Διπλωματική Εργασία ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ: ΔΕΗ Α.Ε. της. Αικατερίνης Γ. Ανδρεάδου. Επιβλέπων Καθηγητής: Καραγιώργος Θεοφάνης

Transcript

1 ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Διπλωματική Εργασία ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ: ΔΕΗ Α.Ε. της Αικατερίνης Γ. Ανδρεάδου Επιβλέπων Καθηγητής: Καραγιώργος Θεοφάνης Υποβλήθηκε ως απαιτούμενο για την απόκτηση του μεταπτυχιακού διπλώματος ειδίκευσης στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Σεπτέμβριος 2014

2 Αφιερώνεται στη μητέρα μου Ελευθερία & στην αδερφή μου Αθηνά ii

3 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου, κ. Καραγιώργο Θεοφάνη, για την καθοδήγηση του κατά τη διάρκεια εκπόνησης της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Ελευθεριάδη Ιορδάνη, Αναπληρωτή Καθηγητή του τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, για την πολύτιμη βοήθεια του κατά τη συγγραφή της διπλωματικής μου εργασίας. Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον Βλάχο Αστέριο για την αμέριστη συμπαράσταση και κατανόηση που έδειξε καθ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου, μέχρι και την ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας. iii

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι επικείμενες ιδιωτικοποιήσεις, οι οποίες, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για τη διασφάλιση της οικονομικής ανάπτυξης στη χώρα μας, σε συνδυασμό με τις μεταρρυθμίσεις, οι οποίες εφαρμόζονται, σταδιακά, στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και στοχεύουν στην προσαρμογή της εγχώριας αγοράς στα Ευρωπαϊκά πρότυπα, καθιστούν το μέλλον της ΔΕΗ Α.Ε. ιδιαιτέρως κρίσιμο. Εν όψει, λοιπόν, των αλλαγών που διαδραματίζονται στο εξωτερικό περιβάλλον της ΔΕΗ Α.Ε. και αναμένεται να επηρεάσουν τη λειτουργία της, ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάλυση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων της εταιρείας. Ειδικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο της παρούσας διπλωματικής εργασίας παρουσιάζεται η κατάσταση της Ευρωπαϊκής και Ελληνικής Οικονομίας, μέσω της ανάλυσης βασικών οικονομικών μεγεθών. Στο δεύτερο κεφάλαιο, πραγματοποιείται η επισκόπηση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Αρχικά, παρουσιάζονται τα βασικά σημεία της Ευρωπαϊκής και Ελληνικής νομοθεσίας, σχετικά με την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ στη συνέχεια γίνεται αναφορά στην εγχώρια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και στις ιδιομορφίες που αυτή παρουσιάζει. Επιπλέον, παρουσιάζεται η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας, ενώ τέλος, γίνεται λόγος για την προσφορά ηλεκτρικής ενέργειας, με ιδιαίτερη έμφαση να δίνεται στις ανταγωνίστριες εταιρείες που δραστηριοποιούνται είτε στη χονδρεμπορική είτε στη λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Το παρόν κεφάλαιο στοχεύει στην παρουσίαση του εξωτερικού περιβάλλοντος της ΔΕΗ Α.Ε. Στο τρίτο κεφάλαιο, παρουσιάζονται τα ιστορικά στοιχεία της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού, οι δραστηριότητες της μητρικής εταιρείας ΔΕΗ Α.Ε., ενώ γίνεται λόγος και για τις τρεις μεγαλύτερες θυγατρικές της εταιρείες, οι οποίες συγκροτούν τον «Όμιλο ΔΕΗ». Επιπρόσθετα, γίνεται αναφορά στη μετοχική σύνθεση της ΔΕΗ Α.Ε., στην εταιρική κοινωνική ευθύνη, στη τιμολογιακή της πολιτική, καθώς και στις επερχόμενες εξελίξεις, οι οποίες αναμένεται να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον της εταιρείας. Στο τέταρτο κεφάλαιο, πραγματοποιείται η ανάλυση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων της μητρικής εταιρείας ΔΕΗ Α.Ε., για την πενταετία , μέσω της ανάλυσης των συγκριτικών καταστάσεων, των καταστάσεων κοινού μεγέθους, των iv

5 καταστάσεων ποσοστού τάσης και της ανάλυσης των αριθμοδεικτών. Επιπλέον, παρουσιάζεται η μεταβολή του κεφαλαίου κίνησης της εταιρείας, οι πηγές και χρήσεις κεφαλαίων, ενώ τέλος, παρουσιάζονται οι προβλέψεις σχετικά με τις πωλήσεις και τα καθαρά κέρδη ζημίες της εταιρείας. Στο πέμπτο κεφάλαιο, επιχειρείται η σύγκριση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων της μητρικής εταιρείας ΔΕΗ Α.Ε. με δύο ανταγωνίστριες εταιρείες, και συγκεκριμένα με την Elpedison και τoν Όμιλο Ήρων. Τέλος, στο έκτο κεφάλαιο καταγράφονται τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανάλυση χρηματοοικονομικών καταστάσεων της εταιρείας, ενώ παρατίθενται και προτάσεις για περαιτέρω έρευνα. v

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΑΦΙΕΡΩΣΕΙΣ... ii ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... iii ΠΕΡΙΛΗΨΗ... iv ΠΙΝΑΚΕΣ... viii ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ... ix ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... x ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΖΗΤΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ενεργειακό μίγμα παράγωγης ηλεκτρικής ενέργειας Κυριότερες εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΔΕΗ Α.Ε ΟΜΙΛΟΣ ΔΕΗ Α.Ε ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε ΤΙΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΜΕΤΟΧΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ vi

7 3.8. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΙΜΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΤΑΣΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ Αριθμοδείκτες ρευστότητας Αριθμοδείκτες δραστηριότητας Αριθμοδείκτες χρηματοοικονομικής μόχλευσης και περιουσιακής διάρθρωσης Αριθμοδείκτες αποδοτικότητας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΗΡΩΝ ELPEDISON ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ vii

8 ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1.1.: Βασικά οικονομικά μεγέθη Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ελλάδας... 2 Πίνακας 3.1.: Στοιχεία σύνθεσης του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ Α.Ε viii

9 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ Διάγραμμα 3.1: Εξέλιξη τιμής μετοχής της ΔΕΗ Α.Ε Διάγραμμα 4.1.: Αριθμοδείκτης Γενικής Ρευστότητας Διάγραμμα 4.2.: Αριθμοδείκτης Άμεσης Ρευστότητας Διάγραμμα 4.3.: Κυκλοφορούν Ενεργητικό προς Σύνολο Ενεργητικού Διάγραμμα 4.4.: Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Απαιτήσεων Διάγραμμα 4.5.: Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Αποθεμάτων Διάγραμμα 4.6.: Συνολική Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Διάγραμμα 4.7.: Συνολικές Υποχρεώσεις προς Ίδια Κεφάλαια Διάγραμμα 4.8.: Συνολικές Υποχρεώσεις προς Συνολικά Κεφάλαια Διάγραμμα 4.9.: Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσεις προς Πωλήσεις Διάγραμμα 4.10.: Πάγια Περιουσιακά Στοιχεία προς Μακροπρόθεσμες Υποχρεώσεις 43 Διάγραμμα 4.11.: Μικτό Περιθώριο Κέρδους Διάγραμμα 4.12.: Καθαρό Περιθώριο Κέρδους Διάγραμμα 4.13.: Απόδοση Συνολικού Ενεργητικού Διάγραμμα 4.14.: Απόδοση Ιδίων Κεφαλαίων Διάγραμμα 4.15.: Κεφάλαιο Κίνησης Διάγραμμα 4.16.: Προβλέψεις Πωλήσεων Διάγραμμα 4.17.: Προβλέψεις Καθαρών Κερδών Ζημιών ix

10 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1.1.: ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΕΗ Α.Ε.... xi ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1.2.: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΔΕΗ Α.Ε.... xiii ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1.3.: ΤΑΜΕΙΑΚΕΣ ΡΟΕΣ... xiv ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1.4.: ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... xvi ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2.1.: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ... xvii ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2.2.: ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ... xxii ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2.3.: ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΤΑΣΗΣ... xxv ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2.4.: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ... xxx ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2.5.: ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΙΝΗΣΗΣ... xxxi ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2.6.: ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ... xxxii ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2.7.: ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΠΩΛΗΣΕΩΝ - ΚΕΡΔΩΝ... xxxiv ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3.1.: ΗΡΩΝ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ Α.Ε.... xxxv ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3.2.: ΗΡΩΝ ΙΙ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ Α.Ε.... xxxviii ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3.3.: ΟΜΙΛΟΣ ΗΡΩΝ... xli ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3.4.: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΗΡΩΝ... xliv ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3.5.: ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΗΡΩΝ... xlv ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3.6.: ELPEDISON POWER... xlvii ΠΑΡΑΡΤΗΜA 3.7.: ELPEDISON ENERGY... l ΠΑΡΑΡΤΗΜA 3.8.: ELPEDISON... liii ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3.9.: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ELPEDISON... lvi ΠΑΡΑΡΤΗΜA 3.10.: ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ELPEDISON... lvii ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4.1.: ΧΡΕΩΣΕΙΣ ΔΕΗ... lix x

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία έξι χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε μια συνεχή προσπάθεια περιορισμού της ύφεσης, εφαρμόζοντας συγκεκριμένες πολιτικές που έχουν ως στόχο την οικονομική ανάκαμψη της Ευρωπαϊκής Οικονομίας. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το 2014 αναμένεται η συνέχιση της ανάπτυξης των Ευρωπαϊκών Οικονομιών, με εμφανή σημάδια τερματισμού της ύφεσης, γεγονός που αντανακλάται στις προβλέψεις για περαιτέρω αύξηση του ΑΕΠ, με τον πληθωρισμό να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Παρ όλα αυτά, η υψηλή ανεργία σε συνδυασμό με παράγοντες, όπως το δημόσιο χρέος και οι χαμηλές επενδύσεις, επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη της οικονομίας, αυξάνοντας τις ανησυχίες, αναφορικά με την ισχύ και την ανθεκτικότητα της ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Οικονομίας (IMF,2014). Όπως αναφέρει η έκθεση του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, η εμφάνιση της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας οφείλεται αφενός στη χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία επηρέασε την πλειονότητα των χωρών διεθνώς και αφετέρου στα διαρθρωτικά προβλήματα και στις πολιτικές που εφαρμόστηκαν, επί σειρά ετών, στη χώρα (Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδος, 2014). Η Ελληνική Οικονομία, η οποία δέχτηκε τη μεγαλύτερη επιρροή από την κρίση, έχει αρχίσει να παρουσιάζει σημάδια εξόδου από την ύφεση, γεγονός που αποτυπώνεται στα βασικά οικονομικά μεγέθη της χώρας ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Η ανάλυση ορισμένων οικονομικών στατιστικών μεγεθών, όπως του ΑΕΠ, του πληθωρισμού και της ανεργίας, στοχεύει στον εντοπισμό των εκάστοτε οικονομικών μεταβολών που επηρεάζουν την οικονομική κατάσταση μιας χώρας (Mankiw, 2001). Στον πίνακα που ακολουθεί, παρουσιάζεται η εξέλιξη των βασικών οικονομικών μεγεθών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας για την τελευταία πενταετία (βλ. Πϊνακα 1.1.). 1

12 ΑΕΠ Πίνακας 1.1.: Βασικά οικονομικά μεγέθη Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ελλάδας Πηγή: Eurostat Έπειτα από την αρνητική μεταβολή του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά 4,5% για το 2009, παρατηρείται πως, τα επόμενα δύο έτη, καταγράφει ανοδική πορεία. Ωστόσο, το 2012 το ΑΕΠ εμφανίζεται μειωμένο κατά 0,4%, ενώ το 2013 παρουσιάζει και πάλι μια μικρή αύξηση της τάξεως του 0,1%. Όπως αναφέρει έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η Ευρώπη κατάφερε να επιστρέψει στην ανάπτυξη μετά από ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ύφεσης. Μάλιστα, για το 2014 αναμένεται η αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,7%. Εξετάζοντας το ΑΕΠ της Ελληνικής Οικονομίας, είναι έκδηλη η συνεχής υποχώρηση του από το 2009 έως και το Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πως από το 2012 και, κυρίως, το 2013 η φθίνουσα πορεία του έχει επιβραδυνθεί, ενώ σήμερα αναμένεται ο περιορισμός της ύφεσης και η καταγραφή θετικών ρυθμών μεταβολής. Συγκεκριμένα, προβλέπεται μια αύξηση του ΑΕΠ της τάξεως του 0,6% για το 2014 και του 2,9% για το Πληθωρισμός ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΕΕ (27 χώρες) Ετήσια στοιχεία ΑΕΠ (% μεταβολή) -4,5 2 1,7-0,4 0,1 Πληθωρισμός (%) 1 2,1 3,1 2,6 1,5 Ανεργία (%) 9 9,7 9,7 10,5 10,6 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ Ετήσια στοιχεία ΑΕΠ (% μεταβολή) -3,1-4,9-7,1-7 -3,9 Πληθωρισμός (%) 1,3 4,7 3,1 1-0,9 Ανεργία (%) 9, ,7 24,3 27,3 Ο πληθωρισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξάνεται έως το Το 2012 μειώνεται για πρώτη φορά αγγίζοντας το 2,6%, ενώ το 2013 η μείωση συνεχίζεται με τον πληθωρισμό να ανέρχεται σε 1,5%. Όσον αφορά τον πληθωρισμό της Ελληνικής Οικονομίας, από το 2011 και έπειτα εμφανίζεται μειωμένος, ενώ το 2013 για πρώτη φορά, μετά από πέντε δεκαετίες, έχει αρνητική τιμή. Συγκεκριμένα, ο πληθωρισμός υπολογίζεται σε -0,9%. Μάλιστα, αναμένεται να παραμείνει σε αρνητικά επίπεδα και το 2014, ανερχόμενος σε -0,4% (Ημερησία, 2014). 2

13 Ανεργία Σχετικά με την ανεργία στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διαφαίνεται πως αυτή αυξάνεται συνεχώς την τελευταία πενταετία, με την τιμή της να ανέρχεται σε 10,5% για το Για την Ελλάδα, δυστυχώς, η ανεργία έχει εκτιναχθεί σε δυσθεώρητα ύψη. Ειδικότερα, η ανεργία παρουσιάζει μια ραγδαία αύξηση τα τελευταία χρόνια, ενώ το 2013 υπολογίζεται σε 27,3%. Για το 2014, προβλέπεται μια μείωση της τάξεως του 1%. Σύμφωνα με την έκθεση αξιολόγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες έχουν ξεκινήσει από τον Μάιο του 2010 στη Ελλάδα, είναι αυτές που συνέβαλλαν στην προσαρμογή της οικονομίας και στη σταδιακή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, γεγονός που αποτυπώνεται στην αύξηση των επενδύσεων και των εξαγωγών, με τον πληθωρισμό να κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα (Euronews, 2014). Επιπλέον, οι χρηματοοικονομικές συνθήκες της χώρας παρουσιάζουν σταδιακή βελτίωση, όπως φαίνεται από τα επιτόκια δανεισμού, τα οποία είναι μειωμένα σε σχέση με το 2010, αλλά και από την ανάκαμψη του χρηματιστηρίου από το δεύτερο εξάμηνο του 2013 έως και σήμερα (Euronews, 2014). Βέβαια, λόγω της ύφεσης που επικρατεί στη χώρα τα τελευταία έτη, το χρέος αναμένεται να φτάσει στο 177% του ΑΕΠ, για την περίοδο , ενώ η φθίνουσα πορεία του θα ξεκινήσει από το 2015 και έπειτα, σε συνδυασμό με την αύξηση του πρωτογενούς πλεονάσματος. Μάλιστα, εφόσον υπάρξει πλήρης εφαρμογή του προγράμματος, το χρέος προβλέπεται να μειωθεί στο 125% του ΑΕΠ για το 2020 και στο 112% το 2022, ενώ δεν αποκλείονται περιθώρια βελτίωσης των αναμενόμενων αποτελεσμάτων (Euronews, 2014). Τέλος, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η διασφάλιση της οικονομικής ανάπτυξης, της βελτίωσης της παραγωγικότητας, της μείωσης της ανεργίας και του χρέους θα επιτευχθούν μόνο αν αποφευχθούν πιθανές καθυστερήσεις ή ελλείψεις στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, στη δημόσια διοίκηση και στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Επιπλέον, σημαντικές προϋποθέσεις αποτελούν οι ιδιωτικοποιήσεις, η αποκατάσταση της πιστωτικής ικανότητας των τραπεζών και οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, ώστε να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον ελκυστικό προς τους δυνητικούς επενδυτές (Euronews, 2014). 3

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Η δημιουργία μιας ενιαίας εσωτερικής αγοράς για όλα τα είδη προϊόντων αποτελεί μακροχρόνιο στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Vilijainen et al., 2011). Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη αυτού του εγχειρήματος αποτελεί η απομάκρυνση όλων των φυσικών, νομικών και δημοσιονομικών εμποδίων, ώστε να διασφαλίζεται η ελεύθερη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίου και ανθρώπινου δυναμικού μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Domanico, 2007). Η δημιουργία μιας ενοποιημένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί κύριο σκοπό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Vilijainen et al., 2011). Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ορίσει τρεις ενεργειακούς στόχους: 1. Την ανάπτυξη του διασυνοριακού ανταγωνισμού, και κατ επέκταση στη θέσπιση των κατάλληλων κινήτρων για την επίτευξη αποτελεσματικότητας, η οποία θα γίνει αντιληπτή από τους καταναλωτές με τη μορφή χαμηλότερων τιμών, 2. Την διασφάλιση του εφοδιασμού, 3. Την ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος (Domanico, 2007). Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται μια εσωτερική αγορά ενέργειας ανταγωνιστική, ενοποιημένη και με υψηλή ρευστότητα, μέσω της οποίας θα διασφαλίζεται η αδιάκοπη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυμεί την αντιμετώπιση των προβλημάτων της ενέργειας και της κλιματικής αλλαγής, γεγονός το οποίο θα επιτευχθεί μέσα από την αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2012). Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και η ανάπτυξη μιας ενοποιημένης εσωτερικής αγοράς, συμβάλλει στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος ανοιχτού σε νέες επενδύσεις, με την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων, παρέχοντας, παράλληλα, τη δυνατότητα στον Ευρωπαίο πολίτη να επιλέγει ανάλογης ποιότητας και τιμής προϊόντα ενέργειας στην ενοποιημένη αγορά. Επιπλέον, επιτυγχάνεται η αύξηση του ανταγωνισμού και σε άλλους τομείς της οικονομίας, η λειτουργία των οποίων εξαρτάται από την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (ΡΑΕ, 2014). 4

15 2.2. ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε το 1996 την Οδηγία 96/92/ΕΚ, σχετικά με τη θέσπιση κοινών κανόνων της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Εντούτοις, η ύπαρξη ελλείψεων και η δυνατότητα βελτίωσης της λειτουργίας της αγοράς, οδήγησαν στην κατάργηση της προαναφερθείσας οδηγίας και στη θέσπιση της Οδηγίας 2003/54/ΕΚ (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 1996; Domanico, 2007). Η νέα οδηγία, η οποία συμφωνήθηκε το 2003, θέτει πιο αυστηρές απαιτήσεις από τα κράτη μέλη, αναφορικά με τη θέσπιση κοινών κανόνων για τη δημιουργία μιας εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με τη δεύτερη οδηγία, όλοι οι μη οικιακοί καταναλωτές έως το 2004 και όλοι οι καταναλωτές έως το 2007, αποκτούν τη δυνατότητα επιλογής προμηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπρόσθετα, βασικός στόχος της δεύτερης οδηγίας είναι η θέσπιση μέτρων για τον νομικό διαχωρισμό των δικτύων διανομής και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από τις δραστηριότητες της παραγωγής και της προμήθειας, ο διορισμός από κάθε κράτος μέλος ενός διαχειριστή δικτύου μεταφοράς και δικτύου διανομής, οι οποίοι θα διασφαλίζουν την άνευ διακρίσεων πρόσβαση στο δίκτυο, την ενεργειακή αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του εφοδιασμού, έχοντας διαχωριστεί από τις κάθετα ολοκληρωμένες εταιρείες. Επιπλέον, η Οδηγία 2003/54/ΕΚ ενισχύει τον ρόλο των εθνικών ρυθμιστικών αρχών ενέργειας, ενώ απαιτεί τη δημοσίευση των σχετικών χρεώσεων των δικτύων και ενισχύει τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας για τους ευάλωτους καταναλωτές (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2003). Η Οδηγία 2003/54/ΕΚ συνοδεύεται από τον Κανονισμό 1228/2003, βάσει του οποίου καθιερώνονται κοινοί κανόνες, αναφορικά με το διασυνοριακό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας (Domanico, 2007). Ωστόσο, η ορθή μεταφορά της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας, σχετικά με την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, δεν ολοκληρώθηκε από όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για το λόγο αυτό, το 2009 εγκρίθηκε η Οδηγία 2009/72/ΕΚ, η οποία ανήκει στο τρίτο ενεργειακό πακέτο μέτρων, και αποτελεί τροποποίηση της δεύτερης οδηγίας. Η οδηγία αυτή, μεταξύ άλλων, προτείνει την ολοκλήρωση των προϋποθέσεων για την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, την ενίσχυση του ρόλου και της ανεξαρτησίας της ρυθμιστικής αρχής ενέργειας, την προστασία των καταναλωτών, τη διευκόλυνση του διασυνοριακού εμπορίου ενέργειας καθώς και τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης οντότητας για τη διαχείριση του Συστήματος Μεταφοράς, και μιας 5

16 ανεξάρτητης οντότητας για τη διαχείριση του Δικτύου Διανομής (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2009a; Eurostat, 2014). Επιπλέον, σύμφωνα με τον Κανονισμό 714/2009 είναι υποχρεωτικό όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προβούν στην υιοθέτηση του Ενιαίου Μοντέλου Ευρωπαϊκής Αγοράς (EU Target Model), το οποίο στοχεύει στη διακίνηση ηλεκτρικής ενέργειας με μεγάλη ελευθερία μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην καλύτερη αξιοποίηση των εγκατεστημένων υποδομών και πόρων της εκάστοτε χώρας και στη διασφάλιση του αδιάκοπου εφοδιασμού ηλεκτρικής ενέργειας των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2009b) ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Η Ελλάδα, ως κράτος - μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προχώρησε στην ενσωμάτωση των κοινοτικών οδηγιών στην Εθνική της νομοθεσία. Συγκεκριμένα, με το νόμο 2773/1999 (ΦΕΚ Α' 286/ ), ο οποίος εφαρμόστηκε το 2001, η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας απελευθερώθηκε. Ο νόμος αυτός έθεσε το ρυθμιστικό πλαίσιο της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και προέβλεπε τη σύσταση και τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) ως ανεξάρτητη αρχή, τη σύσταση του Διαχειριστή του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς (ΔΕΣΜΗΕ), την απελευθέρωση της παραγωγής και εκμετάλλευσης ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και τη μετατροπή της ΔΕΗ σε Ανώνυμη Εταιρεία. Επόμενο βήμα αποτελεί η θέσπιση του νόμου 3426/2005 (ΦΕΚ Α' 309/ ), ο οποίος στοχεύει στην επιτάχυνση της διαδικασίας για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, και σχετίζεται με τη μεταφορά της δεύτερης οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ελληνική νομοθεσία. Τον Αύγουστο του 2011 ψηφίστηκε από τη Βουλή ο Νόμος 4001/2011 (ΦΕΚ 179 Α/ ) «σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και για την κατάργηση της Οδηγίας 2003/54/ΕΚ», ο οποίος ενσωματώνει στο Εθνικό Δίκαιο τις διατάξεις των Οδηγιών 2009/72/ΕΚ και 2009/73/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι διατάξεις του νόμου, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν τη δημιουργία του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ), βάσει του μοντέλου ITO (Independent Transmission Operator), με αποτέλεσμα το σύνολο των παγίων και του 6

17 προσωπικού της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφοράς της ΔΕΗ Α.Ε., σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις και υποχρεώσεις που συνδέονται με το σύστημα μεταφοράς να παραχωρούνται στον ΑΔΜΗΕ. Οι δραστηριότητες του Διαχειριστή του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς, ΔΕΣΜΗΕ, περνάν στον ΑΔΜΗΕ, εξαιρουμένης της λειτουργίας της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, και πιο συγκεκριμένα του «Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού», η οποία διενεργείται από την ανεξάρτητη εταιρεία «Λειτουργός Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.» (ΛΑΓΗΕ Α.Ε.). Επιπροσθέτως, με τον ν.4001/2011 οι δραστηριότητες της Διανομής, καθώς επίσης και όλων των απαιτήσεων και υποχρεώσεων της ΔΕΗ Α.Ε. που σχετίζονται με τη Διανομή, μεταβιβάζονται στην 100% θυγατρική εταιρεία της ΔΕΗ Α.Ε., με την επωνυμία «Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.» (ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.) (ΔΕΗ, 2013) ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Σύμφωνα με την ανεξάρτητη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), η εγχώρια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας χαρακτηρίζεται από «δομικές ασυμμετρίες». Όσον αφορά την παραγωγή, η ΔΕΗ Α.Ε. παρήγαγε για το 2013 το 80% επί του συνόλου καθαρής παραγωγής από συμβατικές μονάδες, ενώ το μερίδιο προμήθειας της ανήλθε σε 98% επί της συνολικής ενέργειας που διακινήθηκε στη χονδρεμπορική αγορά για την ίδια χρονική περίοδο (ΡΑΕ, 2014). Αξίζει να σημειωθεί πως η ΔΕΗ Α.Ε. είναι η μόνη η εταιρεία, η οποία εκμεταλλεύεται τους λιγνιτικούς και υδάτινους πόρους της χώρας. Η δυνατότητα της ΔΕΗ Α.Ε. για οικονομικότερη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα της εταιρείας έναντι των ανταγωνιστών της, οι οποίοι διαθέτουν σταθμούς με καύσιμο το φυσικό αέριο. Επιπρόσθετα, τα τιμολόγια των ανταγωνιστριών εταιρειών καθορίζονται βάσει του μέσου και όχι του οριακού κόστους, γεγονός που καθιστά δύσκολη την είσοδο νέων προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας στην αγορά (ΡΑΕ, 2014). Μια άλλη ασυμμετρία της αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, σχετίζεται με τους σταθμούς φυσικού αερίου. Το κατασκευαστικό κόστος των σταθμών αυτών είναι περιορισμένο σε σχέση με το αντίστοιχο κόστος των λιγνιτικών σταθμών. Ωστόσο, το πλεονέκτημα αυτό εξαλείφεται λόγω της απόσβεσης του μεγαλύτερου μέρους του κόστους των σταθμών καύσης λιγνίτη της ΔΕΗ Α.Ε. Επιπλέον, η αποτίμηση της αξίας του λιγνίτη όπως και του νερού πραγματοποιείται σε εθνικό επίπεδο, με αποτέλεσμα να μην καταγράφονται 7

18 μεγάλες διακυμάνσεις, εν αντιθέσει με την τιμή του φυσικού αερίου, η οποία προσδιορίζεται από την παγκόσμια αγορά (ΡΑΕ, 2014). Η οικονομική ύφεση της χώρας συνοδευόμενη από τα υψηλά μερίδια της ΔΕΗ Α.Ε., έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των επισφαλών απαιτήσεων, την έλλειψη ρευστότητας και την επιβάρυνση των συναλλαγών της αγοράς επί σειρά ετών. Βάσει των ανωτέρω, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη για περιορισμό του κινδύνου στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (ΡΑΕ, 2014). Οι ριζικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες σχετίζονται με την εφαρμογή της Οδηγίας 2009/72/ΕΚ και πρόκειται να εφαρμοστούν στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, θα οδηγήσουν στην αναδιοργάνωση της εγχώριας αγοράς. Ειδικότερα, αναμένεται: 1. Συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του Ενιαίου Μοντέλου Ευρωπαϊκής Αγοράς (EU Target Model), με προτεραιότητα να αποτελεί η σύζευξη τιμών (price coupling) των γειτονικών χωρών και συγκεκριμένα, της Ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με την περιοχή της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης μέσω Ιταλίας, έπειτα από την εφαρμογή συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων αναφορικά με την αναδιοργάνωση της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. 2. Πώληση του 30% της εγκατεστημένης ισχύος της ΔΕΗ Α.Ε. σε τρίτους και δημιουργία μιας νέας καθετοποιημένης εταιρείας, 3. Εφαρμογή του γαλλικού νόμου ΝΟΜΕ (nouvelle organisation du marché de l électricité), προσαρμοσμένο στην ελληνική αγορά, σύμφωνα με τον οποίο προβλέπεται η υποχρεωτική πώληση ενέργειας λιγνιτικής και υδροηλεκτρικής παραγωγής, μέσω προθεσμιακών προϊόντων με υποχρέωση των αγοραστών, κατόχων άδειας προμήθειας πλην της ΔΕΗ Α.Ε., να εξυπηρετούν εγχώριους πελάτες λιανικής, βάσει της κατανάλωσής τους και της κατηγορίας που ανήκουν, όπως αυτή προσδιορίζεται από τα καταναλωτικά χαρακτηριστικά τους (ΡΑΕ, 2014). Οι προαναφερθείσες μεταρρυθμίσεις στοχεύουν, μεταξύ άλλων, στα ακόλουθα: 1. Τόνωση του υγιούς ανταγωνισμού, τόσο στη χονδρεμπορική όσο και στη λιανική αγορά, και κατ επέκταση βελτίωση ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών και εξορθολογισμός της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας, 2. Ισοδύναμη πρόσβαση για όλους τους προμηθευτές στους διαθέσιμους ενεργειακούς πόρους της χώρας, με δημιουργία χαρτοφυλακίων ενέργειας ισόποσου κόστους για όλους, 8

19 3. Ορθολογική κατανομή κόστους στις διάφορες κατηγορίες καταναλωτών με κατάργηση σταυροειδών επιδοτήσεων, 4. Περιορισμός, ως ένα βαθμό, του κόστους παραγωγής και προμήθειας, 5. Παροχή πρόσβασης σε όλους τους προμηθευτές σε προθεσμιακά προϊόντα, 6. Βελτίωση χρηματοοικονομικής ρευστότητας στην χονδρεμπορική αγορά, 7. Αύξηση διαπραγματευτικής δύναμης των καταναλωτών, 8. Σταδιακή συμμετοχή της ελληνικής αγοράς στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (EU Target Model), με αναβάθμιση του διασυνοριακού εμπορίου (ΡΑΕ, 2014) ΖΗΤΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας επηρεάζεται από ένα σύνολο παραγόντων. Συγκεκριμένα, οι κύριοι παράγοντες, οι οποίοι διαμορφώνουν τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας είναι οι εξής: Οι οικονομικές συνθήκες της χώρας, Οι αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες, Το επίπεδο τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας και Η ευαισθησία των κατοίκων της χώρας, σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος, μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ, 2002). Σύμφωνα με τα απολογιστικά στοιχεία που δημοσίευσε ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς για το 2013, η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας κατέγραψε περαιτέρω μείωση της τάξεως του 3,7%. Ο περιορισμός της κατανάλωσης από τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις κατά 4,4%, απόρροια της οικονομικής ύφεσης, σε συνδυασμό με τις ηπιότερες θερμοκρασίες το καλοκαίρι του 2013, αποτελούν τους παράγοντες εκείνους που οδήγησαν στη μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Βέβαια, οι μεγάλες επιχειρήσεις, οι οποίες τροφοδοτούνται από το δίκτυο υψηλής τάσης παρουσίασαν αύξηση της κατανάλωσης κατά 1,3% (ΑΔΜΗΕ, 2014). Οι προβλέψεις, για τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρας μας, δεν είναι ιδιαίτερα ευοίωνες, γεγονός που κατά ένα μέρος, οφείλεται στην οικονομική κρίση και στην αδυναμία των πελατών για αποπληρωμή των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος (ΡΑΕ, 2014). 9

