ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΑΝΩΝ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝA.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΑΝΩΝ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝA."

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΑΣ ΣΧΟΛΗ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ. ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΑΝΩΝ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝA. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ Υπό την επίβλεψη της κυρίας Κυριακής Θεοδώρου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Θεσσαλονικη,2014 1

2 Περιεχόμενα Περίληψη Σελ. 3 Θεωρητική Εισαγωγή Σελ 4-23 Πρώτο μέρος: Ανατομία του πνεύμονα. Δεύτερο μέρος: Είδη του καρκίνου του πνεύμονα και σταδιοποίηση της νόσου. Τρίτο μέρος: Συμπτώματα του καρκίνου του πνεύμονα. Τέταρτο μέρος: Θεραπευτική αντιμετώπιση. Πέμπτο μέρος: Παρενέργειες της ακτινοβόλησης. Έκτο μέρος: Όρια ανοχης υγιών ιστών στην ακτινοβολια. Πειραματική διαδικασία Σελ Διαδικασία πριν την έναρξη σχεδιασμού του πλάνου θεραπείας Διαδικασία σχεδιασμού του πλάνου θεραπείας Διαδικασία μετά το σχεδιασμό του πλάνου θεραπείας. Επεξεργασία αποτελεσμάτων Σελ Μέρος Α: Στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων Μέρος Β: Εκτίμηση ομοιογένειας των πλάνων θεραπείας. Συμπεράσματα Σελ 63 Βιβλιογραφία Σελ Παράρτημα Σελ Μέρος Α: Καταγραφή του μεγέθους των όγκων PTV,CTV και GTV. Μέρος Β: Καταγραφή των τιμών του ποσοστού κάλυψης του ακτινοβολούμενου όγκου για κάθε τεχνική ακτινοβόλησης χωριστά. Μέρος Γ: Καταγραφή των δόσεων που λάμβαναν οι υγιείς ιστοί. ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΣΟΥΓΚΟΣ,Επίκουρος Καθηγητής Ιατρικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. ΚΥΡΙΑΚΗ ΘΕΟΔΩΡΟΥ, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΥΡΓΙΑΣ,Ιατρός Ακτινοθεραπευτής-Ογκολόγος,Αναπληρωτής Καθηγητής Ακτινοθεραπείας, Τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. 2

3 Στη παρούσα εργασία θα εφαρμόσουμε τρεις διαφορετικές τεχνικές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην περίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα στα πλαίσια της σύμμορφης θεραπείας. Πιο συγκεκριμένα θα γίνει σύγκριση των τεχνικών που αφορούν την εισαγωγή δύο πεδίων και τριών πεδίων. Στη περίπτωση των τριών πεδίων το τρίτο πεδίο στη μία τεχνική θα έχει μικρή βαρύτητα και στην άλλη τεχνική θα έχει μεγάλη βαρύτητα. Το σύστημα πλάνου θεραπείας που θα χρησιμοποιηθεί είναι το Εclipse. Αναλυτικότερα μετά την πραγματοποίηση των πλάνων θεραπείας για 51 ασθενείς θα μελετηθούν οι δόσεις που παίρνουν οι όγκοι καθώς επίσης και οι δόσεις που λαμβάνουν οι υγιείς ιστοί με τη βοήθεια των κατάλληλων διαγραμμάτων (DVH). Εκτός από αυτή τη παράμετρο θα αναλύσουμε το ποσοστό κάλυψης του όγκου. Τέλος θα γίνει η καταγραφή των αποτελεσμάτων και με τη βοήθεια της στατιστικής ανάλυση τους,αλλά και αναλυτικής μελέτης των τιμών που θα προκύψουν από τα πλάνα θεραπείας των ασθενών, θα προχωρήσουμε στην διεξαγωγή των συμπερασμάτων για αυτές τις τεχνικές ακτινοβόλησης. 3

4 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ O καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί τη πιο συχνή αιτία θανάτου λόγω καρκίνου στους άντρες ενώ η συχνότητα εμφάνισης του στις γυναίκες αυξάνει σταδιακά. Κάποιοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση του είναι το κάπνισμα, 85-90% των περιπτώσεων με καρκίνο του πνεύμονα ήταν χρόνια καπνιστές, διάφορες ουσίες που αναπνέουμε στην ατμόσφαιρα και ο άσβεστος. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΘΩΡΑΚΑ Ο θώρακας είναι ένας οστεοχόνδρινος κλωβός που αφορίζεται προς τα εμπρός από το στέρνο, προς τα πίσω από την σπονδυλική στήλη και προς τα πλάγια από τις πλευρές. Το σχήμα του ομοιάζει του κόλουρου κώνου. Αναλυτικά, το πρόσθιο τοίχωμα σχηματίζεται από το στέρνο μαζί με τα πρόσθια τοιχώματα των ανώτερων πλευρών και χόνδρων. Τα πλάγια τοιχώματα από τα σώματα των πλευρών και το οπίσθιο τοίχωμα από τους σπονδύλους της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης σε συνδυασμό με τα παρακείμενα οστέινα τμήματα πλευρών. Μεταξύ των πλευρών δημιουργούνται τα μεσοπλεύρια διαστήματα. Το άνω στόμιο του θωρακικού κλωβού σχηματίζεται προς τα εμπρός από τη λαβή του στέρνου, προς τα πλάγια από τις ανώτερες πλευρές και προς τα πίσω από τον πρώτο θωρακικό σπόνδυλο. Από αυτό, διέρχονται τα μεγάλα αγγεία του τραχήλου(καρωτίδα,σφαγίτιδα) καθώς επίσης και η τραχεία με τον οισοφάγο. Το κάτω στόμιο του θωρακικού κλωβού σχηματίζεται προς τα εμπρός από την ξιφοειδή απόφυση και εκατέρωθεν από τα πλευρικά τόξα. Προς τα πίσω, σχηματίζεται από την 12 ασύντακτη πλευρά και τον δωδέκατο θωρακικό σπόνδυλο. Το κάτω στόμιο αποφράσσεται από το διάφραγμα,ένα μυοτενοντώδες πέταλο διαχωρίζοντας έτσι την θωρακική από την κοιλιακή κοιλότητα. Το διάφραγμα φέρει τρήματα στην επιφάνεια του για την διέλευση της αορτής,της κάτω κοίλης φλέβας και του οισοφάγου. 4

5 Εικόνα 1: Απεικόνιση του θωρακικού κλωβού. Ο θωρακικός κλωβός. Παρατηρούμε στην πρόσθια επιφάνεια το στέρνο, στην πλάγια τις πλευρές και στην οπίσθια τους θωρακικούς σπονδύλους. Επίσης σημειώνουμε το άνω και κάτω θωρακικός στόμιο. ΟΙ ΠΛΕΥΡΕΣ Ο θώρακας αποτελείται από 12 πλευρές εκατέρωθεν(συνολικά 24). Οι πλευρές έχουν τοξοειδές σχήμα και ενώνουν το στέρνο με τους θωρακικούς σπόνδυλους. Οι πρώτες επτά ονομάζονται γνήσιες ή και αληθείς πλευρές γιατί ενώνονται απευθείας με το στέρνο μέσω ξεχωριστού πλευρικού χόνδρου η κάθε μία, σε αντίθεση με τις νόθες ή ψευδείς που ενώνονται με τον αμέσως προηγούμενο χόνδρο δημιουργώντας το λεγόμενο χόνδρινο πλευρικό τόξο. ΤΟ ΣΤΕΡΝΟ Το στέρνο ανήκει στα πλατέα οστά ευρισκόμενο στη μέση του πρόσθιου θωρακικού τοιχώματος. Αποτελείται από πάνω προς τα κάτω από τη λαβή, το σώμα και την ξιφοειδή απόφυση. Το στενότερο τμήμα της λαβής σχηματίζει την ψηλαφητή στερνική γωνία του Ludovici, που αποτελεί οδηγό σημείο καθώς εκατέρωθεν της λαβής καταλήγουν η 2η πλευρά. 5

6 ΘΩΡΑΚΙΚΟΙ ΣΠΟΝΔΥΛΟΙ Οι θωρακικοί σπόνδυλοι είναι συνολικά δώδεκα και αριθμούνται ως Θ1-Θ12. Αποτελούν το οπίσθιο τοίχωμα του θωρακικού κλωβού, όπισθεν του οισοφάγου και της αορτής. Σχηματίζουν το νωτιαίο σωλήνα μέσα στον οποίο βρίσκεται προστατευμένος ο νωτιαίος μυελός. ΜΥΕΣ ΤΟΥ ΘΩΡΑΚΑ Ο θώρακας περιβάλλεται από διάφορες μυϊκές ομάδες. Η πρόσθια άνω επιφάνεια καλύπτεται από τον μείζονα και ελάσσονα θωρακικό μυ. Η οπίσθια επιφάνεια περιλαμβάνει τους ραχιαίους και τους ωμοπλατιαίους μύες, ενώ η πλάγια τους πλατείς ραχιαίους και τους πρόσθιους οδοντωτούς. Στους μύες του θώρακα περιλαμβάνεται και το διάφραγμα που αποτελεί τον κυριότερο αναπνευστικό μυ. Από λειτουργικής σκοπιάς οι μύες του θώρακα διαιρούνται στους κύριους και στους επικουρικούς. Κύριοι είναι οι μεσοπλεύριοι και το διάφραγμα, ενώ επικουρικοί είναι οι σκαληνοί, οι στερνοκλειδομαστοειδείς και οι κοιλιακοί μύες. Εικόνα 2: Απεικόνιση θωρακικών μυών στη φάση της εκπνοής και της εκπνοής. Θωρακικοί μύες στην φάση της εισπνοής και εκπνοής. Πηγή: Color Atlas of Physiology,Despopoulos,2003. ΥΠΕΖΩΚΟΤΑΣ ΚΑΙ ΥΠΕΖΩΚΟΤΙΚΗ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑ Ο υπεζωκότας είναι μια ορώδης μεμβράνη που καλύπτει τους πνεύμονες. Αποτελείται από δύο πέταλα, το περισπλάγχνιο προς τον πνεύμονα και το τοιχωματικό προς το θωρακικό τοίχωμα. Μεταξύ των δύο πετάλων καταλείπεται σχισμοειδής κοιλότητα, η υπεζωκοτική κοιλότητα. 6

7 Φυσιολογικά διαθέτει λίγα cc υγρού που δρα ως λιπαντικό για να κινούνται ομαλά τα πέταλα μεταξύ τους. Η είσοδος αέρα ή υγρού στην υπεζωκοτική κοιλότητα οδηγεί στην εμφάνιση πνευμοθώρακα ή υδροθώρακα αντίστοιχα. ΜΕΣΟΘΩΡΑΚΙΟ Το μεσοθωράκιο είναι ένας χώρος της θωρακικής κοιλότητας που βρίσκεται μεταξύ των δύο πνευμόνων. Το άνω του όριο συμπίπτει με το άνω θωρακικό στόμιο, ενώ το κάτω αφορίζεται από το διάφραγμα. Το οπίσθιο όριο είναι οι θωρακικοί σπόνδυλοι και το πρόσθιο το στέρνο. Το μεσοθωράκιο διακρίνεται σε τρία επιμέρους διαμερίσματα. Το πρόσθιο, μέσο και οπίσθιο μεσοθωράκιο. Το οπίσθιο περιλαμβάνει τον οισοφάγο, την τραχεία, κατιούσα θωρακική αορτή, την άζυγο και ημιάζυγο φλέβα και το θωρακικό πόρο. Το μέσο περικλείει την καρδιά, την ανιούσα θωρακική αορτή, την πνευμονική αρτηρία και ένα τμήμα της άνω και κάτω κοίλης φλέβας. Εικόνα 3: Aπεικόνιση μεσοθωράκιου. Μεσοθωράκιο. Όψη από τα πλάγια. Διακρίνεται το πρόσθιο, το μέσο και οπίσθιο μεσοθωράκιο, η καρδιά, το διάφραγμα προς τα κάτω και τα μεσοπλεύρια αγγεία. Πηγή Gray's Anatomy. 7

8 ΠΝΕΥΜΟΝΕΣ Οι δύο πνεύμονες είναι αναπνευστικά όργανα και βρίσκονται δεξιά και αριστερά από το μεσοθωράκιο, μέσα στην δεξιά την αριστερή υπεζωκοτική κοιλότητα. Ο αέρα κινείται προς και από τους πνεύμονες μέσα από τους κύριους βρόγχους που είναι κλάδοι της τραχείας. Ο δεξιός πνεύμονας είναι κατά κάτι μεγαλύτερος από τον αριστερό, αφού το μεσοθωράκιο που περιέχει την καρδιά προβάλει περισσότερο προς τα αριστερά παρά προς τα δεξιά. Ο πνεύμονας έχει σχήμα μισού κώνου, με μια βάση, κορυφή δύο επιφάνειες και τρία χείλη. Η βάση στηρίζεται στο διάφραγμα ενώ η κορυφή προβάλλει πάνω από την πρώτη πλευρά στη βάση του τραχήλου. Ο δεξιός πνεύμονας έχει τρεις λοβούς, τον άνω, τον μέσο και τον κάτω, και δύο σχισμές. Φυσιολογικά οι τρεις λοβοί κινούνται ελεύθερα ο ένας σε σχέση με τον άλλον, επειδή χωρίζονται σχεδόν μέχρι την πύλη από ενδιάμεσες καταδύσεις (αναδιπλώσεις εις βάθος) του υπεζωκότα. Οι σχισμές αυτές ονομάζονται μεσολόβιες και είναι η μείζων και η ελάσσων. Ο δεξιός πνεύμονας έρχεται σε επαφή με την καρδιά, την κάτω κοίλη φλέβα, την άνω κοίλη φλέβα, την άζυγο και τον οισοφάγο. Ο αριστερός πνεύμονας είναι μικρότερος από το δεξιό και έχει δύο λοβούς, τον άνω και τον κάτω, και συνεπώς μία μεσολόβιο σχισμή. Έρχεται σε ανατομική σχέση με την καρδιά, το αορτικό τόξο, τη θωρακική αορτή και τον οισοφάγο. ΤΡΑΧΕΙΑ ΚΑΙ ΒΡΟΓΧΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ Η τραχεία είναι ένας εύκαμπτος σωλήνας που εκτείνεται από το Α6 σπονδυλικό επίπεδο έως το Θ4/5, όπου διχάζεται στον δεξιό και αριστερό κύριο βρόγχο. Ο αυλός της τραχείας διατηρείται ανοικτός από μια σειρά εγκάρσια χόνδρινα ημικρίκια. Ο διχασμός της τραχείας ονομάζεται τρόπιδα. Κάθε κύριος βρόγχος εισδύει στη ρίζα του πνεύμονα και περνά από την πύλη για να φτάσει στο εσωτερικό του. Ο κύριος βρόγχος διαιρείται μέσα στον πνεύμονα σε λοβαίους βρόγχους (δευτερεύοντες βρόγχους), καθένας από τους οποίους διακλαδίζεται σε ένα λοβό. Οι λοβαίοι βρόγχοι στη συνέχεια διαιρούνται στους τμηματικούς βρόγχους (τριτεύοντες) που διακλαδίζονται μέσα στα βρογχοπνευμονικά τμήματα. Οι τμηματική διαιρούνται περαιτέρω μέχρι τα αναπνευστικά βρογχιόλια. Η ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΚΥΨΕΛΙΔΑ Τα βρογχιόλια παριστάνουν το τελικό άκρο του βρογχικού δέντρου και τη βασική αναπνευστική μονάδα. Αποτελούνται από τους κυψελιδικούς πόρους, τους κυψελιδικούς σάκους και τελικά τις αναπνευστικές κυψελίδες, όπου γίνεται η ανταλλαγή αερίων. Ένας τυπικός ανθρώπινος πνεύμονας περιέχει περίπου 700 εκατομμύρια κυψελίδες που αντιστοιχούν σε μία επιφάνεια 70 τετρ. μέτρων. Οι αναπνευστικές κυψελίδες αποτελούνται από επιθηλιακό στρώμα που περιβάλλεται από ένα σύστημα τριχοειδών αγγείων. Συγκεκριμένα τα κύτταρα που συμμετέχουν στην κατασκευή των κυψελίδων είναι τα εξής: 8

9 1. Πνευμονοκύτταρα τύπου Ι. Αυτά είναι πλακώδη επιθηλιακά κύτταρα, αποπλατυσμένα, που σχηματίζουν το κυψελιδικό τοίχωμα. Είναι αυτά μέσω των οποίων γίνεται διάχυση των αερίων κατά την αναπνοή. 2. Πνευμονοκύτταρα τύπου ΙΙ. Αυτά είναι κύτταρα κυβοειδούς σχήματος των οποίων η λειτουργία είναι η παραγωγή ενός επιφανειοδραστικού παράγοντα, της σουρφακτάνης (surfactant surface active agent). Η ουσία αυτή μειώνει την επιφανειακή τάση του πνεύμονα με αποτέλεσμα να ελαττώνεται το μηχανικό έργο που απαιτείται για την έκπτυξή του. 3. Μακροφάγα κύτταρα τα οποία είναι κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και καταστρέφουν παθογόνα μικρόβια και απομακρύνουν ξένα σώματα. Εικόνα 4: Απεικόνιση των τελικών βρογχιολίων. Τα τελικά βρογχιόλια με τους κυψελιδικούς σάκους,κυψελιδικούς πόρους και τις αναπνευστικές κυψελίδες.διακρίνονται επίσης τα αγγεία που σχηματίζουν ένα ανοστομωτικό δίκτυο. ΑΓΓΕΙΩΣΗ Η δεξιά και η αριστερή πνευμονικές αρτηρίες εκφύονται από το πνευμονικό στέλεχος και μεταφέρουν (αν και αρτηρίες) μη οξυγονωμένο αίμα από τη δεξιά κοιλία της καρδιάς. Η άνω και κάτω πνευμονική φλέβες αντιθέτως (αν και φλέβες) μεταφέρουν οξυγονωμένο αίμα από τους πνεύμονες πίσω στην καρδιά. Οι φλέβες αυτές εκβάλλουν στον αριστερό κόλπο. 9

10 ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Ο ανθρώπινος οργανισμός παίρνει την απαιτούμενη ενέργεια μέσω της διαδικασίας του μεταβολισμού. Για να λάβουν χώρα οι διεργασίες του μεταβολισμού απαιτείται οξυγόνο, ενώ παράγεται διοξείδιο του άνθρακα ως παραπροