Σχόλη, Ελεύθερος Χρόνος, Παιχνίδι, Ψυχαγωγία, Αθλητισµός, Φυσική ραστηριότητα. Ορισµοί και σχετικές θεωρίες.

Transcript

1 Σχόλη, Ελεύθερος Χρόνος, Παιχνίδι, Ψυχαγωγία, Αθλητισµός, Φυσική ραστηριότητα. Ορισµοί και σχετικές θεωρίες. Ελεύθερος Χρόνος Ελεύθερος χρόνος είναι το µέρος εκείνο από το χρόνο του ατόµου που αποµένει όταν έχουν αντιµετωπισθεί όλες οι άλλες απαιτήσεις για την ικανοποίηση βασικών αναγκών όπως είναι η εργασία, ο ύπνος οι κοινωνικές απασχολήσεις και υποχρεώσεις. Με αυτή την έννοια ο ελεύθερος χρόνος αποτελεί το αντίθετο της εργασίας και εκδηλώνεται σε τέσσερις µορφές, τον ηµερήσιο, του Σαββατοκύριακου, των διακοπών και της συνταξιοδότησης ή της έλλειψης εργασίας στην περίπτωση της ανεργίας. Η σχέση της εργασίας µε τον ελεύθερο χρόνο είναι αυτή της αλληλεπίδρασης και µάλλον ο δεύτερος ακολουθεί την πρώτη. Η κατανοµή του 24ώρου σε 8ωρα αποτελεί προϊόν της βιοµηχανικής επανάστασης και προσδιορίζεται από την επίσηµη καθιέρωση του εργασιακού 8ώρου το Όταν δηλαδή µεγάλος αριθµός ατόµων άρχισε να ζει στις πόλεις, να εργάζεται µαζικά στα εργοστάσια και να δηµιουργείται η ανάγκη βιολογικής ανανέωσης των εργατών για µεγαλύτερη παραγωγικότητα. Με δεδοµένο λοιπόν ότι ο ύπνος αποτελεί αναπόφευκτη βιολογική ανάγκη και η εργασία αναγκαστική κοινωνική λειτουργία, ο ελεύθερος χρόνος αποµένει για προσωπική δραστηριότητα και ανάληψη δυνάµεων που διατέθηκαν στην εργασία. Κατά συνέπεια αποτελεί προϋπόθεση για την αναζήτηση της σχόλης µέσα από τη βίωση εµπειριών παιχνιδιού, αναψυχής και ψυχαγωγίας. Σχόλη Η έννοια της σχόλης αναπτύχθηκε και αποτέλεσε αντικείµενο µελέτης για πρώτη φορά στην Αρχαία Ελλάδα. Ως σύγχρονο φαινόµενο η σχόλη ενδιαφέρει πολλές

2 επιστήµες και αποδίδεται µε διαφορετικούς τρόπους. Έτσι, καταλήγοµε στην ερµηνευτική, ποιοτική και ποσοτική απόδοση του όρου. Ερµηνευτικά η σχόλη µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως συνώνυµη του ελεύθερου χρόνου όσο και της απραξίας καθώς επίσης και της σπουδής και της µελέτης. Για την ποιοτική της διάσταση πρέπει να ανατρέξοµε σε αναφορές του Αριστοτέλη όπου διαφαίνεται ότι οι Αρχαίοι Έλληνες αξιοποιούσαν τη σχόλη µε δραστηριότητες που αποσκοπούσαν στην καλλιέργεια του εαυτού τους. Ήταν ο χρόνος που αφιέρωνε ο πολίτης για να σκεφτεί, να µελετήσει, να αναζητήσει τη γνώση, τη διαλεκτική, την πολιτική και την πολιτιστική διαφώτιση. Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι προϋποθέσεις της άνετης ζωής είναι η δουλειά και η σχόλη. Κατά καιρούς έχουν παρουσιαστεί οι παρακάτω ερµηνείες για τη σχόλη: 1. Κλασική: η σχόλη αποτελεί µέσο καλλιέργειας του ατόµου. 2. Ψυχική κατάσταση: η σχόλη είναι µια υπαρξιακή ή ψυχική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από ευφορία και η οποία είναι αποκοµµένη από τη διάσταση του χρόνου. 3. Ποσοτική ή του ελεύθερου χρόνου όπως δόθηκε στην προηγούµενη παράγραφο. 4. Αντι-ωφελιµιστική: η σχόλη είναι µια πνευµατική κατάσταση η οποία αξίζει ως αυτοσκοπός. 5. Μη εργασίας: ορίζεται ως δραστηριότητα που καταπιάνονται οι άνθρωποι εκτός χρόνου εργασίας. 6. Ολιστική: η σχόλη εκλαµβάνεται ως δραστηριότητα ελεύθερης, εθελοντικής συµµετοχής και ευχαρίστησης στοιχεία της οποίας µπορούν να βρεθούν στη διάρκεια της εργασίας, στην οικογένεια, στην εκπαίδευση, στη θρησκεία κλπ. Η σχόλη λαµβάνει τις παρακάτω πρακτικές διαστάσεις: 1. Παιχνίδι 2. Αναψυχή αθλητισµός φυσική δραστηριότητα 3. Ψυχαγωγία