20 2.6. ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ενεργειακό μίγμα παράγωγης ηλεκτρικής ενέργειας Όσον αφορά το διασυνδεδεμένο σύστημα της χώρας, το 45,80% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, για το 2013, προήλθε από θερμοηλεκτρικές μονάδες καύσης λιγνίτη, ενώ ακολουθούν οι μονάδες φυσικού αερίου με μερίδιο 23,96%. Εν συνεχεία, οι υδροηλεκτρικές μονάδες κάλυψαν το 11,12% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) το 14,97%. Τέλος, το 4,15% της ηλεκτρικής ενέργειας προήλθε από τις διασυνδέσεις με τις γειτονικές χώρες. Αντίστοιχα, όσον αφορά το μη διασυνδεδεμένο σύστημα, το 81,75% προήλθε από πετρελαϊκές μονάδες και το υπόλοιπο 18,25% από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) Κυριότερες εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα Το μητρώο συμμετεχόντων στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, που διαθέτει ο ΛΑΓΗΕ (Λειτουργός Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας), περιλαμβάνει τους παραγωγούς, τους προμηθευτές και τους εμπόρους ηλεκτρικής ενέργειας. Το μητρώο παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από συμβατικές πηγές περιλαμβάνει τη ΔΕΗ Α.Ε., την Elpedison Ενεργειακή Α.Ε. (Elpedison Power), την Protergia Α.Ε. και τον Όμιλο Ήρων. Στο μητρώο των προμηθευτών είναι εγγεγραμμένοι είκοσι προμηθευτές, εκ των οποίων οι δύο είναι ο Προμηθευτής Καθολικής Υπηρεσίας, δηλαδή της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας σε οικιακούς καταναλωτές και μικρές επιχειρήσεις που είτε έχουν αδρανήσει είτε δεν βρίσκουν προμηθευτή, και ο Προμηθευτής Τελευταίου Καταφυγίου, ρόλο τον οποίο έχει αναλάβει η ΔΕΗ Α.Ε., ο οποίος υποχρεούται να προμηθεύει, προσωρινά, εκείνους τους πελάτες που δεν εκπροσωπούνται από Προμηθευτή, λόγω υπαιτιότητας του τελευταίου (ΦΕΚ 682 Β/ ). Σήμερα, οι πιο γνωστές εταιρείες με άδεια προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, πέραν της ΔΕΗ Α.Ε., είναι η Elpedison Energy A.E., η Ήρων Θερμοηλεκτρική Α.Ε. του Ομίλου Ήρων, η Greek Environmental & Energy Network A.E., η Volterra A.E., η Watt and Volt Α.Ε., η Νeco Trading A.E. του Ομίλου Κοπελούζου και η Protergia A.E. του Ομίλου Μυτιληναίος. Αξίζει να σημειωθεί πως η Neco Trading A.E. και η Protergia A.E. δραστηριοποιούνται μόνον στην εμπορία και όχι στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας (Καλαϊτζόγλου 2014b). Σε αυτό το σημείο 10

21 πρέπει να αναφερθεί πως οι εταιρείες με άδεια προμήθειας μπορούν να δραστηριοποιηθούν και στην εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ δεν ισχύει το αντίστροφο. Στην κατηγορία των εμπόρων ηλεκτρικής ενέργειας ανήκουν είκοσι έξι εταιρείες, οι οποίες έχουν άδεια εμπορίας ηλεκτρικής ενέργειας, μεταξύ των οποίων ανήκουν η ALPIQ ENERGY HELLAS A.E., ENEL TRADE S.p.A., A2A TRADING S.R.L., GALA S.p.A. κ.α. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι κυριότερες εταιρείες της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, εξαιρουμένης της ΔΕΗ Α.Ε. ΗΡΩΝ Ο Όμιλος Ήρων δραστηριοποιείται στην παραγωγή και στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω των θυγατρικών ΗΡΩΝ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ Α.Ε. (ΗΡΩΝ Ι) και ΗΡΩΝ ΙΙ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ Α.Ε. (ΗΡΩΝ ΙΙ). Ως μία από τις ελάχιστες καθετοποιημένες επιχειρήσεις της αγοράς, διαθέτει δύο σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος σχεδόν 600MW. Ο Ήρων είναι Προμηθευτής Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ελλάδα, από το Η εταιρεία δραστηριοποιείται στην προμήθεια ενέργειας σε μεγάλους πελάτες (εμπόριο, βιομηχανία) και σε οικιακούς άνω των 1500 κιλοβατώρων. PROTERGIA Η Protergia, 100% θυγατρική του Ομίλου Μυτιληναίος, είναι ο μεγαλύτερος ιδιώτης παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα. Η Protergia περιλαμβάνει μονάδες παραγωγής καύσης φυσικού αερίου και μονάδες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, μέσω των θυγατρικών της. Η εταιρεία δραστηριοποιείται και στη χονδρεμπορική αγορά. Τον Απρίλιο του 2014, η Protergia, ως κάτοχος άδειας προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, ανακοίνωσε τη δραστηριοποίησή της και στη λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, ως προμηθευτής ηλεκτρικής ενέργειας προς τον τελικό καταναλωτή. ELPEDISON Η Εlpedison είναι εταιρεία ενέργειας με τις δύο ιδιόκτητες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής συνδυασμένου κύκλου, με καύσιμο φυσικό αέριο. Σήμερα, η Elpedison αποτελεί κορυφαία εταιρεία στον τομέα της παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω των εταιρειών της Elpedison Power και Elpedison Energy. 11

22 WATT AND VOLT Η Watt and Volt είναι ελληνική εταιρεία παροχής υπηρεσιών ηλεκτρικής ενέργειας. Η εταιρεία προμηθεύει με ηλεκτρική ενέργεια νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Η Watt and Volt δραστηριοποιείται στο διασυνοριακό εμπόριο πραγματοποιώντας εισαγωγές και εξαγωγές ενέργειας. GREEK ENVIRONMENTAL & ENERGY NETWORK A.E. Η Greek Environmental & Energy Network A.E. αποτελεί μια από τις πρώτες ελληνικές επιχειρήσεις εμπορίας και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ δραστηριοποιείται, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στα Βαλκάνια και στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο γενικότερα. Η εταιρεία δραστηριοποιείται ως προμηθευτής ηλεκτρικής ενέργειας τόσο σε οικιακούς και εμπορικούς πελάτες της χαμηλής τάσης όσο και σε εμπορικούς και βιομηχανικούς καταναλωτές της μέσης τάσης. VOLTERRA Η Volterra A.E. δημιουργήθηκε το 2010 από την μετονομασία της ARGESTIS A.E. και είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας των ομίλων SORGENIA SpA και J&P ABAΞ. Η εταιρεία στοχεύει στην ανάπτυξη όλων των τρόπων παραγωγής ενέργειας, με προτεραιότητα στις μονάδες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Επιπλέον, η εταιρεία δραστηριοποιείται στην εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας. NECO TRADING Η Neco Trading Α.Ε. ανήκει στον Όμιλο Κοπελούζου και στην κρατική εταιρεία ηλεκτρισμού της Βουλγαρίας NEK EAD. Η εταιρεία στοχεύει στην απόκτηση σημαντικής θέσης στη λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Κύρια δραστηριότητά της αποτελεί η εισαγωγή και εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας από τις γειτονικές χώρες. Παρά την αστάθεια που επικρατεί αυτή τη στιγμή στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, οι μεταρρυθμίσεις, οι οποίες πρόκειται να εφαρμοστούν άμεσα, αναμένεται να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την παρούσα κατάσταση τόσο στη χονδρεμπορική όσο και στη λιανική αγορά. Οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας είναι έτοιμοι για το «άνοιγμα» της λιανικής αγοράς, καθώς προβλέπεται να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς τους. Πρόσφατα, μάλιστα, ανακοινώθηκε η είσοδος της Protergia, του Ομίλου Μυτιληναίος, στη λιανική αγορά, ενώ η Elpedison Energy ετοιμάζει, το τελευταίο διάστημα, τη νέα διαφημιστική της καμπάνια με σκοπό την προσέλκυση νέων πελατών (Καλαϊτζόγλου, 2014a). 12

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. Η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) ιδρύθηκε το 1950 (Ν. 1468/1950 (Τεύχος ΦΕΚ Α' 169): "Περί ιδρύσεως της ΔΕΗ"), με κύριο σκοπό την παραγωγή, μεταφορά και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη την Ελλάδα (ΔΕΗ, 2013). Την ίδια χρονική περίοδο, υπήρχαν στην Ελλάδα περίπου 400 ιδιωτικές εταιρείες και δημοτικές επιχειρήσεις, οι οποίες είχαν το δικαίωμα παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Το 1953, η ΔΕΗ ξεκίνησε τη λειτουργία της, με την παραγωγή και πώληση ηλεκτρικού ρεύματος στις προαναφερθείσες ιδιωτικές εταιρείες και δημοτικές επιχειρήσεις. Στόχος της εταιρείας ήταν η αξιοποίηση των εγχώριων πόρων, με την δημιουργία λιγνιτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής και υδροηλεκτρικών σταθμών, αλλά και ενός εθνικού διασυνδεδεμένου συστήματος δικτύου, ώστε να παρέχεται ηλεκτρικό ρεύμα σε όλη τη χώρα (ΔΕΗ, 2013). Την περίοδο , η ΔΕΗ προχώρησε στην εξαγορά των ιδιωτικών εταιρειών και δημοτικών επιχειρήσεων. Με αυτόν τον τρόπο, επιτεύχθηκε η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα διαχείρισης (ΔΕΗ, 2014a). Σύμφωνα με τον νόμο 2773/1999 περί απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και σε εφαρμογή του Προεδρικού Διατάγματος 333/2000, η ΔΕΗ από την 1 η Ιανουαρίου 2001 μετατρέπεται σε μια ανώνυμη εταιρεία με μοναδικό μέτοχο το Ελληνικό Δημόσιο και κύριο σκοπό την παραγωγή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας (ΔΕΗ, 2014a). Οι μετοχές της ΔΕΗ εισήχθησαν στα Χρηματιστήρια Αξιών Αθηνών και Λονδίνου τον Δεκέμβριο του Τα επόμενα δύο έτη, οι υφιστάμενες μετοχές της ΔΕΗ διατέθηκαν προς το ευρύ επενδυτικό κοινό, με τη μέθοδο του βιβλίου προσφορών σε θεσμικούς επενδυτές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, και με Ιδιωτική Τοποθέτηση στους εργαζόμενους της Εταιρείας (ΔΕΗ, 2013; ΔΕΗ, 2014a) ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΔΕΗ Α.Ε. Η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Ανώνυμη Εταιρεία (ΔΕΗ Α.Ε.) είναι η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, με 13

24 ηγετική θέση στον κλάδο ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Η ΔΕΗ Α.Ε. διαθέτει εγκαταστάσεις ορυχείων λιγνίτη, παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Η έδρα της ΔΕΗ Α.Ε. βρίσκεται στο Δήμο Αθηναίων, Χαλκοκονδύλη 30, Τ.Κ και η διάρκεια της ορίσθηκε έως την 1/12/2100, με δυνατότητα παράτασης (ΔΕΗ, 2013). Βασικός σκοπός της ΔΕΗ Α.Ε. είναι: 1. «Η άσκηση εμπορικής και βιομηχανικής δραστηριότητας στον τομέα της ενέργειας, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα, η δραστηριότητα αυτή περιλαμβάνει: Τη μελέτη, την επίβλεψη, την κατασκευή, την εκμετάλλευση, τη συντήρηση και τη λειτουργία εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, Την προμήθεια και την πώληση ηλεκτρικής ενέργειας, Την εξόρυξη, την παραγωγή και την προμήθεια ενεργειακών πρώτων υλών, Την ανάθεση με σύμβαση κάθε τέτοιου έργου σε τρίτους, 2. Η ίδρυση εταιρειών, η συμμετοχή σε κοινοπραξίες και η απόκτηση μετοχών άλλων εταιρειών που έχουν παρόμοιο σκοπό με τους προαναφερθέντες ή των οποίων η δραστηριότητα συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τους σκοπούς της Εταιρείας ή που έχουν ως σκοπό της αξιοποίηση της περιουσίας, κινητής ή ακίνητης της Εταιρείας και την εκμετάλλευση των πόρων της» (ΔΕΗ, 2013) ΟΜΙΛΟΣ ΔΕΗ Α.Ε. Μετά την απόσχιση της δραστηριότητας της Μεταφοράς και της Διανομής, δημιουργήθηκαν δύο 100% θυγατρικές της ΔΕΗ Α.Ε., η ΑΔΜΗΕ Α.Ε. και η ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. Σήμερα, λοιπόν, ο Όμιλος ΔΕΗ Α.Ε. αποτελείται από τη μητρική εταιρεία ΔΕΗ Α.Ε. και από τρεις άμεσες θυγατρικές, οι οποίες είναι οι ακόλουθες (ΔΕΗ, 2013): ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. Το 2010, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΔΕΗ Α.Ε. ενέκρινε την άσκηση των δραστηριοτήτων της Διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, δηλαδή της διαχείρισης του δικτύου, της παροχής των υπηρεσιών δικτύου στη χώρα, καθώς και των δραστηριοτήτων του Διαχειριστή των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών, από την 100% θυγατρική εταιρεία της ΔΕΗ Α.Ε., τη ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. 14

25 Σύμφωνα με το ν. 4001/2011 και σε συμμόρφωση με την Οδηγία 2009/72/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. (Διαχειριστής του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας), λειτουργεί ως Διαχειριστής του Ελληνικού Δικτύου Διανομής. Η ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε., θυγατρική του Ομίλου ΔΕΗ Α.Ε., είναι ανεξάρτητη τόσο λειτουργικά όσο και διοικητικά, όπως απαιτεί το προαναφερθέν νομικό πλαίσιο. ΑΔΜΗΕ Α.Ε. Ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) Α.Ε. συστάθηκε σύμφωνα με το ν. 4001/2011, σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και για την κατάργηση της Οδηγίας 2003/54/ΕΚ και σε συμμόρφωση με την Οδηγία 2009/72/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σκοπός της εταιρείας είναι η ανάληψη των καθηκόντων της Διαχείρισης του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΜΗΕ). Ο ΑΔΜΗΕ δραστηριοποιείται στη λειτουργία, συντήρηση και ανάπτυξη του ΕΣΜΗΕ, στοχεύοντας στη διασφάλιση του εφοδιασμού της χώρας με ηλεκτρική ενέργεια. Το Σύστημα Μεταφοράς της χώρας μας είναι διασυνδεδεμένο με το Σύστημα Μεταφοράς των γειτονικών χωρών και συγκεκριμένα της Αλβανίας, της Βουλγαρίας, των Σκοπίων, της Ιταλίας και της Τουρκίας. Ο ΑΔΜΗΕ είναι πλήρως ανεξάρτητος λειτουργικά και διοικητικά από τη ΔΕΗ Α.Ε., σύμφωνα με το ν. 4001/2011 (ΔΕΗ, 2013). ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ Α.Ε. Η ΔΕΗ Ανανεώσιμες Α.Ε. είναι 100% θυγατρική εταιρεία της ΔΕΗ Α.Ε., η οποία δραστηριοποιείται στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Η εταιρεία διαθέτει 23 αιολικά πάρκα, 15 μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς και 6 φωτοβολταϊκούς σταθμούς. Η ΔΕΗ Ανανεώσιμες Α.Ε. έχει δυναμική παρουσία στην αγορά Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), με το μερίδιο αγοράς της να αγγίζει το 10%. Η εταιρεία στοχεύει στην προώθηση έργων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς επιβάρυνση στο περιβάλλον ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. H μητρική εταιρεία, μετά την απόσχιση της δραστηριότητας της Μεταφοράς το 2011, και της δραστηριότητας της Διανομής το 2012, δραστηριοποιείται στους τρεις ακόλουθους τομείς: 15

