ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ένας κόσμος ραγδαίων αλλαγών

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ένας κόσμος ραγδαίων αλλαγών"

Transcript

1 Ένας κόσμος ραγδαίων αλλαγών Α Η εποχή μας γνωρίζει την ευρύτατη διείσδυση της γνώσης σχεδόν σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής και την ανάδειξη της μόρφωσης σε κομβική δραστηριότητα του ανθρώπινου βίου. Η εξέλιξη αυτή ορίζεται από βαθύτατες αλλαγές στη δομή του συστήματος της κοινωνικής εργασίας, σε στενή σύζευξη με τη δυναμική πρόοδο στα πεδία της επιστημονικής έρευνας και της τεχνολογικής καινοτομίας. Η μεγάλης κλίμακας, οργανωμένη και συστηματική δημιουργία επιστημονικών γνώσεων, η εκτενής και ταχύτατη χρήση τους για παραγωγικούς σκοπούς φαίνεται να αποτελούν την κύρια οδό της επιτυχίας εντός της παγκόσμιας πλέον και εξόχως ανταγωνιστικής σύγχρονης κεφαλαιοκρατικής οικονομίας. Το γεγονός ότι η γνώση διαπερνά ευρύτατο φάσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε συνάρτηση με τις μεγάλες ανατροπές που επιφέρει στο χαρακτήρα της εργασίας δημιούργησε την αίσθηση ότι κινούμαστε προς μια νέα κοινωνική πραγματικότητα. Ποικίλες, εξιδανικευτικές προσεγγίσεις επιχείρησαν να ορίσουν τα νέα φαινόμενα, προσβλέποντας σε μιαν αυθόρμητη εμφάνιση ενός καλύτερου κόσμου, θεμελιωμένου στη δημιουργία, διάδοση και εφαρμογή γνώσεων. Ο Daniel Bell, εκπρόσωπος της γνωστής θεωρίας περί «μεταβιομηχανικής κοινωνίας», έκανε λόγο για τη μετατόπιση των θεμελίων της κοινωνικής ζωής από την ιδιωτική ιδιοκτησία στη συγκεντροποίηση της θεωρητικής γνώσης (Bell, 1973, 115). Όπως υποστήριξε, στη μεταβιομηχανική κοινωνία κυρίαρχη θα είναι πλέον η διανοητική τεχνολογία (ο ηλεκτρονικός υπολογιστής), η οποία θα δώσει στους ανθρώπους πρωτό- ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΡΑΓΔΑΙΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ [13]

2 ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ γνωρες δυνατότητες σχεδίασης των δραστηριοτήτων τους, πρόβλεψης των εξελίξεων και διεύθυνσης συστημάτων μεγάλης κλίμακας, με πληθώρα αλληλεπιδρουσών μεταβλητών (Bell, 1973, 26,31-33). Δεδομένου του θεμελιώδους ρόλου της θεωρητικής γνώσης, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα, οι χώροι δηλαδή όπου αυτή κωδικοποιείται και εμπλουτίζεται, θα αποτελέσουν τις αξονικές δομές, τους κύριους θεσμούς της νέας κοινωνίας (Bell, 1973, 44, 246 ). Αργότερα ο Daniel Bell θα ορίσει την αναδυόμενη νέα πραγματικότητα ως «κοινωνία της πληροφορίας», δηλώνοντας ότι πρόκειται για ένα τρόπο παραγωγής, όπου η εργασία και το κεφάλαιο (οι βασικές μεταβλητές της βιομηχανικής κοινωνίας), αντικαθίστανται από την πληροφορία και τη γνώση. Σύμφωνα με την προτεινόμενη από τον ίδιο «γνωσιακή θεωρία της αξίας», στη νέα κοινωνία βασική πηγή της αξίας θα είναι η γνώση και όχι η εργασία (Bell, 1980, 506). Κινούμενος θεωρητικά σε παρόμοια κατεύθυνση, ο Alvin Toffler θα διακρίνει στην εξέλιξη της κοινωνίας τρεις βαθμίδες - κύματα: το πρώτο κύμα, που αντιστοιχεί στην αγροτική εποχή, το δεύτερο, που αντιστοιχεί στη βιομηχανική και το τρίτο κύμα, που αφορά στην εμφάνιση μιας νέας κοινωνίας της πληροφορίας, στην οποία ο ρόλος της γνώσης θα είναι καθοριστικός. Σύμφωνα με τον Alvin Toffler, οι τεχνολογίες της πληροφορικής θα δημιουργήσουν ένα ευφυές ανθρώπινο περιβάλλον με «ολοκληρωτική μνήμη», μια «πληροφοριο-σφαίρα», εντός της οποίας τα άτομα θα έχουν τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης σε τεράστιο όγκο γνώσεων, αποκτώντας ευρεία, συνθετική αντίληψη του κόσμου (Τόφλερ, 1982, ). Η έλευση του «τρίτου κύματος» θα επιφέρει τη ριζική αλλαγή του χαρακτήρα της παραγωγικής δραστηριότητας των ανθρώπων. Ενώ στη βιομηχανική εποχή κυριαρχούσε η μαζική παραγωγή, ο γιγαντισμός, η τυποποίηση των πάντων, η συγκεντρωτική απασχόληση των εργαζομένων σε ιεραρχικά δομημένες επιχειρήσεις, στη νέα εποχή θα κυριαρχεί η [14]

3 πολυμορφία, η παραγωγή σε μικρές παρτίδες υπό τον διαρκώς αμεσότερο έλεγχο του καταναλωτή, η αποκέντρωση και η εξατομίκευση της εργασίας. Η οικονομική δραστηριότητα και πρόοδος θα εξαρτώνται πλέον όχι απ τη διεύρυνση των μηχανικών μέσων του βιομηχανικού συστήματος αλλά από την ταχύτητα διάδοσης και ανταλλαγής πληροφοριών (Τόφλερ, 1982, , ). Ο Peter F.Drucker θα ερμηνεύσει τις συντελούμενες αλλαγές στην οικονομία ως ανάδυση της «μετακαπιταλιστικής κοινωνίας», στην οποία αποφασιστικό ρόλο δε θα παίζουν πλέον το κεφάλαιο, οι φυσικοί πόροι και η εργασία, όπως συνέβαινε παλαιότερα, αλλά οι γνώσεις. Ο νέος ρόλος των τελευταίων στην οικονομία θα αναβαθμίσει καίρια τη θέση των ίδιων των εργαζομένων της γνώσης, καθιστώντας επίσης αναγκαία τη συνεχή βελτίωσή τους διαμέσου της συνεχούς μάθησης (Drucker, 2000, 15,17, 64, 124). Με το ρόλο της γνώσης στη σύγχρονη κοινωνία σε συνάρτηση με την εκτεταμένη χρήση της πληροφοριακής τεχνολογίας καταπιάνεται το αξιοσημείωτο έργο του Manuel Castells, Η ανάδυση της δικτυακής κοινωνίας, στο οποίο διατυπώνει την άποψη ότι η ευρεία διάδοση των τεχνολογιών πληροφορικής και η επιδίωξη των επιχειρήσεων να αναβαθμίσουν την ανταγωνιστικότητα, την ευελιξία και προσαρμοστικότητά τους οδήγησε στην αναδόμηση της κεφαλαιοκρατίας, στην εμφάνιση ενός νέου τεχνο-οικονομικού συστήματος, του πληροφοριακού καπιταλισμού. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η παρατήρησή του ότι τα πληροφοριακά δίκτυα, καλύπτοντας μεγάλα τμήματα του πλανήτη, μετατρέπουν την παγκόσμια οικονομία σε ένα ενιαίο σύστημα, εντός του οποίου η παραγωγική δραστηριότητα καταμερίζεται με εξαιρετικά ευέλικτο τρόπο. Μπορεί βέβαια το σύστημα αυτό να μην είναι κυριολεκτικά πλανητικό (να μην ενσωματώνει, δηλαδή, όλες τις παραγωγικές διαδικασίες που συντελούνται στον πλανήτη), πλην όμως επηρεάζει, άμεσα ή έμμεσα τη ζωή όλης της ανθρωπότητας (Castells, 1996, 2,96,102,204). ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΡΑΓΔΑΙΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ [15]

4 ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ Σύμφωνα με τον Manuel Castells, οι νέες τεχνολογίες της πληροφορικής και αυτοματοποίησης συνεπάγονται όχι τη μείωση των θέσεων εργασίας, αλλά την αλλαγή του περιεχομένου τους, τον περιορισμό των μονότονων, επαναλαμβανόμενων δραστηριοτήτων, την ενίσχυση της αυτονομίας αλλά και της συνεργασίας μεταξύ των εργαζομένων, την εξατομίκευση της εργασιακής δραστηριότητας σε συνάρτηση με την αποκέντρωση της παραγωγής (Castells, 1996, , ). Β Αν εξετάσουμε σε καθαρή μορφή τα φαινόμενα στα οποία αναφέρονται οι παραπάνω θεωρίες, επιχειρώντας μιαν αφαίρεση από τις αντιφατικές διαστάσεις τους εντός των σύγχρονων κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε σε αυτά την εκδήλωση μιας θεμελιώδους τάσης της κοινωνικής εξέλιξης, της δυναμικής ενίσχυσης διεύρυνσης των διανοητικών, επιστημονικών στοιχείων της εργασίας. Τούτο σημαίνει ότι ολοένα και περισσότερο καθίσταται αναγκαίος ένας νέος τύπος εργαζομένου, ο οποίος θα πρέπει να κατέχει σύνθετες επαγγελματικές ικανότητες και κυρίως να είναι σε θέση να κατανοεί και να επεξεργάζεται πληροφορίες, να αποκτά αλλά και να δημιουργεί γνώσεις και βεβαίως να τις αξιοποιεί κατά τον βέλτιστο τρόπο για τη διεκπεραίωση ποικίλων εργασιακών καθηκόντων. Η ανάπτυξη του γνωσιακού - διανοητικού περιεχομένου της εργασίας καθιστά τη μόρφωση κρίσιμο ζήτημα της κοινωνικής ζωής, μετατρέπει τη θεσμικά οργανωμένη, συστηματική και μακροχρόνια επιστημονική εκπαίδευση σε προνομιακό και αποφασιστικής σημασίας πεδίο δημιουργίας των σύγχρονων εργασιακών ικανοτήτων. Δεδομένης μάλιστα της ραγδαίας ανάπτυξης της επιστήμης και των καταιγιστικών τεχνολογικών και εργασιακών αλλαγών, ανακύπτει η ανά- [16]