3 Παιχνίδι Το παιχνίδι είναι δραστηριότητα σηµαντική στη ζωή των ανθρώπων, άµεσα παρατηρήσιµη -ιδιαίτερα στα παιδιά-, αλλά όχι πλήρως κατανοητή. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες - προσπάθειες εξήγησης για την ύπαρξη του παιχνιδιού. Θα τις χωρίσοµε χονδρικά σε τρείς µεγάλες κατηγορίες: κλασσικές θεωρίες, νεώτερες θεωρίες και µοντέρνες θεωρίες. Από τις κλασσικές θεωρίες γνωστότερες είναι αυτές των Schiller - Spencer που θεωρούν ότι µε το παιχνίδι βρίσκει διέξοδο η υπερχειλίζουσα ενέργεια και του Gross που συνηγορεί στην άποψη ότι το παιχνίδι προετοιµάζει το παιδί για τη ζωή. Από τις νεώτερες θεωρίες ξεχωρίζουν οι ψυχοαναλυτικές προσεγγίσεις που στηρίζονται στη δουλειά του Freud και στην παρατήρηση ότι αρκετά παιχνίδια δηµιουργούνται αυθόρµητα πηγάζοντας από τη διασκέδαση και τη χαρά. Στις σύγχρονες θεωρίες συγκαταλέγεται αυτή του Michael Ellis ο οποίος αντλεί και συνδυάζει στοιχεία από τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις για το παιχνίδι: α) Το παιχνίδι ως µέσο για διέγερση (arousal), β) Το παιχνίδι ως µάθηση και γ) Το παιχνίδι ως µέσο για ανάπτυξη. Επιπρόσθετα, η ψυχολόγος Νina Lieberman µελέτησε την έννοια του "παιχνιδίσµατος" (playfulness) µε παρατηρήσεις και µετρήσεις σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Η στατιστική της ανάλυση έδειξε ότι τα κυριότερα στοιχεία του "παιχνιδίσµατος" είναι το χιούµορ, ο αυθορµητισµός και η δεδηλωµένη χαρά. Ψυχαγωγία Συνώνυµα της λέξης ψυχαγωγία είναι η αναψυχή και η ανάπλαση. Αρκετές θεωρίες βλέπουν την ψυχαγωγία ως ταυτόσηµη µε το παιχνίδι, άλλες όχι. Οι περισσότεροι όµως θεωρούν το παιχνίδι ως µια παιδική δραστηριότητα ενώ την ψυχαγωγία ως δραστηριότητα για ενήλικες. Ένα σηµείο άξιο προσοχής είναι η κοινωνική αποδοχή της ψυχαγωγίας. Έτσι το Dictionary of Sociology θεωρεί ότι η ψυχαγωγία δεν έχει περιορισµούς. Για την περίπτωση µας όµως ο ορισµός του Hutchinson φαίνεται να είναι χρησιµότερος (µεταφρασµένο): "ψυχαγωγία είναι µια χρήσιµη, κοινωνικά αποδεκτή

4 δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου που εξασφαλίζει άµεση εσωτερική ικανοποίηση στο άτοµο το οποίο εθελοντικά συµµετέχει στη δραστηριότητα.". Φυσική ραστηριότητα, Αθλητισµός και Άσκηση Οι παρακάτω ορισµοί είναι αποδεκτοί σήµερα µετά από συναίνεση των πλέον διακεκριµένων επιστηµόνων, σε συνέδριο που έγινε στο Τορόντο του Καναδά το Οι ορισµοί αυτοί δόθηκαν ως σύσταση και δεν είναι υποχρεωτικοί στη χρήση τους. Όµως, είναι ιδιαίτερα εξυπηρετικοί για τον ερευνητή-χρήστη διεθνών βιβλιογραφικών βάσεων δεδοµένων. Φυσική ραστηριότητα: Οποιαδήποτε κίνηση που παράγεται από τους σκελετικούς µύς και που καταλήγει σε σηµαντική κατανάλωση ενέργειας πάνω απ' αυτή που καταναλώνεται κατά τη διάρκεια της ξεκούρασης. Η φυσική δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου χαρακτηρίζει φυσικές δραστηριότητες που πραγµατοποιούνται στον ελεύθερο χρόνο του ατόµου και εµπεριέχουν το στοιχείο της προσωπικής επιλογής. Αθλητισµός: Στη Βόρειο Αµερική ο όρος υποδηλώνει µορφή φυσικής δραστηριότητας που χαρακτηρίζονται από το στοιχείο του ανταγωνισµού - συναγωνισµού. Στην Ευρώπη, µέχρι πρότινος, η λέξη αθλητισµός περιελάµβανε τις έννοιες της φυσικής δραστηριότητας, της άσκησης και της κινητικής αναψυχής (π.χ. αθλητισµός για όλους). Μετά όµως από πρόσφατες συστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αθλητικής Ψυχολογίας χρησιµοποιείται ολοένα και περισσότερο µε την έννοια των ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων. Άσκηση: Μορφή φυσικής δραστηριότητας που γίνεται επαναλαµβανόµενα µε εξωτερικευµένη πρόθεση την επίτευξη ορισµένου στόχου (για παράδειγµα εµφάνιση, υγεία, απόδοση κλπ.). Στην περιγραφή της άσκησης πρέπει να περιλαµβάνονται: ο τύπος, η διάρκεια, η συχνότητα και η ένταση. Σε σχετικές έρευνες οι άνθρωποι προβάλλουν την υγεία και την κοινωνική επαφή ως πρωτεύοντα κίνητρα για την ενασχόληση µε τον αθλητισµό και την άσκηση. Μια πρόσφατα δηµοσιευµένη µελέτη στον τοµέα της ξενοδοχειακής αθλητικής αναψυχής έδωσε παρόµοια αποτελέσµατα παρότι στον τοµέα της αξιοπιστίας και της εγκυρότητας των µετρήσεων δεν ήταν ιδιαίτερα προσεγµένη. Ο. Λαλούµης θεωρεί ότι ο αθλητισµός στα ξενοδοχεία πρέπει να έχει ψυχαγωγικό-κοινωνικό χαρακτήρα.

