αξίες. Ποιες όμως είναι οι προκλήσεις αυτές και πώς η παιδεία μας θα εφοδιάσει κατάλληλα τους νέους, ώστε να τις αντιμετωπίσουν επιτυχώς;

Transcript

1 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ Α Α ΒΡΑΒΕΙΟ νέκαθεν η παιδεία υπήρξε παράγοντας εξέλιξης και προόδου, γιατί είναι εκείνη που διασφαλίζει το μέλλον της νέας γενιάς και διαπλάθει τους αυριανούς πολίτες. Στην εποχή των συνεχιζόμενων και μεταβαλλόμενων αλλαγών οφείλει να διαπλάθει άτομα ικανά να αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες ευρωπαϊκές προκλήσεις στον οικονομικό, κοινωνικό και τεχνολογικό τομέα. Δυστυχώς όμως, σήμερα διαπιστώνουμε ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στις σύγχρονες ανάγκες, γεγονός που επιτάσσει την αναβάθμισή του. Καθοριστικό ρόλο στην οπισθοδρόμηση του εκπαιδευτικού μας συστήματος διαδραμάτισε η εγκατάλειψη των αξιών του ελληνικού πολιτισμού. Αξίες όπως το μέτρο, η εγκράτεια, ο ανθρωπισμός, η ισονομία έχουν αντικατασταθεί από αυτές του πλουτισμού, του ατομικισμού και του καταναλωτισμού. Με άλλα λόγια, το κλειδί για την αναβάθμιση της παιδείας μας, ώστε αυτή να μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της εποχής μας, βρίσκεται στην στροφή προς τις αθάνατες ανθρωπιστικές αξίες. Ποιες όμως είναι οι προκλήσεις αυτές και πώς η παιδεία μας θα εφοδιάσει κατάλληλα τους νέους, ώστε να τις αντιμετωπίσουν επιτυχώς; Πρόσφατα, ο διεθνής οίκος αξιολόγησης Standard & Poor s υποβάθμισε την Κύπρο στην κατηγορία «σκουπίδια», παραγνωρίζοντας τις προσπάθειες της κυβέρνησης για οικονομική ανάκαμψη, τον κρατικό προϋπολογισμό του 2012 καθώς και τη δυναμική, που χάρισε στην Κύπρο η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της γεώτρησης στο κοίτασμα του φυσικού αερίου. Όπως προκύπτει, λοιπόν από τα πιο πάνω, η Κύπρος αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, που σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οφείλονται στη μεγάλη έκθεση των τραπεζών της σε ελληνικά ομόλογα, στην αδυναμία εξασφάλισης δανεισμού από τη διεθνή αγορά και στην οικονομική αναταραχή στην ευρωζώνη. υ, ζο Αλίκη Σού σιών, Λύκειο Λατ Λευκωσία Φυσικό επακόλουθο όσων προαναφέρθηκαν είναι η κυβέρνησή μας να προβεί σε λήψη περαιτέρω μέτρων, με την ελπίδα ότι αυτά θα αποδειχθούν πιο αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση της οικονομικής ύφεσης. Πιο συγκεκριμένα, επιδιώκει τη συγκράτηση των δημοσίων δαπανών και μέσα από το πάγωμα των μισθών, την αποκοπή επιδομάτων και την αύξηση 63