26 ΟΡΥΧΕΙΑ Η έρευνα, η εξόρυξη, η διαχείριση και η εμπορία του λιγνίτη και των λοιπών στέρεων ενεργειακών πόρων αποτελούν το αντικείμενο δραστηριοποίησης της Γενικής Διεύθυνσης Ορυχείων, η οποία στοχεύει στην ενεργειακή ασφάλεια, ενώ παράλληλα συνεισφέρει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Ο λιγνίτης αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα για την εταιρεία, γεγονός το οποίο οφείλεται αφενός στο χαμηλό κόστος εξόρυξης και στη σταθερή και ελέγξιμη τιμή του και αφετέρου στην ασφάλεια που παρέχει σχετικά με τον ανεφοδιασμό καυσίμου. Η εταιρεία διαθέτει 8 λιγνιτικούς σταθμούς, οι οποίοι παράγουν το 56% περίπου της καθαρής ηλεκτρικής παραγωγής της ΔΕΗ Α.Ε. Αξίζει να σημειωθεί πως η εξόρυξη λιγνίτη δημιουργεί χιλιάδες θέσεις εργασίας στις περιοχές όπου αυτή πραγματοποιείται (ΔΕΗ, 2013). ΠΑΡΑΓΩΓΗ Ο τομέας της παραγωγής περιλαμβάνει τους θερμοηλεκτρικούς και τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Η Γενική Διεύθυνση Παραγωγής της εταιρείας στοχεύει στην ανάπτυξη του παραγωγικού δυναμικού των θερμοηλεκτρικών και των μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών της εταιρείας, με ταυτόχρονο σεβασμό στο περιβάλλον (ΔΕΗ, 2013). Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας καταδεικνύει την ανάγκη καθορισμού στόχων προς επίτευξη από την Γενική Διεύθυνση Παραγωγή, μερικοί από τους οποίους είναι οι ακόλουθοι: Κατασκευή νέων υπερσύγχρονων μονάδων παραγωγής, Απόσυρση των παλαιών, χαμηλής απόδοσης μονάδων παραγωγής, Αποπεράτωση των υδροηλεκτρικών έργων, Εκπόνηση έργων για τη βελτίωση της παραγωγικότητας των αυτόνομων και τοπικών σταθμών παραγωγής των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών, Περιορισμό των εκπομπών CO 2 (ΔΕΗ, 2013). ΕΜΠΟΡΙΑ Ο τομέας της εμπορίας περιλαμβάνει τις πωλήσεις ηλεκτρικής ενέργειας προς τους καταναλωτές κάθε κατηγορίας. Η Γενική Διεύθυνση Εμπορίας, η οποία κατέχει το ρόλο του Προμηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας, στοχεύει στη διασφάλιση της εφαρμογής της 16

27 κατάλληλης εμπορικής και τιμολογιακής πολιτικής, ώστε η εταιρεία να διατηρήσει τη θέση της στην απελευθερωμένη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, παρέχοντας, ταυτόχρονα, συνεχή ικανοποίηση στους πελάτες της. Η Εμπορία στηρίζει τις απαιτούμενες θεσμικές δράσεις αναφορικά με την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Συγκεκριμένα, η Διεύθυνση Εμπορίας εξασφαλίζει, μέσω της συμμετοχής της στην χονδρεμπορική αγορά ως προμηθευτής, την επάρκεια ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να διασφαλίζεται η κάλυψη της ζήτησης των πελατών της ΔΕΗ Α.Ε., ενώ ούσα υπέρμαχος του υγιούς ανταγωνισμού στον τομέα της προμήθειας και πώλησης ενέργειας, παρέχει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, σε ανταγωνιστικές τιμές προς τους πελάτες (ΔΕΗ, 2013) ΤΙΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος αποτελεί το βασικό προϊόν της ΔΕΗ Α.Ε. και απευθύνεται σε οικιακούς πελάτες, επαγγελματίες και μεγάλες επιχειρήσεις. Ανάλογα με την κατηγορία, στην οποία ανήκουν οι πελάτες, διαμορφώνονται και τα αντίστοιχα τιμολόγια της εταιρείας. Συγκεκριμένα, τα τιμολόγια διακρίνονται βάσει της τάσης (υψηλή, μεσαία, χαμηλή), αλλά και βάσει της χρήσης. Τα τελευταία διακρίνονται σε οικιακά, βιομηχανικά, γενικής χρήσης, αγροτικής χρήσης, ημερησίων εφημερίδων, φωτισμού οδών και πλατειών (ΔΕΗ, 2013). Στο πλαίσιο εφαρμογής του Νόμου 2773/1999, όπως ισχύει και σύμφωνα με τον Κώδικα Προμήθειας σε Πελάτες (ΦΕΚ 270/2001, άρθρο 14), όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 4, της Υπουργικής Απόφασης Δ5/ΗΛ/Β/Φ29/23860/ (ΦΕΚ 2332/2007), η ΔΕΗ Α.Ε. «καταρτίζει τα τιμολόγια παροχής υπηρεσιών προμήθειας με διακριτή αναγραφή, ιδίως των χρεώσεων για χρήση του Συστήματος, για χρήση του Δικτύου, για Επικουρικές Υπηρεσίες και για Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας κατά τρόπο ώστε να είναι δυνατός ο έλεγχος των χρεώσεων και των σχετικών δαπανών κάθε προσφερόμενης υπηρεσίας». Βάσει των προαναφερθέντων, κρίθηκε απαραίτητη η διάκριση των χρεώσεων των τιμολογίων στις δύο ακόλουθες κατηγορίες: α) στις ανταγωνιστικές χρεώσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν το κόστος και τις λοιπές δαπάνες για την παραγωγή και προμήθεια ηλεκτρικού ρεύματος. Οι χρεώσεις αυτές 17

28 υπολογίζονται βάσει της καταναλωθείσας ενέργειας και του ισχύοντος τιμοκαταλόγου της ΔΕΗ Α.Ε. (βλ. Παράρτημα 4.1.). β) στις ρυθμιζόμενες χρεώσεις, οι οποίες αναφέρονται στις μοναδιαίες χρεώσεις για τη χρήση του Δικτύου Μεταφοράς και του Δικτύου Διανομής, στη χρέωση για το Ετήσιο Αντάλλαγμα για την παροχή των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ), και στο Ειδικό Τέλος για τη Μείωση Εκπομπών Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ). Αξίζει να σημειωθεί πως οι χρεώσεις αυτές είναι κοινές για όλους τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας. Πιο συγκεκριμένα, η χρέωση για τη χρήση του δικτύου μεταφοράς καλύπτει τις δαπάνες λειτουργίας, συντήρησης και ανάπτυξης του δικτύου μεταφοράς που μεταφέρει την ηλεκτρική ενέργεια σε υψηλή τάση μέσω των πυλώνων από τα εργοστάσια παραγωγής στους υποσταθμούς των αστικών περιοχών, ώστε στη συνέχεια μέσω του δικτύου διανομής υπό μέση και χαμηλή τάση να φθάσει η ενέργεια στους τελικούς καταναλωτές της χώρας. Διακρίνεται σε πάγια και σε μεταβλητή χρέωση (ανάλογα με το ύψος της κατανάλωσης). Επιπλέον, η χρέωση αυτή καλύπτει τις επικουρικές υπηρεσίες, οι οποίες είναι αναγκαίες για την ασφαλή λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος (ρύθμιση τάσης, συχνότητας κ.α.). Τέλος, περιλαμβάνει και λοιπές επιβαρύνσεις, οι οποίες επιβάλλονται από την κείμενη νομοθεσία και αφορούν τη λειτουργία της αγοράς, τη λειτουργία του συστήματος, και τη διασφάλιση επάρκειας ισχύος. Η χρέωση για τη χρήση του δικτύου διανομής περιλαμβάνει τις δαπάνες λειτουργίας, συντήρησης και ανάπτυξης του δικτύου διανομής, μέσης και χαμηλής τάσης. Διακρίνεται σε πάγια και μεταβλητή χρέωση. Οι χρεώσεις για υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (ΥΚΩ) αφορούν την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στους καταναλωτές των μη διασυνδεδεμένων νησιών, με τιμολογήσεις ίδιες, ανά κατηγορία καταναλωτών, με αυτές της ηπειρωτικής χώρας και την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας με ειδικό τιμολόγιο για τους πολύτεκνους και τις ευπαθείς ομάδες καταναλωτών. Η χρέωση για το ΕΤΜΕΑΡ προορίζεται για την πληρωμή των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και ρυθμίζει τη διαφορά που δικαιούνται οι παραγωγοί αυτοί και της τιμής που διαμορφώνεται στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (Οριακή Τιμή Συστήματος). Αποτελεί τη συνεισφορά όλων μας στην ανάπτυξη της πράσινης ενέργειας. 18

29 Τέλος, στη συνολική αξία ηλεκτρικού ρεύματος προστίθενται ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (ΕΦΚ), το Ειδικό Τέλος 5 καθώς και ΦΠΑ. Από τις 25 Ιουλίου 2014 αναπροσαρμόζονται οι χρεώσεις ορισμένων τιμολογίων της ΔΕΗ Α.Ε. Η αναπροσαρμογή των τιμολογίων της επιχείρησης συμβάλλει στην κατάργηση των σταυροειδών επιδοτήσεων, βάσει των οποίων οι αυξημένες χρεώσεις ορισμένων πελατών επιδοτούν τις χαμηλότερες καταναλώσεις. Η αναπροσαρμογή, λοιπόν, αυτή στοχεύει στον εξορθολογισμό της αγοράς, όπως άλλωστε ορίζουν και οι Ευρωπαϊκοί κανόνες (ΔΕΗ, 2014b). Τα νέα τιμολόγια αναμένεται να επηρεάσουν κυρίως τους καταναλωτές χαμηλής τάσης, λόγω της αύξησης της τιμής της κιλοβατώρας κατά 20% και περίπου 11% μεσοσταθμικά. Παράλληλα, καταγράφονται μειώσεις στα επαγγελματικά τιμολόγια, οι οποίες υπολογίζονται στο 3% με 7% επί του συνολικού κόστους ενέργειας των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Εξαίρεση αποτελούν οι ευάλωτοι καταναλωτές, οι οποίοι έχουν ενταχθεί στο Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο (ΚΟΤ) και οι αγρότες, οι οποίοι δεν επηρεάζονται προς στιγμήν, από τις αυξομειώσεις των τιμολογίων (ΔΕΗ, 2014b). Ο εξορθολογισμός των τιμολογίων της ΔΕΗ Α.Ε. δεν πρόκειται να επιφέρει κάποιο κέρδος ή ζημία στην επιχείρηση (ΔΕΗ, 2014b). Επιπρόσθετα, πέρα από την αναπροσαρμογή των ανταγωνιστικών χρεώσεων των τιμολογίων, αναμένεται αύξηση και των ρυθμιζόμενων χρεώσεων, και συγκεκριμένα των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας, οι οποίες θα επιβαρύνουν το σύνολο των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας (ΔΕΗ, 2014b). Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως οι τιμές ηλεκτρικού ρεύματος που προσφέρει η εταιρεία για τους οικιακούς καταναλωτές παραμένουν, κατά μέσο όρο, οι χαμηλότερες μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης, και κατέχουν από τις χαμηλότερες θέσεις μεταξύ των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ H Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αποτελεί, αδιαμφισβήτητα, προτεραιότητα της μητρικής εταιρείας ΔΕΗ Α.Ε. Η εταιρεία εφαρμόζει πολιτικές και δράσεις, ώστε να διασφαλίζεται η παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών στους πελάτες, η στήριξη των τοπικών κοινωνιών, όπου η ίδια δραστηριοποιείται και η επίτευξη της αειφόρου 19

30 ανάπτυξης της, προς όφελος της κοινωνίας και των εργαζομένων της. Στρατηγικός στόχος της ΔΕΗ Α.Ε. είναι η διασφάλιση της συνεχούς ανάπτυξης της, σε συνδυασμό με την ικανοποίηση των ενδιαφερομένων μερών της, δηλαδή των πελατών, των εργαζομένων, των μετόχων, των προμηθευτών, των τοπικών κοινωνιών κ.λπ., γεγονός που καταδεικνύει την προσπάθεια μετασχηματισμού της σε μία σύγχρονη Ευρωπαϊκή επιχείρηση ενέργειας (ΔΕΗ, 2013). Κοινωνία - Οικονομία Η επιχειρηματική δραστηριότητα της ΔΕΗ Α.Ε. συνοδεύεται από την κοινωνική της προσφορά. Η εταιρεία πραγματοποιεί ένα σημαντικό κοινωνικό έργο, το οποίο έχει ως στόχο την στήριξη τόσο των τοπικών κοινωνιών, όσο και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Το έργο της ΔΕΗ Α.Ε. περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: 1. Τόνωση της τοπικής επιχειρηματικότητας, μέσω της ανάθεσης κατασκευαστικών έργων σε τοπικούς εργολάβους και της προμήθειας υλικών από την τοπική αγορά, 2. Υποστήριξη πρωτοβουλιών κοινωνικού και πολιτιστικού χαρακτήρα, ως χορηγός, σε τοπικές κοινωνίες και ιδιαίτερα σε περιοχές όπου δραστηριοποιείται έντονα (ορυχεία, μονάδες παραγωγής), 3. Κατασκευή δρόμων, δεξαμενών, εγκαταστάσεων σηματοδότησης και φωτισμού, ανάδειξη περιοχών φυσικού κάλλους κ.α., 4. Υλοποίηση επενδύσεων για την παροχή τηλεθέρμανσης, 5. Συμβολή στη διαχείριση των υδάτινων πόρων της χώρας και στην κάλυψη των αναγκών σε νερό των κοινωνιών, όπου αυτή δραστηριοποιείται (παροχή δωρεάν νερού από τις τεχνητές λίμνες της εταιρείας για αρδεύσεις γεωργικών καλλιεργειών και ύδρευση, εξασφάλιση αντιπλημμυρικής προστασίας μέσω των φραγμάτων των Υδροηλεκτρικών Έργων, προστασία από ξηρασία λειψυδρία), 6. Προσφορά απασχόλησης μέσω πρακτικής άσκησης σε φοιτητές, σπουδαστές και μαθητές Τεχνικών Σχολών, 7. Συνεισφορά στη βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου της χώρας με την ενίσχυση συνεδρίων ημερίδων, με χορηγίες σε σχολεία κ.α. (ΔΕΗ, 2013). Όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό, η ΔΕΗ Α.Ε. εφαρμόζει πρακτικές διοίκησης, οι οποίες στοχεύουν στη διαμόρφωση ενός σύγχρονου εργασιακού περιβάλλοντος, με ιδιαίτερη βαρύτητα στη διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων της, τόσο με την εφαρμογή Συστημάτων Διαχείρισης της Υγείας και Ασφάλειας της εργασίας, όσο και με την πραγματοποίηση σχετικών προγραμμάτων εκπαίδευσης. Η 20

31 εταιρεία επιθυμεί την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού της, μέσα στα επόμενα χρόνια, γεγονός που θα επιτευχθεί μέσω προσλήψεων προσωπικού με τα απαραίτητα προσόντα, αλλά και μέσω της ανάπτυξης των απαραίτητων δεξιοτήτων έπειτα από την πραγματοποίηση των κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων (ΔΕΗ, 2013). Επιπλέον, η ΔΕΗ Α.Ε. πραγματοποιεί συγκεκριμένες δράσεις αναφορικά με τους πελάτες της. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι, σε μια προσπάθεια παροχής ποιοτικών υπηρεσιών προς τους πελάτες της, έχει προβεί στην υιοθέτηση συγκεκριμένων πρακτικών αναφορικά με τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Συγκεκριμένα, η εταιρεία δίνει τη δυνατότητα διακανονισμού των οφειλών στους πελάτες της, ενώ τους παρέχει τη δυνατότητα ένταξης στο Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο, εφόσον πληρούν ορισμένα κριτήρια, παρέχοντας έκπτωση στο λογαριασμό της έως και 42% (ΔΕΗ, 2013). Περιβάλλον Η ενεργειακή πολιτική της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία αφορά τις θεσμικές παρεμβάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, αποτελεί τη βάση της περιβαλλοντικής στρατηγικής της εταιρείας. Οι στόχοι της ΔΕΗ Α.Ε. βασίζονται σε αυτούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2020, οι οποίοι είναι: 20% παραγωγή από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), 20% εξοικονόμηση ενέργειας και 20% μείωση των εκπομπών αέριων ρύπων (ΔΕΗ, 2013). Η ΔΕΗ Α.Ε. θέτει ως προτεραιότητα την πρόληψη και την αποκατάσταση των προβλημάτων που προκύπτουν από τη δραστηριότητα της, ενώ πραγματοποιεί συνεχώς δράσεις, οι οποίες καταδεικνύουν το σημαντικό της έργο, σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος (ΔΕΗ, 2013). Παρά την οικονομική κρίση, η εταιρεία επενδύει συνεχώς σε έργα που συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντας, όπως στην κατασκευή νέων υπερσύγχρονων μονάδων και στην βελτίωση της απόδοσης των υπαρχόντων, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η περιβαλλοντική ρύπανση απόρροια της δραστηριότητας της (ΔΕΗ, 2013). Μάλιστα, οι ενέργειες της ΔΕΗ Α.Ε., σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος, γίνονται ορατές μέσω μετρήσιμων αποτελεσμάτων, όπως της μείωσης των εκπομπών ρύπων και στερεών υγρών αποβλήτων, της αποδοτικότερης χρήσης των πρώτων υλών, της εξοικονόμησης ενέργειας και ανακύκλωσης υλικών κ.λπ. (ΔΕΗ, 2013). 21

32 3.7. ΜΕΤΟΧΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ Το μετοχικό κεφάλαιο της ΔΕΗ Α.Ε. ανέρχεται σε ένα δισεκατομμύριο εξήντα επτά εκατομμύρια διακόσιες χιλιάδες ευρώ ( ), το οποίο αποτελείται από διακόσια τριάντα δυο εκατομμύρια ( ) κοινές μετοχές, ονομαστικής αξίας τεσσάρων ευρώ και εξήντα λεπτών (4,6 ) η κάθε μία (ΔΕΗ, 2014a). Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν. 4092/2012, καταργήθηκε η υποχρεωτική συμμετοχή του Ελληνικού Δημοσίου, επί του μετοχικού κεφαλαίου, σε ποσοστό τουλάχιστον 51%, με αποτέλεσμα να δύναται η μείωση του τρέχοντος ποσοστού συμμετοχής του Ελληνικού Δημοσίου στο μετοχικό κεφάλαιο της ΔΕΗ Α.Ε. (ΔΕΗ, 2014a). Τον Απρίλιο του 2014, το 17% του υφιστάμενου μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας μεταβιβάστηκε στο Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) (ΔΕΗ, 2014a). Στον πίνακα που ακολουθεί, παρουσιάζονται τα στοιχεία σύνθεσης του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ Α.Ε. (βλ. Πίνακα 3.1.). Πίνακας 3.1.: Στοιχεία σύνθεσης του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ Α.Ε. ΜΕΤΟΧΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΑΞΙΑ ( ) ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΤΟΧΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ 34,12 965,8 εκ. 79,2 εκ. ΤΑΙΠΕΔ ,2 εκ. 39,4 εκ. Silchester International Investors Limited 13,8 390,6 εκ. 32 εκ. FIDELITY INVESTMENTS 5 141,5 εκ. 11,6 εκ. FREE FLOAT 30,08 851,3 εκ. 69,8 εκ. ΣΥΝΟΛΟ 100 2,8 δις. 232 εκ. Πηγή: Οι μετοχές της εταιρείας διαπραγματεύονται στην κατηγορία της Μεγάλης Κεφαλαιοποίησης του Χρηματιστηρίου Αθηνών, ενώ στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου διαπραγματεύονται Διεθνή Αποθετήρια Έγγραφα (GDRs). Σήμερα, η μετοχή της ΔΕΗ Α.Ε. συμμετέχει στους ακόλουθους δείκτες: Γενικό Δείκτη ΧΑ, ΔΟΜ, FTSE, ΣΑΓΔ, FTSEA, ΔΚΩ, GT30P, GT30R, GT30TP, GT30TR, FTSECE, FTSECEU, TR_FTSECE, TR_FTSECEU, FTSENTR, HELMSI, MSCI- Greece, BWORLD, SBBMGLU, XBCGG (ΔΕΗ, 2014a). 22

33 3.8. ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΙΜΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η πορεία της τιμής της μετοχής της ΔΕΗ Α.Ε. για την τελευταία πενταετία. Το 2012, η μετοχή κατέγραψε τη χαμηλότερη τιμή της ανερχόμενη σε 1,18 ευρώ. Ωστόσο, από το 2012 έως και σήμερα η τιμή της μετοχής ακολουθεί αύξουσα πορεία (βλ.διάγραμμα 3.1.). Πηγή: Διάγραμμα 3.1: Εξέλιξη τιμής μετοχής της ΔΕΗ Α.Ε ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η αντίστροφη μέτρηση για την αποκρατικοποίηση της ΔΕΗ Α.Ε. έχει ξεκινήσει, με την απόφαση του υπουργικού συμβουλίου να ορίζει την εκποίηση της σε τρία στάδια. Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει τον διαχωρισμό του ΑΔΜΗΕ, που σήμερα είναι 100% θυγατρική της ΔΕΗ Α.Ε., με στόχο την πώλησή του. Μέχρι τον Ιούνιο του 2014 αναμένεται να ολοκληρωθεί ο διαγωνισμός για την πώληση του 66% του ΑΔΜΗΕ. Σύμφωνα με τους όρους του διαγωνισμού, το Ελληνικό Δημόσιο θα συμμετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο της ΑΔΜΗΕ Α.Ε. με ποσοστό 34%, το οποίο δεν δύναται να μειωθεί (Financial Press, 2013). Το δεύτερο στάδιο σχετίζεται με τη λεγόμενη «μικρή» ΔΕΗ, μια ανεξάρτητη βιώσιμη εταιρεία, στην οποία θα μεταβιβαστεί το 30% του παραγωγικού και εμπορικού χαρτοφυλακίου της ΔΕΗ, με απώτερο σκοπό την πώληση της το Η μικρή ΔΕΗ θα διαθέτει μίγμα παλιών και νέων παραγωγικών λιγνιτικών μονάδων, υδροηλεκτρικών σταθμών και μονάδων φυσικού αερίου (Financial Press, 2013). 23

34 Το τρίτο στάδιο, το οποίο αναμένεται να πραγματοποιηθεί στα μέσα του 2016, προβλέπει την πώληση της «μεγάλης» ΔΕΗ. Μετά την ανακοίνωση της λίστας της μικρής ΔΕΗ, θα ανακοινωθεί και η αντίστοιχη λίστα της μεγάλης ΔΕΗ, όπου θα γίνεται ξεκάθαρο τι θα περιλαμβάνει αυτή (Financial Press, 2013). 24

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι λογιστικές ή χρηματοοικονομικές καταστάσεις των επιχειρήσεων αποτελούν πηγή πληροφόρησης για ποικίλες κατηγορίες ατόμων και φορέων. Συγκεκριμένα, οι πληροφορίες αυτές αφορούν τους ενδιαφερόμενους εντός της επιχείρησης (internal users) π.χ. διευθυντές, εργαζομένους κ.λπ. και τους ενδιαφερόμενους εκτός της επιχείρησης (external users) π.χ. δανειστές, δημόσιο, προμηθευτές, μεμονωμένους επενδυτές κ.λπ. (Νιάρχος, 1994; Bernstein, Wild, 1998). Η ανάλυση χρηματοοικονομικών καταστάσεων αποτελεί ένα εργαλείο μελέτης, αξιολόγησης και ερμηνείας των σχέσεων των διάφορων χρηματοοικονομικών δεδομένων, καθώς και των τάσεων (trends) που παρατηρούνται μεταξύ αυτών διαχρονικά. Μέσω της ανάλυσης χρηματοοικονομικών καταστάσεων, οι ενδιαφερόμενοι αποκτούν πληροφορίες, σχετικά με την παρούσα κατάσταση της επιχείρησης, την επίδοση της, καθώς και με τις προβλέψεις για την μελλοντική κατάσταση της επιχείρησης (Bernstein, Wild, 1998; Νιάρχος, 1994). Σκοπός της χρηματοοικονομικής ανάλυσης είναι να εντοπιστούν τα δυνατά και αδύναμα σημεία μιας επιχείρησης (Ευθύμογλου, Λαζαρίδης, 2010). Στην παρούσα ενότητα, θα πραγματοποιηθεί η ανάλυση χρηματοοικονομικών καταστάσεων της μητρικής εταιρείας ΔΕΗ Α.Ε., εφεξής ΔΕΗ ή εταιρεία, για την πενταετία , με τη χρήση ορισμένων τεχνικών μεθόδων. Πιο συγκεκριμένα, ακολουθεί η ανάλυση συγκριτικών καταστάσεων, η ανάλυση των καταστάσεων κοινού μεγέθους, η ανάλυση των καταστάσεων τάσεως και η ανάλυση των αριθμοδεικτών της εταιρείας. Επιπλέον, παρουσιάζεται η μεταβολή του κεφαλαίου κίνησης, οι προβλέψεις αναφορικά με τις πωλήσεις και τα κέρδη ζημίες της εταιρείας για την τριετία , ενώ πραγματοποιείται και μια ανάλυση των πηγών και χρήσεων κεφαλαίων για την υπό εξέταση πενταετία. Διευκρινίζεται ότι τα οικονομικά στοιχεία του 2011 δεν περιλαμβάνουν τις δραστηριότητες της Μεταφοράς, καθώς αυτές έχουν μεταφερθεί στην ΑΔΜΗΕ Α.Ε., ενώ τα στοιχεία του 2012 δεν περιλαμβάνουν τις δραστηριότητες του κλάδου Διανομής, καθώς, κατά τη διάρκεια αυτής της χρονιάς, ολοκληρώθηκε η απόσχισή του και η 25

36 δημιουργία της ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε., με τα ακίνητα και πάγια στοιχεία του Δικτύου και των Δικτύων μη διασυνδεδεμένων νησιών να παραμένουν στην κυριότητα της ΔΕΗ Α.Ε ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Η σύγκριση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων πραγματοποιείται βάσει συγκριτικών πινάκων των οικονομικών στοιχείων μιας επιχείρησης, για δύο ή περισσότερα έτη (Ευθύμογλου, Λαζαρίδης, 2010). Για τη σύγκριση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων αξιολογούνται οι μεταβολές των χρηματοοικονομικών μεγεθών από έτος σε έτος και συνολικά. Οι μεταβολές αυτές μπορούν να παρουσιαστούν ως απόλυτη μεταβολή, ως σχετική μεταβολή και ως λόγος (πηλίκο μεγεθών). Η ανάλυση αυτή ονομάζεται και οριζόντια ανάλυση (horizontal analysis) (Λαζαρίδης, Παπαδόπουλος, 2005). Αξίζει να σημειωθεί πως οι συγκριτικές καταστάσεις (comparative statements) συμβάλλουν στον εντοπισμό της τάσης (trend) των χρηματοοικονομικών μεγεθών της επιχείρησης διαχρονικά (Bernstein, Wild, 1998). Οι συγκριτικές καταστάσεις της μητρικής ΔΕΗ Α.Ε. δημιουργήθηκαν με τη χρήση των στοιχείων των οικονομικών καταστάσεων της εταιρείας και αφορούν τη χρονική περίοδο (βλ. Παράρτημα 2.1.). Ενεργητικό Όσον αφορά τα ακίνητα, τις εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό παρατηρείται πως τη χρονική περίοδο αυξάνονται κατά 1,39%, ενώ από το 2010 έως και το 2012 μειώνονται συνεχώς, με τη μείωση να υπολογίζεται σε 10,21% για το 2011, γεγονός που οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στην απόσχιση του Κλάδου Μεταφοράς και στην εισφορά του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων της ΔΕΗ στην ΑΔΜΗΕ Α.Ε. Το 2012 η μείωση ανέρχεται σε 6,25%, γεγονός που εν μέρει οφείλεται στην απόσχιση του Κλάδου Διανομής και της εισφοράς του στην ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. καθώς και στην απομείωση των παγίων περιουσιακών στοιχείων. Για το 2013, παρατηρείται μια μικρή αύξηση κατά 0,06% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Τα άυλα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας αυξάνονται για την περίοδο , ενώ το έτος 2012 μειώνονται κατά 42,23% και το 2013 κατά 59,55%. 26

37 Παρατηρώντας τις επενδύσεις σε συνδεδεμένες εταιρείες για το 2011, γίνεται εμφανής μια απότομη αύξηση κατά 998,99%, η οποία είναι απόρροια της απόσχισης του Κλάδου της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφοράς της ΔΕΗ Α.Ε. και της εισφοράς του στην ΑΔΜΗΕ Α.Ε. Από το 2011 έως και το 2013, οι επενδύσεις σε συνδεδεμένες εταιρείες ακολουθούν μια ελαφρώς αύξουσα πορεία, ήτοι 6,47% το 2012 και 4,09% το Εν συνόλω, το μη κυκλοφορούν ενεργητικό της εταιρείας καταγράφει μια μέση ετήσια μεταβολή της τάξεως του -1,48% για την υπό εξέταση πενταετία. Περνώντας στα στοιχεία του κυκλοφορούντος ενεργητικού, και συγκεκριμένα στα αποθέματα, διαφαίνεται πως ενώ το 2010 παρουσίασαν μια μικρή αύξηση της τάξεως του 5,24%, από το 2011 έως και το 2013 ακολουθούν πτωτική πορεία. Η μεγάλη μείωση τους, κατά 20,69%, εντοπίζεται το 2012 και, κατά κύριο λόγο, οφείλεται, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της εταιρείας, στη μείωση αποθεμάτων υλικών, ανταλλακτικών και αναλώσιμων. Εν συνεχεία, εξετάζοντας τους πελάτες και λοιπές απαιτήσεις, παρατηρείται πως έπειτα από μια σχετικά σταθερή πορεία για την περίοδο , καταγράφουν μια έντονη αύξηση το 2012 κατά 24,81%. Ωστόσο, το 2013 η ΔΕΗ μείωσε την αξία τους κατά 9,16%, διατηρώντας την και πάλι σε υψηλά επίπεδα. Οι ανείσπρακτοι λογαριασμοί αποτελούν ένα τεράστιο πρόβλημα για τη ΔΕΗ. Τα τελευταία χρόνια, ένας μεγάλος αριθμός πελατών αδυνατεί να αποπληρώσει τους λογαριασμούς του ρεύματος, γεγονός που εν μέρει οφείλεται στον φόρο ακινήτων (ΕΕΤΗΔΕ), ο οποίος έχει ενσωματωθεί σε αυτούς. Από το 1,5 δις. ευρώ ανείσπρακτων λογαριασμών, ποσοστό 55% αφορά στην οικιακή κατανάλωση, 45-50% είναι η επαγγελματική και επιχειρηματική κατανάλωση και το υπόλοιπο 5% η βιομηχανική (Καλαϊτζόγλου, 2014a). Το 2009 τα μετρητά και ισοδύναμα μετρητών ανέρχονται σε ευρώ, ενώ την επόμενη χρονιά αυξάνονται κατά 30,8%. Από το 2011 και έπειτα, τα μετρητά και ισοδύναμα μετρητών ακολουθούν πτωτική πορεία, η οποία για το 2011 ανέρχεται σε 45% και για το 2012 σε 34,85%. Για το 2013 τα μετρητά και ισοδύναμα μετρητών είναι μειωμένα κατά 16,14%. 27

38 Παθητικό Ίδια κεφάλαια Όσον αφορά το σύνολο του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ, αυτό παραμένει σταθερό διαχρονικά και ανέρχεται σε ευρώ. Ακολούθως, παρατηρείται πως τα αποθεματικά της εταιρείας μειώνονται, καθ όλη τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου. Στο σύνολο τους, λοιπόν, τα ίδια κεφάλαια, πέραν της μικρής αύξησης που παρουσίασαν το 2010 κατά 4,61% σε σχέση με το 2009, ακολούθησαν πτωτική πορεία, και συγκεκριμένα κατά 5,85% το 2011, 10,22% το 2012 και 6,66% το Μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις Το σύνολο των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων αυξάνεται το 2010 κατά 13,74% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, λόγω της αύξησης των τοκοφόρων υποχρεώσεων κατά 35,96%, ενώ το 2011 και το 2012 εμφανίζονται μειωμένες κατά 15,26% και 5,14% αντίστοιχα. Ωστόσο, το 2013 παρουσιάζουν μια οριακή άνοδο της τάξεως του 0,94%. Όσον αφορά τις προβλέψεις, ενώ τα έτη 2010 και 2011 μειώνονται κατά 17,13% και 10,74% αντίστοιχα, το 2012 παρουσιάζουν μια απότομη αύξηση της τάξεως του 95,72%, ενώ το 2013 εμφανίζονται μειωμένες κατά 2,14% και η αξία τους υπολογίζεται σε ευρώ. Οι αναβαλλόμενες φορολογικές υποχρεώσεις μειώνονται κατά την περίοδο , και συγκεκριμένα κατά 7,99% το 2010, 26,46% το 2011, 36,99% το 2012 ενώ για το 2013 η αξία τους αυξάνεται κατά 134,61%. Οι λοιπές μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις της εταιρείας, ακολουθούν φθίνουσα πορεία από το 2009 έως και το 2011, ενώ το 2012 αυξάνονται κατά 339,67% και το 2013 μειώνονται κατά 2,79%. Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσεις Οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της ΔΕΗ, παρά τη μείωση που παρουσιάζουν το 2010, από το 2011 έως και το 2013 ακολουθούν ανοδική πορεία. Συγκεκριμένα, το 2011 αυξάνονται κατά 43,88%, το 2012 κατά 10,09% και το 2013 κατά 2,94%. Παρατηρώντας τους επιμέρους λογαριασμούς του συνόλου των βραχυπροθέσμων υποχρεώσεων, διαφαίνεται πως οι τοκοφόρες υποχρεώσεις ακολουθούν πτωτική 28

39 πορεία, με εξαίρεση τα έτη 2010 και 2012 όποτε και καταγράφουν αύξηση κατά 17,10% και 7,81% αντίστοιχα, ενώ το 2013 εμφανίζονται μειωμένες κατά 79,30%. Σχετικά με τους προμηθευτές και λοιπές υποχρεώσεις είναι έκδηλη η μείωση που παρουσιάζουν από το 2011 και έπειτα. Συγκεκριμένα, μετά τη μεγάλη αύξηση που κατέγραψαν το 2011 κατά 59,46%, μειώνονται κατά 65,31% το 2012 και 10,23% το Τέλος, αξίζει να αναφερθεί πως οι μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις στην επόμενη χρήσης μειώνονται το 2010 κατά 52,19%, ενώ από το 2011 και έπειτα αυξάνονται συνεχώς. Ειδικότερα, το 2011 αυξάνονται κατά 86,23%, το 2012 κατά 0,29% και το 2013 κατά 18,59%. Αποτελέσματα Χρήσης Από τις συγκριτικές καταστάσεις των αποτελεσμάτων χρήσης της ΔΕΗ, διαφαίνεται πως το 2010 και το 2011 ο κύκλος εργασιών της εταιρείας μειώνεται κατά 8,27% και 6,14% αντίστοιχα. Για το 2012, καταγράφει μια αύξηση της τάξεως του 13,7%, ενώ το 2013 η ανοδική πορεία διατηρείται αν και σε μικρότερη κλίμακα. Συγκεκριμένα, το 2013 ο κύκλος εργασιών αυξάνεται κατά 0,52% σε σχέση με το 2012 και ανέρχεται σε ευρώ. Όσον αφορά το κόστος πωληθέντων, το 2010 περιορίζεται κατά 3,77%, ενώ τα έτη 2011 και 2012 εμφανίζεται αυξημένο κατά 3,17% και 15,1%, αντίστοιχα. Τέλος, το 2013 ακολουθεί πτωτική πορεία της τάξεως του 5,83%. Η μείωση αυτή οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στη μείωση της δαπάνης για καύσιμα, της δαπάνης μισθοδοσίας και της δαπάνης για αγορά ενέργειας, ενώ αύξηση κατέγραψε η δαπάνη δικαιωμάτων εκπομπών CO2. Το μικτό αποτέλεσμα της εταιρείας φθίνει τα έτη 2010 και 2011 κατά 23,53% και 45,88%. Ωστόσο, το 2012 αυξάνεται κατά 1,6%, ενώ το 2013 η αύξηση, που καταγράφεται, ανέρχεται σε 59,13%. Εν συνεχεία, τα Κέρδη Προ Τόκων Φόρων και Αποσβέσεων (ΚΠΤΦΑ) της εταιρείας, ενώ ακολουθούν φθίνουσα πορεία από το 2009 έως και το 2011, το 2012 εμφανίζονται αυξημένα κατά 56,2%, γεγονός που οφείλεται, κυρίως, στα μειωμένα λειτουργικά έξοδα της εταιρείας. Τέλος, το 2013 τα ΚΠΤΦΑ ανέρχονται σε ευρώ, μειωμένα κατά 21,85% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, λόγω της μεγάλης 29

40 αύξησης των λειτουργικών εξόδων, κατά 136,97%, η οποία όμως συνοδεύεται από μια ταυτόχρονη αύξηση του μικτού αποτελέσματος. Τα κέρδη προ φόρων μειώνονται κάθε χρόνο, ενώ το 2011 εμφανίζουν αρνητικό πρόσημο. Ειδικότερα, το 2012 αυξάνονται κατά ευρώ, ενώ το 2013 επιστρέφουν σε αρνητικά επίπεδα και συγκεκριμένα σε ευρώ, γεγονός που οφείλεται στη μεγαλύτερη μείωση των ΚΠΤΦΑ, με τις αποσβέσεις και τα μη λειτουργικά έξοδα να παραμένουν σε παρόμοια επίπεδα. Εν κατακλείδι, τα κέρδη μετά φόρων της ΔΕΗ, από το 2009 έως και το 2011 μειώνονται συνεχώς, καταλήγοντας σε ζημία για την εταιρεία, η οποία ανέρχεται σε ευρώ, ενώ το 2012 αποκτούν και πάλι θετικό πρόσημο. Για το 2013, η μείωση των κερδών μετά φόρων υπολογίζεται σε 1550,73%, με αποτέλεσμα η εταιρεία να καταγράφει ζημία ευρώ. Η μείωση αυτή οφείλεται στη μεγάλη αύξηση του φόρου εισοδήματος κατά 754,25%, λόγω της προσθήκης αναβαλλόμενου φόρου ύψους ευρώ. Κατάσταση ταμειακών ροών Η κατάσταση ταμειακών ροών, σε συνδυασμό με τις λοιπές οικονομικές καταστάσεις, παρέχει πληροφορίες στους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων σχετικά με τις μεταβολές στα καθαρά περιουσιακά στοιχεία μιας επιχείρησης, τη χρηματοοικονομική δομή της, τη ρευστότητα και τη φερεγγυότητα της, και τη δυνατότητα της να δημιουργεί ταμειακά διαθέσιμα και ταμειακά ισοδύναμα ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει σε δυνητικούς κινδύνους. Η κατάσταση ταμειακών ροών παρουσιάζει τις εισροές και εκροές που προέρχονται από λειτουργικές δραστηριότητες, επενδυτικές δραστηριότητες και από χρηματοδοτικές δραστηριότητες (Λαζαρίδης, Παπαδόπουλος, 2010). Όσον αφορά τις ταμειακές ροές από λειτουργικές δραστηριότητες της ΔΕΗ, αυτές καταγράφουν πτωτική πορεία της τάξεως του 16,46%, ενώ οι ταμειακές ροές από επενδυτικές δραστηριότητες, βαίνουν μειούμενες με μια μέση ετήσια μεταβολή της τάξεως του 15,48%, και οι ταμειακές ροές από χρηματοδοτικές δραστηριότητες μειώνονται κατά 18,38% για την υπό εξέταση πενταετία. Εξετάζοντας τις αποσβέσεις της εταιρείας, οι οποίες, όπως είναι αναμενόμενο, είναι αυξημένες, παρατηρείται πως κινούνται σχετικά στα ίδια επίπεδα με μια μέση ετήσια μεταβολή της τάξεως του 0,76%. Ωστόσο, οι πελάτες και λοιπές απαιτήσεις της ΔΕΗ 30

41 αυξάνονται με μέση τιμή 9%, επηρεάζοντας αρνητικά το σύνολο των ταμειακών ροών. Επιπλέον, είναι άξιο αναφοράς το γεγονός ότι οι εμπορικές υποχρεώσεις της εταιρείας παρουσιάζουν μια μέση αύξηση της τάξεως του 47%, με αποτέλεσμα να καλύπτουν μεγάλος μέρος των λειτουργικών εισροών της ΔΕΗ. Οι πληρωμές για απόκτηση περιουσιακών στοιχείων περιορίζονται κατά 17%, για την υπό εξέταση περίοδο, με αντίκτυπο στο σύνολο των ταμειακών ροών. Περνώντας στις ροές από χρηματοδοτικές δραστηριότητες, οι πληρωμές τόκων που αναγνωρίζονται ως χρηματοοικονομικά έξοδα αυξάνονται από έτος σε έτος. Επιπλέον, η πληρωμή μερισμάτων μειώνεται συνεχώς από το 2010 έως το 2012, ενώ το 2013 αυξάνεται και υπολογίζεται σε ευρώ. Τέλος, τα μετρητά και ισοδύναμα μετρητών καταγράφουν μια μέση ετήσια μεταβολή της τάξεως του - 21%. Συμπερασματικά, οι ταμειακές ροές από λειτουργικές δραστηριότητες μειώνονται, γεγονός που, κατά κύριο λόγο, αποδίδεται στα μειωμένα ΚΠΤΦ και στις αυξημένες υποχρεώσεις και απαιτήσεις της εταιρείας καθ όλη τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου. Η οικονομική ύφεση, η οποία έχει επηρεάσει την πλειοψηφία των καταναλωτών και η προσθήκη του φόρου ακινήτων στους λογαριασμούς του ρεύματος, συνέβαλλαν στην επιδείνωση των λειτουργικών ροών της ΔΕΗ. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως η εταιρεία χρησιμοποιεί τις εισροές από λειτουργικές δραστηριότητες για τη χρηματοδότηση των επενδυτικών και χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων της ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ Οι καταστάσεις, οι οποίες δημιουργούνται για τον υπολογισμό των μεγεθών των χρηματοοικονομικών καταστάσεων σε ποσοστά, συναρτήσει είτε του συνολικού ενεργητικού είτε του κύκλου εργασιών της υπό εξέταση εταιρείας, ονομάζονται καταστάσεις κοινού μεγέθους. Η ανάλυση των καταστάσεων κοινού μεγέθους ονομάζεται και κάθετη ανάλυση (vertical analysis) καθώς κάθε εξεταζόμενο στοιχείο παρουσιάζεται ως ποσοστό ενός συνολικού μεγέθους. Επίσης, οι καταστάσεις κοινού μεγέθους εμφανίζονται και ως «καταστάσεις 100» ή «συστατικού ποσοστού» (Ευθύμογλου, Λαζαρίδης, 2010; Robinson et al., 2009). Η χρησιμότητα των καταστάσεων κοινού μεγέθους έγκειται στη δυνατότητα που παρέχουν στον επενδυτή να συγκρίνει τα μεγέθη των οικονομικών καταστάσεων αφενός διαχρονικά και αφετέρου σε συνάρτηση με τα συνολικά ποσά των οικονομικών καταστάσεων. Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα σύγκρισης των καταστάσεων κοινού 31

42 μεγέθους της υπό εξέταση εταιρείας, με τις αντίστοιχες καταστάσεις των ανταγωνιστών. (Λαζαρίδης, Παπαδόπουλος, 2010). Στην ενότητα αυτή, παρουσιάζονται οι καταστάσεις κοινού μεγέθους της ΔΕΗ για την πενταετία (βλ. Παράρτημα 2.2.). Παρατηρώντας, τα ακίνητα, εγκαταστάσεις και εξοπλισμό είναι εμφανής η μείωση που παρουσιάζουν στο σύνολο του ενεργητικού από έτος σε έτος ως και το Το 2013 αυξάνεται εκ νέου η αξία τους, με αποτέλεσμα να αποτελούν το 75,48% του ενεργητικού. Εν συνόλω, το μη κυκλοφορούν ενεργητικό βαίνει ελαφρώς μειούμενο καταλαμβάνοντας μικρότερο ποσοστό του ενεργητικού από το 2009 έως το 2012, ενώ το 2013 αυξάνεται και υπολογίζεται σε 83,31% του ενεργητικού. Περνώντας στο κυκλοφορούν ενεργητικό της εταιρείας και συγκεκριμένα στα αποθέματα, είναι ξεκάθαρο πως κάθε χρόνο λαμβάνουν μικρότερο ποσοστό του συνόλου του ενεργητικού. Το 2011 αποτελούν το 5,08% του ενεργητικού, το 2012 το 4,2% και το 2013 το 3,98%. Οι πελάτες και λοιπές απαιτήσεις ακολουθούν συνεχώς ανοδική πορεία από το 2009 έως το Ωστόσο, το 2013 καταγράφουν μείωση σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, η οποία υπολογίζεται σε 9,39% του συνολικού ενεργητικού, καταλαμβάνοντας και πάλι μεγάλο μέρος του ενεργητικού σε σχέση με τα παρελθοντικά έτη. Όσον αφορά τα μετρητά, αυτά αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό του ενεργητικού. Συγκεκριμένα, από το 2011 και έπειτα, τα μετρητά μειώνονται συνεχώς, με αποτέλεσμα το 2013 να αποτελούν το 1,09% του ενεργητικού της ΔΕΗ. Εν συνεχεία, περνώντας στα στοιχεία του παθητικού της ΔΕΗ και συγκεκριμένα στα ίδια κεφάλαια, διαφαίνεται πως αυτά μειώνονται διαχρονικά, αποτελώντας για το 2013 το 36,03% του παθητικού της εταιρείας. Οι μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις της εταιρείας καταλαμβάνουν μικρότερο ποσοστό του παθητικού από έτος σε έτος, ενώ οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις αυξάνονται κάθε χρόνο, με αποτέλεσμα από 16,75% για το 2010 να αποτελούν το 24,3% του παθητικού για το Οι συνολικές υποχρεώσεις, οι οποίες αυξάνονται κάθε χρόνο, κυρίως λόγω της αύξησης των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων και αποτελούν το 63,97% του συνολικού παθητικού της ΔΕΗ για την ίδια χρονιά. Η ανάλυση καταστάσεων κοινού μεγέθους περιλαμβάνει και τα αποτελέσματα χρήσης, όπου τα μεγέθη παρουσιάζονται ως προς τον κύκλο εργασιών. Για την υπό εξέταση εταιρεία, το κόστος πωληθέντων καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του κύκλου 32

