ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΙΝΩ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΟΥ: ΠΑΡΑΤΗΡΩ, ΕΡΕΥΝΩ, ΠΡΟΤΕΙΝΩ

Transcript

1 ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΙΝΩ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΟΥ: ΠΑΡΑΤΗΡΩ, ΕΡΕΥΝΩ, ΠΡΟΤΕΙΝΩ

2 - Στόχοι ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ - Ιστορικοί περίοδοι Ηρακλείου. - Η περιήγησή μας στα μνημεία της πόλης. - Γνωριμία με τα μνημεία: Ναός Αγ. Πέτρου Τείχη Προμαχώνες- Πύλες Κούλες Νεώρια Οδός 25 ης Αυγούστου Ναός Αγ. Τίτου Λότζια Βασιλική Αγίου Μάρκου Ναός Αγ. Αικατερίνης Ναός Αγ. Ματθαίου Κρήνες - Ερωτηματολόγιο - Προτάσεις συμπεράσματα - Επίλογος

3 ΣΤΟΧΟΙ Να γνωρίζουν την πόλη τους, «ν αποκρυπτογραφήσουν» αυτή με έμφαση στα ιστορικά μνημεία της και να αποκτήσουν βιωματική σχέση. (Ποια είναι η σχέση των πολιτών με την πόλη τους ;) Να αναπτύξουν την κοινωνική και πολιτική σκέψη και συνείδηση. Να ενισχύσουν την εθνική τους συνείδηση. Να καταστούν ενεργοί πολίτες με δυνατότητα λήψης αποφάσεων. Να ασκηθούν στην αυτενέργεια, στη συλλογική εργασία.

4 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Την ιστορία τού Ηρακλείου τη διαιρούμε σε 8 χρονικές περιόδους και αναφέρεται ως: 1. Ηράκλειον: Ελληνορωμαική περίοδος 87 π.χ.-323 μ.χ. 2. Κάστρο και Ηράκλεια: Α Βυζαντινή περίοδος μ.χ. 3. Rabdh el Khandak(= φρούριο τής Τάφρου): Αραβική περίοδος μ.χ. 4. Χάνδαξ: Β Βυζαντινή περίοδος μ.χ. 5. Candia και Candida: περίοδος τής Βενετοκρατίας μ.χ. 6. Kandiye: περίοδος τής Τουρκοκρατίας μ.χ. 7. Ηράκλειον(1822) την περίοδο τής Κρητικής Πολιτείας. 8. Ηράκλειο: σύγχρονη εποχή.

5 Η ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΜΑΣ ΣΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ.

6

7

8

9

10

11

12

13 Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥ Στη μέση περίπου του θαλάσσιου τείχους, το γνωστό Μπεντενάκι, σώζεται ερειπωμένη η Μοναστηριακή βασιλική του τάγματος των Δομινικανών(Domenicani Predicatori). Ιδρύθηκε από τα πρώτα χρόνια της Βενετοκρατίας. Η μια από τις πιο σπουδαίες λατινικές εκκλησίες του Χάντακα, η μεγαλύτερη σε έκταση μεταξύ των άλλων του Αγίου Φραγκίσκου των Φραγκισκανών μοναχών και του Σωτήρος(San Salvatore) των Αυγουστινιανών(Agostiniani Eremitani). Είχε πάθει από το σεισμό του 1508 μεγάλη ζημιά. Ο κυρίως ναός ήταν ξυλόστεγος μονόκλιτος, στέγη με δύο κλίσεις, το ιερό με γοτθικό σταυροθόλιο. Στη νότια πλευρά παρεκκλήσιο καμαροσκέπαστο, χωρίς να επικοινωνεί με το ιερό. Το κωδωνοστάσιο ήταν δίπλα στη νότια πλευρά της νοτιοδυτικής γωνίας του ναού, όπου οικοδομήθηκε την Τουρκοκρατία ο μιναρές του τζαμιού, αφιερωμένος στο σουλτάνο Ιμπραχίμ. Με το ίδιο όνομα ακουόταν μέχρι τελευταία και το τείχος του σουλτάνου Ιμπραχίμ το μπεντένι. Πρόσφατα μάλιστα έγιναν προσπάθειες οικοδόμησης και αναστηλωσής του.

14

15 ΕΝΕΤΙΚΑ ΤΕΙΧΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΧΑΝΔΑΚΑ Ο οχυρωματικός περίβολος του βενετσιάνικου Χάνδακα του 15 ου αι. αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του είδους του σε ολόκληρη την μεσογειακή λεκάνη. Σήμερα τα τείχη οριοθετούν την παλιά πόλη του Ηρακλείου.

16 ΒΕΝΕΤΣΙΑΝΙΚΑ ΤΕΙΧΗ Ο Χάνδακας με την εγκατάσταση των ενετών στα 1211 που ονομάζεται τώρα CANDIA εξελίσσεται στο σπουδαιότερο κέντρο της πολίτικης,στρατιωτικής,πνευματικής και εμπορικής ζωής του Νησιού.Οι Ενετοί αρχικά αρκέστηκαν στην οχύρωση που βρήκαν όταν έφτασαν στο νησί. Με τον καιρό διαπιστώνοντας ότι ο τούρκικος κίνδυνος γινόταν ολοένα και πιο ορατός και απειλητικός άρχισαν το σχεδιασμό και την ανοικοδόμηση ενός νέου οχυρωματικού περίβολου που θα περιελάμβανε την πόλη μαζί με τα προάστια που είχαν τότε δημιουργηθεί.

