Πανεπιστήμιο Αιγαίου Σχολή επιστημών της Διοίκησης Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης

Transcript

1 Πανεπιστήμιο Αιγαίου Σχολή επιστημών της Διοίκησης Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Διπλωματική Εργασία του Πέτρου Αγγελάκη Θέμα : Επιχειρηματική Στρατηγική Μελέτης Εγκατάστασης και Λειτουργίας Μονάδων Παραγωγής Βιολογικών Αγροτικών Προϊόντων Πολύ Μικρής Κλίμακας Η Περίπτωση του Ελληνικού Ελαιόλαδου Επιβλέπων καθηγητής Γεώργιος Δούνιας Χίος 2005

2 Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να ασχοληθεί με τις προοπτικές που υπάρχουν από την επένδυση των μικρών καλλιεργητών σε τεχνολογίες μικρής κλίμακας ( mini technologies ) και ευρύτερα πως θα μπορούσε να συνδυαστούν αυτές σε μια αγροτική μονάδα η οποία θα παράγει βιολογικό ελαιόλαδο. Παρουσιάζουμε λοιπόν τα στοιχεία που μας οδήγησαν στην δημιουργία ενός αγροτικού προϊόντος το οποίο παράγεται με την βοήθεια των mini technologies και χαρακτηρίζεται ως βιολογικό, καθώς και όλες τις ενέργειες που έχουν γίνει για την παραγωγή και την προώθηση του στην αγορά. Επίσης παρουσιάζουμε συγκρίσεις στην απόδοση των παραγωγικών μονάδων των mini technologies και σενάρια για διάφορα ύψη πωλήσεων. Για την παρουσίαση όλων των παραπάνω υπολογισμών και υποθέσεων αρχικά θα γίνει μια θεωρητική προσέγγιση στο θέμα έτσι ώστε να δείξουμε την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στον χώρο, την υπάρχουσα νομοθεσία και στοιχεία ερευνών για το καταναλωτικό κοινό. Τέλος εξάγοντας τα τελικά συμπεράσματα θα κατανοήσουμε την ελκυστικότητα μιας τέτοιας επένδυσης. Τα βήματα που ακολουθήσαμε για την ολοκλήρωση της εργασίας αυτής ήταν αρχικά να συλλέξουμε όσα στοιχεία ήταν δυνατόν για τα mini technologies τα οποία θα μπορούσαν να έχουν εφαρμογή στην παραγωγή ελαιολάδου. Στην συνέχεια προσπαθήσαμε να έρθουμε σε επαφή με τις κατασκευάστριες εταιρείες έτσι ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα την λειτουργία τους καθώς και να πάρουμε περισσότερες τεχνικές πληροφορίες καθώς και πληροφορίες για τα κόστη των τεχνολογιών αυτών, τα στοιχεία αυτά θα είναι χρήσιμα έτσι ώστε οι υπολογισμοί μας να είναι ορθότεροι. Επίσης επικοινωνήσαμε με παραγωγούς ελαιολάδου για να συλλέξουμε στοιχεία για τον τρόπο παραγωγής του ελαιολάδου, για καλλιεργητικές πρακτικές καθώς και οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο κατά την συγγραφή της παρούσας εργασίας. Ακόμα και για κατανοήσουμε κατά πόσο οι τεχνολογίες οι οποίες έχουμε εντοπίσει είναι οι κατάλληλες και κατά πόσο καλύπτουν τις απαιτούμενες ανάγκες και στάνταρ τα οποία έχουμε θέσει. Επόμενο βήμα μας ήταν να ερευνήσουμε και βρούμε όσες το δυνατόν πληροφορίες για τα βιολογικά τρόφιμα και πιο συγκεκριμένα για το βιολογικό ελαιόλαδο. Ακόμα ήρθαμε σε επαφή με εταιρείες οι οποίες ασχολούνται με την παραγωγή βιολογικών τροφίμων, έτσι ώστε να μας καθοδηγήσουν στη συλλογή στοιχείων. Ακόμα συλλέξαμε στατιστικά στοιχεία από ευρωπαϊκές χώρες καθώς και από ελλαδικό χώρο στοιχεία απαραίτητα για την κατανόηση των μεγεθών της βιολογικής καλλιέργεια στη χώρα μας και στην ευρύτερα Ευρωπαϊκή ζώνη. Προσπαθήσαμε ακόμα να συλλέξουμε στοιχεία για την αγορά των βιολογικών τροφίμων έτσι ώστε να εντοπίσουμε το κοινό στο οποίο θα απευθύνεται το υπό σχεδιασμό προϊόν. Τέλος συλλέξαμε στοιχεία για κόστη παραγωγής της καλλιέργειας και της παραγωγής από την βιβλιογραφία για το θέμα. Μετά την ολοκλήρωση της συλλογής των στοιχείων έγινε μια πρώτη διαλογή έτσι ώστε να διαπιστώσουμε τις ελλείψεις που έχουμε καθώς και τι στοιχεία πρέπει να συλλέξουμε ακόμη. Έπειτα και από μια δεύτερη αναζήτηση συλλέξαμε κάποια ακόμη σημαντικά στοιχεία για την πρόοδο της εργασίας. Στη συνέχεια και πάντα με την συνεννόηση και καθοδήγηση από τον επιβλέπων καθηγητή αρχίσαμε να δημιουργούμε ένα πιο συγκεκριμένο πλαίσιο και σκελετό της παρούσας εργασίας. Επόμενο βήμα μας ήταν η οργάνωση και η εύρεση των υποθέσεων και των σεναρίων με τα οποία θα ασχοληθούμε και τα οποία παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τους μικρούς παραγωγούς. Ακόμα κάναμε κάποιους πρώτους υπολογισμούς και εκτιμήσεις των σεναρίων αυτών καθώς και μια πρώτη εκτίμηση της εφικτότητας. 1

3 Στη συνέχεια αναζητήσαμε περαιτέρω βιβλιογραφία για την συγγραφή του επιχειρηματικού σχεδίου και η οποία θα μας καθοδηγούσε και θα είχε κάλυπτε τις απαιτήσεις της εργασίας μας. Στην αναζήτηση αυτή ασχοληθήκαμε και με διάφορα λογισμικά τα οποία βοήθησαν σε υπολογισμούς, στην δομή και στο περιεχόμενο του σχεδίου. Επόμενο βήμα μας ήταν να αναζητήσουμε κάποιο πρόγραμμα επιδοτήσεων το οποίο θα μπορούσαμε να εντάξουμε το εγχείρημα μας και θα αποτελούσε ένα ακόμα έσοδο για την επιχείρηση μας. Τέλος ξεκινήσαμε την συγγραφή της εργασίας αναζητώντας εκ νέου στοιχεία όπου είχαμε έλλειψη επαρκών πληροφοριών. Στο πρώτο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας κάνουμε μια εισαγωγή στην γεωργία αναφέροντας συγκεκριμένα χαρακτηριστικά μεγέθη αυτής σήμερα στον ελλαδικό χώρο, καθώς και ποια προϊόντα παράγονται στην Ελλάδα σήμερα. Ακόμα έγινε μια αναφορά για την σχέση της γεωργίας με το περιβάλλον επίσης και χαρακτηριστικά στοιχεία του ελληνικού αγροτικού τομέα. Τέλος έγινε μια σύντομη αναφορά στις κατηγορίες τις γεωργίας που ασκούνται σήμερα στην Ελλάδα. Στο επόμενο κεφάλαιο έγινε αρχικά μια εισαγωγή στην βιολογική γεωργία και έπειτα αναφερθήκαμε ειδικότερα σε αυτή επεξηγώντας τι είναι, σε ποιους απευθύνεται και που βασίζεται. Στη συνέχεια παρουσιάσαμε στοιχεία για την βιολογική γεωργία στην Ευρώπη και πως έχει αναπτυχθεί αυτή εκεί καθώς και για το σύστημα πιστοποίησης όπου έχει καθιερωθεί. Επόμενο βήμα μας ήταν αναφερθούμε στον ελλαδικό χώρο να δείξουμε την εξέλιξη που έχει σε αυτόν η βιολογική γεωργία αλλά και να αναφέρουμε στατιστικά στοιχεία για την ανάπτυξη της καθώς επίσης και τις αιτίες εξέλιξης της βιολογικής καλλιέργειας της ελιάς. Στο παρών κεφάλαιο έπρεπε να αναπτύξουμε και το θέμα της νομοθεσίας που έχει εφαρμοστεί διεθνώς αλλά και στη χώρα μας, καθώς και τα βήματα που ακολουθούνται έτσι ώστε να χαρακτηριστεί το προϊόν μας ως βιολογικό. Τέλος έγινε μια αναφορά στις επιδοτήσεις που λαμβάνουν τα βιολογικά τρόφιμα. Στο τρίτο κεφάλαιο έγινε μια αναφορά στο βιολογικό ελαιόλαδο, παρουσιάστηκαν ορισμένα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις παραγωγικές δυνατότητες, τις τιμές πώλησης, την παγκόσμια κατανάλωση και τις εξαγωγές διεθνώς αλλά και πιο συγκεκριμένα στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ένωσης. Ακόμα παρουσιάστηκε ένα μοντέλο πρόβλεψης για την εξέλιξη της τιμής του ελαιολάδου. Στο κεφάλαιο αυτό ακόμα αναφερθήκαμε και στους τρόπους παραγωγής του ελαιολάδου έτσι ώστε να γίνει μια πρώτη εισαγωγή στις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται και ακόμα παρουσιάσαμε τους τύπους ελαιολάδου που παράγονται. Στη συνέχεια της εργασίας θεωρήσαμε σημαντικό να παρουσιάσουμε τους παράγοντες εκείνους που επηρεάζουν την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας. Ακόμα δείξαμε αποτελέσματα ερευνών που βρήκαμε μέσα από την αναζήτηση των πληροφοριών και δείχνουν πως επηρεάζεται η ζήτηση των βιολογικών προϊόντων. Επίσης αναφερθήκαμε στην αλυσίδα προσφοράς των προϊόντων αυτών και σε κάποιες προβλέψεις εξέλιξης των διατροφικών και καταναλωτικών συνηθειών έτσι ώστε να κατανοήσουμε σφαιρικότερα την αγορά των τροφίμων αυτών αλλά και το κοινό στο οποίο αυτά απευθύνονται. Τέλος στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας μας αποτελεί μια εφαρμογή όσον έχουμε προαναφέρει για τα mini technologies, τα βιολογικά προϊόντα και την αγορά τους και το ελαιόλαδο δηλαδή εφαρμόζουμε την προαναφερθείσα θεωρεία σε ένα επιχειρηματικό σχέδιο για να εξάγουμε τα τελικά συμπεράσματα για μια ευκαιρία που τυχόν έχει παρουσιαστεί με τον συνδυασμό όλων των 2