43 εργασιών. Πιο συγκεκριμένα, ενώ το 2009 αποτελεί το 77,23%, τα επόμενα έτη συνεχίζει να αυξάνεται, με αποτέλεσμα το 2012 να αγγίζει το 90,22%. Η πρώτη μείωση καταγράφεται το 2013, όπου το κόστος πωληθέντων αποτελεί το 84,51% του κύκλου εργασιών της ΔΕΗ. Το μικτό αποτέλεσμα της εταιρείας, έπειτα από μια διαχρονικά φθίνουσα πορεία, η οποία καταλήγει σε ποσοστό 9,78% για το 2012, είναι αυξημένο για το 2013 και ανέρχεται σε 15,49% του κύκλου εργασιών. Τα ΚΠΤΦ έχουν περιοριστεί κατά πολύ καθώς από 18,81% για το 2009, υπολογίζονται σε 1,32% του κύκλου εργασιών για το Αντίστοιχα, και τα ΚΠΤΦΑ εμφανίζονται μειωμένα για το 2013 καταλαμβάνοντας το 9,47% του κύκλου εργασιών της εταιρείας. Οι αποσβέσεις αποτελούν το 9,5% με 10% τα τελευταία έτη, ενώ ο φόρος εισοδήματος το 4,01% για το Γενικά, λοιπόν, από τις καταστάσεις κοινού μεγέθους της εταιρείας, παρατηρείται πως, με το πέρασμα των ετών, έχει μεταβληθεί η χρηματοοικονομική διάρθρωση της ΔΕΗ. Ειδικότερα, τα ίδια κεφάλαια αποτελούν πλέον μικρότερο ποσοστό του παθητικού, ενώ οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις είναι αυξημένες, κυρίως λόγω των αυξημένων φορολογικών υποχρεώσεων και των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων στην επόμενη χρήση. Τέλος, το κόστος πωληθέντων περιορίζεται για πρώτη φορά το 2013 σε σχέση με τον κύκλο εργασιών, με αποτέλεσμα να καταγράφεται αύξηση και στο μικτό αποτέλεσμα της εταιρείας, γεγονός που δεν αντανακλάται στο καθαρό αποτέλεσμα της εταιρείας, λόγω της αύξησης των λειτουργικών εξόδων και της αυξημένης καταβολής φόρου εισοδήματος ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΤΑΣΗΣ Στις καταστάσεις ποσοστού τάσης πραγματοποιείται ο υπολογισμός των μεταβολών των μεγεθών των συγκριτικών καταστάσεων της εταιρείας, σε σχέση με ένα κοινό έτος, το έτος βάσης. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία των καταστάσεων ποσοστού τάσης είναι η υπό εξέταση χρονική περίοδος να καλύπτει τουλάχιστον δύο οικονομικές χρήσεις (Λαζαρίδης, Παπαδόπουλος, 2010). Η κατάσταση ποσοστού τάσης αποτελεί μια τεχνική οριζόντιας ανάλυσης, βάσει της οποίας συγκρίνεται το στοιχείο της οικονομικής κατάστασης ενός συγκεκριμένου έτους σε σχέση με το έτος βάσης, με αποτέλεσμα ο αναλυτής να έχει τη δυνατότητα να 33

44 εξετάσει τη διαχρονική εξέλιξη του συγκεκριμένου στοιχείου (Λαζαρίδης, Παπαδόπουλος, 2010; Wild, 2004). Εφόσον προσδιοριστεί το έτος βάσης, στο οποίο δίνεται η τιμή 100, τα επόμενα έτη υπολογίζονται σε ποσοστό επί τοις εκατό, ως αποτέλεσμα της διαίρεσης του μεγέθους του συγκεκριμένου έτους με το αντίστοιχο μέγεθος του έτους βάσης (Κάντζος, 1994). Ως έτος βάσης, συνιστάται να επιλέγεται ένα έτος, το οποίο να χαρακτηρίζεται από ομαλή λειτουργία. Επομένως, το έτος βάσης, για τον υπολογισμό των καταστάσεων ποσοστού τάσης της ΔΕΗ, ορίζεται το πρώτο έτος της ανάλυσης, το 2009, καθώς δεν παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερη ανωμαλία. Στην ενότητα αυτή, παρουσιάζεται η ανάλυση των καταστάσεων ποσοστού τάσης της ΔΕΗ για την υπό εξέταση πενταετία (βλ. Παράρτημα 2.3). Βάσει της κατάστασης ποσοστού τάσης του ισολογισμού της εταιρείας, παρατηρείται πως τα ακίνητα, εγκαταστάσεις και εξοπλισμός μειώνονται από το 2010 και μετά, ενώ το 2013 εμφανίζονται μειωμένα κατά 14,58% σε σχέση με το Μεγάλη αύξηση παρουσιάζουν από το 2011 και έπειτα, οι επενδύσεις σε συνδεδεμένες εταιρείες, γεγονός που σχετίζεται την αξία συμμετοχής της μητρικής ΔΕΗ στις άμεσες θυγατρικές της. Συνολικά, το μη κυκλοφορούν ενεργητικό της εταιρείας φαίνεται να ελαττώνεται σε σχέση με το έτος βάσης, αν και για τα δύο τελευταία έτη, κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα. Περνώντας στα στοιχεία του κυκλοφορούντος ενεργητικού της ΔΕΗ, και ειδικότερα στα αποθέματα, παρατηρείται πως, από το 2010 και έπειτα, η αξία τους, σε σχέση με αυτή του έτους βάσης, μειώνεται συνεχώς. Για το 2013 τα αποθέματα εμφανίζονται μειωμένα κατά 27,11% σε σχέση με το έτος βάσης. Από το 2011, οι πελάτες και λοιπές απαιτήσεις της εταιρείας αυξάνονται κάθε χρόνο σε σχέση με το έτος βάσης, με αποτέλεσμα το 2012 να είναι αυξημένες κατά 24,60% και το 2013 κατά 13,18%. Όσον αφορά τα μετρητά και ισοδύναμα μετρητών της εταιρείας, είναι εμφανές πως κάθε χρόνο ελαττώνονται όλο και περισσότερο σε σχέση με το έτος βάσης. Συγκεκριμένα, για το 2013 τα μετρητά και ισοδύναμα μετρητών έχουν καταγράψει μια μείωση της τάξεως του 60,68% σε σχέση με το έτος βάσης. Το σύνολο του κυκλοφορούντος ενεργητικού της εταιρείας, αν και είναι αυξημένο την τριετία , το 2013 αποτελεί το 98,43% του έτους βάσης. 34

45 Παρατηρώντας, στο πέρασμα του χρόνου, τη μεταβολή του συνόλου των ιδίων κεφαλαίων, γίνεται ξεκάθαρο πως ακολουθούν αυτά πτωτική πορεία, με την αξία τους να εμφανίζεται μειωμένη κατά 17,46% για το Εν συνεχεία, και τα μακροπρόθεσμα κεφάλαια της εταιρείας φθίνουν από το 2010 και έπειτα, ανερχόμενα για το 2013 σε 92,29% του έτους βάσης. Σχετικά με τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις εντοπίζεται πως κάθε χρόνο αυξάνονται σε σχέση με το έτος βάσης, καταλήγοντας το 2013 να αποτελούν το 120% του έτους βάσης, γεγονός που οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση των φορολογικών υποχρεώσεων και των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων στην επόμενη χρήση. Αξίζει να σημειωθεί πως οι υποχρεώσεις προς προμηθευτές αποτελούν το 45,44% του έτους βάσης για την ίδια χρονική περίοδο. Περνώντας στην κατάσταση ποσοστού τάσης των αποτελεσμάτων χρήσης, είναι έκδηλη η μείωση των πωλήσεων της εταιρείας και η αύξηση του κόστους πωληθέντων σε σχέση με το έτος βάσης. Η μεγαλύτερη αύξηση του κόστους πωληθέντων εντοπίζεται το 2012 κατά 14,31%, ενώ το 2013 υπολογίζεται σε 7,65% σε σχέση με το έτος βάσης. Επιπλέον, η μεγάλη αύξηση των λειτουργικών εξόδων συμβάλλει στη μείωση των Κερδών Προ Τόκων και Φόρων (ΚΠΤΦ) σε σχέση με το έτος βάσης, γεγονός που παρατηρείται καθ όλη τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου. Συγκεκριμένα, για το 2013 τα ΚΠΤΦ εμφανίζονται μειωμένα κατά 93,07% σε σχέση με το έτος βάσης. Στην κατάσταση ποσοστού τάσης των ταμειακών ροών της ΔΕΗ, παρατηρείται πως οι ταμειακές ροές από λειτουργικές δραστηριότητες μειώνονται συνεχώς, ενώ για το 2013 εμφανίζονται μειωμένες κατά 51,29% σε σχέση με το έτος βάσης. Φθίνουσα πορεία ακολουθούν και οι ταμειακές ροές από επενδυτικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα να συμπεραίνεται πως η ΔΕΗ έχει περιορίσει τις επενδυτικές της δραστηριότητες και, κυρίως, τις πληρωμές για απόκτηση ασώματων και ενσώματων περιουσιακών στοιχείων. Οι ταμειακές ροές από χρηματοδοτικές δραστηριότητες ακολουθούν φθίνουσα πορεία, ενώ η μείωση τους για το 2013 υπολογίζεται σε 55,63% σε σχέση με το έτος βάσης. Τέλος, τα μετρητά και ισοδύναμα μετρητών της ΔΕΗ μειώνονται συνεχώς και το 2013 εμφανίζονται μειωμένα κατά 60,68% σε σχέση με το έτος βάσης. Συμπερασματικά, λοιπόν, η αξία της επιχείρησης μειώνεται κατά την υπό εξέταση πενταετία, ενώ εξαίρεση αποτελούν οι πελάτες και λοιπές απαιτήσεις όπως και οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της ΔΕΗ. Επιπλέον, τα ΚΠΤΦΑ έχουν περιοριστεί κατά πολύ με αντίκτυπο στα καθαρά κέρδη της εταιρείας. Όσον αφορά τις ταμειακές ροές, η 35

46 μείωση των εισροών από τις λειτουργικές δραστηριότητες της επιχείρησης περιόρισε την ικανότητα της για χρηματοδότηση επενδυτικών και χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων, με αποτέλεσμα αυτές να καταγράφουν μείωση σε σχέση με το έτος βάσης. Επιπρόσθετα, αξίζει να σημειωθεί πως οι εισροές από επενδυτικές και χρηματοδοτικές δραστηριότητες είναι μηδαμινές ή ανύπαρκτες ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ Ως αριθμοδείκτης ορίζεται η απλή σχέση ενός στοιχείου του ισολογισμού ή των αποτελεσμάτων χρήσης προς ένα άλλο, εκφραζόμενη ως δείκτης ή αριθμοδείκτης (financial statement ratio). Η χρήση των αριθμοδεικτών αποτελεί μια από τις πιο δημοφιλείς μεθόδους χρηματοοικονομικής ανάλυσης, καθώς συμπληρώνει τις υπόλοιπες μεθόδους και συμβάλλει στην εξέταση και αξιολόγηση των οικονομικών στοιχείων της επιχείρησης. (Νιάρχος,1994; Robinson et al., 2009). Οι κυριότεροι αριθμοδείκτες, οι οποίοι υπολογίζονται στην ανάλυση χρηματοοικονομικών καταστάσεων, διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες: 1. Αριθμοδείκτες Ρευστότητας, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό της ικανότητας της επιχείρησης να ανταπεξέλθει στις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της, 2. Αριθμοδείκτες Δραστηριότητας, βάσει των οποίων προσδιορίζεται ο βαθμός αποτελεσματικότητας μιας επιχείρησης στην χρησιμοποίηση των περιουσιακών της στοιχείων, 3. Αριθμοδείκτες Χρηματοοικονομικής Μόχλευσης και Περιουσιακής Διάρθρωσης, οι οποίοι αξιολογούν τις συνθήκες μακροπρόθεσμης λειτουργίας, 4. Αριθμοδείκτες Αποδοτικότητας, οι οποίοι μετρούν την αποδοτικότητα της επιχείρησης, όπως και τη δυναμικότητα των κερδών της (Ευθύμογλου, Λαζαρίδης, 2010; Νιάρχος, 1994). Πρέπει να σημειωθεί πως ο υπολογισμός των αριθμοδεικτών αποτελεί μια μέθοδος χρηματοοικονομικής ανάλυσης, η οποία δεν παρέχει ιδιαίτερη πληροφόρηση στον αναλυτή, εκτός εάν αυτοί συγκριθούν με τους αριθμοδείκτες ομοειδών επιχειρήσεων του κλάδου, με πρότυπους αριθμοδείκτες του κλάδου, στον οποίο ανήκουν, ή εξεταστούν διαχρονικά (Ευθύμογλου, Λαζαρίδης, 2010). 36

47 Στην ενότητα αυτή, παρουσιάζονται οι ανωτέρω αριθμοδείκτες της ΔΕΗ για την υπό εξέταση πενταετία (βλ. Παράρτημα 2.4.) Αριθμοδείκτες ρευστότητας Οι αριθμοδείκτες ρευστότητας χρησιμοποιούνται κυρίως για τον προσδιορισμό της ικανότητας της επιχείρησης να ανταπεξέλθει στις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της. Οι αριθμοδείκτες ρευστότητας αναφέρονται στο μέγεθος και στις σχέσεις των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων και των στοιχείων του κυκλοφορούντος ενεργητικού μιας επιχείρησης, τα οποία αποτελούν τις πηγές κάλυψης των βραχυπροθέσμων υποχρεώσεων. Η οικονομική κατάσταση της επιχείρησης μπορεί να θεωρηθεί καλή μόνο εφόσον αυτή έχει ικανοποιητική ρευστότητα (Νιάρχος, 1994). Ο δείκτης κυκλοφοριακής ρευστότητας ή γενικής ρευστότητας υπολογίζεται αν διαιρέσουμε το σύνολο των κυκλοφορούντων περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης με τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της (Ευθύμογλου, Λαζαρίδης, 2010). Ο δείκτης γενικής ρευστότητας της ΔΕΗ υπολογίζεται σε 0,84 για το 2009 ενώ το 2010 ξεπερνά τη μονάδα ανερχόμενος σε 1,23. Στα έτη που ακολουθούν, ο αριθμοδείκτης μειώνεται συνεχώς, με αποτέλεσμα το 2013 να ανέρχεται σε 0,69 (βλ. Διάγραμμα 4.1.). Διάγραμμα 4.1.: Αριθμοδείκτης Γενικής Ρευστότητας Γίνεται αντιληπτό πως ο συγκεκριμένος δείκτης λαμβάνει χαμηλές τιμές, και μάλιστα επί σειρά ετών, γεγονός που καταδεικνύει την ανικανότητα της ΔΕΗ να καλύψει τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της. Ένας ακόμη δείκτης αυτής της κατηγορίας είναι ο δείκτης άμεσης ρευστότητας. Εν αντιθέσει με τον δείκτη γενικής ρευστότητας, αυτός δεν περιλαμβάνει την αξία των αποθεμάτων στα κυκλοφορούντα περιουσιακά στοιχεία, καθώς αυτά δεν μπορούν να 37