5 γκη για διαρκή εκπαίδευση των ανθρώπων, προκειμένου αυτοί να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται σε νέα εργασιακά καθήκοντα, παρακολουθώντας τις καινοτομίες που επιφέρει η επιστημονική και τεχνική πρόοδος. Όχι τυχαία, η ιδέα της δια βίου μάθησης είναι σήμερα τόσο δημοφιλής. Στην εποχή της πληροφορίας η σπουδαιότητα της γνώσης συνάπτεται με την ικανότητα μετάδοσής της. Παραγόμενη μέσα σε παγκόσμια δίκτυα, στα οποία συμμετέχουν ποικίλα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα, δημόσιοι οργανισμοί και επιχειρήσεις, η γνώση θα πρέπει να διαχέεται σε όλους τους ενδιαφερόμενους, σε όλη τη κοινωνία. Συνακόλουθα, αναβαθμίζεται η αναγκαιότητα της επικοινωνίας και της συλλογικότητας μεταξύ των δημιουργών της, κάτι που όμως προσκρούει στις ανταγωνιστικές σχέσεις της εμπορευματικής οικονομίας και στις κυρίαρχες πρακτικές ιδιωτικοποίησης της γνώσης (Gibbons κ.α., 1994, 14,25,35). Σε κάθε περίπτωση, θεμελιώδης για μια κοινωνία της γνώσης είναι η ικανότητα να συνεργάζεται κανείς αρμονικά με άλλους ανθρώπους, να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες στο πλαίσιο των οποίων γίνεται εφικτή η ανταλλαγή των ικανοτήτων που έκαστος διαθέτει. Άξια προσοχής είναι η εκτίμηση ότι στη νέα πραγματικότητα κινητήριος δύναμη της παραγωγής γνώσεων δε θα είναι πλέον η ατομική αλλά η ομαδική - συλλογική δημιουργικότητα (Gibbons κ.α., 1994, 9). Η σημασία που αποκτά η γνώση για τη σύγχρονη οικονομία συνεπάγεται την αναγκαιότητα αναδιαμόρφωσης των σχέσεων εργασίας ε- ντός των επιχειρήσεων, οι οποίες καλούνται να λειτουργήσουν ως οργανισμοί δημιουργίας και συσσώρευσης γνώσεων. Έτσι βλέπουμε να εμφανίζεται μια νέα εργασιακή «ηθική» η οποία καταφάσκει τη σημασία της ομαδικής εργασίας, την αναγκαιότητα καλλιέργειας ευαισθησίας και ενδιαφέροντος για το κάθε μέλος της ομάδας. Σε ορισμένες επιχειρήσεις, προκειμένου να καταστεί εφικτή η ταχύτερη διάδοση της γνώσης στις οργανωτικές δομές τους και η βέλτιστη αξιοποίησή της για την υλοποίηση των στόχων τους, προωθούνται εργασιακά μοντέλα που στηρίζονται ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΡΑΓΔΑΙΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ [17]

6 ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ στην αλληλοβοήθεια. Τη θέση γραφειοκρατικών ιεραρχιών, συναπτόμενων με άκαμπτες διαδικασίες επικοινωνίας, παίρνουν τώρα ευέλικτες ο- μάδες, που απολαμβάνουν μεγάλη αυτονομία ως προς τον τρόπο λειτουργίας τους, αλλά πρωτίστως διακατέχονται από πνεύμα συλλογικότητας, αναγκαίο για την ελεύθερη, άτυπη, άμεση επικοινωνία και απρόσκοπτη ανταλλαγή ιδεών και διανοητικών ικανοτήτων μεταξύ των μελών τους (Von Krogh κ.α., 2001, 43-49). Κατά μία χαρακτηριστική άποψη, η συλλογικότητα, το ενδιαφέρον για τον άλλον, εντός του χώρου εργασίας, έχουν πλέον επιστημολογική αξία, διότι αφορούν στο «γιατί και πώς οι οργανώσεις αποκτούν γνώσεις» (Von Krogh κ.α., 2001, 49). Οι τεχνολογικά προηγμένες επιχειρήσεις δίνουν έμφαση όχι μόνον στην ιδιωτικοποιημένη γνώση, αυτή δηλαδή που έχει κωδικοποιηθεί και υπάγεται σε διαδικασίες εμπορευματοποίησης, αλλά και στη μέγιστη αξιοποίηση των γνώσεων που διαθέτει το προσωπικό, ιδιαίτερα στη σιωπηλή, μη δηλωμένη και άμεσα μη εμπορεύσιμη γνώση. Η ανάγκη αποκάλυψης και χρήσης αυτής ακριβώς της γνώσης ωθεί τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν στοιχεία ακαδημαϊκής κουλτούρας (Gibbons κ.α., 1994, 25-26). Όπως διαπιστώνεται, μια διαδικασία σύγκλισης βρίσκεται σε εξέλιξη μεταξύ επιχειρήσεων και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, στο πλαίσιο της οποίας κώδικες και πρακτικές των επιχειρήσεων διεισδύουν στους ακαδημαϊκούς χώρους, ενώ ακαδημαϊκοί κανόνες ρυθμίζουν τη δραστηριότητα ενός ξεχωριστού και βεβαίως προνομιούχου στρώματος εργαζομένων της γνώσης σε τομείς προηγμένης τεχνολογίας. Οι εταιρίες που ενσωματώνουν δραστηριότητες προηγμένης επιστημονικής έρευνας, (σε πεδία όπως η βιοτεχνολογία, η παραγωγή λογισμικού, η πληροφορική, οι επιστήμες των υλικών, η αεροδιαστημική, η ενέργεια, η ηλεκτρονική τεχνολογία) έχουν μεγάλη ανάγκη από την προσέλκυση και αξιοποίηση εργαζομένων με υψηλού επιπέδου επιστημονικές γνώσεις και ερευνητικές ικανότητες. Για το λόγο αυτό χαλαρώνουν τις αυστηρές γραφειοκρατικές δομές τους όσον αφορά την οργάνωση της εργασίας, υιοθετούν περισσότερο ευέλικτες πρακτικές, οι [18]

7 οποίες παρέχουν μεγαλύτερη αυτονομία στους εργαζόμενους της γνώσης (Kleinman & Vallas, 2001, 451,453, ,465). Συνάμα, ενθαρρύνεται η εργασία σε ομάδες, σε συνθήκες συναδελφικού και υποστηρικτικού κλίματος, το οποίο φέρνει πιο κοντά την επιχείρηση με την ακαδημαϊκή κουλτούρα (Kleinman & Vallas, 2001, 471). Ενδεικτική αυτών των αλλαγών είναι επίσης η δημιουργία από ιδιωτικές επιχειρήσεις προϋποθέσεων για πραγματοποίηση σημαντικών επιστημονικών δημοσιεύσεων από τις δικές τους ερευνητικές ομάδες. Στόχος τους είναι, αφενός, να καταστήσουν περισσότερο ελκυστική την απασχόληση σε αυτές του κατάλληλου ερευνητικού δυναμικού, αφετέρου, να προαγάγουν το κύρος της επιχείρησης στα πεδία στα οποία αυτή δραστηριοποιείται (Kleinman & Vallas, 2001, ). Στο νέο οικονομικό περιβάλλον είναι δημοφιλής η άποψη ότι η γνώση και η πληροφορία διασφαλίζουν την ευελιξία στην εργασία, τη δυνατότητα των εταιριών να εξελίσσουν τα προϊόντα τους, τις διαδικασίες παραγωγής και τις στρατηγικές του μάρκετινγκ, καθώς και την ικανότητα των εργαζομένων να βελτιώνονται διαρκώς, να γίνονται περισσότερο δημιουργικοί και αποτελεσματικοί. Για το λόγο αυτό θεωρείται αναγκαίο στις επιχειρήσεις που συμμετέχουν αποτελεσματικά στην οικονομία της γνώσης και των πληροφοριών, παράλληλα με την εργασιακή δραστηριότητα, να αναπτύσσονται ποικίλες διαδικασίες ατομικής και συλλογικής μόρφωσης, οι οποίες θα συμβάλλουν στη διαρκή αναβάθμιση της ικανότητάς τους να καινοτομούν και να αναπτύσσονται. Ως εκ τούτου, αρκετές επιχειρήσεις δημιουργούν δικά τους εκπαιδευτικά κέντρα και προγράμματα ή συνεργάζονται με ποικίλα ακαδημαϊκά ιδρύματα για την οργάνωση της επιμόρφωσης και εκπαίδευσης του προσωπικού τους (Jarvis & Tosey, 2001, 149 Kleinman & Vallas, 2001, ). Συνάμα, η δυνατότητα ταχύτατης μετάδοσης της γνώσης - πληροφορίας τείνει να διαμορφώσει μια νέα σχέση μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών, δεδομένου ότι οι πρώτοι αποκτούν τη δυνατότητα να α- ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΡΑΓΔΑΙΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ [19]

8 ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ντλούν διαρκώς πληροφορίες από τους τελευταίους, ως προς τις ανάγκες τους για συγκεκριμένα προϊόντα, και οι τελευταίοι αποκτούν τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης στις διαδικασίες σχεδίασης και παραγωγής προϊόντων (Kenney, 2001, 98). Η κατάσταση αυτή ωθεί τον Alvin Toffler να υποστηρίξει ότι επίκειται η προοδευτική υπέρβαση της απόστασης μεταξύ του παραγωγού και του καταναλωτή, η εμφάνιση του «παραγωγαναλωτή», πράγμα που θα σημάνει τον περιορισμό του ρόλου της αγοράς στη ζωή της κοινωνίας (Τόφλερ, 1982, , ). Στην υπό διαμόρφωση νέα πραγματικότητα σημαντική εξέλιξη αποτελεί το γεγονός ότι η επανάσταση των τεχνολογιών της πληροφορικής δημιουργεί τη δυνατότητα καθολικής πρόσβασης στη γνώση, πέρα από χωρο-χρονικούς περιορισμούς, με αποτέλεσμα η μόρφωση να προβάλλει σήμερα ως πρωτόγνωρη δυνατότητα μεγάλου αριθμού ανθρώπων. Η διευρυμένη διαμεσολάβηση των ανθρώπινων σχέσεων από την τεχνολογία, από παγκόσμιας εμβέλειας μέσα επικοινωνίας, συγκέντρωσης, επεξεργασίας και διάδοσης πληροφοριών σηματοδοτεί την απελευθέρωση των ανθρώπινων επαφών και αλληλεπιδράσεων από τους διάφορους φυσικούς περιορισμούς, την υπέρβαση των ορίων της άμεσης παρουσίας των συμμετεχόντων σε ενιαίο χώρο. Η γνώση τείνει να απαλλαγεί εφεξής από την παραδοσιακή περιχαράκωσή της σε ξεχωριστά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τα ηλεκτρονικά πολυμέσα υπόσχονται τη δημιουργία ενός μορφωτικού περιβάλλοντος, όπου το άτομο στις συνθήκες του καθημερινού του βίου θα μπορεί να έρχεται σε επαφή με ένα ευρύτατο φάσμα πνευματικών επιτευγμάτων της ανθρωπότητας (Jarvis, 2001, 34). Ο κάθε χώρος της καθημερινότητας θα μπορεί πλέον να λειτουργεί ως πεδίο μάθησης, ενώ η σχέση με τη γνώση θα είναι ευέλικτη και ιδιαιτέρως εξατομικευμένη, με δυνατότητα ικανοποίησης κάθε είδους μορφωτικής ανάγκης. Ο καθένας θα είναι ολοένα και περισσότερο σε θέση να αποκτά γνώσεις οποιουδήποτε περιεχομένου, οποιαδήποτε στιγμή το επιθυμεί και σε οποιοδήποτε μέρος κι αν βρίσκε- [20]

9 ται. «Το ηλεκτρονικό περιβάλλον θα συνομιλεί πραγματικά μαζί μας» (Τόφλερ, 1982, 415). Και βεβαίως, θα είναι πλέον εφικτή η άμεση ενσωμάτωση στους χώρους εργασίας θεσμών και διαδικασιών διαρκούς εκπαίδευσης. Όσο περισσότερο η τεχνολογία θα καθιστά εφικτή και αναγκαία την καθολική επικοινωνία, όσο περισσότερο θα ενισχύεται η παγκοσμιότητα των σύγχρονων παραγωγικών, οικονομικών και ευρύτερα πολιτικών και πολιτισμικών δραστηριοτήτων, τόσο περισσότερο θα είναι αναγκαίο να ενσαρκώνονται στην ατομική εργασία και μόρφωση τα επιτεύγματα της παγκόσμιας ανθρωπότητας. Θα πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι οι παραπάνω επισημάνσεις σκιαγραφούν τη συγκλονιστική τάση μετατροπής της εργασίας σε κατεξοχήν διανοητική δραστηριότητα, σε συνάρτηση με την οποία η γνώση και η μόρφωση αποκτούν καθοριστική σημασία στον ανθρώπινο βίο. Πρόκειται για την τάση εμφάνισης της «κοινωνίας της γνώσης», τουτέστιν μιας νέας βαθμίδας ιστορικής εξέλιξης, η οποία δεν προστίθεται απλώς στο συνεχές των προηγούμενων βαθμίδων, παρά σηματοδοτεί τη δυνατότητα ουσιώδους μετασχηματισμού του μέχρι τώρα κυρίαρχου τύπου ανθρώπινης εργασίας και κοινωνικών σχέσεων, των μέχρι τώρα κυρίαρχων νόμων ανάπτυξης της κοινωνίας. Η τάση σύζευξης της γνώσης με την εργασία, μετατροπής της τελευταίας σε διανοητική δραστηριότητα, ανάδειξης της μόρφωσης σε περιεχόμενο του ανθρώπινου βίου παραπέμπει στην ιστορική πραγματικότητα για την οποία ο Κ.Μαρξ δήλωνε ότι η παραγωγή του πλούτου θα εξαρτάται ολοένα και λιγότερο από την άμεση εργασία και το χρόνο διάρκειάς της, ενώ θεμέλιό της θα καταστεί «η ιδιοποίηση της γενικής παραγωγικής δύναμης του ανθρώπου, η δική του κατανόηση της φύσης και ο εξουσιασμός της διαμέσου της ύπαρξης του ανθρώπου ως κοινωνικού σώματος μ ένα λόγο η ανάπτυξη του κοινωνικού ατόμου» (Μαρξ, 1990, 538). ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΡΑΓΔΑΙΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ [21]

10 ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ Ούτως εννοούμενη η «κοινωνία της γνώσης», συγκροτούμενη δηλαδή από σχέσεις επικεντρωμένες στην πολύπλευρη ανάπτυξη του «κοινωνικού ατόμου», σηματοδοτεί τον ορίζοντα της κοινωνικής χειραφέτησης, με τη μορφή της υπέρβασης της ταξικής κοινωνίας και συνάμα της μετάβασης από την προϊστορία της ανθρωπότητας στην πραγματική της ιστορία 1. Γ Η ανάδειξη της σχέσης γνώσης και εργασίας από τη σκοπιά της προοπτικής της κοινωνικής χειραφέτησης αποτελεί επίτευγμα της μαρξιστικής σκέψης. Δέον να σημειώσουμε ότι για το μαρξισμό η εργασία έχει εγγενώς μορφωτική διάσταση, ως δραστηριότητα η οποία όχι μόνο παράγει τα υλικά μέσα που απατούνται για την φυσική ύπαρξη του ανθρώπου, αλλά και δημιουργεί τον πολιτισμό, διαμορφώνει τον ίδιο τον άνθρωπο ως κοινωνικό-πολιτισμικό ον 2. 1 Σύμφωνα με την κλασική δήλωση του Κ.Μαρξ «Οι αστικές σχέσεις παραγωγής είναι η τελευταία ανταγωνιστική μορφή της κοινωνικής διαδικασίας παραγωγής...την ίδια στιγμή οι παραγωγικές δυνάμεις που αναπτύσσονται στα σπλάχνα της αστικής κοινωνίας δημιουργούν τις υλικές συνθήκες για την άρση του ανταγωνισμού. Συνακόλουθα, αυτός ο κοινωνικός σχηματισμός οδηγεί την προϊστορία της ανθρωπότητας στο τέλος της» (Marx, 1986, 182). 2 Αξίζει εδώ να αναφέρουμε το εγχείρημα του Γκέοργκ Χέγκελ να παρουσιάσει την παγκόσμια ιστορία, όλη την εξέλιξη του πολιτισμού, ως διαδικασία ποιοτικής ανάπτυξής του, προσδίδοντας σε αυτή (στη διαδικασία) περιεχόμενο μορφωτικό. Στη σκέψη του Γκ.Χέγκελ, η παγκόσμια ιστορία προκύπτει ως πορεία του πνεύματος μέσα στον κόσμο: το πνεύμα, εντός και δια της ιστορίας, δημιουργεί τον πολιτισμό, και συνάμα κατανοεί τη φύση και τον εαυτό του, αποκτά αυτοσυνείδηση και καθίσταται ελεύθερο. Κορύφωση της ιστορικής εξέλιξης είναι η κατάσταση της πλήρους αυτοσυνείδησης και της συνειδητοποιημένης ελευθερίας (Χέγκελ, 2005, 172,180). Η ιστορία στη σκέψη του Γκ.Χέγκελ προβάλλει ως δημιούργημα του πνεύματος, ως έργο διανοητικό, το οποίο αποτυπώνεται, αντικειμενοποιείται σε όλες τις πτυχές του πολιτισμού. Σε αυτή όμως την εξόχως ιδεοκρατική κοσμοθεωρία κρύβεται η διαίσθηση του νομοτελούς χαρακτήρα της κοινωνικής εξέλιξης, της δημιουργίας και ανάπτυξης του ανθρώπινου κόσμου βάσει νόμων που υπερβαίνουν τις επιθυμίες και ενέργειες των μεμονωμένων ατόμων. Η σκέψη του Γκ.Χέγκελ πλησίασε σημαντικά την ιδέα ότι η ιστορική εξέλιξη της κοινωνίας, ουσία της οποίας αποτελεί η [22]

11 Για το μαρξισμό η εργασία συνιστά σκόπιμη, διαμεσολαβημένη από εργαλεία (μέσα εργασίας) και συντελούμενη εντός πλαισίου ιδιότυπων κοινωνικών σχέσεων (σχέσεων εργασίας), μετασχηματιστική επενέργεια στα σώματα της φύσης. Με τη βοήθεια των μέσων εργασίας ο άνθρωπος μετασχηματίζει τη φύση και συνάμα διεισδύει στις ενδότερες πτυχές της υλικής πραγματικότητας, αναλύει και ανακαλύπτει τις αντικειμενικές της ιδιότητες, επενεργεί σε αυτήν σύμφωνα με το μέτρο και τους νόμους της. Διαμέσου των εργαλείων η ανθρωπότητα καθιστά αντικείμενο εργασιακής επενέργειας και, συνεπώς, αντικείμενο ανίχνευσης, γνωσιακής προσπέλασης και κατανόησης, διαρκώς διευρυνόμενες περιοχές του μικρόκοσμου και μακρόκοσμου. Γνωρίζουμε την πραγματικότητα επειδή ακριβώς αναπτύσσουμε διαμεσολαβημένη, εργασιακή σχέση προς αυτήν, επειδή τη μετασχηματίζουμε με τη βοήθεια ολοένα και πιο ισχυρών μέσων εργασίας. Η εργασία αποτελεί πεδίο απόκτησης, διεύρυνσης αλλά και ελέγχου, επαλήθευσης των ανθρώπινων γνώσεων, καθώς και διαμόρφωσης, εκδήλωσης, ανάπτυξης των ανθρώπινων ικανοτήτων. Στα αποτελέσματα της εργασίας αντικειμενοποιούνται οι γνώσεις, οι ικανότητες και οι σκοποί που συνθέτουν την ανθρώπινη δραστηριότητα. Έτσι, ο κόσμος που μας περιβάλλει, ως κόσμος πολιτισμικός, δημιουργημένος από την εργασία, αποτελεί σύνολο αντικειμενοποιημένων γνώσεων, ικανοτήτων και σκοπών, αντικειμενοποιημένων κοινωνικών δυνάμεων του ανθρώπου. Ενώπιον αυτού του κόσμου βρίσκεται η εκάστοτε νέα γενιά και, προκειμένου να μπορέσει να επιβιώσει και να αναπτυχθεί εντός αυτού, ακριπολιτισμική μεταμόρφωση του φυσικού κόσμου, αποτελεί διαδικασία διαμόρφωσης των ειδοποιών χαρακτηριστικών της ανθρωπότητας, της ίδιας της κοινωνικότητας ως πνευματικότητας (ως πνευματικού δεσμού), και συνάμα, διαδικασία μόρφωσης, σταδιακής πνευματικής προσοικείωσης των επιτευγμάτων αυτής της πορείας. ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΡΑΓΔΑΙΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ [23]

12 ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ βώς ως γενιά ανθρώπων, θα πρέπει να διέλθει από τη διαδικασία της α- ποαντικειμενοποίησης, της αφομοίωσης δηλαδή των γνώσεων, της ανάπτυξης των ικανοτήτων και της κατανόησης των σκοπών που έχουν αντικειμενοποιηθεί στα υφιστάμενα μέσα εργασίας και ευρύτερα στο πολιτισμικό, κοινωνικό περιβάλλον. Από αυτή τη σκοπιά, η μόρφωση αποτελεί δραστηριότητα αφομοίωσης από τη νέα γενιά των γνώσεων, ανάπτυξης των ικανοτήτων και κατανόησης των νοημάτων που ενσαρκώνονται στα μέσα εργασιακής - πολιτισμικής δραστηριότητας και, συνακόλουθα, αφορά στην αφομοίωση των τρόπων που της επιτρέπουν να συνεχίσει να δημιουργεί και να αναπτύσσει τον ανθρώπινο πολιτισμό. Οι άνθρωποι, λοιπόν, μορφώνονται επειδή εργάζονται, μετασχηματίζουν σκόπιμα τον κόσμο τους, προκειμένου ακριβώς να διατηρήσουν και να αναπτύξουν την εργασιακή τους σχέση με τον κόσμο. Η μόρφωση συνιστά πρωτίστως διαμόρφωση του ανθρώπου ως υποκειμένου της εργασίας. Η εργασία δε αποτελεί την ουσία, την καθοριστική σχέση της κοινωνικής ολότητας. Γι αυτό το λόγο η εργασιακή διάσταση της μόρφωσης είναι η ουσιώδης, η πλέον καθοριστική 3. Η κοινωνία ως οργανική ολότητα και η εργασία ως ουσία (ουσιώδης σχέση) της κοινωνίας διανύουν μια διαλεκτική διαδικασία ανάπτυξης, εντός της οποίας εμφανίζονται, αναπτύσσονται σταδιακά και ωριμάζουν τα ειδοποιά τους γνωρίσματα. Σε συνάρτηση με αυτή τη διαδικασία ωριμάζει και η γνωσιακή δραστηριότητα των ανθρώπων η μόρφωση αποκτά κατεξοχήν κοινωνική σημασία. Ακριβέστερα, η γνωσιακή - μορφωτική 3 Ο Δημήτρης Πατέλης κάνει λόγο για την «παραγωγική συνιστώσα της εκπαίδευσης», δηλαδή για την παραγωγή και αναπαραγωγή εντός της εκπαίδευσης τους ανθρώπου της εργασίας της βασικής παραγωγικής δύναμης (Πατέλης, 2002, 55). [24]