5 Αυτό φαίνεται να ισχύει στις περισσότερες των περιπτώσεων και ενισχύεται από τα δεδοµένα της διεθνούς βιβλιογραφίας πάνω στον αθλητισµό που συνοψίζουν ότι, τα κίνητρα για έναρξη της ενασχόλησης διαφέρουν από τις αιτίες τερµατισµού της. Έτσι, µπορεί οι συµµετέχοντες σε κάποιο πρόγραµµα να ασχοληθούν µε κάποια αθλητική δραστηριότητα µε σκοπό να βελτιώσουν µια παράµετρο της υγείας τους, αλλά αν διακόψουν την ενασχόληση, η πιθανότερη αιτία θα είναι η έλλειψη του στοιχείου της διασκέδασης, της ψυχαγωγίας και της κοινωνικότητας από τη δραστηριότητα. Φαίνεται λοιπόν ότι το παιχνίδι, ο αθλητισµός και η ψυχαγωγία πρέπει να έχουν ορισµένα χαρακτηριστικά ώστε οι συµµετέχοντες να διακατέχονται από µέγιστη ικανοποίηση ευχαρίστηση - απόλαυση (enjoyment) κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας, να βρίσκονται δηλαδή σε κατάσταση πλήρους απορρόφησης από τη δραστηριότητα που ο Csikszentmihalyi ονοµάζει µονολεκτικά "ροή" (flow) και περιφραστικότερα "ευνοϊκή εµπειρία" (optimal experience) 1. Κατά τον Τorkildsen πρέπει να υπάρχουν: Α. Οι σωστές - ευνοϊκές συνθήκες: 1. Ελευθερία 2. Επιλογή 3. Απουσία αναγκαιότητας 4. Πρωτοβουλία 5. Αυθορµητισµός Β. Ικανοποίηση (για να είναι οι δραστηριότητες ικανοποιητικές πρέπει να υπάρχει ένα ελάχιστο επίπεδο από τις ακόκουθες εµπειρίες): 1. Αυτοέκφραση 2. Πρόκληση 3. ιέγερση 4. Καινοτοµία 5. "Παιχνίδισµα" 6. Στιγµές ανάπλασης Γ. Θετικά αποτελέσµατα 1. Βιολογικά - φυσιολογικά 2. Θετικά συναισθήµατα 1 Οι Jackson and Marsh (1996) ανέπτυξαν κλίµακα για τη µέτρηση της "ροής" για οποιαδήποτε δραστηριότητα. Οι Scanlan και συνεργάτες εργάζονται πάνω στην ανάπτυξη κλίµακας για τη µέτρηση της απόλαυσης-ευχαρίστησης από τη συµµετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες.

6 3. Ψυχολογική ευεξία 4. Επιτυχία 5. Ανύψωση της αυτοεκτίµησης Με βάση τα παραπάνω, είναι δυνατόν να διαµορφωθούν κάποιες υποθέσεις και προτάσεις πάνω στις οποίες θα βασιστεί η ανάπτυξη προγραµµάτων και υπηρεσιών ελεύθερου χρόνου: - Οι υπηρεσίες έχουν την πρόθεση να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των πελατών. - Τα προγράµµατα ασχολούνται µε τον "όλο" άνθρωπο. - Η συµµετοχή είναι ελεύθερη σε όλους. - Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στα άτοµα µε τις µεγαλύτερες ανάγκες. - Οι "ευνοϊκές εµπειρίες" συχνά προέρχονται από παιχνιώδεις δραστηριότητες. - Οι δραστηριότητες είναι καινοτόµες, διεγείρουν και έχουν άµεση αξία. - Οι δραστηριότητες είναι δηµιουργικές. - Τα προγράµµατα προσφέρουν ικανοποιητική επιλογή. Είναι όµως πιθανό η εφαρµογή των προγραµµάτων ελεύθερου χρόνου να βρει εµπόδια (barriers είναι η λέξη στη διεθνή βιβλιογραφία). Μερικά απ' αυτά που σχετίζονται µε τους πελάτες είναι τα παρακάτω: - Οι άνθρωποι έχουν φυσικούς, πνευµατικούς και κοινωνικούς περιορισµούς. - Το περιβάλλον πιθανόν να περιορίζει την επιλογή (οικογένεια, φίλος). - Η επιλογή δραστηριοτήτων περιορίζεται σε αυτές που είναι κοινωνικά αποδεκτές µε βάση την κουλτούρα του κάθε ατόµου. - Οι άνθρωποι συχνά δεν είναι "εκπαιδευµένοι" στο να ψυχαγωγούνται και να αθλούνται. - Σε αρκετούς ανθρώπους υπάρχει η ανάγκη της νίκης µε κάθε τρόπο σε κάθε δραστηριότητα. Τα στελέχη των υπηρεσιών ελεύθερου χρόνου πρέπει να υπερκεράσουν αυτούς τους περιοριστικούς παράγοντες µε τους παρακάτω τρόπους: - Προωθώντας το πρόγραµµα της ψυχαγωγίας και αθλητισµού, εφαρµόζοντας ένα εσωτερικό και ένα εξωτερικό σχέδιο έρευνας αγοράς και µάρκετινγκ. - Παρεµβαίνοντας στο περιβάλλον και το πρόγραµµα ώστε να προκύψουν ελεύθερες επιλογές και "ευνοϊκές εµπειρίες".

7 - ιευρύνοντας τη γκάµα των υπηρεσιών τους. - Προβλέποντας για την αναγνώριση, καταγραφή και ικανοποίηση των αναγκών διαφόρων οµάδων πελατών. - Ενηµερώνοντας το προσωπικό ώστε έµφαση να δίνεται στο έργο -στη συµµετοχήκαι όχι στο αποτέλεσµα. - "Εκπαιδεύοντας" τους ενδιαφερόµενους ώστε να µάθουν να διασκεδάζουν, να ψυχαγωγούνται και να αθλούνται. - Εφαρµόζοντας την αρχή της προσήλωσης στην ποιότητα των εµπειριών των ατόµων. - Συνειδητοποιώντας ότι η πολιτική-διοίκηση-οργάνωση του οργανισµού µπορεί να έχει πολύ σηµαντικό ρόλο -θετικό ή αρνητικό- στις εµπειρίες των πελατών από τη συµµετοχή τους στα προγράµµατα ελεύθερου χρόνου. Κατηγορίες επιχειρήσεων οργανισµών ελεύθερου χρόνου Στη βιοµηχανία του ελεύθερου χρόνου έχει προταθεί µια κατηγοριοποίηση ανάλογα µε τη συµµετοχή των πελατών στο πρόγραµµα ελεύθερου χρόνου που προτείνει η επιχείρηση ή ο οργανισµός. Καταρχήν πρέπει να τονιστεί ότι δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου µπορεί να προσφέρουν οι οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης, µη κερδοσκοπικές οργανώσεις αλλά και επιχειρήσεις. Η συµµετοχή των πελατών µπορεί να είναι: Α. Ενεργητική, όπως π.χ. στις δραστηριότητες κινητικής αναψυχής. Παραδείγµατα οργανισµών αυτής της κατηγορίας είναι τα γυµναστήρια, οι πισίνες και τα συµπλέγµατα µε ποικίλες κινητικές δραστηριότητες. Β. ιαδραστική, όπως για παράδειγµα στις εγκαταστάσεις που δέχονται επισκέπτες. Τέτοια παραδείγµατα αντλούµε από τα θεµατικά πάρκα, τις εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις και τα κέντρα παράδοσης. Γ. Παθητική, όπως κατά κύριο λόγο συµβαίνει στα προγράµµατα τέχνης (καλές τέχνες, κινηµατογράφος), στα συνέδρια και στη διασκέδαση.

