για τον μαθητή της Γ λυκείου στο φάσμα του καθημερινού εξωσχολικού χρόνου >>, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, Α' Β', σσ Θεματολογία και στοχοθεσία του επιστημονικού άρθρου: Το παραπάνω άρθρο είναι ερευνητικού χαρακτήρα καθώς μελετά τους παράγοντες (όπως για παράδειγμα το πολιτισμικό κεφάλαιο της οικογένειας, το μορφωτικό επίπεδο, το φύλο κλπ) που φαίνεται να επηρεάζουν τις επιλογές των μαθητών της Γ λυκείου, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να στρέφουν το ενδιαφέρον τους σε συγκεκριμένες εξωσχολικές δραστηριότητες. Οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να αποτελούν προέκταση του σχολικού βίου (φροντιστήριο), να συμβάλλουν στην κοινωνική-πολιτισμική ανάπτυξη και ψυχαγωγία του ατόμου ( όπως για παράδειγμα η ανάγνωση ενός βιβλίου, η ενασχόληση με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, η άθληση κλπ) ενώ σπανιότερα συνδέονται με το εργασιακό κομμάτι με στόχο την κάλυψη βασικών βιοτικών αναγκών. Πιο συγκεκριμένα ο ελέυθερος χρόνος για τους μαθητές της Γ' λυκείου είναι περιορισμένος. Η σχολική πραγματικότητα, οι απαιτήσεις και η προετοιμασία που τη συνοδεύουν, καταλαμβάνουν ενά σημαντικό μέρος της καθημερινότητάς τους, ελλατώνοντας δραστηριότητες άλλου τύπου. Έτσι λοιπόν προκύπτει και το εξής ερώτημα: ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στο πως οι νέοι θα αξιοποιήσουν τον εξωσχολικό τους χρόνο; Σε αυτό το σημείο αξίζει να υπογραμμίσουμε τη συμβολή της θεωρίας του Pierre Bourdieu που κατευθύνει την έρευνα, προσδιορίζοντας τους παράγοντες που σχετίζονται με τα αποτελέσματα της αναζήτησής μας. Συφωνα με τη θεωρία του P. Bourdieu η σχόλη διατηρεί το άτομο σε μια οικιοθελώς κατάσταση νεότητας, δηλαδή ανευθυνότητας, να ανταλλάξουν τις ελευθερίες μιας ανεύθυνης διαγωγής με την παραίτηση απο τις ευθύνες. Το άτομο δηλαδη σε ένα πλαίσιο περιορισμένων κοινωνικών απαγορεύσεων προσπαθεί να βρει μια διέξοδο ώστε να μπορέσει να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, να απελευθερωθεί για λίγο απο τα δεσμά της καθημερινότητας και τις υποχρεώσεις που τον κατακλείζουν. Για να γίνει αυτό πιο κατανοητό, θα πρέπει να λάβουμε υπόψην το κοινωνικοπολιτισμικο παράγοντα σύμφωνα με τους Elias & Dunning, πάνω στην θεωρία των οποίων βασίστηκε και ο Bourdieu, εξετάζοντας τις προτιμήσεις των μαθητών σχετικά με τις εξωσχολικές δραστηριότητες που επιλέγουν (σχόλη, εκπαιδευτικές δραστηριότητες εξωσχολικής μάθησης και δουλειά) υπό το πρίσμα της ταξικής τους συνήθειας. 3. Παρουσίαση της δομής του επιστημονικού άρθρου:

2 Στην Ά ενότητα Βασικές θεωρητικές αντιλήψεις για σχόλη/ελεύθερο χρόνο παρουσιάζονται αναλυτικά οι διάφορες ερμηνείες που έχουν δώσει κατα καιρούς ειδικοί, στην προσπάθεια τους να εξηγήσουν τι είναι η σχόλη, πώς λειτουργεί μέσα σε μια οργανωμένη κοινωνία, ποιοι παράγοντες την διαμορφώνουν και πως σχετίζεται ή διαχωρίζεται από την εργασία. Αρχικά η σχόλη φαίνεται να είναι ανεξάρτητη από την εργασία η οποία συνοδεύεται απο φυσική-διανοητική κούραση, ψυχική πίεση και άγχος. Στην προσπάθεια λοιπόν του μαθητή να ξεφύγει απο τα δεσμά της πραγματικότητας και να ικανοποιήσει ενδόμυχες επιθυμίες και ανάγκες καταφεύγει στη σχόλη, η οποία του προσφέρει χαλάρωση, ευχαρίστηση, ψυχαγωγία, ανάπαυση