ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΥΝΑΜΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΥΝΑΜΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΥΝΑΜΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΣΙΣΚΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ Α.Μ. 1/10 Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Μόνικα Ανδριανοπούλου Συνεργαζόµενο Μέλος: Λήδα Στάµου Θεσσαλονίκη Ιούνιος 2013.

2 Η µουσική ξεπλένει από την ψυχή τη σκόνη της καθηµερινότητας. Berthold Auerbach, , Γερµανός συγγραφέας. Copyright Σίσκος Άγγελος 2013 Με επιφύλαξη παντός δικαιώµατος. All rights reserved. Η έγκριση της πτυχιακής εργασίας από το Τµήµα Μουσικής Επιστήµης και Τέχνης του Πανεπιστηµίου Μακεδονίας δεν υποδηλώνει απαραιτήτως και αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα εκ µέρους του τµήµατος. 2

3 Περιεχόµενα Πρόλογος 4 Εισαγωγή 5 Ευχαριστίες. 6 1 ο Κεφάλαιο Μουσικοθεραπεία και Ιατρική Ορισµοί για την Μουσικοθεραπεία Από το χθες στο σήµερα Τι είναι η Μουσικοθεραπεία ο Εφαρµογές της Μουσικοθεραπείας/Μελέτη περιπτώσεων Μουσικοθεραπεία στην ειδική αγωγή Μουσικοθεραπεία στον αυτισµό/αυτοτραυµατισµό Μουσικοθεραπεία σε ογκολογικούς ασθενείς Μουσικοθεραπεία στο τελικό στάδιο και στις χρόνιες παθήσεις Μουσικοθεραπεία για τους ηλικιωµένους Μουσική στα έµβρυα και τα νεογνά Ψυχολογικες επιδράσεις της µουσικής ο Η Μουσικοθεραπεία στην Ελλάδα Συνεντεύξεις Συµπεράσµατα συνεντεύξεων Συµπεράσµατα Εργασίας..57 Παράρτηµα.60 Βιοβλιογραφία 73 3

4 Πρόλογος Αφορµή για την παρούσα εργασία στάθηκε η πραγµατοποίηση του ιεθνούς Συνεδρίου Ψυχανάλυσης και Φιλοσοφίας, τον µήνα Οκτώβριο του 2012 στο Πανεπιστήµιο Μακεδονίας, µε θέµα «Το Υποκείµενο και ο Χρόνος». Το συνέδριο έλαβε χώρα από τις 19 έως τις 21 Οκτωβρίου και ανάµεσα στους άλλους οµιλητές παρουσιάστηκε από την κυρία Ψαλτοπούλου Ντόρα µία διάλεξη που µου κέντρισε τον ενδιαφέρον. Το θέµα της ήταν: «Μουσικοθεραπεία: Η δυναµική στιγµή αναµόρφωσης στην ψυχωσική δοµή». Η κυρία Ψαλτοπούλου είναι διδάκτωρ στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο, µουσικός και µουσικοθεραπεύτρια. Στην οµιλία της έγινε λόγος για ειδικές περιπτώσεις όπου τα άτοµα βρήκαν ανακούφιση ή γιατρειά έως ένα βαθµό, σε σοβαρά προβλήµατα που αντιµετώπιζαν, µέσω της µουσικής θεραπευτικής διαδικασίας. Τόνισε την σηµασία που έχει η προσφορά ποιοτικών στιγµών ή ορισµένου ποιοτικού χρόνου βαθύτερης επικοινωνίας µε τον έσω και έξω κόσµο. Η εσωτερική αυτή ανάταση που επιτυγχάνεται µέσω της µουσικής, σύµφωνα µε την ίδια, δίνει την δυνατότητα στο άτοµο να βιώνει τον πραγµατικό χρόνο και την ύπαρξη του µε ευχάριστο τρόπο µέσα στον κόσµο, που είναι το ζητούµενο όλων. Η φιλοσοφική αυτή διάσταση είναι που µου έδωσε τα κίνητρα να προβληµατιστώ για τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα της µουσικοθεραπείας και την σηµασία του. Έτσι, αποφάσισα να ασχοληθώ µε το συγκεκριµένο θέµα και να ερευνήσω στην βιβλιογραφία και όχι µόνο το πώς συνδέονται οι δύο επιστήµες, αυτή της µουσικής και αυτή της ιατρικής, διαχρονικά. 4

5 Εισαγωγή Ο Edward ήταν ένα παιδί τεσσάρων ετών. Έπασχε από αυτισµό. Αδυνατούσε να επικοινωνήσει λεκτικά µε τους γύρω του και όταν αποφάσιζε να βγει από το µοναχικό του φρούριο η µόνη του έκφραση ήταν αυτή των άναρθρων κραυγών. Η κυρία Ντόρα Ψαλτοπούλου παρουσίασε στο συνέδριο, που προαναφέρθηκε στον πρόλογο της εργασίας, ηχητικά αποσπάσµατα από τις συνεδρίες του µικρού Edward και εξήγησε το πώς αυτό το παιδί µέσα από την µουσικοθεραπευτική διαδικασία έφτασε στο σηµείο να προφέρει λέξεις µετά από ελάχιστες συναντήσεις µε τους µουσικοθεραπευτές του. Οι λέξεις κλειδιά σε αυτή την περίπτωση είναι: «η µη λεκτική επικοινωνία» και «η διάσταση µιας άλλης γλώσσας», αυτή της µουσικής. «Εκεί που τελειώνει η ισχύς των λέξεων αρχίζει αυτή της µουσικής».,τόνισε κάποτε ο Ρ. Βάγκνερ. Αυτό είναι ένα από τα πολλά παραδείγµατα που υπάρχουν για να διαπιστώσουµε για ακόµη µία φορά τις θεραπευτικές ιδιότητες της µουσικής. Στην παρούσα εργασία θα αναφερθούµε σε αρκετά από αυτά ώστε να γίνει κατανοητό στον αναγνώστη το µέγεθος της δύναµης της. Οι επιδράσεις που έχει πάνω στο ανθρώπινο σώµα και στην ψυχική υγεία του ατόµου είναι µεγάλες και µε διάρκεια. Η παραδοχή αυτή θα στηριχτεί µε επιχειρήµατα από την ελληνική και ξένη βιβλιογραφίααρθρογραφία από µελέτες και έρευνες που έχουν γίνει και από συνεντεύξεις ανθρώπων του χώρου της ιατρικής και της µουσικοθεραπείας. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τις απαρχές της µουσικοθεραπείας φτάνοντας στο σήµερα, από την αρχαιότητα στον 19 ο αιώνα., όπου καλλιεργήθηκε το έδαφος, από τον Ζακ-Εµίλ Νταλκρός, για την επίσηµη αναγνώριση της µουσικοθεραπείας ως αυθύπαρκτου επιστηµονικού κλάδου τον 20 ο αιώνα.. Στο δεύτερο κεφάλαιο θα γίνει µια προσπάθεια προσέγγισης όλου του φάσµατος περιπτώσεων που µπορούν να θεραπευτούν µε µουσικοθεραπεία εξ ολοκλήρου ή µερικώς. Πολλές είναι και οι περιπτώσεις που η µουσική δρα υποστηρικτικά ταυτόχρονα µε µία άλλη θεραπεία κάποιου ασθενούς. Άλλωστε, το επιδιωκόµενο είναι είτε η υποστήριξη, είτε η βελτίωση ή αποκατάσταση της διανοητικής, φυσικής, συναισθηµατικής και πνευµατικής υγείας. Με άλλα λόγια, να έχουµε το βέλτιστο αποτέλεσµα σε ατοµικό επίπεδο, όπου η προσφορά µιας καλύτερης ποιότητας ζωής γίνεται µέσα από µία µουσική βιωµατική διαδικασία που καθιστά το άτοµο ικανό να απαλύνει τις σωµατικές αλλά και τις ψυχικές του πληγές σένα βαθµό που θα εξαρτηθεί από το ίδιο αλλά και τον θεραπευτή του. Στο τρίτο κεφάλαιο παρατίθενται ένα κεφάλαιο µε τις τελευταίες εξελίξεις του χώρου, τα συµπεράσµατα της εργασίας και τις ευχαριστίες. Τελικός στόχος της εργασίας είναι να αγγίξει τον κλάδο της µουσικοθεραπείας συνολικά, παρουσιάζοντας τον σφαιρικά, αναλύοντας τον και σχολιάζοντας τον µε µια κριτική µατιά σε όλες τις γνωστές πτυχές του αλλά και µέσα από τις νέες εξελίξεις και προοπτικές έρευνας που υπάρχουν για το µέλλον στο εξωτερικό και στην χώρα µας. 5

6 Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω καταρχήν την υπεύθυνη καθηγήτρια για όλη την βοήθεια και την καθοδήγησή της κατά την διάρκεια αυτού του χρόνου, τον στενό οικογενειακό µου κύκλο για όλη την ψυχική υποστήριξη αλλά και την βοήθειά τους όλα αυτά τα χρόνια, ιδιαίτερα θέλω να ευχαριστήσω την αδερφή µου, η οποία ενδιαφέρθηκε και για το θέµα που διάλεξα σαν µουσικός και αυτή, επίσης γιατί βοήθησε πάρα πολύ στην εύρεση πηγών καθώς και στο κοµµάτι των συνεντεύξεων. 6

7 1 ο Κεφάλαιο Μουσικοθεραπεία και Ιατρική 1.1. Ορισµοί για την Μουσικοθεραπεία Ο τίτλος της ενότητας αυτής υποδηλώνει την ανάγκη να διερευνηθούν παρά πάνω από έναν ορισµοί για τον όρο της µουσικοθεραπείας, ώστε να περιγραφεί µε µεγαλύτερη σαφήνεια η σηµασία του και να οριστούν τα αντικείµενα µε τα οποία καταπιάνεται και εκφράζεται το περιεχόµενο του. Στο βιβλίο Μουσικές Βιταµίνες του Ηλία Σακαλάκ (2004) αναφέρονται οι εξής ορισµοί: «Μουσικοθεραπεία είναι ο εµπλουτισµός της ανθρώπινης επιδεκτικότητας µέσω της προγραµµατισµένης χρήσης της µουσικής επενέργειας στη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου». «Μουσικοθεραπεία είναι η προγραµµατισµένη χρήση της µουσικής, που επιδιώκει να συµβάλει στην θεραπεία παιδιών και ενηλίκων που αντιµετωπίζουν ειδικές ανάγκες, λόγω κοινωνικών, συναισθηµατικών, σωµατικών ή διανοητικών προβληµάτων». «Μουσικοθεραπεία είναι η ελεγχόµενη χρήση της µουσικής για την θεραπεία, αποκατάσταση, διαπαιδαγώγηση και εκπαίδευση των παιδιών και των ενηλίκων που πάσχουν από σωµατικές, πνευµατικές και συναισθηµατικές διαταραχές». «Μουσικοθεραπεία είναι η χρήση της µουσικής προς όφελος των θεραπευτικών επιδιώξεων: η αποκατάσταση, η διατήρηση και η βελτίωση της σωµατικής και πνευµατικής υγείας». Η ιεθνής Ένωση για την Μουσικοθεραπεία ορίζει την µουσικοθεραπεία ως (Κορτασίδου 2004): «Την ειδική εφαρµογή της µουσικής στην υπηρεσία των ατόµων µε ανάγκες στην πνευµατική και σωµατική υγεία, στην αποκατάσταση ή στην ειδική αγωγή». Ενώ η Γερµανική εταιρεία Μουσικοθεραπείας ως (Κορτασίδου 2004): 7