2 της φορολογίας, στοχεύει στην ενίσχυση των κρατικών εσόδων. Εντούτοις, η λήψη αποκλειστικά οικονομικών μέτρων δεν αποτελεί τη λύση του προβλήματος, καθώς αυτή δεν αποτρέπει την εμφάνιση μιας παρόμοιας κρίσης στο μέλλον. Γι αυτό το λόγο, σε μια εποχή, όπου η οικονομική κρίση λαμβάνει διαστάσεις χιονοστιβάδας, τα κράτη πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι τη λύτρωση θα φέρει η καταφυγή σε μια εμπνευσμένη και εμπνέουσα παιδεία, την ανθρωπιστική παιδεία. Πρωτίστως, η άρση του πιο πάνω φαινομένου στηρίζεται στη διάπλαση ενεργών πολιτών. Ειδικότερα, φέρνοντας τους νέους σε επαφή με έργα αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, μπορούν να διδαχθούν την αρετή της υπευθυνότητας και κατ επέκταση να συνεισφέρουν στην εύρυθμη λειτουργία της οικονομίας, διεκδικώντας με πυγμή τα δικαιώματά τους, αλλά και εκπληρώνοντας με συνέπεια τις υποχρεώσεις τους. Επιπρόσθετα, οι γνώσεις, που θα προσφέρει μια τέτοια παιδεία, θα δώσουν στους νέους τη δυνατότητα να εκθέτουν πειστικά τις απόψεις τους σε οικονομικά ζητήματα. Τέλος, η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, ως απόρροια της επαφής με ανθρωπιστικές αξίες, θα καταστήσει τους αυριανούς πολίτες ικανούς, όχι μόνο να διακρίνουν τις πολιτικές σκοπιμότητες πίσω από τα μεγάλα λόγια των πολιτικών, αλλά και να ασκούν έλεγχο στην ηγεσία, στηλιτεύοντας οποιεσδήποτε ατασθαλίες της, που απειλούν την οικονομία του τόπου μας. Παρόλα αυτά, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι κρίση δε διέρχεται μόνο η οικονομία, αλλά και ο κοινωνικός ιστός. Ως εκ τούτου, η κυπριακή παιδεία έχει χρέος να προετοιμάσει κατάλληλα τους νέους, ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται και στις κοινωνικές προκλήσεις. Ρίχνοντας μια προσεχτική ματιά στην κοινωνία μας, θα διαπιστώσουμε ότι ταλανίζεται από προβλήματα, όπως η ανεργία, η φτώχεια, η βία, η εγκληματικότητα, η ξενοφοβία, ο ρατσισμός. Μάλιστα, στους φτωχούς τώρα έρχονται να προστεθούν και οι νεόπτωχοι, δηλαδή αυτοί που βρίσκονται στον προθάλαμο της φτώχειας, εξαιτίας της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης. Αξιοσημείωτο, είναι επίσης, το γεγονός ότι η αδικία, η ανεντιμότητα, τα άθλια κοινωνικά πρότυπα, καθώς και η αδιαφορία για το δημόσιο συμφέρον, αποτελούν πλέον πραγματικότητα για την κυπριακή κοινωνία. Τέλος, με την ένταξη μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, βιώνουμε μια πρωτοφανή παρουσία και συνύπαρξη πληθυσμιακών ομάδων, που συχνά προκαλεί αντιδράσεις και καλλιεργεί την επιφυλακτικότητα των Κυπρίων πολιτών προς τη διαφορετικότητα. Ποιο ρόλο καλείται λοιπόν να διαδραματίσει το εκπαιδευτικό μας σύστημα στην κοινωνική αναβάθμιση; 64

3 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ Κατ αρχάς, η κοινωνική κρίση είναι πριν και πάνω απ όλα κρίση αρχών, αξιών και ιδανικών. Η καταφυγή λοιπόν στην ανθρωπιστική παιδεία είναι και πάλι το «μυστικό» της καταστολής των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας. Όχι μόνο διότι διαμορφώνει κοινωνική συνείδηση και ενισχύει τη συναίσθηση του χρέους για συμμετοχή στα κοινωνικά δρώμενα, αλλά και γιατί ευαισθητοποιεί τους πολίτες για τα κοινωνικά προβλήματα, παρακινώντας τους να ριχθούν στον αγώνα για τη διασφάλιση του συλλογικού και όχι τόσο του ατομικού συμφέροντος. Για να το πετύχει αυτό, εμπνέει σε όσους τη μελετούν την ελληνική αξία του ορθολογισμού. Ο ορθός λόγος, συνυφασμένος με την ορθή κρίση, συμβάλλει στη διατήρηση της πνευματικής ελευθερίας του ατόμου, καθώς ο λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος δεν παρασύρεται από προκαταλήψεις, ρατσιστικές αντιλήψεις ή από οποιονδήποτε άλλο τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς. Συνεπώς, ο άνθρωπος δύσκολα γίνεται έρμαιο του καταναλωτισμού, του ωφελιμισμού και του συμφεροντολογισμού. Επιπρόσθετα, ακολουθώντας τη σωκρατική ρήση «η αρετή είναι διδακτή», γαλουχεί τους νέους με τις αξίες της δικαιοσύνης, της ανθρωπιάς, της εντιμότητας και της αλληλεγγύης. Ως αποτέλεσμα αυτού, διαπλάθει προσωπικότητες με ενάρετο ήθος, που μέσω της διαδικασίας της αυτοκριτικής, οδηγούνται στην αυτογνωσία. Αυτό προϋποθέτει συνεχή προσπάθεια για ατομική βελτίωση αλλά και βελτίωση του κόσμου γενικότερα. Αν όλοι ακολουθήσουν τη διαδικασία αυτή, τότε προβλήματα όπως η αδικία, η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο και άλλα εγκληματικά φαινόμενα δυνητικά θα εξαλειφθούν. Τέλος, απαράβατη αρχή της ελληνικής παιδείας αποτελεί και η τήρηση του μέτρου. Αναμφίβολα, η εγκράτεια και η εσωτερική συγκρότηση είναι αρχές που καταπνίγουν την αλαζονεία και τον εγωισμό και κατ επέκταση διασφαλίζουν την αρμονία στις διαπροσωπικές σχέσεις. Αξιόλογο είναι και το γεγονός ότι ενισχύει τις αναστολές και παρεμποδίζει συμπεριφορές, που υπερβαίνουν τα ανθρώπινα όρια, όπως οι φόνοι, η αδικία, ο ρατσισμός και κάθε είδους εγκληματική ενέργεια. Θα ήταν σημαντική παράλειψη να μην αναφερθώ και στο ρόλο της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στο έργο αυτό. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός κόσμου πολιτισμικής ανοχής, συνύπαρξης και συνδημιουργίας, μέσω της προαγωγής της αλληλεγγύης, του σεβασμού, της πολιτισμικής διαφορετικότητας και της ισότητας. Η προώθηση, λοιπόν της εκπαίδευσης αυτής μπορεί να επιτευχθεί με την παρότρυνση των μαθητών για συμμετοχή σε εκδηλώσεις που υπο- 65

4 στηρίζουν την πολιτισμική ετερότητα, την πληροφόρησή τους για τις παραδόσεις και τον πολιτισμό των μειονοτήτων της Κύπρου ή ακόμη και μέσω της διοργάνωσης συνεδρίων, που αφορούν την προσφορά του διαπολιτισμικού διαλόγου στην αρμονική συμβίωση ατόμων διαφορετικής καταγωγής. Μόνο έτσι η ειρηνική συμβίωση στο πολιτισμικό μωσαϊκό της κυπριακής κοινωνίας δε θα αποτελεί πλέον ουτοπία. Βέβαια, η αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων δεν είναι η μόνη ανάγκη στην οποία η παιδεία μας καλείται να ανταποκριθεί. Ζώντας στην κοινωνία της γνώσης, οι ραγδαίες εξελίξεις στον επιστημονικό και τεχνολογικό τομέα φέρνουν στην επιφάνεια νέες προκλήσεις, που επιβάλλουν μια διαφορετική προσέγγιση. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι τα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν μια θετική επίδραση στη ζωή του ανθρώπου. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, η απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά και τους περιορισμούς της φύσης και κυρίως, η παράταση του μέσου όρου της ζωής, λόγω της ανάπτυξης της ιατροφαρμακευτικής επιστήμης είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα της προσφοράς της τεχνολογίας στον άνθρωπο. Ωστόσο, ο σύγχρονος άνθρωπος έχει να αντιμετωπίσει και ένα πλήθος προβλημάτων, που σχετίζονται με τον «πολιτισμό της μηχανής». Αρχικά, η εξέλιξη της τεχνολογίας προκάλεσε οικολογική ανισορροπία. Όχι μόνο εξαιτίας των γιγάντιων βιομηχανιών, που μολύνουν και ρυπαίνουν το φυσικό περιβάλλον, αλλά και λόγω της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων. Κυρίως, όμως, δόθηκε πλέον η δυνατότητα στον άνθρωπο να φτιάξει και να τελειοποιήσει οπλικά συστήματα και μέσα μαζικής καταστροφής. Εκτός αυτού, η τεχνολογία φέρει ευθύνη και για τον αποπροσανατολισμό του ανθρώπου, από τις πραγματικές επιδιώξεις και σκοπούς της ζωής, ειδικά μέσα από τα ΜΜΕ και τη διαφήμιση. Κρίνεται λοιπόν, αδήριτη η ανάγκη για τη διαμόρφωση πολιτών, οι οποίοι να αρνούνται την κατάχρηση της τεχνολογίας και να αγωνίζονται για την ευημερία όλων, μέσα από την ορθή αξιοποίησή της. Καταλυτικό παράγοντα στη διαμόρφωση τέτοιων πολιτών αποτελεί η προσφορά κατάλληλης ποιοτικής παιδείας. Λέγοντας κατάλληλη παιδεία, εννοούμε την αρμονική συνύπαρξη τεχνοκρατικής εκπαίδευσης και ανθρωπιστικής παιδείας. Αφενός, η τεχνοκρατική εκπαίδευση με τις εξειδικευμένες γνώσεις που παρέχει, θα βοηθήσει το άτομο να καλλιεργήσει τις νοητικές του ικανότητες και δεξιότητες και παράλληλα θα του εξασφαλίσει μια θέση εργασίας. Ακόμη, έχοντας αναπτύξει τις ικανότητες του, το άτομο θα μπορεί να αναλύσει και να αξιολογήσει πληροφορίες που σχετίζονται με τις αλλαγές στην τεχνολογία και την επιστήμη και φυσικά να εξαγάγει τα δικά 66