κλπ. Ο ορισμός αυτός σηματοδοτεί την αρχή μια σειράς θεωριών που έρχονται να συμπληρώσουν, να ανατρέψουν και να επεξεργαστούν ορισμένες πτυχές του. Απο τη μία πλευρά οι Εlias, Dunning και Bourdieu τοποθετούν τη σχόλη σε ένα κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο, απο το οποίο και εξαρτάται. Μέσω της σχόλης το άτομο καταφέρνει να βγει για λίγο απο τη ασφυκτική πραγματικότητα που τον σημαδεύει καθημερινά. Αφήνει στην άκρη τις υποχρεώσεις του προκειμένου να πραγματοποιήσει μια βαθύτερη επιθυμία του, να νιώσει για λίγο ελεύθερος, αποτάσσοντας την πίεση και το άγχος που τον σκιάζουν. Από την άλλη πλευρά οι Τoti και Baudrillard αποδοκιμάζουν τον διαχωρισμό του χρόνου σε δημιουργικό (σχόλη) και σε αλλοτριωμένο (εργασία), ενώ ο τελευταίος έρχεται να προσθέσει ότι η συμμετοχή σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου εξαρτάται από την ταξική θέση. Για την ανισότητα κάνει λόγο και ο Rojek ο οποίος υποστηρίζει ότι η σχόλη είναι ένα δεύτερο ''σχολείο'' ζωής που εκγυμνάζει συγκεκριμένες δεξιότητες και παρέχει γνώσεις (ανάλογα με την θέση που κατέχει το άτομο στην κλίμακα κοινωνικής διαστρωμάτωσης) που θα χρειαστεί να ανακαλέσουν στον εργασιακό χώρο. Η Β' ενότητα αναφέρεται στο σκοπό της έρευνας. 'Όπως είναι γνωστό, στη Γ λυκείου ο ελέυθερος χρόνος είναι περιορισμένος καθώς οι μαθητές καταναλώνουν τον περισσότερο χρόνο τους στο σχολείο και σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες εξωσχολικής μάθησης (φροντιστήριο κλπ). Ωστόσο συχνά χρειάζονται μια διέξοδο απο τη συνεχόμενη σχολική πίεση με αποτέλεσμα να επιδίδονται σε εξωσχολικές δραστηριότητες (μουσική, ελεύθερη άθληση, κινηματογράφο, θέατρο κλπ). Στόχος την έρευνας είναι να εξετάσει τους παράγοντες ( δηλαδή το φύλλο, το κοινωνικοπολιτισμικό κεφάλαιο, την οικονομική κατάσταση, το μορφωτικό επίπεδο κλπ) που επιρεάζουν τις επιλογές-προτιμήσεις (όσον αφορά τις δραστηριότητες σχόλης, τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες εξωσχολικής μάθησης και της δουλειάς) των μαθητών και είναι απόρροια της ταξικής τους έξης. Η Γ ενότητα Μεθοδολογία αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο διεξάχθηκε η έρευνα. Ποιο συγκεκριμένα περιγράφει: α) ποια μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για να αντλήσουμε τα δεδομένα (ερωτηματολόγια), β) τον αριθμό των ερευνητικών υποκειμένων που κλήθηκαν να απαντήσουν, γ) τις περιοχές που βρίσκοταν τα σχολεία και δ) τη θεματολογία των ερωτηματολογίων. Στη Δ ενότητα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας. Αρχικά όσον αφορά τις βαθμολογίες παρατηρούμε ότι τα κορίτσια προηγούνται στους υψηλόυς και μετριους βαθμούς σε σχέση με τα αγόρια. Επίσης η επίδοση φαίνεται ότι εξαρτάται απο μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας και το κοινωνικοοικονομικο (ΚΟΕ) κεφάλαιο με αποτέλεσμα τα παιδιά κατώτερων στρωμάτων να καταλαμβάνουν

