NïóèìåùôéëÜ ðéóôüíè. E ì ì è î é ë Þ ðåòéïäéëþ ôè. Ένωσης Nοσηλευτών Eλλάδος. Tο Eπιστημονικό Περιοδικό της. ÆÞíï 3, Æåàøï 2, AðòÝìéï - ¹ïàîéï 2010

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "NïóèìåùôéëÜ ðéóôüíè. E ì ì è î é ë Þ ðåòéïäéëþ ôè. Ένωσης Nοσηλευτών Eλλάδος. Tο Eπιστημονικό Περιοδικό της. ÆÞíï 3, Æåàøï 2, AðòÝìéï - ¹ïàîéï 2010"

Transcript

1 E ì ì è î é ë Þ ðåòéïäéëþ ôè NïóèìåùôéëÜ ðéóôüíè ÆÞíï 3, Æåàøï 2, AðòÝìéï - ¹ïàîéï 2010 ISSN Tο Eπιστημονικό Περιοδικό της Ένωσης Nοσηλευτών Eλλάδος

2 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΝΕ) ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ-ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Διευθυντής Σύνταξης: Δρ. Κυριάκος Κουβελιώτης Υπεύθυνος Έκδοσης: Δημήτριος Σκουτέλης Υπεύθυνος Επικοινωνίας και Δημ. Σχέσεων: Αριστείδης Δάγλας Υπεύθυνος Διεθνών Σχέσεων: Νικόλαος Αντωνακόπουλος Επιμέλεια Ύλης: Ισμήνη Χατζηθεοφίλου Υπεύθυνος Ιστοσελίδας: Αντώνης Θεοδωρίδης Διοικητική Υποστήριξη: Ελένη Μπαλτζή ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Δρ. Σοφία Ζυγά, Επίκουρη Kαθηγήτρια Βασικής Νοσηλευτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Δρ. Αθηνά Καλοκαιρινού-Αναγνωστοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κοινοτικής Νοσηλευτικής-ΕΚΠΑ Δρ. Ευμορφία Κούκια, Λέκτορας Ψυχιατρικής Νοσηλευτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ. Δρ. Φωτούλα Μπαμπάτσικου, Νοσηλεύτρια - Ιατρός Δημόσιας Υγείας, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Dr. Mally Ehrenfeld, RN, PhD, Head of Nursing dep.associate Professor Tel-Aviv University, Dep of Nursing, Israel. Dr. Irena Papadopoulos PhD, MA(Ed), BA, DipNEd, DipN, NDNCert, RGN, RM Professor of Transcultural Health and Nursing and Head of Research Centre for Transcultural Studies in Health Middlesex University, London UK. Dr. Evridiki Papastavrou Lecturer Department of Nursing School of Health Studies Cyprus University of Technology President of the Council of Nursing and Midwifery, Cyprus. Δρ. Ανδρέας Παυλάκης, Καθηγητής Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Dr. Elisabeth Rappold, RN, Mag. PhD Institut für Pflegewissenschaft University of Vienna,Austria Ms Cecilia Sironi RN, BSc, MSc Universita dégli Studi dellϊ Insubria Varese Italy. Dr. Lorraine N. Smith, BScN, MEd, PhD, Professor Nursing & Health Care, University of Glasgow, Scotland, UK. Dr. Edwin R. van Teijlingen, Υφηγητής Δημόσιας Υγείας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Aberdeen. Dr. Steve Willcocks, Καθηγητής Σχολής Υγείας, Πανεπιστήμιο Central Lancashire. ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ Σπύρος Βρεττός, Συγγραφέας, Διδάκτωρ Φιλολογίας. Χρήστος Κίττας, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής και Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Μπαλτόπουλος, Καθηγητής Τμήματος Νοσηλευτικής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Κυριάκος Στριγγάρης, Ομότιμος Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρώην Πρόεδρος Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας Ιωάννης Υφαντόπουλος, Καθηγητής Κοινωνικής Πολιτικής, Νομικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννης Κυριόπουλος, Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας Νικόλαος Μανιαδάκης, Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικών και Διοίκησης της Υγείας, Πανεπιστήμιο Πειραιά Νικόλαος. Πολύζος, Αναπληρωτής Καθηγητής Διοίκησης και Οργάνωσης Υπηρεσιών Υγείας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Γεώργιος Σαρόγλου, Καθηγητής, Πρόεδρος Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Γεράσιμος Μπονάτσος, Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος Νοσηλευτικής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Το ΔΣ της ΕΝΕ, αποτελείται από τα παρακάτω 15 τακτικά μέλη: Δημήτριος Σκουτέλης, Πρόεδρος, Αριστείδης Δάγλας, Γενικός Γραμματέας, Δημήτριος Πιστόλας, Ταμίας, Νικόλαος Ορφανός, Α Αντιπρόεδρος, Κωνσταντία Μπελαλή, Μέλος ΔΣ, Δημοσθένης Σαληκίδης, Μέλος ΔΣ, Λάμπρος Μπίζας, Αν. Γραμματέας, Ελένη Αλμπάνη, Οργαν. Γραμματέας, Ευτέρπη Βασιλειάδου, Μέλος ΔΣ, Γεώργιος Δραχτίδης, Μέλος ΔΣ, Απόστολος Κωτσής, Μέλος ΔΣ, Γεωργία Μπλάντα, Μέλος ΔΣ Γεώργιος Δόντσιος, Μέλος ΔΣ, Κων/νος Μπουμπάρης, Β Αντιπρόεδρος, Νικόλαος Σαββίδης, Μέλος ΔΣ ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ Ε.Ν.Ε. 1ο Περιφερειακό Συμβούλιο Πρόεδρος: Σοφία Κωσταδιού, Αντιπρόεδρος: Γεωργία Κουτσοβάϊου, Γ. Γραμματέας: Μιχαήλ Κουράκος, Αν. Γραμματέας: Κωνσταντία Μπελαλή, Ταμίας: Λάμπρος Μπίζας, Μέλη: Δημήτριος Σκουτέλης, Γεώργιος Δραχτίδης, Γεωργία Μπλάντα, Δημήτριος Πιστόλας 2ο Περιφερειακό Συμβούλιο Πρόεδρος: Βασιλική Μούγια, Αντιπρόεδρος: Ελένη Πισιμίση Γ. Γραμματέας: Ευαγγελία Τσιότσιου, Αν. Γραμματέας: Παναγιώτης Ψας, Ταμίας: Ελένη Σπυριδοπούλου, Μέλη: Αριστείδης Δάγλας, Μαρία Μελετιάδου 3ο Περιφερειακό Συμβούλιο Πρόεδρος: Γεώργιος Μπαλιόζογλου, Αντιπρόεδρος: Δημήτριος Παλητζήκας, Γ. Γραμματέας: Γεώργιος Χρυσομαλλίδης, Αν. Γραμματέας: Ιωάννης Κουτσονίκος, Ταμίας: Χρήστος Καργιώτης, Μέλη: Φίλιππος Κακάνης, Στέφανος Παπουτσάκης, Αντώνιος Θεοδωρίδης 4ο Περιφερειακό Συμβούλιο Πρόεδρος: Γεώργιος Δόντσιος, Αντιπρόεδρος: Ελένη Αβράμη Γ. Γραμματέας: Φαίδρα Ιωαννίδου, Αν. Γραμματέας: Κων/νος Μπουμπάρης, Ταμίας: Όλγα Δημητριάδου, Μέλη: Τριαντάφυλλος Παγκαλίδης, Μελανία Κοσμαδάκη 5ο Περιφερειακό Συμβούλιο Πρόεδρος: Απόστολος Κωτσής, Αντιπρόεδρος: Μαρία Σουλτούκη, Γ. Γραμματέας: Μαγδαληνή Σελαμανίδου, Αν. Γραμματέας: Μαρία Γκιτέρσου, Ταμίας: Κων/νος Νιανιόπουλος, Μέλη: Γεώργιος Ρότσας, Νικόλαος Κιούσης 6ο Περιφερειακό Συμβούλιο Πρόεδρος: Γεωργία Θεοδωρακοπούλου, Αντιπρόεδρος: Νικόλαος Ορφανός, Γ. Γραμματέας: Γεώργιος Αρβανίτης Αν. Γραμματέας: Γεώργιος Σιώχος, Ταμίας: Ελένη Αλμπάνη Μέλη: Κυριάκος Κούφαλης, Δήμητρα Τσίλη, Γεώργιος Τζιτζίκος, Χρήστος Μαρνέρας 7ο Περιφερειακό Συμβούλιο Πρόεδρος: Νικόλαος Σαββίδης, Αντιπρόεδρος: Πηνελόπη Ντζιλέπη, Γ. Γραμματέας: Γεώργιος Μεραμβελιωτάκης, Αν. Γραμματέας: Εμμανουήλ Αστυρακάκης, Ταμίας: Μιχαήλ Ζωγραφάκης- Σφακιανάκης ISSN

3 περιεχόμενα Ερευνητικές Εργασίες Παροδικό και Μόνιμο Άγχος στους Γονείς Παιδιών με Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου Ι σελ. 35 Διερεύνηση των Παραγόντων που Επηρεάζουν την Εκδήλωση Επεισοδίων Οσφυαλγίας σε Νοσηλευτικό Προσωπικό Γενικού Νοσοκομείου: μια Έρευνα Ερωτηματολογίου σελ. 40 Αποτελεσματικότητα: Έννοιες, Εμπειρική Διερεύνηση και Εφαρμογές στα Ελληνικά Νοσοκομεία σελ. 48 Το Νοσηλευτικό Προσωπικό ως ένα Βασικό Χαρακτηριστικό Ποιότητας ενός Δημόσιου Νοσοκομείου σελ. 56 Η Κίνηση του Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) του Γενικού Νοσοκομείου Λαμίας για το Έτος 2005 σε Σχέση με την Ηλιο-γεωμαγνητική Δραστηριότητα σελ. 60 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΝΕ) Το Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστήμης είναι το επίσημο περιοδικό της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδος. Είναι ένα περιοδικό πολυδιάστατο με κριτική επιτροπή που στοχεύει στην προώθηση της Νοσηλευτικής Επιστήμης στην Ελλάδα. Με το συγκεκριμένο επιστημονικό έντυπο η Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδος συμβάλλει στην προαγωγή της νοσηλευτικής επιστημονικής γνώσης και ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην σύγχρονη νοσηλευτική ιστορία της Ελλάδας. Σε αυτό το πλαίσιο το επιστημονικό περιοδικό έχει τους εξής στόχους: Την προαγωγή της Νοσηλευτικής επιστήμης Την συμβολή στην ποιότητα φροντίδας ατόμων, ομάδων και του κοινωνικού συνόλου σε κάθε κατάσταση υγείας και αρρώστιας Την ανάδειξη και επιστημονική διερεύνηση επιστημονικών νοσηλευτικών θεμάτων Την παραγωγή νοσηλευτικής πολιτικής και Την ενίσχυση της νοσηλευτικής έρευνας Το Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστήμης αποτελεί ένα αξιόπιστο, σύγχρονο, τριμηνιαίο επιστημονικό περιοδικό και είναι διαθέσιμο σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή με συμβολική αμοιβή σε όλους τους ενδιαφερόμενους ερευνητές, πανεπιστημιακούς δασκάλους, φοιτητές, σε όλη τη νοσηλευτική κοινότητα γενικότερα αλλά και στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της ημεδαπής και της αλλοδαπής. Ταυτόχρονα αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο επιστημονικής γνώσης για τον έλληνα νοσηλευτή, για όσους σπουδάζουν τη νοσηλευτική, για τους επαγγελματίες άλλων επιστημών υγείας και συμπεριφοράς καθώς και για κάθε αναγνώστη που επιθυμεί επιστημονική ενημέρωση και εκπαίδευση. Παράλληλα παρέχει τη δυνατότητα σε νέους επιστήμονες να έχουν εύκολη πρόσβαση στη γνώση και στην πρόοδο της νοσηλευτικής ενώ αποτελεί το επιστημονικό βήμα για τους νοσηλευτές που απασχολούνται στην εκπαίδευση ή στην κλινική νοσηλευτική να δημοσιεύσουν το έργο τους και να δεχθούν εποικοδομητικές κριτικές. Σε ένα δεύτερο επίπεδο ευαισθητοποιεί άλλους επιστήμονες στα γνωστικά αντικείμενα της νοσηλευτικής και προάγει γενικότερα τη συνεργασία των υπηρεσιών υγείας. Στο περιοδικό δημοσιεύονται ερευνητικές μελέτες, ανασκοπήσεις, πρωτότυπες πραγματείες και βιβλιοκριτικές. Οι τομείς που καλύπτει το περιοδικό είναι οι εξής: Η Νοσηλευτική Έρευνα Η Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας Η Νοσηλευτική Εκπαίδευση Η Κλινική Νοσηλευτική Η Κοινοτική Νοσηλευτική Η Ηθική και Δεοντολογία Νοσηλευτικής και Η Νοσηλευτική Νομοθεσία Η Επιστημονική Επιτροπή του Περιοδικού: 1. θεωρεί ότι η ανοικτή πρόσβαση στη έρευνα, στις ανασκοπήσεις και σε άλλα άρθρα συντελεί ευρύτερα στην πρόοδο και εξέλιξη της νοσηλευτικής με τελικό στόχο την ποιότητα της παρεχόμενης νοσηλευτικής φροντίδας, 2. Δεσμεύεται να διατηρεί την ποιότητα του περιοδικού σε υψηλό επίπεδο και να προάγει την επιστημονική γνώση, 3. Παρέχει τα απαραίτητα εργαλεία και τη γνώση για την ορθή οργάνωση και παρουσίαση των δημοσιεύσεων, 4. Προωθεί την ελεύθερη και ανοιχτή πρόσβαση στην επιστημονική γνώση για τους λειτουργούς της υγείας, 5. Αναγνωρίζει τις επιστημονικής ανάγκες της νοσηλευτικής κοινότητας και με τη δημιουργία του περιοδικού συμβάλλει στην ικανοποίησή τους. Τόμος 03 Τεύχος 02

4 editorial Δρ. Κυριάκος Κουβελιώτης Διευθυντής Σύνταξης Το Επιστημονικό Περιοδικό της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδας, στο πλαίσιο της συνεχούς προσπάθειας αναβάθμισης του ανακοινώνει έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες που απαιτούνται ώστε να εμπλουτίσει με περισσότερα διεθνή επιστημονικά περιοδικά τον ειδικό ιστοχώρο του παρέχοντας τα όπως πάντα δωρεάν στα μέλη της ΕΝΕ. Πιο συγκεκριμένα υπάρχει σχεδιασμός που περιλαμβάνει τα εξής διεθνή επιστημονικά περιοδικά: Journal Name Action Research American Journal of Hospice and Palliative Medicine American Journal of Men's Health Asia Pacific Journal of Public Health Biological Research For Nursing Chronic Illness Clin-Alert Clinical Child Psychology and Psychiatry Clinical Nursing Research Complementary Health Practice Review Dementia Diabetes Educator,The Evaluation & the Health Professions Global Health Promotion Health Education & Behavior Health Education Journal Health Promotion Practice Health: An Interdisciplinary Journal Home Health Care Management & Practice Journal of Aging and Health Journal of Applied Gerontology Journal of Child Health Care Journal of Correctional Health Care Journal of Family Nursing Journal of Health Psychology Journal of Holistic Nursing Journal of Human Lactation Journal of Infection Prevention Journal of Intellectual Disabilities Journal of Pediatric Oncology Nursing Journal of Research in Nursing Journal of School Nursing Journal of the American Psychiatric Nurses Association Journal of Transcultural Nursing Medical Care Research and Review Medical Decision Making Nursing Ethics Nursing Science Quarterly Nutrition in Clinical Practice Perspectives in public health Policy, Politics, & Nursing Practice Qualitative Health Research Scandinavian Journal of Public Health Transcultural Psychiatry Western Journal of Nursing Research Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήμης

5 Παροδικό και Μόνιμο Άγχος στους Γονείς Παιδιών με Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου Ι Ελένη Αλμπάνη 1, Μαίρη Γκούβα 2, Χρήστος Μαρνέρας 3, Γεωργία Θεοδωρακοπούλου 4, Γεωργία Λαλαγίαννη 5, Ευαγγελία Κοτρώτσιου 6 1. Νοσηλεύτρια - Κοινωνική Λειτουργός, ΜSc, Γ.Ν.Παίδων Πατρών «Καραμανδάνειο» 2. Επίκουρος Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής - ΤΕΙ Ηπείρου 3. Νοσηλευτής, ΜSc, Π.Γ.Ν.Π Ρίο Πατρών 4. Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής - ΤΕΙ Πατρών 5. Νοσηλεύτρια, Προϊσταμένη Παιδιατρικής Κλινικής, Γ.Ν.Παίδων Πατρών «Καραμανδάνειο» 6. Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής - ΤΕΙ Λάρισας Περίληψη Εισαγωγή: Η διάγνωση του Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) στο παιδί είναι ένα τραυματικό γεγονός που οι γονείς πρέπει να διαχειριστούν. Σκοπός: Ήταν η διερεύνηση του παροδικού και μόνιμου άγχους των γονέων παιδιών που πάσχουν από ΣΔ και η σύγκριση μεταξύ της ομάδας των πατέρων με αυτή των μητέρων. Υλικό και Μέθοδος: Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 83 γονείς (18 πατέρες και 65 μητέρες) παιδιών με ΣΔ που συνόδευαν τα παιδιά τους κατά τον τακτικό έλεγχο στα Εξωτερικά Παιδοενδοκρινολογικά Ιατρείου ενός Πανεπιστημιακού και ενός Γενικού Νοσοκομείου Επαρχιακή πόλης. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο μόνιμου και παροδικού άγχους (State Trait Anxiety) του ερωτηματολογίου άγχους του Spielberger. Χρησιμοποιήθηκαν οι στατιστικές δοκιμασίες t-test και Χp2. Επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε το p<0.05. Αποτελέσματα: Η μέση ηλικία των πατέρων και των μητέρων ήταν 43,72 ±7,50, και 40,15±5,46 έτη αντίστοιχα.. Οι μέσοι όροι του παροδικού (State) και μόνιμου (Trait) άγχους των πατέρων ήταν 45,67±11,31 και 40,56 ± 12,83, ενώ των μητέρων ήταν 45,05±10,33 και 45,22 ± 9,02 αντίστοιχα, χωρίς στατιστικά σημαντική διαφορά. Όταν οι γονείς διαχωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες με βάση την τιμή 43 που αποτελεί και το μέσο όρο του υγιούς πληθυσμού και για τις δύο υποκλίμακες, δεν παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά. Συμπέρασμα: Οι γονείς των παιδιών με Σ.Δ. έχουν υψηλότερα επίπεδα παροδικού άγχους από τον γενικό πληθυσμό, χωρίς να διαπιστώνεται στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ πατέρων και μητέρων. Λέξεις κλειδιά : Άγχος, Γονείς, Παιδιά, Σακχαρώδης Διαβήτης, Νοσηλευτική, Ψυχολογία. Εισαγωγή Τα χρόνια νοσήματα της παιδικής ηλικία, ασκούν πέρα σημαντική επίδραση τόσο στη ζωή του μικρού ασθενή, όσο και στη λειτουργία της οικογένειας (Raina et al., 2005, Boman et al., 2005). Η διάγνωση σε ένα παιδί ενός σοβαρού χρόνιου νοσήματος συνιστά αγχογόνο παράγοντα και εγκυμονεί μακροπρόθεσμα ψυχοκοινωνικά προβλήματα για τους γονείς και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Καθώς η διαχείριση της χρόνιας ασθένειας απαιτεί τη γονική συμμετοχή και προσαρμογή σε νέα δεδομένα, η αξιολόγηση της ψυχοκοινωνικής κατάστασης και της λειτουργικότητας των γονέων είναι εξαιρετικά χρήσιμη (Goldbeck et al., 2006). Ο Σ.Δ. τύπου 1 χαρακτηρίζεται από μια σύνθετη διαχείριση της θεραπευτικής αγωγής που έχει σωματική και ψυχολογική επίδραση σε ολόκληρη την οικογένεια (Lowes et al., 2004). Όπως επισημαίνεται στη μελέτη των Liakopoulou και λοιποί (2001), οι οποίοι επισημαίνουν πως, η εκδήλωση των συναισθημάτων των μητέρων (όπως τα επικριτικά σχόλια, η εχθρότητα και η συναισθηματική υπερεμπλοκή) σχετίζεται με τον μεταβολικό έλεγχο στον παιδικό Σ.Δ. Στην έρευνα των Bowes et al., (2009), οι περισσότεροι γονείς ανέφεραν ότι η διαχείριση του Σ.Δ. και η επίγνωση των συνεπειών του περιορισμένου ελέγχου τους προκαλούσαν επαναλαμβανόμενο στρες και άγχος ακόμη και πολλά χρόνια μετά τη διάγνωση και παρέμεναν ανήσυχοι σχετικά με τη μελλοντική #35# Τόμος 03 Τεύχος 02

