ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γ' ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ. ΤΟΜΟΣ 6 oς

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γ' ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ. ΤΟΜΟΣ 6 oς"

Transcript

1 6 ος τόμος

2

3 ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ

4

5 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γ' ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΤΟΜΟΣ 6 oς ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ

6 Συγγραφείς Ρεγγίνα Κασιμάτη Κοινωνιολόγος Εκπαιδευτικός Β'/θμιας Εκπαίδευσης Στράτος Γεωργούλας Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστήμιο Αιγαίου Μαρία Παπαϊωάννου Δρ.Κοινωνιολόγος Εκπαιδευτικός Β'/θμιας Εκπαίδευσης Ιωάννης Πράνταλος Κοινωνιολόγος Διδάκτορας Φιλοσοφίας

7 Μέλη Επιτροπής Κρίσης Σωκράτης Κονιόρδος Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολο-γίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης Χρήστος Πατσός Διδάκτορας Κοινωνιολογίας, Εκπαιδευτικός Β'/θμιας Εκπαίδευ-σης Σοφία Σταμάτη Κοινωνιολόγος,Εκπαιδευτικός Β'/θμιας Εκπαίδευσης Εποπτεία στο πλαίσιο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Νικόλαος Πετρόπουλος Σύμβουλος του Παιδαγωγικού

8 Ινστιτούτου Γλωσσική Επιμέλεια Μαιρίτα Κλειδωνάρη Φιλόλογος Φωτογραφική Επιμέλεια Ευγενία Κουμαντάρη Κοινωνιολόγος, Εκπαιδευτικός Β'/θμιας Εκπαίδευσης Προσαρμογή του βιβλίου για μαθητές με μειωμένη όραση Ομάδα Εργασίας Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής Mετατροπή Τζώρτζη Δήμητρα Επιμέλεια Σκούταρη Σπυριδούλα

9 7.2. Κοινωνικές βάσεις της ε- ξουσίας Η δημοκρατία είναι ένα πολιτικό σύστημα στο οποίο εκφράζεται η λαϊκή βούληση. Είναι όμως έτσι; Είναι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία έ- να πολιτικό σύστημα στο ο- ποίο όλοι παίρνουν μέρος στη λήψη των αποφάσεων ή α- σκούν εξουσία; Για να το πούμε διαφορετικά, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι μια πραγματικότητα ή μια επίφαση; Σε γενικές γραμμές, στις δημοκρατικές κοινωνίες υπάρχουν τρεις θεωρητικές προσεγγίσεις για την εξουσία και τον έλεγχο που αυτή ασκεί: το 9 / 141

10 μοντέλο των ελίτ, το πλουραλιστικό μοντέλο και το μαρξιστικό μοντέλο. Το μοντέλο των ελίτ Βασικοί εκπρόσωποι αυτής της θέσης θεωρούνται ο Β. Παρέτο, ο Ρ. Μίκελς, ο Τσ.Ρ. Μιλς. Σύμφωνα με τον Β. Παρέτο, ε- λίτ είναι οι πρώτοι, οι διαλεχτοί, οι άριστοι μιας κατηγορίας προσώπων. Ειδικότερα, και σύμφωνα με τον Τσ.Ρ. Μιλς, που πρωτοστάτησε στην ανάπτυξη του σχετικού μοντέλου, η πολιτική ελίτ αποτελείται α- πό την ηγετική ομάδα που εμφανίζεται ως κύριος φορέας ά- σκησης της πολιτικής εξουσίας και περιλαμβάνει όχι μόνο 10 / 141

11 αυτούς που παίρνουν τις πολιτικές αποφάσεις, αλλά και αυτούς που ασκούν αντιπολίτευση και εκφράζουν κατεστημένα συμφέροντα (βλ. πίνακα 7.2). Η οικονομική ελίτ αποτελείται κυρίως από διευθυντές μεγάλων επιχειρήσεων, μεγαλομετόχους και υψηλόβαθμα στελέχη των εργοδοτικών οργανώσεων. Αυτή η ελίτ λειτουργεί ως ομάδα πίεσης απέναντι στην πολιτική ελίτ με στόχο την υπεράσπιση των συμφερόντων της, ενώ, στην περίπτωση που νιώσει ότι τα συμφέροντα της απειλούνται, μπορεί να φτάσει μέχρι και στην α- νατροπή της κυβέρνησης. Τέλος, η στρατιωτική ελίτ α- 11 /

12 ποτελείται από τα ανώτερα στελέχη των ένοπλων δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας και της αστυνομίας. Ο ρόλος τους είναι τόσο σημαντικός, που εντάσσεται στις γραμμές της ιθύνουσας ελίτ. Οι ηγέτες των τριών αυτών ε- λίτ επικοινωνούν μεταξύ τους και αλληλοδιαπλέκονται, καθώς τα συμφέροντά τους είναι ταυτόσημα, πράγμα που οδηγεί σε μια μη εκλεγμένη ολιγαρχία (με εξαίρεση την πολιτική ελίτ), η οποία λαμβάνει ό- λες τις πολιτικές αποφάσεις και κατευθύνει το εθνικό πεπρωμένο. 12 / 142

13 Το μοντέλο των ελίτ αφορά κυρίως την αμερικανική κοινωνία και δείχνει την καθολική κυριαρχία του οικονομικού παράγοντα πάνω στον πολιτικό. Αυτή η κυριαρχία μετασχηματίζει την πολιτική σε διαχείριση τεχνοδιοικητικής φύσεως, με ό,τι αυτό σημαίνει για την πλειονότητα των πολιτών. Οι τεχνοκράτες είναι σύμβουλοι σε κυβερνητικά γραφεία που προτείνουν την επίλυση διάφορων κοινωνικών προβλημάτων με βάση οικονομικά δεδομένα, παραγνωρίζοντας έτσι 13 / 142

14 τις κοινωνικές ανάγκες και τις σοβαρές επιπτώσεις αυτής της πρακτικής στη ζωή των πολιτών. Ως εκ τούτου, με το συγκεκριμένο μοντέλο δεν εκφράζεται η λαϊκή βούληση, ε- νώ μεθοδεύεται η πρόσβαση οργανωμένων συμφερόντων και ισχυρών οικονομικών παραγόντων στην κυβέρνηση, είτε άμεσα είτε έμμεσα (όπως π.χ. μέσω της διαπλοκής και της σύμπλευσης του στρατιωτικού μηχανισμού με τη βιομηχανία όπλων και της από κοινού διαμόρφωσης αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής). Το πλουραλιστικό μοντέλο Οι σύγχρονες κοινωνίες διακρίνονται από κάθε είδους συ- 14 / 142

15 γκρούσεις που λαμβάνουν χώρα σ' αυτές και από τους διαφορετικούς τρόπους ζωής γύρω από τους οποίους οι πολίτες οργανώνουν τα συμφέροντά τους. Πολλά κινήματα, κόμματα και διάφορες ενώσεις ανταγωνίζονται μεταξύ τους για το ποιος θα έχει τη μεγαλύτερη επιρροή στην κοινωνία. Σύμφωνα με το πλουραλιστικό μοντέλο οι πολιτικές αποφάσεις είναι αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων και συμβιβασμών ανάμεσα σε αυτές τις διαφορετικές ενώσεις και ομάδες συμφερόντων. Καμία από αυτές τις ομάδες δε φαίνεται να κρατά στα χέρια της όλη τη δύναμη, η οποία μάλλον διαχέεται σε ολόκληρη την κοινωνί- 15 / 142

16 α. Οι θεωρητικοί του πλουραλιστικού μοντέλου (όπως ο Ρ. Νταλ, ο Ρ. Αρόν και ο Τζ. Γκαλμπρέιθ) ισχυρίζονται ότι η δύναμη διαχέεται σε διάφορους τομείς, δηλαδή στον πνευματικό, το στρατιωτικό, τον οικονομικό, τον πολιτικό και το διοικητικό τομέα. Οι ελίτ των τομέων αυτών - είτε συνεργάζονται μεταξύ τους είτε ανταγωνίζεται ο ένας τον άλλον εκφράζουν αιτήματα και πιέσεις της κοινωνικής βάσης. Κάθε ελίτ έ- χει τη δυνατότητα να ασκήσει βέτο* και να ανατρέψει τις α- πόφάσεις των άλλων. Έτσι η εξουσία δεν ασκείται μόνο από μια διευθυντική τάξη (το επίπεδο Α της πυραμίδας του Μιλς) 16 /

17 αλλά και από τις ελίτ των διαφόρων τομέων, όπως είναι οι διανοούμενοι, οι συγγραφείς και οι επιστήμονες, οι αρχηγοί του στρατού και της αστυνομίας, οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής, οι ηγέτες των εργατικών συνδικάτων και των πολιτικών κομμάτων, οι ανώτατοι υπάλληλοι στη διοικητική εξουσία. Στα πλουραλιστικά πολιτικά συστήματα οι έχοντες εξουσία χαλιναγωγούνται από τους νόμους, ελέγχονται θεσμικά από το κράτος, ενώ φαίνεται ότι οι διάφορες ομάδες συμφερόντων απολαμβάνουν ένα υψηλό ποσοστό αυτονομίας. 17 / 143

18 Το μαρξιστικό μοντέλο Η μαρξιστική οπτική θεωρεί ότι τόσο η ελιτίστικη όσο και η πλουραλιστική άποψη συγκαλύπτουν την πραγματικότητα ή ενισχύουν την αυταπάτη της ύπαρξης αυτόνομου πολιτικού πεδίου. Ο Μαρξ ισχυρίστηκε ότι το κράτος υπηρετεί τα συμφέροντα των κυρίαρχων τάξεων και χάρη στους θεσμικούς μηχανισμούς καταστολής που διαθέτει μπορεί να ασκεί την εξουσία του στα εργατικά στρώματα. Οι κυριότεροι μηχανισμοί καταστολής που χρησιμοποιεί το κράτος είναι η αστυνομία, ο στρατός, τα δικαστήρια, οι φυλακές. Οι μεταγενέστεροι, με ε- πικεφαλής τον Λ. Αλτουσέρ (L. 18 / 143

19 Althusser, ), επηρεασμένοι από τη σκέψη του Μαρξ προσέθεσαν στους μηχανισμούς καταστολής και τους ιδεολογικούς μηχανισμούς με τους οποίους το κράτος αναπαράγει την κυρίαρχη ιδεολογία. Οι ιδεολογικοί μηχανισμοί, είτε δημόσιοι είτε ιδιωτικοί, λειτουργούν με βάση την πειθώ και την προπαγάνδα. Σ' αυτούς τους μηχανισμούς κατατάσσουν οι μαρξιστές το σχολείο, την οικογένεια, την κοινωνική ασφάλεια, τον έλεγχο των ανηλίκων παραβατών κ.ά. Ο πολιτικός ιδεολογικός μηχανισμός υπηρετείται από τα διάφορα κόμματα, ενώ ο ιδεολογικός μηχανισμός πληροφό- 19 / 143

20 ρησης του κοινού από τον Τύπο, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση κτλ. Οι ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους επιτρέπουν την αναπαραγωγή των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων και δημιουργήθηκαν, σύμφωνα με τον Λ. Αλτουσέρ, επειδή οι μηχανισμοί καταστολής δεν αρκούν για να διασφαλίσουν την ηγεμονία της κυρίαρχης τάξης. 20 / 143

21 Πίνακας 7.2. Επαγγελματική απασχόληση της κύριας και της δευτερεύουσας κυβερνητικής ελίτ της Ελλάδας ( ) Επάγγελμα Κύρια ελίτ 1 Δευτερεύουσα ελίτ 2 Απόλυτος αριθμός Απόλυτος αριθμός Ποσοστό Ποσοστό Δικηγόρος 50 36, ,5 Καθηγητής 11 7, ,7 ΑΕΙ 1 \ 2 21 / 141

22 Οικονομολόγος 14 10,1 9 4,8 Ιατρός 10 7, ,2 Πολιτικός 12 8,6 17 9,1 Μηχανικός/ Αρχιτέκτονας Δημοσιογράφος 7 5,0 9 4,8 Στρατιωτι- 6 4,3 11 5,9 κός Άλλο 29 20, ,0 22 / 141

23 Σύνολο , ,0 Πηγή: Δ. Μπουρίκος και Δ.Α. Σωτηρόπουλος (2003: ) 1.Βουλευτές της Ν.Δ. και του ΠΑ.ΣΟ.Κ. που χρημάτισαν υπουργοί, αναπληρωτές υπουργοί ή υφυπουργοί τρεις ή περισσότερες φορές κατά την περίοδο Το 82,7% κατέλαβαν αξίωμα υπουργού. 2. Βουλευτές της Ν.Δ. και του ΠΑ.ΣΟ.Κ. που χρημάτισαν υπουργοί, αναπληρωτές υπουργοί ή υφυπουργοί για λιγότερες από τρεις θητείες κατά την περίοδο Το 28,5% κατέλαβαν αξίωμα υπουργού. 23 / 141

24 «Με αυτό το σχήμα αποδίδουμε την πυραμίδα της δύναμης του Τσ.Ρ. Μιλς, που περιλαμβάνει τρία επίπεδα. Το Α επίπεδο δείχνει την ο- μάδα που αποτελείται από την κυβέρνηση, τους στρατιωτικούς και τους διευθυντές μεγάλων επιχειρήσεων. Το Β δείχνει τις διάφορες ομάδες συμφερόντων που κατέχουν ένα μέσο επίπεδο δύναμης. Το Γ επίπεδο δείχνει τη «μαζική κοινωνία», το λαό, που έχει τη λιγότερη δύναμη και ελέγχεται από τα πάνω» (R.G. Braungart, 1976:225). 24 / 142

25 ΜΗΝ ΑΝΗΣΥΧΕΙΣ ΡΕ ΠΑΝΤΕΛΗ ΑΝ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΞΑΡΤΙΟΤΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΔΕ ΘΑ ΣΟΥ ΕΙΧΑΝ ΔΩΣΕΙ ΤΟ ΤΗΛΕΚΟΝΤΡΟΛ 25 / 142

26 Εικ.7.10 Γελοιογραφία του Γ. Δερμεντζόγλου (Ελληνική Πολιτική Γελοιογραφία, Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κ. Καραμανλής, εκδ. Ι. Σιδέρης, 2002). «Οι Γκλιρ και Όρλεανς [Αμερικανοί κοινωνιολόγοι] γράφουν: "το κράτος είναι μια διακριτή οργάνωση υπεύθυνη για την τάξη στην κοινωνία... υπηρετεί τα συμφέροντα ό- λων και όχι μόνο αυτά της οικονομικής ελίτ". Στην πραγματικότητα οι επιχειρηματίες αντιμετωπίζουν τους αξιωματούχους της κυβέρνησης ως θανάσιμους εχθρούς και όχι ως εκτελεστικά όργανά τους. Η ύπαρξη του κράτους είναι μια αναγκαία αλλά όχι ελέγ- 26 /

27 ξιμη συνθήκη για την ύπαρξη των επιχειρήσεων τους. Οι ε- πιχειρηματίες είναι επιφυλακτικοί με την κυβέρνηση, αν και εξαναγκάζονται να συνδιαλαγούν μαζί της για την προώθηση των συμφερόντων τους... Η ισχύς των επιχειρηματιών πάνω στην κυβέρνηση...συνδέεται με τη χρήση του τεχνολογικού μονοπωλίου αλλά και με τον ε- πηρεασμό του εκλογικού σώματος...» (B. Chasin και G. Chasin, 1974:42). 27 / 143

28 «O Φουκώ (M. Foucault, ) ισχυρίζεται ότι η εξουσία δεν αποτελεί κτήμα του ατόμου, μιας κοινωνικής ομάδας ή μιας κοινωνικής τάξης, αλλά κυκλοφορεί μέσα από το κοινωνικό σώμα. Είναι διάχυτη στην κοινωνία μέσα από μια μορφή οργάνωσης, όπου εμπλέκονται όλα τα άτομα, συνίσταται σε τεχνικές που καθυποτάσσουν το σώμα, εξουσιάζουν τις κινήσεις και υπαγορεύουν τρόπους συμπεριφοράς. Εξουσία, λόγος και γνώση είναι τόσο στενά συνδεδεμένα στοιχεία, ώστε ο Φουκώ μιλά για το σύμπλεγμα εξουσίας/γνώσης. Η γνώση παράγει εξουσία και η εξουσία δεν μπορεί να ασκείται χωρίς την ύπαρ- 28 / 143

29 ξη της γνώσης. Από τη σκοπιά αυτή ο Φουκώ θεωρεί ότι η εξουσία δεν έχει μόνο αρνητικό χαρακτήρα (ως καταπίεση, περιορισμός, απαγόρευση), αλλά είναι συγχρόνως παραγωγική με την έννοια ότι κατασκευάζει νέα αντικείμενα γνώσης, νέους λόγους περί αλήθειας» (Μ. Πετμεζίδου, 2003:25) Πολιτική συμπεριφορά και κοινωνικοί παράγοντες που την επηρεάζουν Τα πολιτικά κόμματα και οι ομάδες συμφερόντων στο πλαίσιο των κοινοβουλευτικών συστημάτων, προσπαθούν να πείσουν τους πολίτες 29 /

30 για το δίκαιο των αιτημάτων και των απόψεων τους. Τα κόμματα αποτελούν τους πυλώνες της δημοκρατίας, αφού συμμετέχουν στο σχηματισμό κυβέρνησης και στη διαμόρφωση της πολιτικής βούλησης. Η κυβέρνηση, στο πλαίσιο του συστήματος αυτού, στηρίζεται συνήθως στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία Πολιτικά κόμματα Το σύγχρονο πολιτικό κόμμα είναι μια οργάνωση, μια μορφή πολιτικής δράσης οργανωμένης στη βάση συμφωνημένων αρχών, που επιδιώκει την ανάληψη της διακυβέρνησης. Οι Μπολ και Πέτερς παρατη- 30 / 144

31 ρούν ότι τα πολιτικά κόμματα διακρίνονται από τρία στοιχεία: από τον κοινό στόχο τους, που είναι η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας ακόμα και σε συνεργασία με άλλα κόμματα, από ένα βαθμό οργάνωσης, από κάποια στοιχεία εξωκοινοβουλευτικής υποστήριξης (συνδικάτα, κινήματα). Η εξέλιξη των πολιτικών κομμάτων και του κομματικού συστήματος συμπορεύεται με την εξέλιξη της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η λειτουργία των κομμάτων στο πλαίσιο της δημοκρατίας συμβάλλει στην πολιτική διαπαιδαγώγηση, αλλά και στην πολιτική ενεργοποίηση ατόμων και ομάδων γύρω 31 / 144

32 από τις αρχές και τα συμφέροντα που τους ενώνουν. Ως εκ τούτου τα κόμματα αποτελούν κύριους χώρους παραγωγής και μεταβίβασης πολιτικών η- θών, είναι δηλαδή φορείς πολιτικής κοινωνικοποίησης. Έτσι, τα σύγχρονα κόμματα, έχοντας το ρόλο του βασικού διαμεσολαβητή μεταξύ της κοινωνίας και της εξουσίας, απότελούν τους σταθεροποιητικούς μηχανισμούς του πολιτικού συστήματος, αφού επεξεργάζονται, μορφοποιούν και μετατρέπουν τη λαϊκή βούληση σε πολιτικό λόγο. Αυτός είναι ο δρόμος διαμέσου του οποίου τα αιτήματα του λαού (ή έ- στω μιας μερίδας του) μετατρέπονται σε πολιτικές αποφά- 32 / 144

33 σεις. Στην Ελλάδα στις εκλογές του 2004 τα κόμματα που εκπροσωπήθηκαν στο εθνικό Κοινοβούλιο είναι η Νέα Δημοκρατία, το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας και ο Συνασπισμός της Αριστεράς των Κινημάτων και της Οικολογίας (βλ. γράφημα 7.1). Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εκτός από τα παραπάνω κόμματα, συμμετέχει και ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός (βλ. πίνακα 7.3). Θα πρέπει να επισημάνουμε, ενδεικτικά, μία από τις κυριότερες δυσλειτουργίες του πολιτικού συστήματος στη χώρα μας. Παρατηρείται ότι τα κόμ- 33 /

34 ματα έχουν επεκτείνει την ε- πιρροή και τον έλεγχό τους σε πολλά κινήματα και σε διάφορες συλλογικές οργανώσεις, έ- χοντας σε γενικές γραμμές υ- ποκαταστήσει την κοινωνία των πολιτών. Για παράδειγμα, οι συνδικαλιστικές παρατάξεις, οι γυναικείες οργανώσεις, τα κινήματα ειρήνης ελέγχονται άμεσα από διάφορα πολιτικά κόμματα, γι' αυτό και κάθε κόμμα «έχει» τη δική του γυναικεία οργάνωση ή το δικό του κίνημα ειρήνης. Ο στόχος των κομμάτων δεν είναι άλλος από τη διεύρυνση της εκλογικής τους βάσης και τη διασφάλιση της ιδεολογικής ταυτότητας των μελών τους. 34 / 145

35 Γράφημα 7.1. Εθνικές εκλογές Ποσοστιαία κατανομή ψήφων και εδρών Ν.Δ. ΠΑΣΟΚ ΚΚΕ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΛΟΙΠΑ Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, 2005 (Επεξεργασία Ν. Πετρόπουλου). 35 / 144

36 ΠΟΣΟΣΤΟ ΨΗΦΩΝ / 144

37 ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΔΡΩΝ 4% 2% 39% 55% 37 / 144

38 Πίνακας 7.3. Αποτελέσματα ευρωεκλογών 2004 Κόμματα % Ψήφοι Έδρες Ν.Δ. 43, ΠΑΣΟΚ 34, Κ.Κ.Ε. 9, ΣΥΝ 4, Λ.Α.Ο.Σ. 4, Πηγή: ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α, / 145

39 Εικ.7.11α 1919: Οι εργάτες διεκδικούν το οκτάωρο από τους εργοδότες, (Sciences Economiques et Sociales, Ed. Bordas, Paris, 1995). 39 / 145

40 7.3.2 Ομάδες συμφερόντων Άλλες μορφές οργανωμένης πολιτικής δράσης είναι οι ομάδες πίεσης ή οι ομάδες συμφερόντων ή τα λόμπι*. Οι θεωρίες για όλες αυτές τις οργανωμένες μορφές πολιτικής δράσης αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του πλουραλιστικού μοντέλου εξουσίας. Πρόκειται για συνεκτικές κοινωνικές ομάδες που δραστηριοποιούνται οργανωμένα με σκοπό την προώθηση αιτημάτων και συμφερόντων. Η προώθηση των αιτημάτων τους γίνεται μέσω της πίεσης και της επιρροής που ασκούν κατά τις διαδικασίες λήψης πολιτικών αποφάσεων. 40 / 145

41 Αν πρόκειται για προώθηση συμφερόντων στη βάση κοινών αντικειμενικών χαρακτηριστικών (π.χ. εργατικά συνδικάτα), θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τον όρο «ομάδες συμφερόντων». Αν πρόκειται για προώθηση αιτημάτων στη βάση κοινών α- ξιών και αντιλήψεων, όπως είναι τα αιτήματα των ενώσεων καταναλωτών ή των οικολογικών οργανώσεων, τότε είναι ακριβέστερος ο όρος «ομάδες γνώμης». Και οι δύο πιο πάνω ομάδες διαφοροποιούνται από τα πολιτικά κόμματα, καθώς: α) δε στοχεύουν άμεσα στην κατάκτηση της εξουσίας και β) δεν ασχολούνται με ευρύ- 41 /

42 τερα πολιτικά θέματα. Βέβαια, οι ομάδες πίεσης μπορεί να μη στοχεύουν στην κατάκτηση της εξουσίας, ε- ντούτοις όμως μπορούν να μετεξελιχτούν σε κόμματα, όπως συνέβη στην περίπτωση του Κόμματος των Πρασίνων στη Γερμανία, το οποίο αρχικά ή- ταν μια οικολογική ομάδα. Οι ομάδες πίεσης συνομιλούν με την εξουσία για θέματα που αφορούν τις νομοθετικές δραστηριότητες χρησιμοποιώντας διάφορες στρατηγικές (αποκλεισμός δρόμων, διαμαρτυρίες, τηλεοπτικά μηνύματα) που συνδέονται με το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται, αλλά και με τη φύση του αιτήματος. 42 / 146

43 'Οπως και τα κόμματα έτσι και οι ομάδες πίεσης διαμορφώνουν πολιτικές στάσεις και κοινωνικοποιούν πολιτικά ένα άτομο, αφού αυτό μπορεί να συμμετέχει σε μια τέτοια ομάδα μέσα από τις διαφορετικές ιδιότητές του (ως εργαζόμενος, ως καταναλωτής, ως κάτοικος συγκεκριμένης περιοχής, ενδεχομένως ως πολύτεκνος κτλ.) για την προάσπιση των ατομικών και των κοινωνικών συμφερόντων του. Η λειτουργία των κομμάτων στην κοινοβουλευτική δημοκρατία και η συμβολή των ο- μάδων πίεσης στη διαμόρφωση των πολιτικών αποφάσεων αποτελούν κρίσιμα θέματα για την ποιότητα της συμμετοχής 43 / 146

44 και της εκλογικής συμπεριφοράς του πολίτη. Εικ.7.11β Γ.Σ.Ε.Ε., Α.Δ.Ε.Δ.Υ., Ε.Κ.Α.: θεσμοί εκπροσώπησης εργαζομένων (Φωτογραφικό Αρχείο Ιστορίας Συνδικάτων («ΑΡ.ΙΣΤΟ.Σ») της Γενικής Συ- 44 / 145

45 νομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας) Κοινή γνώμη Κοινή γνώμη είναι οι επικρατούσες απόψεις μεγάλου μερους των μελών μιας κοινωνίας σχετικά με θέματα γενικού (δημόσιου) ενδιαφέροντος. Οι απόψεις αυτές σχετίζονται βέβαια με τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των ατόμων και το είδος της κοινωνικοποίησης που έχουν δεχτεί. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για την καταγραφή της κοινής γνώμης είναι η σφυγμομέτρηση ή δημοσκόπηση ή γκάλοπ (από το όνομα του Α- μερικανού στατιστικολόγου G. 45 / 146

46 Gallup). Η έντυπη και η ηλεκτρονική δημοσιογραφία κατακλύζονται από έρευνες τέτοιου είδους. Μια σφυγμομέτρηση απαιτεί μετρήσεις που διενεργούνται σε δείγμα ατόμων που έχουν διαφορετική ηλικία, διαφορετικό επάγγελμα, διαφορετικό μορφωτικό επίπεδο, ή τόπο διαμονής κτλ. Συχνά, και κατά παραγγελία των πολιτικών κομμάτων, πολυάριθμες και πολυποίκιλες σφυγμομετρήσεις διενεργούνται, για να εκτιμηθούν η πρόθεση ψήφου των πολιτών, ο βαθμός δημοτικότητας των πολιτικών αρχηγών κ.ά. Έτσι, οι πολιτικοί άνδρες αναζητούν στις σφυγμομετρήσεις μια δικαίωση των ιδεών 46 / 146

47 που υπερασπίζονται, ενώ οι σύμβουλοί τους αντλούν από τις σφυγμομετρήσεις πληροφορίες, για να διαμορφώσουν την επικοινωνιακή τους στρατηγική. Πολλές φορές γίνονται και σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες, προκειμένου να γίνουν συγκρίσεις των στασεων των ατόμων σε διεθνές επίπεδο. Ένα καλό παράδειγμα μιας διεθνούς δημοσκόπησης της κοινής γνώμης είναι η έρευνα για τη διαφθορά, η ο- ποία διεξήχθη σε 64 χώρες α- πό την οργάνωση «Διεθνής Διαφάνεια» και περιελάμβανε την αποστολή ερωτηματολογίων σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα πολιτών. 47 / 146

48 Στην ερώτηση «σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι επηρεάζονται α- πό τη διαφθορά οι παρακάτω τομείς» οι απαντήσεις διαβαθμίστηκαν από το 1 («καθόλου διεφθαρμένος») μέχρι το 5 («εξαιρετικά διεφθαρμένος»). Για την Ελλάδα οι απαντήσεις δείχνουν ως πιο διεφθαρμένους τους τομείς που αφορούν τις ιατρικές υπηρεσίες («φακελάκι») και τα πολιτικά κόμματα, ενώ ως τους λιγότερο διεφθαρμένους δείχνουν την Εκκλησία και το στρατό (βλ. πίνακα 7.4). Σχεδόν σε ό- λες τις χώρες οι πολίτες πιστεύουν ότι τα πολιτικά κόμματα είναι ο πιο διεφθαρμένος χώρος, γεγονός που γεννάει σοβαρά ερωτήματα για την 48 / 146

49 ποιότητα της δημοκρατίας των σύγχρονων δυτικών κρατών. Ωστόσο, η ίδια η αρχή της σφυγμομέτρησης δέχεται πολλά πυρά, δεδομένου ότι πολλοί επιστήμονες (κοινωνιολόγοι, πολιτειολόγοι) αμφισβητούν τη δυνατότητα να μάθει κανείς τις πάγιες, σταθερές στάσεις και αντιλήψεις των πολιτών μέσω αυτής της μεθόδου. Εξάλλου τα αποτελέσματα οποιασδήποτε σφυγμομέτρησης, ακόμη και όταν τηρούνται όλες οι επιστημονικές προδιαγραφές, είναι συγκυριακά. Άλλοι επικρίνουν τη διατύπωση ορισμένων ερωτήσεων διότι αυτή υπαγορεύει σχεδόν τις απαντήσεις. Ενδεχομένως 49 /

50 τα αποτελέσματα στη διεθνή έρευνα για τη διαφάνεια να ή- ταν διαφορετικά, αν η ερώτηση που δόθηκε στους πολίτες ήταν ανοικτή*, χωρίς δηλαδή τον κατάλογο των τομέων (π.χ.: «πες μας ποιοι κατά τη γνώμη σου τομείς της δημόσιας ζωής παρουσιάζουν μεγαλύτερη διαφθορά;»). Άλλες κριτικές διατυπώνονται για τον επηρεασμό της πολιτικής βούλησης του κοινού που ενδεχομένως να προκύψει με τη δημοσίευση των σφυγμομετρήσεων στον Τύπο, ιδιαίτερα σε περίοδο εκλογών. Βέβαια, πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν έχει επιβεβαιωθεί με εμπειρικές έρευνες ότι η δημοσίευση των αποτελεσμά- 50 / 147

51 των των σφυγμομετρήσεων μπορεί να επηρεάσει ή και να διαμορφώσει την κοινή γνώμη. Οι πολιτειολόγοι βέβαια δηλώνουν ότι οι σφυγμομετρήσεις δεν πρέπει να κρίνονται, διότι αυτό σημαίνει ότι «κρίνεται η δημοκρατία», αφού οι ε- ρωτήσεις τίθενται σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού που έχει (λόγω της ηλικίας) το δικαίωμα ψήφου. Από την άλλη πλευρά, οι δημοσκόποι ισχυρίζονται ότι γνωρίζουν πολύ καλά τον τρόπο διατύπωσης των ερωτημάτων, ώστε να μην αλλοιώνεται η άποψη των ερωτώμενων. Πάντως, η όποια κριτική α- σκείται γι' αυτές τις δημοσκο- 51 / 147

52 πήσεις δεν αναιρεί το γεγονός ότι έχουν μπει στη ζωή μας και καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα έρευνας και αποτύπωσης των προτιμήσεών μας, όχι μόνο στον τομέα της πολιτικής, αλλά και στον τομέα της οικονομίας (προτιμήσεις προϊόντων κτλ.). 52 / 147

53 Πίνακας 7.4. Διαφθορά κατά χώρα και τομέα ΚΡΑΤΗ Πολιτικά Δικαστική Αστυνομία Ιδιωτικός κόμματα εξουσία τομέας Αυστρία 3,3 2,6 2,8 2,9 Δανία 2,6 1,9 1,9 2,3 Φινλανδία 3,0 2,0 1,7 2,7 Γαλλία 4,1 3,3 3,1 3,5 Γερμανία 3,9 2,8 2,5 3,3 Ελλάδα 3,8 3,1 3,2 3,0 Ιρλανδία 3,9 3,3 3,1 3,1 Ιταλία 4,2 3,2 2,5 3,5 Λουξεμ- 2,9 2,5 2,4 2,7 53 / 147

54 βούργο Ολλανδία 2,8 2,6 2,7 3,0 Πορτογαλία 3,9 3,5 3,4 3,4 Ισπανία 3,8 3,4 2,9 3,5 Ελβετία 3,2 2,3 2,3 3,0 Τουρκία 4,0 3,9 4,0 4,1 Βρετανία 3,4 3,0 2,8 3,0 54 / 147

55 ΚΡΑΤΗ Τελωνεία Μ.Μ.Ε. Ιατρικές υπηρεσίες Στρατός Εκκλησία Αυστρία 2,6 2,8 2,4 2,5 2,5 Δανία 1,7 2,6 2,0 1,9 1,9 Φινλανδία 1,6 2,9 1,9 1,6 2,3 Γαλλία 2,7 3,5 2,2 2,3 2,2 Γερμανία 2,6 3,1 2,7 2,5 2,5 Ελλάδα 3,3 3,5 4,0 2,2 2,7 Ιρλανδία 2,3 2,8 2,8 2,1 2,8 Ιταλία 2,8 3,3 3,4 2,4 2,2 Λουξεμ- 2,2 2,6 2,1 1,9 2,4 55 / 147

56 Βούργο Ολλανδία 2,6 3,0 2,2 2,4 2,3 Πορτογα- 2,9 3,2 3,3 2,7 2,8 λία Ισπανία 3,0 3,6 2,6 2,7 3,0 Ελβετία 2,3 3,1 2,3 2,4 2,3 Τουρκία 4,1 3,8 4,1 3,1 3,3 Βρετανία 2,5 3,3 2,4 2,5 2,6 Πηγή: Ινστιτούτο Δημοσκοπήσεων Γκάλοπ, (Διεθνής Διαφάνεια, Ο.Η.Ε. (2003), 56 / 147

57 7.3.4 Πολιτική και εκλογική συμπεριφορά Για να δούμε τι είναι η εκλογική συμπεριφορά, δηλαδή ποια είναι τα κριτήρια με τα ο- ποία επιλέγουμε να δώσουμε τη ψήφο μας σε ένα κόμμα, θα πρέπει πρώτα να ορίσουμε την έννοια της πολιτικής συμπεριφοράς. Με τον όρο «πολιτική συμπεριφορά» εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο το άτομο εκφράζει, δραστηριοποιείται και συμμετέχει ως πολίτης σε συλλογικές διαδικασίες, σε σωματεία, συλλόγους, εθελοντικές οργανώσεις, λέσχες, κόμματα και εκλογικές διαδικασίες. 57 / 148

58 Στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης κοινωνίας τα άτομα γίνονται δέκτες, αλλά και φορείς της πολιτικής κοινωνικοποίησης, δηλαδή συμμετέχουν σε μια συνεχή διαδικασία διαμόρφωσης και αλληλεπίδρασης πολιτικών αξιών, στάσεων, α- ναπαραστάσεων και συμπεριφορών που μεταβιβάζονται σ' αυτά μέσω των θεσμών κοινωνικοποίησης (βλ. κεφάλαιο 3). Τα άτομα επεξεργάζονται την κουλτούρα αυτή ανάλογα με τα ατομικά και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά τους και διαμορφώνουν μια συγκεκριμένη πολιτική στάση και πολιτική συμπεριφορά, δηλαδή τη συμμετοχή ή την αποχή από τα πολιτικά πράγματα. Παραδείγμα- 58 / 148

59 τα πολιτικής στάσης μπορεί να θεωρηθούν οι απόψεις για την προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, για το χωρισμό εκκλησίας/κράτους, την απαγόρευση ή τη νομιμοποίηση των εκτρώσεων, την κατάργηση ή την καθιέρωση της αναγραφής του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες, τη νομιμοποίηση των οικονομικών μεταναστών ή την ιδεολογική αυτοτοποθέτηση των πολιτών (βλ. πίνακα 7.5). Οι πολιτικές στάσεις είναι το γενικότερο πλαίσιο που μπορεί να επηρεάσει (χωρίς αυτό να είναι πάντα απαραίτητο) την εκλογική συμπεριφορά ε- νός ατόμου. Για παράδειγμα, 59 /

60 ένα άτομο που εμφορείται από ρατσιστικές ιδέες δε θα ψηφίσει ένα κόμμα που ευαγγελίζεται τη νομιμοποίηση και την παροχή πολιτικών δικαιωμάτων σε όλους τους μετανάστες που κατοικούν και εργάζονται στη χώρα του. Η διαμόρφωση της πολιτικής και εκλογικής συμπεριφοράς εξαρτάται από κοινωνικούς και ατομικούς παράγοντες: Κοινωνικοί παράγοντες. Τα δημοκρατικά και πολυκομματικά συστήματα διακυβέρνησης ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των πολιτών στις εκλογικές διαδικασίες. Ατομικοί παράγοντες. Το φύλο, η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, το επάγγελμα, η εργασί- 60 / 149

61 α, η κοινωνικο-οικονομική θέση, οι φιλοσοφικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις κτλ. ε- πιδρούν στην εκλογική και πολιτική συμπεριφορά του ατόμου, ανάλογα με τα βιώματα, τις εμπειρίες και την πολιτική του κοινωνικοποίηση. Για παράδειγμα, παρατηρείται ότι οι άνδρες ηλικίας ετών πηγαίνουν συχνότερα α- πό ό,τι άλλες πληθυσμιακές κατηγορίες σε προεκλογικές πολιτικές συγκεντρώσεις. Το γυναικείο φύλο, αντίθετα, εκδηλώνει μειωμένο ενδιαφέρον για τα κοινά. Αυτό το μειωμένο ενδιαφέρον πρέπει να ερμηνευτεί σε σχέση με την άνιση κατανομή των κοινωνικών ρόλων και των ευκαιριών μεταξύ 61 / 149

62 των δύο φύλων, που είναι ένα αντικειμενικό κοινωνικό δεδομένο, αλλά και σε σχέση με την εσωτερίκευση αυτής της ανισότητας (ως μειονεξίας) από το γυναικείο φύλο. Η συμμετοχή των γυναικών στον πολιτικό στίβο είναι άμεσα συνδεδεμένη με γενικότερες πρακτικές που αφορούν τις σχέσεις των δύο φύλων (π.χ. άνδρας στο καφενείο, γυναίκα στο σπίτι). Οι πρακτικές αυτές δεν είναι άσχετες με την ουσία της δημοκρατίας. «Ο εκδημοκρατισμός του ιδιωτικού αποτελεί προϋπόθεση για τον εκδημοκρατισμό του δημοσίου» (M. Παντελίδου - Μαλούτα, 2002: 195). 62 / 149

63 Εικ.7.12α Στιγμιότυπο από ελληνικές εκλογές (Φωτογραφικό Αρχείο Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων) 63 / 148

64 Εικ.7.12β Στιγμιότυπο από ευρωεκλογές (Επτά καθοριστικές ημέρες για την οικοδόμηση της Ευρώπης, Ευρωπαϊκές Κοινότητες, / 148

65 Πίνακας 7.5. Πολιτική αυτο-τοποθέτηση των νέων, ετών, κατά φύλο και περιοχή κατοικίας (%) Σύνολο δείγματος Αριστε- Κέντρο Δεξιά Άρνηση ΔΓ/ΔΑ Σύνορά λο 9,9 44,1 14,8 15,8 15,5 100,0 Άνδρες 11,0 42,8 15,5 15,7 14,9 100,0 Γυναίκες 8,6 45,5 13,9 15,8 16,1 100,0 Αστι- 9,8 43,6 13,8 16,8 16,0 100,0 65 / 148

66 κή περιοχή Αγροτική περιοχή 10,0 45,5 17,4 13,0 14,2 100,0 Πηγή: Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς (Μάιος 2005: 105). 66 / 148

67 7.3.5 Ενδεικτικές εμπειρικές έ- ρευνες - Εκπροσώπηση στη Βουλή Από ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία συγκριτικών ερευνών στα εθνικά Κοινοβούλια των χωρών της Ευρώπης προκύπτει ότι το κοινωνιολογικό πορτρέτο του βουλευτή στις δυτικές δημοκρατίες είναι παντού το ίδιο, με ελάχιστες παραλλαγές. Τα χαρακτηριστικά του πορτρέτου αυτού είναι: ανδρας λευκός, ώριμης ηλικίας, που προέρχεται από τις μεσαίες τάξεις, διαθέτει ένα καλό μορφωτικό επίπεδο και γίνεται όλο και περισσότερο επαγγελματίας της πολιτικής. Η «εκπροσώπηση» στη 67 / 149

68 Βουλή των διάφορων επαγγελμάτων και η κοινωνική τοπογραφία του Ελληνικού Κοινοβουλίου δε σχετίζονται μόνο με την ιστορική διαδρομή των κομμάτων στην Ελλάδα, αλλά και με το ευρύτερο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε πολιτικά η ελληνική κοινωνία. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με το άρθρο 57 του Συντάγματος (2001), τα καθήκοντα του βουλευτή είναι ασυμβίβαστα με την άσκηση οποιουδήποτε ε- παγγέλματος. Αυτό έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις σχετικά με την «επαγγελματοποίηση» του βουλευτικού αξιώματος και την ενδεχόμενη ενδυνάμωση της οικογενειακής 68 / 149

69 πολιτικής παράδοσης των α- ντιπροσώπων της Βουλής. Πάντως, στο Ελληνικό Κοινοβούλιο εμφανίζονται αυξημένα τα ποσοστά των ελεύθερων επαγγελματιών, με κυρίαρχα αυτά των δικηγόρων και των γιατρών, ιδίως στα λεγόμενα κόμματα εξουσίας, όπου ο προεκλογικός αγώνας είναι σκληρός και η διάθεση χρημάτων είναι σχεδόν απαραίτητη συνθήκη για την εκλογική νίκη. Αντιθέτως, στα κόμματα της Α- ριστεράς κυρίαρχο ρόλο για την ανάδειξη των υποψήφιων βουλευτών παίζει η κομματική ιεραρχία, η συμμετοχή στα συλλογικά όργανα του κόμματος και στις μαζικές οργανώσεις (συνδικάτα) της κοινωνί- 69 /

70 ας. Η επαγγελματική σύνθεση της εθνικής Βουλής δεν είναι σταθερή. Μελέτες που έχουν γίνει για την περίοδο έδειξαν μια πτωτική τάση για τους δικηγόρους, από 52,3% των βουλευτών το 1974 σε 47,3% το 1981 και 38,3% το 1990, και παράλληλα μια αυξητική τάση για τους οικονομολόγους (3,3%, 4,0% και 6,3% αντίστοιχα). Αντιστοίχως, αν επιχειρήσουμε να σκιαγραφήσουμε την εικόνα των Ελλήνων ευρωβουλευτών έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε στις πρόσφατες ευρωεκλογές του 2004, θα παρατηρήσουμε ότι στο Ευρωκοινοβούλιο κυριαρχούν οι αν- 70 / 150

71 δρες 45 ετών και άνω, που α- σκούν ελεύθερα επαγγέλματα. Ως προς την επαγγελματική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι Έλληνες ευρωβουλευτές, παρατηρούμε ότι το σημαντικότερο ποσοστό ασκεί επιστημονικά και ελεύθερα επαγγέλματα (75%). Το μορφωτικό επίπεδο των ευρωβουλευτών φαίνεται να είναι υψηλότερο, σε σύγκριση με αυτό των βουλευτών, του εθνικού κοινοβουλίου. Ωστόσο, χρειάζονται πιο προσεκτικές μελέτες ώστε να διαπιστωθεί αν τα συστήματα κατάταξης των επαγγελμάτων είναι ίδια στις δύο περιπτώσεις (βλ. γραφήματα 7.2 και 7.3). 71 / 150

72 Όσον αφορά την εκπροσώπηση των γυναικών στη Βουλή, αυτή ακολούθησε τον κατά φύλο καταμερισμό της εργασίας στην κοινωνία. Έτσι στη Βουλή παρουσιάζεται μια εικόνα μειωμένης εκπροσώπησης της πολυπληθούς ομάδας των γυναικών, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 51% του πληθυσμού. Στο Ελληνικό Κοινοβούλιο υπάρχουν, μετά τις εκλογές του 2004, 39 γυναίκες βουλευτές σε σύνολο 300 (ποσοστό 13%) και μόνο μία γυναίκα αρχηγός κόμματος. Η ισχνή εκπροσώπηση των γυναικών είναι ένα γεγονός που η Πολιτεία προσπαθεί να διορθώσει με το νόμο των ποσοστώσεων, ο οποίος ισχύει μόνο για 72 / 150

73 τις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές (ο αριθμός των υποψηφίων από κάθε φύλο πρέπει να ανέρχεται τουλάχιστον στο 1/3 του συνόλου των υποψηφίων κάθε συνδυασμού). Σε ό,τι αφορά το φύλο των ευρωβουλευτών, παρατηρούμε ότι η γυναικεία εκπροσώπηση σε 5 αντιπροσωπευτικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (σε σύνολο 24 χωρών) ποικίλλει. Στη Γαλλία το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών ανέρχεται στο 42,3%, ακολουθεί η Δανία με ποσοστό 35,7%, στη συνέχεια η Ελλάδα με 29,2%, ενώ με μικρότερα ποσοστά εμφανίζονται το Ηνωμένο Βασίλειο και η νεοεισερχό- 73 /

74 μενη στην Ευρωπαϊκή Ένωση Τσεχία (Βλ. Γράφημα 7.4) Όσον αφορά την ηλικία, 15 Έλληνες ευρωβουλευτές είναι 50 χρόνων και άνω, 8 ευρωβουλευτές από 35 έως 49 χρόνων και τέλος 1 ευρωβουλευτής είναι 34 χρόνων. Διαφορές στις ηλικίες ενδέχεται να υ- πάρχουν ανάλογα με την κομματική ταυτότητα των ευρωβουλευτών, αλλά αυτό αποτελεί θέμα διερεύνησης από ενδιαφερόμενους μαθητές. Συνεπώς, οι κοινωνιολογικές έρευνες για τους βουλευτές ή τους ευρωβουλευτές αποσκοπούν στην καταγραφή της εκπροσώπησης των διαφορετικών κοινωνικών κατηγοριών (επάγγελμα, φύλο) στη Βουλή 74 / 151

75 ή την Ευρωβουλή, έτσι ώστε να κατανοήσουμε τους τρόπους με τους οποίους συγκροτούνται οι κοινωνικές βάσεις της εξουσίας. Γράφημα 7.2. Επαγγελματική κατανομή των βουλευτών της 7 ης Μαρτίου 2004 (Ν=300) Πηγή: Τμήμα Βουλευτών και Κομμάτων της Βουλής, 9/4/2005. Σημείωση: Ο συνολικός αριθμός των βουλευτών που έχουν την ιδιότητα του καθηγητή Α.Ε.Ι. ανέρχεται σε 19 (6,33%), όμως οι 10 από αυτούς ταξινομήθηκαν σε άλλα επαγγέλματα, αφού είχαν 75 / 149,151

76 καταχωριστεί σε δύο επαγγελματικές κατηγορίες. 76 / 149

77 77 / 149

78 Δικηγόροι Ιατροί Μηχανικοί-Αρχιτέκτονες Οικονομολόγοι Δημοσιογράφοι Καθηγητές ΑΕΙ Διάφορα 78 / 149

79 Πίνακας 7.6. Κατανομή του συνόλου των βουλευτών και των γυναικών βουλευτών στην Ελληνική Βουλή κατά κόμμα (εκλογές 2004) Βουλευτές Γυναίκες βουλευτές Κόμμα Αριθμός Ποσοστό Αριθμός Ποσοστό Ν.Δ , ,6 ΠΑ.ΣΟ , ,2 Κ Κ.Κ.Ε. 12 4,00 3 7,7 ΣΥΝ 6 2,00 1 2,6 ΣΥΝΟ- ΛΟ % % 79 / 150

80 Πηγή: Τμήμα Βουλευτών και Κομμάτων της Βουλής, 9/4/2005. Γράφημα 7.3. Ποσοστιαία κατανομή των 24 Ελλήνων ευρωβουλευτών της περιόδου κατά ομάδα επαγγελμάτων 80 / 150

81 81 / 150

82 Επιστήμονες/Ελεύθερα επαγγέλματα Διευθύνοντες και ανώτερα διοικητικά στελέχη Υπάλληλοι Απασχολούμενοι στη παροχή υπηρεσιών Φοιτητές 82 / 150

83 Γράφημα 7.4. Αναλογία γυναικών ευρωβουλευτών της περιόδου σε 5 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πηγή: (επεξεργασία Ν.Πετρόπουλου). 83 / 151

84 84 / 151

85 Πίνακας 7.7. Ηλικία ευρωβουλευτών Ελλάδας περι-όδου Περίοδος γέννησης Αριθμός % Μέχρι ,5% Από ,3% Από ,16% σύνολο ,0% Πηγή: wwwdb.europarl.eu.int. 85 / 151

86 7.4. Πολιτική αλλοτρίωση Με τον όρο «πολιτική άλλοτρίωση» εννοούμε την αποξένωση, την αδιαφορία, την αίσθηση του ατόμου ότι η συμμετοχή του στο πολιτικό γίγνεσθαι δε μετρά, τη δυσπιστία του έναντι των κυβερνώντων και γενικά την απομάκρυνση του από τις πολιτικές διαδικασίες και τις πολιτικές εξελίξεις. Η πολιτική αλλοτρίωση είναι μια μορφή πολιτικής συμπεριφοράς που εκδηλώνεται τόσο στο επίπεδο των στάσεων και των αντιλήψεων των πολιτών όσο και στο επίπεδο συγκεκριμένης πολιτικής συμπεριφοράς (π.χ. αδρανοποίηση, αυτο-απομόνωση, αδιαφορία, μη 86 / 152

87 συμμετοχή σε πολιτικές οργανώσεις, πολιτικά κόμματα και εκλογικές διαδικασίες για την ανάδειξη των αντιπροσώπων του λαού στο Κοινοβούλιο). Στάσεις και αντιλήψεις όπως «οι πολιτικοί ενδιαφέρονται μόνο για το βουλευτικό θώκο», «όλα τα κόμματα είναι ίδια», «η ψήφος μου δε μετράει», «όλα αποφασίζονται στις Βρυξέλλες» κτλ. είναι εκφράσεις που συνήθως υποδηλώνουν πολιτική αλλοτρίωση. Σ' αυτές κατατάσσονται επίσης οι απόψεις των πολιτών για τη διαφθορά στα δημόσια πράγματα (βλ. πίνακα 7.4), καθώς και ο βαθμός εμπιστοσύνης των πολιτών στους διάφορους θεσμούς. 87 / 152

88 Τόσο στην έρευνα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς για τους νέους όσο και στην έ- ρευνα του Ευρω-βαρόμετρου (Δεκέμβριος 2004) στο γενικό πληθυσμό παρατηρήθηκε ότι τα κόμματα συγκεντρώνουν το χαμηλότερο βαθμό εμπιστοσύνης. Το ποσοστό συμμετοχής των νέων στην «κοινωνία των πολιτών» κυμαίνεται σε αρκετά χαμηλά επίπεδα (βλ. γράφημα 7.5). Σύμφωνα με έρευνα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, που πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών και την εταιρεία ALCO, στο διάστημα 10/2004-1/2005 και σε δείγμα νέ- 88 /

89 ων ετών, ένα σχετικά μεγάλο ποσοστό (59,4%) δε συμμετείχε καθόλου σε οργανώσεις. Σχεδόν παρόμοια ποσοστά (58%) είχαν παρατηρηθεί και στην έρευνα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς που έγινε το 1997, ενώ η μεταγενέστερη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (2001) ανεβάζει το ποσοστό σε 63%. Οι επιστήμονες που πραγματοποίησαν την έρευνα αναφέρουν ότι «το ποσοστό αυτό [της Ελλάδας] είναι αναμφισβήτητα υψηλό και τοποθετείται στο ένα άκρο της συνολικής ευρωπαϊκής εικόνας. Στο άλλο άκρο βρίσκονται χώρες όπως η Σουηδία, όπου λιγότερο από ένα πέμπτο των νέων 89 / 153

90 δηλώνουν ότι δε συμμετέχουν σε καμία δραστηριότητα αυτού του τύπου. Από την άποψη αυτή η έρευνά μας επιβεβαιώνει την ύπαρξη μιας ισχυρής διαιρετικής τομής Βορρά/Νότου όσον αφορά τη σχέση των νέων με φορείς της κοινωνίας των πολιτών: οι νέοι των χωρών της Νότιας Ευρώπης δε δραστηριοποιούνται ιδιαίτερα στο πεδίο της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών που λαμβάνει τη μορφή κοινωνικών και πολιτικών ενώσεων, ακόμα και αθλητικών συλλόγων» (Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, 2005: ). Οι ίδιοι αναλυτές συμπληρώνουν ότι τα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής των νέων σε ορ- 90 / 153

91 γανώσεις αυτού του τύπου ί- σως να μη σχετίζονται με την έλλειψη κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης, αλλά με το γεγονός ότι οι νέοι αφιερώνουν το χρόνο και την ενεργητικότητά τους στην οικογένεια και στη φιλική παρέα, που θεωρούνται τα σημαντικότερα πράγματα στη ζωή τους. Τα αίτια της πολιτικής άλλοτρίωσης θα πρέπει κανείς να τα δει κοινωνιολογικά. Η συνθετότητα των σύγχρονων κοινωνιών, η παγκοσμιοποίηση, οι υπερκρατικοί θεσμοί και η δημιουργία διεθνών κέντρων λήψης αποφάσεων μειώνουν την αμεσότητα της επικοινωνίας μεταξύ των κυβερνώντων και των πολιτών και μπορεί να 91 / 153

92 επιτείνουν την αλλοτρίωση. Καθοριστικό ρόλο στην πολιτική αλλοτρίωση των ατόμων διαδραματίζουν και άλλοι κοινωνικοί, οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες, όπως είναι ο σύγχρονος καταναλωτισμός και ο καριερισμός/επαγγελματισμός, ο οποίος είναι ι- διαίτερα έντονος σε περιόδους ανεργίας και οικονομικής ύφεσης κατά τις οποίες ο ανταγωνισμός είναι μεγαλύτερος. Αξίζει επίσης να αναφερθούμε στους παθογόνους εκείνους παράγοντες που παρεμβαίνουν στη λειτουργία του ελληνικού κράτους, όπως είναι το ρουσφέτι και το «μέσο». Αυτού του είδους οι πρακτικές ενισχύουν την αλλοτρίωση των 92 / 153

93 πολιτών και δε συνάδουν με τη λογική ενός σύγχρονου ορθολογικού κράτους δικαίου, που οφείλει να υπηρετεί όλους τους πολίτες. Βέβαια, ευθύνη για τις καταστάσεις που διαιωνίζουν και ενισχύουν το ρουσφέτι, τις πελατειακές σχέσεις και την αλλοτρίωση έχουν και οι ίδιοι οι πολίτες. Οι πελατειακές σχέσεις δεν αφορούν μόνο τους κυβερνώντες και όσους κατέχουν θέσεις εξουσίας (π.χ. υπάλληλοι δημοσίων υπηρεσιών), αλλά και τους πολίτες αποδέκτες του ρουσφετιού. Έ- να μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας επιδεικνύει μια ανοχή στην παρανομία και την ανομία (που για πολλούς σημαίνει συνενοχή). 93 / 153

94 Ο Ν. Μπόμπιο (Bobbio N.) ι- σχυρίζεται ότι η δημοκρατία είναι η κατ' εξοχήν μορφή διακυβέρνησης που βασίζεται στους νόμους. Από τη στιγμή κατά την οποία ένα δημοκρατικό καθεστώς παραβλέπει αυτή την αρχή, μεταστρέφεται πολύ γρήγορα από δημοκρατία σε μια αυταρχική μορφή εξουσίας. Πώς αντιμετωπίζεται η πολιτική αλλοτρίωση; Και εδώ οι προσπάθειες θα πρέπει να είναι συλλογικές. Οι κυβερνώντες με την πολιτική τους (όπως είναι ο πραγματικός έλεγχος της διαπλοκής, η εξάλειψη των πελατειακών σχέσεων και η καθιέρωση της αξιοκρατίας) μπορούν να συμβάλουν στην 94 /

95 εγκαθίδρυση ενός κράτους δικαίου, ώστε να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών. Ωστόσο, πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της πολιτικής αλλοτρίωσης μπορούν να πάρουν και οι ίδιοι οι πολίτες. Αντιλήψεις όπως «η ψήφος μου δε μετράει» αφήνουν το πολιτικό πεδίο ελεύθερο στις ελίτ, οι οποίες θα προωθήσουν τα συμφέροντα των λίγων. Όπως, για παράδειγμα, στο σχολείο κάθε μαθητής και κάθε μαθήτρια συμμετέχει στις εκλογές των συμβουλίων (είτε ως ψηφοφόρος είτε ως υποψήφιος/α) προκειμένου να ε- κλεγεί ο ικανότερος ή η ικανότερη που θα διαμεσολαβεί μεταξύ της διεύθυνσης του σχο- 95 / 154

96 λείου και των μαθητών, έτσι και στην ευρύτερη κοινωνία ε- πιβάλλεται η συμμετοχή όλων στις πολιτικές διαδικασίες, ώ- στε να εκφράζονται με μεγαλύτερη δύναμη τα αιτήματα των πολιτών. Η δημοκρατία βέβαια βιώνεται αρχικά μέσα στην οικογένεια. Στο πλαίσιο της οικογένειας διεξάγονται συζητήσεις, επιλύονται προβλήματα, απότρέπονται συγκρούσεις και συχνά διατυπώνονται από τα παιδιά αιτήματα προς τους γονείς. Επιπλέον, η ισότιμη για αγόρια και κορίτσια συμμετοχή στις οικιακές εργασίες μπορεί να είναι το προστάδιο για μια ισότιμη συμμετοχή στις πολιτικές διαδικασίες. 96 / 154

97 Η διαρκής συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές διαδικασίες (στις οργανώσεις, τα κόμματα, τις εκλογές κτλ.) είναι ιδιαίτερα επιτακτική στις σύγχρονες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες. Με αυτό τον τρόπο ελέγχεται η εξουσία και κατοχυρώνεται στην πράξη η α- ντιπροσωπευτική δημοκρατία. 97 / 154

98 Εικ.7.13 «Εκλογικά ρομπότ» (1920) του G. Grosz (H.H. Arnason, Ιστορία της σύγχρονης τέχνης, εκδ. Παρατηρητής, / 152

99 Γράφημα 7.5. Σχέσεις των νέων με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών κατά τον τελευταίο χρόνο Ερώτηση: Έχεις ή είχες κατά τον τελευταίο χρόνο σχέση με τα είδη συλλόγων που θα σου διαβάσω; (% που απάντησαν Ναι/Όχι ή Δεν έχουν/έχουν Πηγή: Έρευνα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς (2005:149) 99 / 152

100 100 / 152

101 -Πολιτιστικοί σύλλογοι -Θρησκευτικές οργανώσεις -Πολιτικοί σύλλογοι -Παρατάξεις/Κόμματα -Εθελοντικές οργανώσεις -Σύλλογοι νέων -Συνδικάτα / Σωματεία -Επιστημονικοί σύλλογοι -Δεν είχα / ούτε έχω σχέση 101 / 152

102 Εικ.7.14 Η γραφειοκρατία χαρακτηρίζεται από απρόσωπες σχέσεις μεταξύ υπαλλήλων και κοινού («Γραφείο Δημόσιας Υ- πηρεσίας», του G. Τοοker, Metropolitan Museum of Art, New York, Φιλοσοφία καί κοινωνικές επιστήμες, Εκδοτική Αθηνών, 1997). 102 / 153

103 ΚΥΡΙΕ ΣΩΤΗΡΗ ΜΗΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΔΙΟΡΙΣΕΤΕ ΤΟ ΚΟΛΛΗΤΟ ΜΟΥ ΚΑΠΟΥ; 103 / 153

104 ΣΗΜΕΡΑ ΠΙΑ ΤΟ ΡΟΥΣΦΕΤΙ ΤΕΛΟΣ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ! ΤΕΛΟΣ! 104 / 153

105 ΕΛΑΤΕ ΑΥΡΙΟ 105 / 153

106 Εικ.7.15 Σκίτσο του Κ. Μητρόπουλου Τα καλύτερα: άγρια μωρά, εκδ. Κέδρος Α.Ε., 2002). «..το ρουσφέτι ισοδυναμεί με την καταπάτηση θεμελιωδών αρχών του ισχύοντος δημοκρατικού Συντάγματος, όπως είναι η ισονομία και η απορρέουσα από αυτήν ίση πρόσβαση όλων των πολιτών στα δημόσια αξιώματα. Ισοδυναμεί δηλαδή με παράνομη κατανομή εξουσίας και καταπάτηση δικαιωμάτων και ως εκ τούτου με ιδιοποίηση του δημοσίου αγαθού από ά- τομα ή ομάδες Ερωτήσεις που κατέχουν θέσεις 1. Να ισχύος...» συγκρίνετε (Ε. Μπάλιας, τον αρ χηγό ενός 96). κράτος με 2000: τον 106 /

107 Πώς αντιμετωπίζεται η πολιτική αλλοτρίωση; Και εδώ οι προσπάθειες θα πρέπει να είναι συλλογικές. Οι κυβερνώντες με την πολιτική τους (όπως είναι ο πραγματικός έ- λεγχος της διαπλοκής, η εξάλειψη των πελατειακών σχέσεων και η καθιέρωση της αξιοκρατίας) μπορούν να συμβάλουν στην εγκαθίδρυση ε- νός κράτους δικαίου, ώστε να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών. Ωστόσο, πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της πολιτικής άλλοτρίωσης μπορούν να πάρουν και οι ίδιοι οι πολίτες. Αντιλήψεις ό- πως «η ψήφος μου δε μετράει» αφήνουν το πολιτικό πεδίο ελεύθερο στις ελίτ, οι οποίες 107 / 154

108 θα προωθήσουν τα συμφέροντα των λίγων. Όπως, για παράδειγμα, στο σχολείο κάθε μαθητής και κάθε μαθήτρια συμμετέχει στις εκλογές των συμβουλίων (είτε ως ψηφοφόρος είτε ως υποψήφιος/α) προκειμένου να εκλεγεί ο ικανότερος ή η ικανότερη που θα διαμεσολαβεί μεταξύ της διεύθυνσης του σχολείου και των μαθητών, έτσι και στην ευρύτερη κοινωνία επιβάλλεται η συμμετοχή όλων στις πολιτικές διαδικασίες, ώστε να εκφράζονται με μεγαλύτερη δύναμη τα αιτήματα των πολιτών. Η δημοκρατία βέβαια βιώνεται αρχικά μέσα στην οικογένεια. Στο πλαίσιο της οικογέ- 108 / 154

109 νειας διεξάγονται συζητήσεις, επιλύονται προβλήματα, απότρέπονται συγκρούσεις και συχνά διατυπώνονται από τα παιδιά αιτήματα προς τους γονείς. Επιπλέον, η ισότιμη για αγόρια και κορίτσια συμμετοχή στις οικιακές εργασίες μπορεί να είναι το προστάδιο για μια ισότιμη συμμετοχή στις πολιτικές διαδικασίες. Η διαρκής συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές διαδικασίες (στις οργανώσεις, τα κόμματα, τις εκλογές κτλ.) είναι ιδιαίτερα επιτακτική στις σύγχρονες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες. Με αυτό τον τρόπο ελέγχεται η εξουσία και κατοχυρώνεται στην πράξη η α- ντιπροσωπευτική δημοκρατία. 109 / 154

110 Ερωτήσεις 1. Να συγκρίνετε τον αρχηγό ενός κράτος με τον αρχηγό μιας φυλής. 2. Ποια είναι η διαφορά της δύναμης από την εξουσία; 3. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των κοινωνιών με κρατική εξουσία και ποια των κοινωνιών χωρίς κρατική εξουσία; 4. Πώς διαμορφώθηκε το κράτος σύμφωνα με τον Βέμπερ; 5. Να αναφέρετε τα στοιχεία που συνθέτουν την παραδοσιακή εξουσία. 6. Να ορίσετε το χαρισματικό τύπο εξουσίας και να δώσετε παραδείγματα χαρι- 110 / 154

111 σματικών αρχηγών από την ιστορία. 7. Τι σημαίνει ορθολογική εξουσία; 8. Να καταγράψετε ποιον τύπο εξουσίας θεωρείτε δικαιότερο και να αιτιολογήσετε την άποψή σας. 9. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της άμεσης και της α- ντιπροσωπευτικής δημοκρατίας; 10. Να συγκρίνετε και να σχολιάσετε τα στοιχεία που συνθέτουν μια δημοκρατία σε αντίθεση με ένα ολοκληρωτικό σύστημα διακυβέρνησης. 11. Ποια είναι τα μοντέλα ε- ξουσίας; (ονομαστικά) 111 / 154

112 12. Ποιοι αποτελούν την πολιτική, την οικονομική και τη στρατιωτική ελίτ; 13. Τι σημαίνει πλουραλιστικό μοντέλο; 14. Τι αναφέρει το μαρξιστικό μοντέλο για την εξουσία; 15. Από ποια στοιχεία διακρίνονται τα πολιτικά κόμματα; 16. Τι ονομάζουμε ομάδες συμφερόντων και σε τι διαφέρουν από τις ομάδες γνώμης; 17. Να ορίσετε την πολιτική συμπεριφορά. 18. Από ποιους παράγοντες διαμορφώνονται η πολιτική και η εκλογική συμπεριφορά; 112 / 154

113 19. Ποια τα χαρακτηριστικά του κοινωνιολογικού πορτρέτου του βουλευτή στην Ευρώπη; 20. Τι είναι η κοινή γνώμη; 21. Με ποια κριτήρια ψηφίζετε στις εκλογές των μαθητικών συμβουλίων; 22. Πώς ορίζεται η πολιτική αλλοτρίωση και ποια είναι τα αίτιά της; 113 / 154

114 8. ΤΟ ΑΤΟΜΟ, Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙ- ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η διάδοση και η χρήση των Μ.Μ.Ε. Κοινωνικές επιδράσεις των Μ.Μ.Ε. στο άτομο και στην κοινωνία: δύο προσεγγίσεις Θετικές και αρνητικές επιδράσεις των Μ.Μ.Ε Αγωγή αναγνωστών, θεατών, ακροατών και χρηστών 114 / 155

115 Εισαγωγή Εισαγωγή Μελέτες σε όλο τον κόσμο καταγράφουν ότι κατά μέσο όρο ένα άτομο αφιερώνει 3-4 ώρες την ημέρα στην τηλεθέαση (βλ. γράφημα 8.1). Αν υ- ποθέσουμε ότι ένας εργαζόμενος άνθρωπος διαθέτει κατά μέσο όρο γύρω στις ώρες κάθε μέρα για τη δουλειά του, τη μετακίνηση, το φαγητό και τον ύπνο του, τοτε καταλαβαίνουμε ότι τα Μεσα Μαζικής Επικοινωνίας (Μ.Μ.Ε.) τείνουν να κυριαρχήσουν στον ελεύθερο χρόνο του. Ο τρόπος και ο χρόνος χρήσης των Μ.Μ.Ε. από τον άνθρωπο είναι ένα στοιχείο διαφοροποίησης των σύγ- 115 / 157

116 χρονων κοινωνιών, ανάμεσα στις οποίες και η ελληνική, από παλαιότερες κοινωνίες. Γράφημα 8.1. Μέσος ημερήσιος χρόνος τηλεθέασης κατ' άτομο στην Ελλάδα ( ) (σε λεπτά) Πηγή:European Audiovisual Observatory, Yearbook 2002 (επεξεργασία στοιχείων Ι.Ο.Μ) 116 / 157

117 117 / 157

118 Πώς όμως διαδόθηκαν σε τέτοιο βαθμό τα Μ.Μ.Ε. στη σύγχρονη κοινωνία; Με άλλα λόγια, ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο τα Μ.Μ.Ε. εξελίχθηκαν από τις πρώτες μορφές ενημέρωσης στις σημερινές μαζικές επικοινωνίες; 8.1. Τα Μ.Μ.Ε.: η διάδοση και η χρήση τους στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία Σε καμία κοινωνία πριν από τη βιομηχανική δεν υπήρχε η βασική προϋπόθεση για να α- ναπτυχθούν οι μαζικές επικοινωνίες. Δεν υπήρχε ένα μαζικοποιημένο κοινό* που να ε- πικοινωνεί και να ενημερώνεται μέσα από τα Μ.Μ.Ε. Δεν εί- 118 / 157

119 χε διαμορφωθεί αυτό που χαρακτηρίζουν οι κοινωνικοί ε- πιστήμονες ως κοινωνία της μάζας. Η επικοινωνία και η ε- νημέρωση σ' αυτές τις μη μαζικοποιημένες κοινωνίες είχε ο- ρισμένα βασικά χαρακτηριστικά. Κατ' αρχάς η επικοινωνία ήταν προφορική, δηλαδή κυριαρχούσε ο προφορικός λόγος. Τα γραπτά κείμενα ήταν σπάνια και απευθύνονταν σε μια ελίτ ανθρώπων οι οποίοι γνώριζαν γραφή, είχαν δηλαδή μια γνώση που δεν μπορούσε να γίνει κτήμα των πολλών. Επειδή ακριβώς τα γραπτά κείμενα ήταν σπάνια και τα υλικά που χρησιμοποιούσαν για να γράψουν (πάπυρος, περγαμηνή) πολύ ακριβά, αλλά και επειδή 119 / 157

120 λίγοι γνώριζαν, όπως είπαμε, γραφή και ανάγνωση, η μεταβίβαση των πληροφοριών από ένα άτομο ή μια ομάδα σε άλλο άτομο ή σε άλλη ομάδαγινόταν κυρίως μέσω του προφορικού λόγου (αγγελιοφόροι) ή με άλλα μέσα (π.χ. φρυκτωρίες*, καπνός, τύμπανα, περιστέρια), γεγονός που έδινε στην επικοινωνία διαπροσωπικό χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει ότι η επικοινωνία που υ- πήρχε μεταξύ του πομπού της πληροφορίας και του δέκτη ή- ταν αμφίδρομη και η μεταξύ τους αλληλεπίδραση, όσον α- φορά το περιεχόμενο του μηνύματος, διαρκής. Για παράδειγμα, λαοί που έζησαν σε διαφορετικούς τόπους την ίδια 120 /

121 χρονική περίοδο είχαν παραπλήσιους μύθους, αφού η μεταξύ τους επικοινωνία και αλληλεπίδραση είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία παραλλαγών πάνω στο ίδιο θέμα. Η βιομηχανική επανάσταση όμως και η ανάπτυξη μιας νέας κοινωνίας, της καπιταλιστικής, συνοδεύτηκαν από ραγδαίες αλλαγές στη μορφή της επικοινωνίας, ώστε να φτάσουμε σε αυτό που σήμερα α- ναγνωρίζουμε ως μαζική επικοινωνία*. Οι τεχνολογικές ε- ξελίξεις έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτή την αλλαγή. Η τυπογραφία (τεχνολογία Gutenberg) στα μέσα του 15ου αιώνα έγινε το όχημα της εξέλιξης, αφού έδωσε τη δυνατότητα 121 / 158

122 μαζικής παραγωγής έργων γραπτού λόγου (βιβλίων, εφημερίδων κτλ.). Ο καθοριστικός παράγοντας αυτής της αλλαγής βέβαια ήταν οι κοινωνικές εξελίξεις της βιομηχανικής ε- πανάστασης, οι οποίες δημιούργησαν την ανάγκη συνεχούς τεχνολογικής βελτίωσης του τομέα παραγωγής έντυπου λόγου. Η αστική βιομηχανική κοινωνία διαμόρφωσε σταδιακά άτομα με δικαιώματα και υποχρεώσεις ως προς τη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων, πολίτες δραστήριους και όχι υπηκόους ενός φεουδαρχικού καθεστώτος. Ο διαχωρισμός δημόσιου και ιδιωτικού «χώρου» και η ανάγκη να ξεπερα- 122 /

123 στούν οι απολυταρχικές δομές εξουσίας, που μόνο εμπόδια έ- θεταν στην ανερχόμενη αστική τάξη, διεύρυναν την κοινωνική βάση της πολιτικής συμμετοχής και συζήτησης. Με άλλα λόγια, η νέα κοινωνία προϋπέθετε τη συμμετοχή στη διαδικασία λήψης πολιτικών απόφάσεων ενός μεγάλου αριθμού ατόμων αντί του βασιλιά, του αυτοκράτορα, του σουλτάνου ή του φεουδάρχη κάποιων άλλων εποχών. Αυτή η συμμετοχή στη διαχείριση της δημόσιας ζωής απαιτούσε την ενημέρωση όλων σχετικά με τα δημόσια ζητήματα, η οποία θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο εάν υπήρχε ελεύθερη διακίνηση ιδεών και πληροφοριών 123 / 159

124 στο ευρύτερο κοινό. Έτσι άρχισε μια μαζικότερη σε σχέση με το παρελθόν παραγωγή γραπτού λόγου, η οποία απευθυνόταν σε ένα κοινό που είχε τη στοιχειώδη μόρφωση, ώ- στε να την απορροφήσει. Στην ελληνική κοινωνία η συγκεκριμένη διαδικασία συνέπεσε με την περίοδο που αρχίζει λίγο πριν από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821 και τελειώνει λίγο μετά. Τα τυπογραφεία του εξωτερικού, που εκτύπωναν έργα του Ρήγα και άλλων διαφωτιστών, οι εφημερίδες του Αγώνα, το πρώτο ελληνικό πανεπιστήμιο μετά την απελευθέρωση είναι ιστορικά στοιχεία αυτής της κοινωνικής εξέλιξης, η οποία 124 / 159

125 είχε ως κύριο ρόλο τη διαμόρφωση και την κινητοποίηση της κοινής γνώμης (κυρίως των νέων αστικών ρευμάτων) σχετικά με την ανάγκη δημόσιας ανταλλαγής απόψεων και άσκηση κριτικής για τις δημόσιες υποθέσεις. Μετά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα θα έρθει και στην Ελλάδα ένα νέο μέσο επικοινωνίας, του οποίου η απήχηση στην κοινωνία θα πάρει τεράστιες διαστάσεις, η τηλεόραση. Έχει προηγηθεί βέβαια μια σειρά από εντελώς νέα μέσα ε- πικοινωνίας, όπως είναι ο κινηματογράφος, η δισκογραφία και το ραδιόφωνο, η ανάπτυξη των οποίων στιγμάτισε μια νέα εποχή, την εποχή της μαζικής 125 /

126 επικοινωνίας. Η εποχή του προφορικού λόγου και της αμφίδρομης επικοινωνίας έχει παρέλθει προ πολλού, ενώ δίπλα στον κυρίαρχο γραπτό λόγο παίρνει θέση και ο ηλεκτρονικός λόγος. Με την πάροδο του χρόνου, τα μηνύματα που εκπέμπουν τα νέα μέσα επικοινωνίας γίνονται όλο και πιο ομοιόμορφα, χάνουν το πολιτικό στίγμα τους και δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στο ψυχαγωγικό κομμάτι της επικοινωνίας, ενώ παράλληλα ενισχύουν με τον καταιγισμό των διαφημίσεων τον καταναλωτισμό. Η λειτουργία αυτών των μέσων είναι μια αδιάκοπη ροή πληροφοριών ή προβολή προϊόντων 126 / 160

127 που συνεχίζεται σε όλη τη ζωή μας. Απευθύνεται μάλιστα σε ολοένα μεγαλύτερο κοινό, α- γκαλιάζοντας ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες που δεν καλύπτονταν με τα προηγούμενα μέσα (παιδικές εκπομπές, δελτία ειδήσεων για άτομα με ειδικές ανάγκες, εκπομπές μαγειρικής). Συχνά μάλιστα εισβάλλουν στην ιδιωτική ζωή ενός ατόμου, καταργώντας το διαχωρισμό μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού χώρου, διαχωρισμό στον οποίο βασίστηκε τον προηγούμενο αιώνα η ανάπτυξη των μέσων επικοινωνίας. Όσον αφορά το δημοφιλέστερο μέσο επικοινωνίας, την τηλεόραση, αυτή επέδρασε 127 / 160

1 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΌ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΌ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΈΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΏΝ ΕΠΙΣΤΗΜΏΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΊΑΣ ΙΟΎΛΙΟΣ 2015

1 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΌ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΌ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΈΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΏΝ ΕΠΙΣΤΗΜΏΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΊΑΣ ΙΟΎΛΙΟΣ 2015 7.16 1 Τι Πιστεύουν οι Έλληνες για τη Δημοκρατική Συμμετοχή & τους Θεσμούς Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Οικονομικών & Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Μακεδονίας Ιούλιος 16 2 Ταυτότητα

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο η εξουσία πηγάζει από το λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντά του. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα γνώμης ΠΕΙΡΑΙΑΣ Νοέμβρι Νοέμβρ ος 200 ιος 2007 Έρευνα 30/10 1/11

Πανελλαδική έρευνα γνώμης ΠΕΙΡΑΙΑΣ Νοέμβρι Νοέμβρ ος 200 ιος 2007 Έρευνα 30/10 1/11 Πανελλαδική έρευνα γνώμης ΠΕΙΡΑΙΑΣ Νοέμβριος 2007 1 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 30 Οκτωβρίου έως και 1 Νοεμβρίου 2007. Τύπος έρευνας: Τηλεφωνική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2013

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2013 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 13 «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA GREEK PUBLIC OPINION ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ταυτότητα της έρευνας... σελ. 3 1. Βαθμός αισιοδοξίας για το αν η Ελλάδα θα παραμείνει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΜΑΙΟΣ 214 «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA GREEK PUBLIC OPINION ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» ΤΟΥ MEGA 12 ΜΑΙΟΥ 214 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ταυτότητα της

Διαβάστε περισσότερα

Agiou Spirodona str. 12243 Egaleo (Athens) Greece Τel. +302105385831, Secretariat +302105385381. http://users.teiath.gr/mglamb mglamb@teiath.

Agiou Spirodona str. 12243 Egaleo (Athens) Greece Τel. +302105385831, Secretariat +302105385381. http://users.teiath.gr/mglamb mglamb@teiath. Αθήνα 19 Ιανουαρίου 2015 ΕΡΕΥΝΑ ΤΙ ΘΑ ΨΗΦΙΣΟΥΝ ΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΤΗΝ 25 η ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ Η Έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον καθηγητή Μιχάλη Γλαμπεδάκη και ομάδα ερευνητών και φοιτητών, την εβδομάδα 12-16

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο Δράσης για για τη Δημοκατία της Ισότητας

Σχέδιο Δράσης για για τη Δημοκατία της Ισότητας Σχέδιο Δράσης για για τη Δημοκατία της Ισότητας Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου 2014 Περιεχόμενα: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κεφάλαιο πρώτο: 1.1. Η αντιπροσώπευση των φύλων στην πολιτική ζωή της Κύπρου 1.2.

Διαβάστε περισσότερα

1. Η πορεία της Ελληνικής Οικονομίας, Αξιολόγηση και Προσδοκία

1. Η πορεία της Ελληνικής Οικονομίας, Αξιολόγηση και Προσδοκία 1. Η πορεία της Ελληνικής Οικονομίας, Αξιολόγηση και Προσδοκία Οι πολίτες θεωρούν ότι η πορεία της Ελληνικής Οικονομίας χειροτέρευσε το διάστημα διακυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα (πολύ και λίγο 55.7%), και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 14 «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA GREEK PUBLIC OPINION ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» ΤΟΥ MEGA 15 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 14 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ταυτότητα

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης Φεβρουάριος Φεβρου 2009 άριος Έρευνα 23-26/2

Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης Φεβρουάριος Φεβρου 2009 άριος Έρευνα 23-26/2 Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης Φεβρουάριος 2009 1 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 23 έως και 26 Φεβρουαρίου 2009. Τύπος έρευνας: Τηλεφωνική

Διαβάστε περισσότερα

Η RASS είναι μέλος της ESOMAR, της WAPOR και του ΣΕΔΕΑ.

Η RASS είναι μέλος της ESOMAR, της WAPOR και του ΣΕΔΕΑ. Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης Νοέμβριος 2008 1 Ανάθεση : Εφημερίδα Απογευματινή. Ταυτότητα της έρευνας Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 18 έως και 21 Νοεμβρίου 2008. Τύπος έρευνας: Tηλεφωνική

Διαβάστε περισσότερα

ΙΟΥΛΙΟΣ 2019 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

ΙΟΥΛΙΟΣ 2019 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΙΟΥΛΙΟΣ 2019 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ για τις εθνικές εκλογές και την προέλευση της ψήφου ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Επωνυμία εταιρείας ΚΑΠΑ RESEARCH A.E. Αρ. Μητρ.: 5 Είδος έρευνας Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά δείγματος

Διαβάστε περισσότερα

Θεσμοί, πολίτευμα, πολιτικό σύστημα

Θεσμοί, πολίτευμα, πολιτικό σύστημα ΠΑΝΕΛΛΑΔΙ ΕΡΕΥΝΑ - ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 02.2016 1 ΤΙ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙ ΕΡΕΥΝΑ - ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Θεσμοί, πολίτευμα, πολιτικό σύστημα Δ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙ ΕΡΕΥΝΑ - ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 2 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Κρήτη Εθνικές Εκλογές 25 Ιανουαρίου 2015

Κρήτη Εθνικές Εκλογές 25 Ιανουαρίου 2015 Κρήτη Εθνικές Εκλογές 25 Ιανουαρίου 2015 Εισαγωγή Ταυτότητα έρευνας Μεθοδολογία Ποσοτικής Έρευνας Τηλεφωνικές Συνεντεύξεων με τη μέθοδο Computer Aided Telephone Interviews (C.A.T.I.) βάσει δομημένου ηλεκτρονικού

Διαβάστε περισσότερα

Ταυτότητα της έρευνας

Ταυτότητα της έρευνας Ταυτότητα της έρευνας Α Επωνυμία του διενεργήσαντος τη δημοσκόπηση: G.P.O. ΕΡΕΥΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΕ Β Επωνυμία του εντολέα: Η εφημερίδα «Το Ποντίκι». Γ Σκοπός της δημοσκόπησης: Έρευνα κοινής γνώμης για τις

Διαβάστε περισσότερα

Κρήτη. Αντιλήψεις και τάσεις των Κρητικών μετά τις πρόσφατες Ευρωεκλογές

Κρήτη. Αντιλήψεις και τάσεις των Κρητικών μετά τις πρόσφατες Ευρωεκλογές Κρήτη Αντιλήψεις και τάσεις των Κρητικών μετά τις πρόσφατες Ευρωεκλογές Εισαγωγή Ταυτότητα έρευνας Μεθοδολογία Ποσοτικής Έρευνας Τηλεφωνικές Συνεντεύξεων με τη μέθοδο Computer Aided Telephone Interviews

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα της Marc για την «Ελευθεροτυπία»

Έρευνα της Marc για την «Ελευθεροτυπία» Έρευνα της Marc για την «Ελευθεροτυπία» Παρά τις πανηγυρικές εκδηλώσεις της κυβέρνησης και την προπαγάνδα της ότι το πρωτογενές πλεόνασμα και η προγραμματισμένη έξοδος στις αγορές συνιστούν τα πρώτα θετικά

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης ΠΕΙΡΑΙΑΣ Μάρτιος 200 Μάρτιος 2008 Έρευνα 11-13/3

Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης ΠΕΙΡΑΙΑΣ Μάρτιος 200 Μάρτιος 2008 Έρευνα 11-13/3 Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης ΠΕΙΡΑΙΑΣ Μάρτιος 2008 1 Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Ταυτότητα της έρευνας Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 11 έως και 13 Μαρτίου 2008. Τύπος έρευνας: Tηλεφωνική

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣ GREEK ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΔΗΜΟΣ GREEK ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΜΑΙΟΣ 14 «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΔΗΜΟΣ GREEK ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ PUBLIC OPINION ΕΡΕΥΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» ΤΟΥ MEGA 5 ΜΑΙΟΥ 14 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ταυτότητα της έρευνας...

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική πολιτική Πανελλαδική έρευνα γνώμης ΠΕΙΡΑΙΑΣ Ιανου Ιαν άριος 200 ουάριος 2008 Έρευνα 7-10/1

Πανελλαδική πολιτική Πανελλαδική έρευνα γνώμης ΠΕΙΡΑΙΑΣ Ιανου Ιαν άριος 200 ουάριος 2008 Έρευνα 7-10/1 Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης ΠΕΙΡΑΙΑΣ Ιανουάριος 2008 1 Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Ταυτότητα της έρευνας Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 7 έως και 10 Ιανουαρίου 2008. Τύπος έρευνας: Tηλεφωνική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ

ΕΡΕΥΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΕΡΕΥΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΜΑΙΟΣ 214 «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΔΗΜΟΣ PUBLIC OPINION ΑΘΗΝΑΣ ΕΡΕΥΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» ΤΟΥ MEGA 5 ΜΑΙΟΥ 214 1 GREEK ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ταυτότητα της έρευνας...

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 14 «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA GREEK PUBLIC OPINION ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» ΤΟΥ MEGA 13 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 14 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ταυτότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γ' ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ. ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΤΟΜΟΣ 3ος

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γ' ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ. ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΤΟΜΟΣ 3ος ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γ' ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΤΟΜΟΣ 3ος ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ Ευρωβαρόμετρο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Τακτικό EB 69.2) - Άνοιξη 2008 Αναλυτική σύνθεση

ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ Ευρωβαρόμετρο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Τακτικό EB 69.2) - Άνοιξη 2008 Αναλυτική σύνθεση Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας Διεύθυνση Γ Σχέσεις με τους πολίτες ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ 15/09/2008 ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 2009 Ευρωβαρόμετρο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Τακτικό EB 69.2) - Άνοιξη

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικός Κήρυκας 4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2015 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Εθνικός Κήρυκας 4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2015 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Εθνικός Κήρυκας 4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 15 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ταυτότητα της έρευνας... 3 1. Βαθμός ενδιαφέροντος για τις Βουλευτικές Εκλογές στις Σεπτεμβρίου... 4 2. Για το αν η προσφυγή στις πρόωρες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ:

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ: ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ: - Παρουσία του Κ. Καραμανλή στην ΔΕΘ - Πρόθεση ψήφου για τις Εθνικές Εκλογές της 4 ης Οκτωβρίου 9 Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων MEGA 7 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 9 MEGA TV GREEK PUBLIC

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη (Κοµµουνιστική) ιεθνής εύτερο Συνέδριο 1920. ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ Κοµµουνιστική Αποχική Φράξια του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόµµατος

Τρίτη (Κοµµουνιστική) ιεθνής εύτερο Συνέδριο 1920. ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ Κοµµουνιστική Αποχική Φράξια του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόµµατος Τρίτη (Κοµµουνιστική) ιεθνής εύτερο Συνέδριο 1920 ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ Κοµµουνιστική Αποχική Φράξια του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόµµατος 1. Ο κοινοβουλευτισµός είναι η µορφή πολιτικής εκπροσώπησης

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωβαρόμετρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EB79.5) ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 2014 Τμήμα Parlemètre ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ευρωβαρόμετρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EB79.5) ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 2014 Τμήμα Parlemètre ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ Ευρωβαρόμετρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EB79.5) Βρυξέλλες, Νοέμβριος 2013 ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 2014 Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 213 «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA GREEK PUBLIC OPINION ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» ΤΟΥ MEGA 2 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 213 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ταυτότητα

Διαβάστε περισσότερα

Οι Νέοι/ες και η στάση τους απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Οι Νέοι/ες και η στάση τους απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση Οι Νέοι/ες και η στάση τους απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση VPRC Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 1/2 Ανάθεση: ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Σκοπός της έρευνας: Η διερεύνηση των απόψεων μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ:

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ: ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ: - Παρουσία του Γ. Παπανδρέου στην ΔΕΘ - Πρόθεση ψήφου για τις Εθνικές Εκλογές της 4 ης Οκτωβρίου 29 Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων MEGA 14 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 29 MEGA TV GREEK

Διαβάστε περισσότερα

Συλλογή στοιχείων 2 έως 5 Ιουνίου

Συλλογή στοιχείων 2 έως 5 Ιουνίου Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης Ιούνιος 2008 1 Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Ταυτότητα της έρευνας Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 2 έως και 5 Ιουνίου 2008. Τύπος έρευνας: Tηλεφωνική έρευνα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ

ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΜΑΙΟΣ 214 «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ GREEK PUBLIC OPINION ΑΤΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» ΤΟΥ MEGA 5 ΜΑΙΟΥ 214 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ταυτότητα

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα γνώμης

Πανελλαδική έρευνα γνώμης Πανελλαδική έρευνα γνώμης ΠΕΙΡΑΙΑΣ Ιούνιος 2007 1 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση: Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 12 έως και 14 Ιουνίου 2007. Τύπος έρευνας: Τηλεφωνική έρευνα

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα αποτύπωσης των απόψεων των πολιτών για προτεινόμενες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις Ιανουαρίου 2017

Έρευνα αποτύπωσης των απόψεων των πολιτών για προτεινόμενες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις Ιανουαρίου 2017 Έρευνα αποτύπωσης των απόψεων των πολιτών για προτεινόμενες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις 7-1 Ιανουαρίου 217 Ταυτότητα της έρευνας Φορέας Διεξαγωγής Μονάδα Ερευνών Κοινής Γνώμης & Αγοράς Ερευνητικού Πανεπιστημιακού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ Απριλίου 2012

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ Απριλίου 2012 ΕΡΕΥΝΑ 82.080 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ 1.206 ενήλικοι με δικαίωμα ψήφου 9 11 Απριλίου 2012 2 η έκδοση με κάθε επιφύλαξη As an ESOMAR Member, I comply with the ICC/ESOMAR International Code of Marketing and Social Research

Διαβάστε περισσότερα

Ταυτότητα της έρευνας

Ταυτότητα της έρευνας Ταυτότητα της έρευνας ΣΚΟΠΟΣ: Η διερεύνηση των απόψεων της κοινής γνώμης της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας για πολιτικά θέματα. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ - ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: Αντιπροσωπευτικό δείγμα

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών

Μεθοδολογία Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών Μεθοδολογία Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών Dr. Anthony Montgomery Επίκουρος Καθηγητής Εκπαιδευτικής & Κοινωνικής Πολιτικής antmont@uom.gr Ποιός είναι ο σκοπός του μαθήματος μας? Στο τέλος του σημερινού μαθήματος,

Διαβάστε περισσότερα

για λογαριασμό του pelop.gr www.datarc.gr

για λογαριασμό του pelop.gr www.datarc.gr για λογαριασμό του pelop.gr www.datarc.gr Ταυτότητα της έρευνας ΕΤΑΙΡΕΙΑ: Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία DATA R.C. για λογαριασμό του pelop.gr. Α.Μ. ΕΠΙΧ. ΔΗΜΟΣΚΠΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Το αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας

Το αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας Το αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας Η μελέτη των πολιτικών προτιμήσεων, με βάση την εικόνα των πολιτικών στην Ελλάδα. Πραγματοποιήθηκε μία προσπάθεια διερεύνησης της εκλογικής συμπεριφοράς των ψηφοφόρων

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ V PRC «Συνδικαλισμός, συνδικάτα και συνδικαλιστική συμμετοχή στη συγκυρία της οικονομικής κρίσης», ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αντικείμενο της παρούσας έρευνας αποτέλεσε η διερεύνηση του βαθμού συνδικαλιστικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2016

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2016 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2016 Επωνυμία εταιρείας ΚΑΠΑ RESEARCH A.E. ΑΡ. ΜΗΤΡ : 5 Επωνυμία εντολέα Σκοπός δημοσκόπησης Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά δείγματος Μέγεθος δείγματος/

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Πανεπιστήμιο Αιγαίου ΕΝΤΥΠΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΑΠΟΦΟΙΤΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Τμήμα Τίτλος Απόφοιτου: Αντικείμενο του τμήματος: Κατευθύνσεις (εφόσον υπάρχουν) Διάρκεια Σπουδών: Προφίλ υποψήφιου μαθητή Κοινωνιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Α1 α. σχολικό βιβλίο, σελ. 46. Φεντερασιόν: ήταν μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοικτή σε νέες ιδέες

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου Πολιτική Παιδεία Β Τάξη Γενικού Λυκείου 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 3.3 ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2 Άρθρο 1 του Συντάγματος Tο πολίτευμα της Eλλάδας είναι Προεδρευόμενη Kοινοβουλευτική Δημοκρατία.

Διαβάστε περισσότερα

Κοινή Γνώμη. Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015

Κοινή Γνώμη. Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015 Κοινή Γνώμη Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015 Έννοια, ορισμός και ανάλυση Κοινής Γνώμης Κοινή γνώμη είναι η γνώμη της πλειοψηφίας των πολιτών, πάνω σε ένα ζήτημα που αφορά την

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ 13 Μαρτίου 2006 Χαιρετισμός στην Εκδήλωση με θέμα : ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Θέλω να σας ευχαριστήσω, εκ μέρους του ΣΥΝ, για την πρόσκληση να παρευρεθούμε και να χαιρετίσουμε τη

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα Πανελλαδική γνώμης Έρευνα 27-30/4 Απρίλιος Απρίλ 2009 ιος

Πανελλαδική έρευνα Πανελλαδική γνώμης Έρευνα 27-30/4 Απρίλιος Απρίλ 2009 ιος Πανελλαδική έρευνα γνώμης Απρίλιος 2009 1 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 27 έως και 30 Απριλίου 2009. Τύπος έρευνας: Τηλεφωνική έρευνα προσωπικών

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική Συγκυρία και Διακυβέρνηση

Πολιτική Συγκυρία και Διακυβέρνηση Πολιτική Συγκυρία και Διακυβέρνηση 1 ο Κύμα: 07-09 Σεπτεμβρίου 2009 VPRC Γενική Πολιτική Συγκυρία VPRC Δ.2 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Σε γενικές γραμμές πιστεύετε ότι τα πράγματα στην Ελλάδα πηγαίνουν σε σωστή,

Διαβάστε περισσότερα

Φορείς των νέων ιδεών ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ

Φορείς των νέων ιδεών ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ Δ. ΑΝΑΝΕΩΣΗ- ΔΙΧΑΣΜΟΣ (1909-1922) 1. Το κόμμα των φιλελευθέρων 1. Πριν τις εκλογές της 8ης Αυγούστου 1910 κανένα ΜΕΓΑΛΟ κόμμα δεν υποστήριζε τις μεταρρυθμίσεις που προτάθηκαν το 1909/1910 Φορείς των νέων

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτικά κόμματα. Δρ. Κωνσταντίνος Αδαμίδης

Πολιτικά κόμματα. Δρ. Κωνσταντίνος Αδαμίδης Πολιτικά κόμματα Δρ. Κωνσταντίνος Αδαμίδης Πολιτικά κόμματα -Κατά τον 20 ο αιώνα τα πολιτικά κόμματα αναδεικνύονται σε βασικό μηχανισμό κινητοποίησης, εμπλέκοντας για πρώτη φορά στην ιστορία εκατομμύρια

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτικό Βαρόμετρο 90

Πολιτικό Βαρόμετρο 90 Πολιτικό Βαρόμετρο 90 Μάιος 2011 ΣΚΑΪ - ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Δ.1 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Σε γενικές γραμμές πιστεύετε ότι τα πράγματα στην Ελλάδα πηγαίνουν σε σωστή, ή σε λάθος κατεύθυνση; Ιανουάριος Μάιος 2011 69

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτικό Βαρόμετρο 91

Πολιτικό Βαρόμετρο 91 Πολιτικό Βαρόμετρο 91 Ιούνιος 2011 ΣΚΑΪ - ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Δ.1 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Σε γενικές γραμμές πιστεύετε ότι τα πράγματα στην Ελλάδα πηγαίνουν σε σωστή, ή σε λάθος κατεύθυνση; Σε λάθος 87% Ούτε σωστή

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα γνώμης. Μάιος 2013

Πανελλαδική έρευνα γνώμης. Μάιος 2013 Πανελλαδική έρευνα γνώμης Μάιος 2013 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση: Εφημερίδα Τύπος της Κυριακής. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 22 έως και 24 Μαΐου 2013. Τύπος έρευνας: Τηλεφωνική έρευνα προσωπικών

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας 1: Πρόθεση ψήφου στις περιφερειακές εκλογές στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας

Πίνακας 1: Πρόθεση ψήφου στις περιφερειακές εκλογές στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Πίνακας 1: Πρόθεση ψήφου στις περιφερειακές εκλογές στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΠΡΟΘΕΣΗ ΨΗΦΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 13,9% 5,5% 2,0% 35,1% Δακής Παπαιορδανίδης Τσάκωνας

Διαβάστε περισσότερα

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Κανελλοπούλου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/2008 Διάγραμμα του

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στην Έκφραση-Έκθεση Β Λυκείου Δεκέμβριος 2013

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στην Έκφραση-Έκθεση Β Λυκείου Δεκέμβριος 2013 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ στην Έκφραση-Έκθεση Β Λυκείου Δεκέμβριος 2013 Κείμενο Τηλεόραση και νέοι Η τηλεόραση επηρεάζει τις πεποιθήσεις, τις αξίες και τις συμπεριφορές των τηλεθεατών, δεν τους επηρεάζει όλους, όμως,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων - MEGA TV 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2015

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων - MEGA TV 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2015 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων - MEGA TV 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 15 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ταυτότητα της έρευνας... 3 1. Παρακολούθηση του ντιμπέιτ των δύο πολιτικών αρχηγών... 4 2. Πόσο ενδιαφέρον ήταν το ντιμπέιτ

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα για τις εσωκομματικές εκλογές της Νέας Δημοκρατίας

Έρευνα για τις εσωκομματικές εκλογές της Νέας Δημοκρατίας Έρευνα για τις εκλογές της Νέας Δημοκρατίας Δεκέμβριος 2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο σύνολο της επικράτειας. Το δείγμα ανήλθε σε 927 άτομα, άνδρες και γυναίκες, 18 ετών και άνω, που

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης Δεκέμβριος Δεκέ 200 μβριος 2008 Έρευνα 15-18/12/2008

Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης Δεκέμβριος Δεκέ 200 μβριος 2008 Έρευνα 15-18/12/2008 Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης Δεκέμβριος 2008 1 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 15 έως και 18 Δεκεμβρίου 2008. Στις ερωτήσεις που αφορούν

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 6.1 Κοινωνικοποίηση και πολιτικοποίηση 6.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 1/13 Ένταξη και ενσωμάτωση στο κοινωνικό σύνολο Οριοθέτηση ορθών συμπεριφορών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Δ. ΠΥΛΑΙΑΣ-ΧΟΡΤΙΑΤΗ Απρίλιος 2012 Ανάλυση της Τοπικής Αγοράς Εργασίας 1. Περιγραφή των βασικών χαρακτηριστικών της περιοχής παρέμβασης στην οποία θα εφαρμοστεί το προτεινόμενο

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου

Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου ΘΕΜΑΤΑ ΣΩΣΤΟΥ ΛΑΘΟΥΣ 1. Απόλυτη διάκριση λειτουργιών υπάρχει όταν τα όργανα της μιας κρατικής λειτουργίας δεν επιτρέπεται να παρεμβαίνουν και να ασκούν,

Διαβάστε περισσότερα

Κυβέρνηση συνεργασίας και ευρώ θέλουν οι Ελληνες

Κυβέρνηση συνεργασίας και ευρώ θέλουν οι Ελληνες Κυβέρνηση συνεργασίας και ευρώ θέλουν οι Ελληνες Πρώτο κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ, ανεπαίσθητη πτώση της ΝΔ, νέες απώλειες για το ΠαΣοΚ το 80% ζητεί παραμονή στην ευρωζώνη ενώ μόνο το 13% θέλει επιστροφή στη δραχμή

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα κοινής γνώμης για τις πολιτικές εξελίξεις άτομα στις 13 περιφέρειες της χώρας. 7 9 Ιουνίου 2016

Έρευνα κοινής γνώμης για τις πολιτικές εξελίξεις άτομα στις 13 περιφέρειες της χώρας. 7 9 Ιουνίου 2016 Επωνυμία εταιρείας ΚΑΠΑ RESEARCH A.E. ΑΡ. ΜΗΤΡ : 5 Επωνυμία εντολέα Σκοπός δημοσκόπησης Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά δείγματος Μέγεθος δείγματος/ γεωγραφική κάλυψη Χρονικό διάστημα συλλογής στοιχείων Μέθοδος

Διαβάστε περισσότερα

Γραφείο Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Πληροφόρησης Νέων Δήμου Ρεθύμνης

Γραφείο Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Πληροφόρησης Νέων Δήμου Ρεθύμνης Γραφείο Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Πληροφόρησης Νέων Δήμου Ρεθύμνης ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός του παρόντος είναι να παρουσιάσει τον τρόπο δημιουργία και λειτουργίας Γραφείου Επαγγελματικού Προσανατολισμού

Διαβάστε περισσότερα

Δημοσκόπηση της Alco για το Πρώτο Θέμα

Δημοσκόπηση της Alco για το Πρώτο Θέμα Δημοσκόπηση της Alco για το Πρώτο Θέμα Παρά το προβάδισμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο Αντώνης Σαμαράς διατηρεί την εμπιστοσύνη των πολιτών, ενώ ανακάμπτει η Χρυσή Αυγή Το κλίμα πόλωσης που δημιουργείται

Διαβάστε περισσότερα

Μαίρη Κουτσελίνη Τµήµα Επιστηµών τη Αγωγή ιευθύντρια τη Έδρα ΟΥΝEΣΚO Για την Ισότητα και Ενδυνάµωση των Φύλων

Μαίρη Κουτσελίνη Τµήµα Επιστηµών τη Αγωγή ιευθύντρια τη Έδρα ΟΥΝEΣΚO Για την Ισότητα και Ενδυνάµωση των Φύλων Μαίρη Κουτσελίνη Τµήµα Επιστηµών τη Αγωγή ιευθύντρια τη Έδρα ΟΥΝEΣΚO Για την Ισότητα και Ενδυνάµωση των Φύλων «Η Εκπαίδευση είναι ένα από τα πιο σηµαντικά µέσα για Ενδυνάµωση των γυναικών µε τη Γνώση,

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα Πανελλαδική γνώμης Έρευνα 22-26/6 Ιούνιος Ιού 2009 νιος

Πανελλαδική έρευνα Πανελλαδική γνώμης Έρευνα 22-26/6 Ιούνιος Ιού 2009 νιος Πανελλαδική έρευνα γνώμης Ιούνιος 2009 1 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 22 έως και 26 Ιουνίου 2009. Τύπος έρευνας: Τηλεφωνική έρευνα προσωπικών

Διαβάστε περισσότερα

Μηνιαίο Βαρόμετρο. Φεβρουάριος 2013

Μηνιαίο Βαρόμετρο. Φεβρουάριος 2013 Μηνιαίο Βαρόμετρο Φεβρουάριος 0 Η ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση: Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία». Τύπος Έρευνας: Τηλεφωνική Έρευνα για τα Θέματα της Επικαιρότητας. Περιοχή Έρευνας: Πανελλαδική. Μέθοδος Δειγματοληψίας:

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα γνώμης. Δεκέμβριος 2012

Πανελλαδική έρευνα γνώμης. Δεκέμβριος 2012 Πανελλαδική έρευνα γνώμης Δεκέμβριος 2012 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση: Εφημερίδα Τύπος της Κυριακής. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 18 έως και 20 Δεκεμβρίου 2012. Τύπος έρευνας: Τηλεφωνική έρευνα

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα Πανελλαδική έρευνα γνώμης Σεπτέμβρ Σεπ ιος τέμβρ 2009 ιος Έρευνα 31/8-4/9

Πανελλαδική έρευνα Πανελλαδική έρευνα γνώμης Σεπτέμβρ Σεπ ιος τέμβρ 2009 ιος Έρευνα 31/8-4/9 Πανελλαδική έρευνα γνώμης Σεπτέμβριος 2009 1 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 31 Αυγούστου έως και 4 Σεπτεμβρίου 2009. Τύπος έρευνας: Τηλεφωνική

Διαβάστε περισσότερα

Κας. ΜΑΡΙΕΤΤΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ

Κας. ΜΑΡΙΕΤΤΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΟΜΙΛΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Κας. ΜΑΡΙΕΤΤΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ Στην Έναρξη του Εθνικού Διαλόγου Παιδείας ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 21 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2005 Κύριε Πρωθυπουργέ,

Διαβάστε περισσότερα

(δειγματοληπτικό σφάλμα ± 2, 5 % ).

(δειγματοληπτικό σφάλμα ± 2, 5 % ). Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης Σεπτέμβριος 2008 1 Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Ταυτότητα της έρευνας Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 16 έως και 18 Σεπτεμβρίου 2008. Τύπος έρευνας: Tηλεφωνική

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, η κομισιόν και οι λειτουργίες τους. Κωνσταντίνα Μαυροειδή

Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, η κομισιόν και οι λειτουργίες τους. Κωνσταντίνα Μαυροειδή Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, η κομισιόν και οι λειτουργίες τους Κωνσταντίνα Μαυροειδή Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ονομάζεται το εκλεγμένο κοινοβουλευτικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκλέγεται

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση έρευνας «Ψηφίζω για 1η φορά», Θεσσαλονίκη 13/5/2019

Παρουσίαση έρευνας «Ψηφίζω για 1η φορά», Θεσσαλονίκη 13/5/2019 Ψηφίζω για πρώτη φορά: Απόψεις και στάσεις των Νέων για την Ευρώπη και τις Ευρωεκλογές 2019 [μαθητές] Εισαγωγή Παρουσιάζονται αποτελέσματα δειγματοληπτικής έρευνας που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ Ο ρόλος της Δια βίου Μάθησης στην καταπολέμηση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Τοζήτηματωνκοινωνικώνανισοτήτωνστηνεκπαίδευσηαποτελείένα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ CSR 2009

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ CSR 2009 ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ CSR 2009 Στην Ελλάδα η έρευνα για την «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και την Υπεύθυνη Κατανάλωση» σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε για 5 η φορά

Διαβάστε περισσότερα

Βρυξέλλες, 21 Αυγούστου 2013

Βρυξέλλες, 21 Αυγούστου 2013 Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ Ευρωβαρόμετρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EB79.5) Βρυξέλλες, 21 Αυγούστου 2013 «ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 2014»

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ 2009: πολιτικό κλίμα & εκλογικές τάσεις

ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ 2009: πολιτικό κλίμα & εκλογικές τάσεις ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ 2009: πολιτικό κλίμα & εκλογικές τάσεις Ιούνιος 2009 VPRC ΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ 7 ης ΙΟΥΝΙΟΥ 2009 VPRC Δ.2 Πόσο σας ενδιαφέρουν αυτές οι ευρωεκλογές; Θα λέγατε ότι σας ενδιαφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα γνώμης

Πανελλαδική έρευνα γνώμης Πανελλαδική έρευνα γνώμης ΠΕΙΡΑΙΑΣ Φεβρουάριος 2007 1 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση: Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 20 έως και 23 Φεβρουαρίου 2007. Τύπος έρευνας: Τηλεφωνική

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα γνώμης

Πανελλαδική έρευνα γνώμης Πανελλαδική έρευνα γνώμης Απρίλιος 2012 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση: Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 17 έως και 19 Απριλίου 2012. Τύπος έρευνας: Τηλεφωνική έρευνα προσωπικών

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά συμπεράσματα. Η πολύπλευρη κρίση που ταλανίζει εδώ και μία δεκαετία τη χώρα μας, έχει πυροδοτήσει μια μαζική θεσμική πολιτική αμφισβήτηση.

Βασικά συμπεράσματα. Η πολύπλευρη κρίση που ταλανίζει εδώ και μία δεκαετία τη χώρα μας, έχει πυροδοτήσει μια μαζική θεσμική πολιτική αμφισβήτηση. Βασικά συμπεράσματα Η πολύπλευρη κρίση που ταλανίζει εδώ και μία δεκαετία τη χώρα μας, έχει πυροδοτήσει μια μαζική θεσμική πολιτική αμφισβήτηση. Πολιτικοί θεσμοί όπως τα πολιτικά κόμματα, το Κοινοβούλιο

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα γνώμης. Μάρτιος 2018

Πανελλαδική έρευνα γνώμης. Μάρτιος 2018 Πανελλαδική έρευνα γνώμης Μάρτιος 2018 Περιεχόμενα 1. Ταυτότητα της έρευνας 3 2. Δημογραφικά χαρακτηριστικά δείγματος 5 3. Γενικές ερωτήσεις 9 4. Υπόθεση ονομασίας Σκοπίων 17 5. Κεντροαριστερά 25 6. Πρωθυπουργός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΕΡΑΤΩΣ ΚΟΖΑΚΟΥ-ΜΑΡΚΟΥΛΛΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΔΕΥΤΕΡΑ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015, 11:00 πμ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Στάσεις και αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους μετανάστες

Στάσεις και αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους μετανάστες Στάσεις και αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους μετανάστες Θεωρητικό πλαίσιο και ανάλυση αποτελεσμάτων της πανελλαδικής ποσοτικής έρευνας VPRC Φεβρουάριος 2007 13106 / Διάγραμμα 1 Γενικοί

Διαβάστε περισσότερα

European Year of Citizens 2013 Alliance

European Year of Citizens 2013 Alliance European Year of Citizens 2013 Alliance MANIFESTO Η ενεργός συμμετοχή του ευρωπαίου πολίτη είναι άμεσα συνδεδεμένη με την επιδίωξη των Ευρωπαϊκών συλλογικών στόχων και αξιών που προβλέπονται στις Συνθήκες

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ ΝΟΜΟΣ ΑΧΑΙΑΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2013 2

Περιεχόμενα ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ ΝΟΜΟΣ ΑΧΑΙΑΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2013 2 Περιεχόμενα 1. Η ταυτότητα της έρευνας... 3 2. Οι περικοπές στη χρηματοδότηση των Δήμων και η θέση των Δημάρχων τι πιστεύουν οι πολίτες... 4 3. Σχέδιο Δήμων για οικονομική επιβίωση υπάρχει ή όχι... 5 4.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ άτομα στις 13 περιφέρειες της χώρας Οκτωβρίου 2014

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ άτομα στις 13 περιφέρειες της χώρας Οκτωβρίου 2014 Ταυτότητα Έρευνας Επωνυμία εταιρείας ΚΑΠΑ RESEARCH A.E. ΑΡ. ΜΗΤΡ : 5 Επωνυμία εντολέα Σκοπός δημοσκόπησης Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά δείγματος Μέγεθος δείγματος/ γεωγραφική κάλυψη Χρονικό διάστημα συλλογής

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Παυλόπουλος, Δικηγόρος, Υπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Παν/μίου Αθηνών Η αρχή της Διάκρισης των Λειτουργιών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΣΤΟ ΠΑΣΟΚ 21, 22, 24 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2007 «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΣΤΟ ΠΑΣΟΚ 21, 22, 24 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2007 «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΣΤΟ ΠΑΣΟΚ 21, 22, 24 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 7 «ΑΝΑΤΡΟΠΗ» - MEGA GREEK PUBLIC OPINION ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ταυτότητα της έρευνας σελ. 3 1. Άποψη για το αν υπάρχει κίνδυνος διάσπασης του

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνα Πολιτικής Συγκυρίας. Οκτώβριος 2014

Έρευνα Πολιτικής Συγκυρίας. Οκτώβριος 2014 Έρευνα Πολιτικής Συγκυρίας Οκτώβριος 2014 Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΑΝΑΘΕΣΗ: ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ: ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ: ΠΕΡΙΟΧΗ: ΔΕΙΓΜΑ: ΧΡΟΝΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ: ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ: ΕΚΤΙΜΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ενήλικοι με δικαίωμα ψήφου 30 Ιανουαρίου 1 Φεβρουαρίου 2012

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ενήλικοι με δικαίωμα ψήφου 30 Ιανουαρίου 1 Φεβρουαρίου 2012 ΕΡΕΥΝΑ 89.027 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ 1.784 ενήλικοι με δικαίωμα ψήφου 30 Ιανουαρίου 1 Φεβρουαρίου 2012 2 η έκδοση: με κάθε επιφύλαξη As an ESOMAR Member, I comply with the ICC/ESOMAR International Code of Marketing

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ. ημερήσιος και περιοδικός τύπος ραδιόφωνο τηλεόραση προφορική φήμη ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ

ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ. ημερήσιος και περιοδικός τύπος ραδιόφωνο τηλεόραση προφορική φήμη ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ Παραπληροφόρηση είναι η σκόπιμη διάδοση ψεύτικων ειδήσεων, με στόχο να οδηγηθεί η κοινή γνώμη προς ορισμένη κατεύθυνση, για την εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων. ΜΕΣΑ ΔΙΑΔΟΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Βουλευτικές εκλογές 2011

Βουλευτικές εκλογές 2011 Βουλευτικές εκλογές 2011 16η Παγκύπρια Έρευνα Πολιτικής Κουλτούρας & Εκλογικής Συμπεριφοράς Πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου Λευκωσία Απρίλιος 2011 Διάγραμμα 1 Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών 4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών Στο προηγούμενο κεφάλαιο (4.1) παρουσιάστηκαν τα βασικά αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με την άποψη, στάση και αντίληψη των μαθητών γύρω από θέματα

Διαβάστε περισσότερα

https://www.pirateparty.gr/forum/viewtopic.p hp?f=176&t=5198&start=10#p69404

https://www.pirateparty.gr/forum/viewtopic.p hp?f=176&t=5198&start=10#p69404 ΑΡΧΕΣ https://www.pirateparty.gr/forum/viewtopic.p hp?f=176&t=5198&start=10#p69404 Όλο το καταστατικό 2.1 Άμεσης Δημοκρατίας 2.2.1 Άμεσης Δημοκρατίας Μαζική αλλαγή. Οι αλλαγές στο 2.1 και 2.2.1 είναι στις

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικότεροι σκοποί. Επιμέλεια: Βασιλείου Μάνος Σελίδα 1

Ειδικότεροι σκοποί. Επιμέλεια: Βασιλείου Μάνος Σελίδα 1 Το μάθημα «Πολιτική Παιδεία» (Οικονομία, Πολιτικοί Θεσμοί & Αρχές Δικαίου και Κοινωνιολογία)είναι πρωτίστως μια μαθητεία στη Δημοκρατία. Σκοπός του είναι να διαμορφώσει έναν ελεύθερο και υπεύθυνο πολίτη,

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα Πανελλαδική έρευνα γνώμης Δεκέμβριος Δεκέ 2009 μβριος Έρευνα 14-18/12

Πανελλαδική έρευνα Πανελλαδική έρευνα γνώμης Δεκέμβριος Δεκέ 2009 μβριος Έρευνα 14-18/12 Πανελλαδική έρευνα γνώμης Δεκέμβριος 2009 1 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 14 έως και 18 Δεκεμβρίου 2009. Τύπος έρευνας: Tηλεφωνική έρευνα προσωπικών

Διαβάστε περισσότερα

Συλλογή στοιχείων 3 έως και 6 Νοεμβρίου 2008

Συλλογή στοιχείων 3 έως και 6 Νοεμβρίου 2008 Πανελλαδική πολιτική έρευνα γνώμης Νοέμβριος 2008 1 Ανάθεση : Εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ. Ταυτότητα της έρευνας Περίοδος έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από 3 έως και 6 Νοεμβρίου 2008. Τύπος έρευνας: Tηλεφωνική έρευνα

Διαβάστε περισσότερα