3 χαμηλότερες θέσεις στον πίνακα των ποσοστών σημειωνοντας χαμηλότερες βαθμολογίες. Επιπρόσθετα, τα παιδιά των εκπαιδευτικών τείνουν να κατακλείζουν υψηλές θέσεις, συγκεντρώνοντας μεγαλύτερες βαθμολογίες απο τα παιδιά που προέρχονται από οικογένειες είτε υψηλότερου είτε χαμηλότερου ΚΟΕ. Ο επόμενος πίνακας εξετάζει τις προτιμήσεις των μαθητών της Γ λυκείου ως προς την επιλογή δραστηριοτήτων της σχόλης ( φίλοι, τηλεόραση, Η/Υ και βίντεο/dvd). Με μικρή διαφορά στα ποσοστά, τα αγόρια προτιμούν περισσότερο να συναναστρέφονται με τους φίλους τους σε σύγκριση με τα κορίτσια τα οποία στην ίδια συχνότητα που βλέπουν την παρέα τους, δηλώνουν ότι παρακολουθούν και τηλεόραση. Στην περίπτωση αυτή ο ΚΟΕ δεν επιδρά στην προτιμήσεις των παιδιών, με εξαίρεση τα παιδία που ανήκουν σε οικογένειες με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο καθώς χρησιμοποιούν τον η/υ λιγότερο σε αντιδιαστολή με εκείνα των ανώτερων μορφωτικών επιπέδων. Πιο ενδεικτικά στους πίνακες που ακολουθουν παρατηρείται ότι οι μαθητές που καταλαμβανουν υψηλες βαθμολογίες αναπαύονται λιγότερο, γυμνάζονται λιγότερο, διαβάζουν λογοτεχνία σε μεγαλύτερο ποσοστό (έναντι δηλαδή των μετρίων και των παιδιών χαμηλής βαθμολογίας) ανεξάρτητα από το ΚΟΕ και το μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας. Επίσης οι μαθητές με υψηλές βαθμολογίες δεν ασχολούνται με κάποια ξενη γλώσσα στην Γ' λυκείου ( κατέχουν ήδη ένα ή περισσότερα πτύχια ξένης γλώσσας). Ο ΚΟΕ και το μορφωτικό επίπεδο εμφανίζονται κυρίως στην εκμάθηση ξένης γλώσσας και στην εξωσχολική υποστήριξη (μαθητές με υψηλό ΚΟΕ ή με γονέα εκπαιδευτικό τείνουν να πηγαινόυν ταυτόχρονοα φροντιστήριο και παράλληλα να παρακολουθούν και ιδιαίτερα μαθήματα) και λιγότερο στην μουσική επιλογή ή στις καλές τέχνες. Αντίθετα τα παιδιά που προέρχονται απο οικογένειες χαμηλόυ KOE εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά όσον αφορά την εργασία μετά το σχολείο. Στην Ε' ενότητα συζητούνται αναλυτικότερα τα αποτελέσματα της έρευνας, τα οποία είδαμε και προηγουμένως μέσα απο τους πίνακες με τα ποσοστα. Συνοψίζοντας, παρατηρούμε ότι ο ΚΟΕ, το φύλο (κορίτσι), το μορφωτικό επίπεδο και τα παιδιά με γονείς επαιδευτικούς καταλαμβάνουν υψηλότερες θέσεις στον πίνακα με τις βαθμολογίες. Πιο συγκεκρίμενα τα παιδια με γονείς εκπαιδευτικούς καταφέρνουν να έχουν υψηλές επιδόσεις καθώς υιοθετούν από τους γονείς τους ιδέες, αρχές,συνήθειες και ιδεώδη που σχηματίζουν και ανανακλούν το πολιτισμικό τους υπόβραθρο. Ως προς τις δραστηριότητες της σχόλης, αγόρια και κορίτσια έχουν την ανάγκη για επικοινωνία-διαπροσωπικές σχέσεις προκειμένου να ξεφύγουν για λίγο από την πειθαρχία που επιβάλλει το σχολείο, κάνοντας κάτι που τους ευχαριστεί. Ωστόσο συχνά περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους παρακολουθώντας προγράμματα στην τηλεόραση που προωθούν το καταναλωτισμό και τα πολιτισμικά πρότυπα της καπιταλιστικής κοινωνίας, προγράμματα με περιεχόμενα χωρίς νόημα, τα οποια υποβιβάζουν τη σκέψη και καθιστούν το δέκτη παθητικό υποχείριο τους. Έπειτα μεγάλο ποσοστό των αγοριών φαίνεται πως καταναλώνει αρκετές ώρες μπροστά από την οθόνη του η/υ παίζοντας παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το παιδί να αρχίσει να απομονώνεται, να κλείνεται στον εαυτό και να απομακρύνεται από την πραγματικότητα. Η αμεσότητα που προσδίδει η σωματική επαφή δεν είναι δυνατόν να αντικατασταθεί με τα ερεθίσματα που δέχεται το άτομο απο τον η/υ. Επιπρόσθετα, μία απο τις δραστηριότητες που εντάσσεται στη