17 ΝΕΑ ΟΧΥΡΩΣΗ Ο σχεδιασμός και η κατασκευή της νέας οχύρωσης του Χάνδακα κράτησε σχεδόν δυο αιώνες ξεκινώντας από τα μέσα του 15 ου αιώνα.ο νέος αμυντικός περίβολος που έχει σχήμα τρίγωνου με βάση στη θάλασσα έχει περίμετρο 5 χιλιόμετρα.την οχύρωση συμπλήρωνε,από την πλευρά του χερσαίου τμήματος, τάφρος και άλλα εξωτερικά οχυρά. Χαρακτηριστικό στοιχειό του οχυρωματικού σχεδιασμού αποτελούσαν οι προμαχώνες που ήταν συνολικά επτά, από ανατολικά προς δυτικά.

18 Οι Προμαχώνες ενώνονταν μεταξύ τους με ευθύγραμμα τμήματα (cortina) και στα σημεία ένωσης σχηματίζονταν δύο χαμηλές πλατείες. Στους ανοικτούς αυτούς χώρους υπήρχαν κτιστές κανονιοθυρίδες, όπου τοποθετούνταν κανόνια που προστάτευαν την τάφρο και τον απέναντι προμαχώνα. Στις χαμηλές Πλατείες υπήρχαν δύο ανοίγματα με στοές, το ένα οδηγούσε στο εσωτερικό της πόλης και το άλλο στην τάφρο. Ένα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο του οχυρωματικού περιβόλου, που επιβλήθηκε, σε ορισμένες περιπτώσεις, για λόγους μεγαλύτερης ασφάλειας και προστασίας των αμυνομένων, ήταν η κατασκευή επιπρομαχώνων (cavalieri). Κατασκευάστηκαν τρεις μεγάλοι επιπρομαχώνες: ο επιπρομαχώνας Βιττούρι, ο επιπρομαχώνας Μαρτινέγκο και ο επιπρομαχώνας Σαμπιονάρα.

19 ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ ΣΑΜΠΙΟΝΑΡΑ

20 ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ ΒΙΤΟΥΡΙ

21 ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ ΙΗΣΟΥ

22 ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟ

23 ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ ΒΗΘΛΕΕΜ

24 ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΑ

25 ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ ΑΓ. ΑΝΤΡΕΑ

26 ΠΛΑΤΕΙΑ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟ

27 ΠΥΛΕΣ Οι πύλες της ενετικής οχύρωσης που σώζονται μέχρι τις μέρες μας αποτελούν σημαντικά αρχιτεκτονικά μνημεία της περιόδου της ενετοκρατίας και εξυπηρετούσαν στη σύνδεση της πόλης με τα προάστια και την εξοχή.ειδικότερα: Η πύλη του Αγ. Γεωργίου (επίσης γνωστή και ως πύλη του Μαρουλά ή του Λαζαρέτο) για την επικοινωνία με τις ανατολικές περιοχές, ενώ η πρόσοψή της προς την πόλη υπήρξε μνημειακή, κατεδαφίστηκε όμως το Η πύλη Ιησού που βρίσκεται στο νότιο τμήμα του περιβόλου για την επικοινωνία με τις νότιες περιοχές. Η πύλη του Παντοκράτορα (γνωστή και ως πύλη των Χανίων) για την επικοινωνία με τις δυτικές περιοχές Εκτός αυτών υπήρχαν και δευτερεύουσες πύλες στρατιωτικού ή βοηθητικού χαρακτήρα όπως είναι και η αναστηλωμένη σήμερα πύλη Βηθλεέμ στον ομώνυμο προμαχώνα. Υπήρχαν, τέλος, πύλες που συνδέανε την πόλη με το λιμάνι, τα νεώρια και τη θάλασσα. Απ αυτές σήμερα σώζονται η Πύλη του Δερματά στο μέσον περίπου του θαλάσσιου τείχους, στον ομώνυμο κόλπο (διασώζεται η έξοδός της προς την πόλη και αναστηλώνεται) που βοηθούσε στην επικοινωνία με τη θάλασσα, και η πύλη της Σαμπιονάρα στον ομώνυμο προμαχώνα. Εκτός αυτών η Πύλη του Μόλου και η Πύλη των Νεωρίων που δεν σώζονται σήμερα, εξυπηρετούσαν τη σύνδεση με το λιμάνι και τα νεώρια. Από το 1989 λειτουργεί στο Δήμο ειδικό Γραφείο με σκοπό την αναστήλωση και αποκατάσταση των Ενετικών Τειχών.

28 Πύλη Αγίου Γεωργίου. Πύλη Ιησού.

29 Πύλη Παντοκράτορα.

30 ΤΟ ΕΝΕΤΙΚΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΚΟΥΛΕΣ Το Ενετικό φρούριο Κούλες δεσπόζει στην είσοδο του ενετικού λιμανιού στο Ηράκλειο. Οι Ενετοί το αποκαλούσαν Φρούριο στη θάλασσα (Castelo a Mare ή Rocca a Marre), αλλά σήμερα διατηρεί την τούρκικη ονομασία του, Κούλες από το Su Kulesi. Είναι από τα πιο οικεία και αγαπημένα μνημεία της πόλης,συμβολο του Ηρακλείου Πότε ξεκινά ακριβώς η ιστορία του Κούλε; Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, το πρώτο φρούριο στη θέση του σημερινού να δημιουργήθηκε στην περίοδο της Αραβοκρατίας(9 ος 10 ος ). Η Γερουσία της Βενετίας το 1462 ενέκρινε ένα ευρύ πρόγραμμα οχύρωσης της πόλης, που θα προστάτευε το Ηράκλειο και τους βούργους(προάστια)έξω από αυτό. Η νέα οχύρωση θα ακολουθούσε τα πρότυπα της νέας οχυρωματικής αρχιτεκτονικής με τους προμαχώνες. Στα πλαίσια αυτού του προγράμματος το 1523 κατεδαφίστηκε ο πύργος του λιμανιού και αντικαταστάθηκε με το φρούριο Κούλες, που σώζεται μέχρι σήμερα. Εκτεταμένες επιχωματώσεις στη φυσική βραχώδη εξέδρα που υπήρχε στο σημείο αυτό του λιμανιού, κατάφεραν να δημιουργήσουν το χώρο για να χτιστεί το φρούριο έκτασης 3.600μ2. Οι επιχωματώσεις γίνονταν με μία πολύ ενδιαφέρουσα μέθοδο. Γέμιζαν τα παλιά πλοία με πέτρες από το νησί Ντία και την περιοχή Φρασκιές και τα βύθιζαν έξω από τη βόρεια πλευρά του μόλου,δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό κυματοθραύστες που αύξαναν το διαθέσιμο χώρο.

31 ΤΟ ΕΝΕΤΙΚΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΚΟΥΛΕΣ Η Κατασκευή του Κούλε Η κατασκευή του Κούλε κράτησε μέχρι το Οι εξωτερικοί τοίχοι έχουν πάχος σχεδόν 9 μέτρα, ενώ οι εσωτερικοί τοίχοι φτάνουν τα 3 μέτρα πάχος σε κάποια σημεία. Ήδη από πολύ νωρίς παρουσιάστηκαν ζημιές στα θεμέλια του από τη θάλασσα, που αντιμετωπίζονταν κατά καιρούς. Επίσης το φρούριο παρουσίασε πολλές οχυρωματικές αδυναμίες, γεγονός που οφείλεται στο ότι χτίστηκε σε μεταβατική φάση όταν η αρχιτεκτονική των φρουρίων πειραματιζόταν ακόμα με τις κατάλληλες λύσεις. Αρχιτεκτονικά ο Κούλες αποτελείται από δύο επιμέρους τμήματα : 1. Το νοτιοδυτικό: παραλληλόγραμμο, λίγο ψηλότερο. 2. Το βορειοανατολικό σε σχήμα μισής έλλειψης, ελαφρώς χαμηλότερο. Για την είσοδο στο φρούριο υπήρχαν τρεις πύλες εισόδου: Δυτικά, Βόρεια και Νοτιοδυτικά, με κύρια πύλη την Δυτική. Στο οικοδόμημα περιμετρικά είχαν εντοιχιστεί διάφορες ανάγλυφες πλάκες, επιγραφές και οικόσημα. Κορυφαία έργα γλυπτικής είναι τα τρία μαρμάρινα ανάγλυφα που απεικονίζουν τον φτερωτό λέοντα, σύμβολο της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, που επιστέφουν κάθε μια από τις τρεις εισόδους και δύο από αυτά διατηρούνται μέχρι σήμερα με φανερή τη διάβρωση από τον θαλασσινό αέρα. Το φρούριο είναι διώροφο με 26 διαμερίσματα. Στο ισόγειο αρχικά υπήρχαν πέντε χώροι για κανόνια. Σύντομα φάνηκε ότι η χρήση κανονιών σε εσωτερικούς χώρους δημιουργούσε προβλήματα γιατί και το οπτικό πεδίο εκ των πραγμάτων μέσα από τα μικρά ανοίγματα στους τοίχους ήταν περιορισμένο, αλλά και ο καπνός που δημιουργούνταν μετά τη ρίψη κάθε βλήματος έκανε την ατμόσφαιρα αποπνικτική και έτσι εγκαταλείφθηκε η χρήση τους.

32 ΤΟ ΕΝΕΤΙΚΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΚΟΥΛΕΣ Εκτός από τις casamatte, τους διαδρόμους δηλαδή των κανονιών,στο ισόγειο είχαν διαμορφωθεί και επιμέρους χώροι, ένας λειτουργούσε σαν φυλακή και οι υπόλοιποι για αποθήκευση τροφίμων και πολεμοφοδίων. Στον επάνω όροφο, που είχε διαμορφωθεί σε ευρύχωρη πλατεία, ήταν στη βόρεια πλευρα ο πύργος του φάρου. Εκεί υπήρχαν επίσης οι στρατώνες των στρατιωτών και οι κατοικίες των αξιωματούχων και του διοικητή. Παράλληλα στο φρούριο λειτουργούσε μύλος, φούρνος και εκκλησία, παρέχοντας αυτονομία στη φρουρά του.