13 διάσταση της εργασίας, το εύρος και η σημασία της βρίσκονται στον πυρήνα της ωρίμανσης της εργασίας καθεαυτής 4. 4 Θα πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι η συγκεκριμένη οπτική της εξέλιξης της κοινωνίας και της σχέσης μεταξύ εργασίας, γνώσης και μόρφωσης που παρουσιάζουμε εδώ και υπό την οποία θα πραγματευτούμε τα θέματα αυτού του βιβλίου εδράζεται μεθοδολογικά στην θεωρία της κοινωνίας την οποία ο Βίκτωρ Α.Βαζιούλιν αναπτύσσει στο έργο του Λογική της ιστορίας. Η ιδιαίτερη σημασία του έργου αυτού συνίσταται στο γεγονός ότι για πρώτη φορά επιχειρείται η μελέτη της κοινωνίας ως αναπτυσσόμενης οργανικής ολότητας, ως εσωτερικής ενότητας διαφορετικών πλευρών, για πρώτη φορά διακρίνονται οι κινητήριες αντιφάσεις και οι νομοτελείς βαθμίδες αυτής της πορείας, και συνάμα ανιχνεύονται οι περαιτέρω προοπτικές της (Βλ.Πατέλης, 2004). Αξιοποιώντας στην εξέταση της δομής της κοινωνίας τα μεθοδολογικά συμπεράσματα από τη μελέτη του επί της αντικειμενικής λογικής του Κεφαλαίου του Κ.Μαρξ (βλ.vazjulin, 2002), ο Β.Α.Βαζιούλιν διακρίνει στην κοινωνική ολότητα α) την απλούστερή της σχέση, το Είναι του κοινωνικού τις βιολογικές σχέσεις των ανθρώπων με τη φύση και μεταξύ τους, β) την Ουσία της κοινωνίας την εργασία ως αντιφατική αλληλεπίδραση παραγωγικών δυνάμεων και σχέσεων παραγωγής, γ) το Φαινόμενο τις περιπτώσεις έκφανσης του κοινωνικού στον ανθρώπινο ψυχισμό (στη συνείδηση) και δ) την Πραγματικότητα (την ενότητα μεταξύ φαινομένου και ουσίας) τις σχέσεις του εποικοδομήματος, τους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων ως προσωπικοτήτων. Ιδιαίτερη μεθοδολογική σημασία για το ερευνητικό μας εγχείρημα έχει η παρουσίαση στο εν λόγω έργο της ιστορικής εξέλιξης ως διαδικασίας ωρίμανσης των ίδιων των κοινωνικών δεσμών, της ίδιας της κοινωνικής ολότητας, η οποία συμπεριλαμβάνει συγκεκριμένες αναγκαίες βαθμίδες: α) Τη βαθμίδα δημιουργίας των προϋποθέσεων εμφάνισης της κοινωνίας. Ο Β.Α.Βαζιούλιν διακρίνει ως αφετηριακή στιγμή της κοινωνίας την εμφάνιση των προϋποθέσεών της εντός πλαισίου φυσικών σχέσεων των μελών της ανθρώπινης αγέλης προς το περιβάλλον και μεταξύ τους. Η διάκριση του σταδίου εμφάνισης των προϋποθέσεων της κοινωνίας και της εργασίας είναι εξόχως σημαντική για την επιστημονική θεώρησή της, δεδομένου ότι διακρίνονται εκείνες οι ιδιαίτερες, φυσικές σχέσεις η εξέλιξη των οποίων οδήγησε στη γένεση ενός νέου αντικειμένου, της κοινωνίας και της ουσίας της - της εργασίας, ενώ συνάμα οι φυσικές σχέσεις αποτέλεσαν πλευρά αντιφατικής αλληλεπίδρασης με τις νέες, κοινωνικές σχέσεις. Εντός αυτής της αλληλεπίδρασης εξελίχθηκε και διαμορφώθηκε η κοινωνία. β) Την πρωταρχική εμφάνιση της κοινωνικής ολότητας. Η πρωταρχική εμφάνιση της κοινωνίας συνίσταται στην πρωταρχική εμφάνιση της εργασιακής παραγωγικής σχέσης των ανθρώπων προς το περιβάλλον και στην πρωταρχική συγκρότηση των μεταξύ τους σχέσεων βάσει της παραγωγικής τους δραστηριότητας, δηλαδή ως σχέσεων εργασιακών κοινωνικών. Η πρωταρχική εμφάνιση της κοινωνίας και της εργασίας συμπίπτει με την ιστορική περίοδο του πρωτόγονου κοινοτικού συστήματος, εντός του οποίου εμφανίζεται αρχικά η τροφοσυλλεκτική και αργότερα η παραγωγική οικονομία. γ) Τη διαμόρφωση της κοινωνίας. Η διαμόρφωση της κοινωνίας αφορά μια μεγάλη ιστορική περίοδο (που συμπίπτει σε γενικές γραμμές με την περίοδο των ταξικών κοινωνικών σχηματισμών), κατά την οποία οι εργασιακές σχέσεις προς το περιβάλλον και μεταξύ των ανθρώπων ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΡΑΓΔΑΙΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ [25]

14 ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ Η εργασία, όσον αφορά τον σκόπιμο συνειδητό χαρακτήρα της, συνάπτεται με την αναγκαιότητα απόκτησης γνώσεων σχετικά με τις βασικές ιδιότητες του αντικειμένου της εργασιακής επενέργειας, των μέσων της εργασίας, αλλά και των ιδιαίτερων κοινωνικών - εργασιακών σχέσεων, στο πλαίσιο των οποίων η ίδια λαμβάνει χώρα. Η απόκτηση γνώσεων συντελείται, αφενός, άμεσα κατά την ίδια την εργασιακή δραστηριότητα, και, αφετέρου, εντός εξειδικευμένων δραστηριοτήτων εκπαίδευσης της νέας γενιάς. Η σημασία της εκπαίδευσης ως ξεχωριστού τομέα του κοινωνικού καταμερισμού εργασίας, καθορίζεται αποφασιστικά από το βαθμό συμμετοχής των πολιτισμικών επιτευγμάτων της ανθρωπότητας (σύγχρονων και παρελθοντικών) στην εργασία του κάθε ξεχωριστού ατόμου, από το βαθμό ανάπτυξης του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας. Όταν η εργασία αποτελεί, ως επί το πλείστον, χειρωνακτική δραστηριότητα, όταν εντός της κυριαρχούν τα χειροκίνητα εργαλεία και οι φυσικές δυνάμεις των εργαζομένων, δηλαδή παραγωγικές δυνάμεις που συνιστούν εν πολλοίς δυνάμεις της φύσης (εισέτι μη μετασχηματισμένα ή επιδερμικά μετασχηματισμένα φυσικά σώματα), η μορφή γνώσης που άμεσα την υποστηρίζει είναι αυτή της καθημερινής εμπειρίας, της συσσώρευσης δια της άμεσης επαφής με τα πράγματα παρατηρησιακών δεδομένων. Στην περίπτωση αυτή η αφομοίωση από τη νέα γενιά της απαραίτητης για την εργασία εμπειρικής γνώσης συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με μετασχηματίζουν σταδιακά τις αφετηριακές βιολογικές-φυσικές σχέσεις των ανθρώπων προς τη φύση και μεταξύ τους, καθιστώντας τες κατεξοχήν κοινωνικές. Κατά τη βαθμίδα της διαμόρφωσης της κοινωνικής ολότητας, διαμορφώνεται και η ίδια η εργασία, αποκτά σταδιακά τα ειδοποιά, κοινωνικά της χαρακτηριστικά, καθίσταται κατεξοχήν εργασία, εργασιακή σχέση προς τη φύση και εργασιακή, κοινωνική σχέση μεταξύ των ανθρώπων. δ) Την ωριμότητα της κοινωνικής ολότητας. Στη θεωρία της Λογικής της ιστορίας, ο κεφαλαιοκρατικός κοινωνικός σχηματισμός αποτελεί το τελευταίο στάδιο της διαδικασίας διαμόρφωσης της κοινωνίας, πέραν του οποίου βρίσκεται η βαθμίδα της ώριμης εργασίας και των ώριμων κοινωνικών σχέσεων, η οποία ταυτίζεται με την κομμουνιστική κοινωνία (Βαζιούλιν, 2004, ). [26]

15 την άμεση συμμετοχή στην εργασιακή δραστηριότητα, έχει κατά κανόνα τη μορφή της μαθητείας. Για χιλιάδες χρόνια οι απαραίτητες για την α- νάπτυξη της ικανότητας προς εργασία εμπειρικές γνώσεις μεταδίδονταν εντός της οικογένειας ή της κοινότητας με άμεσα πρακτικό-βιωματικό τρόπο, δια της παρατήρησης και της μίμησης από τα παιδιά των δραστηριοτήτων των μεγάλων. Όταν όμως τα μέσα εργασίας αρχίζουν να ενσαρκώνουν επιστημονικές γνώσεις, να αποτελούν δηλαδή πολιτισμικά επιτεύγματα και όχι α- πλώς φυσικά σώματα που χρησιμοποιούνται ως μέσα παραγωγής, στην εργασία του κάθε ξεχωριστού ατόμου καθοριστικός καθίσταται ο ρόλος των γνώσεων και των νοητικών του δυνάμεων. Από τη στιγμή λοιπόν που τα μέσα εργασίας αποτελούν δημιουργήματα του πολιτισμού και η επιστήμη μετατρέπεται σε παραγωγική δύναμη, η μόρφωση, ως διαμόρφωση του υποκειμένου της εργασίας, αφορά, πρωτίστως, στην αφομοίωση των κεκτημένων επιστημονικών γνώσεων και στην ανάπτυξη των νοητικών ικανοτήτων, στην πολύπλευρη καλλιέργεια της συνείδησης εκάστου εργαζόμενου. Η πλέον αποφασιστική συμμετοχή της μόρφωσης στην εργασία και στην κοινωνική ζωή των ανθρώπων είναι οργανικά συνυφασμένη με τον ώριμο κοινωνικό χαρακτήρα της εργασίας. Με την ανάπτυξη ακριβώς του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας η εκπαίδευση της νέας γενιάς διαφοροποιείται από την άμεση εργασιακή δραστηριότητα, συγκροτείται ως σχετικά αυτόνομος τομέας του κοινωνικού καταμερισμού εργασίας. Η αυτονομία αυτή σημαίνει, ταυτόχρονα, εμβάθυνση των εσωτερικών δεσμών (σε αντιδιαστολή προς της εξωτερική, άμεση σχέση) μεταξύ εκπαίδευσης και εργασίας (Βαζιούλιν, 2004, 178). ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΡΑΓΔΑΙΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ [27]

16 ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ Δ Ο άνθρωπος, εργαζόμενος ως φορέας γνώσεων και διανοητικών ικανοτήτων, καθολικών πολιτισμικών δημιουργημάτων της ανθρωπότητας, ως μέτοχος δηλαδή της ώριμης (όσον αφορά τον κοινωνικό της χαρακτήρα) εργασίας, συνιστά το υποκείμενο της εργασίας στην πλέον ανεπτυγμένη μορφή του. Κατεξοχήν υποκείμενο της εργασίας αποτελούν οι άνθρωποι ως εργαζόμενοι κυρίως δια της νόησης - συνείδησης και, συνακόλουθα, ως συλλογικοί σχεδιαστές, ρυθμιστές, διευθυντές των μέσων παραγωγής και των παραγωγικών διαδικασιών. Υποκείμενα της εργασίας είναι οι άνθρωποι όταν δύνανται να μετασχηματίζουν ενεργά το περιβάλλον τους, βάσει σκοπών και σχεδίων που ενσαρκώνουν εγνωσμένους αντικειμενικούς νόμους και δυνατότητες αλλαγής της φύσης 5. Η εμπλοκή των ανθρώπων στην παραγωγική διαδικασία ως υποκειμένων εμφανίζεται ήδη, έστω σε υποτυπώδη μορφή, στην ιστορική αφετηρία της εργασίας και της κοινωνικής ζωής. Όμως η ικανότητα των εργαζομένων να αποτελούν υποκείμενο της εργασίας δεν αποτελεί αρχικά το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της παραγωγικής διαδικασίας. Στη μέχρι τώρα ιστορική πορεία της ανθρωπότητας, παράλληλα με τη διαρκώς α- ναπτυσσόμενη, διαμορφούμενη ικανότητα των ανθρώπων να διευθύνουν τις παραγωγικές διαδικασίες, το μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων εμπλεκόταν και εμπλέκεται στην παραγωγή κυρίως ως σύνολο φυσικών παραγωγικών δυνάμεων, ως μέσα υλοποίησης παραγωγικών σκοπών και συνακόλουθα ως αντικείμενα διεύθυνσης χειραγώγησης. Αυτό ισχύει, 5 «Το υποκείμενο της πολιτισμικής ανάπτυξης είναι ο άνθρωπος ως δημιουργός πολιτισμού, ως πεπαιδευμένο ον, το οποίο διαθέτει συνείδηση και αυτοσυνείδηση.... Επομένως η κοινωνική συνείδηση χαρακτηρίζει τον άνθρωπο όπου και όποτε δεν λειτουργεί ως παθητικό αντικείμενο, ως ενεργούμενο, αλλά γίνεται ενεργητικό κοινωνικό υποκείμενο, δηλαδή ένα ον που μετασχηματίζει σκόπιμα τους αντικειμενικούς όρους της ύπαρξής του» (Πατέλης, 2008, 227). [28]

17 βέβαια, σε διαφορετική κλίμακα για τους ιστορικά διαφορετικούς τύπους εργαζομένου και, φυσικά, είναι μεγάλη η απόσταση μεταξύ των δούλων της αρχαιότητας που θεωρούνταν ομιλούντα εργαλεία, των υποταγμένων στη φύση αγροτών της προβιομηχανικής εποχής και των μισθωτών εργαζομένων της σύγχρονης βιομηχανικής - «μεταβιομηχανικής» κεφαλαιοκρατίας. Όμως πραγματικό, ανεπτυγμένο υποκείμενο της εργασίας καθίστανται οι άνθρωποι μόνον στην κοινωνία, η οποία «κάνοντας τον εαυτό της κυρίαρχο σ όλα τα μέσα παραγωγής για να τα χρησιμοποιεί κοινωνικά σχεδιασμένα, εξαφανίζει τη μέχρι τώρα υποδούλωση των ανθρώπων στα δικά τους μέσα παραγωγής», (Ένγκελς, 2001, 450), όπου «στη θέση της κυβέρνησης πάνω σε πρόσωπα, έρχεται η διοίκηση υποθέσεων και η καθοδήγηση διαδικασιών παραγωγής» (Ένγκελς, 2001, 434). Βάσει των παραπάνω και δεδομένου ότι η εκπαίδευση, η οργανωμένη, δηλαδή, και συστηματική διαδικασία μετάδοσης γνώσεων, συνιστά εργασία που διαμορφώνει το άτομο ως υποκείμενο της εργασιακής δραστηριότητας, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι στην ιστορία της ανθρωπότητας η θέση της εκπαίδευσης (και της μόρφωσης, εν γένει) στον κοινωνικό καταμερισμό εργασίας, η σημασία της για την εργασιακή δραστηριότητα και την κοινωνική ζωή ήταν αντίστοιχη της σημασίας και του ρόλου της συνείδησης στην ανθρώπινη εργασία, του βαθμού στον οποίο το κάθε άτομο εργαζόταν ως φορέας γνώσεων και διανοητικών ικανοτήτων, του βαθμού ανάπτυξης του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας. Λαμβάνοντας υπόψη την εσωτερική συνάφεια μεταξύ μόρφωσης - εκπαίδευσης και εργασίας, θα λέγαμε ότι η μόρφωση στην πλέον ώριμη και αυθεντική διάστασή της συνιστά, κυρίως, καλλιέργεια καθολικών ικανοτήτων, αφομοίωση, ανάπτυξη των τρόπων του νοείν και του συνειδέναι, δηλαδή των καθολικών μορφών ανθρώπινης δραστηριότητας. Τοιουτοτρόπως, οι εργαζόμενοι δύνανται να καταστούν πραγματικοί διευθυντές των μέσων παραγωγής και των παραγωγικών διαδικασιών (υπό τον όρο βεβαίως του κοινωνικού χαρακτήρα αυτών), των συλλογι- ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΡΑΓΔΑΙΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ [29]

18 ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ κών κοινωνικών τους υποθέσεων. Κοντολογίς, η μόρφωση, στην πλέον αυθεντική ανεπτυγμένη μορφή της, αποτελεί ειδοποιό θεμελιώδες γνώρισμα ακριβώς της ώριμης εργασίας, της εργασίας που αποτελεί συλλογική, διανοητική, διαχειριστική δραστηριότητα των ανθρώπων. Αν λοιπόν η μετατροπή της επιστημονικής γνώσης σε παραγωγική δύναμη, η τάση διεύρυνσης του διανοητικού περιεχομένου της εργασίας (φαινόμενα που συνδέουμε με τα ειδοποιά γνωρίσματα της δημοφιλούς έννοιας «κοινωνία της γνώσης») αποτελούν θεμελιώδες γνώρισμα της προοπτικής ωρίμανσης του κοινωνικού της χαρακτήρα και, ταυτόχρονα, της ωρίμανσης των ίδιων των κοινωνικών σχέσεων, της ίδιας της κοινωνικής ολότητας, τότε δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι η συγκλονιστική αναβάθμιση της σημασίας της γνώσης και της μόρφωσης στις σύγχρονες κοινωνίες, η οποία συντελείται υπό τους όρους του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, βρίσκεται, ως προς τη δυναμική της, σε σχέση αναντιστοιχίας προς αυτόν, συγκροτώντας πτυχή της ουσιώδους αντίφασής του, της αντίφασης μεταξύ του διευρυνόμενου, αναπτυσσόμενου κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας και της κεφαλαιοκρατικής εκμετάλλευσής της -των ανταγωνιστικών κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, θεωρούμε ότι η εξέταση της τάσης διαμόρφωσης της «κοινωνίας της γνώσης» συναρθρώνεται, αφενός, με τη μελέτη των αντιφάσεων που διέπουν αυτή την εξέλιξη εντός του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, αφετέρου, με την διερεύνηση της σημασίας αυτής της τάσης για τις προοπτικές της ανθρωπότητας, με την ανίχνευση των όρων κατίσχυσής της και του χαρακτήρα των ανθρώπινων σχέσεων που εγγενώς συνάδουν προς μια τέτοια κοινωνία. Η εξέταση των σύγχρονων ραγδαίων αλλαγών στα πεδία της δημιουργίας και μετάδοσης γνώσεων σε συνάρτηση με τις αλλαγές στο χαρακτήρα της εργασίας αφορά, κατ ουσίαν, στη διερεύνηση του κοινωνικού μας μέλλοντος, των δυνατοτήτων και προοπτικών ριζικής αλλαγής του κυρίαρχου τύπου κοινωνικών σχέσεων. Συνάμα, η κατανόηση της [30]

19 κοινωνικής σημασίας των συντελούμενων αλλαγών προϋποθέτει τη σφαιρική αντίληψη της ιστορικής διάστασης που χαρακτηρίζει τη σχέση μεταξύ γνώσης, μόρφωσης και εργασίας κατά την ίδια τη διαδικασία πρωταρχικής εμφάνισης και διαμόρφωσης της κοινωνικής ολότητας. Προϋποθέτει, με άλλα λόγια, τη θεώρηση της ιστορικά αυξανόμενης σημασίας της γνώσης και της μόρφωσης στην εργασία και την κοινωνική ζωή υπό το πρίσμα του ιστορικά αναπτυσσόμενου κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας και συνάμα της ιστορικά αναπτυσσόμενης διαμορφούμενης κοινωνικότητας της ίδιας της ανθρωπότητας. Εκκινώντας από αυτές τις παραδοχές, στα επόμενα κεφάλαια θα εξετάσουμε τις αλλαγές στη σημασία της γνώσης και της μόρφωσης κατά την εξέλιξη της κοινωνικής ολότητας, επιχειρώντας να παρουσιάσουμε τον ιστορικά αύξοντα ρόλο τους στην εργασία ως ειδοποιό γνώρισμα της διαδικασίας ωρίμανσης της ίδιας της εργασίας και της κοινωνικής ολότητας. Συνάμα, θα αναδείξουμε τις αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν την κεφαλαιοκρατία στην κίνησή της προς μια κοινωνία θεμελιωμένη στη γνώση, καθώς και τον οργανικό δεσμό της «κοινωνίας της γνώσης» με την προοπτική χειραφέτησης της εργασίας από την ταξική εκμετάλλευση και κατίσχυσης αυθεντικά συνεργατικών αλληλέγγυων σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων. ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΡΑΓΔΑΙΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ [31]

Οργανωσιακή μάθηση. Εισηγητής : Δρ. Γιάννης Χατζηκιάν

Οργανωσιακή μάθηση. Εισηγητής : Δρ. Γιάννης Χατζηκιάν Οργανωσιακή μάθηση Εισηγητής : Δρ. Γιάννης Χατζηκιάν 1 Μάθηση είναι: Η δραστηριοποίηση και κατεύθυνση δυνάμεων για την όσο το δυνα-τόν καλύτερη προσαρμογή στο φυσικό και ιστορικό περιβάλλον. Η απόκτηση

Διαβάστε περισσότερα

Δράσεις υποστήριξης καινοτομίας και συνεργασιών επιχειρήσεων

Δράσεις υποστήριξης καινοτομίας και συνεργασιών επιχειρήσεων Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας Δράσεις υποστήριξης καινοτομίας και συνεργασιών επιχειρήσεων Υποστηρίζουμε τη μικρή επιχείρηση, Ενισχύουμε την

Διαβάστε περισσότερα

Η σύγχρονη εργατική τάξη και το κίνημά της (2) Συντάχθηκε απο τον/την ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Παρασκευή, 11 Σεπτέμβριος :57

Η σύγχρονη εργατική τάξη και το κίνημά της (2) Συντάχθηκε απο τον/την ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Παρασκευή, 11 Σεπτέμβριος :57 Για την πληρέστερη κατανόηση της μεθοδολογίας, με την οποία γίνεται από το μαρξισμό ο διαχωρισμός της αστικής κοινωνίας στο σύνολό της σε τάξεις, είναι απαραίτητο να αναφέρουμε τον κλασικό ορισμό που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Η/Υ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Η/Υ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Η/Υ ΘΕΜΑΤΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΣΙΑΣΙΑΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ «ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργικές Εφαρμογές και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Αγροτική Ανάπτυξη

Γεωργικές Εφαρμογές και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Αγροτική Ανάπτυξη Γεωργικές Εφαρμογές και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Αγροτική Ανάπτυξη Α. Κουτσούρης Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών koutsouris@aua.gr Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Tο ανθρώπινο στοιχείο είναι μοναδικής σημασίας

Διαβάστε περισσότερα

Ομάδα Εργασίας ΣΤ 1. Εισαγωγές Παρατηρήσεις

Ομάδα Εργασίας ΣΤ 1. Εισαγωγές Παρατηρήσεις Ομάδα Εργασίας ΣΤ 1 Ανάλυση και Επίδραση του υπό διαμόρφωση Νέου Θεσμικού Πλαισίου στη Δικτυακή Οικονομία και στη διάθεση & προσφορά Νέων Υπηρεσιών- Εφαρμογών Εισαγωγές Παρατηρήσεις - Γενικές παρατηρήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από την ένταξη της επιστημονικής γνώσης στη διαδικασία ανάπτυξης προϊόντων. Η έρευνα ενσωματώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ]

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ] Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[1.2-1.3] 1.2 Η Επιχείρηση 1.2.1 Εισαγωγικές έννοιες Η Σημασία της Επιχείρησης Η Επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας μας, το ίδιο σημαντικό με την οικογένεια.

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στο ίκαιο των Πληροφοριακών Συστημάτων, των Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και του ιαδικτύου Α.Μ 30437. Χριστίνα Θεοδωρίδου 2

Εισαγωγή στο ίκαιο των Πληροφοριακών Συστημάτων, των Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και του ιαδικτύου Α.Μ 30437. Χριστίνα Θεοδωρίδου 2 Α.Μ 30437 Χριστίνα Θεοδωρίδου 2 Περιεχόμενα Περιεχόμενα... 3 1. Εισαγωγή... 7 2. Θέματα νομικής ορολογίας... 9 2.1. Η νομική έννοια του διαδικτύου και του κυβερνοχώρου... 9 2.2. Το πρόβλημα της νομικής

Διαβάστε περισσότερα

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Οικονομική της Τεχνολογίας Διάλεξη 6 η: Οικονομική Θεωρία και το Ζήτημα της Τεχνολογικής Αλλαγής: & II 1 Ερωτήματα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΕΤΤ. Η Καινοτομία στο Ευρυζωνικό διαδίκτυο Ο ρόλος της Κοινωνίας των Πολιτών

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΕΤΤ. Η Καινοτομία στο Ευρυζωνικό διαδίκτυο Ο ρόλος της Κοινωνίας των Πολιτών ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΕΤΤ Η Καινοτομία στο Ευρυζωνικό διαδίκτυο Ο ρόλος της Κοινωνίας των Πολιτών Bασικό συνθετικό στοιχείο και παράλληλα ζητούμενο για τη Δημοκρατία αποτελεί η εμπεδωμένη σχέση, η επικοινωνία και

Διαβάστε περισσότερα

Βιοµηχανική ιδιοκτησία & παραγωγή καινοτοµίας Ο ρόλος του µηχανικού

Βιοµηχανική ιδιοκτησία & παραγωγή καινοτοµίας Ο ρόλος του µηχανικού Βιοµηχανική ιδιοκτησία & παραγωγή καινοτοµίας Ο ρόλος του µηχανικού ρ. Σπύρος Ι. Κιαρτζής Πρόεδρος Μόνιµης Επιτροπής Βιοµηχανίας & Νέων Υλικών ΤΕΕ/ΤΚΜ Καινοτοµία & Κοινωνία της Γνώσης Το τρίπτυχο καινοτοµία,

Διαβάστε περισσότερα

Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού

Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού 400 Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού 400.01 Δύο ημέρες 16 ώρες Επιλογή Στελεχών: Ξεχωρίζοντας τους Καλύτερους Με την ολοκλήρωση του σεμιναρίου οι συμμετέχοντες θα έχουν σχηματίσει ολοκληρωμένη αντίληψη όλων

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογία, καινοτομία και επιχειρηματικότητα

Τεχνολογία, καινοτομία και επιχειρηματικότητα Τεχνολογία, καινοτομία και επιχειρηματικότητα Κώστας Βασιλάκης Τμήμα πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών Επιτροπή καινοτομίας και επιχειρηματικότητας Γενικά για την επιχειρηματικότητα Οι επιχειρηματίες μετατρέπουν

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α )

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) 21 Μαΐου 2013 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) Α1. Ο συγγραφέας πραγματεύεται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα από την είσοδο

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Γιώργος Οικονομάκης geconom@central.ntua.gr Μάνια Μαρκάκη maniam@central.ntua.gr Συνεργασία: Φίλιππος Μπούρας Κομβικό-συστατικό στοιχείο

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Διεθνές Συνέδριο... για να ξαναφανταστούμε το σχολείο...

1 ο Διεθνές Συνέδριο... για να ξαναφανταστούμε το σχολείο... 1 ο Διεθνές Συνέδριο... για να ξαναφανταστούμε το σχολείο... Οι Επιμορφωτικές Ανάγκες των Διοικητικών Υπαλλήλων των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών: Μια Εμπειρική Διερεύνηση στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου

Διαβάστε περισσότερα

Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και

Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση Μένη Τσιτουρίδου Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδαγωγική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

1.3 Λειτουργίες της εργασίας και αντιλήψεις περί εργασίας

1.3 Λειτουργίες της εργασίας και αντιλήψεις περί εργασίας 1.3 Λειτουργίες της εργασίας και αντιλήψεις περί εργασίας Η εργασία επιτελεί τέσσερεις βασικές λειτουργίες στις σύγχρονες κοινωνίες: την παραγωγή του πλούτου της κοινωνίας την αναπαραγωγή των ατόμων την

Διαβάστε περισσότερα

α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των

α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ΔΕΠΠΣ ΑΠΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ενδιαφερόντων του, γ. η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και δυνατοτήτων μάθησης

Διαβάστε περισσότερα

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο 1.2 Η Επιχείρηση

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο 1.2 Η Επιχείρηση http://www.economics.edu.gr 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 1.2 Η Επιχείρηση : σχολικό βιβλίο 1.2.1 Εισαγωγικές έννοιες Η επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας µας, το ίδιο σηµαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Βασίλειος Κωτούλας vaskotoulas@sch.gr h=p://dipe.kar.sch.gr/grss Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Η Δομή της εισήγησης 1 2 3 Δυο λόγια για Στόχοι των Ερευνητική

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργική Εκπαίδευση Ενότητα 1

Γεωργική Εκπαίδευση Ενότητα 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Εισαγωγή στην έννοια της εκπαίδευσης Αφροδίτη Παπαδάκη-Κλαυδιανού Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικοπολιτισμικές. Θεωρίες Μάθησης. & Εκπαιδευτικό Λογισμικό

Κοινωνικοπολιτισμικές. Θεωρίες Μάθησης. & Εκπαιδευτικό Λογισμικό Κοινωνικοπολιτισμικές Θεωρίες Μάθησης & Εκπαιδευτικό Λογισμικό Κοινωνικοπολιτισμικές προσεγγίσεις Η σκέψη αναπτύσσεται (προϊόν οικοδόμησης και αναδόμησης γνώσεων) στα πλαίσια συνεργατικών δραστηριοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 5: Η κοινωνική διάσταση της καινοτομίας ως μοχλός της αειφορίας Αφροδίτη Παπαδάκη-Κλαυδιανού Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Συνεργασία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση. Σχέδιο Δράσης

Συνεργασία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση. Σχέδιο Δράσης Συνεργασία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση Σχέδιο Δράσης 2016-2018 Δέσμευση : Ενίσχυση της εξωστρέφειας και της προσιτότητας του Κοινοβουλίου στον πολίτη Στόχος: Ενίσχυση της διαφάνειας των κοινοβουλευτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΙΣΧΥΕΙ ΚΑΤΑ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΙΣΧΥΟΥΝ ΤΟ ΔΕΠΠΣ

Διαβάστε περισσότερα

Διασφάλιση της Ποιότητας και η εφαρμογή της στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση. Ανδρέας Έλληνας Εκπαιδευτής ΜΤΕΕ

Διασφάλιση της Ποιότητας και η εφαρμογή της στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση. Ανδρέας Έλληνας Εκπαιδευτής ΜΤΕΕ Διασφάλιση της Ποιότητας και η εφαρμογή της στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση Ανδρέας Έλληνας Εκπαιδευτής ΜΤΕΕ 1 Η Επαγγελματική αποτελεί κεντρικό παράγοντα για την επιτυχία της Στρατηγικής της

Διαβάστε περισσότερα

Όμως πώς θα ορίζαμε την έννοια πληροφορία; Πώς την αντιλαμβανόμαστε;

Όμως πώς θα ορίζαμε την έννοια πληροφορία; Πώς την αντιλαμβανόμαστε; 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η πληροφορία αποτελεί το βασικό εργαλείο άσκησης της ιατρικής επιστήμης. Η διάγνωση, η θεραπεία, η πρόληψη και η διοίκηση της υγείας βασίζονται στην απόκτηση, διαχείριση και επεξεργασία της

Διαβάστε περισσότερα

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)»

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» «Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» Εισαγωγικά Στη σημερινή πρώτη μας συνάντηση θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε με απλό και ευσύνοπτο τρόπο

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Βασίλης Κόμης, Επίκουρος Καθηγητής Ερευνητική Ομάδα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΩΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Κώστας Ν. Τσιαντής

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΩΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Κώστας Ν. Τσιαντής Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΩΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Κώστας Ν. Τσιαντής Πρόβλημα που τέθηκε από τους διοργανωτές της διημερίδας Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Τομέας Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου ATS2020 ΤΟΜΕΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟΥΣ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ

Τομέας Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου ATS2020 ΤΟΜΕΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟΥΣ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ATS2020 ΤΟΜΕΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟΥΣ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ 1. Σχεδιασμός στρατηγικών για διερεύνηση 1.1. Εντοπίζουν σημαντικές ανάγκες/ προβλήματα/ ερωτήματα για διερεύνηση

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του Υπουργού Μεταφορών και Επικοινωνιών κ. Ευριπίδη Στυλιανίδη στην Ημερίδα της ΕΕΤΤ

Ομιλία του Υπουργού Μεταφορών και Επικοινωνιών κ. Ευριπίδη Στυλιανίδη στην Ημερίδα της ΕΕΤΤ Ομιλία του Υπουργού Μεταφορών και Επικοινωνιών κ. Ευριπίδη Στυλιανίδη στην Ημερίδα της ΕΕΤΤ «ΨΗΦΙΑΚΟ ΜΕΡΙΣΜΑ: Προκλήσεις και Ευκαιρίες στη Νέα Ψηφιακή Εποχή» Τρίτη, 24 Φεβρουαρίου 2009 Κυρίες και Κύριοι,

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας και η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας διαμορφώνουν νέα δεδομένα σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές

Διαβάστε περισσότερα

Κοινότητα 2.0: Τόπος Ταυτότητα Δίκτυα

Κοινότητα 2.0: Τόπος Ταυτότητα Δίκτυα Κοινότητα 2.0: Τόπος Ταυτότητα Δίκτυα Σοφία Καλογερομήτρου - 29/04/2019 Ερευνητική εργασία Φοιτήτρια: Σοφία Καλογερομήτρου Επιβλέπων: Νικόλας Αναστασόπουλος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Αρχιτεκτόνων

Διαβάστε περισσότερα

Προσεγγίζοντας παιδαγωγικά τη γλώσσα της σύγχρονης τέχνης με τη χρήση πολυμεσικών εφαρμογών: Η περίπτωσης της Mec Art του Νίκου Κεσσανλή

Προσεγγίζοντας παιδαγωγικά τη γλώσσα της σύγχρονης τέχνης με τη χρήση πολυμεσικών εφαρμογών: Η περίπτωσης της Mec Art του Νίκου Κεσσανλή Προσεγγίζοντας παιδαγωγικά τη γλώσσα της σύγχρονης τέχνης με τη χρήση πολυμεσικών εφαρμογών: Η περίπτωσης της Mec Art του Νίκου Κεσσανλή Πανάγου Ελένη, Ερευνήτρια του Ινστιτούτου Πολιτιστικής & Εκπ/κής

Διαβάστε περισσότερα

Στρατηγικές συμπράξεις στους τομείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της νεολαίας

Στρατηγικές συμπράξεις στους τομείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της νεολαίας KA2 Συνεργασία για Καινοτομία και Ανταλλαγή Καλών Πρακτικών Αναμενόμενα αποτελέσματα Τα σχέδια που υποστηρίζονται στο πλαίσιο αυτής της Δράσης αναμένονται να επιφέρουν τα παρακάτω αποτελέσματα: Καινοτόμες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Επιστημολογία κοινωνικής έρευνας ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ: Νικόλαος Ναγόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Επιστημολογία κοινωνικής έρευνας ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ: Νικόλαος Ναγόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Επιστημολογία κοινωνικής έρευνας ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ: Νικόλαος Ναγόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου ΣΤΟΧΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Η κοινωνική έρευνα επιχειρεί να ανταποκριθεί και να ανιχνεύσει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος 15

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος 15 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος 15 1 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 17 1.1 Διαστάσεις και παράμετροι διαμόρφωσης των χαρακτηριστικών της τουριστικής ανάπτυξης 17 1.1.1 Χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

Η εργασία ως πολιτισµός Για τη µορφωτική διάσταση του κοινωνικού ιδεώδους

Η εργασία ως πολιτισµός Για τη µορφωτική διάσταση του κοινωνικού ιδεώδους 1 Η εργασία ως πολιτισµός Για τη µορφωτική διάσταση του κοινωνικού ιδεώδους Π. Παυλίδης, Λέκτορας Α.Π.Θ. Παιδαγωγικό Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης Α.Π.Θ. Περίληψη Στο παρόν κείµενο επιχειρείται η παρουσίαση

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης 1 Η επιχείρηση αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της κοινωνίας μας διότι: α) το 1/3 του χρόνου μας το περνάμε εκεί, β) μας προσφέρει προϊόντα και υπηρεσίες για ικανοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΧΡ. ΜΠΟΥΡΑΣ Σκοπός του Μαθήματος Σκοπός του μαθήματος είναι η εισαγωγή στη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΓΕΩΡΓΙΑ. Α. Κουτσούρης Γεωπονικό Παν/μιο Αθηνών koutsouris@aua.gr

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΓΕΩΡΓΙΑ. Α. Κουτσούρης Γεωπονικό Παν/μιο Αθηνών koutsouris@aua.gr ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΓΕΩΡΓΙΑ Α. Κουτσούρης Γεωπονικό Παν/μιο Αθηνών koutsouris@aua.gr Ενδογενής ανάπτυξη αξιοποίηση των τοπικών πόρων τοπικός προσδιορισμός των αναπτυξιακών προοπτικών - στόχων τοπικός

Διαβάστε περισσότερα

συναντήσεις εργασίας εκτέλεση ρόλου διευθυντή σεμινάρια σύνταξη γραπτής εργασίας τελικό σεμινάριο έκθεση αξιολόγηση

συναντήσεις εργασίας εκτέλεση ρόλου διευθυντή σεμινάρια σύνταξη γραπτής εργασίας τελικό σεμινάριο έκθεση αξιολόγηση 1.ΟΜΑ ΙΚΗ ΜΕΘΟ ΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Στη οµαδική µέθοδο οι µαθητές θα γνωρίσουν την οργάνωση και τον τεχνολογικό εξοπλισµό των βιοµηχανικών µονάδων, τις πρώτες ύλες που χρησιµοποιούν, τις διαδικασίες παραγωγής των

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Το Όραμα του Πανεπιστημίου Πειραιώς είναι: να είναι ένα Ίδρυμα διεθνούς κύρους στο σύγχρονο Ακαδημαϊκό Χάρτη και να αναγνωρίζεται για: την αριστεία στην εκπαίδευση και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εκπαιδευτικός: Ρετσινάς Σωτήριος

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εκπαιδευτικός: Ρετσινάς Σωτήριος 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εκπαιδευτικός: Ρετσινάς Σωτήριος Τα πρώτα εργαλεία που κατασκεύασε ο άνθρωπος (2.000.000 χρόνια πριν) αποτελούν τα πρώτα τεχνολογικά δημιουργήματά του Ορισμός 1. Τεχνολογία με την ευρεία έννοια

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΈΣ ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΥΡΏΠΗ ΧΩΡΊΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ

ΚΟΙΝΈΣ ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΥΡΏΠΗ ΧΩΡΊΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ ΚΟΙΝΈΣ ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΥΡΏΠΗ ΧΩΡΊΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ 33Οι επιπτώσεις της Βιομηχανικής Επανάστασης 33Η ανάπτυξη της εκπαίδευσης 33Τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ιστορία της τέχνης 3 3 Η Ευρώπη και ο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΠΕ στη Διδακτική των γλωσσών - Πολύγλωσσα ψηφιακά περιβάλλοντα γλωσσικής διδασκαλίας

ΤΠΕ στη Διδακτική των γλωσσών - Πολύγλωσσα ψηφιακά περιβάλλοντα γλωσσικής διδασκαλίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΠΕ στη Διδακτική των γλωσσών - Πολύγλωσσα ψηφιακά περιβάλλοντα γλωσσικής διδασκαλίας Ενότητα 1: Γενική Εισαγωγή στο μάθημα Παναγιώτης

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των Φυσικών Επιστημών Ενότητα 2: Βασικό Εννοιολογικό Πλαίσιο

Διδακτική των Φυσικών Επιστημών Ενότητα 2: Βασικό Εννοιολογικό Πλαίσιο Διδακτική των Φυσικών Επιστημών Ενότητα 2: Βασικό Εννοιολογικό Πλαίσιο Χρυσή Κ. Καραπαναγιώτη Τμήμα Χημείας Αντικείμενο και Αναγκαιότητα Μετασχηματισμός της φυσικοεπιστημονικής γνώσης στη σχολική της εκδοχή.

Διαβάστε περισσότερα

Αυθεντικό πλαίσιο μάθησης και διδασκαλίας για ένα σχολείο που μαθαίνει. Κατερίνα Κασιμάτη Επικ. Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ

Αυθεντικό πλαίσιο μάθησης και διδασκαλίας για ένα σχολείο που μαθαίνει. Κατερίνα Κασιμάτη Επικ. Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ Αυθεντικό πλαίσιο μάθησης και διδασκαλίας για ένα σχολείο που μαθαίνει Κατερίνα Κασιμάτη Επικ. Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ Ορισμός αυθεντικής μάθησης Αυθεντική μάθηση είναι η μάθηση που έχει

Διαβάστε περισσότερα

2018 / 19 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

2018 / 19 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ 2018 / 19 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ 2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων & Προσχολικής Αγωγής Συντονίστρια: Επίκουρη Καθηγήτρια, Ελένη Μουσένα [Σύγχρονες Τάσεις στην Παιδαγωγική Επιστήμη] «Παιδαγωγικά μέσω Καινοτόμων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2004 2009 Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας 2008/2226(INI) 16.12.2008 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τις καλλιτεχνικές σπουδές στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2008/2226(INI)) Επιτροπή Πολιτισμού

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Δικτύου Υπηρεσιών Πληροφόρησης, Συμβουλευτικής Υποστήριξης και Ενδυνάμωσης Εργαζομένων

Ανάπτυξη Δικτύου Υπηρεσιών Πληροφόρησης, Συμβουλευτικής Υποστήριξης και Ενδυνάμωσης Εργαζομένων Ανάπτυξη Δικτύου Υπηρεσιών Πληροφόρησης, Συμβουλευτικής Υποστήριξης και Ενδυνάμωσης Εργαζομένων 1. Περίληψη του έργου 2. Τι είναι το Δίκτυο Υπηρεσιών Πληροφόρησης, Συμβουλευτικής Υποστήριξης και Ενδυνάμωσης

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων Πόρων, στην

Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων Πόρων, στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ & ΑΛΛΩΝ ΠΟΡΩΝ Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΜΚΕ)

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΜΚΕ) ΕΠΙ ΧΕΙΡ Η ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ 2011-2012 ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΜΚΕ) ΜΑΤΙ ΚΟ ΤΗ ΤΑ Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση»

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές

Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Σκοποί ενότητας Να συζητηθούν βασικές παιδαγωγικές αρχές της προσχολικής εκπαίδευσης Να προβληματιστούμε για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

«Οι δυνατότητες ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας μέσα από τις

«Οι δυνατότητες ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας μέσα από τις «Οι δυνατότητες ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας μέσα από τις ψηφιακές πόλεις/ περιφέρειες» Γιάννης Καλογήρου, Αν. Καθηγητής ΕΜΠ, Infostrag/ ΕΒΕΟ, Επιστημονικός Σύμβουλος ΚΕΔΚΕ 12 ο Greek ICT FORUM, Αθήνα,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διδάσκουσα: Μαρία Δασκολιά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Φ.Π.Ψ. Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση

Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση Πρόγραμμα Eξ Aποστάσεως Eκπαίδευσης (E learning) Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

Ο υπολογιστής ως υποστηρικτικό εργαλείο

Ο υπολογιστής ως υποστηρικτικό εργαλείο Ο υπολογιστής ως υποστηρικτικό εργαλείο Τι μπορούμε να κάνουμε με τους υπολογιστές; Μπορούμε να κάνουμε ταχύτατα αριθμητικές πράξεις, να γράφουμε τις εργασίες μας, να επεξεργαστούμε τις φωτογραφίες μας,

Διαβάστε περισσότερα

H Συμβολή της Υπολογιστικής Σκέψης στην Προετοιμασία του Αυριανού Πολίτη

H Συμβολή της Υπολογιστικής Σκέψης στην Προετοιμασία του Αυριανού Πολίτη H Συμβολή της Υπολογιστικής Σκέψης στην Προετοιμασία του Αυριανού Πολίτη Κοτίνη Ι., Τζελέπη Σ. Σχ. Σύμβουλοι Κ. Μακεδονίας στην οικονομία, στη τέχνη, στην επιστήμη, στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες.

Διαβάστε περισσότερα

Πέραν της θεωρίας του Piaget. Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ

Πέραν της θεωρίας του Piaget. Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Πέραν της θεωρίας του Piaget Κ. Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Προσεγγίσεις επεξεργασίας πληροφοριών Siegler, R. (2002) Πώς Σκέφτονται τα Παιδιά. Αθήνα: Gutenberg. Προσεγγίσεις επεξεργασίας πληροφοριών Η γνωστική

Διαβάστε περισσότερα

«Υποστήριξη Επαγγελματικής Μάθησης: από την επιμόρφωση στη δράση και στη μάθηση εντός του σχολείου»

«Υποστήριξη Επαγγελματικής Μάθησης: από την επιμόρφωση στη δράση και στη μάθηση εντός του σχολείου» «Υποστήριξη Επαγγελματικής Μάθησης: από την επιμόρφωση στη δράση και στη μάθηση εντός του σχολείου» Δημοτικό Σχολείο Αγίου Δημητρίου Σχ. Χρονιά 2018-2019 Δρ Γεωργία Πασιαρδή (Διευθύντρια) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική Διασφάλισης Ποιότητας Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος

Πολιτική Διασφάλισης Ποιότητας Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος Πολιτική Διασφάλισης Ποιότητας Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος Σκοπός: Ο σκοπός της πολιτικής ποιότητας του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος είναι η συνεχής και συστηματική διασφάλιση, βελτίωση και

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικε ςκαιευρωπαι κε ς Πολιτικε ςστοντομεάτηςδια βιόυμα θησης. Παράλληλα Κείµενα

Εθνικε ςκαιευρωπαι κε ς Πολιτικε ςστοντομεάτηςδια βιόυμα θησης. Παράλληλα Κείµενα Εθνικε ςκαιευρωπαι κε ς Πολιτικε ςστοντομεάτηςδια βιόυμα θησης Παράλληλα Κείµενα Θεσμοί, όργανα και της ευρωπαϊκής πολιτικής Hεκπαιδευτικήπολιτικήκαιτασυστήματαδιαβίου εκπαίδευσης στη σύγχρονη Ευρώπη σε