4 λίστα προτιμήσεων των παιδιών είναι η ελέυθερη άθληση. Η ελεύθερη άθληση έρχεται να δώσει στα παιδιά τη ζωντάνια και την ελευθερία που τους στερεί το σχολικό περιβάλλον, απο τη στιγμη που πρέπει να βρίσκονται σε συνεχή εγρήγορση για να ανταποκρίνονται στις εκπαιδευτικές απαιτήσεις. Επιπλέον η κινητική άσκηση είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα αγόρια επειδή ενδιαφέρονται να αποκτήσουν καλή φυσική κατάσταση, ευεξία αλλα και ταυτόχρονα να ψυχαγωγηθούν και να διασκεδάσουν. Στην συνέχεια γίνεται αντιληπτό ότι η λογοτεχνία προτιμάται κυρίως απο τους μαθητές με υψηλότερες βαθμολογίες. Ο κόσμος της λογοτεχνίας έχει πολλά να προσφέρει σε εκείνους που είναι έτοιμοι να τον εξερευνήσουν. Καθένας μπορεί να βρει μέσα από τις διηγήσεις του συγγραφέα κάποιο κομμάτι που να αντανακλά ένα μέρος του εαυτού του, να γνωρίσει καλύτερα τη μητρική του γλώσσα και να ανακαλύψει τις σημασιοδοτικές πρακτικές και χρήσεις της. Χαρακτηριστική είναι ακόμα η σημασία που αποδίδεται στα διάφορα είδη της μουσικής και τα στοιχεία της προσωπικότητας που ξεδιπλώνουν γι αυτόν που την ακούει. Το ίδιο συμβαίνει και στις ταινίες. Παρόλα αυτά παρατηρείται η χαμηλή ποιότητα ταινίων οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Συχνά καταφεύγουν στο φανταστικό και παρασύρουν μαζί τους το θεατή στα μονοπάτια της άγνοιας. Αντίθετα τα θέατρα και τα μουσεία, πολιτισμικοί προορισμοί υψηλής αξίας προσεγγίζουν ένα μικρό κοινό θεατών, εκ των οποίων πρόκειται για μαθητές με υψηλό ΚΟΕ. Επίσης, είναι σπανίο φαινόμενο η εκμάθηση ξένων γλωσσών στην Γ λυκείου, συνήθως λόγω του υψηλού φόρτου εργασίας των μαθητών που δεν τους επιτρέπει να ασχοληθούν. Αφενός, αξίζει να υπογραμμιστεί ότι οι μαθητές με υψηλο ΚΟΕ και οι γόνοι εκπαιδευτικών κατέχουν ήδη από μικρότερες τάξεις πτυχία σε μία η περισσότερες ξένες γλώσσες. Αφετέρου, σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα σημαντικό ποσοστό που πετυχαίνει να εισαχθεί σε ΑΕΙ συμβαίνει να είναι και κάτοχος μιας ξένης γλώσσας,συνήθως της αγγλικής. Εξάλλου σύμφωνα με τον Macedo η γνώση μιας <<ισχυρής>> (ξένης) γλώσσας δεν συνεισφέρει απλά και μόνο στη δυνατότητα επικοινωνίας, εκφράζει την πολιτική ισχύ, την πολιτισμική κυριαρχία και την οικονομική επιρροή της εθνικής/πολιτισμικής ομάδας-στόχου. Ένα ακόμα θέμα που τείνει να μας απασχολήσει είναι η εξωσχολική υποστήριξη. Η Γ λυκείου αποτελεί το κλείσιμο ενός κύκλου γι αυτό και οι γονείς ανεξάρτητα από το μορφωτικό τους επίπεδο επιθυμούν τα παιδιά τους να λάβουν την καλύτερη γνώση και προετοιμασία που μπορούν οι ίδιοι ως γονείς να τους προσφέρουν. Ανάλογα τώρα με το ΚΟΕ παρατηρούνται και οι διαφορές στις επιλογές της ενισχυτικής διδασκαλίας που θα ακολουθήσει το παιδί (φροντιστήριο, ιδαίτερα, συνδιασμός των δύο προηγούμενων). Κλείνοντας είναι σημαντικό να προσθέσουμε πως ο αγώνας που διεξάγουν οι μαθητές της Γ' λυκείου με σκοπό της επιτυχία στις πανελλαδικές εξετάσεις δεν θα είχε την ίδια σημασία χωρίς την προσωπική εμπλοκή και προσπάθεια του κάθε μαθητή. Δυστυχώς, όμως κάποιοι μαθητές εγκαταλείπουν την προσπάθεια καθώς έχουν πεισθεί μέσα από τις σχολικές ετυμηγορίες και συγκρίσεις του πολιτισμικού κεφαλαίου ότι δεν διαθέτουν τα κατάλληλα εφόδια ώστε να συνεχίσουν τον αγώνα, να βελτιώσουν τους βαθμούς τους, να κάνουν την αλλαγη.