6 υγεία του παιδιού τους. Ιδιαίτερη ευάλωτες είναι οι μητέρες των παιδιών που πάσχουν από ΣΔ (Horsch et al., 2007). Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση του παροδικού και μόνιμου άγχους των γονέων παιδιών με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου Ι και η σύγκριση μεταξύ της ομάδας των πατέρων με εκείνης των μητέρων. Η ερευνητική υπόθεση της μελέτης ήταν τα επίπεδα άγχους τόσο του παροδικού όσο και του μόνιμου θα είναι υψηλότερα σε σχέση με τις μέσες τιμές του ελληνικού πληθυσμού και πως οι μητέρες θα έχουν υψηλότερα επίπεδα από τους πατέρες. Υλικό και Μέθοδος Η παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας» της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Θεσσαλίας και του Τμήματος Νοσηλευτικής του Τ.Ε.Ι. Λάρισας από τον Δεκέμβριο του 2008 έως τον Σεπτέμβριο του Στην έρευνα συμμετείχαν 83 γονείς (18 πατέρες) παιδιών με ΣΔ τύπου Ι, τα οποία προσέρχονταν για περιοδική παρακολούθηση στα Εξωτερικά Παιδοενδοκρινολογικά Ιατρεία Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Επαρχιακής πόλης, καθώς και στο Παιδοενδοκρινολογικό Εξωτερικό Ιατρείο του Γενικού νοσοκομείου της ιδίας πόλης. Oι γονείς περιελήφθησαν διαδοχικά στην έρευνα με κριτήριο την ηλικία τους (>18 ετών) και την εθελοντική τους συμμετοχή. Τα άτομα που συμμετείχαν στη μελέτη έδωσαν τη συγκατάθεσή τους, αφού προηγουμένως ενημερώθηκαν για το σκοπό της μελέτης και διαβεβαιώθηκαν για το απόρρητο και την ανωνυμία της διαδικασίας. Οι γονείς συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο Παροδικού και Μόνιμου άγχους του (ελληνική έκδοση) του Spielberg (State and Trait Anxiety Inventory), παρουσία της ερευνήτριας. Η κλίμακα αυτή αποτελείται από 40 προτάσεις, οι οποίες αναφέρονται σε 2 υποκλίμακες: Στατιστική ανάλυση Έγινε περιγραφική στατιστική και δημιουργήθηκαν πίνακες συχνοτήτων για τις εξεταζόμενες μεταβλητές. H κατανομή των απαντήσεων στις δυο υποκλίμακες ήταν κανονική και η σύγκριση μεταξύ των υποομάδων των μητέρων και των πατέρων πραγματοποιήθηκε με το Student s T-test.Δημιουργήθηκε μια νέα δίτιμη μεταβλητή, με βάση την κρίσιμη τιμή 43, που Αποτελέσματα Το κοινωνικό-δημογραφικό προφίλ των ατόμων και των δύο ομάδων, καθώς και οι απαντήσεις τους στις επιπλέον ερωτήσεις που τους τέθηκαν στο Ερωτηματολόγιο κοινωνικό-δημογραφικών δεδομένων, παρουσιάζεται αναλυτικά στους πίνακες 1 & 2. Η μέση ηλικία των πατέρων του δείγματος ήταν 43,72 ±7,50 έτη, ενώ μέση ηλικία των μητέρων ήταν 40,15±5,46 έτη. Όσον αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση, η συντριπτική πλειοψηφία των γονέων ήταν έγγαμοι (N=78, 94%). Αναφορικά με τον αριθμό παιδιών, οι περισσότερες οικογένειες είχαν 1-2 παιδιά (Ν=74, 90 %). Οι περισσότεροι γονείς ήταν απόφοιτοι Λυκείου (N=44, 53%), ενώ 23 άτομα ήταν άνεργοι (27,7%). Οι περισσότεροι διέμεναν σε μεγάλα αστικά κέντρα (> κάτοικοι, Ν=52, 62,7%). Η πλειοψηφία των παιδιών με ΣΔ ήταν κορίτσια (Ν=44, 53,1%). Τα περισσότερα παιδιά ήταν ηλικίας 6-10 ετών και στην πλειοψηφία τους (Ν=72, 90 %) η νόσος είχε πρωτοδιαγνωσθεί μέσα στην τελευταία πενταετία. α) τη συναισθηματική κατάσταση του συμμετέχοντος κατά τη χρονική στιγμή συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου (δηλ. παροδικό άγχος ως αποτέλεσμα της παρούσης κατάστασης), και β) τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου γενικότερα (δηλ. μόνιμο άγχος ως χαρακτηριστικό της προσωπικότητας). Η αξιολόγηση πραγματοποιείται στη βάση μιας τετράβαθμης κλίμακας τύπου Likert. ( ). Πέραν του εξαγόμενου δείκτη για κάθε υποκλίμακα, προκύπτει ένας γενικός δείκτης εκτίμησης του άγχους με την άθροιση όλων των προτάσεων. Οι ερωτήσεις 1,2,5,8,10,11,15,16,20,21,26,27,33,36 και 39 βαθμολογούνται αντίστροφα (4=1), (3=2), (2=3), (1=4). Το εύρος των τιμών της κάθε υποκλίμακας είναι από 20 έως 80.Η μέση τιμή για την πρώτη υποκλίμακα στον γενικό ελληνικό πληθυσμό είναι 43,21, για τη δεύτερη υποκλίμακα 42,79 και για τη συνολική κλίμακα 86,01. Οι μέσοι όροι που αναφέρονται και χρησιμοποιήθηκαν στην παρούσα μελέτη προέρχονται από τη δεύτερη στάθμιση της κλίμακας, η οποία παρουσιάζει μικρότερη χρονική απόσταση από τον καιρό διεξαγωγής της παρούσας μελέτης. Το ερωτηματολόγιο παρουσιάζει επαρκή εγκυρότητα και αξιοπιστία. είναι η μέση τιμή για το γενικό ελληνικό πληθυσμό. Σύμφωνα με αυτή οι γονείς χωρίστηκαν σε δύο ομάδες ανά υποκλίμακα : Σε εκείνους που είχαν επίδοση 43 και σε εκείνους με επίδοση <43. Η σύγκριση μεταξύ των δύο ομάδων έγινε με το x2 του Yates, που χρησιμοποιείται για τους τετράπτυχους πίνακες. Χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα SPSS, 13.0v. Όπως φαίνεται στον πίνακα 3, το παροδικό άγχος (State anxiety) των πατέρων είχε μέσο όρο 45,67±11,31 και των μητέρων 45,05±10,33, χωρίς στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ τους. Η σύγκριση των δύο ομάδων, κατόπιν σύμπτυξης των κλάσεων σε κατανομή που αποτελείται από δύο κατηγορίες ( 43 βαθμούς και >43, μια και το 43,21 είναι ο μέσος όρος για το παροδικό άγχος υγιούς πληθυσμού) με το x2 του Yates δεν έδειξε και πάλι στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων (Ρ<0,05). Όσον αφορά στο μόνιμο άγχος (Trait anxiety) των πατέρων, ο μέσος όρος ήταν 40,56±12,83, ενώ για τις μητέρες ήταν υψηλότερο και συγκεκριμένα 45,22±9,02, χωρίς ωστόσο στατιστικά σημαντική διαφορά. Kαι πάλι, η σύγκριση, δε, των δύο ομάδων, (<43 και 43 βαθμούς, μια και το 42,79 είναι ο μέσος όρος για το μόνιμο άγχος υγιούς πληθυσμού), δεν αποκάλυψε κάποια στατιστικά σημαντική διαφορά (P<0,05). Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήμης #36#

7 Συζήτηση Βιβλιογραφία Boman, K.K.,Viksten, J., Kogner, P., Samuelsson, U. (2004). Serious illness in childhood: the different threats of cancer and diabetes from a parent perspective.the Journal of pediatrics, 145(3), Bowes, S., Lowes, L., Warner, J., Gregory, J.W. (2009). Chronic sorrow in parents of children with type 1 diabetes. Journal of Advanced Nursing, 65 (5), Goldbeck, L., Koffmane, K., Lecheler, J., Thiessen, K., Fegert, J.M. (2007). Disease severity, mental health, and quality of life of children and adolescents with asthma. Pediatric pulmonology. 42(1):15-22 Horsch,A., McManus, F., Kennedy, P., Edge J. (2007).Anxiety, depressive, and posttraumatic stress symptoms in mothers of children with type 1 diabetes. Journal of traumatic stress. 20(5), Kerruish, N.J., Campbell-Stokes, P.L., Gray,A., Merriman,T.R., Robertson, S.P., Taylor, B.J. (2007). Maternal psychological reaction to newborn genetic Οι γονείς των παιδιών με Σ.Δ. είχαν υψηλότερα επίπεδα παροδικού άγχους σε σχέση με το γενικό ελληνικό πληθυσμό, και οι μητέρες είχαν και υψηλότερες τιμές στο μόνιμο άγχος. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνουν την υπόθεσή μας ότι οι γονείς των παιδιών με Σ.Δ. θα έχουν υψηλότερα επίπεδα παροδικού άγχους από τον γενικό ελληνικό πληθυσμό, αλλά δεν επιβεβαιώνεται η υπόθεση της διαφοράς μεταξύ πατέρων και μητέρων ως προς το παροδικό άγχος. Σημειώνεται ότι οι μέσες τιμές του παροδικού άγχους που είχαν προταθεί σε παλαιότερη στάθμιση του ερωτηματολογίου στην Ελλάδα από τους Λιάκο & Γιαννίτση (1984) για τους υγιείς κυμαίνονται στο 39,69. Τα αποτελέσματα είναι σύμφωνα με εκείνα διεθνών ερευνών τα οποία δείχνουν πως οι περισσότεροι γονείς παιδιών με Σ.Δ. αναφέρουν ότι η διαχείριση του Σ.Δ. και η επίγνωση των συνεπειών του περιορισμένου ελέγχου τους προκαλούν επαναλαμβανόμενο στρες και άγχος ακόμη και πολλά χρόνια μετά τη αρχική διάγνωση (Bowes et al, 2009). Οι περισσότεροι γονείς μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης μετά την αρχική διάγνωση, φαινόμενο που είναι εντονότερο στις μητέρες (Kokkonen et al., 1997). Αν και το άγχος των μητέρων ή τα συμπτώματα κατάθλιψης δεν είναι γενικά έκδηλα, είναι υπαρκτά, τουλάχιστον σε κάποιες μητέρες, ακόμα και κατά τη διενέργεια του ελέγχου για πιθανότητα ΣΔ σε νεογέννητα βρέφη (Kerruish et al., 2007, Horsch et al., 2007). Το άγχος των πατέρων έχει συσχετιστεί με τη δυσκολία στη συμπεριφορά του παιδιού, που αναφέρεται από τη μητέρα (Mitchell et al.,2009). Το άκουσμα της διάγνωσης αποτελεί τραυματικό γεγονός για την πλειοψηφία των γονέων, οι οποίοι σε ποσοστό 40% αναφέρουν μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα παροδικού άγχους και σε 17% σοβαρά συμπτώματα κατάθλιψης (Streisand et al, 2008). Έχει επίσης βρεθεί ότι οι γονείς των παιδιών με σακχαρώδη διαβήτη θεωρούν ότι το παιδί τους είναι λιγότερο υγιές σε σχέση με τα συνομήλικά του, παρά το γεγονός ότι σε μελέτη αξιολόγησης φυσικών δραστηριοτήτων τα παιδιά με ΣΔ, έχουν παρόμοιες επιδόσεις με τα υπόλοιπα παιδιά (Καλούδη, 2009). Η καταπόνηση (stress) του γονέα είναι αντιστρόφως ανάλογη της ηλικίας του και της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης της οικογένειας (Mitschell et al., 2009). Η ακολουθούμενη αγωγή επηρεάζει επίσης την ψυχολογική κατάσταση του γονέα, με τις ενέσεις ινσουλίνης να επιβαρύνουν περισσότερο την ψυχολογική κατάσταση του γονέα σε σχέση με τις αντλίες (Streisand, 2005). Η σπουδαιότητα της διερεύνησης και της αντιμετώπισης των στρεσσογόνων παραγόντων και της ψυχολογικής επιβάρυνσης του γονέα αποδεικνύεται από το γεγονός ότι κακή συναισθηματική κατάσταση του γονιού εγκυμονεί κινδύνους για την ανάπτυξη ψυχιατρικής διαταραχής στα παιδιά με δυσάρεστες συνέπειες στη ρύθμιση του διαβήτη τους. (Piazza-Waggoner et al., 2008, Mullins et al., 2007). Οι μελλοντικές έρευνες στο θέμα αυτό θα ήταν σημαντικό να συγκρίνουν τους γονείς των παιδιών με Σ.Δ. με βάση τα χρόνια που αυτό πάσχει από Σακχαρώδη Διαβήτη ή/και το ποια μεριά (του πατέρα ή της μητέρας) ευθύνεται πιθανόν για την κληρονομικότητα της ασθένειας, καθώς αυτό επηρεάζει την ενοχή του «υπεύθυνου» γονέα και πιθανά να επηρεάζει και άλλους ψυχολογικούς παράγοντες. Ενδιαφέρουσα θα ήταν και η σύγκριση των ψυχολογικών χαρακτηριστικών των γονέων παιδιών με Σ.Δ. με εκείνα των γονέων υγιών παιδιών ή/και παιδιών που πάσχουν άλλες χρόνιες ασθένειες. Έχει βρεθεί ότι συγκριτικά με άλλα χρόνια νοσήματα, τα παιδιά με ΣΔ εμφανίζουν μάλλον καλύτερη ποιότητα ζωής (Kaloudi, 2009, Boman et al, 2004). Στους περιορισμούς της μελέτης περιλαμβάνεται το μικρό μέγεθος των πατέρων του δείγματος, που περιορίζει τη στατιστική ισχύ κατά τις συγκρίσεις των υποομάδων. Συμπερασματικά, και οι δύο γονείς των παιδιών με ΣΔ παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα παροδικού άγχους σε σύγκριση με το μέσο όρο του υγιούς ελληνικού πληθυσμού, ενώ οι μητέρες εμφανίζουν επίσης και υψηλότερα επίπεδα μόνιμου άγχους. Δεν παρατηρείται στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ πατέρων και μητέρων. Στα πλαίσια της Π.Φ.Υ., απώτερος σκοπός της κοινοτικής νοσηλευτικής θα πρέπει να είναι η παροχή βοήθειας προς την οικογένεια, έτσι ώστε να βοηθήσουμε να αποδεχθεί το πρόβλημα του παιδιού, ενθαρρύνοντας τους γονείς να εκφράζουν τις ανησυχίες τους και να αντεπεξέρχονται στην καθημερινότητα του παιδιού με λιγότερο άγχος. screening for type 1 diabetes. Pediatrics. 120(2), Kokkonen, J.,Taanila,A., Kokkonen, E-R. (1997). Diabetes in adolescence:the effect of family and psychologic factors on metabolic control. Nordic Journal of Psychiatry. 51(3), Liakopoulou, M.,Alifieraki,T., Katideniou,A., Peppa, M., Maniati, M.,Tzikas, D., Hibbs, E.D., Dacou-Voutetakis, C. (2001). Maternal expressed emotion and metabolic control of children and adolescents with diabetes mellitus. Psychotherapy and Psychosomatics.70 (2), Lowes L., Gregory J.W., Lyne, P., (2005). Newly diagnosed childhood diabetes: a psychosocial transition for parents? Journal of Advanced Nursing. 50 (3), Mitchell SJ, Hilliard ME, Mednick L, Henderson C, Cogen FR, Streisand, R. (2009). Stress among fathers of young children with type 1 diabetes. Families, systems & health. 27(4): #37# Τόμος 03 Τεύχος 02

8 Mullins, L.L., Wolfe-Christensen, C., Pai, A.L., Carpentie,r M.Y., Gillaspy, S., Cheek, J, Page, M. (2007). The relationship of parental overprotection, perceived child vulnerability, and parenting stress to uncertainty in youth with chronic illness. Journal of pediatric psychology. 32(8), Piazza-Waggoner, C., Modi, A.C., Powers, S.W., Williams, L.B., Dolan, L.M., Patton, S.R. (2008). Observational Assessment of Family Functioning in Families with Children Who Have Type 1 Diabetes Mellitus. Journal of developmental and behavioral pediatrics. 29(2): Raina, P., O'Donnell, M., Rosenbaum, P, Brehaut J., Walter S.D, Russell, D., Swinton, M., Zhu, B., Wood, E. (2005). The health and well-being of caregivers of children with cerebral palsy. Pediatrics. 115(6), Streisand, R., Mackey, ER., Elliot, B.M., Mednick, L., Slaughter, I.M., Turek, J., Austin, A. (2008). Parental anxiety and depression associated with caring for a child newly diagnosed with type 1 diabetes: opportunities for education and counseling. Patient education and counseling. 73(2), Streisand, R., Swift, E.,Wickmark,T., Chen, R., Holmes, C.S. (2005). Pediatric parenting stress among parents of children with type 1 diabetes: the role of self-efficacy, responsibility, and fear. Journal of pediatric psychology. 30: Αναγνωστοπούλου, Τ., Κιοσέογλου, Γ. (2002). Ερωτηματολόγιο άγχους του Spielberger (State-Trait Anxiety Inventory). Στο: Α. Σταλίκας, Σ. Τριλίβα, & Π. Ρούσση (Επ.). Τα ψυχομετρικά εργαλεία στην Ελλάδα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, σελ Καλούδη, Ε. (2009). Ποιότητα ζωής σε παιδιά με ινσουλινοεξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη και διαχείριση της ασθένειας από το οικογενειακό τους περιβάλλον. ΕΑΠ, Αθήνα. Λιάκος, Α., Γιαννίτση, Σ. (1984). Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα της τροποποιημένης ελληνικής κλίμακας άγχους του Spielberger. Εγκέφαλος. 21(1), Πίνακες Πίνακας 1. Κατανομή των 83 γονέων παιδιών με Σ.Δ., κατά ηλικία, οικογενειακή κατάσταση και αριθμό παιδιών. Πατέρες Ν(%) Μητέρες Ν(%) Σύνολο Ν(%) Ηλικία (έτη) (5,5) 3 (4,6) 4 (4,8) (27,8) 30 (46,2) 35 (42,2) (66,7) 32 (49,2) 44 (53,0) Σύνολο 18 (21,7) 65 (78,3) 83(100,0) Οικογενειακή κατάσταση Άγαμος 0 (0,0) 1 (1,5) 1 (1,2) Έγγαμος 16 (88,9) 62 (95,4) 78 (94,0) Διαζευγμένος 2 (11,1) 2 (3,1) 4 (4,8) Σύνολο 18 (21,7) 65 (78,3) 83(100,0) Αριθμός παιδιών 1 1 (5,6) 34 (52,3) 35 (42,2) 2 15 (83,3) 25 (38,4) 40 (48,2) 3 2 (11,1) 4 (6,2) 6 (7,2) 4 0 (0,0) 2 (3,1) 2 (2,4) Σύνολο 18 (21,7) 65 (78,3) 83 (100,0) Εκπαιδευτικό επίπεδο Απόφοιτος γυμνασίου 0 (0,0) 1 (1,5) 1 (1,2) Απόφοιτος λυκείου 9 (50,0) 35 (53,8) 44 (53,0) Απόφοιτος ΑΕΙ/ΤΕΙ 9 (50,0) 29 (44,6) 38 (45,8) Σύνολο 18 (21,7) 65 (78,3) 83(100,0) Επαγγελματική κατάσταση Άνεργος 0 (0,0) 6 (9,2) 6 (7,2) Οικιακά 0 (0,0) 17 (26,2) 17 (20,5) Αυτοαπασχολούμενος 1 (5,6) 5 (7,7) 6 (7,2) Ιδιωτικός υπάλληλος 10 (55,6) 12 (18,4) 22 (26,5) Δημόσιος υπάλληλος 7 (38,9) 25 (38,5) 32 (38,6) Σύνολο 18 (21,7) 65 (78,3) 83(100,0) Τόπος κατοικίας Χωριό κωμόπολη 3 (16,7) 8 12,3) 11 (13,2) Πόλη < κατοίκους 5 (27,8) 15 (23,1) 20 (24,1) Πόλη > κατοίκους 10 (55,6) 42 (64,6) 52 (62,7) Σύνολο 18 (21,7) 65 (78,3) 83(100,0) Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήμης #38#

9 Πίνακας 2. Κατανομή των 83 γονέων παιδιών με Σ.Δ., κατά την ηλικία παιδιών που νοσούν από Σ.Δ., το φύλο των παιδιών και τη διάρκεια νόσου. Πατέρες Ν(%) Μητέρες Ν(%) Σύνολο Ν(%) Ηλικία παιδιών (έτη) (5,6) 17 (26,2) 18 (21,7) (50,0) 35 (53,8) 44 (53,0) (44,4) 11 (16,9) 19 (22,9) (0,0) 2 (3,1) 2 (2,4) Σύνολο 18 (21,7) 65 (78,3) 83 (100,0) Φύλο παιδιών Άρρεν 14 (77,8) 24 (38,1) 38 (46,9) Θήλυ 4 (22,2) 39 (61,9) 43 (53,1) Σύνολο 18 (21,7) 65 (78,3) 83 (100,0) Διάρκεια νόσου (έτη) 5 16 (88,9) 56 (90,3) 72 (90,0) (11,1) 3 (4,8) 5 (6,2) > 10 0 (0,0) 3 (4,8) 3 (3,8) Πίνακας 3. Κατανομή και σύγκριση των 83 γονέων με Σ.Δ. ως προς τις υποκλίμακες στου STAI. Πατέρες Ν(%) Μητέρες Ν(%) Σύνολο Ν(%) Παρoδικό άγχος 43 8 (44,4) 32 (49,2) 40 (48,2) Χp 2=0.39 P<0.05 > (55,6) 33 (50,8) 43 (51,8) Σύνολο 18 (21,7) 65 (78,3) 83 (100,0) Μέση τιμή (x ± SD) 45,67 ± 11,31 45,05 ± 10,33 45,18 ± 10,49 t= 0,221 p<0.05 Μόνιμο άγχος <43 8 (44,4) 22 (33,8) 30 (36,1) Χp 2=0.30 P< (55,6) 43 (66,2) 53 (63,9) Σύνολο 18 (21,7) 65 (78,3) 83 (100,0) Μέση τιμή (x ± SD) 40,56 ± 12,83 45,22 ± 9,02 44,20 ± 10,07 t= -1,759 p<0.05 #39# Τόμος 03 Τεύχος 02

10 Διερεύνηση των Παραγόντων που Επηρεάζουν την Εκδήλωση Επεισοδίων Οσφυαλγίας σε Νοσηλευτικό Προσωπικό Γενικού Νοσοκομείου: μια Έρευνα Ερωτηματολογίου Καυκιά Θεοδώρα Νοσηλεύτρια Παθολογίας, MSc, Υποψήφια διδάκτωρ Νοσηλευτικής, University of Kuopio, Finland Προϊσταμένη Αναισθησιολογικού Τμήματος, 2ο Νοσοκομείο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, Θεσσαλονίκη Ζηνέλης Δημοσθένης Ιατρός, Ειδικός Παθολόγος, Β Πολυιατρείο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, Θεσσαλονίκη Κουράκος Μιχάλης Νοσηλευτής Νεφρολογίας-Ψυχικής Υγείας, MSc Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Προϊστάμενος Μονάδας Τεχνητού Νεφρού, Νοσοκομείο «Ασκληπιείο» Βούλας, Αθήνα Κίτσιος Αθανάσιος Επίκουρος Καθηγητής Φυσικοθεραπείας, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη Συκαράς Ευάγγελος Λέκτορας Φυσικοθεραπείας, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη Περίληψη Υπόβαθρο: Τελευταία η βιβλιογραφία περιλαμβάνει θέματα επαγγελματικής υγείας που σχετίζονται με το μυοσκελετικό σύστημα. Το νοσηλευτικό προσωπικό, επαγγελματική ομάδα με σοβαρά επεισόδια επαγγελματικής οσφυαλγίας και τραυματισμών της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, έχει κινήσει το ενδιαφέρον των ερευνητών. Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση ατομικών και εργασιακών παραγόντων που σχετίζονται με εμφάνιση επεισοδίων οσφυαλγίας στο προσωπικό ενός γενικού νοσοκομείου, με στόχο διατύπωση προτάσεων για πρόληψη και αντιμετώπιση. Σχέδιο: Η συλλογή στοιχείων έγινε με συμπλήρωση, στο χώρο εργασίας, προσωπικού και ανώνυμου ερωτηματολογίου (Dutch Musculoskeletal Questionnaire). Συμμετέχοντες στην έρευνα: νοσηλευτικό προσωπικό ενός γενικού νοσοκομείου (85Γ, 15Α). Αποκλείστηκε το προσωπικό σε μακροχρόνια αναρρωτική άδεια ή άδεια λοχείας/τοκετού. Αποτελέσματα: Το δείγμα είχε ηλικία 38.39(±5.9) έτη, σωματικό βάρος 69.2(±18)Kg, ύψος 1.66(±0.51)m και Δείκτη Μάζας Σώματος 25.11( )Kg/m 2. Το 46.4% του προσωπικού αναφέρει ότι μεταφέρει >1 φορά/μέρα βάρος μεγαλύτερο των 5Kg και το 49.2% βάρος μεγαλύτερο των 20Kg. Αναφέρει, επίσης, ότι σκύβει, στρίβει τον κορμό, στέκεται σε άβολες θέσεις και κάνει επαναλαμβανόμενες κινήσεις >1 φορά/8ωρο (70.3%, 69.9%, 64%, 68.5%, αντίστοιχα). Εννιά στα δέκα άτομα αναφέρουν ότι αντιμετώπισαν πρόβλημα οσφυαλγίας τον περασμένο χρόνο, βαθμολογώντας με 4.89 την έντασή του (0=απουσία πόνου, 10=αφόρητος πόνος). Η οσφυαλγία εμφανίζεται μετά από άρση βάρους (53.8%), ως οξύς, ξαφνικός, εντοπισμένος πόνος (43%). Το 50% του προσωπικού κάνει χρήση παυσίπονων. Συμπεράσματα/Προτάσεις: Η οσφυαλγία προλαμβάνεται με οδηγίες χειρωνακτικής φροντίδας, εκπαίδευση για το σωστό τρόπο μεταφοράς και άρσης βάρους (ασθενών και υλικών) καθώς και χρήση μηχανικών βοηθημάτων. Τέλος, σε περίπτωση προβλήματος, είναι απαραίτητη η επίσκεψη σε ειδικευμένο ιατρό και φυσιοθεραπευτή, και η παρακολούθηση ειδικού προγράμματος άσκησης. Λέξεις-Κλειδιά: άρση βάρους, νοσηλευτικό προσωπικό, στροφικές κινήσεις, χειρωνακτική φροντίδα. Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήμης #40#

11 Εισαγωγή Τις τελευταιές δεκαετίες υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον σε θέματα επαγγελματικής υγείας που σχετίζονται με το μυοσκελετικό σύστημα, όπως η οσφυαλγία, φαινόμενο με ιδιαίτερα αυξημένο επιπολασμό (Cooper και λοιποί, 1996, Yip, 2001). Για τον καθορισμό των βασικών παραγόντων κινδύνου ή τη διάκριση αιτιολογικών και προγνωστικών παραγόντων, απαιτούνται μακροχρόνιες μελέτες με μέτρηση πολλαπλών και επαναλαμβανόμενων παραγόντων κινδύνου (Feyer και λοιποί, 2000). Η οσφυαλγία αποτελεί κοινωνικό πρόβλημα λόγω της αρνητικής επίδρασης στην καθημερινή/επαγγελματική ζωή, στο κόστος και στην ψυχική/σωματική υγεία του ατόμου (Jansen και λοιποί, 2001, Hoogendoorn και λοιποί, 2002, Smedley και λοιποί, 2003, Eriksen και λοιποί, 2004, Underwood, 2004). Έρευνες αναφέρουν ότι το 65%-80% του γενικού πληθυσμού θα έχει τουλάχιστον ένα επεισόδιο οσφυαλγίας κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του (Maul και λοιποί, 2003). Το νοσηλευτικό προσωπικό, ως επαγγελματίες, εμφανίζει σοβαρά επεισόδια επαγγελματικής οσφυαλγίας και τραυματισμών της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (ΟΜΣΣ), καθώς ασκεί ένα επάγγελμα με υψηλές σωματικές/ψυχικές Μέθοδος Δείγμα Το δείγμα αποτελεί το νοσηλευτικό προσωπικό ενός γενικού νοσοκομείου (n=135). Αποκλείστηκε από την έρευνα το νοσηλευτικό προσωπικό που βρίσκεται σε μακροχρόνια αναρρωτική άδεια και σε άδεια τοκετού/λοχείας. Εργαλείο Έρευνας Χρησιμοποιήθηκε το Dutch Musculoskeletal Questionnaire (Hildebrandt και λοιποί, 2001) σχεδιασμένο να αξιολογεί, ανώνυμα, πιθανούς σωματικούς, ατομικούς και ψυχολογικούς παραγόντες κινδύνου εμφάνισης οσφυαλγίας που σχετίζονται με την εργασία. Αποτελείται από δημογραφικές ερωτήσεις (ηλικία, φύλο, σωματικό βάρος & ύψος - για τον υπολογισμό του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), οικογενειακή κατάσταση, τέκνα, κάπνισμα, αλκοόλ), γενικές ερωτήσεις για την εργασία (τμήμα, ωράριο, καθήκοντα, προϋπηρεσία, συχνότητα άρσης και μεταφοράς ασθενών/αντικειμένων ή απαιτήσεις, και εκτίθεται σε συνδυασμό μηχανικού και ψυχοκοινωνικού stress (Ando και λοιποί, 2000, Smith και λοιποί, 2003b, Smith & Leggat, 2004a, Smith και λοιποί, 2004b, Eriksen και λοιποί, 2004, Engkvist, 2006). Οι θέσεις εργασίας των νοσηλευτών είναι συχνά ασυνήθιστες/άβολες, είτε λόγω της έλλειψης χώρου είτε λόγω του περιορισμού των κινήσεων εξαιτίας ειδικών συνθηκών όπως αυτές που επικρατούν στις μονάδες τεχνητού νεφρού, το χειρουργείο ή τη μονάδα εντατικής θεραπείας. Έχει βρεθεί ότι το νοσηλευτικό προσωπικό αναγκάζεται να περπατά και να στέκεται όρθιο περισσότερο από τους εργαζόμενους σε αποθήκες (Lagestrom και λοιποί, 1998), πολλές φορές περισσότερο από 6 ώρες κατά τη διάρκεια της οκτάωρης εργασίας (Vasiliadou και λοιποί, 1995, de Bono και λοιποί, 2001). Η παρούσα μελέτη εστίασε στους ατομικούς και εργασιακούς παράγοντες που σχετίζονται με το σωματικό και ψυχοκοινωνικό φορτίο που προκαλεί την εκδήλωση επεισοδίων οσφυαλγίας στο νοσηλευτικό προσωπικό ενός νοσοκομείου. Η έρευνα έχει στόχο τη διατύπωση προτάσεων για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του προβλήματος. εργαλείων μεγάλου βάρους, όρθια ή καθιστή θέση, επαναλαμβανόμενες κινήσεις), γενικές ερωτήσεις για την καθημερινή ζωή εκτός εργασίας (καθημερινές δραστηριότητες, οδήγηση για εργασία, περπάτημα, άσκηση, σπορ) και ερωτήσεις γύρω από πιθανά προβλήματα οσφυαλγίας (ύπαρξη πόνου, σημείο, ένταση και διάρκεια πόνου, αναζήτηση βοήθειας, αναρρωτική άδεια). Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε στο χώρο εργασίας, ανώνυμα, αφού είχε ληφθεί, προφορικά, συγκατάθεση από το κάθε άτομο. Συλλέχθηκε τρείς (3) μέρες μετά τη διανομή, σε ξεχωριστό φάκελο για κάθε τμήμα. Στατιστική Ανάλυση Κατά τη στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε αρχικά περιγραφική στατιστική (κατανομή συχνοτήτων, μέτρα κεντρικής τάσης, μέτρα διασποράς). Η περαιτέρω σταστιστική ανάλυση έγινε με συσχέτισεις. Aποτελέσματα Ευρήματα μεθόδων περιγραφικής στατιστικής Από τα 135 μέλη του νοσηλευτικού προσωπικού του νοσοκομείου εκατό επέστρεψαν συμπληρωμένο το ερωτηματολόγιο (74.07%). Η κατανομή του δείγματος (με τα συμπληρωμένα και κενά ερωτηματολόγια) φαίνεται στον Πίνακα 1. Τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά του δείγματος παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Το 85% του δείγματος είναι γυναίκες, αναμενόμενο μια και η νοσηλευτική είναι κατεξοχήν γυναικείο επάγγελμα. Η μέση ηλικία του δείγματος είναι (±6.45) έτη. Οι νοσηλευτές του νοσοκομείου που μελετήθηκε είναι παντρεμένοι (77%) και έχουν 1.44 (0-4) παιδιά. Στην πλειοψηφία τους δεν είναι πίνουν αλκοόλ (67%) και δεν είναι καπνιστές (52%), όμως τα άτομα που καπνίζουν καταναλώνουν 7.48 (2-40) τσίγαρα την ημέρα. Το νοσηλευτικό προσωπικό αποτελείται κυρίως από νοσηλευτές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (67%), εργάζεται 7? ώρες (85%) σε κυκλικό ωράριο (64%). Η πλειοψηφία του δείγματος (53%) εργάζεται περισσότερα από 15 χρόνια. Το 58% του προσωπικού δεν αθλείται καθόλου, ενώ μόνο το 6% μετακινείται με τα πόδια από/προς το νοσοκομείο. Η καθημερινή κλινική πρακτική του νοσηλευτικού προσωπικού αναφορικά με την άρση και μεταφορά βάρους παρουσιάζεται στον Πίνακα 3. Το δείγμα αναφέρει ότι κατά την άσκηση της νοσηλευτικής, απαιτείται, περισσότερες από μια φορές την ημέρα, να σκύβει (70.3%), να κάνει στροφικές κινήσεις του κορμού #41# Τόμος 03 Τεύχος 02

12 Συζήτηση Μελετώντας τα αποτελέσματα της έρευνας, βλέπει κανείς ότι το νοσηλευτικό προσωπικό του συγκεκριμένου νοσηλευτικού ιδρύματος διανύει την τέταρτη δεκαετία της ζωής του (mean=38.39 έτη) και ήδη εργάζεται περισσότερο από δέκα χρόνια (78%). Έχοντας υπόψιν, ότι η φύση της νοσηλευτικής εμπεριέχει μεγάλη σωματική/ψυχική κόπωση καθώς είναι αναγκαία η κοντινή επαφή με άλλα άτομα που χρειάζονται βοήθεια, φροντίδα και στήριξη, και ότι το 90% του δείγματος παρουσίασε προβλήματα οσφυαλγίας κατά τη διάρκεια του έτους, τότε καταδεικνύεται η ανάγκη εμπλουτισμού του νοσηλευτικού ιδρύματος με νέους και ξεκούραστους νοσηλευτές. Στη διεθνή βιβλιογραφία πολλές μελέτες έχουν επικεντρωθεί στη σχέση τμήματος εργασίας και επεισοδίων οσφυλγίας. Έχει βρεθεί ότι η εργασία σε μονάδα εντατικής θεραπείας, χειρουργείο, ορθοπαιδική, γηριατρική και παθολογική κλινική αυξάνει τους κινδύνους εμφάνισης οσφυαλγίας (Yip, 2001, Smith και λοιποί, 2003a). Παρόλα αυτά, στην έρευνά μας δεν βρέθηκε στατιστική σημαντικότητα ανάμεσα στο τμήμα εργασίας και τα επεισόδια οσφυαλγίας, ίσως γιατί το ποσοστό του νοσηλευτικού προσωπικού αυτών των κλινικών ήταν χαμηλό. Στο ίδιο συμπέρασμα με εμάς κατέληξαν και οι Ando και λοιποί (2000) και Karahan & Bayraktar (2004). Το 64% του νοσηλευτικού προσωπικού εργάζεται σε κυκλικό ωράριο. Σε άλλες έρευνες έχει βρεθεί συσχέτιση κυκλικού ωραρίου, κυρίως του νυχτερινού, και οσφυαλγίας (Josephson και λοιποί, 1997, Eriksen και λοιποί, 2004). Η νυχτερινή εργασία σχετίζεται με λιγότερες ώρες και χαμηλής ποιότητας ύπνο. Μια υπόθεση, που εξηγεί τη συσχέτιση ωραρίου και οσφυαλγίας, είναι ότι οι διαταραχές ύπνου οδηγούν σε αύξηση της μυϊκής τάσης που συμβάλλει στην εμφάνιση πόνου στην ΟΜΣΣ. Παρόλα αυτά, δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική σχέση στην παρούσα έρευνα. Δύο στους πέντε νοσηλευτές παραμένουν σε καθιστή θέση λιγότερο από μια ώρα στη διάρκεια του ωραρίου. Σε (69.9%), να εργάζεται σε άβολη θέση (64%) και να κάνει επαναλαμβανόμενες κινήσεις (68.5%). Επίσης, βρέθηκε ότι παραμένει σε καθιστή θέση λιγότερο από μία ώρα κάθε μέρα (39.6%). Επιπλέον, κατά την καθημερινή εργασία απαιτούνται ξαφνικές και απότομες κινήσεις (80%), εφαρμογή δύναμης με τα χέρια (62%) καθώς και εφαρμογή δύναμης σε μηχανήματα (43%). Το δείγμα μας αναφέρει ότι βιώνει αυξημένη ένταση κατά την άσκηση της εργασίας του (75%), ότι εργάζεται υπό πίεση χρόνου (73%), ότι απαιτείται να είναι όλα έτοιμα σε συγκεκριμένο χρόνο (74%), ότι θεωρεί την εργασία του συχνά κουραστική (93%), ότι επιθυμεί μείωση του ρυθμού εργασίας (58%), ενώ το 61% αναφέρει ότι δεν έχει πρόβλημα με το ρυθμό εργασίας! Η γενική κατάσταση υγείας του νοσηλευτικού προσωπικού είναι, κατά την προσωπική τους εκτίμηση, καλή ή αρκετά καλή (82%). Η πλειοψηφία του δείγματος δεν έχει πάρει καμία ημέρα αναρρωτικής άδειας (89%). Κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους, το πρόβλημα της οσφυαλγίας έχει αγγίζει όλους τους νοσηλευτές του νοσηλευτικού ιδρύματος που μελετήσαμε, εκτός από τον εργαζόμενο στις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις (Πίνακας 4). Η συχνότητα και τα χαρακτηριστικά του πόνου στην οσφυϊκή χώρα παρουσιάζονται στον Πίνακα 5 και 6, αντίστοιχα. Η αυτοαντίληψη του πόνου αξιολογήθηκε σε μια δεκάβαθμη κλίμακα πόνου, όπου 0 είναι η απουσία πόνου και 10 είναι ο αφόρητος πόνος. Η αίσθηση του πόνου είναι Ο τρόπος αντιμετώπισης της οσφυαλγίας παρουσιάζεται στον Πίνακα 7. Ευρήματα συσχετίσεων Κατά τη στατιστική ανάλυση ορίστηκαν τα επίπεδα σημαντικότητας ως p Έτσι, βρέθηκε ότι υπάρχει θετική συσχέτιση της οσφυαλγίας στους νοσηλευτές που έχουν παιδιά (p=.016). Εντοπίστηκε θετική συσχέτιση με την άρση και μεταφορά βάρους 5Kg, περισσότερες από μία φορές την ημέρα (p=.036 και p=.027, αντίστοιχα), καθώς και με τις επαναλαμβανόμενες κινήσεις (p=.0420) κατά την εκτέλεση της καθημερινής νοσηλευτικής εργασίας. Φάνηκε, επίσης, θετική συσχέτιση της οσφυαλγίας με τις ξαφνικές κινήσεις (p=.046) και με την αυξημένη ένταση κατά την καθημερινή εργασία (p=.033). έρευνα των Karahan & Bayraktar (2004), στην Τουρκία, αναφέρεται ότι το 58.9% του νοσηλευτικού προσωπικού εργάζεται σε όρθια θέση περισσότερο από έξη ώρες στη διάρκεια της οκτάωρης βάρδιας. Η ορθοστασία αυξάνει την πίεση στην ΟΜΣΣ, και αν υπάρχει ήδη πρόβλημα, η κατάσταση επιδεινώνεται. Η απουσία στατιστικής σημαντικότητας, ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι σε τακτά χρονικά διαστήματα το νοσηλευτικό προσωπικό κάνει σύντομης διάρκειας διάλειμα «για τσιγάρο», μια και οι υπο διερεύνηση νοσηλευτές καπνίζουν κατά μέσο όρο 7 τσιγάρα. Βέβαια, τα διαλείματα αυτά ξεκουράζουν την ΟΜΣΣ από τη συνεχή ορθοστασία, αλλά επιβαρύνουν άλλα συστήματα του οργανισμού! Η ύπαρξη παιδιών έχει ενοχοποιηθεί από πολλούς ερευνητές, όχι όμως και από την παρούσα έρευνα (Feyer και λοιποί, 2000, Yip 2001, Hoogendoorn και λοιποί, 2002). Αυτό γιατί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αυξάνει το σωματικό βάρος και αλλάζει η στάση του σώματος επιβαρύνοντας την ΟΜΣΣ. Επίσης, τα παιδιά, κυρίως κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους χρειάζονται χειρωνακτική φροντίδα και συχνά είναι στην αγκαλιά της μητέρας αυξάνοντας το φορτίο στην ΟΜΣΣ. Είναι άξιο απορίας το γεγονός ότι δεν υπήρξε συσχέτιση της οσφυαλγίας με τα σωματομετρικά χαρακτηριστικά (ηλικία, ύψος, βάρος και ΔΜΣ) των νοσηλευτών, παρά τα αντίθετα ευρήματα έγκριτων ερευνητών του εξωτερικού (Ozguler και λοιποί, 2000, Engkvist, 2006) και παρά το γεγονός ότι ο ΔΜΣ του νοσηλευτικού προσωπικού του υπό μελέτη νοσοκομείου ήταν αρκετά υψηλός και οριακά στα κατώτερα όρια της κατηγορίας των υπέρβαρων (25.11Kg/m2). Είναι προφανής η σχέση του ΔΜΣ με το φορτίο στην ΟΜΣΣ σε υπέρβαρα άτομα. Οι Ο5 και Ι1 σπόνδυλοι δέχονται μεγαλύτερες πιέσεις λόγω του μεγαλύτερου βάρους του κορμού (de Looze και λοιποί, 1998). Σε έρευνα των Ozguler και λοιποί (2000) στη Γαλλία, βρέθηκε ότι ο επιπολασμός της Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήμης #42#

13 οσφυαλγίας αυξανόταν καθώς αυξανόταν ο ΔΜΣ. Σε άλλη έρευνα των Smedley και λοιπών (2003) σε δύο νοσοκομεία της νότιας Αγγλίας, βρέθηκε ότι τα επεισόδια οσφυαλγίας ήταν περισσότερα σε νοσηλευτές με ΔΜΣ?30Kg/m2. Οι διαφορές με τις μελέτες των ξένων ερευνητών ίσως οφείλονται στο ότι οι έρευνες εστίασαν στο νοσηλευτικό προσωπικό συγκεκριμένων τμημάτων, όπως η μονάδα εντατικής θεραπείας, το χειρουργείο και η ορθοπαιδική κλινική. Σε παλιότερη έρευνα των Smedley & Cooper (1997) στο Southampton δεν βρέθηκε σχέση με το βάρος ή τον ΔΜΣ. Στα ίδια αρνητικά συμπεράσματα κατέληξαν και οι Ando και λοιποί (2000), που μελέτησαν το νοσηλευτικό προσωπικό ενός μεγάλου πανεπιστημιακού νοσοκομείου στην Ιαπωνία. Στην έρευνά μας βρέθηκε θετική συσχέτιση της οσφυαλγίας με την άρση και μεταφορά βάρους 5Kg, που ισοδυναμεί με ένα δίσκο με εργαλεία για χειρουργική επέμβαση, ένα δοχείο με διάλυμα ηλεκτρολυτών για μια συνεδρία αιμοκάθαρσης, δύο σάκκους διαλύματος περιτοναϊκής κάθαρσης ή πέντε ορούς για ενδοφλέβια χορήγηση. Όπως μπορεί να καταλάβει κανείς, κατά τη διάρκεια της οκτάωρης εργασίας το νοσηλευτικό προσωπικό μιας κλινικής με δύναμη 30 κλινών (η μέση δύναμη κλινών στο υπό μελέτη νοσηλευτικό ίδρυμα) θα χρειαστεί να εκτελέσει τις παραπάνω νοσηλευτικές παρεμβάσεις αρκετές φορές. Η μεταφορά αντικειμένων αποτελεί ένα επιβαρυντικό παράγοντα εμφάνισης του προβλήματος, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία (Ozguler και λοιποί, 2000,Yip, 2001, Eriksen και λοιποί, 2004). Το 25% του νοσηλευτικού προσωπικού σε μεγάλο πανεπιστημιακό νοσοκομείο των Αθηνών (Vasiliadou και λοιποί, 1995) αναφέρει ότι τουλάχιστον έξη φορές κατά τη διάρκεια της οκτάωρης βάρδιας σηκώνει βάρος ίσο ή μεγαλύτερο από 15Kg. Πολλοί ερευνητές θεωρούν τις μη σωστές θέσεις εργασίας (στροφικές κινήσεις του κορμού, επαναλαμβανόμενες και ξαφνικές κινήσεις) ως υπεύθυνες για τα προβλήματα της ΟΜΣΣ στο νοσηλευτικό προσωπικό (Ando και λοιποί, 2000, Yip, 2004). Στα ίδια συμπεράσματα κατέληξε και η δική μας έρευνα. Συνήθως, η βασική φροντίδα του ασθενή (γύρισμα, σήκωμα, στρώσιμο), η διαδικασία παρακέντησης για τη συνεδρία αιμοκάθαρσης ή η εργαλειοδοσία στο χειρουργείο, δεν εκτελείται εργονομικά σωστά από τα μέλη του νοσηλευτικού προσωπικού. Όταν αυτά τα καθημερινά καθήκοντα δεν εκτελούνται χρησιμοποιώντας σωστά τη μηχανική του σώματος είναι πάρα πολύ πιθανό να αυξηθούν τα επεισόδια οσφυαλγίας. Σε έρευνα των Lee & Chiou (1995) βρέθηκε ότι το stress στην σπονδυλική στήλη είναι μεγαλύτερο όταν το κρεβάτι του ασθενή ήταν χαμηλότερα από το ύψος της λαγόνιας ακρολοφίας (περίπου 90cm). Η στάση του σώματος κατά την εκτέλεση του 17% των καθημερινών καθηκόντων έχει βρεθεί, από το Εθνικό Ινστιτούτο Επαγγελματικής Ασφάλειας και Υγείας των ΗΠΑ (National Institute for Occupational Safety and Health, NIOSH), ότι προκαλεί δυνάμεις μεγαλύτερες από τις επιτρεπτές (Lee & Chiou, 1995). Η άμεση νοσηλευτική φροντίδα συχνά συνοδεύεται από στατικές/άβολες θέσεις, με σκύψιμο προς τα εμπρός, ημικάθισμα και ασύμμετρη άρση του φορτίου (ασθενή). Προτάσεις Πρόληψης και Αντιμετώπισης Οσφυαλγίας Η διεθνής νοσηλευτική κοινότητα έχει αναγνωρίσει, εδώ και καιρό, ότι η χειρωνακτική φροντίδα των ασθενών αποτελεί έναν επαγγελματικό κίνδυνο. Αρκετοί νοσηλευτικοί σύνδεσμοι παγκοσμίως έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες, συχνά σε συνεργασία με κυβερνήσεις, και παρουσιάζουν προτάσεις ή οδηγίες για την χειρωνακτική φροντίδα των ασθενών. Στην πρώτη γραμμή αυτής της προσπάθειας είναι η Μεγάλη Βρετανία και η Αυστραλία, οι οποίες έχουν εκδώσει επίσημες καθοδηγητικές γραμμές (Royal College of Nursing, 2002, Australian Nursing Federation, 2004). Η κύρια τάση αυτών είναι η κατάργηση της χειρωνακτικής άρσης και μετακίνησης ασθενών σε όλες, εκτός από τις επικίνδυνες για τη ζωή του ασθενή καταστάσεις. Η πολιτική κάθε νοσοκομείου πάνω σε θέματα άρσης/μεταφοράς ασθενών και ο σωστός χειρισμός των ασθενών θα πρέπει να διανέμονται και να τοιχοκολούνται σε όλα τα τμήματα του νοσοκομείου (Yip, 2001, Brown, 2003, de Castro, 2004, Fergusson και λοιποί, 2005). Η Ομαδική Άρση και Μεταφορά (Team Lifting), ένα σύστημα που συνδυάζεται με το προηγούμενο, θα πρέπει να εφαρμόζεται όταν οι απαιτήσεις της παρέμβασης ξεπερνούν την ικανότητα ενός μόνο επαγγελματία υγείας ή όταν δεν υπάρχει ή δεν είναι δυνατή η χρησιμοποίηση μηχανικού βοηθήματος (Barrett & Dennis, 2005). Η ικανότητα άρσης και μετακίνησης της Ομάδας είναι μεγαλύτερη από ότι ενός ατόμου, με το συνολικό φορτίο και την προσπάθεια μοιρασμένη ομοιόμορφα ανάμεσα στα μέλη της. Σημαντική είναι η τακτική άσκηση, καθώς αυξάνει τη δύναμη μυών και ιστών, αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος, την ευελιξία, τη μυϊκή δύναμη και αντοχή και μειώνει το stress (Blue, 1996). Προγράμματα ενδυνάμωσης των μυών ράχης, κορμού και οσφυϊκής χώρας, προτείνονται από τους de Looze και λοιποί (1998). Τριάντα λεπτά συστηματικής άσκησης ή μια μέτρια σωματική δραστηριότητα τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας προλαμβάνουν την οσφυαλγία, σύμφωνα με τον Yip (2004). Εκτός από την τακτική άσκηση, η σωστή διατροφή και η επαρκής ξεκούραση/ύπνος είναι σημαντικοί παράγοντες που βοηθούν το άτομο να φέρει σε πέρας τις απαιτήσεις του επαγγέλματος (Lee & Chiou, 1995, McHugh & Schaller, 1997). Η τάση που επικρατεί στις μέρες μας είναι ο συνδυασμός διαφορετικών προσεγγίσεων για την αντιμετώπιση της οσφυαλγίας. Η εκπαίδευση του προσωπικού για τη σωστή στάση του σώματος και τη σωστή μηχανική θα πρέπει να παρέχεται σε προπτυχιακό επίπεδο, αλλά και να περιέχεται στην εισαγωγική εκπαίδευση του υπαλλήλου τον πρώτο χρόνο της εργασίας του (McHugh & Schaller, 1997, Hui και λοιποί, 2001). Η οργάνωση εκπαιδευτικού προγράμματος εντός του νοσοκομείου (de Castro, 2004, Radovanovic & Alexandre, 2004), θα μπορούσε να περιλαμβάνει θεωρητικά μαθήματα (στοιχεία ανατομίας και εργονομίας), τρόπους εργονομικής φροντίδας ασθενών, #43# Τόμος 03 Τεύχος 02

14 προγράμματα άσκησης και πρακτικά μαθήματα με εξάσκηση, ασκήσεις και χαλάρωση, όπως αυτό που περιγράφεται από τους Alexandre και λοιποί (2001). Η οργάνωση του τμήματος και της εργασίας έχει βρεθεί ότι αποτελεί παράγοντα κλειδί για επιτυχή μείωση των επιβαρυντικών παραγόντων εμφάνισης οσφυαλγίας (Hellsing και λοιποί, 1993). Το γραφείο, η καρέκλα, η οθόνη και το πληκτολόγιο του υπολογιστή, θα πρέπει να είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να προάγεται η υγεία του εργαζομένου. Η αγορά κρεβατιών νοσηλείας και πολυθρόνων αιμοκάθαρσης με δυνατότητα ηλεκτροκίνητης αυξομείωσης του ύψους, βοηθά στην πρόληψη επεισοδίων οσφυαλγίας, καθώς φαίνεται ότι μειώνεται η βαρειά σωματική εργασία, οι κινήσεις που σχετίζονται με άρση/μεταφορά ασθενή, και κάποιες μη φυσιολογικές στάσεις κατά την εκτέλεση νοσηλευτικών παρεμβάσεων (Walls, 2001). Βέβαια, υπάρχει ο κίνδυνος να τέθουν όρια στην προμήθεια εργονομικά σχεδιασμένων αντικειμένων λόγω αυξημένου κόστους. Όμως, η πλήρης ανάλυση κόστους-οφέλους καταδεικνύει την αναγκαιότητά τους (McHugh & Schaller, 1997, Smedley & Cooper, 1997, Hildebrandt και λοιποί, 2001). Η χρήση μηχανικών βοηθημάτων, όπως ανελκυστήρες, σανίδες κυλίσματος ή ζώνες ανύψωσης θα πρέπει να αποτελέσουν την πρωταρχική στρατηγική αντιμετώπισης καθώς έχει φανεί ξεκάθαρα ότι μειώνουν σημαντικά την οσφυαλγία του νοσηλευτικού προσωπικού (Smedley & Cooper, 1997, de Looze και λοιποί, 1998, Hui και λοιποί, 2001, Brown, 2003, Περιορισμοί Επίλογος Κλείνοντας, η ομάδα θα ήθελε να τονίσει ότι ο εργονομικός σχεδιασμός του εργασιακού χώρου δεν μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα, αλλά μπορεί να βελτιώσει την άσκηση της νοσηλευτικής. Η γνώση εργονομίας είναι το πρώτο βήμα στην επίλυση των προβλημάτων. Ένας νοσηλευτής είναι απαραίτητο να έχει εργονομική εκπαίδευση για να αναγνωρίζει και να επιλύει τα πιθανά προβλήματα στον χώρο εργασίας (π.χ. Hignett, 2003, de Castro, 2004, Li και λοιποί, 2004). Η επίσκεψη σε ειδικό ιατρό (ορθοπαιδικό ή νευρολόγο) θεωρείται ένας από τους δημοφιλέστερους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος. Το 41% των νοσηλευτών στην Τουρκία (Karahan & Bayraktar, 2004) επισκέφθηκε ιατρό για διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος. Περισσότερο από το ένα τρίτο του νοσηλευτικού προσωπικού σε έρευνα του Yip (2001) βρίσκεται κάτω από ιατρική παρακολούθηση με αναλγητικά (τοπικά ή από το στόμα χορηγούμενα) και μυοχαλαρωτικά. Η φυσιοθεραπευτική αντιμετώπιση είναι εξατομικευμένη ανάλογα με τα συμπτώματα του κάθε ατόμου (Cooper και λοιποί, 1996). Κατά τη οξεία φάση του προβλήματος ενδείκνυται ανάπαυση διακοπτόμενη από περιόδους ελεγχόμενης κίνησης και θεραπεία με μάλαξη και έλξη. Για διάταση των οσφυϊκών ιερονωτιαίων μυών και του μαλακού ιστού της οπίσθιας επιφάνειας της σπονδυλικής στήλης, ο ασθενής σε ύπτια θέση με τα ισχία και τα γόνατα σε κάμψη, φέρει έναένα τα γόνατα προς το στήθος, ανυψώνοντας το ιερό οστό από την επιφάνεια άσκησης. Για ενδυνάμωση των κοιλιακών μυών ως σταθεροποιών του κορμού και της λεκάνης, καθώς και για αύξηση της μυϊκής αντοχής ενδείκνυνται ασκήσεις κοιλιακών, αρχικά διάρκειας ενός λεπτού (φτάνοντας τα τρία λεπτά). Για ενδυνάμωση των οσφυϊκών εκτεινόντων ως σταθεροποιών του κορμού και για αύξηση της μυϊκής αντοχής ενδείκνυνται ραχιαιές ασκήσεις (Kisner & Colby, 1999). H ερευνητική αυτή εργασία εντόπισε κάποιους από τους επιβαρυντικούς παράγοντες εμφάνισης οσφυαλγίας στο νοσηλευτικό προσωπικό. Περαιτέρω έρευνα με μεγαλύτερο δείγμα είναι αναγκαία. Επιπλέον, σύγκριση με άλλα νοσοκομεία θα αποτελούσε επιπλέον βήμα. Παρόλα αυτά, η παρούσα έρευνα θα ρίξει περισσότερο φως προς την κατεύθυνση της επίλυσης του προβλήματος. μεταφορά ασθενή ή υλικών μεγάλου βάρους). Τέλος, ελπίζουμε οι εργονομικά σχεδιασμένες θέσεις εργασίας (κρεβάτια, τραπέζια, καθίσματα, πολυθρόνες αιμοκάθαρσης) να αυξήσουν την παραγωγικότητα των εργαζομένων με μείωση του πόνου, που αποτελεί εμπόδιο στην εκτέλεση της εργασίας, και με μείωση των επαναλαμβανόμενων κινήσεων και λανθασμένων στάσεων εργασίας. Βιβλιογραφία Alexandre N., Moraes de M., Filho H. & Jorge S., (2001). Evaluation of a program to reduce back pain in nursing personnel. Rev. Saude Publica; 35 (4): 7-9. Ando S., Ono Y., Shimaoka M., Hiruta S., Hattori Y., Hori F. & Takeuchi Y., (2000). Associations of self estimated workloads with musculoskeletal symptoms among hospital nurses. Occupational Environmental Medicine; 57: Αustralian Nursing Federation, SA Branch, (2004). No lift, no injury. Από την ιστοσελίδα Barrett RS. & Dennis GJ., (2005). Ergonomic issues in team lifting. Human Factors and Ergonomics in Manufacturing; 15 (3): Blue CL., (1996). Preventing back injury among nurses. Orthopaedic Nursing; 15(6): 9-20; quiz 21-2 Brown D., (2003). A nurse speaks out preventable back injuries and nursing Commentary.The ABNF Journal; Cooper J.,Tate R.,Yassi A.& Khokhar J.,(1996). Effect of an Early Intervention Program on the Relationship Between Subjective Pain and Disability Measures in Nurses With Low Back Injury; 21(20), de Bono JP, Hudsmith LE, Bono de AM, (2001). Back pain in pre-registration house officers. Occupational Medicine; 51(1): de Castro AB, (2004). Handle with Care: The American Nurses Association s Campaign to Address Work-Related Musculoskeletal Disorders. Online Journal of Issues in Nursing; 9 (3): manuscript 2. Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήμης #44#

15 de Looze M., Zinzen E., Caboor D., Roy van P. & Clarijs J., (1998). Muscle strength, task performance and low back load in nurses. Ergonomics; 41(8): Engkvist IL., (2006). Evaluation of an intervention comprising a No Lifting Policy in Australian hospitals.applied Ergonomics; 37(2): Eriksen W., Bruusgaard D. & Knardahl S., (2004). Work factors as predictors of intense or disabling low back pain; a prospective study of nurses aides. Occupational and Environmental Medicine; 61: Fergusson S., Marras W. & Burr D., (2005).Workplace design guidelines for asymptomatic vs low back injured workers.applied Ergonomics; 36: Feyer AM., Herbison P.,Williamson A., de Silva I., Mandryk J., Hendrie L. & Hely M., (2000). The role of physical and psychological factors in occupational low back pain: a prospective cohort study. Occup Environ Med; 57: Jansen J., Burdorf A. & Steyerberg E., (2001). A novel approach for evaluation level, frequency and duration of lumbar posture simultaneously during work. Scand J Work Environ Health; 27(6): Josepshon M., Lagerstrom M., Hagberg M. & Wigaeus H., (1997). Musculoskeletal symptoms and job strain among nursing personnel: a study over a three year period. Occupational and Environmental Medicine; 54: Hellsing AL., Linton S., Andershed B., Bergman C. & Liew M., (1993). Ergonomic education for nursing students. International Journal of Nursing Studies; 30(6): Hildebrandt VH., Bongers PM., Dijk van FJH., Kemper HCG. & Dul J., (2001). Dutch Muscoloskeletal Questionnaire: description and badic qualities. Ergonomics; 44(12): Hignett S., (2003). Intervention strategies to reduce musculoskeletal injuries associated with handling patients: a systematic review. Occupational and Environmental Medicine; 60:6 Hoogendoorn WE., Bongers PM., de Vet HCW., Ariëns GAM., van Mechelen W. & Bouter LM., (2002). High physical work load and low job satisfaction increase the risk of sickness absence due to low back pain: results of a prospective cohort study. Occupational and Environmental Medicine; 59: Hui L., Ng YFG., Yeung SMS. & Hui-Chan WYC., (2001). Evaluation of physiological work demands and low back neuromuscular fatigue on nurses working in geriatric wards.applied Ergonomics; 32: Karahan A. & Bayraktar N., (2004). Determination of the usage of body mechanics in clinical settings and the occurrence of low back pain in nurses. International Journal of Nursing Studies; 41: Kisner C. & Colby LA., (1999). Θεραπευτικές Ασκήσεις Βασικές Αρχές και Τεχνικές. Απόδοση στα Ελληνικά Σπυριδόπουλος Κ & Σάτκα Γ. Ιατρικές Εκδόσεις Σιώκης, Αθήνα, σελ Lagestrom M., Hansson T. & Hagberg M., (1998) Work-related low-back problems in nursing. Scand J Work Environ Health; 24(6): Lee YH. & Chiou WK., (1995). Ergonomic analysis of working posture in nursing personnel: example of modified Ovako Working Analysis System application. Res Nurs Health; 18(1): Maul I., Laubi T., Kipstein A.& Krueger H.,(2003). Course of low back pain among nurses: a longitudinal study across eight years. Occupational and Environmental Medicine; 60: McHugh ML. & Schaller P., (1997). Ergonomic nursing workstation design to prevent cumulative trauma disorders. Comput Nurs.; 15(5): Ozguler A., Leclerc A., Landre MF., Pietri-Taleb F. & Niedhammer I., (2000). Individual and occupational determinants of low back pain according to various definitions of low back pain. Journal of Epidemiology and Community Health; 54: Radovanovic C. & Alexandre NMC., (2004).Validation of an instrument for patient handling assessment.applied Ergonomics; 35: Royal College of Nursing, (2002). RCN Code of Practice for Patient Handling. Από την ιστοσελίδα Smedley J. & Cooper C., (1997). Prospective cohort study of predictors on incident low back pain in nurses. British Medical Journal; 314(7089): Smedley J., Trevelyan F., Inskip H., Buckle P.., Cooper C., Coggon D., (2003). Impact of ergonomic intervention of back pain among nurses. Scand J Work Environ Health; 29(2): Smith RD, Ohmura K.,Yamagata Z. & Minai J., (2003a). Musculoskeletal disorders among female nurses in a rural Japanese hospital. Nursing and Health Sciences; 5: Smith RD., Kondo N., Tanaka H., Hirasawa K. & Yamagata Z., (2003b). Musculoskeletal disorders among hospital nurses in rural Japan. Remote Rural Health; 3(3): Smith RD. & Leggat AP., (2004a). Musculoskeletal disorders among rural Australian nursing students.aust J Rural Health; 12: Smith RD., Wei N., Zhao L. & Wang RS., (2004b). Musculoskeletal complaints and psychosocial risk factors among Chinese hospital nurses. Occupational Medicine; 54: Underwood M., for the UK BEAM Trial Team, (2004). United Kingdom back pain exercise and manipulation (UK BEAM) randomised trial: effectiveness of physical treatments for basic pain in primary care. British Medical Journal; 329: Vasiliadou A., Karvountzis GG., Soumilas A., Roumeliotis D. & Theodosopoulou E, (1995). Occupational low-back pain in nursing staff in a Greek hospital. Journal of Advanced Nursing; 21(1): Walls C., (2001). Do electric patient beds reduce the risk of lower back disorders in nurses? Occupational Medicine; 51(6): Yip BY., (2001).A study of work stress, patient handling activities and the risk of low back pain among nurses in Hong Kong. Journal of Advanced Nursing; 36(6): Yip BY., (2004). New low back pain in nurses: work activities, work stress and sedentary lifestyle. Journal of Advanced Nursing; 46(4): #45# Τόμος 03 Τεύχος 02

16 Πίνακες Πίνακας 1. Συμπλήρωση ερωτηματολογίων ανά τμήμα εργασίας Τμήματα Νοσοκομείου Κενά Συμπληρωμένα n Χειρουργική Χειρουργείο Τομεάρχεις Τεχνητός Νεφρός Περιτοναϊκή Κάθαρση Παθολογική Ουρολογική Ορθοπαιδική Νευρολογική Νεφρολογική Μονάδα Καρδιοπαθών Μονάδα Εντατικής Καρδιολογική Ενδο/μειακές Λοιμώξεις Εξωτερικά Ιατρεία Αναισθησιολογικό Πίνακας 2. Ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά του δείγματος Σωματικό βάρος Kg Εύρος Kg Ύψος σώματος 166 cm Εύρος cm Δείκτης Μάζας Σώματος Kg/m2 Εύρος Kg/m 2 Πίνακας 3. Άρση και μεταφορά φορτίου Κινήσεις Θετικές απαντήσεις Άρση βάρους 5kg >1 φορά/ημέρα 39 Σπρώξιμο βάρους 5kg >1 φορά/ημέρα 35 Μεταφορά βάρους 5kg >1 φορά/ημέρα 36 Άρση βάρους 20kg >1 φορά/ημέρα 25 Σπρώξιμο βάρους 20kg >1 φορά/ημέρα 29 Μεταφορά βάρους 20kg >1 φορά/ημέρα 30 Πίνακας 4. Εμφάνιση οσφυαλγίας κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους στο προσωπικό των τμημάτων & κλινικών του νοσοκομείου. Οσφυαλγία το προηγούμενο έτος ανά κλινική Ναι Όχι 1. Ουρολογική Κλινική Τομεάρχεις Χειρουργική Κλινική Νεφρολογική Κλινική Μονάδα Περιτοναϊκής Κάθαρσης Ορθοπαιδική Κλινική Χειρουργείο Νευρολογική Κλινική Τμήμα Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων Παθολογική Κλινική Μονάδα Εντατικής Θεραπείας Μονάδα Τεχνητού Νεφρού Εξωτερικά Ιατρεία Μονάδα Εμφραγμάτων Καρδιολογική Κλινική Αναισθησιολογικό Τμήμα 4 0 Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήμης #46#

17 Πίνακας 5. Συχνότητα πόνου στην οσφυϊκή χώρα. Συχνότητα Θετικές απαντήσεις Μια φορά την ημέρα 6 Μια φορά την εβδομάδα 9 Μια φορά το χρόνο 5 Αρκετές φορές την εβδομάδα 13 Αρκετές φορές το μήνα 19 Αρκετές φορές το χρόνο 19 Μετά από άρση/μετακίνηση βάρους 44 Πίνακας 6. Είδος πόνου. Είδος πόνου Θετικές απαντήσεις Οξύς, εντοπισμένος πόνος 43 Οξύς, διάχυτος πόνος 20 Μούδιασμα οσφυϊκής χώρας 28 Μούδιασμα & καύσος ποδιού 29 Χρόνιος πόνος 13 Πίνακας 7. Τρόποι αντιμετώπισης της οσφυαλγίας Μέτρα αντιμετώπισης Θετικές απαντήσεις Τίποτα 23 Λήψης παυσίπονων 47 Ανάπαυση 31 Χρήση ζώνης οσφύος 11 Μείωση κινήσεων στην εργασία 7 Μείωση κινήσεων στο σπίτι 26 Εφαρμογή ζέστης (τοπικά) 20 Λήψη μυοχαλαρωτικών 27 Άσκηση 7 #47# Τόμος 03 Τεύχος 02

18 Αποτελεσματικότητα: Έννοιες, Εμπειρική Διερεύνηση και Εφαρμογές στα Ελληνικά Νοσοκομεία Κυριακή Σωτηριάδου, Λοχαγός (ΥΝ), 223 ΚΙΧΝΕ Κοζάνης MSc Οικονομία και Διοίκηση Περίληψη Στην παρούσα εργασία εξετάζονται αρχικά οι έννοιες της τεχνικής αποτελεσματικότητας, της κατανεμητικής αποτελεσματικότητας και της αποτελεσματικότητας κλίμακας. Στη συνέχεια, μετά από μια σύντομη αναφορά στα σχετικά με την εμπειρική μέτρηση ζητήματα, γίνεται συζήτηση για την εφαρμογή των εννοιών αυτών στο χώρο της υγείας και παρέχονται συνοπτικά τα κύρια συμπεράσματα των σχετικών εμπειρικών μελετών για τη μέτρηση της αποτελεσματικότητας στα ελληνικά νοσοκομεία. Λέξεις κλειδιά: τεχνική αποτελεσματικότητα, κατανεμητική αποτελεσματικότητα αποτελεσματικότητα κλίμακας, αποτελεσματικότητα στα Ελληνικά νοσοκομεία 1. Εισαγωγή Η έννοια της αποτελεσματικότητας είναι ευρύτατα χρησιμοποιούμενη στα οικονομικά και αναφέρεται στην άριστη χρήση των πόρων σε μια παραγωγική διαδικασία. Με άλλα λόγια, μια παραγωγική διαδικασία (ή μια παραγωγική μονάδα) είναι αποτελεσματική όταν είναι έτσι οργανωμένη ώστε δεδομένων των στόχων που έχουν τεθεί δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική διαδικασία που να αποφέρει μεγαλύτερο όφελος, όταν όλα τα κόστη έχουν ληφθεί υπόψην (Shubik, 1978). Κατά τον Farell (1957), η αποτελεσματικότητα αποτελείται από δύο συστατικά στοιχεία: την τεχνική αποτελεσματικότητα και την κατανεμητική αποτελεσματικότητα. Τα δύο αυτά στοιχεία μαζί συναποτελούν την ολική αποτελεσματικότητα. Περαιτέρω, εάν ληφθεί υπόψη η κλίμακα μεγέθους μιας παραγωγικής διαδικασίας και η μορφή των αποδόσεων (σταθερές ή μεταβλητές) που η χρησιμοποιούμενη τεχνολογία έχει, τότε οδηγούμαστε στην έννοια της αποτελεσματικότητας κλίμακας, που αναφέρεται στην επιλογή της βέλτιστης κλίμακας παραγωγής. Οι παραπάνω έννοιες συνδέονται μεταξύ τους και μάλιστα, υπάρχει πολλές φορές σύγχυση στη χρήση τους (Rutkauskas and Paulavi ien, 2005; Shubik, 1978). Ωστόσο, χρησιμοποιούνται ευρύτατα για την αξιολόγηση των οικονομικών μονάδων γενικά, αλλά και των μονάδων υγείας ειδικότερα. Στην εργασία αυτή θα αναλυθούν οι παραπάνω έννοιες και θα διαφανεί η μεταξύ τους σχέση διαγραμματικά, καθώς επίσης και πως μετρώνται εμπειρικά, με έμφαση στην εμπειρική έρευνα της αξιολόγησης μονάδων και υπηρεσιών υγείας στην Ελλάδα. 2. Είδη αποτελεσματικότητας 2.1. Τεχνική αποτελεσματικότητα Σε γενικές γραμμές, ως τεχνική αποτελεσματικότητα νοείται η δυνατότητα μιας οικονομικής μονάδας να παράγει το μέγιστο δυνατό προϊόν από ένα δεδομένο καλάθι εισροών και με δεδομένη τεχνολογία. Εναλλακτικά, η τεχνική αποτελεσματικότητα ορίζεται ως η δυνατότητα μιας οικονομικής μονάδας να παράγει μια δεδομένη ποσότητα προϊόντος με την ελάχιστη δυνατή ποσότητα εισροών. Επομένως, στον ορισμό της τεχνικής αποτελεσματικότητας υπάρχει έμφυτο το στοιχείο της σύγκρισης. Προκειμένου να αποφανθούμε εάν μια παραγωγική διαδικασία εμφανίζει τεχνικά αποτελεσματική, συγκρίνονται οι πραγματοποιηθείσες με τις βέλτιστες εισροές και εκροές. Συνήθως η σύγκριση αυτή παίρνει τη μορφή ενός λόγου: Υ/Υ*, όπου Υ είναι το πραγματικά παραγόμενο προϊόν και Υ* είναι το μέγιστο δυνατό παραγόμενο προϊόν με ένα δεδομένο διάνυσμα εισροών Χ ή Χ*/Χ, όπου Χ είναι οι πραγματικές εισροές και Χ* είναι οι ελάχιστες δυνατές εισροές για να παραχθεί δεδομένο προϊόν Υ. Οι παραπάνω εκφράσεις υπονοούν ότι όταν μια οικονομική μονάδα είναι τεχνικά αποτελεσματική τότε λειτουργεί επάνω Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήμης #48#

19 στο όριο παραγωγής (production frontier) το οποίο ορίζεται ως η εν δυνάμει συνάρτηση παραγωγής. Αυτή η συνάρτηση έχει τη μορφή Όπου είναι ένα διάνυσμα εισροών, είναι ένα διάνυσμα εκροών, P(x) είναι το σύνολο των εκροών και L(y) είναι το σύνολο των εισροών (Silberberg, 1978;Varian, 1992). Με βάση αυτά, η μέτρηση της τεχνικής αποτελεσματικότητας μιας οικονομικής μονάδας έχει να κάνει με τη μέτρηση της απόστασης του συνδυασμού εισροών και εκροών της μονάδας από την εν δυνάμει συνάρτηση παραγωγής. Για τη μέτρηση αυτής της απόστασης χρησιμοποιούνται οι λεγόμενες συναρτήσεις απόστασης (Shephard, 1953), οι οποίες μπορεί να οριστούν είτε ως προς τις εισροές είτε ως προς τις εκροές. Η συνάρτηση απόστασης ως προς τις εισροές ορίζεται ως (Shephard, 1953; Lovell, 1993; Färe and Primont, 1995; Kumbakhar and Lovell, 2000): Η παράμετρος λ για την οποία ισχύει λ 1, αναφέρεται στην τεχνική αποτελεσματικότητα. Εάν λ = 1 τότε έχουμε τεχνική αποτελεσματικότητα, ενώ εάν λ>1 τότε έχουμε τεχνική αναποτελεσματικότητα. Έτσι, αφαιρώντας τη μονάδα από το λ έχουμε το βαθμό της τεχνικής αναποτελεσματικότητας και επομένως την απόσταση ώστε να γίνει η παραγωγική μονάδα τεχνικά αποτελεσματική. Η συνάρτηση απόστασης ως προς τις εκροές ορίζεται ως (Färe and Primont, 1995; Kumbakhar and Lovell, 2000): Η παράμετρος μ για την οποία ισχύει μ 1, αναφέρεται στην τεχνική αποτελεσματικότητα. Εάν μ = 0 τότε έχουμε τεχνική αποτελεσματικότητα, ενώ εάν μ<1 τότε έχουμε τεχνική αναποτελεσματικότητα. Στο Διάγραμμα 1 έχουμε μια συνάρτηση παραγωγής για μία εισροή και μία εκροή. Η εκροή (το προϊόν) y0 παράγεται με ποσότητα εισροής x 0, ωστόσο μπορεί να παραχθεί επίσης με μικρότερη ποσότητα x1, δηλαδή μια ποσότητα x 0 /λ. Επομένως, υπάρχει απόσταση από την τεχνικά αποτελεσματική παραγωγή. Αντίστοιχα, η x 0, μπορεί να παράγει εκροή (προϊόν) y 0, ωστόσο μπορεί επίσης να παράγει και μεγαλύτερη εκροή y1, δηλαδή μια ποσότητα y 0 /μ. Επομένως, υπάρχει απόσταση από την τεχνικά αποτελεσματική παραγωγή. Διάγραμμα 1. Τεχνική αποτελεσματικότητα ως προς τις εισροές και ως προς τις εκροές Η τεχνική αποτελεσματικότητα ως προς τις εκροές δίνεται από το λόγο ΓΑ/ΓΔ ενώ η τεχνική αποτελεσματικότητα ως προς τις εισροές δίνεται από το λόγο ΕΒ/ΕΑ. Όσο το Α πλησιάζει προς το Δ τόσο μικραίνει η απόσταση ΑΔ και ο λόγος ΓΑ/ΓΔ τείνει προς τη μονάδα, δηλαδή η παραγωγή γίνεται τεχνικά αποτελεσματικότερη ως προς τις εκροές. Αντίστοιχα, όσο το Α πλησιάζει προς το Β τόσο μικραίνει η απόσταση ΑΒ και ο λόγος ΕΒ/ΕΑ τείνει προς τη μονάδα, δηλαδή η παραγωγή γίνεται τεχνικά αποτελεσματικότερη ως προς τις εισροές. Βλέπουμε επομένως ότι η τεχνική αποτελεσματικότητα είτε ως προς τις εισροές είτε ως προς τις εκροές παίρνει τιμές μεταξύ μηδέν και ένα. Η πλήρως τεχνικά αποτελεσματική παραγωγή έχει τιμή μονάδα. Όσα αναφέρθηκαν αμέσως παραπάνω αναφέρονται στην πολύ απλή περίπτωση μιας παραγωγικής διαδικασίας, που έχει μία εισροή και μία εκροή. Στο Διάγραμμα 2 εμφανίζεται η μέτρηση της τεχνικής αποτελεσματικότητας ως προς τις εκροές για την περίπτωση που με τη χρήση μιας εισροής x έχουμε παραγωγή δύο εκροών y1 και y2. Ο λόγος ΟΑ/ΟΒ ισούται με το βαθμό της τεχνικής αποτελεσματικότητας, με άλλα λόγια, η απόσταση ΑΒ εκφράζει την τεχνική αναποτελεσματικότητα, δηλαδή κατά πόσο θα μπορούσαν να αυξηθούν οι εκροές χωρίς να χρησιμοποιήσουμε μεγαλύτερη ποσότητα της εισροής. #49# Τόμος 03 Τεύχος 02

20 Διάγραμμα 2. Μέτρηση της τεχνικής αποτελεσματικότητας ως προς τις εκροές (μία εισροή, δύο εκροές) Στο Διάγραμμα 3 εμφανίζεται η μέτρηση της τεχνικής αποτελεσματικότητας ως προς τις εισροές στην περίπτωση μιας παραγωγικής διαδικασίας όπου δύο εισροές x1 και x2 παράγουν μια εκροή y. Διάγραμμα 3. Μέτρηση της τεχνικής αποτελεσματικότητας ως προς τις εισροές (δύο εισροές, μία εκροή) Ο λόγος ΟΒ/ΟΑ ισούται με το βαθμό της τεχνικής αποτελεσματικότητας, με άλλα λόγια, η απόσταση ΑΒ εκφράζει την τεχνική αναποτελεσματικότητα, δηλαδή κατά πόσο 2.2. Η κατανεμητική αποτελεσματικότητα Η κατανεμητική αποτελεσματικότητα ή αποτελεσματικότητα τιμών κατά τον Farell (1957), αναφέρεται στην ικανότητα μιας οικονομικής μονάδας να χρησιμοποιεί τις άριστες ποσότητες και αναλογίες των εισροών με δεδομένο το κόστος τους. Με άλλα λόγια, κατανεμητική αποτελεσματικότητα έχουμε όταν με δεδομένες τιμές των εισροών μια οικονομική μονάδα παράγει εκροές που μεγιστοποιούν το έσοδο ή όταν το μίγμα των εισροών ελαχιστοποιεί το κόστος (Farell, 1957). Στο Διάγραμμα 4 εμφανίζεται μια παραγωγική διαδικασία με δύο εισροές x1 και x2 που παράγουν μια εκροή y. Η γραμμή ΑΑ εκφράζει το λόγο των τιμών των εισροών, ενώ η καμπύλη ισοπαραγωγής (isoquant), y = f(x1, x2) προέρχεται από τη συνάρτηση παραγωγής και είναι ουσιαστικά όλοι οι πιθανοί συνδυασμοί των εισροών x1 και x2 προκειμένου να παραχθεί ένα δεδομένο θα μπορούσαν να μειωθούν αναλογικά οι εισροές χωρίς να μειωθεί η παραγόμενη ποσότητα της εκροής. επίπεδο εκροής. Σε όλα τα σημεία της γραμμής ισοπαραγωγής υπάρχει τεχνική αποτελεσματικότητα, καθώς εξ ορισμού η γραμμή εκφράζει την παραγωγή του μέγιστου δυνατού προϊόντος από τις εισροές. Όλα τα σημεία πάνω δεξιά από τη γραμμή αυτή είναι τεχνικά αναποτελεσματικά. Για παράδειγμα, στο σημείο P έχουμε τεχνική αναποτελεσματικότητα που εκφράζεται από την απόσταση PQ. Στο σημείο Q ωστόσο, παρόλο που έχουμε τεχνική αποτελεσματικότητα, δεν έχουμε κατανεμητική αποτελεσματικότητα γιατί μπορούμε να παράγουμε την ίδια ποσότητα προϊόντος με λιγότερο κόστος στο σημείο Q. Η απόσταση RQ εκφράζει τη μείωση σε κόστος που θα είχαμε εάν η παραγωγή γινόταν στο σημείο κατανεμητικής αποτελεσματικότητας Q (Lovell, 1993; Colli et al., 2005). Ο συνδυασμός Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήμης #50#

Παροδικό και Μόνιµο Άγχος στους Γονείς Παιδιών µε Σακχαρώδη ιαβήτη Τύπου Ι

Παροδικό και Μόνιµο Άγχος στους Γονείς Παιδιών µε Σακχαρώδη ιαβήτη Τύπου Ι Παροδικό και Μόνιµο Άγχος στους Γονείς Παιδιών µε Σακχαρώδη ιαβήτη Τύπου Ι Ελένη Αλµπάνη 1, Μαίρη Γκούβα 2, Χρήστος Μαρνέρας 3, Γεωργία Θεοδωρακοπούλου 4, Γεωργία Λαλαγίαννη 5,Ευαγγελία Κοτρώτσιου 6 1.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΝΕ)

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΝΕ) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΝΕ) ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ-ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Διευθυντής Σύνταξης: Δρ. Κυριάκος Κουβελιώτης Υπεύθυνος Έκδοσης: Δημήτριος Σκουτέλης Υπεύθυνος Επικοινωνίας και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΔΑ: ΒΙΗΓ4691Ο3-Ζ7Δ. Ηράκλειο: 03-04-2014 Αριθ. Πρωτ.: 1920/Φ30.2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ

ΑΔΑ: ΒΙΗΓ4691Ο3-Ζ7Δ. Ηράκλειο: 03-04-2014 Αριθ. Πρωτ.: 1920/Φ30.2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ Ηράκλειο: 03-04-2014 Αριθ. Πρωτ.: 1920/Φ30.2 Ταχ. Διεύθυνση Ταχ. Θυρίδα Πληροφορίες Τηλέφωνα Fax :Εσταυρωμένος -71004 : 1939 : Παρασκευή

Διαβάστε περισσότερα

Ποιότητα ζωής ασθενών μετά από διαδερμική εμφύτευση αορτικής βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο

Ποιότητα ζωής ασθενών μετά από διαδερμική εμφύτευση αορτικής βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο Ποιότητα ζωής ασθενών μετά από διαδερμική εμφύτευση αορτικής βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο Απόστολος Γατίδης, RN, BSc, MSc, ILSP(ERC), Εργαστήριο Καθετηριασμών, Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας Μιχαήλ Δρακομαθιουλάκης,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2: ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΔΥΟ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2: ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΔΥΟ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2: ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΔΥΟ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ Ασημίνα Γανωτοπούλου1, Αθανασία Παπαζαφειροπούλου1, Φλωρεντία Μπακομήτρου2, Γ. Χριστοφιλίδης1,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 Δανιηλίδου Αικατερίνη, Τριανταφύλλου Παναγιώτα, Χριστοφορίδης Αθανάσιος Α Παιδιατρική Κλινική, A.Π.Θ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι Σακχαρώδης

Διαβάστε περισσότερα

Βασιλική Ψάρρα, MSc Επιμελήτρια Β Ψυχιατρικής Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής

Βασιλική Ψάρρα, MSc Επιμελήτρια Β Ψυχιατρικής Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Βασιλική Ψάρρα, MSc Επιμελήτρια Β Ψυχιατρικής Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Εισαγωγή Η διάγνωση καρκίνου του μαστού αποτελεί ιδιαίτερα τραυματικό γεγονός 1,2 Στην τελευταία έκδοση του Diagnostic and Statistical

Διαβάστε περισσότερα

HEKTIΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΑΛΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ

HEKTIΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΑΛΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ HEKTIΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΑΛΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ X.ΠΩΓΩΝΙΔΗΣ 1,Α.ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ 2,Ε.ΞΕΝΟΔΟΧΙΔΟΥ 3, Δ.ΟΥΖΟΥΝΗΣ 2, Μ.ΤΣΟΥΛΗ 3,Α.ΠΑΠΠΑ 3, Ε.ΚΑΡΑΜΠΕΛΑ 4 1.Κ.Υ ΜΑΥΡΟΘΑΛΑΣΣΑΣ, 2.Κ.Υ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ,

Διαβάστε περισσότερα

Τόπος: Children s Hospital Los Angeles Children s Hospital San Diego

Τόπος: Children s Hospital Los Angeles Children s Hospital San Diego Συγγραφείς & έτος 2004 Kathleen Meeske et al. 2009 Sung L. et al Σκοπός & επιμέρους στόχοι Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να εξετάσει την ποιότητα ζωής και τα επίπεδα κούρασης παιδιών που διαγνώστηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Διαδερμική Εμφύτευση Αορτικής Βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο: Σύγκριση μετεπεμβατικής ποιότητας ζωής ασθενών με υγιή πληθυσμό

Διαδερμική Εμφύτευση Αορτικής Βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο: Σύγκριση μετεπεμβατικής ποιότητας ζωής ασθενών με υγιή πληθυσμό Διαδερμική Εμφύτευση Αορτικής Βαλβίδας (TAVI) στην Κύπρο: Σύγκριση μετεπεμβατικής ποιότητας ζωής ασθενών με υγιή πληθυσμό Απόστολος Γατίδης, RN, BSc, MSc, ILSP(ERC), Εργαστήριο Καθετηριασμών, Γενικό Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΙΔΩΝ «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ» ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ Γιώργος Γιαννακόπουλος, Ειδ. Παιδοψυχίατρος Στρογγυλό Τραπέζι: «Οι διάφορες διαστάσεις της Διασυνδετικής-

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της Φυσικής δραστηριότητας στην κινητική επάρκεια και την ανάπτυξη του μυοσκελετικού συστήματος του παιδιού

Ο ρόλος της Φυσικής δραστηριότητας στην κινητική επάρκεια και την ανάπτυξη του μυοσκελετικού συστήματος του παιδιού Ο ρόλος της Φυσικής δραστηριότητας στην κινητική επάρκεια και την ανάπτυξη του μυοσκελετικού συστήματος του παιδιού Ελευθέριος Κέλλης, Ph.D Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνής προβληματισμός Μη σωστή στάση Προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ Γ.Ν. ΧΙΟΥ «ΣΚΥΛΙΤΣΕΙΟ»

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ Γ.Ν. ΧΙΟΥ «ΣΚΥΛΙΤΣΕΙΟ» 2Η ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ Γ.Ν. ΧΙΟΥ «ΣΚΥΛΙΤΣΕΙΟ» ΣΕ ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΜΕ ΤΟ 1ο Π.Τ. ΑΤΤΙΚΗΣ & ΝΗΣΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΗΣ ΕΝΕ ΤΕΛΙΚΌ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ «ΟΜΗΡΕΙΟ» ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΥ ΧΙΟΥ Τρίτη 04 Ιουλίου 2017: Ώρες: 18:00 μ.μ.

Διαβάστε περισσότερα

Παράμετροι που επηρεάζουν την εργασιακή ικανοποίηση των νοσηλευτών σε στρατιωτικό και πολιτικό νοσοκομείο των Αθηνών. Αναζήτηση αιτιών διαφοροποίησης

Παράμετροι που επηρεάζουν την εργασιακή ικανοποίηση των νοσηλευτών σε στρατιωτικό και πολιτικό νοσοκομείο των Αθηνών. Αναζήτηση αιτιών διαφοροποίησης ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ» ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΜΑΣΤΕΡ Παράμετροι που επηρεάζουν την εργασιακή ικανοποίηση των νοσηλευτών σε στρατιωτικό

Διαβάστε περισσότερα

Καραλέξη Μαρία, Θωμόπουλος Θωμάς, Πετρίδου Ελένη Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, ΕΚΠΑ

Καραλέξη Μαρία, Θωμόπουλος Θωμάς, Πετρίδου Ελένη Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, ΕΚΠΑ Καραλέξη Μαρία, Θωμόπουλος Θωμάς, Πετρίδου Ελένη Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, ΕΚΠΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ιερεύνηση των Παραγόντων που Επηρεάζουν την Εκδήλωση Επεισοδίων Οσφυαλγίας σε Νοσηλευτικό Προσωπικό Γενικού Νοσοκοµείου: µια Έρευνα Ερωτηµατολογίου

ιερεύνηση των Παραγόντων που Επηρεάζουν την Εκδήλωση Επεισοδίων Οσφυαλγίας σε Νοσηλευτικό Προσωπικό Γενικού Νοσοκοµείου: µια Έρευνα Ερωτηµατολογίου ιερεύνηση των Παραγόντων που Επηρεάζουν την Εκδήλωση Επεισοδίων Οσφυαλγίας σε Νοσηλευτικό Προσωπικό Γενικού Νοσοκοµείου: µια Έρευνα Ερωτηµατολογίου Καυκιά Θεοδώρα Νοσηλεύτρια Παθολογίας, MSc, Υποψήφια

Διαβάστε περισσότερα

NïóèìåùôéëÜ ðéóôüíè. E ì ì è î é ë Þ ðåòéïäéëþ ôè. Ένωσης Nοσηλευτών Eλλάδος. Tο Eπιστημονικό Περιοδικό της. ÆÞíï 3, Æåàøï 1, ¹áîïùÀòéï -»Àòôéï 2010

NïóèìåùôéëÜ ðéóôüíè. E ì ì è î é ë Þ ðåòéïäéëþ ôè. Ένωσης Nοσηλευτών Eλλάδος. Tο Eπιστημονικό Περιοδικό της. ÆÞíï 3, Æåàøï 1, ¹áîïùÀòéï -»Àòôéï 2010 E ì ì è î é ë Þ ðåòéïäéëþ ôè NïóèìåùôéëÜ ðéóôüíè ÆÞíï 3, Æåàøï 1, ¹áîïùÀòéï -»Àòôéï 2010 ISSN 1791-9002 Tο Eπιστημονικό Περιοδικό της Ένωσης Nοσηλευτών Eλλάδος ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Η εκτίμηση του φορτίου της νόσου μεταξύ των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και των επαγγελματιών υγείας. Μελλίδου Ματίνα

Η εκτίμηση του φορτίου της νόσου μεταξύ των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και των επαγγελματιών υγείας. Μελλίδου Ματίνα Η εκτίμηση του φορτίου της νόσου μεταξύ των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και των επαγγελματιών υγείας. Μελλίδου Ματίνα Date 1 Ορισμός Φορτίου Νόσου Οι ανάγκες που εκτιμούνται ότι υπάρχουν στον τομέα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2.

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2. Χαράλαμπος Ταμβάκος, Αναστάσιος Κουτσοβασίλης, Αλέξης Σωτηρόπουλος, Μαρία Παππά, Ουρανία Αποστόλου,

Διαβάστε περισσότερα

Ποιότητα ζωής ασθενών µετά από Διαδερµική Εµφύτευση Αορτικής Βαλβίδας: Σύγκριση µε υγιή πληθυσµό στην Κύπρο

Ποιότητα ζωής ασθενών µετά από Διαδερµική Εµφύτευση Αορτικής Βαλβίδας: Σύγκριση µε υγιή πληθυσµό στην Κύπρο Ποιότητα ζωής ασθενών µετά από Διαδερµική Εµφύτευση Αορτικής Βαλβίδας: Σύγκριση µε υγιή πληθυσµό στην Κύπρο Απόστολος Γατίδης, RN, BSc, MSc, ILSP(ERC), Εργαστήριο Καθετηριασμών, Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΣ -ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΗΝ ΜΗΧΑΝΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ PUBMED ΜΕ ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ, ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ, ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ, ΑΠΟΔΟΣΗ, ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

ΜΕΘΟΔΟΣ -ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΗΝ ΜΗΧΑΝΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ PUBMED ΜΕ ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ, ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ, ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ, ΑΠΟΔΟΣΗ, ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΛΛΙΑΡΟΥ ΜΑΡΙΑ Λοχαγός, Νοσηλεύτρια Ψυχικής Υγείας M.Sc Πληροφορική Υγεία Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Διοίκησης Μονάδων Υγείας

Διαβάστε περισσότερα

Το κάπνισμα στην Ελλάδα

Το κάπνισμα στην Ελλάδα Εθνική Μελέτη Νοσηρότητας και Παραγόντων Κινδύνου (Ε.ΜΕ.ΝΟ.) Το κάπνισμα στην Ελλάδα Καρακατσάνη Άννα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πνευμονολογίας Β Πνευμονολογική Κλινική ΕΚΠΑ ΠΓΝ«ΑΤΤΙΚΟΝ» Ε.ΜΕ.ΝΟ Είναι η πρώτη

Διαβάστε περισσότερα

Νόσημα: Άσθμα. Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθηγητής Χρήστος Λιονής UNIVERSITY OF CRETE FACULTY OF MEDICINE ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Νόσημα: Άσθμα. Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθηγητής Χρήστος Λιονής UNIVERSITY OF CRETE FACULTY OF MEDICINE ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ «Ανάπτυξη 13 Κατευθυντήριων Οδηγιών Γενικής Ιατρικής για τη διαχείριση των πιο συχνών νοσημάτων και καταστάσεων υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας», Κωδικός MIS: 464637 Νόσημα: Άσθμα Ομάδα εργασίας:

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας Εγκεκριμένων Πτυχιακών Εργασιών

Πίνακας Εγκεκριμένων Πτυχιακών Εργασιών ΕΝ42.10-1Β Έκδοση 2 η / 05-11-2016 Πίνακας Εγκεκριμένων Πτυχιακών Εργασιών ΣΧΟΛΗ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Α/Α Φοιτητές (Ονοματεπώνυμο, Α.Μ.) Επιβλέπων

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας Προτεινόμενων Πτυχιακών Εργασιών

Πίνακας Προτεινόμενων Πτυχιακών Εργασιών ΕΝ4.10-1Α Έκδοση 1 η /.10.014 ΣΧΟΛΗ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ:ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ: ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Α/Α Τίτλος Θέματος Μέλος Ε.Π. Σύντομη Περιγραφή Προαπαιτούμενα

Διαβάστε περισσότερα

«Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που επηρεάζουν την παχυσαρκία στην προσχολική ηλικία»

«Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που επηρεάζουν την παχυσαρκία στην προσχολική ηλικία» ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ «Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που επηρεάζουν την παχυσαρκία στην προσχολική

Διαβάστε περισσότερα

Θ. Λάππα 1, Α. Τσαγκάρη 1, Μ. Σταματοπούλου 1, Ν. Καραλιά 1, Δ. Στεφανή 2,, Κ. Κυρέ 2, Α. Δρόσος 2, Ι. Κυριαζής 3

Θ. Λάππα 1, Α. Τσαγκάρη 1, Μ. Σταματοπούλου 1, Ν. Καραλιά 1, Δ. Στεφανή 2,, Κ. Κυρέ 2, Α. Δρόσος 2, Ι. Κυριαζής 3 Αυτοεκτίμηση της εικόνας σώματος και συσχέτιση με το Δείκτη Μάζας Σώματος, τις διατροφικές συνήθειες και άλλες παραμέτρους σε ασθενείς με ή χωρίς Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 Θ. Λάππα 1, Α. Τσαγκάρη 1, Μ.

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΔΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ Μαρία Φαντάκη 1, Δηµήτριος Μπαρουξής 2, Σοφία Σεΐδου 3, Αναστασία Παλάζη 4, Ευαγγελία Καρακάλου 5 Μαρία Κάπελλα 6, Γεωργία Τριανταφύλλου-

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ

ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ Νευροψυχολογική αξιολόγηση των νοητικά υστερούντων ατόμων στην Τρίτη Ηλικία - Αποτελέσματα παρούσας μελέτης Α. ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ, ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ Ε. ΛΥΚΟΥ, ΚΛΙΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ Ι. ΠΑΠΑΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΎΠΟΥ 2.

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΎΠΟΥ 2. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΎΠΟΥ 2. Α. Σωτηρόπουλος1, Χ. Ταμβάκος1, Α. Κουτσοβασίλης1, Α. Μπούσμπουλα2,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ Τμήμα Νοσηλευτικής ΣΠΑΡΤΗ 2-12-2013

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ Τμήμα Νοσηλευτικής ΣΠΑΡΤΗ 2-12-2013 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ Τμήμα Νοσηλευτικής ΣΠΑΡΤΗ 2-12-2013 ΘΕΜΑ: «ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΔΙΔΑΚΤΟΡΩΝ». 1) ΚΟΥΚΗ ΕΙΡΗΝΗ (2012) ΘΕΜΑ:

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα. 10 Ο Πανελλήνιο Συνέδριο ΕΛΟΔΙ. Η αξία της διατροφής στην πρόληψη και αντιμετώπιση του διαβήτη. Πόρτο Χέλι, 10-11 Οκτωβρίου 2015

Πρόγραμμα. 10 Ο Πανελλήνιο Συνέδριο ΕΛΟΔΙ. Η αξία της διατροφής στην πρόληψη και αντιμετώπιση του διαβήτη. Πόρτο Χέλι, 10-11 Οκτωβρίου 2015 10 Ο Πανελλήνιο Συνέδριο ΕΛΟΔΙ Πόρτο Χέλι, 10-11 Οκτωβρίου 2015 Ξενοδοχείο AKS Porto Heli Η αξία της διατροφής στην πρόληψη και αντιμετώπιση του διαβήτη Πρόγραμμα Σάββατο 10/10/2015 Προεδρείο : Αρ. Ράπτης

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Εργασίας & Περιβάλλοντος Αθήνα, 26 Νοεμβρίου Χρόνιος σπονδυλικός πόνος

Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Εργασίας & Περιβάλλοντος Αθήνα, 26 Νοεμβρίου Χρόνιος σπονδυλικός πόνος Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Εργασίας & Περιβάλλοντος Αθήνα, 26 Νοεμβρίου 2016 Χρόνιος σπονδυλικός πόνος Τζάνος Ιωάννης Αλέξανδρος Φυσίατρος, Διδάκτωρ ΕΚΠΑ Χρόνιος σπονδυλικός πόνος Διατήρηση του πόνου

Διαβάστε περισσότερα

Clinical Coordinator course A.T.L.S - D.S.T.C.,

Clinical Coordinator course A.T.L.S - D.S.T.C., ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΤΩΝ ΣΠΟΥ ΑΣΤΩΝ Α.Τ.Ε.Ι. Λ. ΣΤΟ Π.Γ.Ν.Λ. ΧΑΡΙΣΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ Τ.Ε. Ειδική Χειρουργική Νοσηλεύτρια - Μ.Sc, Υπεύθυνη Τοµέα Εκπαίδευσης Ν.Υ. - Π.Γ.Ν.Λ., Clinical Coordinator course A.T.L.S - D.S.T.C.,

Διαβάστε περισσότερα

Μαριάννα Μπενρουμπή, ιαβητολογικό Κέντρο, Γ. Ν. Α. «Πολυκλινική»

Μαριάννα Μπενρουμπή, ιαβητολογικό Κέντρο, Γ. Ν. Α. «Πολυκλινική» Μαριάννα Μπενρουμπή, ιαβητολογικό Κέντρο, Γ. Ν. Α. «Πολυκλινική» ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΠΡΙΝ ΚΑΙ 24 ΜΗΝΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση συνολικών πορισμάτων έρευνας από την εφαρμογή του εργαλείου P.R.I.W.A.

Παρουσίαση συνολικών πορισμάτων έρευνας από την εφαρμογή του εργαλείου P.R.I.W.A. Παρουσίαση συνολικών πορισμάτων έρευνας από την εφαρμογή του εργαλείου P.R.I.W.A. (Psychosocial Risks & Impacts on Workplace Assessment) σε ελληνικές επιχειρήσεις Πέτρος Ρούσσος, Τμήμα Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

«Παράγοντες επηρεασμού της αποτελεσματικότητας ενεργειών δειγματισμού για καταναλωτικά προϊόντα»

«Παράγοντες επηρεασμού της αποτελεσματικότητας ενεργειών δειγματισμού για καταναλωτικά προϊόντα» «Παράγοντες επηρεασμού της αποτελεσματικότητας ενεργειών δειγματισμού για καταναλωτικά προϊόντα» Ονοματεπώνυμο: Ευαγγελία Στούμπου Σειρά: 10 Επιβλέπων Καθηγητής: Παρασκευάς Χ. Αργουσλίδης Δεκέμβριος 2013

Διαβάστε περισσότερα

Ανασκόπηση παρεμβάσεων διαχείρισης μυοσκελετικών παθήσεων στο χώρο εργασίας

Ανασκόπηση παρεμβάσεων διαχείρισης μυοσκελετικών παθήσεων στο χώρο εργασίας Ανασκόπηση παρεμβάσεων διαχείρισης μυοσκελετικών παθήσεων στο χώρο εργασίας Γρανά Ελίνα Νοσηλεύτρια ΠΕ ΜΔΕ Κοινοτική Νοσηλευτική, Υπ. Διδάκτωρ ΕΚΠΑ Μυοσκελετικές Παθήσεις Οι ΜΣΠ καλύπτουν ευρύ φάσμα προβλημάτων

Διαβάστε περισσότερα

"Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα"

Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα "Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα" Σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Ιατρικό Σύλλογο και το Σύνδεσμο Νοσηλευτών η κατ οίκον

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΒΕΝΙΖΕΛΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ -ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ:ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΗ ΠΑΡΑΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΚΡΗΤΣΩΤΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Νοσηλευτική Διημερίδα Αναπνευστικών Παθήσεων

Νοσηλευτική Διημερίδα Αναπνευστικών Παθήσεων Παιδιατρικός Τομέας Εθνικού Συνδέσμου Νοσηλευτών Ελλάδος Ελληνική Παιδοπνευμονολογική Εταιρεία Νοσηλευτική Διημερίδα Αναπνευστικών Παθήσεων 16-17 Νοεμβρίου 2012 Συνεδριακό & Πολιτιστικό Κέντρο Πανεπιστημίου

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΟΔΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο ΟΔΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο ΟΔΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι μια μεταβολική διαταραχή και αποτελεί ένα από τα συχνότερα χρόνια νοσήματα και μια από τις σημαντικότερες αιτίες πρόωρης

Διαβάστε περισσότερα

Μέτρηση της Ποιότητας Ζωής σε Κλινικές Μελέτες για ΚΙ: Ένα ακόμη κομμάτι του παζλ

Μέτρηση της Ποιότητας Ζωής σε Κλινικές Μελέτες για ΚΙ: Ένα ακόμη κομμάτι του παζλ Κλινικές Μελέτες Μέτρηση της Ποιότητας Ζωής σε Κλινικές Μελέτες για ΚΙ: Ένα ακόμη κομμάτι του παζλ Janice Abbott, PhD Καθηγήτρια Ψυχολογικής Υγείας Σχολή Επιστημών Υγείας University of Central Lancashire

Διαβάστε περισσότερα

MESODA. Διαβητολογικό Κέντρο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά «Τζάνειο»

MESODA. Διαβητολογικό Κέντρο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά «Τζάνειο» Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟ ΣΤΟ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΑΡΡΥΘΜΙΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2: ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ MESODA Αγγελική Αγγελίδη, Ευάγγελος Φουστέρης,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΚΑΥΚΙΑ ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ 1 ο Μάθημα Προγραμματισμένα μαθήματα 2/10, 9/10, 16/10, 23/10, 30/10, 6/11, 13/11, 20/11, 27/11, 4/12, 11/12,

Διαβάστε περισσότερα

Ισορροπία επαγγελματικής-προσωπικής ζωής: Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας

Ισορροπία επαγγελματικής-προσωπικής ζωής: Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας Ισορροπία επαγγελματικής-προσωπικής ζωής: Αποτελέσματα ποσοτικής έρευνας Μαρία Ξέστερου Λέκτωρ Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Παναγιώτης Καλογεράκης Ερευνητής Αθανάσιος Κατσής Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου

Διαβάστε περισσότερα

TMHMA ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΥΠ ΑΛΕΞΑΝ ΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΑΠΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

TMHMA ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΥΠ ΑΛΕΞΑΝ ΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΑΠΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ TMHMA ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΥΠ ΑΛΕΞΑΝ ΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΑΠΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Παρουσίαση: ρ Μαρία Λαβδανίτη Καθηγήτρια Εφαρμογών Τμήμα Νοσηλευτικής Ορισμός της Νοσηλευτικής Η Νοσηλευτική είναι ανθρωπιστική

Διαβάστε περισσότερα

Γερογιάννη Σταυρούλα Νοσηλεύτρια ΤΕ, Λειτουργός Δημόσιας Υγείας. Παναγιώτου Μαρία Νοσηλεύτρια ΤΕ, Προϊσταμένη Μ.Τ.Ν.

Γερογιάννη Σταυρούλα Νοσηλεύτρια ΤΕ, Λειτουργός Δημόσιας Υγείας. Παναγιώτου Μαρία Νοσηλεύτρια ΤΕ, Προϊσταμένη Μ.Τ.Ν. Γερογιάννη Σταυρούλα Νοσηλεύτρια ΤΕ, Λειτουργός Δημόσιας Υγείας Παναγιώτου Μαρία Νοσηλεύτρια ΤΕ, Προϊσταμένη Μ.Τ.Ν. Μονάδα Τεχνητού Νεφρού Γ.Ν.Α Αλεξάνδρα Εξωσωματική τεχνική Αφαίρεση μεγάλου όγκου πλάσματος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΈΝΩΣΗ ΑΓΩΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΝΕΑΝΙΚΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ - ΑΡΓΥΡΟ ΜΕΤΑΛΛΙΟ από την ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

φυσικοθεραπεία ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

φυσικοθεραπεία ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ φυσικοθεραπεία ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ φυσικοθεραπεία Η πρώτη «σχολή» Φυσικοθεραπείας λειτούργησε στην Αθήνα το 1958, με έδρα το νοσοκομείο «Βασιλεύς Παύλος» η οποία ήταν κάτω από την εποπτεία

Διαβάστε περισσότερα

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995)

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Μεταπτυχιακό πρόγραμμα ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Μάθημα: Ψυχολογική Υποστήριξη σε Κλινικούς Πληθυσμούς Γνωστικοί & συναισθηματικοί παράγοντες Γνωστική Ψυχική ευεξία λειτουργία Υγεία & fittness

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις

Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις Συγγραφική ομάδα: Δίπλα Κωνσταντίνα, Ph.D., Λέκτορας, ΤΕΦΑΑ Σερρών ΑΠΘ Καρατράντου Κωνσταντίνα, MSc, Διδάσκουσα στο ΤΕΦΑΑ - ΠΘ Ιπποκράτης

Διαβάστε περισσότερα

Αιμιλίζα Στεφανίδου 1, Δημοσθένης Μπούρος 2, Μιλτιάδης Λειβαδίτης 2, Αθανασία Πατάκα 1, Παρασκευή Αργυροπούλου 1

Αιμιλίζα Στεφανίδου 1, Δημοσθένης Μπούρος 2, Μιλτιάδης Λειβαδίτης 2, Αθανασία Πατάκα 1, Παρασκευή Αργυροπούλου 1 Αιμιλίζα Στεφανίδου 1, Δημοσθένης Μπούρος 2, Μιλτιάδης Λειβαδίτης 2, Αθανασία Πατάκα 1, Παρασκευή Αργυροπούλου 1 1 Μονάδα Αναπνευστικής Ανεπάρκειας, Α.Π.Θ., Γ.Π.Ν. «Γ.Παπανικολάου» 2 Τμήμα Ιατρικής, Δημοκρίτειο

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ Ι ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ. Μαρία Μελέτη Πτυχιούχος Νοσηλεύτρια

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ Ι ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ. Μαρία Μελέτη Πτυχιούχος Νοσηλεύτρια Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ Ι ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ Μαρία Μελέτη Πτυχιούχος Νοσηλεύτρια Ο ινσουλινοεξαρτώμενος σακχαρώδης διαβήτης είναι γνωστός σαν τύπου 1 και αποτελεί την

Διαβάστε περισσότερα

Ηλικιωμένοι στην Κοινότητα και το Ίδρυμα - στον Αστικό Ιστό και την Ύπαιθρο. Γνωστικές Λειτουργίες και Ποιότητα Ζωής (ΠΖ)

Ηλικιωμένοι στην Κοινότητα και το Ίδρυμα - στον Αστικό Ιστό και την Ύπαιθρο. Γνωστικές Λειτουργίες και Ποιότητα Ζωής (ΠΖ) Ηλικιωμένοι στην Κοινότητα και το Ίδρυμα - στον Αστικό Ιστό και την Ύπαιθρο Γνωστικές Λειτουργίες και Ποιότητα Ζωής (ΠΖ) Μητράκη Μαριλένα Κοινωνική Λειτουργός Ένα από τα χαρακτηριστικά της Παγκόσμιας Κοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ρόλος του Νοσηλευτή στη Θεραπευτική Πλασμαφαίρεση

Ο Ρόλος του Νοσηλευτή στη Θεραπευτική Πλασμαφαίρεση Ο Ρόλος του Νοσηλευτή στη Θεραπευτική Πλασμαφαίρεση Γερογιάννη Σταυρούλα Νοσηλεύτρια ΤΕ, MSc, Λειτουργός Δημόσιας Υγείας Γραφείο Λοιμώξεων Γ.Ν.Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ Θεραπευτική Πλασμαφαίρεση (Τ.Ρ.Ε) Εξωσωματική

Διαβάστε περισσότερα

Χατζηκωνσταντίνου Θωμάς, ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική κλινική Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ)

Χατζηκωνσταντίνου Θωμάς, ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική κλινική Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ) ΙΑΤΡΕΙΟ-ΔΥΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΠΛΗΘΥΣΜΟΙ; ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΝΟΣΟΣ Χατζηκωνσταντίνου Θωμάς, ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική κλινική Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (ΨΝΘ) ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος του Γενικού Ιατρού

Ο ρόλος του Γενικού Ιατρού Α/βάθμια Φροντίδα Υγείας και Νοσοκομείο: μια αμφίδρομη σχέση Ο ρόλος του Γενικού Ιατρού Κ. Μίχας MD MSc PhD FESC Επιμελητής Α Γενικής Ιατρικής Γ.Ν.-Κ.Υ. Κύμης «Γ. Παπανικολάου» Εισαγωγή Παιδιατρική και

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος των ψυχοκοινωνικών παραμέτρων στην έκβαση της ΡΑ: Προοπτική μελέτη παρέμβασης. Δημητράκη Γεωργία. Υπ. Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας της Υγείας

Ο ρόλος των ψυχοκοινωνικών παραμέτρων στην έκβαση της ΡΑ: Προοπτική μελέτη παρέμβασης. Δημητράκη Γεωργία. Υπ. Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας της Υγείας Ο ρόλος των ψυχοκοινωνικών παραμέτρων στην έκβαση της ΡΑ: Προοπτική μελέτη παρέμβασης Δημητράκη Γεωργία Ψυχολόγος Υγείας MSc Υπ. Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας της Υγείας Δομή παρουσίασης... Συννοσηρότητα

Διαβάστε περισσότερα

Άτυποι Φροντιστές Aσθενών µε Kαρκίνο. Σμήναρχος Νοσ/α MSc,PhD Χρυσούλα Κάρλου

Άτυποι Φροντιστές Aσθενών µε Kαρκίνο. Σμήναρχος Νοσ/α MSc,PhD Χρυσούλα Κάρλου Άτυποι Φροντιστές Aσθενών µε Kαρκίνο Σμήναρχος Νοσ/α MSc,PhD Χρυσούλα Κάρλου Γκοβίνα 2004, Blum & Sherman 2010 Οικογένεια Μπορεί να συµπεριλάβει µία ευρύτερη κοινωνική οµάδα, η οποία αποτελείται από δύο

Διαβάστε περισσότερα

Οι διατροφικές συνήθειες υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων με Σ τύπου 2

Οι διατροφικές συνήθειες υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων με Σ τύπου 2 Οι διατροφικές συνήθειες υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων με Σ τύπου 2 Ελένη Αθανασιάδου, Κωνσταντίνος Παλέτας, Μαρία Σαρηγιάννη, Πασχάλης Πάσχος, Ελένη Μπεκιάρη, Απόστολος Τσάπας Β Παθολογική Κλινική,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (2005)

ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (2005) ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (2005) Αγαπητοί Συνάδελφοι, Κυρίες και Κύριοι, Αρχίζουμε την ενδιαφέρουσα αυτή στρογγυλή τράπεζα που έχει θέμα της, την Χρόνια οσφυαλγία, ελπίζοντας

Διαβάστε περισσότερα

Αυτοδιαχείριση Τύπου 2 Διαβήτη με Εφαρμογές Ηλεκτρονικής Υγείας: To πλαίσιο της διεπιστημονικής ομάδας, νέοι ρόλοι επαγγελματιών υγείας

Αυτοδιαχείριση Τύπου 2 Διαβήτη με Εφαρμογές Ηλεκτρονικής Υγείας: To πλαίσιο της διεπιστημονικής ομάδας, νέοι ρόλοι επαγγελματιών υγείας ΑΤΖΕΝΤΑ ΗΜΕΡ ΙΙΔΑΣ Αυτοδιαχείριση Τύπου 2 Διαβήτη με Εφαρμογές Ηλεκτρονικής Υγείας: To πλαίσιο της διεπιστημονικής ομάδας, νέοι ρόλοι επαγγελματιών υγείας Δευτέρα, 16 Μαϊου, 2016 Τοποθεσία: Πολυχώρος Δημαρχείου

Διαβάστε περισσότερα

NïóèìåùôéëÜ ð é ó ô Ü í è Æ Þ í ï 2, Æ å à ø ï 1, ¹ á î ï ù À ò é ï -» À ò ô é ï 2 0 0 9

NïóèìåùôéëÜ ð é ó ô Ü í è Æ Þ í ï 2, Æ å à ø ï 1, ¹ á î ï ù À ò é ï -» À ò ô é ï 2 0 0 9 E ì ì è î é ë Þ ð å ò é ï ä é ë Þ ô è NïóèìåùôéëÜ ð é ó ô Ü í è Æ Þ í ï 2, Æ å à ø ï 1, ¹ á î ï ù À ò é ï -» À ò ô é ï 2 0 0 9 ISSN 1791-9002 Tο Eπιστηµονικό Περιοδικό της Ένωσης Nοσηλευτών Eλλάδος ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ ΝΑΥΤΕΣ

ΕΡΕΥΝΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ ΝΑΥΤΕΣ ΕΡΕΥΝΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΣΕ ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ ΝΑΥΤΕΣ Β. Μενούτης, Β. Παυλόπουλος, Λ. Τζέμος, Χ. Δημητρακόπουλος, Χ. Γεωργόπουλος, Σ. Λαρεντζάκης Γραφείο Προληπτικής Ψυχικής Υγιεινής Πολεμικού Ναυτικού

Διαβάστε περισσότερα

Βιογραφικό υπόμνημα Τελευταία ενημέρωση: 09/2018. Βιογραφικό υπόμνημα // Αυγή Ε. Καραϊσκου // Κλινικός Διατροφολόγος Διαιτολόγος σελίδα 1/5

Βιογραφικό υπόμνημα Τελευταία ενημέρωση: 09/2018. Βιογραφικό υπόμνημα // Αυγή Ε. Καραϊσκου // Κλινικός Διατροφολόγος Διαιτολόγος σελίδα 1/5 ΚΑΡΑΪΣΚΟΥ Ε. ΑΥΓΗ Βιογραφικό υπόμνημα Τελευταία ενημέρωση: 09/2018 Βιογραφικό υπόμνημα // Αυγή Ε. Καραϊσκου // Κλινικός Διατροφολόγος Διαιτολόγος σελίδα 1/5 ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Όνομα: Αυγή Επίθετο: Καραϊσκου

Διαβάστε περισσότερα

Μοντέλα πρόγνωσης. του Σακχαρώδη Διαβήτη. Ηλιάδης Φώτης. Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ

Μοντέλα πρόγνωσης. του Σακχαρώδη Διαβήτη. Ηλιάδης Φώτης. Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ Μοντέλα πρόγνωσης του Σακχαρώδη Διαβήτη Ηλιάδης Φώτης Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Διαβητολογίας ΑΠΘ Α ΠΡΠ, Νοσοκοµείο ΑΧΕΠΑ IDF Diabetes Atlas 5th Edition 2012 Update 3.8 million men and women worldwide

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του Προγράμματος Τηλεϊατρικής Vodafone

Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του Προγράμματος Τηλεϊατρικής Vodafone Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του Προγράμματος Τηλεϊατρικής Vodafone Ερωτηματολόγιο προς Εξεταζόμενους Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Εργαστήριο ISEB lab Ερευνητές Γιώργος Ευθυμιάδης, Γιάννης Νικολαΐδης Κωδικός

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright 2010 Τόμος 9 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2010

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright 2010 Τόμος 9 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2010 www.vima-asklipiou.gr Σελίδα 394 ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Ανάγκες νοσηλευομένων ασθενών με στεφανιαία νόσο Κ ατά τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου της επιβίωσης των ασθενών με στεφανιαία

Διαβάστε περισσότερα

Prevention Groups With Children and Adolescents

Prevention Groups With Children and Adolescents Prevention Groups With Children and Adolescents ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ Α.Μ.: 1057537 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ ΠΜΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 2016-2018 Περίληψη Η πρωτογενής πρόληψη

Διαβάστε περισσότερα

Εταιρεία Alzheimer Αθηνών. 15 χρόνια δράσης» Παρασκευή Σακκά. Νευρολόγος Ψυχίατρος. Εθνικό Παρατηρητήριο για την Άνοια και τη νόσο Alzheimer

Εταιρεία Alzheimer Αθηνών. 15 χρόνια δράσης» Παρασκευή Σακκά. Νευρολόγος Ψυχίατρος. Εθνικό Παρατηρητήριο για την Άνοια και τη νόσο Alzheimer «Εταιρεία Alzheimer Αθηνών 15 χρόνια δράσης» Παρασκευή Σακκά Νευρολόγος Ψυχίατρος Εταιρεία Alzheimer Αθηνών Εθνικό Παρατηρητήριο για την Άνοια και τη νόσο Alzheimer Η άνοια στην Ελλάδα σήμερα 200.000

Διαβάστε περισσότερα

Πέτρος Γαλάνης, MPH, PhD Εργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Πέτρος Γαλάνης, MPH, PhD Εργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών Πέτρος Γαλάνης, MPH, PhD Εργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχέση μεταξύ εμβολίων και αυτισμού Θέση ύπνου των βρεφών και συχνότητα εμφάνισης του

Διαβάστε περισσότερα

Εμπειρίες από υπηρεσίες ψυχικής ενδυνάμωσης για παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Π. Παναγοπούλου, MD, MPH, PhD Παιδίατρος

Εμπειρίες από υπηρεσίες ψυχικής ενδυνάμωσης για παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Π. Παναγοπούλου, MD, MPH, PhD Παιδίατρος Εμπειρίες από υπηρεσίες ψυχικής ενδυνάμωσης για παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο Π. Παναγοπούλου, MD, MPH, PhD Παιδίατρος ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΜΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ψυχική υγεία είναι μια κατάσταση συναισθηματικής,

Διαβάστε περισσότερα

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Θετική Ψυχολογία Καρακασίδου Ειρήνη, MSc Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Εισαγωγή Θετική-Αρνητική Ψυχολογία Στόχοι της Ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Αναζήτηση συμπτωμάτων ψυχολογικής δυσφορίας σε γονείς παιδιών που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1

Αναζήτηση συμπτωμάτων ψυχολογικής δυσφορίας σε γονείς παιδιών που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 Copyright Athens Medical Society www.mednet.gr/archives ARCHIVES OF HELLENIC MEDICINE: ISSN 11-05-3992 ORIGINAL PAPER Αναζήτηση συμπτωμάτων ψυχολογικής δυσφορίας σε γονείς παιδιών που πάσχουν από σακχαρώδη

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ 1 ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ Α. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το πρόγραμμα ειδίκευσης στη συστημική διάγνωση που προσφέρει το Λόγω Ψυχής Ινστιτούτο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πρόεδρος: Γκογκόσης Κωνσταντίνος Μέλη: Αγράφα Ιωάννα Ευσταθίου Π. Ανδρέας Τερκενλή Αφροδίτη Μπέκας Περικλής Αρβανίτη Φιλίτσα Διαμαντόπουλος Χρήστος ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πρόεδρος: Δρ.

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ: ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΑΠΌ ΑΛΛΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ: ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΑΠΌ ΑΛΛΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ: ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΑΠΌ ΑΛΛΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Καρδιολογικό τμήμα, Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου

Διαβάστε περισσότερα

Παρεχόμενες υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας σε ασθενείς με άνοια από το «Βοήθεια στο σπίτι» Δήμου Χίου

Παρεχόμενες υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας σε ασθενείς με άνοια από το «Βοήθεια στο σπίτι» Δήμου Χίου Παρεχόμενες υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας σε ασθενείς με άνοια από το «Βοήθεια στο σπίτι» Δήμου Χίου ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΚΟΥΔΗ, ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ Α.Π.Θ.- ΜΒΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΥΓΕΝΙΑ ΦΥΚΑΡΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Υπό την αιγίδα & τη μοριοδότηση της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδας

Υπό την αιγίδα & τη μοριοδότηση της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδας Υπό την αιγίδα & τη μοριοδότηση της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδας Τ.Ε.Ι ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ 1 η ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η νοσηλευτική προσέγγιση

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπα περίθαλψης (ΠΠ) για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα

Πρότυπα περίθαλψης (ΠΠ) για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα Πρότυπα περίθαλψης () για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα Μετάφρασ η σε: Ολοκληρώθ ηκε από: Email: 1 1 2 3 4 Οι άνθρωποι με συμπτώματα οστεοαρθρίτιδας (ΟΑ) θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε επαγγελματία του τομέα

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Αποτελεσμάτων Έρευνας Αγοράς Ανάμεσα σε με Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη. Ασθενείς με. Νοσήματα του Εντέρου. Αθήνα, Μάιος 2011. Ετοιμάστηκε για την:

Παρουσίαση Αποτελεσμάτων Έρευνας Αγοράς Ανάμεσα σε με Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη. Ασθενείς με. Νοσήματα του Εντέρου. Αθήνα, Μάιος 2011. Ετοιμάστηκε για την: Παρουσίαση Αποτελεσμάτων Έρευνας Αγοράς Ανάμεσα σε με Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Ασθενείς με Νοσήματα του Εντέρου Ετοιμάστηκε για την: Αθήνα, Μάιος 2011 Ταυτότητα Έρευνας Μεθοδολογία: Κοινό-στόχος στόχος: 1.

Διαβάστε περισσότερα

Γ ΕΞΑΜΗΝΟ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2018 Α ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΑΣΚΗΣΗ ΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ

Γ ΕΞΑΜΗΝΟ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2018 Α ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΑΣΚΗΣΗ ΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2018 Α ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΑΣΚΗΣΗ ΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ 12/9/2018 17/9/2018 Φιλίππου Αναστάσιος Επίκ. Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ Τοκμακίδης Σαββας Ομ. Καθηγητής,

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακή φοιτήτρια: Τσιρογιαννίδου Ευδοξία. Επόπτης: Πλατσίδου Μ. Επίκουρη Καθηγήτρια Β Βαθμολογητής: Παπαβασιλείου-Αλεξίου Ι.

Μεταπτυχιακή φοιτήτρια: Τσιρογιαννίδου Ευδοξία. Επόπτης: Πλατσίδου Μ. Επίκουρη Καθηγήτρια Β Βαθμολογητής: Παπαβασιλείου-Αλεξίου Ι. Μεταπτυχιακή φοιτήτρια: Τσιρογιαννίδου Ευδοξία Επόπτης: Πλατσίδου Μ. Επίκουρη Καθηγήτρια Β Βαθμολογητής: Παπαβασιλείου-Αλεξίου Ι.- Λέκτορας Συναισθηματική Νοημοσύνη - Μια μορφή κοινωνικής νοημοσύνης, η

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΦΑΣΗ Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Σ Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ε Α Σ

ΑΠΟΦΑΣΗ Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Σ Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ε Α Σ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 18/08/2017 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ A1β/Γ.Π.: οικ. 55577 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ & ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ- ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ- ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ- ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ ΠΑΙΔΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

18 ο ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ. Έρευνα με θέμα: Ο βαθμός Οργανωσιακής Δέσμευσης των Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας

18 ο ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ. Έρευνα με θέμα: Ο βαθμός Οργανωσιακής Δέσμευσης των Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας 18 ο ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ Έρευνα με θέμα: Ο βαθμός Οργανωσιακής Δέσμευσης των Νοσηλευτών Ψυχικής Υγείας Ηρακλής Ηρακλέους, Ανώτερος Νοσηλευτικός Λειτουργός, Υπηρεσίες Ψυχικής

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Κωνσταντίνα Λώμη Φυσικοθεραπεύτρια - Εργονόμος Κέντρο Ασφάλειας της Εργασίας ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. Εργονομικοί κίνδυνοι Ως εργονομικοί κίνδυνοι

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Δανιηλίδου Νικολίνα, Ψυχολόγος, MSc στην Ψυχολογία της Υγείας

Γράφει: Δανιηλίδου Νικολίνα, Ψυχολόγος, MSc στην Ψυχολογία της Υγείας Γράφει: Δανιηλίδου Νικολίνα, Ψυχολόγος, MSc στην Ψυχολογία της Υγείας Η ιατρική ορίζει ως χρόνια ασθένεια την ασθένεια που είναι μακρόχρονη ή με συχνά επεισόδια. Παλαιότερα, η διάγνωση μιας σημαντικής

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Διάλεξη 5: Σακχαρώδης Διαβήτης και Άσκηση Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς, Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 5 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

Πηγή: Πρόγραμμα ΥΔΡΙΑ (MIS 346816) 5/10/2015

Πηγή: Πρόγραμμα ΥΔΡΙΑ (MIS 346816) 5/10/2015 Δείκτες υγείας αντιπροσωπευτικού δείγματος του πληθυσμού στην Ελλάδα Σακχαρώδης διαβήτης Ε. Κουτρούμπα-Μαρκέτου Δρ. Διευθύντρια Βιοχημικού Εργαστηρίου ΓΝΑ ΚΑΤ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΈΝΩΣΗ ΑΓΩΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΝΕΑΝΙΚΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ - ΑΡΓΥΡΟ ΜΕΤΑΛΛΙΟ από την ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση εκπαιδευτικής παρέµβασης στην νοσηλευτική φροντίδα κατά την περίθαλψη ηλικιωµένων µε άνοια σε δηµόσια νοσοκοµεία

Αξιολόγηση εκπαιδευτικής παρέµβασης στην νοσηλευτική φροντίδα κατά την περίθαλψη ηλικιωµένων µε άνοια σε δηµόσια νοσοκοµεία ΑΝΟΙΑ ΣΕ ΓΕΝΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ Αξιολόγηση εκπαιδευτικής παρέµβασης στην νοσηλευτική φροντίδα κατά την περίθαλψη ηλικιωµένων µε άνοια σε δηµόσια νοσοκοµεία Υπ. Διδάκτορας: Γκιόκα Μάρα 3 µελής επιτροπή: Παπαγιαννόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΛΕΜΕΣΟΣ 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιασμός, εφαρμογή και καθοδήγηση προγραμμάτων άσκησης

Σχεδιασμός, εφαρμογή και καθοδήγηση προγραμμάτων άσκησης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Σχεδιασμός, εφαρμογή και καθοδήγηση προγραμμάτων άσκησης Ενότητα 1: Η επίδραση της άσκησης στην υγεία Γεροδήμος Βασίλειος, Καρατράντου Κωνσταντίνα Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝΔΡΕΟΥ Φ.Τ:2008670839 Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοκοινωνικοί βλαπτικοί παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος. Γ. Ραχιώτης Ειδικός ιατρός εργασίας Λέκτορας Επιδημιολογίας ΠΘ

Ψυχοκοινωνικοί βλαπτικοί παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος. Γ. Ραχιώτης Ειδικός ιατρός εργασίας Λέκτορας Επιδημιολογίας ΠΘ Ψυχοκοινωνικοί βλαπτικοί παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος Γ. Ραχιώτης Ειδικός ιατρός εργασίας Λέκτορας Επιδημιολογίας ΠΘ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τροποποίηση της σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον.

Διαβάστε περισσότερα