8 «Την σκόπιµη χρήση µουσικής ή µουσικών στοιχείων προκειµένου να επιτευχθούν θεραπευτικοί στόχοι: αποκατάσταση, στήριξη και παρέµβαση στη ψυχική και σωµατική υγεία». Ο Bruscia (1989) δίνει έναν ενδιαφέρον ορισµό: «Μουσικοθεραπεία είναι µία συστηµατική διαδικασία όπου ο θεράπων βοηθά τον πελάτη να θέλει να γίνει υγιής, χρησιµοποιώντας την µουσική εµπειρία και την σχέση που αναπτύσσεται µεταξύ τους µέσω αυτής, ως µία δυναµική δύναµη αλλαγών». Για να ολοκληρωθεί η παρουσίαση των ορισµών στην παρούσα εργασία θα αναφερθεί ο ορισµός που δίνει η Αµερικανική Ένωση Μουσικοθεραπείας (AMTA), ο οποίος οδηγεί σε µία αξιοσηµείωτη διαπίστωση για τον κλάδο της µουσικοθεραπείας. «Είναι η κλινική και τεκµηριωµένη χρήση µουσικών παρεµβάσεων για να επιτευχθούν ατοµικοί στόχοι µέσα από µία θεραπευτική σχέση, από έναν προσοντούχο επαγγελµατία που έχει ολοκληρώσει ένα επικυρωµένο πρόγραµµα µουσικοθεραπείας». Παρατηρείται λοιπόν, από όλους τους παραπάνω ορισµούς, ότι στην µουσικοθεραπεία, η χρήση της µουσικής αποτελεί µια εξειδικευµένη διεργασία του θεράπων που έχει σκοπό του, να επιφέρει θετικά αποτελέσµατα σε συγκεκριµένους τοµείς του θεραπευµένου, οι οποίοι χρήζουν αποκατάστασης ή στήριξης, µέσω της σχέσης που αναπτύσσεται µεταξύ θεράπων-ασθενή και µουσικής εµπειρίας. Έτσι, µε τον παραπάνω ορισµό, δίνεται η ευκαιρία στο σηµείο αυτό να εξηγήσουµε γιατί η παρουσία του θεραπευτή είναι απαραίτητη για την διαδικασία της µουσικοθεραπείας. Η επεξήγηση αυτή κρίνεται απαραίτητη για την κατανόηση του ορισµού αυτού. Επίσης, είναι αναγκαίο να διαχωριστεί ο όρος Music Medicine ή «Η Μουσική ως Φάρµακο» ή «Μουσική στην Ιατρική» από τον όρο της Μουσικοθεραπείας. Ως επιστήµη η µουσικοθεραπεία ενδιαφέρεται για τα µετρήσιµα αποτελέσµατα της εφαρµογής της στην ανθρώπινη φυσιολογία (π.χ. καρδιακοί παλµοί, αρτηριακή πίεση, εγκεφαλική δραστηριότητα, επίπεδα ορµονών). Αυτός όµως, είναι ένας ξεχωριστός κλάδος της µουσικοθεραπείας που ονοµάζεται «Μουσική στην Ιατρική». 8

9 Η µουσική επιδρά στον εγκέφαλο µας και ως επέκταση αυτού του γεγονότος και στο σώµα µας, µε ενδείξεις που είναι µετρήσιµες στα εργαστήρια. Οι πληροφορίες αυτές χρησιµοποιούνται σε διάφορες ιατρικές διαδικασίες (π.χ. χειρουργεία, χηµειοθεραπείες, εντατική µονάδα, τοκετός). Στην «Μουσική στην Ιατρική» δεν είναι απαραίτητη η παρουσία του θεραπευτή. Οι πρακτικές αυτές συνήθως αφορούν την παθητική ακρόαση κάποιας επιλεγµένης µουσικής. Η µουσική αυτή είναι ηχογραφηµένη και οι ασθενείς την ακούν µέσω των ηχείων ή ακουστικών που υπάρχουν στο χώρο για ένα συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα και για έναν συγκεκριµένο σκοπό. Από την άλλη η µουσικοθεραπεία αφορά την ιδιότητα της µουσικής να διεγείρει την ικανότητα του ανθρώπου για δηµιουργική έκφραση. Στηρίζεται στις διαπροσωπικές σχέσεις δύο ή και περισσότερων ανθρώπων και στην χρήση (εκτός των άλλων) ψυχοθεραπευτικών τεχνικών προκειµένου να θεµελιωθεί και να χτιστεί η σχέση θεραπευτή θεραπευµένου. Ο θεραπευόµενος αλληλεπιδρά µε τον θεραπευτή και η σχέση που αναπτύσσεται µεταξύ τους είναι καθοριστικής σηµασίας (Παπανικολάου, 2011:9-13). Πίνακας-1. Χαρακτηριστικά δύο ειδών µουσικοθεραπείας Music Therapy Μουσική ναί ναί Προ-επιλογή µουσικής θεραπευτή- Σχέση ασθενή Παρουσία θεραπευτή όχι ναί ναί Music Medicine ναί όχι όχι Ακρόαση µουσικής ναί ναί Αυτοσχεδιασµός ναί όχι Σύνθεση ναί όχι Ενεργή δραστηριότης ναί όχι Art therapy* ναί όχι *art therapy = στην ενεργό µουσικοθεραπεία πολλές φορές χρησιµοποιούνται και άλλες θεραπευτικές τεχνικές των δηµιουργικών τεχνών (Πηγή: 9

10 1.2. Από το Χθες στο Σήµερα Η θεραπεία µέσω της µουσικής είναι τόσο παλιά όσο και η ιστορία της µουσικής. Βρίσκεται στις παραδόσεις της ευρύτερης ανατολής, καθώς και στην παράδοση της ελληνικής επικράτειας. Η Μουσικοθεραπεία είχε εφαρµογή στις διάφορες κοινωνικές οµάδες ακόµη και πριν από τριάντα χιλιάδες χρόνια. Τα άτοµα που ασθενούσαν αποτελούσαν απειλή για την οµάδα καθώς δεν ήταν ικανά να προσφέρουν σε αυτή. Έτσι η ίαση τους φαίνεται πως παρουσιάζονταν ως επιτακτική ανάγκη για την επιβίωση της και αυτό γινόταν µέσω συγκεκριµένων τελετουργικών, που περιελάµβαναν χορό, τραγούδι και οµιλία (έπρεπε να εκδιωχθεί το «Κακό πνεύµα») (McClellan, 1991). Στα αρχαία γραπτά κείµενα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη συναντούµε συχνά τη φράση «της µουσικής δύναµις», δηλώνοντας µε αυτή την ψυχοσωµατική επίδραση της µουσικής. Κατά τον άµωνα, µεγάλο θεωρητικό της µουσικής και δάσκαλο του Σωκράτη και του Περικλή, η δύναµη αυτή οφείλεται στο ότι η µουσική αντιπροσωπεύει κινήσεις της ψυχής. Ανάλογα µε το είδος της, που καθορίζεται από το µουσικό όργανο, τον µουσικό τρόπο και τον ρυθµό, η µουσική µπορεί να έχει διττή επίδραση. Μπορεί να επενεργήσει στο ήθος των ανθρώπων, καταστέλλοντας πάθη και επιθυµίες, καθώς επίσης, µπορεί να επιδράσει στο ασυνείδητο µέρος της ψυχής όταν αυτό υφίσταται διαταραχές και να λειτουργήσει θεραπευτικά. Χαρακτηριστικό παράδειγµα για την εφαρµογή της µουσικοθεραπείας αποτελούν οι Πυθαγόρειοι, οι οποίοι άκουγαν µουσική µε τελικό σκοπό την απαλλαγή από την ένταση και τους θορύβους της ηµέρας και την βελτίωση της ποιότητας του ύπνου και των ονείρων. Τις πρωινές ώρες οι µουσικές που άκουγαν διέφεραν από αυτές της νυκτός και δρούσαν υποστηρικτικά για το ξεκίνηµα της καινούργιας ηµέρας. Η αποτελεσµατικότητα των πυθαγορείων µουσικοθεραπειών οφειλόταν στη σωστή επιλογή και συνδυασµό των τρόπων και των ρυθµών, το ήθος των οποίων είχαν µελετήσει σε βάθος (Παπαδοπούλου, 2004). Κατά τον Πυθαγόρα, η µουσική και η ανθρώπινη ψυχή διέπονται από αρµονικές αρχές. Αν η ισορροπία της ψυχής διαταραχθεί προκύπτουν ασθένειες. Η µουσική σύµφωνα µε τον ίδιο έχει την δύναµη 10

11 να επαναφέρει την αρµονία στην αναστατωµένη ψυχή (Πολυχρονιάδου-Πρίνου, 1989). Οι αρχαίοι Έλληνες διαδραµάτισαν σηµαντικό ρόλο για την ανάδειξη της µουσικής ως θεραπευτικού µέσου, διότι η εκτεταµένη εφαρµογή της βασιζόταν στην κλινική παρατήρηση (Πολυχρονιάδου-Πρίνου, 1989). Ο Θεόφραστος υποστήριζε ότι µε τον αυλό του µπορούσε να αντιµετωπίσει τα συµπτώµατα της επιληψίας, ο Κέλσος µε τα κύµβαλά του την παραφροσύνη, ενώ ο Ερώφιλος, µε βάση την µουσική κλίµακα που αντιστοιχούσε στην ηλικία του ασθενούς, ρύθµιζε τον αρτηριακό σφυγµό (Αντωνακάκης, 2011). Η χρήση των επωδών για τη θεραπεία ανθρώπων και ζώων, την αποτροπή δύσκολων ή καταστροφικών καιρικών συνθηκών, για τη γονιµότητα και την εκδίωξη των δαιµονίων ήταν αρκετά διαδεδοµένη στους αρχαίους Έλληνες όσο και στους ανατολικούς λαούς. Ο Ασκληπιός, σύµφωνα µε την παράδοση, απέκτησε τις πρώτες του ιατρικές γνώσεις κοντά στον Κένταυρο Χείρωνα. Συµµετείχε στην αργοναυτική εκστρατεία και θεράπευε τους αργοναύτες, όχι µόνο µε φάρµακα, βότανα και χειρουργικές επεµβάσεις, αλλά και µε επωδές. Ο Όµηρος περιγράφει πως στη διάρκεια ενός κυνηγιού ο Οδυσσέας τραυµατίστηκε από ένα αγριογούρουνο. Οι γιοι του Αυτόλυκου φρόντισαν για την πληγή και το δέσιµο του Οδυσσέα, του οποίου συγκράτησαν το µαύρο αίµα µε επωδές (Οδύσσεια, Τ 456) (Κώστιος, 2004). Το 1899 ανακαλύφθηκαν ιατρικοί πάπυροι της αρχαίας Αιγύπτου οι οποίοι χρονολογούνται στα 1500π.Χ. και διαπραγµατεύονται την θετική επίδραση που έχει η µουσική στη γονιµότητα των γυναικών (Καραφά, 2005). Με την πτώση της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας ήρθε και το τέλος του αρχαίου κόσµου και ό,τι αυτός αντιπροσώπευε. Επεκράτησαν οι θρησκευτικές αντιλήψεις. Η εµπιστοσύνη του αρχαιοελληνικού κόσµου στην αποτελεσµατικότητα των επωδών υιοθετήθηκε από τη χριστιανική πίστη. Οι αφορισµοί των Πατέρων της Εκκλησίας δεν έφεραν αποτέλεσµα. Συχνά τους ιερείς-θεραπευτές αντικατέστησαν οι εξορκιστές και οι επωδές έγιναν ξόρκια, φοβέρες και γητειές. Την ίδια στιγµή στις παρακλητικές προσευχές, τις δεήσεις, τις λιτανείες, τις ειδικές λειτουργίες του χριστιανικού κόσµου, η µουσική συνοδεύει την ικεσία, τονώνει την πίστη, υπαγορεύει τον ρυθµό της οµαδικής προσευχής και λυτρώνει από την αίσθηση της µοναξιάς. Η κάθαρση του αρχαιοελληνικού δράµατος µετατρέπεται σε εξαγνισµό µέσω της θείας λειτουργίας. (Κώστιος, 2004). 11

12 Την περίοδο της Αναγέννησης η µουσική απελευθερώθηκε από την δεσµευτική της σχέση µε την λατρεία. Η βιβλιογραφία για τη µουσικοθεραπεία στον 15ο και 16ο αιώνα είναι τεράστια. Θεωρητικοί, όπως ο Τζερόνιµο Καρντάνο, ο Παράκελσος, ο Κορνήλιος Αγρίππας του Νέτεσχαϊµ, ο Πίκο ντέλα Μιράντολα, ο Μαρσίλιο Φιτσίνο, ο Τζοβάνι ντέλα Πόρτα, ο Φραντσέσκο Βένετο, ο Γιάκοµπ Μπέµε, ο Γιοχάνες Κέπλερ, υπογραµµίζουν τη θεραπευτική αξία της µουσικής. Ο Ρόµπερτ Μπάρτον, που έπασχε ο ίδιος από χρόνια µελαγχολία, αναφέρει στο σύγγραµµα του Ανατοµία της Μελαγχολίας (Οξφόρδη, 1632): «Το άκουσµα της τροµπέτας, του ταχυδροµικού κόρνου, του χορευτικού τραγουδιού ενός αγοριού που διασχίζει τα χαράµατα τους δρόµους, όλα αυτά µεταβάλλουν τη διάθεση, δίνουν ζωή και χαρά στον ασθενή που έµεινε άυπνος όλη τη νύχτα» (Κώστιος, 2004). Επικρατούσε η άποψη πως τα άτοµα που είχαν την δυνατότητα να παρακολουθούν µουσικές παραστάσεις έτειναν να έχουν µία πιο αισιόδοξη στάση ζωής, λαµβάνοντας υπ όψιν την έξαρση των ασθενειών που µάστιζαν την εποχή εκείνη (Davis, Gfeller & Thaut, 2008). Κατά την περίοδο του Μπαρόκ, κυριάρχησε η άποψη πως ο συναισθηµατικός κόσµος εκφράζεται µε το ανάλογο είδος της µουσικής. Για παράδειγµα, ο καταθλιπτικός χαρακτήρας ακούει λυπηµένη µουσική, ενώ ο χαρούµενος εκφράζεται µε την χορευτική µουσική (Davis, Gfeller & Thaut, 2008). Η συστηµατική ανάδειξη της µουσικοθεραπείας έρχεται από τους Trelet και Leuret το 1840, µε την εφαρµογή ειδικών µουσικό-θεραπευτικών προγραµµάτων από τους ίδιους, στο Παρίσι. Τον 19 ο αιώνα χρησιµοποιείται ο όρος ηχοθεραπεία, αντί του όρου µουσικοθεραπεία (Μακρής και Μακρή, 2003). Το 1953 εµφανίζεται στο προσκήνιο ο όρος της µουσικοθεραπείας στο βιβλίο της Alice Bailey Esoteric Healing. Στο βιβλίο αυτό αναφέρεται η µουσική ως κύριο µέσο θεραπείας (Bailey, 1953). Ήδη από το 1919 διδάσκεται στο Πανεπιστήµιο Columbia το πρώτο µάθηµα µουσικοθεραπείας και το 1944 ένας τεταρτοετής κύκλος σπουδών στο Πανεπιστήµιο του Michigan. Το 1950 ιδρύεται στην Αµερική η National Association for Music Therapy (Εθνική Κοινότητα για την Μουσικοθεραπεία) και το 1971 η American Association for Music Therapy ( Αµερικάνικη Ένωση Μουσικοθεραπείας). Παράλληλα η µουσικοθεραπεία διδάσκεται επίσηµα ως αυθύπαρκτος κλάδος. 12

13 1.3.Τι είναι η Μουσικοθεραπεία Στην πρώτη ενότητα δόθηκε ο ορισµός για την µουσικοθεραπεία. Ανακεφαλαιώνοντας, ένας ορισµός που περικλείει την ουσία της επιστήµης αυτής: Είναι η κλινική και εµπειρικά τεκµηριωµένη χρήση της µουσικής από ειδικευµένο θεραπευτή, ο οποίος µε επιστηµονικές µεθόδους αξιοποιεί τις συναισθηµατικές, επικοινωνιακές και εκφραστικές ιδιότητες της µουσικής για θεραπευτικούς σκοπούς. Αποβλέπει στην χρήση των ήχων και της µουσικής στα πλαίσια µίας θεραπευτικής σχέσης, αποσκοπώντας στην επαναφορά, στην διατήρηση και στην προαγωγή της ψυχικής, σωµατικής και πνευµατικής υγείας. Ο θεραπευόµενος αλληλεπιδρά µε τον θεραπευτή ή µε άλλα άτοµα κάποιας οµάδας µουσικοθεραπείας παίζοντας ή ακούγοντας µουσική. Η θεραπεία έχει αρχή, µέση και τέλος και οι στόχοι της διαφοροποιούνται ανάλογα µε το άτοµο. Η µουσικοθεραπεία εφαρµόζεται στα εξής κλινικά πεδία: Ψυχιατρικές παθήσεις (ψυχώσεις, κλινική κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές, απεξάρτηση κ.τ.λ.) Συναισθηµατικές, αγχώδεις, ψυχοσωµατικές διαταραχές Αναπτυξιακές διαταραχές/ διαταραχές αντίληψης ( αυτισµός, νοητική στέρηση, µαθησιακές δυσκολίες, διαταραχές λόγου) Οικογενειακή θεραπεία Ανάπτυξη προσωπικότητας (δηµιουργική αυτογνωσία-µη κλινικές περιπτώσεις) Νευρολογία Καρδιολογία Γεροντολογία Παιδιατρική Γυναικολογία Χρόνιες παθήσεις Τελικό στάδιο Κατά την διάρκεια νοσηλείας, προ/µετεγχειρητικά Νεογνολογία Αποκατάσταση Γενική ιατρική Ραδιοθεραπεία 13

14 Πνευµονολογία Χειρουργική Αναισθησιολογία Κλινικές πόνου Εντατική Θεραπεία Μαιευτική Οδοντιατρική Ογκολογία Ενδοκρινολογία Προληπτική ιατρική Οι µέθοδοι της µουσικοθεραπείας χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: στην διαδραστική (interactive) µουσικοθεραπεία, που στηρίζεται στον µουσικό αυτοσχεδιασµό και στη δεκτική (receptive) µουσικοθεραπεία, στην οποία χρησιµοποιούνται πρακτικές ακρόασης. Όπου κρίνεται απαραίτητο γίνεται συνδυασµός των δύο πρακτικών µεθόδων (Παπανικολάου, 2011). Ο Bruscia δίνει τέσσερεις προσεγγίσεις για την µουσικοθεραπεία: τον αυτοσχεδιασµό, την παρουσίαση, την σύνθεση και την ακρόαση της µουσικής (Bruscia, 1989). Βασική παραδοχή της µουσικοθεραπείας είναι πως η πρωταρχική αιτία κάθε ασθένειας είναι η συναισθηµατική ένταση και ο αρνητικός τρόπος σκέψης. Η µουσική βοηθά στην εκτόνωση αυτών των συναισθηµάτων, διευκολύνει την έκφρασή τους και ωφελεί την υγεία του ατόµου ακόµη και αν δεν διατρέχει κάποιο κίνδυνο (McClellan, 1991). Aπό σύγχρονες έρευνες νεύρο-επιστηµόνων γνωρίζουµε ότι: Υπάρχει ένας ξεχωριστός µηχανισµός στον εγκέφαλο ο οποίος διαχωρίζει τη µουσική από άλλους ήχους, παρόλο που το δεξί είναι το κυρίαρχο ηµισφαίριο της µουσικής. Η επεξεργασία των διαφόρων µουσικών στοιχείων πραγµατοποιείται ξεχωριστά στον εγκέφαλο. Ο άνθρωπος διατηρεί την ικανότητά του να αισθάνεται και να απολαµβάνει τη µουσική πέρα από τις όποιες εγκεφαλικές βλάβες. Η µουσική, εκτός από τέχνη των ήχων, αποτελεί πολύπλοκη εκδήλωση της ανθρώπινης συµπεριφοράς. 14

15 Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον πέντε µηχανισµοί εµπλέκονται και µάλλον ταυτόχρονα στη θεραπευτική διαδικασία, δίδοντας στη µουσική τη δυνατότητα να επιδρά σε ολόκληρο το ανθρώπινο σύστηµα (νους / σώµα). Ο πρώτος που έχει ερευνηθεί διεξοδικά, αφορά τις συναισθηµατικές αντιδράσεις του ανθρώπου στη µουσική και έχει σχέση µε το µεταιχµιακό σύστηµα (βλ. εικόνα 1.1, υπεύθυνο για την υποκίνηση, τα συναισθήµατα και τη µνήµη, περιλαµβάνει τον ιππόκαµπο, τους αµυγδαλοειδείς πυρήνες και τον υποθάλαµο). Ο δεύτερος, που δρα σε γνωστικό νοητικό επίπεδο και αφορά την ιδιότητα της µουσικής να προκαλεί φαντασία, σκέψεις, συνειρµούς και εικόνες, σχετίζεται µε τον εγκεφαλικό φλοιό (βλ. εικόνα 1.2). Ο τρίτος έχει να κάνει την ιδιότητα του ρυθµού της µουσικής να συντονίζει τους εσωτερικούς ρυθµούς στο σώµα και έχει σχέση µε τον θάλαµο. Ένας τέταρτος µηχανισµός, που άρχισε να ερευνάται πρόσφατα, ασχολείται µε τον ήχο ως αυτόµατο ερέθισµα στα περιφερειακά και επιδερµικά νεύρα. Τέλος, η πνευµατικότητα και οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες που υπάρχουν στο οµαδικό τραγούδι φαίνεται να παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη διασφάλιση της υγείας (Πυροκάκου, 2004) Μεταιχµιακό σύστηµα 1 1 Πηγή: Sobotta. Atlas der Anatomie des Menschen 2 by Putz Reinhard (Editor), Johannes Sobotta, Jochen Staubesand, Reinhard Putz

16 Ανατοµία Εγκεφάλου 2 Η µουσικοθεραπεία όταν εµφανίζεται ως ψυχοθεραπεία, συνδέεται άρρηκτα µε τα µεγάλα ρεύµατα της ψυχολογίας και τις ψυχοθεραπευτικές πρακτικές. Οι σηµαντικότερες σχολές από τις οποίες επηρεάστηκε η µουσικοθεραπεία είναι η Ψυχαναλυτική/Ψυχοδυναµική σχολή (Φροϋδική, Λακανική, Γιουγκιανή, Οµαδικόαναλυτική, Αναπτυξιακή κ.α.), η Συµπεριφορική σχολή, η Γνωσιακή σχολή, η Συστηµική και η Ουµανιστική (Maslow, Roggers). Άλλα ανεξάρτητα ρεύµατα µουσικοθεραπείας είναι η Μουσικό-κεντρική σχολή, η Ηχοθεραπεία, οι Θεραπευτικές Τελετουργίες, η ιαγνωστική Μουσικοθεραπεία, η Ψυχοπαιδαγωγική/Αναπτυξιακή Μουσικοθεραπεία, η Μουσικοθεραπεία συνδυασµένη µε άλλες µορφές τέχνης και η Μουσική στην Ιατρική που ήδη έχουµε αναφέρει στην πρώτη ενότητα. Η ψυχοδυναµική θεωρία και πρακτική αποτελεί τη βάση για την κατανόηση της θεραπευτικής σχέσης στα πλαίσια µίας µουσικό-θεραπευτικής συνεδρίας. Η Ψυχοδυναµική σχολή δανείζεται στοιχεία από την ψυχαναλυτική σκέψη ξεκινώντας από έναν κοινό τόπο, τα πρώιµα, µη λεκτικά στάδια ανάπτυξης του ανθρώπου. 2 Πηγή: 16

17 Ρόλος του µουσικοθεραπευτή δεν είναι να διδάξει µουσική, αλλά να ενθαρρύνει τη συµµετοχή στη µουσική διαδικασία είτε παίζοντας σε απλά όργανα, είτε µε τη χρήση της φωνής. ίνεται έτσι η ευκαιρία στο άτοµο να ανακαλύψει νέους τρόπους επικοινωνίας. Ο θεραπευτής ανταποκρίνεται µουσικά και µε τη χρήση του αυτοσχεδιασµού ως µέσου αλληλεπίδρασης, θεραπευτής και θεραπευόµενος παίζουν µαζί δηµιουργώντας µία σχέση. Μέσω µουσικών διαλόγων και άλλων µουσικόθεραπευτικών τεχνικών η επικοινωνία επιτυγχάνεται χωρίς τη χρήση λέξεων. Με τον τρόπο αυτό ακόµα και δύσκολα συναισθήµατα όπως ο θυµός, η µαταίωση ή η λύπη µπορούν να βρουν ασφαλή δρόµο να εκφραστούν (Κουκουράκης, 2010). Ο κλινικός αυτοσχεδιασµός είναι µία εξειδικευµένη µορφή µουσικού αυτοσχεδιασµού, ο οποίος χρησιµοποιείται στη διαδικασία της µουσικό-θεραπείας. Ορίζεται ως ο µουσικός αυτοσχεδιασµός µε συγκεκριµένο θεραπευτικό νόηµα και στόχο, µέσα σε ένα πλαίσιο που ενθαρρύνει και διευκολύνει την αλληλεπίδραση (APMT, 1985). Στον κλινικό αυτοσχεδιασµό, ο µουσικοθεραπευτής αξιολογεί µεταξύ άλλων τους τρόπους µε τους οποίους οι θεραπευόµενοι χρησιµοποιούν τα µουσικά όργανα, τη φωνή, τις κινήσεις ή τις εκφράσεις του προσώπου για να επικοινωνούν, το ποιος και το πότε ξεκινά τη µουσική, το αν ο θεραπευόµενος φαίνεται να παρατηρεί τη µουσική ανταπόκριση του θεραπευτή ή αν τον αφήνει να συνοδεύει (Darnley-Smith & Patey, 2003). H ψυχοδυναµική προσέγγιση εστιάζει σε ασυνείδητους µηχανισµούς της συµπεριφοράς, παραλληλίζοντας τη µουσική (µη λεκτική επικοινωνία) µε τα πρώιµα προ-λεκτικά στάδια ανάπτυξης. Ξεκινώντας από τη σχέση της µητέρας µε το βρέφος, βρίσκουµε τα στοιχεία αλληλεπίδρασης που για ψυχαναλυτές όπως ο Winnicott (1960), ο Bion (1962), ο Stern(1985) και ο Bowlby (1969), αφορούν τους τρόπους που η µητέρα µέσω του µητρικού ενστίκτου καταλαβαίνει τις ανάγκες του µωρού της και του δίνει την απαραίτητη φροντίδα (Κουκουράκης, 2010). Όροι όπως το «κράτηµα» (holding), η «εµπερίεξη» (containment), η «συναισθηµατική εναρµόνιση» (affect attunement) (Stern 1985), η «θεωρία της προσκόλλησης» ή του δεσµού (Attachment Theory) (Bowlby 1969) και ο «µεταβατικός χώρος» (Transitional Space) (Winnicott 1953), συναντώνται στο χώρο της µουσικό-θεραπευτικής σχέσης. Σύµφωνα µε τον Winnicott, ένα βρέφος µπορεί να νιώσει καταστροφικά συναισθήµατα άγχους τα οποία απαλύνονται µόνο όταν η µητέρα συντονιστεί συναισθηµατικά και δώσει το κατάλληλο «κράτηµα» στο µωρό της. Αν κάτι τέτοιο δε 17

18 συµβεί η πρωτόγονη αγωνία που προκαλείται από τα συναισθήµατα που συνδέονται µε αυτήν την έλλειψη «κρατήµατος», µπορεί να ωθήσει το µωρό σε µία ψυχωτική κατάσταση (µηχανισµός άµυνας). Έτσι το µωρό προβάλλει-εξωτερικεύει τα ολέθρια συναισθήµατα που του δηµιουργούνται. Το τίµηµα αυτού είναι η έλλειψη συναισθηµατικής ολοκλήρωσης. Εποµένως, για την σωστή συναισθηµατική ανάπτυξη ενός βρέφους, η µητέρα πρέπει να δεχθεί τα αρνητικά συναισθήµατα του µωρού, να τα εµπεριέξει ώστε να επιστραφούν στο µωρό της σε µία µη απειλητική µορφή (Winnicott, 1960). Με ανάλογο τρόπο, ο Bion αναφέρεται σε αυτή τη διεργασία όταν κάνει λόγο για «εµπερίεξη» ή «πλαισίωση» (containment) (Bion, 1962). Παρόµοια, στη θεραπευτική σχέση ο θεραπευτής αποτελεί µία µητρική φιγούρα και επεξεργάζεται τα δύσκολα συναισθήµατα των θεραπευόµενων επιστρέφοντάς τα απαλλαγµένα από το άγχος της πρωταρχικής κατάστασης (Κακουράκης, 2010). Στο παγκόσµιο συνέδριο µουσικοθεραπείας στην Washington το 1999 (Aigen, Grocke, et al. 1999), η µουσικοθεραπεία Guided Imagery and Music (GIM) αναγνωρίστηκε ως µία µορφή δεκτικής µουσικοθεραπείας (βασίζεται στην µουσική ακρόαση) και έγινε µία από επικρατέστερες µουσικό-θεραπευτικές προσεγγίσεις παγκοσµίως (Wigram, Pedersen &Bonde, 2002). H µέθοδος Guided Imagery and Music (GIM) γεννήθηκε στα τέλη του 1960 στο Ερευνητικό Κέντρο του Νοσοκοµείου του Maryland των Ηνωµένων Πολιτειών Αµερικής, στα πλαίσια ερευνητικής εργασίας µε επικεφαλής τον ψυχίατρο Stanislav Grof. Η έρευνα αφορούσε στις επιδράσεις της παραισθησιογόνου ουσίας LSD σε διάφορες οµάδες ασθενών µε σκοπό να τους βοηθήσουν να χαλαρώσουν τις συνειδητές άµυνες του εαυτού τους και να γίνουν έτσι πιο αποδοτικοί στη θεραπεία τους (Bonny & Pahnke, 1972). Η Helen Bonny, η οποία συµµετείχε στην οµάδα ως µουσικοθεραπεύτρια, παρατήρησε ότι η µουσική µπορούσε να φέρει παρόµοια αποτελέσµατα µε το LSD. Η µουσική δηλαδή, µπορούσε να βοηθήσει τους ασθενείς να χαλαρώσουν προκαλώντας νοητικές εικόνες που πηγάζουν από το ασυνείδητο, βελτιώνοντας έτσι την ψυχική τους υγεία χωρίς τις παρενέργειες των χηµικών ουσιών (Bonny, 2002). Ο Jung έχει µιλήσει για τις µουσικές ιδιότητες που αποτελούν την βάση της GIM υποστηρίζοντας ότι η µουσική µπορεί να αγγίξει το βαθύτερο αρχέτυπο υλικό που λίγες φορές µπορούµε να αγγίξουµε µε την λεκτική ανάλυση. Επίσης, έλεγε ότι η µουσική εκφράζει µε ήχους αυτό που οι φαντασιώσεις και τα οράµατα εκφράζουν µε 18

19 οπτικές εικόνες (Jung, στο Jensen 1982). Η GIM στηρίζεται στη συµβολική αναβίωση εµπειριών και συναισθηµάτων που επιτυγχάνεται µέσω της µουσικής. Στην διαδικασία αυτή γίνεται ακρόαση ειδικά σχεδιασµένων µουσικών προγραµµάτων, κατά τη διάρκεια της οποίας ο θεραπευόµενος αφηγείται οτιδήποτε του φέρνει αυθόρµητα η µουσική στο νου (εικόνες, αναµνήσεις, σωµατικές αισθήσεις, σκέψεις, κλπ). Το υλικό αυτό καταγράφεται από το θεραπευτή και στο τέλος της µουσικής ακρόασης γίνεται αντικείµενο συζήτησης, εµβάθυνσης και συνειδητοποίησης εσωτερικών αναγκών. Σκοπός είναι να δουλευτεί εις βάθος οποιαδήποτε αντίδραση στη µουσική, ενώ η επεξεργασία προκύπτει από τη σύνδεση του λόγου (του βασικού µέσου συνειδητότητας) και του γνωσιακού µέρους του εαυτού µας µε τις ασυνείδητες πλευρές που φανερώνονται µέσω του συµβολισµού των µουσικών εικόνων. Ορισµένες φορές, η επεξεργασία του υλικού πέρα από τη λεκτική µορφή, µπορεί να µετουσιωθεί µέσω άλλων εικαστικών τεχνών και όχι µόνο (Korlin, 2005). H µέθοδος GIM αρχικά αναπτύχθηκε δανειζόµενη στοιχεία από διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις (Goldberg 1995) όπως η τεχνική των ελεύθερων συνειρµών (Free Association) του Freud, το τεστ Λεκτικού Συνειρµού (Word Association test) και η Ενεργητική Φαντασία (Active Imagination) του Jung, η Ψυχοσύνθεση του Assagioli, οι τεχνικές Ονειροπόλησης (Daydream techniques) του Desoille, και η Αυτογενής Χαλάρωση (Autogenic training) του Schultz. Πρωτίστως όµως, αποτελεί µία εξέλιξη του Kαταθυµικού Bιώµατος Eικόνων (Guided Affective Imagery) του Leuner µε βασική ειδοποιό διαφορά την χρήση µουσικής. Η Bonny αρχικά χρησιµοποίησε τη µέθοδο µέσα στα πλαίσια της ανθρωπιστικής ψυχοθεραπείας ενώ την εµπλούτισε και µε τη χρήση των mandalas ως µέσο απεικόνισης της µουσικής εµπειρίας, δηλαδή, µε ζωγραφιές µέσα σε κύκλο οι οποίες σύµφωνα µε τον Jung, συµβολίζουν τον «εαυτό», το κέντρο της προσωπικότητας και µπορεί να αποτελέσουν αναπαράσταση του υποσυνείδητου ενός ατόµου (Fincher 1991). Όµως σήµερα, o κάθε θεραπευτής προσαρµόζει και εντάσσει την GIM ως επιπρόσθετη τεχνική στη θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθεί, είτε είναι ψυχοδυναµικής κατεύθυνσης, ανθρωπιστικής, συνθετικής, ή οποιασδήποτε άλλης (Παπανικολάου, 2011). Η µουσική δραστηριοποιεί τους µηχανισµούς της συµβολικής σκέψης (Wilkinson, 2006) και έτσι υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης στα υψηλότερα επίπεδα συνειδητότητας, στον κόσµο της δηµιουργικότητας, των αναµνήσεων, των ονείρων και των βαθειά υπερβατικών εµπειριών (Bonny & Savary 1973). Η σηµασία του 19

20 συµβόλου είναι «ανοιχτή». εν αποτελεί µία συγκεκριµένη αίσθηση αλλά δίνει την επιλογή να βιώσουµε, να θυµηθούµε, να αισθανθούµε, και να αντιληφθούµε χωρίς συγκεκριµένες παραµέτρους και κανόνες (Παπανικολάου 2008). Γι αυτούς τους λόγους αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε η τεχνική GIM, η οποία έχει την δυνατότητα να γίνει µία θετική εµπειρία για το άτοµο και να το βοηθήσει να εξελίξει την καλή πλευρά του εαυτού, ενισχύοντας το εγώ του (Παπανικολάου, 2011). Η Nordoff-Robbins µουσικοθεραπεία είναι γνωστή ως ηµιουργική Μουσικοθεραπεία και έχει τις ρίζες της στο έργο του Paul Nordoff (Αµερικανός πιανίστας και συνθέτης) και του Clive Robbins (ειδικός παιδαγωγός) στις αρχές της δεκαετίας του Ο Nordoff και ο Robbins συνεργάστηκαν για περίπου δεκαεπτά χρόνια, µελετώντας την θεραπευτική ικανότητα της µουσικής και του µουσικού αυτοσχεδιασµού στην Ευρώπη και τις Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής (Nordoff & Robbins, 1971). Βασική αρχή της ηµιουργικής Μουσικοθεραπείας είναι η πεποίθηση πως κάθε άνθρωπος έχει την ικανότητα να ανταποκρίνεται στη µουσική, ανεξαρτήτως ηλικίας, παθολογίας και πολιτισµού. Αυτή η εγγενής µουσικότητα (inner ή inborn musicality) αποδόθηκε µε την έννοια του Μουσικού Παιδιού [Music Child]. Έννοια η οποία εισήχθη από τους Nordoff και Robbins ώστε να περιγράψουν το βάθος, την ένταση, την ποικιλία και την ευφυΐα που προκύπτει από τις εκάστοτε αποκρίσεις κάθε παιδιού ή ατόµου κατά τη αλληλεπίδραση στην µουσική πράξη. Πρόκειται για µια έµφυτη ή εγγενή µουσικότητα διαθέσιµη σε όλους. Με τη συµµετοχή του ατόµου στη µουσική δηµιουργία παρατηρήθηκε ότι το ίδιο δραστηριοποιείται µε τρόπο ο οποίος το κινητοποιεί ολιστικά, συµπεριλαµβάνοντας σηµαντικές δεξιότητές του όπως η αναγνώριση, η αντίληψη και η µνήµη. Η ηµιουργική Μουσικοθεραπεία χαρακτηρίζεται ως µουσικοκεντρική ( Τσίρης, 2011). Η µουσική πράξη δε βρίσκεται απλώς στο επίκεντρο της θεραπευτικής διαδικασίας, αλλά είναι η θεραπευτική διαδικασία. Όπως αναφέρει ο Aigen, «στη Μουσικοκεντρική µουσικοθεραπεία οι µηχανισµοί της µουσικοθεραπείας έγκειται στις δυνάµεις, εµπειρίες, διαδικασίες, και δοµές της µουσικής» (Aigen, 2005: 51). Παρόµοια ο Ansdell (1995: 5) γράφει, «η µουσικοθεραπεία δουλεύει µε τον τρόπο που δουλεύει η µουσική». Σε αυτό το πλαίσιο γίνεται αναφορά για τη µουσική ως θεραπεία, αντί για τη µουσική στη θεραπεία (Ansdell, 1995). Αυτή η διαφοροποίηση εµπεριέχει ορισµένες σηµαντικές εννοιολογικές και πρακτικές διαφορές µεταξύ της µουσικοκεντρικής µουσικοθεραπείας και άλλων προσεγγίσεων οι οποίες κάνουν λόγο 20

Μουσικοθεραπεία ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ, ΧΡΗΣΙΜΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Μουσικοθεραπεία ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ, ΧΡΗΣΙΜΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Μουσικοθεραπεία Ντόρα Ψαλτοπούλου Μουσικοθεραπεύτρια MA-CMT Master of Arts, New York University να τσιγγάνικο ρητό λέει ότι «όποιος πόνο έχει, μιλιά δεν έχει». Κι ένας Κινέζος ποιητής θα πει ότι «χτυπάμε

Διαβάστε περισσότερα

Μουσικοκινητική Αγωγή

Μουσικοκινητική Αγωγή Μουσικοκινητική Αγωγή Τι είναι η Μουσικοκινητική Αγωγή Αρχές της Μουσικοκινητικής Αγωγής (Carl Orff) Παιδαγωγικές βάσεις της Μουσικοκινητικής Αγωγής Ποιοι οι στόχοι της Μουσικοκινητικής Αγωγής Αυτοσχεδιασμός

Διαβάστε περισσότερα

Η σχέση της μουσικής στη θεραπεία παιδιών με αυτισμό. Φοιτήτρια: Αντωνιάδου Σάρρα - Μαρτίνα Α.Μ 10474 Ιωάννινα, Νοέμβριος 2011

Η σχέση της μουσικής στη θεραπεία παιδιών με αυτισμό. Φοιτήτρια: Αντωνιάδου Σάρρα - Μαρτίνα Α.Μ 10474 Ιωάννινα, Νοέμβριος 2011 Η σχέση της μουσικής στη θεραπεία παιδιών με αυτισμό. Φοιτήτρια: Αντωνιάδου Σάρρα - Μαρτίνα Α.Μ 10474 Ιωάννινα, Νοέμβριος 2011 Περιεχόμενα Εισαγωγή Ιστορική αναδρομή Ορισμός Μουσικοθεραπείας Αξιώματα Τα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΜΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Σπουδάστριες: Καρατζά Ευαγγελία Φερεντίνου Στεφανία

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΜΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Σπουδάστριες: Καρατζά Ευαγγελία Φερεντίνου Στεφανία Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΜΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Σπουδάστριες: Καρατζά Ευαγγελία Φερεντίνου Στεφανία Αναφορές υπάρχουν από την Αρχαία Ελλάδα Απρίλιο 1963 : Εμφάνιση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ EΠEAEK Αναμόρφωση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του ΤΕΦΑΑ - Αυτεπιστασία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ειρήνη Δερμιτζάκη -Μάριος Γούδας Διάλεξη 9: To παιχνίδι ως αναπτυξιακή διαδικασία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε.

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε. Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα ανεξάρτητα από την ηλικία, το χρώμα ή το φύλο. Είναι μια χρόνια νόσος που όταν δεν είναι σωστά ρυθμισμένη μπορεί να δημιουργήσει απειλητικές για τη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΚΑΥΚΙΑ ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ 1 ο Μάθημα Προγραμματισμένα μαθήματα 2/10, 9/10, 16/10, 23/10, 30/10, 6/11, 13/11, 20/11, 27/11, 4/12, 11/12,

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια»

«ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» «ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» 1 ο Γενικό Λύκειο Πάτρας Ερευνητική Εργασία Β Τάξης Σχολικού έτους 2012-2013 Ομάδα Ε Ας φανταστούμε μία στιγμή το σχολείο των ονείρων μας.

Διαβάστε περισσότερα

Η σταδιακή ανάπτυξη της δοµής του, ήταν και το µοντέλο για όλα τα πρώτα ανάλογα εργαστήρια του Θεοδώρου, τα οποία κινούνταν σε αυτήν την θεµατική.

Η σταδιακή ανάπτυξη της δοµής του, ήταν και το µοντέλο για όλα τα πρώτα ανάλογα εργαστήρια του Θεοδώρου, τα οποία κινούνταν σε αυτήν την θεµατική. ΠΟΛΥΤΕΧΝΟ από το 2000 µέχρι σήµερα ένα εργαστήρι σκηνικής έκφρασης και δηµιουργίας, ή µια πρόταση ασκήσεων δηµιουργικής φαντασίας -------------------------------------------- (α) αντικείµενο και ιστορικό

Διαβάστε περισσότερα

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Στη δραματοθεραπεία εκδραματίζονται σκηνές και γεγονότα της ζωής στην προσωπική παράσταση του καθενός, με την ασφάλεια που προσφέρουν οι μορφές τέχνης που χρησιμοποιούνται,

Διαβάστε περισσότερα

Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος

Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος Κάθε παιδί έχει το δικαίωμα να ζει και να μεγαλώνει σ ένα υγιές περιβάλλον, το οποίο θα διασφαλίζει και θα προάγει την σωματική και ψυχική

Διαβάστε περισσότερα

Μουσική Παιδαγωγική Θεωρία και Πράξη

Μουσική Παιδαγωγική Θεωρία και Πράξη Μουσική Παιδαγωγική Θεωρία και Πράξη Σκοποί Στόχοι - Δραστηριότητες Ζωή Διονυσίου Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά

Διαβάστε περισσότερα

Ενίσχυση ομαδικότητας στην τάξη μέσα από μουσικές ρουτίνες

Ενίσχυση ομαδικότητας στην τάξη μέσα από μουσικές ρουτίνες Διήμερο Εκπαιδευτικού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Ενίσχυση ομαδικότητας στην τάξη μέσα από μουσικές ρουτίνες Μαρία Δημοσθένους Μουσικοπαιδαγωγός Email: amusedcy@gmail.com Που συναντάμε τη μουσική σήμερα; Μουσική

Διαβάστε περισσότερα

Εξεταστέα Ύλη για Υποψήφιους Ειδικούς Εκπαιδευτικούς στον τοµέα της Μουσικοθεραπείας

Εξεταστέα Ύλη για Υποψήφιους Ειδικούς Εκπαιδευτικούς στον τοµέα της Μουσικοθεραπείας Εξεταστέα Ύλη για Υποψήφιους Ειδικούς Εκπαιδευτικούς στον τοµέα της Μουσικοθεραπείας Μέρος Α (γενικών γνώσεων και δεξιοτήτων) 1. Οι Περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών µε Ειδικές Ανάγκες Νόµοι του 1999

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος εργασίας: Θεραπευτικές παρεμβάσεις στη διαταραχή του αυτιστικού φάσματος: βιβλιογραφική ανασκόπηση

Τίτλος εργασίας: Θεραπευτικές παρεμβάσεις στη διαταραχή του αυτιστικού φάσματος: βιβλιογραφική ανασκόπηση Τίτλος εργασίας: Θεραπευτικές παρεμβάσεις στη διαταραχή του αυτιστικού φάσματος: βιβλιογραφική ανασκόπηση Επιβλέπων καθηγητής: ΝΑΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΑΛΟΥ ΑΓΛΑΪΑ Α.Μ: 12514 Τι είναι ο αυτισμός; Είναι μία

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Ο όρος διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός) αναφέρεται σε μια αναπτυξιακή διαταραχή κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει μειωμένες ικανότητες

Ο όρος διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός) αναφέρεται σε μια αναπτυξιακή διαταραχή κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει μειωμένες ικανότητες Ο όρος διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός) αναφέρεται σε μια αναπτυξιακή διαταραχή κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει μειωμένες ικανότητες στην επικοινωνία, κοινωνικότητα και συμπεριφορά, καθώς

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 3. ΙΣΤΟΡΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πρωτόγονη και αρχαία περίοδος. Ελληνική και Ρωμαϊκή περίοδος.. Μεσαίωνας..

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 3. ΙΣΤΟΡΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πρωτόγονη και αρχαία περίοδος. Ελληνική και Ρωμαϊκή περίοδος.. Μεσαίωνας.. 8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α 1. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ Φύση και έννοια της αναπηρίας Η συνειδητοποίηση της αναπηρίας.. Η στάση της οικογένειας απέναντι στο παιδί με αναπηρία Στάσεις της

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

«Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά»

«Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά» «Μαθησιακές δυσκολίες και παραβατική συμπεριφορά» Θεοδώρα Πάσχου α.μ 12181 Τμήμα Λογοθεραπείας-Τ.Ε.Ι ΗΠΕΙΡΟΥ Εισαγωγικές επισημάνσεις 1) η εκδήλωση διαταραχών στην κατάκτηση μαθησιακών δεξιοτήτων προκαλεί

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS Εκπαιδευτικό υλικό βιωματικών δραστηριοτήτων και Θεατρικού Παιχνιδιού για την ευαισθητοποίηση μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων καθώς και για την καλλιέργεια ενταξιακής κουλτούρας στα σχολικά πλαίσια Στυλιανός

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

Ατομική Ψυχολογία. Alfred Adler. Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ.

Ατομική Ψυχολογία. Alfred Adler. Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ. Ατομική Ψυχολογία Alfred Adler Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ. Μαλικιώση- Λοΐζου Ατομική Ψυχολογία Τονίζει τη μοναδικότητα της προσωπικότητας

Διαβάστε περισσότερα

«Η απασχόληση Ψυχολόγων και Παιδαγωγών στις δράσεις της Ιατρικής Παρέμβασης»

«Η απασχόληση Ψυχολόγων και Παιδαγωγών στις δράσεις της Ιατρικής Παρέμβασης» «Η απασχόληση Ψυχολόγων και Παιδαγωγών στις δράσεις της Ιατρικής Παρέμβασης» ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Η Ιατρική Παρέμβαση (Medical Intervention -Med.In) είναι μια Ελληνική ιατρική οργάνωση αρωγής με δράσεις εντός

Διαβάστε περισσότερα

Μαρίνα Πατσίδου, Σχολική Σύμβουλος Ειδικής Αγωγής 7 ης Περιφέρειας Μαρία Παπαδοπούλου, Σχολική Σύμβουλος 38 ης Περιφέρειας Προσχολικής Εκπαίδευσης

Μαρίνα Πατσίδου, Σχολική Σύμβουλος Ειδικής Αγωγής 7 ης Περιφέρειας Μαρία Παπαδοπούλου, Σχολική Σύμβουλος 38 ης Περιφέρειας Προσχολικής Εκπαίδευσης Η επιμόρφωση για την ένταξη και τη συνεκπαίδευση των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες μέσα από την τέχνη. Η περίπτωση της βιωματικής προσέγγισης μέσα από το εργαστήριο του «αντικειμένου κούκλα»

Διαβάστε περισσότερα

βιωματική εκπαίδευση ενηλίκων 16 χρόνια μαζί!

βιωματική εκπαίδευση ενηλίκων 16 χρόνια μαζί! βιωματική εκπαίδευση ενηλίκων 16 χρόνια μαζί! ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΠΑΙΓΝΙΟΔΡΑΣΗ Βιωματική Μέθοδος Εμψύχωσης Ομάδων Η Συνθετική Παιγνιόδραση είναι μία βιωματική μέθοδος εμψύχωσης ομάδων που αποτελείται από τη σύνθεση

Διαβάστε περισσότερα

Παναής Κασσιανός, δάσκαλος Διευθυντής του 10ου Ειδικού Δ.Σ. Αθηνών (Μαρασλείου)

Παναής Κασσιανός, δάσκαλος Διευθυντής του 10ου Ειδικού Δ.Σ. Αθηνών (Μαρασλείου) Παναής Κασσιανός, δάσκαλος Διευθυντής του 10ου Ειδικού Δ.Σ. Αθηνών (Μαρασλείου) Ομιλία-συζήτηση με βασικό άξονα προσέγγισης το Φάσμα του Αυτισμού και με αφορμή το βιβλίο της Εύας Βακιρτζή «Το Αυγό» στο

Διαβάστε περισσότερα

θέραπειν Αγίας Σοφίας 3, Ν. Ψυχικό, Τ ,

θέραπειν  Αγίας Σοφίας 3, Ν. Ψυχικό, Τ , θέραπειν Κέντρο Συµβουλευτικών Υπηρεσιών Ψυχικού Το κέντρο συμβουλευτικών υπηρεσιών θέραπειν αποτελεί ένα σύγχρονο κέντρο ειδικών θεραπειών, πρόληψης, διάγνωσης και αποκατάστασης. Στελεχώνεται από εξειδικευμένους

Διαβάστε περισσότερα

Προσεγγίσεις Μουσικοθεραπείας

Προσεγγίσεις Μουσικοθεραπείας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Προσεγγίσεις Μουσικοθεραπείας Ενότητα 5: Κοινωνική Μουσικοθεραπεία με ΑμεΑ Ψαλτοπούλου Ντόρα Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρίες ανάπτυξης και μάθησης του παιδιού σε σχέση με τη μουσική

Θεωρίες ανάπτυξης και μάθησης του παιδιού σε σχέση με τη μουσική Θεωρίες ανάπτυξης και μάθησης του παιδιού σε σχέση με τη μουσική Κληρονομικότητα ή Περιβάλλον; Ζωή Διονυσίου Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Γ. ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) Ημ/νίες Διεξαγωγής: 16-17/11, 30/11, 01/12, 07 08/12, 2013, 11-12/01, 25-26/01, 01-02/02, 15-16/02,

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση των σκοπών και των στόχων...35. Ημερήσια πλάνα...53

Παρουσίαση των σκοπών και των στόχων...35. Ημερήσια πλάνα...53 Πίνακας Περιεχομένων Εισαγωγή... 5 Κεφάλαιο 1 Πώς μαθαίνουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας...11 Η Φυσική Αγωγή στην προσχολική ηλικία...14 Σχέση της Φυσικής Αγωγής με τους τομείς ανάπτυξης του παιδιού...16

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση

Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση Παιδιά με ειδικές ανάγκες Κατηγορίες διαφορετικών δυνατοτήτων Διανοητικές αναπηρίες (νοητική καθυστέρηση) Μαθησιακές δυσκολίες Συναισθηματικές ή συμπεριφορικές διαταραχές

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Παιδαγωγικά παιχνίδια Ελεύθερος συνειρμός Το παιχνίδι ρόλων Οραματισμός Ζωγραφική / Σχέδιο Εργασία σε μικρές ομάδες Επισκέπτες ομιλητές Χρήση Βίντεο Ανάθεση εργασιών Τα παιδαγωγικά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ & ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. Ευδοξία Ντεροπούλου-Ντέρου

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ & ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. Ευδοξία Ντεροπούλου-Ντέρου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ & ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ευδοξία Ντεροπούλου-Ντέρου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Ονοματεπώνυμο του παιδιού Ημερομηνία σύνταξης της παιδαγωγικής έκθεσης Ημερομηνία γέννησης του παιδιού

Διαβάστε περισσότερα

Μουσική Παιδαγωγική. Μουσικοκινητική Αγωγή. Α εξάμηνο Θεωρία. Εισαγωγικές έννοιες μουσικής παιδαγωγικής. Τι είναι Μουσική Παιδαγωγική

Μουσική Παιδαγωγική. Μουσικοκινητική Αγωγή. Α εξάμηνο Θεωρία. Εισαγωγικές έννοιες μουσικής παιδαγωγικής. Τι είναι Μουσική Παιδαγωγική Μουσικοκινητική Αγωγή Α εξάμηνο Θεωρία Μίχα Παρασκευή, PhD Μουσικολόγος, Μουσικοπαιδαγωγός 1 Μουσικοκινητική Αγωγή (Θ) - ΜΙΧΑ Παρασκευή 1 Μουσική Παιδαγωγική Εισαγωγικές έννοιες μουσικής παιδαγωγικής Μουσικοκινητική

Διαβάστε περισσότερα

Ρυθµός Κίνηση Χορός Ενοποίηση µουσικοκινητικής αγωγής - χορού. ρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύµβουλος Φ.Α.

Ρυθµός Κίνηση Χορός Ενοποίηση µουσικοκινητικής αγωγής - χορού. ρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύµβουλος Φ.Α. Ρυθµός Κίνηση Χορός Ενοποίηση µουσικοκινητικής αγωγής - χορού στα δηµοτικά σχολεία µε Ε.Α.Ε.Π. ρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύµβουλος Φ.Α. Η θεµατική ενότητα «ρυθµός-κίνηση-χορός» στη σχολική Φυσική Αγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Πιο συγκεκριμένα μερικοί παράγοντες που ενοχοποιούνται είναι οι εξής:

Πιο συγκεκριμένα μερικοί παράγοντες που ενοχοποιούνται είναι οι εξής: Tι είναι ο αυτισμός Ο Αυτισμός είναι μια ισόβια αναπτυξιακή διαταραχή, που εμποδίζει τα άτομα να κατανοούν σωστά όσα βλέπουν ακούν και γενικά αισθάνονται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν σοβαρά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

Πιστοποιημένες εξ αποστάσεως εκπαιδεύσεις από την Βρετανική Ένωση Ψυχολόγων

Πιστοποιημένες εξ αποστάσεως εκπαιδεύσεις από την Βρετανική Ένωση Ψυχολόγων Πιστοποιημένες εξ αποστάσεως εκπαιδεύσεις από την Βρετανική Ένωση Ψυχολόγων Εισαγωγή στην Κλινική Νευροψυχολογία της Μείζωνος Κατάθλιψης & της Σχιζοφρένειας (ONLINE CLINICAL SEMINAR) Εισηγητής: Δρ. Αλεξάνδρα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΥΣΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΞΗ. Εισηγήτρια : Ζέρβα Ζ. Αντιγόνη καθηγήτρια φυσικής αγωγής

ΜΟΥΣΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΞΗ. Εισηγήτρια : Ζέρβα Ζ. Αντιγόνη καθηγήτρια φυσικής αγωγής ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Εισηγήτρια : Ζέρβα Ζ. Αντιγόνη καθηγήτρια φυσικής αγωγής ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η καταγραφή των απόψεων σχετικά µε το µάθηµα της φυσικής αγωγής σε δηµοτικά σχολεία

Διαβάστε περισσότερα

Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά

Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά Πρόσβαση στην γνώση και στην πληροφορία -Επιστήµονες-πειράµατα -Πηγή ενηµέρωσης-εξελίξεις

Διαβάστε περισσότερα

Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη. Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας

Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη. Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας Επαγγελματικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης στη Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας Ο διετής κύκλος εκπαίδευσης στη Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας, παρέχει ολοκληρωμένη, επαγγελματική εκπαίδευση στις θεωρίες και τις πρακτικές

Διαβάστε περισσότερα

Καλωσορίσατε στην Εμψύχωσις! Συνθετική Παιγνιόδραση: Η μέθοδος

Καλωσορίσατε στην Εμψύχωσις! Συνθετική Παιγνιόδραση: Η μέθοδος 17 χρόνια μαζί! ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Καλωσορίσατε στην Εμψύχωσις!...4-5 Συνθετική Παιγνιόδραση: Η μέθοδος... 6-7 Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Συμβουλευτικής & Εμψύχωσης ομάδας με τη Συνθετική Παιγνιόδραση...8-9 Εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Αίαντος 3, 15235 Βριλήσσια Τηλ. 210-8063665, 6129290, Fax 210-8062113, e-mail: info@ergastirio.eu Site: www.ergastirio.eu Εισαγωγικό Πρόγραμμα σε Βασικές Έννοιες

Διαβάστε περισσότερα

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Θετική Ψυχολογία Καρακασίδου Ειρήνη, MSc Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Εισαγωγή Θετική-Αρνητική Ψυχολογία Στόχοι της Ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Προσεγγίσεις Μουσικοθεραπείας

Προσεγγίσεις Μουσικοθεραπείας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Προσεγγίσεις Μουσικοθεραπείας Ενότητα 4: Η συμβολή της ψυχανάλυσης στη μουσικοθεραπεία και στη διδασκαλία μουσικής Ψαλτοπούλου Ντόρα Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Λογικοθυμική προσέγγιση (Rational-Emotive Therapy) Αναπτύχθηκε από τον Albert Ellis τη δεκαετία του 1950. Πεποίθηση πως οι συναισθηματικές δυσκολίες οφείλονται σε λανθασμένες

Διαβάστε περισσότερα

Αναγνωρίζοντας το Μουσικό Ταλέντο. Είναι απόλυτα γνωστή και δεκτή η αντίληψη ότι το ταλέντο είναι

Αναγνωρίζοντας το Μουσικό Ταλέντο. Είναι απόλυτα γνωστή και δεκτή η αντίληψη ότι το ταλέντο είναι Αναγνωρίζοντας το Μουσικό Ταλέντο Μπορούμε να αναγνωρίσουμε το Μουσικό ταλέντο; Είναι απόλυτα γνωστή και δεκτή η αντίληψη ότι το ταλέντο είναι δύσκολο να αναγνωριστεί και να μετρηθεί στις τέχνες. Ο λόγος

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Προλογικό Σημείωμα 9

Περιεχόμενα. Προλογικό Σημείωμα 9 Περιεχόμενα Προλογικό Σημείωμα 9 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.1. Εισαγωγή 14 1.2 Τα βασικά δεδομένα των Μαθηματικών και οι γνωστικές απαιτήσεις της κατανόησης, απομνημόνευσης και λειτουργικής χρήσης τους 17 1.2.1. Η

Διαβάστε περισσότερα

Η φυσικοθεραπεία στην ψυχική υγεία

Η φυσικοθεραπεία στην ψυχική υγεία Η φυσικοθεραπεία στην ψυχική υγεία Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η σωματική δραστηριότητα ωφελεί το σώμα, για παράδειγμα διατηρεί την καρδιά υγιή, βελτιώνει την αντοχή των οστών και την λειτουργικότητα

Διαβάστε περισσότερα

Ινστιτούτο Μουσικοθεραπείας & Κοινωνικής Μουσικοθεραπείας

Ινστιτούτο Μουσικοθεραπείας & Κοινωνικής Μουσικοθεραπείας Οργάνωση: Κ.Σ..Ε.Ο. Ε ΡΑ Ινστιτούτο Μουσικοθεραπείας & Κοινωνικής Μουσικοθεραπείας Καραµανλή 12 & Ιάσωνος, Ηλιούπολη 1. Τοµέας Μουσικοθεραπείας Music Therapy Ατοµικές και Οµαδικές Συνεδρίες Μουσικοθεραπείας

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπευτικές Προσεγγίσεις μέσω της Τέχνης

Θεραπευτικές Προσεγγίσεις μέσω της Τέχνης Θεραπευτικές Προσεγγίσεις μέσω της Τέχνης ΤΟΠΟΣ Επιστημονικές Εκδόσεις Επιμέλεια - Διόρθωση: Μαρία Αποστολοπούλου Εξώφυλλο: ΜΟΤΙΒΟ Α.Ε. 2014 Εκδόσεις Τόπος & Νικόλαος Τσέργας για την ελληνική γλώσσα σε

Διαβάστε περισσότερα

Μοντέλα Υγείας. Βασικές Αρχές Βιοϊατρικού Μοντέλου. Θετικές επιπτώσεις Βιοϊατρικής προσέγγισης. 2 Βασικές Ιδεολογίες για Υγεία & Αρρώστια

Μοντέλα Υγείας. Βασικές Αρχές Βιοϊατρικού Μοντέλου. Θετικές επιπτώσεις Βιοϊατρικής προσέγγισης. 2 Βασικές Ιδεολογίες για Υγεία & Αρρώστια ΜΟΝΤΕΛΑ ΥΓΕΙΑΣ-ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΡΡΩΣΤΙΑΣ 2 Βασικές Ιδεολογίες για Υγεία & Αρρώστια Μοντέλα Υγείας Βιοιατρικό Μοντέλο Ολιστικό, Βιοψυχοκοινωνικό Μοντέλο Αρχαία Ελλάδα (Ιπποκράτης 400π.Χ.)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ Στρεσσογόνος παράγοντας Οτιδήποτε κάνει τον άνθρωπο να βιώνει στρες Είναι μια αλλαγή στην ομοιόσταση του ατόμου Παράγοντες που προκαλούν στρες Ενδογενείς Εξωγενείς Ενδογενείς

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΓΙΑ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΥΕΞΙΑ»

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΓΙΑ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΥΕΞΙΑ» ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ «ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΓΙΑ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΥΕΞΙΑ» Σκοπός της εκπόνησης του Προγράμματος Αγωγής Υγείας ήταν Να γνωρίσουν τα παιδιά το σώμα τους και βασικές του λειτουργίες. Nα γνωρίσουν

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Κων/νος Καλέμης, Άννα Κωσταρέλου, Μαρία Αγγελική Καλέμη Εισαγωγή H σύγχρονη τάση που επικρατεί

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ Στις ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών για την ειδικότητα των νηπιαγωγών των εκπαιδευτικών πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση, ακριβώς λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού και των υψηλών βαθμολογιών

Διαβάστε περισσότερα

Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος

Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Tα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν προβλήματα στις βασικές ψυχολογικές διαδικασίες που περιλαμβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 3.4. ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Σε μια κοινωνία που η ζωή της οργανώνεται μέσω θεσμών, η Ψυχολογία έρχεται να δώσει λύσεις σε προβλήματα που δεν λύνονται από τους θεσμούς, και ν αναλύσει τις

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος ΤΙ ΡΟΛΟ ΠΑΙΖΕΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Η ανατροφή των παιδιών, οι αξίες, τα κίνητρα που δίνει

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικε ς πληροφορι ες

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικε ς πληροφορι ες ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικες πληροφοριες Πέτρος Γαλάνης Δρ. ΕΚΠΑ, Δάσκαλος Ε.Α. (ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Δ Αθήνας) Τι είναι η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ); Ο όρος «Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος» (ΔΑΦ)

Διαβάστε περισσότερα

Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία. Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001

Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία. Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001 Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001 Γλώσσα- είναι µία ταξινοµική αρχή, ένας κώδικας επικοινωνίας, ένα κοινωνικό φαινόµενο έξω από το άτοµο. Οµιλία-

Διαβάστε περισσότερα

Οι γνώμες είναι πολλές

Οι γνώμες είναι πολλές Η Ψυχολογία στη Φυσική Αγωγή στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος ΚασταμονίτηςΚωνσταντίνος Ψυχολόγος Οι γνώμες είναι πολλές Πολλές είναι οι γνώμες στο τι προσφέρει τελικά ο αθλητισμός στην παιδική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Το παιχνίδι της χαράς

Το παιχνίδι της χαράς Ανοιχτό πρόγραμμα εκπαίδευσης Κατερίνα Πουλέα Παιδαγωγός Το παιχνίδι της χαράς Το παιχνίδι της χαράς Αετιδέων 15 & Βουτσινά Χολαργός 6944 773597 Ανοιχτό πρόγραμμα εκπαίδευσης Το Παιδαγωγικό Κέντρο Προσχολικής

Διαβάστε περισσότερα

«Μαζί για την γυναίκα» Κακοποίηση: Ισότητα και Ενεργή Κοινωνία

«Μαζί για την γυναίκα» Κακοποίηση: Ισότητα και Ενεργή Κοινωνία «Μαζί για την γυναίκα» Κακοποίηση: Ισότητα και Ενεργή Κοινωνία 1 Ο NEWSLETTER ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 Ο Σύνδεσμος Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου & Νομού Ηρακλείου ξεκινά μια σειρά ενημερώσεων της κοινής γνώμης

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Τι θα Δούμε. Γιατί αλλάζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Παιδαγωγικό πλαίσιο του νέου Α.Π.Σ. Αρχές του νέου Α.Π.Σ. Μαθησιακές περιοχές του νέου

Διαβάστε περισσότερα

Τι πρέπει να γνωρίζει ο γονιός για τον Αυτισμό!

Τι πρέπει να γνωρίζει ο γονιός για τον Αυτισμό! Τι πρέπει να γνωρίζει ο γονιός για τον Αυτισμό! ΟΛΑ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ Ο ΓΟΝΙΟΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ, της Ψυχολόγου Έλλης Τιγγινάγκα, MSc Τι είναι ο αυτισμός, ποια τα αίτια που τον προκαλούν; Ο αυτισμός

Διαβάστε περισσότερα

Ειδίκευση: Ειδική Αγωγή. Ύλη εισαγωγικών εξετάσεων για το μάθημα Παιδαγωγική Ψυχολογία

Ειδίκευση: Ειδική Αγωγή. Ύλη εισαγωγικών εξετάσεων για το μάθημα Παιδαγωγική Ψυχολογία Ειδίκευση: Ειδική Αγωγή Ύλη εισαγωγικών εξετάσεων για το μάθημα Παιδαγωγική Ψυχολογία 1. Νοημοσύνη 1.1. Έννοια και ορισμός της νοημοσύνης 1.2. Αρχές και θεωρίες της νοητικής ανάπτυξης του ανθρώπου 1.2.1.

Διαβάστε περισσότερα

Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη νευροαναπτυξιακή διαταραχή, η οποία επηρεάζει το άτομο σε

Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη νευροαναπτυξιακή διαταραχή, η οποία επηρεάζει το άτομο σε Υπέροχα παιδιά Μέσα σε μια εύθραυστη φυσαλλίδα Πάνω από το ουράνιο τόξο Haiku Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη νευροαναπτυξιακή διαταραχή, η οποία επηρεάζει το άτομο σε 1 / 5 γνωστικό, επικοινωνιακό και κοινωνικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗΣ Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2016-17 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ Επωνυμία και Βασική Περιγραφή Εκπαιδευτικού Προγράμματος Προϋπόθεση για την εγγραφή τους στο πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Σύνδρομο Asperger Το σύνδρομο του μικρού σοφού

Σύνδρομο Asperger Το σύνδρομο του μικρού σοφού Σύνδρομο Asperger Το σύνδρομο του μικρού σοφού Πώς γίνεται ένα παιδί να έχει ιδιαίτερη κλίση στα μαθηματικά, στη μουσική, στις ξένες γλώσσες, στη μετεωρολογία, να έχει ξεχωριστές ικανότητες και ενδιαφέροντα,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ. Σωτηρία Τζιβινίκου

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ. Σωτηρία Τζιβινίκου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σωτηρία Τζιβινίκου Αποτελεσματική πρόληψη είναι μια μορφή παρέμβασης. Η Πρόληψη ξεκινά όταν τα προβλήματα δεν είναι παρόντα/εμφανή Η καλή γονεϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Υ.Α Γ2/6646/ Επιµόρφωση καθηγητών στο ΣΕΠ και τη Επαγγελµατική Συµβουλευτική

Υ.Α Γ2/6646/ Επιµόρφωση καθηγητών στο ΣΕΠ και τη Επαγγελµατική Συµβουλευτική Υ.Α Γ2/6646/20-11-97 Επιµόρφωση καθηγητών στο ΣΕΠ και τη Επαγγελµατική Συµβουλευτική ΥΠΕΠΘ-Γ2/6646120.Ι 1.97 Ενηµέρωση για το πρόγραµµα επιµόρφωσης Καθηγητών στο Σχολικό Επαγγελµατικό Προσανατολισµό και

Διαβάστε περισσότερα

Click to add text. Ζωή Διονυσίου Επίκ. Καθηγήτρια Τμήμα Μουσικών Σπουδών Ιόνιο Πανεπιστήμιο dionyssiou@gmail.com

Click to add text. Ζωή Διονυσίου Επίκ. Καθηγήτρια Τμήμα Μουσικών Σπουδών Ιόνιο Πανεπιστήμιο dionyssiou@gmail.com 27ο Συνέδριο Κοινωνικής Παιδιατρικής 9-10 Οκτωβρίου 2015, Σπάρτη - Μονεμβασιά Μουσική επικοινωνία στην οικογένεια: στόχοι και πρακτικές του προγράμματος μουσικής αγωγής για βρέφη και νήπια του Ιονίου Πανεπιστημίου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΥΜΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΥΜΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016 ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΥΜΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Το κάθε παιδί είναι ξεχωριστή προσωπικότητα.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ; Η επαγγελματική ανάπτυξη και η ανθρώπινη ανάπτυξη συνδέονται. Η εξελικτική πορεία του ατόμου δεν κλείνει με την είσοδό του στο επάγγελμα ή σε έναν οργανισμό αλλά αντίθετα, την στιγμή εκείνη αρχίζει μία

Διαβάστε περισσότερα

Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο

Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο Σύμφωνα με δύο σχετικά πρόσφατες έρευνες, οι μνήμες φόβου και τρόμου διαφέρουν σημαντικά από τις συνηθισμένες μνήμες. Οι διαφορές αυτές δεν συνίστανται μόνο στις εμφανείς

Διαβάστε περισσότερα

Τσικολάτας Α. (2011) Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή. Αθήνα

Τσικολάτας Α. (2011) Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή. Αθήνα Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή Τσικολάτας Αλέξανδρος Αναπληρωτής Καθηγητής, ΕΕΕΕΚ Παμμακαρίστου, tsikoman@hotmail.com Περίληψη Στην παρούσα εργασία γίνεται διαπραγμάτευση του ρόλου των

Διαβάστε περισσότερα

«Αρμοδιότητες, προσόντα και επαγγελματική σταδιοδρομία του λογοθεραπευτή. Η ημέρα ενός λογοθεραπευτή»

«Αρμοδιότητες, προσόντα και επαγγελματική σταδιοδρομία του λογοθεραπευτή. Η ημέρα ενός λογοθεραπευτή» «Αρμοδιότητες, προσόντα και επαγγελματική σταδιοδρομία του λογοθεραπευτή. Η ημέρα ενός λογοθεραπευτή» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Λογοπεδική / Λογοθεραπεία είναι ένα επάγγελμα στη διασταύρωση ανθρωπιστικών και εφαρμοσμένων

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Ι. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Ι. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Ι. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής θα διδάσκεται από φέτος στην Ε και Στ Δημοτικού. Πρόκειται για μάθημα βιωματικού χαρακτήρα, με κύριο

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα πτυχιακής Μαθησιακές δυσκολίες και Κακοποίηση παιδιών

Θέμα πτυχιακής Μαθησιακές δυσκολίες και Κακοποίηση παιδιών Θέμα πτυχιακής Μαθησιακές δυσκολίες και Κακοποίηση παιδιών Ορισμός μαθησιακών διαταραχών Η αδυναμία των μαθητών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ενός κανονικού σχολείου. Τα μαθησιακά προβλήματα ΔΕΝ οφείλονται

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ Ένα ομαδικό γνωσιακό συμπεριφοριστικό πρόγραμμα για σχιζοφρενείς με σκοπό την αποκατάσταση και αποασυλοποιήση τους μέσω της βελτίωσης των γνωστ

ΓΕΝΙΚΑ Ένα ομαδικό γνωσιακό συμπεριφοριστικό πρόγραμμα για σχιζοφρενείς με σκοπό την αποκατάσταση και αποασυλοποιήση τους μέσω της βελτίωσης των γνωστ Η ελληνική έκδοση του IPT Απαρτιωτική Ψυχολογική Θεραπεία για Σχιζοφρενείς Κ. Ευθυμίου & Σ. Ρακιτζή Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς ΓΕΝΙΚΑ Ένα ομαδικό γνωσιακό συμπεριφοριστικό πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ Ερωτήσεις 1. Η δυσγραφία μπορεί να χωριστεί στις δύο ακόλουθες κατηγορίες: Α) γενική και μερική Β) γενική και ειδική Γ) αναπτυξιακή και επίκτητη Δ) αναπτυξιακή και μαθησιακή 2. Η αναπτυξιακή

Διαβάστε περισσότερα

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 ΔΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η ψυχοδυναμική προσέγγιση Η συμπεριφορική προσέγγιση P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 2 ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΑΝ

Διαβάστε περισσότερα

- Έκπτωση στη χρήση εξoλεκτικών συμπεριφορών πχ βλεμματικής επαφής, εκφραστικότητας προσώπου.

- Έκπτωση στη χρήση εξoλεκτικών συμπεριφορών πχ βλεμματικής επαφής, εκφραστικότητας προσώπου. ΑΥΤΙΣΜΟΣ- ΔΙΑΧΥΤΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η Διάχυτη Διαταραχή της Ανάπτυξης σύμφωνα με το ICD-10 το σύστημα της Διεθνούς Ταξινόμησης των Νόσων είναι μια διαταραχή που περιλαμβάνει δυσκολίες στην ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΠΡΟΑΓΟΥΝ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ; Γιάννης Θεοδωράκης Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας

ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΠΡΟΑΓΟΥΝ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ; Γιάννης Θεοδωράκης Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΠΡΟΑΓΟΥΝ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ; Γιάννης Θεοδωράκης Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Θέµατα που θα συζητηθούν: Ποια είναι τα ερευνητικά δεδοµένα που δείχνουν ότι η προαγωγή της φυσικής

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

Φωτεινή Πολυχρόνη Επίκουρη Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιώτα Δημητροπούλου Λέκτορας Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Φωτεινή Πολυχρόνη Επίκουρη Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιώτα Δημητροπούλου Λέκτορας Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Μαθησιακές Δυσκολίες Φωτεινή Πολυχρόνη Επίκουρη Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιώτα Δημητροπούλου Λέκτορας Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 1 Θεματικές ενότητες του μαθήματος Θεωρητικό πλαίσιο της διαδικασίας εκμάθησης

Διαβάστε περισσότερα

Πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και η σημασία τους για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση των παιδιών, τη. Συναισθηματική Νοημοσύνη. και τη Δημιουργικότητα.

Πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και η σημασία τους για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση των παιδιών, τη. Συναισθηματική Νοημοσύνη. και τη Δημιουργικότητα. Πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και η σημασία τους για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση των παιδιών, τη Συναισθηματική Νοημοσύνη και τη Δημιουργικότητα. ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΓΟΝΕΩΝ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ Μονάδα Εφηβικής Υγείας Ανδρέας

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα για Συζήτηση. Παγίδες προς αποφυγή Τελικά.;

Θέματα για Συζήτηση. Παγίδες προς αποφυγή Τελικά.; 4/22/2016 template from www.brainybetty.com copyright 2006 2 Θέματα για Συζήτηση. Όροι και Ορολογία Συμμόρφωση Προσκόλληση Συνεργατική Θεραπεία - Αυτοδιαχείριση Παράγοντες που επιδρούν Πως εκτιμάται η

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ι «Η Θεωρητική έννοια της Μεθόδου Project» Αγγελική ρίβα ΠΕ 06 1590 1765 η Μέθοδος Project σε σχολές Αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη 1765 1880 συνήθης µέθοδος διδασκαλίας - διάδοσή της στην

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ Το σχολείο, ως ένας κατεξοχήν κοινωνικός θεσμός, δεν μπορεί να παραμείνει αναλλοίωτο μπροστά στις ραγδαίες

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Εξειδίκευσης στην Ειδική Αγωγή

Πρόγραμμα Εξειδίκευσης στην Ειδική Αγωγή ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΨΥΧΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Χαρ. Τρικούπη 24, Αθήνα Τηλ: 210 3626445 www.kemepse.com e-mail: special.education.program.2013@gmail.com

Διαβάστε περισσότερα

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Χριστίνα Τσακαρδάνου Εκπαιδευτικός Πανθομολογείται πως η ανάπτυξη του παιδιού ορίζεται τόσο από τα γενετικά χαρακτηριστικά του, όσο και από το πλήθος των ερεθισμάτων που δέχεται

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία της προσωπικότητας θεωρίες.

Ψυχολογία της προσωπικότητας θεωρίες. Ψυχολογία της προσωπικότητας θεωρίες. Οι διάφορες θεωρίες προσωπικότητας προσπαθούν να απαντήσουν και να ερμηνεύσουν τα ακόλουθα ερωτήματα: α) Πώς είναι τα άτομα; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ατόμου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ»

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» Θέμα Εισήγησης: «Η αξιοποίηση των έργων τέχνης στην εκπαίδευση ενηλίκων» Σωπασή Ειρήνη

Διαβάστε περισσότερα

Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: αρχές, στόχοι, δραστηριότητες. Ζωή Διονυσίου

Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: αρχές, στόχοι, δραστηριότητες. Ζωή Διονυσίου Σχολική Μουσική Εκπαίδευση: αρχές, στόχοι, δραστηριότητες Ζωή Διονυσίου Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά

Διαβάστε περισσότερα