5 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ του συμπεράσματα. Καθίσταται, λοιπόν, φανερό ότι η τεχνοκρατική εκπαίδευση θα εφοδιάσει την κοινωνία με επιστήμονες που θα οργανώνουν, θα αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και θα βρίσκουν πρωτότυπες λύσεις στις δυσκολίες της εποχής μας. Αφετέρου, η ανθρωπιστική παιδεία, όπως έχει αναφερθεί και προηγουμένως, θα καλλιεργήσει στους τεχνοκράτες τις αξίες της δικαιοσύνης, του μέτρου, της αλληλεγγύης, και την αίσθηση της ανθρώπινης φροντίδας, ούτως ώστε, λειτουργώντας υπό το πρίσμα αυτό να στοχεύουν στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων, που παρέχει η τεχνολογία, για το κοινό συμφέρον. Βέβαια, εάν αναλογιστούμε ότι ζούμε σε μια κοινωνία, που χαρακτηρίζεται από συνεχώς μεταλλασσόμενες ανάγκες, θα διαπιστώσουμε ότι η παιδεία, δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στη σχολική περίοδο της ζωής και δεν πρέπει να αποτελεί μια στατική διαδικασία. Απεναντίας, επιβάλλεται να συνεχίζεται «διά βίου». Και σ αυτό το σημείο προβάλλει επιτακτική η ανάγκη για την εδραίωση της δια βίου παιδείας. Αναντίλεκτα, η συνεχιζόμενη εκπαίδευση αποτελεί ένα όπλο στα χέρια του σύγχρονου ανθρώπου. Πιο συγκεκριμένα, η απόκτηση ενός γενικού και περιεκτικού σώματος γνώσεων για όλες τις επιστήμες, αλλά και για τη σύγχρονη πραγματικότητα, δίνει στον άνθρωπο περισσότερες επιλογές ως προς την απασχόλησή του, τον καθιστά ικανό να αντιλαμβάνεται τη σημασία των εξελίξεων και τις πιθανές επιπτώσεις τους και επιπλέον τον βοηθά να αξιοποιεί δημιουργικά τον ελεύθερο του χρόνο, λόγου χάρη με τη συμμετοχή του σε μαθήματα ζωγραφικής, χορού, θεάτρου... Αξιοσημείωτο θεωρείται επίσης ότι ο άνθρωπος αποκτώντας σφαιρική καλλιέργεια, καθίσταται ικανός να διαμορφώσει άποψη για ζωτικά θέματα, τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο και συνακόλουθα να μάχεται για την επικράτηση του δικαίου και του καλού. Επομένως, το εκπαιδευτικό μας σύστημα έχει καθήκον να προωθήσει τη δια βίου μάθηση, είτε μέσω της ενημέρωσης γι αυτήν είτε με την οργάνωση επιμορφωτικών προγραμμάτων σε συνεργασία με το κράτος, γιατί μόνο με τη συνεχή μόρφωση ο άνθρωπος μπορεί να επιβιώσει στον κόσμο των απρόσμενων αλλαγών και της ταχείας εξέλιξης. Συμπερασματικά, οι σύγχρονες ευρωπαϊκές προκλήσεις, στις οποίες το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου καλείται να ανταποκριθεί, πρέπει να αποτελέσουν το έναυσμα για την επαναθεμελίωση της δημόσιας εκπαίδευσης ως μοχλού κοινωνικής ανάπτυξης, αφύπνισης και πάνω απ όλα ως ασφαλιστικής δικλείδας για την αποφυγή παρόμοιων κρίσεων στο μέλλον. 67

6 «Τώρα που τα νέφη σκιάζουν τις προοπτικές της ανθρωπότητας, οι άνθρωποι πρέπει να σκύψουν στην παιδεία και στα παιδιά τους». Στην παιδεία που θα καταρτίσει χρήσιμους και επιτυχημένους επιστήμονες, στην παιδεία που θα διαμορφώσει πολίτες με ηθικές συνειδήσεις, με κρίση και προβληματισμό, στην παιδεία που θα μεταδώσει ιδέες και θα προβάλλει πρότυπα και ιδανικά. Μια παιδεία, επομένως στηριγμένη στις δοκιμασμένες αρχές και αξίες του ελληνικού πολιτισμού, οι οποίες συγκερασμένες με τις νέες αξίες της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, της υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, του σεβασμού στην πολιτισμική παράδοση κάθε λαού, θα επαναφέρει τον άνθρωπο ως αξία, θα μορφώνει τον άνθρωπο σε ΑΝΘΡΩΠΟ. 68