8 Πλάνο Προγραµµατισµού Υποδοµής και Εγκαταστάσεων Ελεύθερου Χρόνου Ο Gold αναφέρει ότι προγραµµατισµός υποδοµής ψυχαγωγίας και αθλητισµού είναι η διαδικασία που συσχετίζει τον ελεύθερο χρόνο των ανθρώπων µε το διαθέσιµο χώρο. ίνονται δυο µοντέλα προγραµµατισµού. Α. Το πρώτο βοηθά στην κατανόηση της διαδικασίας χωρίς όµως να έχει ιδιαίτερη πρακτική χρησιµότητα (σχήµα 1): Ανάγκες Τουριστών Ζήτηση Έλεγχος και Ανατροφοδότηση Επιλογή Εγκαταστάσεων µε βάση τις διαθέσιµες πηγές Εφαρµογή Σχήµα 1 Β. Στην πραγµατικότητα όµως η διαδικασία είναι σύνθετη και η συστηµατική εφαρµογή της µπορεί να ακολουθήσει τα ακόλουθα 7 βήµατα (βλ. σχήµα 2): 1. Ξεκαθάρισµα της πολιτικής του οργανισµού α. Τί υπηρεσίες προσφέρει (π.χ. συνεδριακό κέντρο, κέντρο ελεύθερου χρόνου, γυµναστήριο club hotel...) β. Εποχικότητα ζήτησης γ. Σε ποιους απευθύνεται (εθνικότητα, κοινωνικοοικονοµικό επίπεδο, οµάδες µε ιδιαίτερες ανάγκες κλπ) δ. Πολιτική τιµών και προώθησης ε. Στόχοι του οργανισµού

9 2. Αξιολόγηση υπαρχουσών υπηρεσιών α. Ανάλυση κόστους-αποτελεσµατικότητας-αποδοτικότητας β. Αξιολόγηση άλλων οικονοµικών δεικτών γ. Προσδιορισµός υπηρεσιών µε αυξηµένη/µειωµένη ζήτηση δ. Παρακολούθηση προγραµµάτων από τους πελάτες ε. Ικανοποίηση/ευχαρίστηση των πελατών 3. Προσδιορισµός ζήτησης για τη νέα χρονιά α. Έρευνα αγοράς β. Πλέγµα λειτουργίας των προγραµµάτων από προηγούµενα έτη 2 4. Προσδιορισµός ελλείψεων α. Ανάλυση της προσφοράς και της προβλεπόµενης ζήτησης β. ηµιουργία λίστας ελλείψεων γ. ιαµόρφωση της λίστας ανάλογα µε τη σηµασία του κάθε στοιχείου για τη λειτουργία του προγράµµατος δ. ιαγραφή στοιχείων υποδοµής µε µικρή σηµασία ή µικρή προβλεπόµενη ζήτηση 5. Προσδιορισµός υπαρχουσών πηγών α. Προσδιορισµός ελεύθερων χώρων β. Προσδιορισµός διαθέσιµων κονδυλίων γ. Προσδιορισµός και προτάσεις για καινούριες εγκαταστάσεις 3 2 Πλέγµα ή grid system ονοµάζεται µια τεχνική που συνδυάζει τη συµµετοχή σε κάθε δραστηριότητα µε τα χαρακτηριστικά των πελατών που έλαβαν µέρος σ' αυτή. Στην κάθετη στήλη µπαίνουν οι δραστηριότητες και στην οριζόντια οι οµάδες των πελατών. Ένα παράδειγµα θα µπορούσε να είναι ο διαχωρισµός των πελατών ανάλογα µε την ηλικία και την οικογενειακή κατάσταση. Ο Torkildsen προτείνει τις παρακάτω ηλικιακές οµάδες: Παιδιά ως 5 ετών / Παιδιά από 5-12 ετών / Έφηβοι από / Νέοι από / Μόνοι ενήλικες (άνω των 19) / Νέα ζευγάρια χωρίς παιδιά / Ζευγάρια µε νέα παιδιά / Ζευγάρια µε µεγάλα παιδιά / Ηλικιωµένα ζευγάρια χωρίς παιδιά / Γηραιά ζευγάρια ή άτοµα / Άτοµα µε ειδικές ανάγκες. ραστηριότητα/κ ατηγορία Α Β Γ Ε...

10 δ. Μελέτη για το αν η κάθε πρόταση είναι πραγµατοποιήσιµη ε. Κόστος λειτουργίας του κάθε στοιχείου υποδοµής στ. Πιθανόν αλλαγή της λίστας ελλείψεων και επανακατάταξη των στοιχείων ανάλογα µε τα νέα δεδοµένα. 6. Έκφραση στρατηγικής παροχής υπηρεσιών ελεύθερου χρόνου α. Βραχυ µεσο - µακροπρόθεσµα πλάνα σε σχέση µε τα ευρύτερα σχέδια της επιχείρησης ή του οργανισµού β. Προσδιορισµός συγκεκριµένων στόχων και δηµιουργία γενικού χρονοδιαγράµµατος γ. Προσδιορισµός εναλλακτικών λύσεων για την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν 7. Εφαρµογή α. ηµιουργία συγκεκριµένου σχεδίου δράσης β. ηµιουργία λίστας µε τα απαραίτητα υλικά γ. ηµιουργία λίστας µε το απαραίτητο προσωπικό δ. Τελική φάση εύρεσης απαραίτητων χώρων ε. ηµιουργία χρονοδιαγράµµατος Gannt στ. Καταµερισµός ευθυνών στο προσωπικό ε. Έναρξη εργασιών ζ. Έλεγχος και ανατροφοδότηση ενεργειών 3 Σε τέτοιες περιπτώσεις χρησιµοποιείται µε επιτυχία η τεχνική brainstorming.

11 Μεθοδολογία ηµιουργίας Προγραµµάτων Ελεύθερου Χρόνου Η δηµιουργία του προγράµµατος ελεύθερου χρόνου στοχεύει στην ευνοϊκή χρήση των εγκαταστάσεων και των πόρων για να ικανοποιήσει τους στόχους του οργανισµού και τις ανάγκες των πελατών. Το πρόγραµµα εµφανίζει στην τελική του µορφή 4 στοιχεία: τη δραστηριότητα, τον τόπο-εγκαταστάσεις, το υπεύθυνο προσωπικό και το χρόνο. Οι µέχρι τώρα χρησιµοποιούµενες µέθοδοι προγραµµατισµού µπορούν να συνοψισθούν στις παρακάτω κατηγορίες: 1. Η παραδοσιακή άποψη: ό,τι είναι επιτυχηµένο επαναλαµβάνεται: δε φροντίζει για τις ανάγκες των πελατών που κάθε φορά έχουµε µπροστά µας και θεωρεί ότι κατά κάποιο τρόπο όλοι οι άνθρωποι είναι όµοιοι. 2. Απάντηση στις τάσεις της µόδας: το πιθανότερο είναι να καλύψει τις ανάγκες ενός περιορισµένου µόνο ποσοστού των πελατών. 3. Άποψη εµπειρογνωµόνων: Περιορισµένης αξίας µέθοδος, συνήθως µειονεκτεί σ' αυτό που ο Theodor Levitt ονοµάζει µυωπία του µάρκετιγκ (marketing myopia). 4. Μέθοδος της καφετέριας ("cafeteria style approach": προσφέρει µια µεγάλη γκάµα δραστηριοτήτων για να διαλέξουν οι πελάτες): κάνει κακή χρήση πόρων και προσωπικού. 5. Μέθοδος της εκφραζόµενης επιθυµίας: Χρησιµοποιεί ερωτηµατολόγια ή συνεντεύξεις για να διαπιστώσει τις ανάγκες των πελατών και να τροποποιήσει το πρόγραµµα ανάλογα. Είναι η πιο δύσκολη µέθοδος αλλά και η πιο χρήσιµη από όλες. Προτείνεται, η µέθοδος της εκφραζόµενης επιθυµίας να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο πλάνο προγραµµατισµού ψυχαγωγίας και αθλητισµού που στηρίζεται στις αρχές της διοίκησης βάσει στόχων (management by objectives) και που προσαρµόστηκε εδώ από τα γραφόµενα του Torkildsen. Περιλαµβάνει προγραµµατισµό σε 7 βήµατα: 1. Ερµηνεία πολιτικής: Περιλαµβάνει την κατανόηση της φιλοσοφίας του οργανισµού και τα βαθύτερα πιστεύω της διεύθυνσης σχετικά µε την ψυχαγωγία και την άθληση

12 των πελατών. Επίσης σκοπεύει στην έκφραση της στρατηγικής αποστολής των υπηρεσιών ελεύθερου χρόνου του οργανισµού. 2. Αξιολόγηση της ζήτησης α. Καταγραφή του προφίλ των πελατών (προτιµήσεις που µπορούν να διερευνηθούν όπως αναφέρθηκε στη µέθοδο της εκφραζόµενης επιθυµίας) β. Αξιολόγηση των υπαρχόντων προγραµµάτων, πόρων, εγκαταστάσεων, συστηµάτων, υπηρεσιών και προσωπικού γ. Αξιολόγηση παρούσας απόδοσης δ. Προσδιορισµός κενών και ελλείψεων 3. ιατύπωση στόχων α. Στόχοι βραχυ-µεσο-µακροπρόθεσµοι για µια συγκεκριµένη χρονική περίοδο κάθε φορά β. Οι στόχοι πρέπει να είναι µετρήσιµοι (καθορισµός µέτρου) γ. Συµφωνία για τις οικονοµικές συνέπειες της εφαρµογής των συµφωνηθέντων στόχων 4. Σχεδιασµός α. Χώροι β. Χρόνος γ. Προσωπικό δ. Εγκαταστάσεις ε. Τύπος δραστηριοτήτων στ. Αξιολόγηση αναγκών των πελατών ζ. Αξιολόγηση αναγκών οµάδων µε ιδιαίτερες απαιτήσεις, ανάγκες και ενδιαφέροντα η. ηµιουργία λίστας προτεραιοτήτων θ. Αποφάσεις για το απαραίτητο προσωπικό, τον καταµερισµό ευθυνών, το στυλ αρχηγίας, την ανάγκη εκπαίδευσης του προσωπικού ι. Προσοχή, το πρόγραµµα να είναι ευέλικτο 5. Εφαρµογή α. Απαιτείται ζωτικότητα, ενθουσιασµός και χιούµορ

13 β. Προώθηση του προγράµµατος γ. ηµιουργία συστήµατος ελέγχου του προφίλ των πελατών και προσαρµογής του προγράµµατος στις νέες απαιτήσεις δ. Αναµονή και πρόβλεψη προβληµάτων. Ετοιµότητα µε εναλλακτικές λύσεις ε. Αποφυγή αλληλοσυγκρουόµενων δραστηριοτήτων ζ. Ενηµέρωση των πελατών για το πρόγραµµα µε διάφορους τρόπους 6. Αξιολόγηση προγράµµατος α. Αποτελεσµατικότητα (ποιοι στόχοι επετεύχθησαν) β. Αποδοτικότητα (κατά πόσο επετεύχθησαν οι στόχοι) γ. Αξιολόγηση προώθησης προγράµµατος δ. Έλεγχος κριτηρίων (οικονοµικά, συµµετοχή, ικανοποίηση πελατών) ε. Ευελιξία προγράµµατος στ. Επάρκεια προσωπικού ζ. Επάρκεια εγκαταστάσεων η. Επάρκεια υλικών θ. Επάρκεια επιπέδου εκπαίδευσης προσωπικού 7. Ανατροφοδότηση και αλλαγή α. Αιτίες αποτυχίας και επιτυχίας β. Αλλαγές κατανοµής ευθυνών προσωπικού γ. Αποτελεσµατικότητα του στυλ αρχηγίας δ. Περαιτέρω εκπαίδευση προσωπικού ε. Πιθανόν µετατροπή προγράµµατος στ. Μετατροπή της σύνθεσης του προσωπικού

