4 Εισαγωγικό Σημείωμα

Transcript

1 Υγειονομικός Ενημερωτικό Δελτίο Χάρτης Τ Ε Υ Χ Ο Σ 4 Εισαγωγικό Σημείωμα Με το 4ο Ενημερωτικό Δελτίο «Υγειονομικός Χάρτης» συνεχίζουμε την προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού, σε θέματα που αφορούν την πορεία του έργου, αλλά και τις εξελίξεις στο χώρο της δημόσιας υγείας σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη χρήσης δεικτών ως βασική παράμετρο της συγκριτικής μελέτης τόσο της υγείας του πληθυσμού όσο και της αξιολόγηση των υπηρεσιών υγείας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, αποβλέπουμε στην ευαισθητοποίηση όλων των ενδιαφερόμενων. Στο 4ο τεύχος του Ενημερωτικού Δελτίου παρουσιάζεται σε ειδικό αφιέρωμα ένα από τα προγράμματα που έχουν κατά κύριο λόγο την ευθύνη της συλλογής και επεξεργασίας στατιστικών στοιχείων για τη Δημόσια Υγεία σε ευρωπαικό επίπεδο : το European Community Health Indicators Project (ECHIM). Σκοπός του προγράμματος αυτού είναι η ανάπτυξη και εφαρμογή στις χώρες της Ε.Ε. ενός πυρήνα δεικτών για την παρακολούθηση της κατάστασης της υγείας και της λειτουργίας των συστημάτων υγείας. Περιεχόμενα Ο Υγειονομικός Χάρτης στο διαδίκτυο Αφιέρωμα European Community Health Indicators Project (ECHIM) Διεθνείς τάσεις στο χώρο της Δημόσιας Υγείας Διεθνείς δείκτες Παρουσίαση Δομών Υγείας του ΕΣΥ Ορίζοντας τη Δημόσια Υγεία Ακόμα, στο προκείμενο Ενημερωτικό Δελτίο καταγράφεται η επικαιρότητα μέσα από στατιστικά στοιχεία για τη δημόσια υγεία σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Στην ενότητα των Δομών Υγείας του ΕΣΥ παρουσιάζονται το Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ιπποκράτειο» και το Κέντρο Υγείας Θεσπρωτικού. Στο ευρετήριο εννοιών σχετικών με τη δημόσια υγεία διασαφηνίζονται οι έννοιες δείκτες υγείας, δείκτες υπηρεσιών υγείας και δείκτες προαγωγής υγείας μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα

2 Ο Υγειονομικός Χάρτης στο Διαδίκτυο Πώς εξελίσσεται διαχρονικά στην Ελλάδα ο πληθυσμός γυναικών ηλικίας ετών ; Επιλέξτε: Στατιστικοί Δείκτες > Κοινωνικο-Δημογραφικοί Δείκτες > Ποσοστό Μόνιμου Πληθυσμού ανά ηλικία και φύλο> Γυναίκες> ετών Επιλέξτε: Χρονοσειρά 2

3 Σε ποιες περιφέρειες της Ελλάδας αντιστοιχούν οι περισσότεροι εξελθόντες ασθενείς με κακώσεις και δηλητηριάσεις; Επιλέξτε: Στατιστικοί Δείκτες > Δείκτες Νοσηρότητας > Εξελθόντες ασθενείς με: Κακώσεις και δηλητηριάσεις Επιλέξτε: Γραφήματα 3

4 Αφιέρωμα European Community Health Indicators Project (ECHIM) European Community Health Indicators Project (ECHIM) Το European Community Health Indicators Project (ECHIM) αποτελεί ένα πρόγραμμα χρημα τοδοτούμενο από την Ε.Ε. μέσω του Κοινοτικού Προγράμματος για τη Δημόσια Υγεία, που ξεκίνησε to Σκοπός Σκοπός του προγράμματος είναι η ανάπτυξη και εφαρμογή στις χώρες της Ε.Ε., ενός πυρήνα δεικτών για την παρακολούθηση της κατάστασης της υγείας και της λειτουργίας των συστημάτων υγείας. Η ανάπτυξη των δεικτών γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι συμβατή με τις ανάγκες του Ευρωπαϊκού Πληροφοριακού Συστήματος. Για την επιλογή του συνόλου των δεικτών, το ECHI (European Community Health Indicators) εφάρμοσε τα ακόλουθα κριτήρια: Περιεκτικότητα (Comprehensiveness): Οι δείκτες θα πρέπει να καλύπτουν όλες τις πτυχές του τομέα δημόσιας υγείας. Κάλυψη των αναγκών των χρηστών (Meeting user needs): Οι δείκτες θα πρέπει να καλύπτουν τις κύριες προτεραιότητες των πολιτικών για τη δημόσια υγεία που υιοθετούν η Επιτροπή και τα κράτη μέλη της Ένωσης. Καινοτομία (Being innovative): Οι δείκτες δεν πρέπει να καθοριστούν μόνο με γνώμονα τα δεδομένα (data-driven), αλλά και με τρόπο που θα αναδεικνύει τις ανάγκες ανάπτυξης. Χρήση πρόσφατων εργασιών (Using earlier work): Στον καθορισμό των δεικτών και τυποποιημένων μεταβλητών θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι προσπάθειες διεθνών οργανισμών όπως η Eurostat, ο ΟΟΣΑ και ο ΠΟΥ όπως και οι άλλες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Χρήση των αποτελεσμάτων του Προγράμματος Παρακολούθησης Υγείας και του Προγράμματος Δημόσιας Υγείας (Using Health Monitoring Programme and Public Health Programme results): Τα αποτελέσματα των διαφόρων έργων (projects) θα πρέπει να περιλαμβάνονται στα δεδομένα, εφόσον είναι κατάλληλα. Ιστορική αναδρομή Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας (Directorate of Public Health and Consumer Protection SANCO), και η Eurostat εκπόνησαν το 1999 το Πρόγραμμα για τους Ευρωπαϊκούς Δείκτες Υγείας ECHI: European Community Health Indicators. Το Πρόγραμμα αυτό υποστηρίζεται και χρηματοδοτείται από τις Δ/νσεις τις Ε.Ε. SANCO και Eurostat εδώ και μια δεκαετία σε μια σειρά από τέσσερις Φάσεις με την παρούσα Φάση ( ) να αποκαλείται ECHIM Joint Action Project. 4

5 Η πρώτη Φάση του προγράμματος (ECHI-1: ) είχε σαν αποτέλεσμα την εκπόνηση της Long List of Indicators (περίπου 250 Δείκτες Υγείας), ενώ η δεύτερη φάση (ECHI 2: ) κατέληξε σε μια λίστα 88 δεικτών (Short List of Indicators) ως μιας «κοινής, αντιπροσωπευτικής και χρήσιμης βάσης δεικτών, για τα κράτη-μέλη και την Ε.Ε., με σκοπό την έκδοση της Ειδικής Έκθεσης: EU Report on Health Indicators». Σήμερα καταγράφονται 88 δείκτες ECHI, οι οποίοι ταξινομούνται σε 5 υποκατηγορίες ανάλογα με τη θεματική τους. Οι 5 κατηγορίες αφορούν: Δημογραφικούς και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, όπου περιλαμβάνονται 9 δείκτες Το επίπεδο υγείας με 32 δείκτες Τους προσδιοριστές της υγείας όπου καταγράφονται 14 δείκτες Τις υγειονομικές υπηρεσίες με 29 δείκτες Την προαγωγή υγείας, η οποία περικλείει 4 δείκτες Η τρίτη Φάση του Προγράμματος (στο ακρωνύμιο ECHI προστέθηκε ο όρος monitoring) προέβλεπε την εξέταση των συνθηκών Εφαρμογής του Συστήματος Δεικτών Υγείας (Short List) στα κράτη-μέλη, δηλαδή ζητήματα προέλευσης/επιλογής και διαθεσιμότητας των δεδομένων (data selection and availability) και εξασφάλισης της συγκρισιμότητας των δεικτών (comparability). Επίσης, προέβλεπαν την ετοιμασία σχεδίου εφαρμογής ενός κοινού Συστήματος για τις χώρες της Ε.Ε. «ανοίγοντας το δρόμο για ένα μόνιμο σύστημα παρακολούθησης δεικτών υγείας στην Ε.Ε.». Η τέταρτη Φάση του Προγράμματος εντάχθηκε στο Πρόγραμμα Joint Action και αποκαλείται ECHIM Joint Action Project (European Community Health Indicator Monitoring). Το Πρόγραμμα, πάλι με την υποστήριξη της Eurostat, αποσκοπεί στη θεμελίωση και αποδοχή ενός κοινού καταλόγου Δεικτών Υγείας που θα παράγουν όλα τα κράτη-μέλη και θα ανακοινώνουν (σε μια ετήσια ή διετή Έκθεση) η Γεν. Δ/νση Υγείας και η Eurostat. Με την τέταρτη Φάση του Προγράμματος θα ενισχυθεί η προώθηση της εφαρμογής του Συστήματος Παραγωγής Δεικτών Υγείας από όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., με σκοπό «την εναρμόνιση των στοιχείων και την επίτευξη καλύτερης συγκρισιμότητας των Δεικτών Υγείας» (harmonization and comparability). Πηγή: Αφιέρωμα European Community Health Indicators Project (ECHIM) 5

6 Οι Δείκτες ECΗIM ανά θεματική κατηγορία Αφιέρωμα European Community Health Indicators Project (ECHIM) Δημογραφικοί και Κοινωνικό-οικονομικοί Δείκτες Πληθυσμός ανά ηλικία και φύλο Γεννητικότητα Γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας Κατάσταση Υγείας Προσδόκιμο επιβίωσης Βρεφική θνησιμότητα Περιγεννητική θνησιμότητα Ειδική κατά αιτία θνησιμότητα: Θάνατοι που συνδέονται με τα ναρκωτικά Θάνατοι που συνδέονται με το κάπνισμα Θάνατοι συσχετιζόμενοι με τη χρήση οινοπνευματωδών ποτών Θνησιμότητα λόγω καύσωνα Επιλεγμένες αιτίες θανάτου από λοιμώδη νοσήματα Προσδιοριστές Υγείας Δείκτης Μάζας Σώματος Αρτηριακή Πίεση Τακτικό Κάπνισμα Κάπνισμα στην εγκυμοσύνη Συνολική κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών Γονιμότητα Πρόβλεψη εξέλιξης πληθυσμού Πληθυσμός ανά εκπαιδευτικό επίπεδο HIV/AIDS Επίπτωση καρκίνου Διαβήτης Άνοια Κατάθλιψη Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου (ΑΜΙ) Εγκεφαλικό επεισόδιο Άσθμα Χρόνια Αναπνευστική Ανεπάρκεια Χαμηλό Βάρος Γέννησης Ατυχήματα ελεύθερου χρόνου Τροχαία ατυχήματα Εργατικά ατυχήματα Αυτοκτονίες Επιβλαβής κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών Χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών Κατανάλωση/διαθεσιμότητα φρούτων Κατανάλωση/ διαθεσιμότητα λαχανικών Πληθυσμός ανά επαγγελματική κατηγορία Συνολική Ανεργία Πληθυσμός κάτω από το όριο της φτώχειας Αυτοεκτίμηση για την κατάσταση υγείας Αυτοεκτίμηση της χρόνιας νοσηρότητας Δείκτες περιορισμού μακροχρόνιας δραστηριότητας - Long term activity limitations Φυσικοί και αισθητηριακοί περιορισμοί Μυοσκελετικός Πόνος Ψυχολογική δυσφορία (psychological distress) Eυεξία Προσδόκιμο επιβίωσης Υγιή έτη ζωής (HLY) Μητρικός Θηλασμός Σωματική Δραστηριότητα Κίνδυνοι σχετιζόμενοι με την υγεία Κοινωνική Υποστήριξη Έκθεση σε ατμοσφαιρική ρύπανση (PM10) Παρεμβατικά προγράμματα: Υπηρεσίες Υγείας Εμβολιαστική κάλυψη στα παιδιά Εμβολιαστική κάλυψη για τον ιό της γρίπης σε ηλικιωμένους Προσυμπτωματικά προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού Προσυμπτωματικά προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου για τον καρκίνο της μήτρας 6

7 Προσυμπτωματικά προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου για τον καρκίνο του παχέως εντέρου Χρόνος πρώτης επίσκεψης προγεννητικού ελέγχου Κλίνες νοσηλείας Απασχολούμενο ιατρικό προσωπικό Απασχολούμενο νοσηλευτικό προσωπικό Κινητικότητα επαγγελματιών υγείας Ιατροτεχνολογικός εξοπλισμός: Μαγνητικός Τομογράφος-Αξονικός Τομογράφος Εξελθόντες ασθενείς Ημερήσια νοσηλεία Αναλογία ημερήσιας νοσηλείας, εξελθόντων ασθενών Μέση διάρκεια νοσηλείας Χρήση Γενικού Ιατρού Επισκέψεις σε εξωτερικά ιατρεία Χειρουργικές επεμβάσεις: Αγγειοπλαστικές, αποκατάσταση ισχίου, καταρράκτης Χρήση φαρμάκων Κινητικότητα ασθενών Ασφαλιστική κάλυψη Παρεμβατικά προγράμματα: Προαγωγή της υγείας Πολιτικές για τον περιορισμό του καπνίσματος Πολιτικές για την υγιεινή διατροφή Πολιτικές για προαγωγή του υγιεινού τρόπου ζωής Δαπάνες υγείας Επιβίωση από καρκίνο Θνητότητα από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου και εγκεφαλικό επεισόδιο Ισότητα πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας Χρόνος αναμονής για επιλεγμένες χειρουργικές επεμβάσεις Μετεγχειρητικές λοιμώξεις Ποιότητα αντικαρκινικής θεραπείας Έλεγχος του σακχαρώδους διαβήτη Ολοκληρωμένα προγράμματα στους εργασιακούς χώρους, τα σχολεία και τα νοσοκομεία. Αφιέρωμα European Community Health Indicators Project (ECHIM) 7

8 Διεθνείς τάσεις στο χώρο της Δημόσιας Υγείας Γνώριζες ότι: Ποσοστό 59% των θανάτων λόγω τροχαίων ατυχημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο αφορούν νέους ηλικίας 15 έως 44 ετών. Κάθε χρόνο παγκοσμίως συλλέγονται 92 εκατομμύρια δωρεές αίματος. Πηγή: WHO Facts 2012 Το σύνδρομο Down είναι μια γενετική κατάσταση που επηρεάζει μία στις επτακόσιες εβδομήντα γεννήσεις (επιπολασμός 1:770) και είναι η πιο συνηθισμένη χρωμοσωμική ανωμαλία στους ανθρώπους. Πηγή: Το 92% των θανάτων λόγω τροχαίων ατυχημάτων συμβαίνουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Πηγή: WHO Facts 2012 Ποσοστό 70% όλων των θανάτων από καρκίνο συμβαίνουν σε χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες Πηγή: WHO Facts 2012 Το 2010, 79 χώρες αφιέρωσαν λιγότερο από το 10% των δημοσίων δαπανών τους για την υγεία. Πηγή: WHO Facts 2010 Η Παγκόσμια Ημέρα για το Σύνδρομο Down (21η Μαρτίου) καθιε - ρώθηκε το 2006, με πρωτοβουλία του γιατρού Στυλιανού Αντωναράκη, καθηγητή Γενετικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει και να ενημερώσει τη διεθνή κοινότητα για το σύνδρομο Down. Η συγκεκριμένη ημέρα επιλέχθηκε για να παραπέμπει στα αριθμητικά δεδομένα που συνθέτουν το σύνδρομο (3ο χρωμόσωμα, στο 21ο ζεύγος=3.21). Πηγή: 8

9 Είναι απαραίτητο να υπάρχει συγκρισιμότητα των δεδομένων υγείας μεταξύ των κρατών, με σκοπό την ανάπτυξη νέων ή τη διατήρηση ήδη αποδοτικών και αποτελεσματικών πολιτικών δημόσιας υγείας. Στη χώρα μας ειδικότερα, η οποία αντιμετωπίζει τα τελευταία τρία χρόνια σοβαρές διακυμάνσεις σε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, η συλλογή, σύγκριση και αξιοποίηση των δεδομένων που προέρχονται τόσο από διαφορετικές περιοχές όσο και από άλλες χώρες αποκτά καίρια σημασία για τη μακροπρόθεσμη βελτίωση της κατάσταση της δημόσιας υγείας. Για τη μεγαλύτερη δυνατή συγκρισιμότητα των δεδομένων υγείας θα πρέπει πρωτίστως να υπάρχει ένας ενιαίος τρόπος συλλογής και ανάλυσής τους, όπως για παράδειγμα, μια διεθνής ταξινόμηση για κάθε δείκτη υγείας. Δυστυχώς μέχρι στιγμής, κάτι τέτοιο δεν υφίσταται. Ένα σημαντικό εμπόδιο για τη δημιουργία ενιαίων εργαλείων συλλογής δεδομένων αναφορικά με τους δείκτες υγείας, είναι η ποικιλομορφία των κοινωνικών αντιλήψεων και της κουλτούρας των εν δυνάμει ερωτηθέντων, που επιτάσσει -μεταξύ άλλωντη μελέτη κοινωνικών και περιβαλλοντολογικών παραγόντων. Θετικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια γίνονται βήματα και προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση από ειδικούς ποικίλων επιστημονικών χώρων, όπως είναι εμφανές από τον αυξανόμενο αριθμό σχετικών επιστημονικών μελετών, εκθέσεων και δημοσιεύσεων. Στο Ενημερωτικό Δελτίο παρουσιάζονται συγκρίσιμοι διεθνείς δείκτες που προέρχονται από συγκεκριμένες έρευνες ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών. 1. Αυτο-αναφερόμενες ανεκπλήρωτες ανάγκες για ιατρική εξέταση Οι ερωτήσεις αναφορικά με τις ανεκπλήρωτες ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης είναι ένας δείκτης που χρησιμοποιείται σε πλήθος ερευνών-συνεντεύξεων σχετικά με την υγεία σε κρατικό και διακρατικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης (EU-SILC), αποτελέσματα της οποίας παρουσιάζονται στη συνέχεια. Για να αξιολογηθούν οι ανεκπλήρωτες ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης, συνήθως οι ερωτηθέντες καλούνται να δηλώσουν εάν σε κάποια δεδομένη στιγμή μέσα στους τελευταίους 12 μήνες ένιωσαν ότι χρειάζονται υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, αλλά δεν τις έλαβαν. 9

10 Στη συνέχεια ερωτώνται για ποιο λόγο η ανάγκη τους για τη χρήση των υπηρεσιών υγείας δεν εκπληρώθηκε. Συνήθεις λόγοι αποτελούν είτε ότι το κόστος των υπηρεσιών υγείας, είτε η έλλειψη χρόνου λόγω υποχρεώσεων, είτε η πολύ μακρινή απόσταση που έπρεπε να διανύσουν για να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες αυτές. Στο Γράφημα 1 εμφανίζονται τα αποτελέσματα της έρευνας EU-SILC για πλήθος ευρωπαϊκών χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας για το έτος 2011, με τους λόγους για τους οποίους δεν εκπληρώθηκαν οι ανάγκες υγείας των συμμετεχόντων στη συγκεκριμένη έρευνα. Παρατηρούμε ότι η Ελλάδα δήλωσε τα υψηλότερα ποσοστά αυτοαναφερόμενων ανεκπλήρωτων αναγκών υγειονομικής περίθαλψης (στο σύνολο των λόγων που αναφέρονται εδώ), κατέχοντας το υψηλότερο ποσοστό σε απαντήσεις που αφορούσαν τη μη εκπλήρωση αναγκών υγείας λόγω κόστους (6,2%), σε αντίθεση με τη Φιλανδία όπου η συγκεκριμένη απάντηση έλαβε μηδενικό ποσοστό. Γράφημα 1 Ποσοστιαία κατανομή λόγων αυτοαναφερόμενων ανεκπλήρωτων αναγκών για ιατρική εξέταση ανά επιλεγμένες χώρες της Ευρώπης και το μέσο όρο της Ε.Ε. (για το έτος 2011). Πηγή: Eurostat, (Τα στοιχεία του πίνακα προέρχονται από την Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης (Survey on Income and Living Conditions - EU-SILC), η οποία διενεργείται στο σύνολο των χωρών της Ε.Ε.) 10

11 Σχετικά με το σύνολο των ανεκπλήρωτων αναγκών για υπηρεσίες υγείας, οι λιγότερες ανεκπλήρωτες ανάγκες υγείας παρατηρούνται στη Φιλανδία, την Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ οι περισσότερες στην Ελλάδα και την Πολωνία. Πιο συγκεκριμένα, μεγάλες διαφορές μεταξύ χωρών καταγράφηκαν σχετικά με τις ανεκπλήρωτες ανάγκες λόγω του χρηματικού κόστους για τους ερωτηθέντες, με το μεγαλύτερο ποσοστό να εμφανίζεται εκτός της Ελλάδας στην Ιταλία (5,1%). Αντιθέτως, το χρηματικό κόστος των υπηρεσιών υγείας βρέθηκε να εμποδίζει λιγότερο τους κατοίκους της Φιλανδίας (0%), και της Δανίας (0,1%), της Ολλανδίας (0,1%) και του Ηνωμένου Βασιλείου (0,1%) για την πρόσβασή τους σε υπηρεσίες υγείας. Η απάντηση ότι οι υπηρεσίες υγείας ήταν πολύ μακριά, καταγράφηκε περισσότερο από τους Νορβηγούς ερωτηθέντες (1,1%), σε αντίθεση με τους συμμετέχοντες από την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Δανία, την Ισπανία και την Ελβετία, για τους οποίους καταγράφηκαν μηδενικά ποσοστά. Οι ερωτηθέντες που δήλωσαν ότι δεν εκπληρώθηκε η ανάγκη τους για ιατρική εξέταση επειδή οι ίδιοι δεν είχαν διαθέσιμο χρόνο, ήταν περισσότεροι στη Σουηδία (1,7%) και την Πολωνία (2,1%), ενώ οι λιγότεροι που δήλωσαν αυτό το λόγο ανήκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο (0,1%) και τη Φιλανδία (0%). Τέλος, εκείνοι που δήλωσαν ότι δε γνώριζαν κάποιον καλό ιατρό ή ειδικό, ήταν περισσότεροι στη Σουηδία (0,8%) και την Εσθονία (0,3%), και λιγότεροι στις υπόλοιπες χώρες χωρίς παρουσία σημαντικών ποσοστιαίων διαφορών. Βλέπουμε λοιπόν, ότι οι χώρες που έχουν περισσότερες ανεκπλήρωτες ανάγκες υγείας, συγκριτικά με το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ισλανδία, η Ιταλία και η Πολωνία, σε αντίθεση με τη Φιλανδία, την Ολλανδία, και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι χρήστες υπηρεσιών υγείας είναι περισσότερο ευχαριστημένοι από την πρόσβασή τους στις υπηρεσίες υγείας, καθώς δήλωσαν συνολικά χαμηλότερα ποσοστά ανεκπλήρωτων αναγκών για ιατρική εξέταση. Για την Ελλάδα, σύμφωνα με το συγκεκριμένο δείκτη, συμπεραίνεται ότι θα πρέπει να αναβαθμιστούν οι δυνατότητες πρόσβασης στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας, κυρίως όσον αφορά το κόστος των υπηρεσιών αυτών για τον χρήστη, το οποίο φαίνεται ότι αποτελεί καθοριστικό ανασταλτικό παράγοντα στην εκπλήρωση των αναγκών για ιατρική εξέταση. 2. Άτομα με χρόνια πάθηση ή πρόβλημα υγείας Τα αποτελέσματα του δείκτη για τα άτομα με χρόνια πάθηση ή πρόβλημα υγείας που παρουσιάζονται βασίζονται στην Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης (EU-SILC), και εκφράζονται με την ποσοστιαία αναλογία των ατόμων που δήλωσαν ότι έχουν κάποια χρόνια πάθηση ή πρόβλημα υγείας. Όπως φαίνεται στο Γράφημα 2, στην Ελλάδα και την Ιρλανδία υπήρξε σταδιακή αύξηση στις τιμές του δείκτη των ατόμων με χρόνια πάθηση ή πρόβλημα υγείας μεταξύ των ετών 2005 και 2011, με εξαίρεση το έτος 2007 κατά το οποίο παρατηρήθηκε 11

12 μείωση των ατόμων με χρόνιες παθήσεις και για τις δύο χώρες. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται, η Πορτογαλία είναι η μόνη χώρα που παρουσιάζει ποσοστά υψηλότερα από αυτά του μέσου όρου της Ε.Ε. για όλα τα έτη - εκτός του 2006 που το ποσοστό της ήταν χαμηλότερο (30,9%) από το αντίστοιχο του μέσου όρου της Ε.Ε. (31%). Γενικά, η Πορτογαλία δήλωσε τα μεγαλύτερα ποσοστά ατόμων με χρόνιες παθήσεις μεταξύ των χωρών που αναλύθηκαν, σε αντίθεση με την Ελλάδα η οποία έχει τα μικρότερα ποσοστά για όλα τα έτη εκτός των 2007, 2009, και 2010 που η Ιταλία κατείχε τα μικρότερα ποσοστά. Γράφημα 2 Ποσοστιαία κατανομή ατόμων με χρόνια πάθηση ή πρόβλημα υγείας ανά επιλεγμένες χώρες της Ε.Ε. και του μέσου όρου της Ε.Ε., ανά έτος ( ). Πηγή: Eurostat, (Τα στοιχεία του πίνακα προέρχονται από την Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης (Survey on Income and Living Conditions - EU-SILC), η οποία διενεργείται στο σύνολο των χωρών της Ε.Ε.) Τέλος, η Ελλάδα κι η Ιταλία παρουσιάζουν παρόμοιου μεγέθους ποσοστά για όλα τα έτη, ενώ η Ισπανία παρουσιάζει παρόμοια ποσοστά με αυτά της Ιρλανδίας. Συμπερασματικά, οι χώρες που κυρίως πλήττονται από την οικονομική κρίση (Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία) παρουσίασαν το 2011 υψηλότερα ποσοστά ατόμων με χρόνιες παθήσεις σε σχέση με το 2010, με εξαίρεση την Ισπανία που παρουσίασε μείωση του ποσοστού των χρόνιων πασχόντων της σε σχέση με το 2010 (από 29,7% το 2010 σε 23,4% το 2011). 12

13 Παρουσίαση Δομών Υγείας του ΕΣΥ Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ιπποκράτειο» Τ ο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ιπποκράτειο» ανήκει στην 1η Υγειονομική Περιφέρεια Αθηνών και συστάθηκε το 1922 με την ονομασία «Νοσοκομείο Προσφύγων Αθηνών». Στην 85ετή διαδρομή του το Ιπποκράτειο έχει να επιδείξει πολλές πρωτοπορίες σε διάφορους τομείς της περίθαλψης όπως την ίδρυση του πρώτου Περιφερειακού Κέντρου Αιμοδοσίας, του πρώτου Κέντρου Αιμορροφυλικών Ασθενών, του πρώτου κινητού συνεργείου αιμοληψιών, της πρώτης Έδρας Καρδιολογίας και την ίδρυση του πρώτου Καρδιοχειρουργικού Τμήματος στη χώρα. Το Νοσοκομείο παρέχει υπηρεσίες περίθαλψης και φροντίδας στις κλινικές και στα τμήματα του Παθολογικού, Χειρουργικού και Εργαστηριακού Τομέα, ενώ προσφέρει και εξειδικευμένες υπηρεσίες στις Ειδικές Μονάδες του. Aναλυτικά, οι τομείς, οι κλινικές και τα τμήματα του νοσοκομείου φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Στοιχεία Επικοινωνίας Ιστοσελίδα : Διεύθυνση : Βασιλίσης Σοφίας 114, Αθήνα, Τ.Κ. : Τηλ : Παθολογικός Τομέας Χειρουργικός Τομέας Ειδικές Μονάδες Διαγνωστικά - Επεμβατικά εργαστήρια A Καρδιολογική Κλινική Παν/μίου Αθηνών Α Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική Παν/μίου Αθηνών Μ.Ε.Θ. Αιματολογικό Β Παθολογική Κλινική Παν/μίου Αθηνών Α Ωτορινολαρυγγολογική Κλινική Παν/μίου Αθηνών Καρδιοχειρουργική Μονάδα Αιμοδυναμικό Καρδιολογικό Τμήμα Χειρουργικό Τμήμα Μονάδα Εμφραγμάτων Ακτινοδιαγνωστικό Παθολογικό Τμήμα Καρδιοχειρουργικό Τμήμα Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας (Μ.Α.Φ.) Χειρουργικού Τομέα Βιοχημικό Γαστρεντερολογικό Τμήμα Ουρολογικό Τμήμα Μονάδα Ειδικών Λοιμώξεων Καρδιολογικό Νεφρολογικό Τμήμα Γναθοχειρουργικό Τμήμα Μονάδα Βραχείας Νοσηλείας ΤΕΠ Κέντρο Αιμοδοσίας Νευρολογικό Τμήμα Τμήμα Πλαστικής Χειρουργικής Μονάδα Μεσογειακής Αναιμίας Κυτταρολογικό Ενδοκρινολογικό Τμήμα Οφθαλμολογικό Τμήμα Μονάδα Περιτοναϊκής Κάθαρσης Μικροβιολογικό Τμήμα Ενδοσκοπικής Χειρουργικής Μονάδα Τεχνητού Νεφρού Παθολογοανατομικό Αναισθησιολογικό Τμήμα Ογκολογική Μονάδα Φυσικής Ιατρικής - Ραδιοϊσότοπων 13

14 Κέντρο Υγείας Θεσπρωτικού Τ ο Κέντρο Υγείας Θεσπρωτικού, το οποίο υπάγεται στην 6η Υγειονομική Περιφέρεια Πελοποννήσου - Ιονίων Νήσων - Δυτικής Ελλάδας - Ηπείρου, συστάθηκε το 1986 και αποτελεί αποκεντρωμένη μονάδα πρωτοβάθμιας περίθαλψης του Γενικού Νοσοκομείου Πρέβεζας. Το Κέντρο Υγείας απαρτίζεται από Ιατρεία Γενικής Ιατρικής, Παιδιατρικής, Οδοντιατρικής, Παθολογικής καθώς και από Μικροβιολογικό και Ακτινολογικό Εργαστήριο. Στο Κ.Υ. Θεσπρωτικού υπάρχει επίσης Ιατρείο Επειγόντων Περιστατικών και θάλαμοι βραχείας νοσηλείας, στους οποίους νοσηλεύονται οι ασθενείς για λίγες ώρες, ενώ εξυπηρετείται και από ασθενοφόρο. Στο ιατρικό προσωπικό του ανήκουν Γενικός Ιατρός, Οδοντίατρος, Παιδίατρος και Μικροβιολόγος. Το Κ.Υ. Θεσπρωτικού, λειτουργεί επί 24ώρου βάσεως και μαζί με τα 8 Περιφερειακά του Ιατρεία, εξυπηρετεί περίπου άτομα που ανήκουν στον πληθυσμό ευθύνης του, στην ευρύτερη περιοχή των Δήμων Θεσπρωτικού, Λούρου και Κοινότητας Κρανέας. Τα Περιφερειακά Ιατρεία που ανήκουν στο Κέντρο Υγείας Θεσπρωτικού είναι τα εξής : Π.Ι. Άσσου Π.Ι. Βρυσούλας Π.Ι. Λούρου Π.Ι. Μυρσίνης Π.Ι. Παπαδάτων Π.Ι. Ριζών Π.Ι. Σινώπης Π.Ι. Καναλίου Τα Τακτικά Ιατρεία και τα Εργαστήρια που λειτουργούν παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα. ΙΑΤΡΕΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Γενικής Ιατρικής Μικροβιολογικό Παιδιατρικό Ακτινολογικό Οδοντιατρικό Παθολογικό Ιατρείο επειγόντων περιστατικών Στοιχεία Επικοινωνίας Διεύθυνση : Θεσπρωτικό Πρέβεζας, Τ.Κ. : Τηλ. : , , Φαξ :

15 α) Δείκτες Υγείας Αυτοαναφερόμενη χρόνια νοσηρότητα Ο δείκτης της αυτοαναφερόμενης χρόνιας νοσηρότητας ορίζεται ως η αναλογία των ατόμων που αναφέρουν ότι έχουν κάποια χρόνια νόσο ή χρόνιο πρόβλημα υγείας. Αφορά τον αριθμό των συμμετεχόντων σε έρευνες οι οποίοι απαντούν καταφατικά στην ερώτηση: «Έχετε κάποια χρόνια πάθηση ή χρόνιο πρόβλημα υγείας;» Ως χρόνιο πρόβλημα υγείας ή χρόνια πάθηση θεωρείται το πρόβλημα ή η πάθηση που έχει διαρκέσει, ή αναμένεται να διαρκέσει, περισσότερο από 6 μήνες. Στα χρόνια προβλήματα υγείας περιλαμβάνονται και τα εξής: εποχικά ή περιοδικά προβλήματα, ακόμη κι αν έχουν εξάρσεις για λιγότερο από 6 μήνες τη φορά προβλήματα που δε θεωρούνται τόσο σοβαρά από τους ερωτηθέντες: το στοιχείο για τη σοβαρότητα ή τον περιορισμό θα αποκλείσει τα λιγότερο σοβαρά προβλήματα σε δεύτερο στάδιο προβλήματα που δεν έχουν διαγνωστεί από γιατρό προβλήματα που οι ερωτηθέντες θεραπεύουν μόνοι τους (π.χ. με μησυνταγογραφούμενα φάρμακα) Το κύριο χαρακτηριστικό μιας χρόνιας πάθησης είναι η μονιμότητα και μπορεί να απαιτεί μακρά περίοδο επίβλεψης, παρατήρησης ή φροντίδας. Ο συγκεκριμένος δείκτης χρησιμοποιείται ευρέως για τη μέτρηση/ καταγραφή του επιπέδου της κατάστασης της υγείας (γενική υγεία) του ερωτώμενου, συμβάλλοντας στην αξιολόγηση των προβλημάτων υγείας, της επιβάρυνσης των νόσων (burden of diseases) και των αναγκών υγείας σε επίπεδο πληθυσμού. Τρόπος υπολογισμού δείκτη: Ο επιπολασμός της αυτοαναφερόμενης χρόνιας νοσηρότητας μπορεί να υπολογιστεί από τον παρακάτω τύπο: (Ν1 / Ν) *100 N1 = Αριθμός ατόμων με θετική απάντηση («ναι») Ν = Σύνολο ατόμων που απάντησαν στην ερώτηση. 15

16 16 β) Δείκτες Υπηρεσιών Υγείας Εξελθόντες Ασθενείς Ο δείκτης των εξελθόντων ασθενών ορίζεται ως ο αριθμός εξελθόντων ασθενών από τα νοσοκομεία σε ένα ημερολογιακό έτος για συγκεκριμένες νόσους ή κατηγορίες νόσων, ανά πληθυσμού. Τα εξιτήρια των νοσοκομείων είναι ο πιο διαδεδομένος δείκτης μέτρησης της χρήσης των υπηρεσιών υγείας από τον πληθυσμό, καθώς και εκτίμησης της επιβάρυνσης των δομών υγείας από συγκεκριμένες παθήσεις. Ελλείψει άλλων ειδικών δεικτών μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την εκτίμηση/καταγραφή της έκτασης συγκεκριμένων παθήσεων στο γενικό πληθυσμό. Ως εξιτήριο νοσοκομείου ορίζεται κάθε επίσημη έξοδος από ένα θεραπευτήριο ενός ασθενή μετά από επέμβαση ή θεραπεία. Το εξιτήριο παρέχεται κάθε φορά που ένας ασθενής εξέρχεται από το νοσοκομείο λόγω τέλους της θεραπείας, μεταφοράς σε άλλο, εθελούσιας εξόδου ή θανάτου. Οι μεταφορές εντός άλλου τμήματος του ίδιου νοσοκομείου δεν λαμβάνονται υπόψη σε αυτόν το δείκτη. Τα εξιτήρια κατά διάγνωση αναφέρονται στην κύρια διάγνωση που δόθηκε κατά το τέλος της νοσηλείας και η κύρια διάγνωση είναι αυτή που ευθύνεται για την ανάγκη του ασθενούς για θεραπεία ή διερεύνηση. Νοσηλευόμενος είναι ο ασθενής που εισάγεται επίσημα στο θεραπευτήριο και μένει σε αυτό Τρόπος υπολογισμού δείκτη: Ηλικιακά προτυπωμένος δείκτης σε ένα δεδομένο ημερολογιακό έτος, βασισμένος σε δεδομένα που προέρχονται από τα εξιτήρια νοσοκομείων, που υπολογίζεται με τον εξής τύπο: (Ν1 / Ν) * όπου: Ν1 = αριθμός εξελθόντων (ζώντες, νεκροί, μεταφερθέντες) σε ένα ημερολογιακό έτος από ιδιωτικά και δημόσια θεραπευτήρια Ν = 25% του συνόλου του πληθυσμού στο μέσο του έτους. για τουλάχιστον για ένα βράδυ ή 24 ώρες. Τα υγιή νεογέννητα δεν περιλαμβάνονται στους υπολογισμούς, ενώ τα εξιτήρια νοσοκομείων περιλαμβάνουν θανάτους και πολλές διπλοεγγραφές αφού ο ίδιος ασθενής μπορεί να νοσηλευτεί περισσότερες από μία φορές και σε πάνω από ένα θεραπευτήρια στη διάρκεια ενός χρόνου. Ο συγκεκριμένος δείκτης μπορεί επίσης να αντανακλά αλλαγές ή διαφορές όσον αφορά την πρόσβαση των χρηστών στις υπηρεσίες υγείας. Είναι σημαντικό λοιπόν, η ερμηνεία του δείκτη όσον αφορά στην εξέλιξη των διαχρονικών του τάσεων, να γίνεται με προσοχή.

17 γ) Δείκτες Προαγωγής της Υγείας Πολιτικές για την Πρόληψη της Κατάθλιψης O δείκτης για τις πολιτικές για την πρόληψη της κατάθλιψης αναφέρεται στο σύνολο δράσεων και μέτρων με στόχο την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση, την άμεση παρέμβαση, την παροχή φροντίδας και υποστήριξης, την ύπαρξη συμβουλευτικών υπηρεσιών και τη σταδιακή επανένταξη των ασθενών που πάσχουν ή κινδυνεύουν να εμφανίσουν κατάθλιψη. Η κατάθλιψη, η οποία συνοδεύεται από κοινωνικό στιγματισμό, διακρίσεις, απομόνωση και περιθωριοποίηση, αποτελεί μια από τις κυριότερες αιτίες φορτίου νόσου (νοσοεπιβάρυνσης-disease burden) στις ανεπτυγμένες χώρες, και εκτιμάται ότι έως το έτος 2020 θα αποτελεί τη συχνότερη ασθένεια. Τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με επιστημονικές εκθέσεις και μελέτες, ενισχύεται η άποψη ότι η κατάθλιψη αποτελεί υποτροπιάζουσα διαταραχή, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως χρόνια νόσος. Οι πολιτικές για την πρόληψη της κατάθλιψης αναλύονται σύμφωνα με τις ακόλουθες συνιστώσες: Καταπολέμηση του κοινωνικού στιγματισμού Έλεγχος των παραγόντων κινδύνου κατάθλιψης Ενδυνάμωση παραγόντων αντίστασης στις κοινωνικές πιέσεις Εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας Τρόπος υπολογισμού δείκτη: Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την υποβοήθηση ατόμων με στόχο την έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων Σεβασμός και εξασφάλιση των δικαιωμάτων των ασθενών Βελτίωση των δεξιοτήτων των επαγγελματιών υγείας Ενίσχυση της έρευνας. Ο δείκτης μπορεί να υπολογισθεί για την αξιολόγηση του συνόλου των παραμέτρων που προαναφέρθηκαν, με βάση την ακόλουθη κλίμακα: 0 = μη εφαρμογή του μέτρου (π.χ. θέσπιση ορίων ηλικίας) 1 = μερική εφαρμογή 2 = πλήρης εφαρμογή. Όσον αφορά την ποσοτικοποίηση (παραμετροποίηση), αναφορικά με τον υπολογισμό του συγκεκριμένου δείκτη, μπορούν να συνυπολογισθούν τα εξής: Επιπολασμός κατάθλιψης (ανά ηλικία και φύλο) Αναλογία ατόμων που αναφέρθηκαν ότι έχουν διαγνωστεί με κατάθλιψη κατά τους τελευταίους 12 μήνες, ανά πληθυσμού (ηλικία, φύλο, υπο-ομάδα) Εμφάνιση κατάθλιψης σε ειδικούς πληθυσμούς Επιβάρυνση ψυχοπαθολογικού παράγοντα σε χρήστες ουσιών Αξιολόγηση της απόδοσης του προσωπικού των μονάδων ψυχικής υγείας Σεβασμός των δικαιωμάτων των ασθενών. 17

18 Επιστημονική Επιμέλεια: Έφη Σίμου, Αναστασία Ρουμελιώτη Συντονισμός - Υπεύθυνη Ύλης: Έφη Σίμου Συνεργάτες: Ελευθερία Καναβού, Εβίκα Καραμαγκιώλη, Ελένη Κουτσογεώργου, Κωνσταντίνα Σαμπαριώτη, Μυρτώ Σταύρου Στοιχεία Επικοινωνίας: Τηλ.: , , Το παρόν εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Έργου «Σύστημα Παραγωγής Δεικτών Υγειονομικού Χάρτη» που υλοποιήθηκε από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού ». Αυτό το έγγραφο έχει παραχθεί για τις ανάγκες του έργου: Σύστημα Παραγωγής Δεικτών Υγειονομικού Χάρτη, και αντιπροσωπεύει τις απόψεις των συντακτών του. Οι απόψεις αυτές δεν έχουν υιοθετηθεί ή εγκριθεί με οποιοδήποτε τρόπο από την Ειδική Υπηρεσία του τομέα Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως θέσεις του Υπουργείου ή της Επιτροπής. Η Ειδική Υπηρεσία δεν εγγυάται την ακρίβεια των στοιχείων που περιλαμβάνονται στο παρόν έγγραφο, ούτε αποδέχεται την ευθύνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών αυτών.