5 4.Θεωρητική θεμελίωση: Για να μπορέσουμε να αξιολογήσουμε τα ευρήματα της παραπάνω έρευνας, κρίνεται αναγκαίο να αναφερθούμε σε ορισμένες θεωρίες πάνω στις οποίες φαίνεται να στηρίχθηκε η αναζήτηση. Παρακάτω λοιπόν, παρουσιάζονται διάφορες ερμηνείες που έχουν δώσει κατα καιρούς επιστήμονες, προσεγγίζοντας το θέμα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Αρχικά ο Ζαρωτής επιχειρεί να δώσει ένα πρώτο ορισμό για τη σχόλη (μία κατάσταση που αγκαλιάζει τον ψυχισμό του ανθρώπου, επικεντρώνεται στο εγώ και στις ανάγκες του, προσφέροντας στο άτομο στιγμές χαλάρωσης, ψυχαγωγίας, ελεύθερης δραστηριότητας,ανάπαυσης κλπ) σε αντιδιαστολη με την εργασία (φυσική-διανοητική κουραση, πίεση, άγχος κλπ).την άποψη αυτή φαίνεται να ενστερνίζονται και οι λειτουργιστές, χωρίς ωστόσο να δίνουν σημασία στα αίτια που την προκαλούν (όπως για παράδειγμα στη ταξική προέλευση του άτομου). Αντίθετα ο Toti, εξετάζοντας το ζήτημα απο μία μαρξιστική σκοπιά, έρχεται να δημιουργήσει εντάσεις και να θέσει ερωτήματα σχετικά με το πως είναι δυνατόν να διαχωρίζεται ο αλλοτριωμένος χρόνος της εργασίας με το δημιουργικό ελεύθερο χρόνο όταν εξ ορισμού ο ίδιος χωρίζει-διχάζει την ανθρώπινη προσωπικότητα σε δύο μέρη. Στη συνέχεια, οι Εlias και Dunning έρχονται να εντάξουν τη σχόλη μέσα σε ένα κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο, το οποίο επιδρά στον ψυχισμό του ανθρώπου και τον βοηθά να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του χωρίς να υποτιμάται η συνείδηση του και ταυτόχρονα χωρίς να ανατρέπονται-ακυρώνονται οι κοινωνικοί κανόνες και απαγορεύσεις που οριοθετούν τα άτομα μέσα σε μια οργανωμένη κοινωνία. Διατηρείται δηλαδή μια ισορροπία. Από την άλλη πλευρά ο Rojek έρχεται να προσεγγίσει το ζήτημα από διαφορετική σκοπιά. Επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στη σχόλη λέγοντας ότι αποτελεί ένα μηχανισμό που καλλιεργεί και αναπτύσσει συγκεκριμένες δεξιότητες οι οποίες αργότερα θα αξιοποιηθούν μέσα από το εργασιακό περιβάλλον. Προωθέι επομένως και διαιωνίζει την ανισότητα στην πρόσβαση και παροχή αγαθών. Aρνητική στάση απέναντι στη σχόλη φαίνεται να τηρεί και ο Jay, ο οποίος θεωρεί ότι είναι ένα προιόν της καπιταλιστικής κοινωνίας που αφαιρεί από το άτομο το δικαίωμα της κριτικής σκέψης και της προσωπικής επιλογής, κατευθύνοντας έμμεσα τις αποφάσεις του και αναπαράγοντας τα πρότυπα της πολιτισμικής βιομηχανίας. Ο Gramci και οι νεομαρξιστές χαρακτηρίζουν τη σχόλη ως ένα μηχανισμό ταξικού ελέγχου, εμπέδωσης ηγεμονίας,απόσπασης κέρδους, αλλοτρίωσης, αναπαραγωγής της πατριαρχίας και εγχάραξης παραδοσιακών συντηρητικών αξιών. Και στον Baudrillard κυριαρχεί το καπιταλιστικό στοιχείο. Ο Baudrillard διαφωνεί με τη διάκριση του χρόνου σε αλλοτριωμένο (εργασία) και δημιουργικό (σχόλη) και τέλος αποδοκιμάζει το ρόλο της σχόλης, καθώς όπως διατυπώνει κινείται πάνω σε κοινωνικές και πολιτισμικές διακρίσεις που εξαρτώνται από τη ταξική θέση του ατόμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ως μεταδομιστής δεν αναζητά πως θα οικοδομηθεί ένας δίκαιος,ελεύθερος και δημιουργικός κόσμος,αντίθετα η έρευνα του επικεντρώνεται σε διαφορετικά σημεία όπως διαφαίνεται παραπάνω. Μια άλλη άποψη που συμβαδίζει με αυτη του Baudrillard είναι εκείνη του Foucault. Το έργο του ξετυλίγεται γύρω από την έννοια

6 της εξουσίας και τις σχέσεις καταναγκασμού που καθιστούν το άτομο υποχείριο της. Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με τον Foucault η εξουσία δεν είναι εξωτερική και επιβαλλόμενη,<<μεταδίδει μέσω των ατόμων και μεταδίδεται από αυτά>>, δεν είναι εντοπισμένη και οικειοποιημένη, διαποτίζει βαθειά τη ζωή τους,κατασκευάζει υποκείμενα. Ωστόσο εκτός από την επίδραση-δύναμη που ασκεί η εξουσία στο άτομο,η συμμετοχή του στις δραστηριότητες της σχόλης συμπεριλαμβάνει εν μέρει και την προσωπική του επιλογή να ικανοποιήσει μέσω αυτής μια βαθύτερη ανάγκη του. Επιπρόσθετα, σημαντική είναι η συμβολή του Bourdieu, πάνω στη θεωρία του οποίου βασίστηκε και η έρευνα. O Bourdieu θεωρεί τη σχόλη ως ''την απόσταση από τις επείγουσες καταστάσεις και από την ανάγκη, την απουσία ζωτικών διακυβευμάτων''. Το άτομο δηλαδή αποδευσμεύεται για κάποιο χρονικό διάστημα από τις ευθύνες που καλείται να αναλάβει και αφοσιώνεται σε δραστηριότητες δημιουργικού χαρακτήρα που του προσφέρουν χαλάρωση, διασκέδαση, ανάπαυση, ένα διάλειμμα από την καθημερινότητα με την είσοδο του σε μία κατάσταση ανευθυνότητας. Συνεχίζει υπογραμμίζοντας, το σημαντικό ρόλο που κατέχει το κοινωνικοπολισμικό και οικονομικό κεφάλαιο της οικογένεια καθώς ανάλογα με την ταξική θέση διαμορφώνονται και αντίστοιχες συνήθειες. Κάθε οικογένεια μεταβιβάζει διαφορετικά ερέθισματα, αξίες και ιδεώδη (όπως για παράδειγμα η διαμόρφωση πολιτικών απόψεων και ο τρόπος έκφρασής τους) στους απογόνους της. Από τη μία πλεύρα οι έξεις-συνήθειες που αναπαράγονται από κάθε άτομο στα πλαίσια μιας οργανωμένης κοινωνίας λειτουργουν ενοποιητικά, συνοψίζοντας σε μια ενότητα τα διαθέσιμα αγαθά και τις δραστηριότητες της σχόλης μεταξύ των οποίων καλούμαστε να επιλέξουμε. Ωστόσο δεν μπορεί ο καθένας να έχει πρόσβαση, να συμμετέχει δηλαδή σε όλες τις δραστηριότητες. Ο Bordieu τονίζει οτι η επιλογή δραστηριοτήτων της σχόλης και ο τρόπος συμμετοχής σ' αυτές αποτελούν εκδήλωση ταξικής διάθεσης, είναι κριτήρια διάκρισης. Η ταξική έξη επομένως καθορίζει και προσανατολίζει σε σημαντικό βαθμο τις επιλογές του ατόμου. Σε αυτό το σημείο αξίζει να κάνουμε νύξη στο ρόλο που διαδραματίζει το σχολείο, βοηθώντας στην αναπαραγωγή των ανισοτήτων μέσα από την αποδοχή των αρχών του πολιτισμικού κεφαλαίου και τη χρήση στρατηγικών μεθόδων για την ένταξη τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η βαθμωτή αξιολόγηση, ο τρόπος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η χορήγηση πτυχιών και τίτλων έρχονται να δικαιολογήσουν κατά τον Bordieu την ιεράρχηση των ατόμων σε ομάδες. 