4 προηγουμένων στοιχείων μας. Δηλαδή παρουσιάζουμε τις τεχνολογίες που βρήκαμε έτσι ώστε να γίνει κατανοητός ο τρόπος λειτουργίας τους καθώς και τα χαρακτηριστικά εκείνα τα οποία ήταν απαραίτητα για ένα μικρό καλλιεργητή και μας οδήγησαν στην επιλογή μας. Ακόμα γίνεται μια σύγκριση των mini technologies έτσι ώστε να είναι πιο κατανοητή η επιλογή μας αλλά και να γίνουν σαφέστερες οι επιλογές μας. Επόμενο βήμα στο κεφάλαιο αυτό είναι να παρουσιάσουμε τις παραδοχές τις οποίες έγιναν για την κατάστρωση του επιχειρηματικού σχεδίου. Στη συνέχεια παρουσιάζουμε την επιχείρηση, την δομή της και άλλα χαρακτηριστικά απαραίτητα για την συνέχεια. Έπειτα γίνονται οι πρώτες παραδοχές για τις πωλήσεις αλλά και το καταναλωτικό κοινό στο οποίο απευθύνεται το προϊόν μας και παρουσιάζεται το σχέδιο μάρκετινγκ. Στη συνέχεια γίνεται ο οικονομικός σχεδιασμός παρουσιάζονται όλα τα οικονομικά στοιχεία συγκεντρωμένα καθώς γίνεται και ένας απολογισμός των εισροών, δαπανών και τέλος υπολογίζονται οι ταμιακές ροές σε βάθος πενταετίας. Επίσης για είναι πιο ολοκληρωμένη η μελέτη μας γίνονται διάφορα σενάρια για διαφορετικά ύψη πωλήσεων αλλά ακολουθεί και μια σύγκριση της συμβατικής με την βιολογική καλλιέργεια καθώς και τα τελικά συμπεράσματα. Τέλος παρουσιάζουμε και για τις υπόλοιπες mini technologies οικονομικά στοιχεία έτσι ώστε να έχουμε καλύψει το θέμα σφαιρικότερα. 3

5 Εισαγωγή σελ. 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ σελ Γεωργία.. σελ Περιβάλλον....σελ Η σημερινή κατάσταση.....σελ Κατηγορίες της γεωργίας......σελ Φυσική γεωργία....σελ Συμβατική Γεωργία.....σελ Αειφόρος γεωργία.....σελ Ολοκληρωμένη γεωργία...σελ Οικολογική γεωργία.....σελ Παραδοσιακή καλλιέργεια......σελ Οργανική καλλιέργεια.. σελ Οργανοβιολογική καλλιέργεια...σελ. 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2...σελ Εισαγωγή στη βιολογική γεωργία...σελ Τι είναι η βιολογική γεωργία...σελ Η βιολογική γεωργία βασίζεται κυρίως.....σελ Στόχοι της βιολογικής γεωργίας.....σελ Η βιολογική γεωργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση..σελ Γενικά....σελ Το σύστημα πιστοποίησης.σελ Η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα. σελ Αιτίες εξέλιξης της βιολογικής καλλιέργειας της ελιάς σελ Βιολογικό προϊόν.. σελ Προϋποθέσεις για χαρακτηρισμό ως βιολογικό προϊόν...σελ Παρασκευή βιολογικών προϊόντων.σελ Μετάβαση από την συμβατική μέθοδο στην βιολογική... σελ Αποτελέσματα ερευνών για σύγκριση του κόστους συμβατικής και βιολογικής καλλιέργειας..σελ Νομοθετικό πλαίσιο για την παραγωγή βιολογικών προϊόντων... σελ Νομοθετικές ρυθμίσεις Ε.Ε... σελ Υποχρεώσεις & προϋποθέσεις παραγωγής βιολ. προϊόντων. σελ Σύστημα ελέγχου.... σελ Ένδειξη πιστότητας στο σύστημα ελέγχου... σελ Ελάχιστες απαιτήσεις ελέγχου και μέτρα ασφαλείας στο πλαίσιο του καθεστώτος ελέγχου των βιολογικών προϊόντων... σελ Αρχικός έλεγχος..... σελ Γνωστοποιήσεις.. σελ Επισκέψεις ελέγχου.... σελ Λογιστικά βιβλία.... σελ Συσκευασία και μεταφορά των προϊόντων σε άλλες μονάδες παραγωγής /παρασκευής ή εγκαταστάσεις... σελ Αποθήκευση των προϊόντων.....σελ Προϊόντα για τα οποία υπάρχουν υπόνοιες ότι δεν πληρούν τις απαιτήσεις του Κανονισμού 2092/91... σελ Πρόσβαση στις εγκαταστάσεις.... σελ Ανταλλαγή πληροφοριών... σελ Σήμανση βιολογικών προϊόντων.. σελ Η προσφορά του Νομοθετικού πλαισίου στην Ελλάδα μέχρι σήμερα σελ. 45 4

6 Αρχές που διαχειρίζονται το σύστημα ελέγχου παραγωγής προϊόντων βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα. σελ Ελάχιστες υποχρεώσεις απατήσεις για βιολογική καλλιέργεια...σελ Επιδοτήσεις στην βιολογική γεωργία..... σελ. 48 Κεφάλαιο 3 ο Ελαιόλαδο.. σελ Εισαγωγή στο ελαιόλαδο.σελ Παραγωγή ελαιολάδου στην ευρωπαϊκή ένωση...σελ Παγκόσμια κατανάλωση ελαιολάδου σελ Κατανάλωση στην Ευρωπαϊκή ένωση....σελ Εξαγωγές ελαιολάδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση..σελ Τιμές πώλησης ελαιολάδου..... σελ Μοντέλο πρόβλεψης για την εξέλιξη της τιμής του ελαιολάδου.σελ Τρέχουσα κατάσταση τιμών ελαιολάδου....σελ Τρόποι παραγωγής ελαιολάδου....σελ Τύποι ελαιολάδου. σελ Παρθένα ελαιόλαδα σελ Εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο..σελ Παρθένο ελαιόλαδο....σελ Κοινό παρθένο ελαιόλαδο.....σελ Μειονεκτικό (λαμπάντε) παρθένο ελαιόλαδο...σελ Εξευγενισμένο ελαιόλαδο.σελ Ελαιόλαδο...σελ Ακατέργαστο πυρηνέλαιο...σελ Εξευγενισμένο πυρηνέλαιο σελ Πυρηνέλαιο.σελ. 61 Κεφάλαιο 4 Παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας.σελ Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τα βιολογικά τρόφιμα και τις βιολογικές καλλιέργειες..σελ Τα οφέλη της βιολογικής γεωργίας στην αγροτική ανάπτυξη..σελ Οι επιλογές των καταναλωτών..σελ Το κόστος των εγγυήσεων ποιότητας και ασφάλειας...σελ Βελτίωση της συγκέντρωσης δεδομένων..σελ Η διαμόρφωση του μέλλοντος μέσω της χρησιμοποίησης δεδομένων των εκμεταλλεύσεων σελ Ο ρόλος της κανονιστικής ρύθμισης.. σελ Η πραγματοποίηση της αλλαγής μέσω της κανονιστικής ρύθμισης..σελ Μέτρα ελέγχου... σελ Ο λογότυπος της βιολογικής γεωργίας.. σελ Κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις που επηρεάζουν τη ζήτηση αποτελέσματα δημοσκόπησης.σελ Ψυχολογικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την έρευνα....σελ Η οικολογική συνείδηση σελ Τα χαρακτηριστικά των βιολογικών τροφίμων. σελ Η συνειδητή αγορά τροφής.σελ Διαφορές που γίνονται αντιληπτές..σελ Αυτοαναγνωριζόμενη ικανότητα επιλογής....σελ Απόσταση από τα σημεία αγοράς των βιολογικών προϊόντων...σελ. 68 5

7 Εισόδημα, ποσοστό του μηνιαίου οικογενειακού προϋπολογισμού, μόρφωση και ηλικία....σελ Μεθοδολογία της έρευνας... σελ Δείγμα 865 ατόμων : πληθυσμός που γνωρίζει λιγότερο τα βιολογικά προϊόντα..σελ Δείγμα 205 ατόμων : πληθυσμός που γνωρίζει περισσότερο τα βιολογικά προϊόντα.σελ Συλλογή στοιχείων..σελ Δείγμα ευρέως καταναλωτικού κοινού.σελ Δείγμα αγοραστών βιολογικών προϊόντων...σελ Αποτελέσματα - συζήτηση και συμπεράσματα... σελ Δείγμα Ευρέως Καταναλωτικού Κοινού... σελ Δείγμα Αγοραστών Βιολογικών Προϊόντων. σελ Κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις που επηρεάζουν την προσφορά βιολογικών προϊόντων.... σελ Η εγχώρια αλυσίδα προσφοράς προϊόντων βιολογικής γεωργίας σελ Πρόβλεψη εξέλιξης καταναλωτικών / διατροφικών συνηθειών..σελ Λόγοι προτίμησης βιολογικών τροφίμων...σελ Συμβολή στην προστασία του περιβάλλοντος.σελ Βιολογικά τρόφιμα θρεπτική αξία...σελ Μη ύπαρξη χημικών ορμονών...σελ Οικονομία στην ενέργεια.σελ Βιολογικά τρόφιμα υγεία καταναλωτή..σελ Προστασία για τον παραγωγό.....σελ Βελτίωση της γεύσης σελ Παιδική διατροφή σελ Διατήρηση παραδόσεων.....σελ Πιστοποίηση βιολογικών τροφίμων...σελ. 79 Κεφάλαιο 5 Στρατηγική μελέτη εγκατάστασης και λειτουργίας μονάδας παραγωγής βιολογικού ελαιολάδου μικρής κλίμακας σελ Εισαγωγή σελ Προτεινόμενες μονάδες παραγωγής ελαιολάδου που ικανοποιούν τις απαιτήσεις ενός μικρού παραγωγού σελ Il Molinetto σελ Hobby set σελ Axis σελ Σύγκριση προτεινόμενων τεχνολογιών... σελ Παραδοχές για την κατάστρωση του επιχειρηματικού σχεδίου σελ Επιχειρηματικό σχέδιο. σελ Περιγραφή της επιχείρησης. σελ Στόχοι και σκοποί της Χ.. σελ Προϊόντα και υπηρεσίες της Χ.... σελ Η αγορά των βιολογικών ελαιολάδων..σελ Σχέδιο μάρκετινγκ σελ Πωλήσεις..σελ Οικονομικός σχεδιασμός..σελ Εισροές..σελ Δαπάνες εκροές..σελ Ταμειακές ροές..σελ Σενάρια...σελ.103 6

8 5.5.1 Ποσοστό Πωλήσεων για τα οποία τα κέρδη μηδενίζονται...σελ Σενάριο αυξημένης τιμής πώλησης...σελ Συμπεράσματα-σχολιασμός....σελ Γενικά σενάρια....σελ Σενάριο 1 Έλεγχος εφικτότητας τεχνολογίας il molineto σελ Επίπεδο πωλήσεων 50% με Υποθετική τιμή πώλησης 7 σελ Επίπεδο πωλήσεων 50% με Υποθετική τιμή πώλησης 9 σελ Επίπεδο πωλήσεων 50% με Υποθετική τιμή πώλησης 11..σελ Επίπεδο πωλήσεων 65% με Υποθετική τιμή πώλησης 7 σελ Επίπεδο πωλήσεων 65% με Υποθετική τιμή πώλησης 9 σελ Επίπεδο πωλήσεων 65% με Υποθετική τιμή πώλησης 11..σελ Επίπεδο πωλήσεων 80% με Υποθετική τιμή πώλησης 7 σελ Επίπεδο πωλήσεων 80% με Υποθετική τιμή πώλησης 9 σελ Επίπεδο πωλήσεων 80% με Υποθετική τιμή πώλησης 11..σελ Επίπεδο πωλήσεων 100% με Υποθετική τιμή πώλησης 7 σελ Επίπεδο πωλήσεων 100% με Υποθετική τιμή πώλησης 9 σελ Επίπεδο πωλήσεων 100% με Υποθετική τιμή πώλησης 11..σελ Σενάριο 2 Έλεγχος εφικτότητας τεχνολογίας hobby set...σελ Επίπεδο πωλήσεων 50% με Υποθετική τιμή πώλησης 7...σελ Επίπεδο πωλήσεων 50% με Υποθετική τιμή πώλησης 9...σελ Επίπεδο πωλήσεων 50% με Υποθετική τιμή πώλησης 11.σελ Επίπεδο πωλήσεων 65% με Υποθετική τιμή πώλησης 7...σελ Επίπεδο πωλήσεων 65% με Υποθετική τιμή πώλησης 9...σελ Επίπεδο πωλήσεων 65% με Υποθετική τιμή πώλησης 11.σελ Επίπεδο πωλήσεων 80% με Υποθετική τιμή πώλησης 7...σελ Επίπεδο πωλήσεων 80% με Υποθετική τιμή πώλησης 9...σελ Επίπεδο πωλήσεων 80% με Υποθετική τιμή πώλησης 11.σελ Επίπεδο πωλήσεων 100% με Υποθετική τιμή πώλησης 7...σελ Επίπεδο πωλήσεων 100% με Υποθετική τιμή πώλησης 9 σελ Επίπεδο πωλήσεων 100% με Υποθετική τιμή πώλησης 11..σελ Σενάριο 3 Έλεγχος εφικτότητας τεχνολογίας Axis 75..σελ Επίπεδο πωλήσεων 50% με Υποθετική τιμή πώλησης 7...σελ Επίπεδο πωλήσεων 50% με Υποθετική τιμή πώλησης 9...σελ Επίπεδο πωλήσεων 50% με Υποθετική τιμή πώλησης 11.σελ Επίπεδο πωλήσεων 65% με Υποθετική τιμή πώλησης 7...σελ Επίπεδο πωλήσεων 65% με Υποθετική τιμή πώλησης 9 σελ Επίπεδο πωλήσεων 65% με Υποθετική τιμή πώλησης 11..σελ Επίπεδο πωλήσεων 80% με Υποθετική τιμή πώλησης 7...σελ Επίπεδο πωλήσεων 80% με Υποθετική τιμή πώλησης 9...σελ Επίπεδο πωλήσεων 80% με Υποθετική τιμή πώλησης 11.σελ Επίπεδο πωλήσεων 100% με Υποθετική τιμή πώλησης 7...σελ Επίπεδο πωλήσεων 100% με Υποθετική τιμή πώλησης 9...σελ Επίπεδο πωλήσεων 100% με Υποθετική τιμή πώλησης 11.σελ Τελικά συμπεράσματα......σελ.144 Βιβλιογραφία σελ.145 Διαδικτυακοί τόποι σελ.148 7