33 ΤΑ ΕΝΕΤΙΚΑ ΝΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Τα νεώρια είναι στεγασμένοι επιμήκεις χώροι για την κατασκευή και την επισκευή των καραβιών του Βενετσιάνικου στόλου. Ο στόλος των Ενετών ήταν κυρίαρχος στη Μεσόγειο και οι Ενετοί με τα νεώρια που έχτιζαν σε κάθε λιμάνι τους,εξασφάλιζαν ότι τα καράβια τους, εμπορικά και πολεμικά,θα ήταν πάντα σε καλή κατάσταση και έτοιμα να ταξιδέψουν γρήγορα και με ασφάλεια από λιμάνι σε λιμάνι. Τα νεώρια του Ηρακλείου υπήρξαν ένα μεγαλεπήβολο τεχνικό έργο, η κατασκευή του οποίου χωρίζεται σε τέσσερις φάσεις από τον 15 ο -17 ο. Συνολικά χτίστηκαν 19 νεώρια στο Ηράκλειο, ομαδοποιημένα σε τρία οικοδομικά συγκροτήματα. Μεταξύ τους επικοινωνούσαν μέσα από τοξωτά ανοίγματα και έκλειναν με θυρόφυλλα από καδρόνια με κενά διαστήματα μεταξύ τους. Σήμερα διατηρούνται μόνο 5-6 νεώρια από τα 19. Πρέπει να αναφερθεί ότι τα νεώρια που κοιτούν προς το ενετικό λιμάνι δεν σώζονται σε όλο τους το μήκος, αλλά μεγάλο μέρος τους κατεδαφίστηκε για να φτιαχτεί η παραλιακή λεωφόρος. Ανάμεσα στα νεώρια υπήρχε αποθήκη άλατος, ενώ μια μεγάλη δεξαμενή νερού με χωρητικότητα βαρέλια είχε χτιστεί δυτικά από το τελευταίο νεώριο. Αποτελείται από δύο θολοσκεπείς χώρους, που επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα απο τοξωτά ανοίγματα, και διαθέτει τέσσερα ανοίγματα για να μπαίνει το φως και ο αέρας.

34 25 ΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Η οδός 25ης Αυγούστου ξεκινά από το Μεϊντάνι, το κεντρικό σταυροδρόμι στο Ηράκλειο, και συνεχίζει μέχρι το ενετικό λιμάνι και το φρούριο Κούλες. Κατά μήκος της βρίσκονται η Βασιλική του Αγίου Μάρκου, η Πότιζα και ο ναός τους Αγίου Τίτου Η 25ης Αυγούστου χαράχθηκε ίσως από τους Άραβες (9ος-10ος αιώνας) και υπήρξε ανέκαθεν ο κυριότερος δρόμος στο Ηράκλειο, που ένωνε το κέντρο της πόλης με το λιμάνι. Στην ενετική περίοδο (13ος-17ος) ονομαζόταν Ruga maistra, ενώ επί τουρκοκρατίας μετονομάστηκε σε Βεζίρ τσαρσί από το Βέζιρ τζαμί, που βρισκόταν σ αυτό το δρόμο.

35 Η ονομασία της οδού οφείλεται σε ένα τραγικό γεγονός, όταν στις 25 Αυγούστου 1898, ημέρα εορτής του Αγίου Τίτου, απόσπασμα Άγγλων στρατιωτών κατοχής πήγαινε να αντικαταστήσει στο τελωνείο χριστιανό υπάλληλο. Ο τούρκικος όχλος του Ηρακλείου αποπειράθηκε να τους εμποδίσει, σκότωσε 17 Άγγλους στρατιώτες και έσφαξε τον πρόξενο της Αγγλίας Λυσίμαχο Καλοκαιρινό,έκαψαν καταστήματα και σπίτια της οδού, σκότωσαν και έκαψαν ζωντανούς περίπου 500 χριστιανούς. Ο Τούρκικος στρατός συμβάλλει στη σφαγή και την αρπαγή. Οι Άγγλοι βρήκαν 17 από τους πρωταίτιους των σφαγών και τους κρέμασαν για το αίμα των ισάριθμων Άγγλων στρατιωτών και έδιωξαν αμέσως από τη Κρήτη τον Τούρκικο στρατό ύστερα από 229 χρόνια βασανιστηρίων του κρητικού λαού. Αυτό ήταν η αιτία της απελευθέρωσης της Κρήτης..

36 Ο Άγιος Τίτος Μετά την εγκατάσταση των Βενετών στην Κρήτη, το ναό του Αγίου Τίτου τον παρέλαβαν όπως ήταν, με τις βυζαντινές εικόνες και τα κειμήλια, και δεν έχασε το βυζαντινό ορθόδοξο χρώμα του. Το Βατικανό έδιωξε το μητροπολίτη Κρήτης και τους επισκόπους και εγκατάστησε Λατίνους αρχιεπίσκοπο και επισκόπους. Οι Λατίνοι ήθελαν να φαίνεται ότι συνεχίζουν την εκκλησιαστική βυζαντινή παράδοση της Κρήτης και καμιά φορά επέτρεπαν στους ορθόδοξους παπάδες να ιερουργούν με το τυπικό της Ανατολικής Εκκλησίας. Ο ναός φαίνεται έπαθε μεγάλες καταστροφές από σεισμό και ανακαινίστηκε στα μέσα του 15 ου αιώνα (1446) από το Λατίνο αρχιεπίσκοπο Φαντίνο Ντάντολο. Στο μεγάλο βωμό τοποθετήθηκε η κάρα του Αγίου Τίτου, το λείψανο του Αγίου Στεφάνου, του Αγίου Μαρτίνου και της Αγίας Φωτεινής. Και στο σεισμό του 1508 έπαθε ζημιές αλλά δεν έχασε την αρχική του μεγαλοπρέπεια. Το 1544 μεγάλη πυρκαγιά προξένησε σοβαρές ζημιές. Το 1557 ξανακτίστηκε από τα θεμέλια. Είχε σχήμα βασιλικής σχεδόν τετράγωνο, με τρούλο στη μέση. Το κωδωνοστάσιο ήταν στη ΝΔ γωνία του ναού, όπου αργότερα κτίστηκε ο μιναρές των Τούρκων και τελευταία το σημερινό κωδωνοστάσιο. Ο ναός δεν είχε κόγχες μα ήταν προσανατολισμένος ανατολικά, στεγασμένος με ενιαία στέγη. Δύο τοξοστοιχίες χώριζαν το εσωτερικό του σε τρία κλίτη. Στη δυτική του πρόσοψη είχε τρείς πόρτες. Στον περίβολο του ναού έθαβαν τους αρχιεπισκόπους, τους κατεπάνω και τους στρατηγούς τη βυζαντινή περίοδο. Το έθιμο διατηρήθηκε και στη Βενετοκρατία.

37 ΛΟΤΖΙΑ Οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών από τον τότε προβλεπτή Φραγκίσκο Μοροζίνι. Τα ονόματα lobium, loza, loggia είναι από τη γερμανική λέξη laube = κιόσκι, πέργκολα. Η Βενετία έδωσε τόση σημασία στη Λότζια της πρωτεύουσας του << Βασιλείου της Κρήτης >>, ώστε το Βενετσιάνικο περίπτερο στην έκθεση της Ρώμης το 1911, ήταν πιστή αντιγραφή της Λότζιας του Ηρακλείου. Ήταν ένα είδος επιμελητηρίου και λέσχης, με τη σημερινή έννοια των λέξεων αυτών. Εκεί μαζεύονταν οι ευγενείς, οι άρχοντες και οι φεουδάρχες για να συζητούν και να αποφασίζουν, για διάφορα ζητήματα που αφορούσαν την κοινωνική και εμπορική ζωή του τόπου, αλλά και για να διασκεδάζουν.

38 Από τα πρώτα χρόνια της Βενετοκρατίας στην Κρήτη, χτίστηκε η πρώτη Λότζια η οποία ήταν χτισμένη κοντά στην θάλασσα. Το 1324, οι ευγενείς του Χάντακα ζήτησαν από τη Βενετία να τους δοθεί δημόσιος χώρος κοντά στην κεντρική πλατεία, για να χτίσουν νέα Λότζια. Η αίτηση έγινε δεκτή και η δεύτερη Λότζια χτίστηκε στην κεντρική πλατεία της πόλης, απέναντι ακριβώς από τη σημερινή. Η Λότζια αυτή ερειπώθηκε το 1540 και χτίστηκε τρίτη στη θέση της σημερινής. Η Λότζια αυτή εξυπηρέτησε το σκοπό της μέχρι το , οπότε χτίστηκε η σημερινή τέταρτη κατά σειρά Λότζια από το Φραγκίσκο Μοροζίνι. Ήταν προσκολλημένη στη δυτική πλευρά της οπλαποθήκης. Είχε σχήμα ορθογωνίου, μήκους 28μ. και πλάτους 11μ. και ήταν θεμελιωμένη σε 12 βαθιά φρεάτια που συνδέονταν με υπόγεια τόξα, ανταποκρινόμενα στα τόξα του ισογείου. Στο λαμπρό αυτό οικοδόμημα αντιπροσωπεύονταν και οι δύο Ελληνικοί ρυθμοί: ο δωρικός στο ισόγειο και ο ιωνικός στον όροφο. Η δυτική πλευρά είχε 7 τόξα. Το μεσαίο στο ισόγειο ήταν η είσοδος. Τα άλλα ήταν ανοιχτά με χαμηλό θωράκιο. Οι κολόνες του ισογείου ήταν δωρικού ρυθμού και του ορόφου ιωνικού. Στις γωνίες υπήρχαν τετράγωνοι παραστάδες. Στο πάνω μέρος του ισογείου, υπήρχε διάζωμα με 82 τρίγλυφες μετώπες που εικόνιζαν το λέοντα του Αγίου Μάρκου, τρόπαια και πανοπλίες. Σήμερα η μεγάλη αίθουσα της Λότζιας, στην οποία δόθηκε το όνομα << Ελευθέριος Βενιζέλος >>, είναι η πολυτελέστερη και λαμπρότερη αίθουσα του Ηρακλείου και στεγάζει το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης

39 Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΚΟΥ Ο Άγιος Μάρκος ήταν προστάτης των Βενετών και γι αυτό από τα πρώτα χρόνια της Βενετοκρατίας έχτισαν οι Βενετοί το ναό αυτό. Ο ναός άρχισε να χτίζεται το Ήταν τρίκλιτη ξυλόστεγη Βασιλική με το μεσαίο κλίτος υψηλότερο από τα άλλα. Χαρακτηριστικό ήταν το κωδωνοστάσιο του Αγίου Μάρκου, οι καμπάνες του οποίου χτυπούσαν κάθε πρωί, για να πάνε οι υπάλληλοι στη δουλειά τους, ενώ σε καιρό πολέμου σήμαιναν συναγερμό. Στον Άγιο Μάρκο, αναλάμβαναν τα καθήκοντα τους οι Βενετοί άρχοντες με λαμπρές τελετές. Εδώ, επίσης, ενταφιάζονταν οι άρχοντες των Βενετών που πέθαιναν στην Κρήτη. Έχουν ταφεί εδώ οι δούκες : Μαρίνος Μοροζίνι, Μαρίνος Γκραντέγκο και Μάρκος Κόρνερ. Ο ναός έπαθε αλλεπάλληλες καταστροφές από σεισμούς του 1303, του 1508, του 1564 και διαρκώς επισκευαζόταν, χωρίς να γίνει μία ανοικοδόμησή του από τα θεμέλια. Το 1956, άρχισαν οι προσπάθειες αναστήλωσης της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου από την εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιήθηκε από το δήμο για εκθέσεις, διαλέξεις και άλλες εκδηλώσεις. Σήμερα χρησιμοποιείται ως Δημοτική Πινακοθήκη.

40

41 ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Η Πλατεία Αγίας Αικατερίνης πήρε το όνομα της από την εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης, που βρίσκεται στο χώρο αυτό, βορειοανατολικά του Μητροπολιτικού ναού του Αγίου Μηνά. Ο ναός χτίστηκε τον 16 ο μ.χ. αιώνα με εμφανείς επιρροές της ενετικής αρχιτεκτονικής. Η μονή Αγίας Αικατερίνης είχε αρκετά εισοδήματα την περίοδο εκείνη για να συντηρεί πολλούς μοναχούς. Η σχολή της Αγίας Αικατερίνης των Σιναϊτών την περίοδο μεταξύ αναδεικνύεται σε σχολή πανεπιστημιακής μόρφωσης όπου διδάσκονται αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, Φιλοσοφία, Θεολογία, Ρητορική και Ζωγραφική. Απόφοιτοι της σχολής διέπρεψαν στα ελληνικά γράμματα. Η Αγία Αικατερίνη από το 1967 μέχρι σήμερα στεγάζει μία σπουδαία έκθεση βυζαντινών εικόνων και ιερών λατρευτικών αντικειμένων, που αντιπροσωπεύουν έξι αιώνες της ιστορίας της Ορθόδοξης εκκλησίας.

42 ΑΓΙΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΣ Ορθόδοξος ναός που βρίσκεται στη σημερινή οδό Ταξιάρχου Μαρκοπούλου. Οι πρώτες αναφορές στους καταλόγους των εκκλησιών του Χάνδακα αποδεικνύουν ότι άνηκε στη Β βυζαντινή περίοδο. Ξανακτίστηκε με τη σημερινή του μορφή, μετά το σεισμό του 1508, όπου έπαθε μεγάλες καταστροφές.

43 ΚΡΗΝΕΣ Η Κρήνη Μοροζίνι, το περίφημο συντριβάνι με τα λιοντάρια, κατασκευάστηκε στο Ηράκλειο από τον γενικό προβλεπτή Φραγκίσκο Μοροζίνι και τους μηχανικούς Zorzi Corner, Raffaello Monnani και Francesco Basilicata. Ο λόγος που κατασκευάστηκε η κρήνη δεν ήταν αισθητικός, αλλά έγινε για να φέρει άφθονο, πόσιμο νερό στο διψασμένο Ηράκλειο. Το Ηράκλειο δεν είχε πηγές νερού και οι κάτοικοι του χρησιμοποιούσαν πηγάδια και δεξαμενές που αποθήκευαν το νερό της βροχής. Χάρη όμως στον Μοροζίνι, το νερό από το βουνό Γιούχτας στις Αρχάνες έφθασε στο Ηράκλειο με αγωγό μήκους 15 χιλιομέτρων. Το έργο χρειάστηκε 14 μήνες για να ολοκληρωθεί και εγκαινιάστηκε στις 25 Απριλίου 1628, ημέρα γιορτής του Αγ. Μάρκου, προστάτη της Βενετίας. Η δεξαμενή του συντριβανιού βρίσκεται πάνω σε κυκλικό κρηπίδωμα και αποτελείται από οκτώ λοβούς, σχήμα το οποίο διευκόλυνε περισσότερους ανθρώπους να γεμίζουν τα σταμνιά τους ταυτόχρονα. Σε κάθε λοβό μπορούσαν να βουτήξουν τα δοχεία τους περίπου πέντε άνθρωποι. Οι λοβοί του συντριβανιού εξωτερικά είναι διακοσμημένοι με ανάγλυφα θέματα παρμένα από την ελληνική μυθολογία, κυρίως τρίτωνες, δελφίνια και νύμφες, μυθικά όντα που σχετίζονταν με το υγρό στοιχείο. Στο κέντρο κάθε λοβού τοποθετήθηκαν τα οικόσημα του δόγη, του δούκα, των συμβούλων και του Μοροζίνι.

44 Η Κρήνη Μοροζίνη Στο κέντρο του συντριβανιού πάνω σε ψηλό οκτάπλευρο βάθρο κάθονται τέσσερα περήφανα λιοντάρια, που από τα στόματά τους τρέχει νερό. Το λιοντάρι δεν συνηθίζεται σε κρήνες, καθώς είναι ζώο που δεν σχετίζεται με το νερό, αλλά στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιήθηκε σαν το σύμβολο της δύναμης των Ενετών. Στην κορυφή της κρήνης είχε τοποθετηθεί ένα υπερφυσικού μεγέθους μαρμάρινο άγαλμα του τριαινοφόρου Ποσειδώνα, έργο υψηλής ποιότητας, φτιαγμένο από ντόπιο καλλιτέχνη. Το άγαλμα αυτό δεν σώζεται σήμερα και μας είναι άγνωστο πότε και πως καταστράφηκε ή αφαιρέθηκε. Η κρήνη Μοροζίνι είναι το τελευταίο τμήμα του μεγάλου υδρευτικού έργου του Ηρακλείου, και στα θεμέλια της κρύβει την υπόγεια δεξαμενή, όπου έρχονταν το νερό με επιφανειακούς και υπόγειους αγωγούς από τις Αρχάνες, 15 χιλιόμετρα μακριά από το Ηράκλειο. Εντυπωσιακός είναι ο έξυπνος τρόπος που είχαν επινοήσει οι Ενετοί για να κάνουν το νερό να αναβλύζει από το στόμα των λιονταριών, χωρίς τη χρήση κάποιας αντλίας που θα το ανέβαζε από την υπόγεια δεξαμενή. Το νερό λόγω της υψομετρικής διαφοράς των Αρχανών σε σχέση με το Ηράκλειο έφτανε με φυσική ροή στην υπόγεια δεξαμενή κάτω από το συντριβάνι. Η δεξαμενή συνδεόταν με το συντριβάνι με μια κατασκευή με σχήμα πυραμίδας, πλατιά στη βάση και στενή στην κορυφή (έξοδο), που αύξανε την πίεση του νερού, το ανέβαζε στο συντριβάνι και το έκανε να αναβλύζει με ορμή από το στόμα των 4 λιονταριών.

45 Η κρήνη Μπέμπο: Είναι μια από τις ωραιότερες και φημισμένες κρήνες του Χάνδακα. Βρισκόταν στην πλατεία του ναού του Σωτήρος, σημερινή πλατεία Κορνάρου. Κατασκευάστηκε από το Ματθαίο Μπέμπο μεταξύ των ετών 1552 και Ο Ματθαίο Μπέμπο ήταν ο πρώτος που κατόρθωσε να διοχετεύσει πηγαίο νερό με υδραγωγείο στο Χάνδακα. Η κρήνη σώζεται στη θέση της ακέραια, στολισμένη με οικόσημο του οίκου του τότε δούκα Αλβίζε Γκρίτι και των συμβούλων του Ιωάννη Τιέπολο, Γεωργίου Έμο και Πέτρο Μαρίνο Ντιέντο.Χαρακτηριστικό στολίδι της κρήνης είναι το ακέφαλο άγαλμα κάποιου Ρωμαίου αξιωματούχου, που μεταφέρθηκε στο Χάνδακα από την Ιεράπετρα όπου βρέθηκε. Η κρήνη συνδυάζει αναγεννησιακά και γοτθικά διακοσμητικά στοιχεία, ενώ σε δεύτερη χρήση ήταν η μαρμάρινη λεκάνη που συνέλεγε νερό και πρέπει να ήταν αρχικά ρωμαϊκή σαρκοφάγος. Η κρήνη είχε αέτωμα που δυστυχώς αφαιρέθηκε. Το 1938 αφαιρέθηκε και η συλλεκτήρια δεξαμενή στην οποία είχε εντοιχιστεί η κρήνη για να διαμορφωθεί η πλατεία.

46 Κρήνη Πριούλι: Βρίσκεται λίγα βήματα από το νότο της Πύλης του Δερματά και πίσω από το σημερινό Μποδοσάκειο Δημοτικό σχολείο. Το όνομα της το πήρε από τον κατασκευαστή της, το Γενικό Προβλεπτή Αντόνιο Πρίουλι. Είναι επίσης γνωστή με το όνομα < Fontana nuova >. Η κατασκευή της έγινε το 1666 μ.χ. Οι Τούρκοι είχαν κόψει τον αγωγό της Κρήνης Μοροζίνης. Έτσι η πόλη βασανιζόταν από έλλειψη νερού. Τότε ο Αντόνιο Πρίουλι βρήκε μια φλέβα νερού μέσα στην τάφρο, απέναντι στον Προμαχώνα Βηθλεέμ. Το νερό το διοχέτευσε απέναντι στην Πύλη Δερματά, όπου έχτισε την κρήνη. Αποτελεί άριστο δείγμα αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Διακοσμείται με κίονες κορινθιακού ρυθμού και πεσσούς, ενώ η όλη κατασκευή στέφεται με τριγωνικό αέτωμα. Εκατέρωθεν των κιόνων σχηματίζονται κόγχες, οι μετόπες των οποίων φέρουν περίτεχνη διακόσμηση. Στο κέντρο δεσπόζει μια πλάκα με Τουρκική επιγραφή.

47 Η κρήνη Σαγκρέντο χτίστηκε από το Δούκα της Κρήτης Ιωάννη Σαγκρέντο, μεταξύ των ετών 1602 και 1604 μ.χ. για να υδρεύονται οι ευγενείς που συγκεντρώνονται στη Λότζια. Το νερό έφτανε στην κρήνη από την Καινούρια Πόρτα. Βρίσκεται στο δεξιό μέρος του στενού δρόμου που οδηγεί από την οδό της 25 ης Αυγούστου στην πλατεία του Αγίου Τίτου εντοιχισμένη στο βόρειο τοίχο της Λότζια. Η κρήνη αποτελούνταν από ένα ανάγλυφο και πιθανότατα μια γούρνα η οποία σήμερα δε σώζεται. Το ανάγλυφο παριστάνει μια γυναικεία μορφή η οποία κρατά στο δεξί της χέρι ένα ρόπαλο και στο αριστερό μια ασπίδα. Η μορφή στέκεται ανάμεσα σε δύο ιωνικού ρυθμού κίονες και φέρει πάνω από το κεφάλι σε κυκλική διάταση την επιγραφή με τη φροντίδα του Σαγκρέντο ρέει αυτό το νερό.