48 ρευστοποιηθούν άμεσα από την επιχείρηση, με αποτέλεσμα να καθίσταται περισσότερο αξιόπιστος (Νιάρχος, 1994; Walsh, 2000). Ο δείκτης άμεσης ρευστότητας της ΔΕΗ ανέρχεται σε 0,57 για το 2009, 0,84 για το 2010, ενώ το 2011 μειώνεται εκ νέου και υπολογίζεται σε 0,57. Για το 2012 και το 2013 η τιμή του δείκτη υπολογίζεται σε 0,59 και 0,52 αντίστοιχα (βλ. Διάγραμμα 4.2.). Διάγραμμα 4.2.: Αριθμοδείκτης Άμεσης Ρευστότητας Η αύξηση των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων της εταιρείας καθ όλη τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου, η οποία δεν συνοδεύεται από αντίστοιχη αύξηση των κυκλοφορούντων περιουσιακών στοιχείων, συνέβαλε στη μείωση των αριθμοδεικτών ρευστότητας, με αποτέλεσμα να συμπεραίνεται πως η ρευστότητα της ΔΕΗ δεν κυμαίνεται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Ο αριθμοδείκτης Κυκλοφορούν Ενεργητικό προς το σύνολο του Ενεργητικού αυξάνεται κατά την περίοδο λόγω της μεγαλύτερης μείωσης του συνόλου του ενεργητικού σε σχέση με τις μικρές μεταβολές του κυκλοφορούντος ενεργητικού. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται σε 15,88% για το 2009, 16,75% για το 2010, 16,66% για το 2011, 17,98% για το 2012 και 16,69% για το Ο περιορισμός της μείωσης του συνολικού ενεργητικού σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη μείωση του κυκλοφορούντος ενεργητικού οδήγησαν στη μείωση του δείκτη για το 2013 (βλ. Διάγραμμα 4.3.). Διάγραμμα 4.3.: Κυκλοφορούν Ενεργητικό προς Σύνολο Ενεργητικού 38

49 Από το σύνολο των αριθμοδεικτών που εξετάστηκαν στην παρούσα ενότητα, συμπεραίνεται πως η ΔΕΗ αντιμετωπίζει πρόβλημα ρευστότητας. Η επιχείρηση διαθέτει πάγια περιουσιακά στοιχεία, τα οποία καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του ενεργητικού της. Επιπλέον, το μειωμένο ποσοστό των μετρητών και οι αυξημένες απαιτήσεις πελατών σε συνδυασμό με τις αυξημένες βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της ΔΕΗ είναι ορισμένοι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη ρευστότητα της επιχείρησης Αριθμοδείκτες δραστηριότητας Οι αριθμοδείκτες δραστηριότητας ή διαχείρισης των περιουσιακών στοιχείων μετρούν τον βαθμό αποτελεσματικής χρησιμοποίησης των περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης (Νιάρχος, 1994). Η κυκλοφοριακή ταχύτητα απαιτήσεων υπολογίζεται αν διαιρέσουμε την αξία των πωλήσεων της επιχείρησης με το σύνολο των απαιτήσεων προς πελάτες. Ο αριθμοδείκτης αυτός δείχνει πόσες φορές εισπράττονται, κατά τη διάρκεια της λογιστικής χρήσεως, οι απαιτήσεις της επιχείρησης. Για τη ΔΕΗ, η κυκλοφοριακή ταχύτητα απαιτήσεων μειώνεται διαχρονικά με την αξία της να ανέρχεται σε 4,91 για το 2009 και σε 3,85 για το 2012, ενώ το 2013 αυξάνεται για πρώτη φορά και υπολογίζεται σε 4,27 φορές (βλ. Διάγραμμα 4.4.). Διάγραμμα 4.4.: Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Απαιτήσεων Εν συνεχεία, παρατηρώντας τη μέση διάρκεια είσπραξης των απαιτήσεων, δηλαδή το χρονικό διάστημα κατά το οποίο η ΔΕΗ περιμένει να εισπράξει τις απαιτήσεις από τους πελάτες της, παρατηρείται πως αυτή ακολουθεί ανοδική πορεία. Συγκεκριμένα, το 2009 οι ημέρες είσπραξης των απαιτήσεων ανέρχονται σε 73, οι οποίες όμως συνεχώς αυξάνονται, με αποτέλεσμα το 2012 να υπολογίζονται σε 93. Το 2013 παρουσιάζουν μια μικρή πτώση και ανέρχονται σε 84 ημέρες. 39

50 Η κυκλοφοριακή ταχύτητα αποθεμάτων υπολογίζεται αν διαιρέσουμε το κόστος πωληθέντων με το ύψος των αποθεμάτων. Ο αριθμοδείκτης της μετρά την ικανότητα της επιχείρησης να ανανεώνει τα αποθέματα της μέσα στη χρήση. Εξετάζοντας την κυκλοφοριακή ταχύτητα αποθεμάτων της ΔΕΗ, παρατηρείται πως αυτή αυξάνεται διαχρονικά. Ειδικότερα, το 2009 ανέρχεται σε 5,76 και παραμένει σε παρόμοια επίπεδα και την επόμενη διετία, ενώ το 2012 υπολογίζεται σε 8,44 και το 2013 σε 8,50 (βλ. Διάγραμμα 4.5.). Αντίστοιχα, οι ημέρες παραμονής των αποθεμάτων μειώνονται και από 68 για το 2010, ανέρχονται σε 42 το Αξίζει να σημειωθεί πως τα αποθέματα της εταιρείας δεν σχετίζονται με το προϊόν προς πώληση, αλλά με ανταλλακτικά και αναλώσιμα, λιγνίτη και υγρά καύσιμα. Διάγραμμα 4.5.: Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Αποθεμάτων Η αύξηση της κυκλοφοριακής ταχύτητας των αποθεμάτων της ΔΕΗ και κατ επέκταση η μείωση των ημερών παραμονής αυτών καταδεικνύει την αποτελεσματικότερη διαχείριση τους από την εταιρεία. Η συνολική κυκλοφοριακή ταχύτητα υπολογίζεται ως ο λόγος του κύκλου εργασιών της επιχείρησης προς το σύνολο του ενεργητικού της. Έτσι, για τη ΔΕΗ ο αριθμοδείκτης αυτός, αρχικά μειώνεται από 0,38 σε 0,34, ενώ τα δύο τελευταία χρόνια ακολουθεί ανοδική πορεία, η οποία ανέρχεται σε 0,39 και 0,40 για τα έτη 2012 και 2013 αντίστοιχα. Η αύξηση του δείκτη κατά τα δύο τελευταία έτη οφείλεται στη μείωση του συνολικού ενεργητικού της ΔΕΗ (βλ. Διάγραμμα 4.6.). Διάγραμμα 4.6.: Συνολική Κυκλοφοριακή Ταχύτητα 40

51 Αριθμοδείκτες χρηματοοικονομικής μόχλευσης και περιουσιακής διάρθρωσης Οι αριθμοδείκτες χρηματοοικονομικής μόχλευσης και περιουσιακής διάρθρωσης αξιολογούν τις συνθήκες μακροπρόθεσμης λειτουργίας της επιχείρησης και κατ επέκταση τον μακροπρόθεσμο κίνδυνο επιβίωσης (Ευθύμολγου, Λαζαρίδης, 2010). Εξετάζοντας τον αριθμοδείκτη συνολικές υποχρεώσεις προς ίδια κεφάλαια της εταιρείας, παρατηρείται πως από το 2011 και μετά ο δείκτης αυτός ακολουθεί ανοδική πορεία, με αποτέλεσμα το 2013 να ανέρχεται σε 1,78. Το αποτέλεσμα αυτό οφείλεται αφενός στη μείωση των ιδίων κεφαλαίων και στην αύξηση των συνολικών υποχρεώσεων της εταιρείας. Από την κατάσταση ποσοστού τάσης του ισολογισμού, εντοπίζεται πως η αύξηση των συνολικών υποχρεώσεων οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στη μεγάλη αύξηση των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων, ενώ τα ίδια κεφάλαια μειώνονται από έτος σε έτος (βλ. Διάγραμμα 4.7.). Διάγραμμα 4.7.: Συνολικές Υποχρεώσεις προς Ίδια Κεφάλαια Τα ξένα κεφάλαια, λοιπόν, υπερκαλύπτουν τα ίδια κεφάλαια της ΔΕΗ, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα πως η εταιρεία βρίσκεται σε δυσμενή χρηματοοικονομική κατάσταση, καθώς σύμφωνα και με τις καταστάσεις κοινού μεγέθους, το ποσοστό των ξένων κεφαλαίων είναι πολύ μεγάλο. Η αυξημένη δανειακή επιβάρυνση της εταιρείας, συνεπάγεται την ύπαρξη κινδύνου αφερεγγυότητας της ίδιας προς τους πιστωτές της. O αριθμοδείκτης των συνολικών υποχρεώσεων προς τα συνολικά κεφάλαια της ΔΕΗ παρουσιάζει ανοδική πορεία τα δύο τελευταία έτη και ανέρχεται σε 61,97% και 63,97%, αντίστοιχα (βλ. Διάγραμμα 4.8.). 41

52 Διάγραμμα 4.8.: Συνολικές Υποχρεώσεις προς Συνολικά Κεφάλαια Παρατηρώντας στη συνέχεια τον βραχυπρόθεσμο δανεισμό της εταιρείας, εξετάζεται ο αριθμοδείκτης των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων προς τις πωλήσεις της. Έπειτα από μια πτώση της τιμής του δείκτη, η οποία υπολογίζεται σε 0,40 για το 2010, η μεγάλη αύξηση των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων και η ταυτόχρονη μείωση των πωλήσεων της ΔΕΗ, οδήγησαν στην απότομη άνοδο του δείκτη, ο οποίος ανέρχεται σε 0,61. Τα έτη 2012 και 2013 ο δείκτης παραμένει σχετικά στα ίδια επίπεδα και υπολογίζεται σε 0,59 και 0,61 αντίστοιχα (βλ. Διάγραμμα 4.9.). Διάγραμμα 4.9.: Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσεις προς Πωλήσεις Τέλος, ο δείκτης παγίων περιουσιακών στοιχείων προς μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις εμφανίζει το βαθμό κάλυψης των μακροπρόθεσμων ξένων κεφαλαίων από τα πάγια περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης (Ευθύμογλου, Λαζαρίδης, 2010). Όσον αφορά τον δείκτη παγίων περιουσιακών στοιχείων προς μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις της ΔΕΗ, παρατηρείται πως καθ όλη τη διάρκεια της υπό εξέταση πενταετίας ξεπερνά τη μονάδα. Ειδικότερα, ο δείκτης υπολογίζεται σε 2,06 το 2009, 1,83 το 2010, 1,94 το 2011, 1,92 το 2012 και 1,90 το Οι τιμές αυτές, αν και ακολουθούν φθίνουσα πορεία, καταδεικύοντας τη μείωση του περιθωρίου ασφαλείας των μακροχρόνιων πιστωτών, παραμένουν σε σχετικά υψηλά επίπεδα (βλ. Διάγραμμα 4.10.). 42

53 Διάγραμμα 4.10.: Πάγια Περιουσιακά Στοιχεία προς Μακροπρόθεσμες Υποχρεώσεις Συμπερασματικά, λοιπόν, οι υποχρεώσεις της ΔΕΗ αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του παθητικού της, ενώ τα ίδια κεφάλαια της εταιρείας μειώνονται από έτος σε έτος. Τα πάγια περιουσιακά στοιχεία παρέχουν κάλυψη στους μακροχρόνιους πιστωτές, ενώ όσον αφορά τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της ΔΕΗ, αυτές έχουν αυξηθεί έντονα τα τελευταία έτη Αριθμοδείκτες αποδοτικότητας Οι αριθμοδείκτες αποδοτικότητας εμφανίζουν τα αποτελέσματα των επιχειρηματικών και χρηματοοικονομικών γεγονότων κατά τη διάρκειας μιας χρήσης. Οι αριθμοδείκτες αυτής της κατηγορίας δείχνουν πόσο αποτελεσματικά λειτούργησε η επιχείρηση και κατά πόσο η κερδοφορία της είναι ικανοποιητική (Νιάρχος, 1994). Ο αριθμοδείκτης μικτού περιθωρίου κέρδους υπολογίζεται αν διαιρέσουμε το μικτό κέρδος της επιχείρησης με της πωλήσεις. Ο αριθμοδείκτης μικτού περιθωρίου κέρδους της ΔΕΗ παρουσιάζει μια έντονη μείωση κατά την περίοδο , καθώς από 22,97% για το 2009, το 2011 ανέρχεται σε 10,95%. Το 2012 η φθίνουσα πορεία επιβραδύνεται με το μικτό περιθώριο κέρδους να ανέρχεται σε 9,78%, ενώ το 2013 αυξάνεται σε 15,49%. Η άνοδος αυτή οφείλεται στη μικρή αύξηση των πωλήσεων, αλλά κυρίως στον περιορισμό του κόστους πωληθέντων κατά 5,83%. Συμπεραίνεται, λοιπόν, πως το μικτό περιθώριο κέρδους της ΔΕΗ κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα και δεν δύναται να καλύψει και τα υπόλοιπα έξοδα της εταιρείας, ώστε να προκύπτει παράλληλα ένα ικανοποιητικό καθαρό περιθώριο κέρδους (βλ. Διάγραμμα 4.11.). 43

54 Διάγραμμα 4.11.: Μικτό Περιθώριο Κέρδους Ο αριθμοδείκτης καθαρού περιθωρίου κέρδους δείχνει το ποσοστό καθαρού κέρδους που επιτυγχάνει η επιχείρηση από της πωλήσεις της και υπολογίζεται αν διαιρέσουμε το καθαρά κέρδη της επιχείρησης με τις πωλήσεις της. Για το 2009, η ΔΕΗ παρουσίαζε ένα καθαρό περιθώριο κέρδους της τάξεως του 11,48%. Το 2010 αυτό ανήλθε σε 9,90%, ενώ το 2011 ακολουθεί μια κατακόρυφη πτώση λαμβάνοντας αρνητικές τιμές, λόγω των ζημιών που παρουσίασε η εταιρεία. Το 2012 επανακτά θετικό πρόσημο ανερχόμενο σε 0,38%, ενώ το 2013 και πάλι λόγω των ζημιών της εταιρείας, εμφανίζεται αρνητικός και υπολογίζεται σε -5,48% (βλ. Διάγραμμα 4.12.). Διάγραμμα 4.12.: Καθαρό Περιθώριο Κέρδους Η μείωση των πωλήσεων τα έτη 2010 και 2011 σε συνδυασμό με την άυξηση του κόστους πωληθέντων και των λειτουργικών εξόδων της εταιρείας οδήγησαν σε αυτή την ραγδαία πτώση του καθαρού περιθωρίου κέρδους. Όσον αφορά το 2013, ενώ η ΔΕΗ εμφάνισε αύξηση του μικτού κέρδους, η αύξηση των λειτουργικών εξόδων σε συνδυασμό με την αύξηση του φόρου εισοδήματος, που κατέβαλε η εταιρεία, οδήγησαν στην καταγραφή ζημίας και, κατ επέκταση, αρνητικού καθαρού περιθωρίου κέρδους. Ο αριθμοδείκτης απόδοσης του συνολικού ενεργητικού (ROA) προ φόρων υπολογίζεται με τη διαίρεση των κερδών προ φόρων με το σύνολο του ενεργητικού της επιχείρησης και μετρά την απόδοση των συνολικών περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης. Η πορεία αυτού του δείκτη για τη ΔΕΗ είναι πτωτική. Συγκεκριμένα, ενώ το 2009 υπολογίζεται σε 6,27%, το 2010 ανέρχεται σε 3,93%, το 2011 καταγράφει για 44