9 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Κεφάλαιο 2 Πίνακας 2.1 Συνολικές εκτάσεις καλλιεργειών βιολογικής παραγωγής στην Ελλάδα Πίνακας 2.2 Συνολικές εκτάσεις καλλιεργειών βιολογικής παραγωγής στην Ελλάδα Πίνακας 2.3 Εκτάσεις καλλιεργειών βιολογικής παραγωγής και καλλιεργειών σε στάδιο μετατροπής στην Ελλάδα κατά το έτος 2001 ανά νόμο και Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης (οργανισμοί πιστοποίησης : ΔΗΩ, ΣΟΓΕ, ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ) Πίνακας 2.4 Κατανομή βιολογικών καλλιεργειών στην Ελλάδα Πίνακας 2.5 Εκτάσεις καλλιεργειών βιολογικής παραγωγής και καλλιεργειών σε στάδιο μετατροπής στην Ελλάδα κατά το έτος 2001 ανά είδος καλλιέργειας και Οργανισμού Ελέγχου και Πιστοποίησης Πίνακας2.6 Οικονομικές Ενισχύσεις ανά καλλιέργεια Κεφάλαιο 3 Πίνακας 3.1 Παγκόσμια παραγωγή ελαιολάδου (σε 000 τόνους ) Πίνακας 3.2 Ποσοστιαία παγκόσμια παραγωγή ελαιολάδου σε 000 τόνους για το 2002/03 Πίνακας 3.3 παραγωγή ελαιολάδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (σε 000 τόνους ) Πίνακας 3.4 παγκόσμια κατανάλωση ελαιολάδου ( σε 000 τόνοι) Πίνακας 3.5 κατανάλωση ελαιολάδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε 000 τόνους Πίνακας 3.6 κατά κεφαλήν κατανάλωση ελαιολάδου σε κιλά Πίνακας 3.7 εξαγωγές ελαιολάδου Ε.Ε. (σε 000 τόνους ) Πίνακας 3.8 τιμές ελαιολάδου ( ανά τόνο ) Κεφάλαιο 5 Πίνακας 5.1 χαρακτηριστικά μονάδων παραγωγής ελαιολάδου Πίνακας 5.2 πωλήσεις Χ. σε τεμάχια Πίνακας 5.3 πωλήσεις Χ. σε Ευρώ Πίνακας 5.4 επιδοτήσεις ανά έτος σε Πίνακας 5.5 δαπάνες παραγωγής βιολογικού ελαιολάδου Πίνακας 5.6 δαπάνες για εμφιάλωση ελαιολάδου ανά έτος σε Πίνακας 5.7 δαπάνες για προβολή του βιολογικού ελαιολάδου σε Πίνακας 5.8 Ταμειακές ροές 2006 Πίνακας 5.9 Ταμειακές ροές 2007 Πίνακας 5.10 Ταμειακές ροές 2008 Πίνακας 5.11 Ταμειακές ροές 2009 Πίνακας 5.12 Ταμειακές ροές 2010 Πίνακας 5.13 Χρηματοροές ανά έτος Πίνακας 5.14 Ποσοστά πωλήσεων ανά έτος Πίνακας 5.15 Υποθετικές μειωμένες πωλήσεις Χ. σε τεμάχια Πίνακας 5.16 Ποσοστά νέων πωλήσεων Πίνακας 5.17 Διαφορά προβλεπόμενων πωλήσεων με πωλήσεις όπου το κέρδος μηδενίζεται Πίνακας 5.18 Χρηματοροές ανά έτος με νέα τιμή πώλησης 9,5 Πίνακας 5.19 Δαπάνες συμβατικής καλλιέργειας ελιάς σε 8

10 Πίνακας 5.20 Συνολικές εισροές από Πωλήσεις και επιδοτήσεις συμβατικής καλλιέργειας ανά έτος Πίνακας 5.21 Χρηματοροές συμβατικής καλλιέργειας Πίνακας 5.22 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 50% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.23 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 50% και τιμή πώλησης 9 Πίνακας 5.24 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 50% και τιμή πώλησης 11 Πίνακας 5.25 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 65% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.26 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 65% και τιμή πώλησης 9 Πίνακας 5.27 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 65% και τιμή πώλησης 11 Πίνακας 5.28 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 80% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.29 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 80% και τιμή πώλησης 9 Πίνακας 5.30 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 80% και τιμή πώλησης 11 Πίνακας 5.31 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 100% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.32 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 100% και τιμή πώλησης 9 Πίνακας 5.33 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία il molineto επίπεδο πωλήσεων 100% και τιμή πώλησης 11 Πίνακας 5.34 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 50% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.35 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 50% και τιμή πώλησης 9 Πίνακας 5.36 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 50% και τιμή πώλησης 11 Πίνακας 5.37 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 65% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.38 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 65% και τιμή πώλησης 9 Πίνακας 5.39 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 65% και τιμή πώλησης 11 Πίνακας 5.40 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 80% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.41 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 80% και τιμή πώλησης 9 Πίνακας 5.42 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 80% και τιμή πώλησης 11 Πίνακας 5.43 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 100% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.44 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 100% και τιμή πώλησης 9 9

11 Πίνακας 5.45 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία hobby set επίπεδο πωλήσεων 100% και τιμή πώλησης 11 Πίνακας 5.46 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 50% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.47 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 50% και τιμή πώλησης 9 Πίνακας 5.48 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 50% και τιμή πώλησης 11 Πίνακας 5.49 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 65% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.50 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 65% και τιμή πώλησης 9 Πίνακας 5.51 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 65% και τιμή πώλησης 11 Πίνακας 5.52 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 80% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.53 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 80% και τιμή πώλησης 9 Πίνακας 5.54 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 80% και τιμή πώλησης 11 Πίνακας 5.55 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 100% και τιμή πώλησης 7 Πίνακας 5.56 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 100% και τιμή πώλησης 9 Πίνακας 5.57 Χρηματοροές βιολογικής καλλιέργειας με τεχνολογία Axis 75 επίπεδο πωλήσεων 100% και τιμή πώλησης 11 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Κεφάλαιο 3 Εικόνα 3.1.α. παλαιά αλεστική μηχανή Εικόνα 3.1.β. θρυμματιστής Εικόνα 3.2. ζυμωτής Εικόνα 3.3. υδραυλικός συμπιεστής Εικόνα 3.4. συνεχές σύστημα με φυγόκεντρο Κεφάλαιο 5 Εικόνα 5.1 μονάδα παραγωγής il molineto Εικόνα 5.2 μονάδα παραγωγής il molineto Εικόνα 5.3 μονάδα παραγωγής hobby set Εικόνα 5.4 μονάδα παραγωγής Axis 75 Εικόνα 5.5 μονάδα παραγωγής Axis 75 10

12 Εισαγωγή Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της εποχής μας είναι το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον των καταναλωτών για προϊόντα με χαρακτηριστικά υψηλής ποιότητας. Αυτά αναζητούνται σε προϊόντα μιας συγκεκριμένης περιοχής, σε προϊόντα με προστατευόμενη ονομασία, καθώς και σε εκείνα που παράγονται με κάποιο συγκεκριμένο καλλιεργητικό σύστημα αποδεκτό από το κοινωνικό σύνολο. Επίσης προϊόντα τα οποία παρασκευάζονται με πιο παραδοσιακές μεθόδους ή και με κάποια ιδιαίτερο τρόπο παραγωγής και όχι σε μαζικές ποσότητες. Αυτό είναι δυνατόν μόνο σε παραγωγικές μονάδες πολύ μικρής κλίμακας. Για την κάλυψη των παραπάνω αναγκών έχουν δημιουργηθεί τεχνολογίες μικρής και πολύ μικρής κλίμακας (mini technologies). Οι τεχνολογίες αυτές έχουν σκοπό να ικανοποιήσουν μικρές παραγωγικές μονάδες όπου η προσφορά κεφαλαίων, χώρου, προσωπικού αλλά και χρόνου είναι περιορισμένες. Ακόμα η εντατική χρησιμοποίηση συνθετικών χημικών σκευασμάτων στη γεωργική πρακτική, με όλες τις γνωστές επιπτώσεις στα γεωργικά προϊόντα, στην ανθρώπινη υγεία, στο οικοσύστημα και στο περιβάλλον γενικότερα, έχει αναπτύξει μεταξύ των καταναλωτών μια συνεχώς αυξανόμενη τάση για αναζήτηση αγροτικών προϊόντων που παράγονται με περισσότερο φυσικό τρόπο σε σχέση με τα προϊόντα της συμβατικής γεωργίας. Ο βιολογικός τρόπος παραγωγής των γεωργικών προϊόντων, αποτελεί μια ικανοποιητική απάντηση στα παραπάνω. Ανοίγει ένα νέο δρόμο διαφοροποίησης από τη συμβατική γεωργία και διαθέτει βασικά πλεονεκτήματα που ανταποκρίνονται στο σημερινό προβληματισμό, τόσο του αγροτικού κόσμου, όσο και του καταναλωτικού κοινού. Το ελαιόλαδο είναι ένα από τα γεωργικά προϊόντα που αποτελούν τη βάση της διατροφής των μεσογειακών πληθυσμών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, καθώς και τη βάση της λεγόμενης «κρητικής διατροφής» και κατ επέκταση της «μεσογειακής διατροφής». Η παραγωγή του αποτελεί κατεξοχήν αντικείμενο εφαρμογής της βιολογικής γεωργίας στις ελαιοκομικές περιοχές της υδρογείου και φυσικά στον ελλαδικό χώρο, στον οποίο μάλιστα αναγνωρίζεται (το βιολογικό ελαιόλαδο) ως ο κυριότερος πρεσβευτής της εγχώριας βιολογικής παραγωγής, λόγω της σημαντικής εξαγωγικής δραστηριότητας του. Σύμφωνα με όλα τα προαναφερθείσα στοιχεία αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε τι θα απέφερε ο συνδυασμός για την παραγωγή ενός γεωργικού προϊόντος με μια συγκεκριμένη παραγωγική μέθοδο η οποία θα βασίζονταν στα mini technologies και θα γινόταν μέσα από το φάσμα των βιολογικών τροφίμων. Η μελέτη μιας μικρής αγροτικής μονάδας η οποία θα παράγει τα προϊόντα της και συγκεκριμένα βιολογικό ελαιόλαδο με την βοήθεια των mini technologies αξίζει περαιτέρω συζήτησης και ανάλυσης. Έτσι στόχος της παρούσας εργασίας είναι να ασχοληθεί με μια αγροτική μονάδα η οποία θα παράγει βιολογικό ελαιόλαδο με την βοήθεια των mini technologies και να δούμε τις προοπτικές που έχουν αυτές για τους μικρούς καλλιεργητές και επενδυτές. Παρουσιάζουμε λοιπόν τα στοιχεία που μας οδήγησαν στην δημιουργία αυτού του προϊόντος, καθώς και όλες τις ενέργειες που έχουν γίνει για την παραγωγή και την προώθηση του στην αγορά. Επίσης παρουσιάζουμε συγκρίσεις στην απόδοση των παραγωγικών μονάδων των mini technologies και σενάρια για διάφορα ύψη πωλήσεων. Για την παρουσίαση όλων των παραπάνω υπολογισμών και υποθέσεων αρχικά θα γίνει μια θεωρητική προσέγγιση στο θέμα έτσι ώστε να δείξουμε την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στον χώρο, την υπάρχουσα νομοθεσία και στοιχεία 11

13 ερευνών για το καταναλωτικό κοινό. Τέλος εξάγοντας τα τελικά συμπεράσματα θα κατανοήσουμε την ελκυστικότητα μιας τέτοιας επένδυσης. Έτσι στην παρούσα εργασία συνδυάζουμε τις τεχνολογίες μικρής κλίμακας με την παραγωγή βιολογικού ελαιολάδου όπως αυτή ασκείται στην Ελλάδα σήμερα, και πιο συγκεκριμένα στο Νομό Χανίων με έμφαση σε ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε αυτή. Χωρίς να έχει την απαίτηση να αναγνωριστεί ως πρωτοποριακή ή τομή στην ογκώδη και ενδιαφέρουσα βιβλιογραφία γύρω από το θέμα, στην οποία έχει άλλωστε σε μεγάλο βαθμό στηριχτεί και σαφώς χωρίς να διεκδικεί τα οποιαδήποτε πρωτεία στην ενδελεχή ανάλυση του θέματος, η εργασία αυτή φιλοδοξεί να αποτελέσει άλλη μια αφορμή για περαιτέρω συζήτηση γύρω από τη βιολογική ελαιοκαλλιέργεια στην περιοχή του Ν. Χανίων, προωθώντας απόψεις και πρακτικές περιβαλλοντικά βιώσιμες, όσο και ρεαλιστικές ως προς την εφαρμογή τους καθώς και νέους τρόπους παραγωγής με την βοήθεια των mini technologies. Έτσι όπως θα δούμε και παρακάτω αναλυτικότερα ξεκινώντας την εργασία αυτή θελήσαμε να κάνουμε μια εισαγωγή στην γεωργία γενικότερα και στην κατάσταση που επικρατεί στον Ελλαδικό χώρο και παρουσιάσαμε την κατάσταση στην γεωργία όπως είναι σήμερα, τι συνθήκες επικρατούν αλλά και ποιες οι κατηγορίες της γεωργίας. Στο επόμενο κεφάλαιο περιλήφθηκε μια διεξοδική ανάλυση της βιολογικής γεωργίας τόσο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσα από έρευνες και στατιστικά στοιχεία. Ακόμα στο συγκεκριμένο κεφάλαιο παρουσιάσαμε τις υποχρεώσεις που έχει όποιος ασχολείται με την βιολογική καλλιέργεια και τους περιορισμούς που υπάρχουν λόγω της νομοθεσίας. Στο τρίτο κεφάλαιο στόχος μας ήταν να παρουσιάσουμε την επικρατούσα κατάσταση στον τομέα του ελαιολάδου, τις παραγωγικές δυνατότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και τα ποσά που καταναλώνονται σε αυτή. Παράλληλα αναφερθήκαμε και στις διάφορες κατηγορίες ελαιολάδου αλλά και στους τρόπους παραγωγής του μέσα από διάφορες τεχνολογίες. Στο τέταρτο κεφάλαιο μέσα από πληροφορίες που βρέθηκαν σε υπάρχουσες έρευνες καταφέραμε να εντοπίσουμε τους παράγοντες που επηρεάζουν την ζήτηση των βιολογικών τροφίμων στην Ελλάδα και αναφερθήκαμε στους λόγους που επηρεάζουν την προσφορά των βιολογικών τροφίμων. Στο τελευταίο κομμάτι της εργασίας προσπαθήσαμε να χτίσουμε ένα στρατηγικό σχέδιο για ένα υποτιθέμενο παραγωγό ο οποίος θα επιθυμούσε να ασχοληθεί με τεχνολογίες πολύ μικρής κλίμακας για την παραγωγή των αγροτικών προϊόντων του και συγκεκριμένα του βιολογικού ελαιολάδου, αυτό γίνεται με την βοήθεια των mini technologies. Έτσι μέσα από μια σύντομη έρευνα αγοράς παρουσιάσαμε τις προσφερόμενες τεχνολογίες οι οποίες καλύπτουν τις ανάγκες του δηλαδή την περιορισμένη παραγωγή, την έλλειψη χώρου καθώς και τους περιορισμούς των κεφαλαίων. Οι παραπάνω ανάγκες καλύφθηκαν με την επένδυση σε τεχνολογίες μικρής κλίμακας οι οποίες θα τον βοηθούσαν να παράγει ένα ξεχωριστό προϊόν και το οποίο θα απευθύνεται σε συγκεκριμένο μερίδιο της αγοράς. Τέλος ακολουθεί μια σύγκριση των δαπανών της συμβατικής καλλιέργειας με την βιολογική έτσι ώστε να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για τα μεγέθη της βιολογικής καλλιέργειας καθώς και σύγκριση όλων των τεχνολογιών που βρέθηκαν κατά την έρευνα μας μέσα από διάφορα σενάρια για τα ύψη πωλήσεων. 12

14 Εκφράζονται οι θερμές ευχαριστίες του γράφοντος σε όσους βοήθησαν ενεργά στην ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας. Συγκεκριμένα, στον καθηγητή Γιώργο Δούνια οφείλονται ιδιαίτερες ευχαριστίες για τη συστηματική παρακολούθηση και την καθοδήγηση των εργασιών της διπλωματικής αυτής εργασίας, τη συνολική επίβλεψη και διόρθωση της. Ελλιπής θα ήταν άλλωστε η παρούσα εργασία χωρίς την παροχή πολύτιμων στατιστικών στοιχείων σχετικών με την ελαιοκαλλιέργεια στο Ν. Χανίων από τους γεωπόνους της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης Χανίων, τη βιβλιοθήκη Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων (Μ.Α.Ι.Χ) και τους εργαζόμενους στο Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων. Ακόμα στην φοιτήτρια του γεωπονικού πανεπιστημίου Αθήνας του τμήματος Φυτικής Παραγωγής Βενάκη Ειρήνη, που διέθεσε αρκετό από τον προσωπικό της χρόνο προκειμένου να συνεισφέρει με την παροχή πολύτιμων πληροφοριών από την βιβλιοθήκη του τμήματος της. Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται και στους γεωπόνους-ελεγκτές της «ΔΗΩ», η προσωπική επικοινωνία των οποίων συνετέλεσε σε μεγάλο βαθμό στον εμπλουτισμό όλης της εργασίας με στοιχεία και υποδείξεις. 13

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γεωργία Με τον όρο γεωργικός τομέας ή γεωργία, όπως έχει καθιερωθεί στην ορολογία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκφράζεται η συστηματοποιημένη γνώση και πράξη που αφορά το χειρισμό των φυτών και των ζώων και στοχεύει στην ικανοποίηση ανθρώπινων αναγκών, διατροφικών και μη. Επομένως η γεωργία περιλαμβάνει τη διαδικασία παραγωγής των γεωργικών προϊόντων και τη διαδικασία ενσωμάτωσης σε αυτά άλλων υπηρεσιών, που αφορούν μετασχηματισμό της μορφής (βιομηχανοποίηση), του χώρου (μεταφορά), και του χρόνου (αποθήκευση και διατήρηση), για να εξυπηρετηθούν καλύτερα οι ανθρώπινες ανάγκες. Η ελληνική γεωργία έχει τεράστια οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική αξία. Η γεωργική δραστηριότητα υπήρξε ανέκαθεν η ατμομηχανή της οικονομίας της υπαίθρου, αν και τα τελευταία χρόνια η γεωργική οικονομία έχει παραχωρήσει την πρωτοκαθεδρία της στον τριτογενή τομέα των υπηρεσιών. Εκτιμάται ότι το 18% περίπου του ενεργού πληθυσμού στη χώρα μας απασχολείται, στην πρωτογενή γεωργική παραγωγή, στις περίπου γεωργικές εκμεταλλεύσεις που έχουν επισήμως δηλωθεί ότι λειτουργούν στη χώρα μας. Ωστόσο, σύμφωνα με σχετικά στοιχεία έγκυρων μελετών από το σύνολο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων το 1993, το 25% έχουν μέγεθος λιγότερο από 9 στρέμματα και κατέχουν ποσοστό μόλις 2,8% της γεωργικής γης. Ένα 33,4% των εκμεταλλεύσεων έχουν μέγεθος από στρέμματα και κατέχουν το 13,9% της γεωργικής γης. Οι υπόλοιπες γεωργικές εκμεταλλεύσεις (41,6%) καλύπτουν το 83% της γεωργικής γης με μέσο μέγεθος 71 στρέμματα. Συνεπώς, μόνον οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις (από το σύνολο των )αποτελούν τον πυρήνα της επαγγελματικής γεωργίας στην Ελλάδα. Ο γεωργικός τομέας συμβάλλει με ποσοστό 8% στο συνολικό ΑΕΠ της χώρας, απασχολεί το 17% του ενεργού πληθυσμού, κατέχει το 30% του συνόλου των εξαγωγών της χώρας ενώ, παράλληλα, δημιουργεί προϋποθέσεις ανάπτυξης σε σημαντικό αριθμό άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων και ιδιαίτερα της μεταποίησης (βιομηχανία τροφίμων και ποτών, κλωστοϋφαντουργία, επεξεργασία καπνού κλπ ). Αν και η αγροτική παραγωγή και το αγροτικό εισόδημα συνεχίζουν να αυξάνονται, η συμβολή της γεωργίας στην τοπική απασχόληση και στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) μειώνεται σε σχέση με άλλους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Γενικά, ο πρωτογενής τομέας αγροτικής παραγωγής αντιμετωπίζει ένα μείγμα δυσχερειών διαρθρωτικού και κυκλικού χαρακτήρα, αν και οι ενισχύσεις που προέρχονται από τον κρατικό και τον κοινοτικό προϋπολογισμό συνεχίζουν να είναι σημαντικότατες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αυξανόμενες. Η ποιότητα του φυσικού περιβάλλοντος σε πολλές περιοχές της ελληνικής υπαίθρου, και κυρίως στις περιοχές εντατικής καλλιέργειας, εμφανίζει σαφέστατα δείγματα υποβάθμισης. Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός δεν έχουν εξαλειφθεί από την Ελληνική ύπαιθρο, ενώ οι προσφερόμενες υπηρεσίες - δημόσιες και ιδιωτικές - δεν είναι οι προσδοκώμενες και σε ορισμένες περιπτώσεις απομακρυσμένων περιοχών απουσιάζουν παντελώς. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι απασχολούμενοι σε γεωργικές δραστηριότητες που κατοικούν σε ορεινές και μειονεκτικές περιοχές αντιπροσωπεύουν το 61,7% του συνόλου των απασχολούμενων στον πρωτογενή τομέα. Εξάλλου, υπάρχουν Νομοί της χώρας όπου ο γεωργικός τομέας συμβάλλει με ποσοστό άνω του 50% τόσο στο ΑΕΠ όσο και στην απασχόληση. 14

16 Ο πρωτογενής τομέας μετά το 1980 χαρακτηρίζεται από αποεπένδυση ιδιαίτερα σε ότι αφορά στις ιδιωτικές επενδύσεις οι οποίες παρουσιάζουν μακροχρόνια πτωτική τάση με ρυθμό 2,5% - 3%. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι οι δημόσιες επενδύσεις στον τομέα της γεωργίας κατευθύνθηκαν κυρίως σε αρδευτικά έργα, τα οποία ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1980 και 1990 είχαν αποφασιστική συμβολή στην αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων που σήμερα καλύπτουν το 37% περίπου των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, αποτελεί μια ακόμη ένδειξη των διαρθρωτικών αδυναμιών του αγροτικού τομέα στη χώρα μας. Σε γενικές γραμμές και με μια πολύ συνοπτική αναφορά τα γεωργικά προϊόντα διακρίνονται στην μεγάλη κατηγορία της φυτικής παραγωγής και με σε αυτή την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται οι εξής τομείς : 1. Τομέας Φυτών Μεγάλης Καλλιέργειας (Δημητριακά -Ρύζι κλπ ), 2. Τομέας Οπωροκηπευτικών, 3. Τομέας Οίνου, 4. Τομέας Ελαίου, 5. Τομέας Φαρμακευτικών & Αρωματικών φυτών, 6. Τομέας Ανθέων και καλλωπιστικών, 7. Τομέας Σπόρων και πολλαπλασιαστικού υλικού. Κατά το 1997 το σύνολο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στη χώρα μας ανερχόταν σε περίπου, με συνολική έκταση Ha. Το μέσο μέγεθος της γεωργικής εκμετάλλευσης στη χώρα είναι 4,3 εκτάρια, έναντι 18,2 εκταρίων που είναι ο αντίστοιχος κοινοτικός μέσος όρος. Το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, αποτελεί μία ακόμη ένδειξη των διαρθρωτικών αδυναμιών του αγροτικού τομέα στη χώρα μας. Η απασχόληση στο γεωργικό τομέα είναι άμεσα συνυφασμένη και με τη συγκράτηση του πληθυσμού στις αγροτικές περιοχές και ιδιαίτερα στις ορεινές και μειονεκτικές. Μετά από δύο δεκαετίες έντονης μείωσης ( ) του αγροτικού πληθυσμού αλλά και της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα, αρχίζει από το 1981 μια μείωση του ρυθμού της πληθυσμιακής αποδυνάμωσης στις αγροτικές περιοχές ( ), ενώ όσον αφορά την απασχόληση η δεκαετία του 1990 χαρακτηρίζεται από σχετική σταθεροποίηση. Το αγροτικό εισόδημα ανά μονάδα εργασίας πλήρους απασχόλησης αυξήθηκε με γοργούς ρυθμούς στη δεκαετία του 1980, ενώ εμφανίζει τάσεις σταθεροποίησης στη δεκαετία του Πιο συγκεκριμένα, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 σημειώνεται βαθμιαία μείωση του ρυθμού αύξησης του αγροτικού εισοδήματος, η οποία από το 1995 και ύστερα οδηγεί σε ελαφρά μείωση του αγροτικού εισοδήματος (σε σταθερές τιμές ). 1.2 Περιβάλλον Η σχέση της Ελληνικής Γεωργίας με το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους που τη στηρίζουν εμφανίζει προβλήματα, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις είναι τοπικού χαρακτήρα και με τις κατάλληλες παρεμβάσεις είναι σε μεγάλο βαθμό αντιστρέψιμα. Οι επιπτώσεις της γεωργίας στο περιβάλλον εμφανίζουν θετικές και αρνητικές πτυχές. Ως θετικές θεωρούνται η διατήρηση της φυσιογνωμίας της υπαίθρου και η διατήρηση του κοινωνικού ιστού, που αποτρέπει την πληθυσμιακή απογύμνωση των απομονωμένων περιφερειών της χώρας. Υπάρχουν όμως και αρνητικές επιπτώσεις, όπως η ρύπανση και η διάβρωση των εδαφών, που προκαλούνται από τις εντατικές καλλιέργειες. Τα προβλήματα ρύπανσης των φυσικών πόρων (έδαφος, νερό) 15

17 οφείλονται κατά κύριο λόγο στην εντατικοποίηση της παραγωγής, στην ανορθολογική χρησιμοποίηση των τεχνολογικών εισροών, στη μη συμμόρφωση πολλές φορές των παραγωγών με τις διατάξεις της κοινοτικής και της εθνικής νομοθεσίας για το περιβάλλον καθώς και στη μη εφαρμογή κανόνων ορθολογικού χωροταξικού σχεδιασμού (περιοχές κορεσμένες λόγω υπερσυγκέντρωσης κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων ). Στον ορεινό και νησιωτικό χώρο έχουν εγκαταλειφθεί μεγάλες εκτάσεις γεωργικής γης, οι οποίες στη συνέχεια, με την επικράτηση διάφορων καταστάσεων (μετατροπή τους σε βοσκότοπους, επίδραση διάβρωσης, κ.α. ) παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα ερημοποίησης (π.χ. νησιά Αιγαίου ). Παράλληλα, η απουσία συστηματικής πολιτικής για την καταγραφή, την προστασία και την ανάδειξη του εγκαταλελειμμένου γεωργικού, πολιτιστικού περιβάλλοντος (μονοπάτια, καλύβια, λοιπές κατασκευές ) οδηγεί σε έντονο προβληματισμό για τις απαραίτητες παρεμβάσεις στο άμεσο μέλλον. Η εντατική γεωργία αποτελεί την αντίθετη όψη του προβλήματος. Τα προβλήματα συνδέονται με την αλόγιστη χρήση των μηχανικών μέσων στη διαδικασία της παραγωγής, την ανεξέλεγκτη χρήση φυτοχημικών μέσων - λιπασμάτων και άλλων χημικών σκευασμάτων, την αλόγιστη χρήση ή / και σπατάλη του αρδευτικού νερού, την ανεξέλεγκτη και αυθαίρετη κατασκευή έργων αξιοποίησης υδάτινων πόρων (ανόρυξη γεωτρήσεων, υδροληψίες από λίμνες και ποταμούς κ.α. ) και την έλλειψη πολιτικής για την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Τα φαινόμενα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα τη ρύπανση των φυσικών πόρων (αυξημένες συγκεντρώσεις νιτρικών, υφαλμύριση υδάτων, αλάτωση εδαφών) την καταστροφή των οικοσυστημάτων, τη διολίσθηση προς την οικολογική ερήμωση και τη χρόνια λειψυδρία. Τέτοια φαινόμενα είναι πλέον έντονα σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως στο Αργολικό πεδίο, στο Θεσσαλικό κάμπο, τον κάμπο της Βοιωτίας και στη πεδιάδα Ηλείας όπου η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα έχει κατέβει αισθητά, η άντληση του νερού γίνεται από βάθη άνω των 300 μέτρων, οι συγκεντρώσεις νιτρικών είναι αυξημένες και στα νησιά κυρίως του Αιγαίου, όπου όλα σχεδόν τα νερά έχουν καταστεί υφάλμυρα από την αλόγιστη ανόρυξη γεωτρήσεων. Άμεσα συνυφασμένο με την προστασία του περιβάλλοντος είναι και το πρόβλημα της μείωσης της γεωργικής γης, κυρίως αυτής που είναι υψηλής παραγωγικότητας, στις νησιωτικές, περιαστικές και παραθαλάσσιες περιοχές. Ιδιαίτερα έντονες είναι επίσης οι πιέσεις για την αλλαγή χρήσεων γης σε αυτές τις περιοχές, κυρίως εξαιτίας της επέκτασης των οικιστικών και τουριστικών χρήσεων. 1.3 Η σημερινή κατάσταση Συνοψίζοντας όλα τα ανωτέρω καταλήγουμε στα εξής : Το ποσοστό απασχόλησης με γεωργικές δραστηριότητες στην Ελλάδα ανέρχεται στο 17%, το κατά μέσο όρο μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων είναι 4,3 εκτάρια ενώ το ακαθάριστο γεωργικό προϊόν κινείται στο 8%. Τα δάση καλύπτουν το 19% της ελληνικής επικράτειας διαδραματίζοντας μάλλον περιβαλλοντικό παρά παραγωγικό ρόλο. Ο ελληνικός γεωργικός τομέας επωφελείται από το ευνοϊκό κλίμα, προσφέρει ένα ευρύ φάσμα ποιοτικών προϊόντων και διευκολύνεται από την εγγύτητα των δυνητικών αγορών όπως είναι τα Βαλκάνια και οι Χώρες της Κεντρική και Ανατολικής Ευρώπης, το άνοιγμα των οποίων πρόκειται να προωθήσει τις συναλλαγές αλλά επίσης να δημιουργήσει νέες συνθήκες ανταγωνισμού. Το μικρό όμως μέγεθος των εκμεταλλεύσεων και ο κατακερματισμός των γεωργικών εκτάσεων, αποτελούν μειονεκτήματα όσο αφορά την αποδοτικότητα της γεωργίας, καθώς επίσης και ο 16

18 ευάλωτος χαρακτήρας των δομών εμπορίας, το χαμηλό επίπεδο ειδίκευσης και η γήρανση του γεωργικού πληθυσμού (το 57% των καλλιεργητών είναι άνω των 55 ετών ). Εξάλλου, υφίστανται κίνδυνοι για το περιβάλλον : ρύπανση των υδάτων, του εδάφους και των οικοσυστημάτων, η οποία προέρχεται από την εντατική γεωργία των πεδινών περιοχών και από την βιομηχανία των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, υπερκμετάλευση των φυσικών πόρων ή αντιστρόφως, εγκατάλειψη των μειονεκτικών αγροτικών περιοχών, υποβάθμιση των τοπίων και της κληρονομιάς, κίνδυνοι πυρκαγιάς και διάβρωσης του εδάφους. Ορισμένα από τα βασικά μεγέθη και χαρακτηριστικά του ελληνικού αγροτικού τομέα σήμερα έχουν ως ακολούθως: Η συμμετοχή του στο ΑΕΠ μειώνεται σταθερά, με αποτέλεσμα το 2000 να βρίσκεται κάτω από το 7%. Η σχέση φυτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής συνεχίζει να είναι υπέρ της φυτικής. Η σύνθεση των προϊόντων μέσα στους κλάδους και κύρια στο φυτικό, μεταβλήθηκε, μέσα από την εξειδίκευση των καλλιεργειών, ιδιαίτερα μετά την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε. Η ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ε. και η αύξηση της κατανάλωσης ζωικών προϊόντων κατά τις τελευταίες δεκαετίες, συνέβαλαν στην ανατροπή του εμπορικού γεωργικού ισοζυγίου από πλεονασματικό σε ελλειμματικό. Η επενδυτική δραστηριότητα στον πρωτογενή τομέα παρουσιάζει μια μόνιμη πτωτική τάση κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ιδίως σε ότι αφορά τις ιδιωτικές επενδύσεις. Το κόστος παραγωγής των προϊόντων συνεχίζει να είναι υψηλό, γεγονός που συνεπάγεται προβλήματα στην ανταγωνιστικότητά τους. Το αγροτικό εισόδημα παραμένει στο μισό του μέσου όρου της Ε.Ε., ενώ σημαντικό ποσοστό του αγροτικού πληθυσμού ζει κάτω από το όριο φτώχειας. Οι έγγειες δομές, παρά τη σημαντική έξοδο των αγροτών και τις όποιες τάσεις συγκεντροποίησης της καλλιεργούμενης γης, συνεχίζουν να παρουσιάζουν μια έντονα προβληματική εικόνα. Η καλλιεργούμενη γη κατανέμεται σε έναν τεράστιο αριθμό εκμεταλλεύσεων με αποτέλεσμα το μικρό μέσο μέγεθος και τον πολυτεμαχισμό τους. Πάνω από το 90% των εκμεταλλεύσεων αυτών έχουν μέγεθος κάτω από 100 στρέμματα (μέσο μέγεθος 50 στρ.) όταν το μέσο μέγεθος στην υπόλοιπη Ε.Ε. ξεπερνάει τα 180 στρ. Το μικρό αυτό μέσο μέγεθος της καλλιεργούμενης γης σχετίζεται και με το μικρό μέσο οικονομικό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η χρήση σύγχρονων μέσων τεχνολογίας. Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός των αγροτικών περιοχών ενώ το 1961 αποτελείτο κατά 85% από αγρότες, το 1991 είχε μειωθεί σε 46,5%, κάτι που σημαίνει ότι οι επαγγελματίες αγρότες μετατρέπονται σταδιακά σε μειοψηφία και στις κατεξοχήν περιοχές τους. Το γεγονός αυτό δείχνει την αυξανόμενη στροφή μελών των αγροτικών οικογενειών στην άσκηση μη αγροτικών επαγγελμάτων στον τόπο τους. Η πολυαπασχόληση δηλαδή μετατρέπεται σε σημαντικό δομικό χαρακτηριστικό της απασχόλησης στον αγροτικό χώρο. Η αλλαγή αυτή στην επαγγελματική σύνθεση μαζί με τη γενικότερη βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης του πληθυσμού της χώρας συνεπάγεται και αντίστοιχη βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης του πληθυσμού των αγροτικών περιοχών. Τα δύο αυτά στοιχεία διαμορφώνουν ένα σημαντικά διαφορετικό περιβάλλον σε σχέση με το παρελθόν που μπορεί να επιδράσει θετικά στους αναπτυξιακούς σχεδιασμούς του μέλλοντος. 17