48 Ερωτηματολόγιο Η ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΟΛΙΤΩΝ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ.

49 Ποιο είναι το αγαπημένο σου σημείο στην πόλη ; 19% 5% 15% 33% 16% 5% πάρκα Παγκρήτιο Δαιδάλου καφέ πλατείες Αρχαιολ. Χώροι μουσεία μνημεία 2% 5%

50 Ποιο μνημείο είναι το πιο χαρακτηριστικό ; 4% Αγ. Μηνάς 24% 36% Αγ. Τίτος Κρίνι Μοροζίνι (Λιοντάρια) Λότζια Κούλε 6% 52%

51 Είστε ικανοποιημένοι από τη συντήρηση και προβολή των μνημείων της πόλης ; 43% 0% 41% λίγο πολύ όχι ναι 16%

52 Ποιον θεωρείτε τον πιο χαρακτηριστικό ήχο της πόλης ; 16% 55% 8% καφετέριες αυτοκίνητα τζιτζίκια κύματα Κούλε 21%

53 Πιστεύετε ότι η φυσιογνωμία της πόλης του Ηρακλείου έχει αλλάξει τα τελευταία 10 χρόνια ; 23% 15% 6% λίγο πολύ όχι ναι 56%

54 Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η πιο σημαντική αλλαγή στην πόλη ; 23% 18% 18% καφέ/μπαρ χώροι πρασίνου εκμοντερνισμός Ολυμπιακά έργα 41%

55 Ποιες είναι οι σημαντικότερες επιδράσεις της αύξησης του τουρισμού στην πόλη ; 4% 9% 10% 21% 23% προβλήματα ηλεκτροδότησης/υδροδότησης αλλοίωση παραδοσιακών στοιχείων ρύπανση ανάπτυξη περιοχών μείωση ανεργίας αύξηση εισοδήματος 21% επενδύσεις 12%

56 Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τη λέξη Ηράκλειο ; 10% 3% 10% 18% 4% 7% 13% 19% ωραία πόλη ολυμπιακή πόλη ενετική πόλη ζωντανή πόλη ζούγκλα βρώμικη πόλη κακοσχεδιασμένη πόλη πόλη που γεννήθηκα επαρχιακή πόλη μικρή Αθήνα/μεγαλούπολη 4% 12%

57 Τι δε σας αρέσει στο Ηράκλειο ; 2% 5% 6% 8% 7% 9% 7% 13% 1% 14% 19% 9% εκμοντερνισμός υποδομές σχολείων ακριβές τιμές εγκαταλελειμμένα κτίρια οδικό δίκτυο κυκλοφοριακό ηχορύπανση/καυσαέρια έλλειψη πρασίνου πάρκα πολεοδομικός σχεδιασμός σκουπίδια πλατεία Ελευθερίας

58 Τι θα θέλατε να υπάρχει στο Ηράκλειο; 6% 10% 6% 15% 14% 3% 16% 8% θέατρα χώροι στάθμευσης αθλ. Κέντρα/βιβλιοθήκες καθαριότητα εμπορικά κέντρα συντριβάνια πεζόδρομοι/ποδηλατόδρομοι πάρκα καλύτερο οδικό δίκτυο μετρό 13% 9%

59 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1) Μείωση των μετακινήσεων και προτεραιότητα των μέσων μαζικής μεταφοράς έναντι του Ι.Χ. με στόχο την αποφυγή κυκλοφοριακών συμφορήσεων εντός του αστικού ιστού. 2) Τα κτίρια, οι εγκαταστάσεις και οι αναπλάσεις να γίνονται με ποιοτικές προδιαγραφές, αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και γενικά ανοικτές διαδικασίες που να εγγυώνται ένα ποιοτικό αποτέλεσμα. 3) Διερεύνηση της τοπικής ιστορίας από το σχολείο μέσα από την παρατήρηση του δημόσιου χώρου και τη συσχέτιση των λέξεων και των ονομασιών με ιστορικούς, κοινωνικούς και γεωγραφικούς παράγοντες. 4) Να αυξηθούν τα πολιτιστικά δρώμενα στο χώρο των τειχών/κούλε. 5) Να εξωραϊστεί η διαδρομή πάνω στα τείχη και να κατασκευαστεί αναψυκτήριο. 6) Ολοκλήρωση του πολιτιστικού πολυχώρου και δημιουργία πρόσθετων χώρων ψυχαγωγίας των πολιτών. 7) Αναστήλωση αναπαλαίωση εγκαταλελειμμένων κτηρίων με στήριξη πολιτείας μέσω προγραμμάτων. 8) Συντήρηση των μνημείων της πόλης από ειδικούς επιστήμονες σε ετήσια βάση συνεχής καθαρισμός και ηλεκτροφωτισμός. 9) Οι πολίτες να ευαισθητοποιηθούν και με τη συμμετοχή τους να δημιουργήσουν τους όρους ποιότητας ζωής.

60 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 1) «Η Πόλη είναι κτισμένη πολιτική», Αριστοτέλης. 2) «Η Πόλη είναι αυτό που είναι, γιατί οι Πολίτες της είναι αυτοί που είναι», Πλάτωνας. 3) «Γίνε εσύ η αλλαγή που θέλεις», Γκάντι.

61 ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