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του Βασίλειου Ν. Μαγγίνα Υπουργού Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας

Ομιλία του Βασίλειου Ν. Μαγγίνα Υπουργού Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας 1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ EMBARGO 19-5-07 (11:00 pm) Ομιλία Υπουργού Παρασκευή,18.05.2007 Ομιλία του Βασίλειου Ν. Μαγγίνα Υπουργού Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Συγκρουσιακές Θεωρήσεις Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 5ο (σελ. 128 136) Οι θέσεις του Althusser Οι θέσεις του Gramsci 2 Karl Marx (1818-1883)

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Βεμπεριανές απόψεις για την Εκπαίδευση Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 12ο (σελ. 274 282) 2 Max Weber (1864 1920) Βεμπεριανές απόψεις για

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ. Συμβολή στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ. Συμβολή στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ Συμβολή στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

5. Η εκπαίδευση στην Κοινωνία της Πληροφορίας

5. Η εκπαίδευση στην Κοινωνία της Πληροφορίας 5. Η εκπαίδευση στην Κοινωνία της Πληροφορίας 5.1 Εισαγωγή 5.2 Τα βασικά χαρακτηριστικά της συντελούμενης αλλαγής 5.3 Οι νέες προτεραιότητες 5.4 Τα συστατικά στοιχεία του νέου εκπαιδευτικού περιβάλλοντος

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γέννηση της κοινωνιολογίας Εφαρμογή της κοινωνιολογικής φαντασίας Θεμελιωτές της κοινωνιολογίας (Κοντ, Μαρξ, Ντυρκέμ, Βέμπερ) Κοινωνιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

Π 1901 Παιδαγωγικοί προβληματισμοί από την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση

Π 1901 Παιδαγωγικοί προβληματισμοί από την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Π 1901 Παιδαγωγικοί προβληματισμοί από την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση Ενότητα 6.1: Νέα Τεχνολογία και αποστολή του σύγχρονου σχολείου

Διαβάστε περισσότερα

Οι Τομείς (κατευθύνσεις ειδικότητας) του Τμήματος Πληροφορικής & Επικοινωνιών είναι:

Οι Τομείς (κατευθύνσεις ειδικότητας) του Τμήματος Πληροφορικής & Επικοινωνιών είναι: Ακαδημαϊκή οργάνωση του Τμήματος Το Τμήμα Πληροφορικής και Επικοινωνιών είναι οργανωμένο ακαδημαϊκά σε τρεις Τομείς (κατευθύνσεις) με στόχο την εξειδίκευση των σπουδαστών σε ειδικότητες ανάλογες με τις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΡΕΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. ΣΤΗΝ Ε.Ε.

ΠΟΡΕΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. ΣΤΗΝ Ε.Ε. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Η βασική ενημέρωση γύρω από τις Ευρωπαϊκές πολιτικές που σχετίζονται με τις εκπαιδευτικές χρήσεις των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών ΠΟΡΕΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. ΣΤΗΝ Ε.Ε. 1990

Διαβάστε περισσότερα

Ηγεσία και Διοικηση. Τα κυριότερα θεωρητικά ρεύματα της διοικητικής επιστήμης

Ηγεσία και Διοικηση. Τα κυριότερα θεωρητικά ρεύματα της διοικητικής επιστήμης Ηγεσία και Διοικηση Τα κυριότερα θεωρητικά ρεύματα της διοικητικής επιστήμης Θεωρία του «επιστημονικού Μάνατζμεντ του F.Taylor Η κυριότερη επιδίωξη της οργάνωσης της εργασίας είναι επινόηση μεθόδων και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η δημιουργικότητα είναι η λειτουργία που επιτρέπει στο νου να πραγματοποιήσει ένα άλμα, πολλές φορές εκτός του αναμενόμενου πλαισίου, να αναδιατάξει τα δεδομένα με απρόσμενο τρόπο, υπερβαίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010 ΚΕΙΜΕΝΟ Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΦΕΣ ΕΜΦΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ-ΔΙΑΥΛΩΝ. Βιβλίο-Δίαυλος 1: Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

ΜΟΡΦΕΣ ΕΜΦΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ-ΔΙΑΥΛΩΝ. Βιβλίο-Δίαυλος 1: Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΜΟΡΦΕΣ ΕΜΦΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ-ΔΙΑΥΛΩΝ Βιβλίο-Δίαυλος 1: Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ Ι. Συνοπτική παρουσίαση του Βιβλίου-Διαύλου Η Ψυχική Υγεία: Η Ψυχική Υγεία εγγυάται τη συνοχή ομοειδών ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ - ΛΑΜΙΑΣ. Ενθάρρυνση Επιχειρηματικών Δράσεων, Καινοτομικών Εφαρμογών και Μαθημάτων Επιλογής Φοιτητών ΤΕΙ Λάρισας - Λαμίας PLEASE ENTER

ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ - ΛΑΜΙΑΣ. Ενθάρρυνση Επιχειρηματικών Δράσεων, Καινοτομικών Εφαρμογών και Μαθημάτων Επιλογής Φοιτητών ΤΕΙ Λάρισας - Λαμίας PLEASE ENTER ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ - ΛΑΜΙΑΣ Ενθάρρυνση Επιχειρηματικών Δράσεων, Καινοτομικών Εφαρμογών και Μαθημάτων Επιλογής Φοιτητών ΤΕΙ Λάρισας - Λαμίας PLEASE ENTER ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΟΛΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

08/07/2015. Ονοματεπώνυμο: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΟΥΤΡΑΣ. Ιδιότητα: ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Β ΙΕΠ. (Υπογραφή)

08/07/2015. Ονοματεπώνυμο: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΟΥΤΡΑΣ. Ιδιότητα: ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Β ΙΕΠ. (Υπογραφή) Πράξη: «Ανάπτυξη μεθοδολογίας και ψηφιακών διδακτικών σεναρίων για τα γνωστικά αντικείμενα της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης» Άξονες Προτεραιότητας 1-2-3 Οριζόντια

Διαβάστε περισσότερα

η ενημέρωση για τις δράσεις που τυχόν υιοθετήθηκαν μέχρι σήμερα και τα αποτελέσματα που προέκυψαν από αυτές.

η ενημέρωση για τις δράσεις που τυχόν υιοθετήθηκαν μέχρι σήμερα και τα αποτελέσματα που προέκυψαν από αυτές. Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω στην έδρα της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Σας ευχαριστώ θερμά για τη συμμετοχή σας, η οποία πιστεύω ότι είναι ένα ακόμη βήμα στην προσπάθεια που κάνουμε όλοι, για την ανάδειξη

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης

Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης Θεωρίες Μάθησης Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης Κάθε εκπαιδευτικός (εκούσια ή ακούσια) υιοθετεί μια θεωρία μάθησης. Το ίδιο ισχύει και για τις διάφορες εκπαιδευτικές τεχνολογίες. Για την εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΔΙΟΙΚΟΥΣΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΑΡΙΘΜ. 18 Στην Αθήνα σήμερα 12/05/2011 ημέρα Πέμπτη και ώρα 09:30 π.μ. στην

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαίδευση και ΤΠΕ: από την ιδέα στην πράξη. Δρ. Ι. Καραβασίλης Περιφερειακός Διευθυντής Εκπαίδευσης Ιονίων Νήσων

Εκπαίδευση και ΤΠΕ: από την ιδέα στην πράξη. Δρ. Ι. Καραβασίλης Περιφερειακός Διευθυντής Εκπαίδευσης Ιονίων Νήσων Εκπαίδευση και ΤΠΕ: από την ιδέα στην πράξη Δρ. Ι. Καραβασίλης Περιφερειακός Διευθυντής Εκπαίδευσης Ιονίων Νήσων Κέρκυρα 2014 Εξέλιξη των ΤΠΕ Η ραγδαία εξέλιξη των ΤΠΕ που χαρακτηρίζει την εποχή μας καθώς

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 4: Ομάδες και Φορείς Κοινωνικοποίησης Αναστασία Κεσίδου

Διαβάστε περισσότερα

Κατερίνα Μπατζελή Πρόεδρος Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας

Κατερίνα Μπατζελή Πρόεδρος Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας Κατερίνα Μπατζελή Πρόεδρος Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας «ΨΗΦΙΑΚΟ ΜΕΡΙΣΜΑ: Προκλήσεις και Ευκαιρίες στη Νέα Ψηφιακή Εποχή» Ημερίδα Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων Αθήνα, 24 Φεβρουαρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΓΙΑ «ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ» ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΓΙΑ «ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ» ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2015 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΕΝΔΟ- ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ & ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Η Ερευνητική Στρατηγική

Η Ερευνητική Στρατηγική Η Ερευνητική Στρατηγική Ο τομέας της Υγείας Η σύγχρονη έρευνα στον τομέα της υγείας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης σκοπεύει να εξασφαλίσει την πρόσβαση όσων ζουν στα κράτημέλη σε υγειονομική περίθαλψη υψηλής

Διαβάστε περισσότερα

Ηγεσία και Διοικηση. Αποτελεσματική Ηγεσία στο Χώρο της Εργασίας

Ηγεσία και Διοικηση. Αποτελεσματική Ηγεσία στο Χώρο της Εργασίας Ηγεσία και Διοικηση Αποτελεσματική Ηγεσία στο Χώρο της Εργασίας 1. Η έννοια της αποτελεσματικής ηγεσίας Είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε πως η έννοια της ηγεσίας δεν είναι ταυτόσημη με τις έννοιες της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ Η υπαγωγή της χώρας στον έλεγχο της ΕΕ, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ το 2010 σηματοδοτεί το δραματικό τέλος μιας περιόδου στη διάρκεια της οποίας οι μεταρρυθμίσεις υπήρξαν

Διαβάστε περισσότερα

1. Γένεση, καταβολές καιεξέλιξητηςπε

1. Γένεση, καταβολές καιεξέλιξητηςπε 1. Γένεση, καταβολές καιεξέλιξητηςπε Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση γεννιέται. Πότε; Η ΠΕ γεννιέται και διαµορφώνεται σε αυτόνοµο πεδίο στις δεκαετίες 1960 1970 Πώς; Προέρχεται από τη συνειδητοποίηση του

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Γ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΥΣ Ι ΜΑΘΗΜΑ 2 ο

ΔΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Γ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΥΣ Ι ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΔΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Γ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΥΣ Ι ΜΑΘΗΜΑ 2 ο 1. Γενικά για την επιχείρηση Η επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας μας, το ίδιο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΣΧΟΛΗ Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ω Ν Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ω Ν Τ Ο Μ Ε Α Σ Π Ο Λ Ε Ο Δ Ο Μ Ι Α Σ Κ Α Ι Χ Ω Ρ Ο Τ Α Ξ Ι Α Σ Πατησίων 42, 10682 Αθήνα τηλ. 30(1) 772 3818

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 3ο (σελ. 67-79) 2 Talcott

Διαβάστε περισσότερα

1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία

1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία 1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία Ο διδακτικός σχεδιασμός (instructional design) εμφανίσθηκε στην εκπαιδευτική διαδικασία και στην κατάρτιση την περίοδο

Διαβάστε περισσότερα

Ημερίδα. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική πολιτική, κοινωνία, σχολείο ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ

Ημερίδα. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική πολιτική, κοινωνία, σχολείο ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ Έργο: Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο) Επιστημονική υπεύθυνη: Καθηγήτρια Ζωή Παπαναούμ Ημερίδα Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική

Διαβάστε περισσότερα