19 Σχετικά με τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό στον αγροτικό τομέα, σημειώνεται συνοπτικά ότι είναι πολλαπλάσιος του μέσου όρου της Ε.Ε., (16% περίπου) και περισσότερο γηρασμένος. Η αυξημένη αυτή γήρανση συναρτάται, εύλογα, με τη μείωση του αριθμού των νέων αγροτών. Επίσης, ως βασικοί φορείς της αγροτικής εργασίας φέρονται οι αρχηγοί των εκμεταλλεύσεων, καθώς η πολύ μεγάλη μείωση της κατηγορίας των συμβοηθούντων μελών της οικογένειας αλλάζει ριζικά τους συσχετισμούς εργασίας εντός της οικογένειας και μετατρέπει τις εκμεταλλεύσεις σε εκμεταλλεύσεις του ενός ατόμου. Παρ όλα αυτά, αν ληφθεί υπόψη ότι η συνολική εργασία σε Μονάδες Ανθρώπινης Εργασίας (ΜΑΕ) υπολογιζόταν το 1998 σε σε σύνολο πάνω από εκμεταλλεύσεις, καταλαβαίνει κανείς ότι πρέπει να είναι έντονο το πρόβλημα της υποαπασχόλησης των μελών της αγροτικής οικογένειας. Αυτονόητη είναι επομένως η αναζήτηση λύσεων στην εξωαγροτική απασχόληση και γενικά την πολυαπασχόληση για τη συμπλήρωση του αναγκαίου για την αναπαραγωγή της οικογένειας εισοδήματος. Παράλληλα, η θέση των γυναικών - αγροτισών, παρόλη τη βελτίωση, κυρίως κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, διατηρεί τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής τους θέσης στην οικογένεια και την κοινωνία. Τέλος, ένα σημαντικό πρόσφατο χαρακτηριστικό που ήλθε να προστεθεί στη δομή της απασχόλησης στον τομέα αποτελεί η πολυάριθμη παρουσία νομίμων και μη μεταναστών. Η πορεία του αγροτικού χώρου κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες σημαδεύθηκε και από τις ριζικές ανακατατάξεις, αλλαγές και αρνητικές εξελίξεις στο επίπεδο των θεσμών και των συλλογικών φορέων που αφορούν στον τομέα. Η κρίση στο συνεταιριστικό κίνημα, η κατάργηση κρατικών και άλλων συλλογικών φορέων, η αλλαγή του ρόλου της ΑΤΕ κ.λπ. ως υποχρέωση ή προσπάθεια προσαρμογής στα νέα δεδομένα δημιούργησαν κενά τα οποία δεν μπόρεσαν να καλυφθούν από τη δημιουργία νέων θεσμών 1.4 Κατηγορίες της γεωργίας Ανάλογα με την ανθρώπινη παρέμβαση και τον τρόπο μελέτης της φύσης, μπορούν να διακριθούν τρεις μορφές ενάσκησης της γεωργίας : η φυσική, η συμβατική και η αειφόρος. Η φυσική γεωργία θέτει ως βασική προϋπόθεση το αναλλοίωτο του φυσικού οικοσυστήματος. Η φυσική γεωργία, με την ευρεία έννοια, μπορεί να θεωρηθεί ως κίνημα της οικολογικής γεωργίας. Αντίθετα η συμβατική και η αειφόρος γεωργία χρησιμοποιούνται σε τροποποιημένο από την ανθρώπινη παρέμβαση οικοσύστημα, γνωστό ως αγροοικοσύστημα. Η αειφόρος γεωργία περιλαμβάνει την οικολογική και την ολοκληρωμένη γεωργία, ενώ η οικολογική γεωργία περιλαμβάνει την παραδοσιακή γεωργία την οποία και προσπαθεί να βελτιώσει, ενώ παράλληλα συμπεριλαμβάνει και την βιοδυναμική, οργανική και οργανοβιολογική καλλιέργεια Φυσική γεωργία Η φυσική γεωργία ή καλλιέργεια θέλει τη φύση ελεύθερη από κάθε ανθρώπινη παρέμβαση. Βασική προϋπόθεση για να εφαρμόσουμε την φυσική γεωργία είναι να κατανοήσουμε και να ακολουθήσου με πιστά τους κανόνες που διέπουν αυτή την μορφή καλλιέργειας οι οποίοι συνοψίζονται σε πέντε απλά βήματα, από τα οποία καταλαβαίνει κανείς ότι δεν πρέπει να κάνει απολύτως τίποτα. δηλαδή, δεν επιτρέπεται το όργωμα, το λίπασμα, τα φυτοφάρμακα, το βοτάνισμα και το κλάδεμα. Για τη φυσική γεωργία η ανθρώπινη ζωή και προσφορά στη φύση περιορίζεται στην 18

20 προσφορά και μόνο υπηρεσίας σε αυτή. Ο άνθρωπος ζει ελεύθερα στο οικοσύστημα από την αφθονία του και μόνο και δεν χρειάζεται να καταφύγει σε καμιά σκόπιμη παρέμβαση. Η φυσική γεωργία έχει τους βασικούς της πυρήνες στην Άπω Ανατολή. Περιγράφει συστήματα εφαρμογής της προσαρμοσμένα κυρίως στις καλλιέργειες του ανατολικού κόσμου. Είναι πολύ περιορισμένος ο αριθμός των καλλιεργητών που ακολουθούν αυτή τη μορφή γεωργίας Συμβατική Γεωργία Είναι η κύρια μορφή της γεωργίας που εφαρμόζεται έως και σήμερα. Γνωστή και ως κλασική, επιστημονική, σύγχρονη και χημική. Βασίζεται στην εντατικοποίηση, στην έντονη εκμηχάνιση και στην περιορισμένη ή μηδαμινή βιοποικιλότητα. Αξιοποιεί ανεξέλεγκτα τους διατιθέμενους φυσικούς πόρους και τα συνθετικά αγροχημικά (γεωργικά φάρμακα και λιπάσματα ). Εισάγει απεριόριστη ενέργεια για να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες των δραστηριοτήτων της. Ο ενεργειακός συντελεστής που εκφράζεται με τον λόγο της απόδοσης προς την εισερχόμενη ενέργεια, στην περίπτωση της συμβατικής γεωργίας πλησιάζει τη μονάδα, όταν στην αειφόρο γεωργία βρίσκεται κατά μέσο όρο κοντά στο 18. Η εντατικοποίηση αποσταθεροποιεί και απλουστεύει το αγροοικοσύστημα, εξαντλεί τους φυσικούς πόρους (επίδραση στην χλωρίδα και στην πανίδα ) και καθιστά το έδαφος άχρηστο και αδρανές υλικό. Η εκμηχάνιση ανοίγει τους κρουνούς εισροών ενέργειας και τους δρόμους εξόδου των εργατικών χεριών προς τα αστικά κέντρα. Η μονοκαλλιέργεια, το συνηθέστερο σύστημα καλλιέργειας στη συμβατική γεωργία, καταστρέφει τη βιοποικιλότητα και εξαφανίζει το πολύτιμο φυσικό γενετικό υλικό για τη δημιουργία του οποίου χρειάστηκαν πολλά χρόνια. Η αλόγιστη χρήση των αγροχημικών ρυπαίνει το περιβάλλον (ρύπανση των υπόγειων και επιφανειακών νερών, του εδάφους και του αέρα ), ενώ παράλληλα εξουδετερώνονται οι μηχανισμοί αποικοδόμησης και παροπλίζονται. Ανήμποροι λοιπόν οι μηχανισμοί δεν μπορούν να αφομοιώσουν όλα αυτά τα χημικά, ενώ οι επιπτώσεις αυτής της χρήσης εμφανίζονται και στην υγεία του ανθρώπου είτε άμεσα (έκθεση σε γεωργικά φάρμακα ), είτε έμμεσα (κατανάλωση γεωργικών προϊόντων τα οποία περιέχουν υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων ). Παρόλα τα αρνητικά αποτελέσματα και τις επιπτώσεις της συμβατικής γεωργίας, δεν θα ήμασταν σε θέση να βρισκόμασταν σήμερα εδώ αν δεν χρησιμοποιούσα με την συμβατική γεωργία, διότι το πλεονέκτημά της είναι η αύξηση της παραγωγής και δεδομένης της εξάπλωσης του ανθρώπινου είδους και των αυξημένων αναγκών του, δεν θα υπήρχε περίπτωση να καλυφθούν όλα αυτά και να επιβιώσει το ανθρώπινο γένος Αειφόρος γεωργία Είναι η μορφή της γεωργίας, που καλείται να υποκαταστήσει και να λύσει τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει η συμβατική γεωργία. Γνωστή και ως αειφορική ή εναλλακτική βασίζεται στην οικολογική παρέμβαση της ανθρώπινης δραστηριότητας στο αγροοικοσύστημα και είναι στην ουσία η εφαρμογή της οικολογίας στη γεωργία. Επιδιώκει τον έλεγχο της αλληλεξάρτησης της ανθρώπινης δράσης και του βιοφυσικού κόσμου, ώστε να διατηρηθεί η βιοποικιλότητα, να αποφευχθεί η δήμευση του φυσικού πλούτου, να περιοριστεί στο ελάχιστο η εισροή ενέργειας, η εκμηχάνιση, η εντατικοποίηση και η χρήση των συνθετικών 19