5. Επιστημονική ερευνητική μεθοδολογία: Η επιστημονική έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 2 φάσεις. Ως επιστημονικά υποκείμενα λειτούργησαν οι μαθητές στις Α' και Γ τάξεις 20 Ενιαίων Λυκείων και 20 Τεχνικών Επαγγελματικών Εκπαιδευτηρίων. Στην πρώτη φάση της έρευνας ( ) συμπληρώθηκαν συνολικά 415 ερωτηματολόγια που περιείχαν ερευνητικά δεδομένα σχετικά με το κοινωνικοοικονομικό και μορφωτικό επίπεδο των μαθητών σε σχέση με: α) δραστηριότητες σχόλης β) εκπαιδευτικές δραστηριότητες εξωσχολικής μάθησης και γ) δουλειά. Στη δεύτερη φάση της έρευνας ( ) οι

7 ερευνητές κατέγραψαν από τα επίσημα αρχεία των σχολείων τις τελικές βαθμολογίες των μαθητών στη Γ Λυκείου και την επιτυχία ή την αποτυχία τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, εφόσον είχε μεσολαβήσει η συμμετοχή τους στις πανελλαδικές εξετάσεις. Τέλος τα αποτελέσματα προέκυψαν από τον συνδιασμό των δεδομένων που συμπλήρωσαν μόνο όσοι είχαν πάρει μέρος και στις 2 φάσεις. Για την επεξεργασία των στοιχείων και την ανάλυση τους σε ποσοστά χρησιμοποιήθηκε το σύστημα SPSS. 6. Αποτελέσματα συμπεράσματα: Μέσα απο τη μελέτη και επεξεργασία των θεωρίων και των στατιστικών δεδομένων προκύπτει πως ο ελεύθερος χρόνος των μαθητών της Γ Λυκείου είναι ιδιαίτερα περιορισμένος και συνήθως συνυφασμένος με τη σχολική πραγματικότητα. Ο μαθητής προκειμένου να λάβει την απαραίτητη γνώση και να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας επικεντρώνει το ενδιαφέρον του και την υπόλοιπη μέρα σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες εξωσχολικής μάθησης. Είδαμε χαρακτηριστικά το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει το κοινωνικοοικονομικό κεφάλαιο και το πολιτισμικό υπόβραθρο της οικογένειας ώστε να υιοθετήσει με τη σειρά του το παιδί τις κοινωνικές συνήθειες που θα τον ξεχωρίσουν και θα τον τοποθετήσουν στην αντίστοιχη κοινωνική τάξη. Αυτό ωστόσο, αφορά κυρίως τους κοινωνικά ευνοημένους. Η κατηγορία αυτή επιδίδεται δηλαδή σε δημιουργικές ασχολίες σε αντίθεση με εκείνους που ανήκουν σε χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα όπου ο ελεύθερος χρόνος έρχεται να ακολουθήσει τα καταναλωτικά πρότυπα που υπαγορεύει η καπιταλιστική κοινωνία. Ωστόσο παρά τις διαφορές και το καταναγκαστικό στοιχείο που αναδύεται από την εκπαίδευση αλλά και από την κοινωνία όλοι έχουν την ανάγκη να συνάψουν διαπροσωπικές σχέσεις, να αποτάξουν για λίγο από πάνω τους τον ασφυκτικό ζυγό των πανελλαδικών εξετάσεων που καθορίζει κάθε τους κίνηση, την πίεση και το άγχος, εξωτερικεύοντας τα συναίσθηματά τους, ελευθερώνοντας το σώμα και τη σκέψη από μια στάσιμη και μόνιμη κατάσταση. 7. Ερευνητικές προεκτάσεις: Στο παραπάνω άρθρο ο συγγραφέας δεν κάνει λόγο για ερευνητικές προεκτάσεις.