14 Μελέτες Περιπτώσεων

15 Προγράµµατα Ψυχαγωγίας και Άθλησης στα Ξενοδοχεία Παρακάτω παρουσιάζεται ένα πρόγραµµα ψυχαγωγίας και άθλησης. Γίνονται οι υποθέσεις: 1. Το πρωϊνό τελειώνει περίπου στις 10: Το µεσηµεριανό αρχίζει στις 12:30 3. Το βραδυνό διαρκεί από τις 19:00 ως τις 20:30 Παρατηρήσεις 1. Σε περίπτωση που έχει προηγηθεί άφιξη νέων πελατών το πρωινό πρόγραµµα καθυστερεί για µισή ώρα περίπου ώστε να γίνει ξενάγηση και ενηµέρωση. 2. Μικρή σε διάρκεια εκποµπή µηνυµάτων - ενηµέρωση γίνεται και λίγο πριν αρχίσει το πρωϊνό και απογευµατινό πρόγραµµα (στις 09:55 και στις 14:55). 3. Το πρόγραµµα που δίνεται παρουσιάζει λίγες µόνο από τις διαθέσιµες επιλογές δραστηριοτήτων. Στην Disco συνεχίζεται για λίγο το πρόγραµµα ψυχαγωγίας µε κάποια παιχνίδια ή διαγωνισµούς. Ώρα Κυρίως Πρόγραµµα Παράλληλο Πρόγραµµα Τόπος Υπεύθυν ος 10:00-11:00 Γυµναστική Τοξοβολία :00-12:15 Βόλλεϋ ή Ποδόσφαιρο Ζωγραφική σε µετάξι :15-12:30 Εκποµπή µηνυµάτων :00-16:00 Μάθηµατα/Ελαφρά - - Αθλήµατα/ Παιχνίδια 16:00-17:00 Τουρνουά Γλυπτική σε πηλό :00-17:30 Stretching 17:00-18:30 Happy Hour Βελάκια :30-21:45 Παιχνίδια µε τους πελάτες :00 Σκετς :00 DISCO - -

16 Παράδειγµα προγράµµατος σε περίπτωση που ο καιρός είναι κακός δίνεται παρακάτω: Ώρα ραστηριότητα 10:00-11:00 Γυµναστική (π.χ. στην αίθουσα συνεδρίων) 11:00-12:00 Χαρτιά / Τουρνουά τάβλι 15:00-16:00 Βελάκια / Μαθήµατα µαγειρικής 16:00-17:00 Προβολή ταινίας 17:00-18:30 Happy Hour - Bingo - Κουίζ 20:30-21:45 Παιχνίδια στο µπαρ 22: Show στη Disco Στην καλύτερη οργάνωση του προγράµµατος της ψυχαγωγίας και αθλητισµού βοηθά η συστηµατοποίηση των δραστηριοτήτων σε κατηγορίες: Α. Ψυχαγωγία και Αθλητισµός Ηµέρας 1. ραστηριότητες στο νερό α. Παιχνίδια κίνησης β. Σκυταλοδροµίες γ. Οµαδικά Παιχνίδια δ. Αθλήµατα 2. ραστηριότητες γενικά α. Παιχνίδια στην άµµο β. Κουίζ γ. Παιχνίδια µε έπαθλο δροσιστικά κοκταίηλς δ. ιαγωνισµοί (διελκυστίνδα... ) 3. Οµαδικά αθλήµατα α. Βόλλεϋ β. Ποδόσφαιρο Παιχνίδια και αθλήµατα αντισφαίρισης α. Τέννις

17 β. Πιγκ-πογκ γ. Squash δ. Badminton 5. Ελαφρά αθλητικά παιχνίδια α. Βελάκια (darts) β. Boccia γ. Φρίσµπυ 6. Παιχνίδια και αθλήµατα µε ιδιαίτερες απαιτήσεις α. Ποδήλατο mountain β. Γκολφ γ. Τοξοβολία δ. Σκοποβολή µε πιστόλι ε. ραστηριότητες περιπλάνησης και προσανατολισµού 7. Μαθήµατα α. Χορού (Ελληνικοί χοροί, Tango, Walzer...) β. Γλώσσας γ. Κουζίνας (κρητική κουζίνα - µεσογειακή δίαιτα...) δ. Νέων αθλητικών δραστηριοτήτων και παιχνιδιών 8. Ειδικό Πρόγραµµα α. ραστηριότητες σε χώρους του ξενοδοχείου (manager cocktails, happy hour) β. Show µε ζογκλερ ή ακροβατικά γ. Σκετς δ. Φάρσες 9. Τουρνουά 4 4 Υπάρχουν τρεις τρόποι οργάνωσης τουρνουά: 1. Παίζουν όλοι µε όλους και όποιος συγκεντρώσει τους περισσότερους βαθµούς είναι νικητής. 2. Το σύστηµα Κ-Ο (Κnock-Out). Εδώ πρέπει µετά τον πρώτο γύρο να καταλήξουµε σε 4, 8 ή 16 εναποµείναντες παίκτες. Για να γίνει αυτό, κάποιοι περνούν στο δεύτερο γύρο χωρίς αγώνα. Θέτοντας όπου Α τον αρχικό αριθµό των συµµετεχόντων Χ τον αριθµό των παικτών που θα περάσουν χωρίς αγώνα και Ψ τον αριθµό των παικτών που θα κληρωθούν να παίξουν σε ζευγάρια, λύνουµε τις παρακάτω εξισώσεις λαµβάνοντας υπόψη τις αντίστοιχες συνθήκες: α. Αν 32 > Α > 16 τότε Χ=32-A και Ψ=Α-Χ β. Αν 16 > Α > 8 τότε Χ=16-Α και Ψ=Α-Χ γ. Αν 8 > Α τότε Χ=8-Α και Ψ=Α-Χ Για παράδειγµα αν έχουµε 23 παίκτες. Χωρίς αγώνα περνούν οι 32-23=9. Oi εναποµείναντες 23-9=14 σχηµατίζουν 7 ζευγάρια που θα αναδείξουν 7 νικητές. Έχουµε λοιπόν στο δεύτερο γύρο τους 7 νικητές + τους 9 που πέρασαν χωρίς αγώνα, σύνολο 16. Από εδώ και πέρα είναι εύκολο να αναδειχθεί τελικός

18 10. Εκδροµές α. Περίπατοι β. Περιπλανήσεις στη φύση γ. Παιχνίδια προσανατολισµού δ. Με ποδήλατα ε. Ορειβασίες στ Β. Βραδινό Πρόγραµµα ιασκέδασης 1. Ψηφοφορίες α. Οµορφιάς β. Χορού (το καλύτερο ζευγάρι) γ Τουρνουά α. Χορού β. Ποτού (µπύρας) γ Παιχνίδια α. Bingo β. Lotto γ. Τόµπολα δ. Κουίζ ε Πάρτυ / Γιορτές α. Μπάρµπεκιου β. Πάρτυ µεταµφιεσµένων (Ρωµαίοι, ιθαγενείς...) γ. Πάρτυ µε κεριά δ. Beach Party νικητής αφού σε κάθε γύρο µοιράζεται ο αριθµός των παικτών δια 2 και καταλήγει στο ζευγάρι του τελικού. 3. Σύστηµα οµίλων: Μοιράζουµε τους παίκτες σε οµίλους. Μέσα στον όµιλο παίζουν όλοι µε όλους και αναδυκνείονται οι δύο πρώτοι νικητές. Κατόπιν, παίζουν χιαστί: ο πρώτος του πρώτου οµίλου µε το δεύτερο του δεύτερου οµίλου. Ο πρώτος του δεύτερου οµίλου µε τον δεύτερο του πρώτου κ.ο.κ. Αν οι παίκτες είναι λίγοι τότε παίζουν µόνο οι πρώτοι των οµίλων µεταξύ τους.

19 ε. Τροπική νύχτα στ. Νύχτα γυναικών ζ. Αποχαιρετιστήριο πάρτυ η. Πάρτυ γενεθλίων θ. Κρητική / Ελληνική βραδιά η. Επίσηµο γεύµα (gala dinner) ι. Ψαροβραδιά κ. Γεύµα κρητικής κουζίνας λ Σκετς / Θέατρο / Shows α. Playbach show β. Κaraoke γ. Μουσικό show (western show) δ. Σκετς µε µίµους ε. Show µόδας στ. Θέατρο 1. Παντοµίµα 2. Θεατρικό παιχνίδι 3. Μαύρο θέατρο 4. Θεατρική παράσταση (Το φάντασµα της όπερας,... ) ζ. Σκετς όπου ηθοποιοί είναι οι πελάτες η. Προβολή ταινιών κινηµατογράφου θ Σηµαντικό είναι επίσης να υπάρχει µια λίστα µε το υλικό που πρέπει να διαθέτει το ξενοδοχείο ώστε να είναι έτοιµο να δηµιουργήσει και να προσφέρει δραστηριότητες ψυχαγωγίας και άθλησης στους πελάτες του. Υλικό που πρέπει πάντα να υπάρχει Μαρκαδοράκια Στυλό Μολύβια

20 Μεγάλα χαρτιά για πλακάτ Υλικό γραφείου Πίνακες ανακοινώσεων Ψαλίδι - Μαχαίρι Κιµωλία Χαρτί Γκοφρέ Χαρτί για εκτυπωτή Κόλλα Άγκιστρα Παραµάνες Συρµατόπλεγµα ιάφορα είδη υφάσµατος Κόφτες Χρώµα σε σπρέϋ Πινέζες Αλυσίδες Πριόνι Τρυπάνι Συρραπτικό ιατρητικό Κατσαβίδια Πένσες Τανάλιες Σκάλα Μπαλαντέζες Πρίζες Προβολείς Στεροφωνικό / ηχεία Μίκτη ήχου Ηλεκτροκόλληση Αντισκωριακό υγρό Σύρµα Καλώδιο Ανεµιστήρας

21 Αθλητικό Υλικό εν θα αναφερθούν λεπτοµέρειες γιατί το υλικό εξαρτάται και προσδιορίζεται από τους κανονισµούς του κάθε αθλήµατος. Συνίσταται να υπάρχει στο ξενοδοχείο κάποιο βιβλίο µε τους κανονισµούς όλων των αθληµάτων για να χρησιµοποιείται ως σηµείο αναφοράς 5. Υλικό για Παιχνίδια Σκουφάκια Κορδέλλες αναγνώρισης χρωµατιστές Σωσίβια Πλαστικές µπανάνες Κεριά Στρώµατα θαλάσσης Πλαστικά κύπελλα Σχοινί διαφόρων µεγεθών Μπαλλόνια Ποδιές Κουζίνας Στέκες και µπάλες µπιλιάρδου Κορδέλλες για δέσιµο των µατιών Κορδέλλες οριοθέτησης Τσουβάλια Μεταλλικά κουτιά Υφασµάτινα και αδιάβροχα µπαλάκια Καρφιά Μπαστούνια για shuffleboard Ξυλοπόδαρα 5 Για παράδειγµα: Jess R. White. Sports Rules Encyclopedia. Human Kinetics Publishers. Champaign. Illinois. USA Second Edition.

22 Ζάρια Σηµαίες Σετς από κάρτες και χαρτιά Σκάκι / Τάβλι / Ντόµινο / Mikado / Risk / Trivial Pursuit... Bingo / Lotto σετς Σκυτάλες Πηλός Φουρνάκι για ψήσιµο του πηλού Παλέτες Μουσαµάδες Κοµµάτια µεταξωτού υφάσµατος Χαρτιά ιχνογραφίας Κάρβουνο Χρώµατα (λαδοµπογιές, παστέλ...) Πινέλα Τρίποδα Ζωγραφικής Υλικό για Show και Θέατρο Βεντάλιες Μπιµπερό Νεροπίστολα Χαρτί τουαλέτας Πίνακες ανακοινώσεων Λεκάνες νερού Τζελ για τα µαλλιά Σκούπες Πυρσούς Make-up Καπέλα διάφορα Τύµπανα Κιθάρα Ντραµς

23 Περούκες Καλσόν Καλτσοδέτες Βάσεις για limbo dance ιάφορα κοστούµια και υλικό διακόσµησης Κουβάδες Κανάτες Κοµφετί Σκαµπώ Παγκάκια Καρέκλες Τραπέζι Ράφια Ντουλάπια Πόρτες κινητές Παπουτσοθήκη Κρεµάστρες Ραπτοµηχανή αχτυλίθρα Φερµουάρ Βελόνες Καρφίτσες Κλωστές Κιµωλία Λαδόχαρτο Κουµπιά Μέτρο Καθρέφτες ιάφορα είδη υφάσµατος σε διάφορα µεγέθη α. Σατέν β. Ζέρσεϋ γ. Βαµβακερό δ. αντέλα ε. Καραβόπανο

24 στ. Ελαστικό πανί ζ. Φόδρα Υλικό για make up Τεχνητό αίµα Λακ µαλλιών Τζελ Χρώµατα για το πρόσωπο Πινέλο Ταλκ Μύτες διάφορες (βαµπίρ, πινόκιο...) Χτένες Βούρτσες Ξυραφάκια Σφουγγάρια Μαντήλια καθαρισµού Τεχνητές βλεφαρίδες Τεχνητά νύχια Στρας Κραγιόν Σκιές Βαφή νυχιών Ξεβαφτικό νυχιών Πιαστράκια Ρολά Χρωµατιστή λακ ίχτυ για τα µαλλιά Πλαστελίνη Τσιµπιδάκια Λίµες Μπατονέτες Σαπούνια

25 Σαµπουάν Υλικό για Εκδροµές Σχοινιά Σκαπάνες Φτυάρια Σφυριά Κρίκους Ζώνες ασφαλείας Πυξίδα Φακός Καµινέτο Σπίρτα και αναπτήρας Sleeping Bags Προσανάµµατα Χάρτης Κουτί πρώτων βοηθειών Παγούρια Πιστόλι και φωτοβολίδες Μαχαίρι και ελβετικός σουγιάς Κόκκινα καπέλα Αντιηλιακό γαλάκτωµα Ένα σεντόνι και δυο ραβδιά περίπου 2.5 µέτρα για µεταφορά πιθανού τραυµατία Οργάνωση Εκδηλώσεων στα Πλαίσια του Ξενοδοχείου Στην επιστήµη της οργάνωσης και διοίκησης της ψυχαγωγίας και του αθλητισµού αντιλαµβανόµαστε την έννοια γεγονός - εκδήλωση ως κάτι το ιδιαίτερο που ξεφεύγει από τη ρουτίνα του καθηµερινού προγραµµατισµού, είτε αυτό είναι αθλητισµός, είτε τέχνη, µουσική, φεστιβάλ ή τουρνουά.

26 Οι εκδηλώσεις και τα γεγονότα έχουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τα κάνουν ξεχωριστές πλευρές µέσα στη διαδικασία προγραµµατισµού της ψυχαγωγίας και του αθλητισµού. Ο Torkildsen µας προσφέρει έναν µικρό κατάλογο µε τα χαρακτηριστικά αυτά: 1. Οι εκδηλώσεις - γεγονότα γίνονται αντιληπτά από τους πελάτες ως κάτι το ξεχωριστό, το ειδικό. Επίσης έχουν προκαθορισµένη χρονική και τοπική αρχή και τέλος. Τέλος, για το γενικό διευθυντή της ξενοδοχειακής µονάδας συνήθως αποτελούν προτεραιότητα στην ατζέντα του. 2. Οι εκδηλώσεις και τα γεγονότα έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τον τρόπο εργασίας µέσα στην ξενοδοχειακή µονάδα αφού απαιτούν τη συνεργασία σχεδόν όλων των τµηµάτων για την επιτυχή διαξαγωγή τους και αποκαλύπτουν αδυναµίες αλλά και τις δυνατότητες της µονάδας. Αν δηµιουργήσουν θετικές εντυπώσεις συντελούν στην προώθηση του ξενοδοχείου. 3. ηµιουργούν ιδιαίτερα προβλήµατα στους οργανωτές. Πολλά από τα προβλήµατα προβλέπονται αλλά αρκετά από αυτά προκύπτουν ξαφνικά και απρογραµµάτιστα. Οι εκδηλώσεις αντίθετα µε το κανονικό πρόγραµµα ψυχαγωγίας και άθλησης προσφέρονται µέσα σε περιορισµένα χρονικά πλαίσια και κατά συνέπεια τυχόν προβλήµατα κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής τους µπορεί να οδηγήσουν σε αποτυχίες. Ένας επιπρόσθετος κίνδυνος είναι ότι ηµεροµηνίες και στόχοι επιβάλλεται να επιτυγχάνονται στην ώρα τους κι έτσι είναι σύνηθες οι οργανωτές να υπερπηδούν συνηθισµένους διαύλους εργασίας και επικοινωνίας. 4. Τα γεγονότα και οι εκδηλώσεις χρειάζονται ιδιαίτερες µεθόδους οργάνωσης και διοίκησης: α. Επιβάλλεται η ύπαρξη ενός γενικού συντονιστή. β. Χρειάζεται εξαιρετική ακρίβεια στην τήρηση των προκαθορισµένων ηµεροµηνιών και συγχρόνως γρήγορες αποφάσεις. γ. Κάποιες φορές χρειάζεται αυστηρή, σχεδόν αυταρχική ηγετική συµπεριφορά ιδιαίτερα όσο πλησιάζει η ηµεροµηνία διεξαγωγής. Τέλος, απαραίτητη είναι η τήρηση καταλόγων µε στόχους και εργασίες που πρέπει να γίνουν από κάθε οµάδα ή άτοµο. Παρακάτω σας δίδεται ένα σχεδιάγραµµα που συστηµατοποιεί τα βήµατα και τη διαδικασία για την οργάνωση εκδηλώσεων και γεγονότων: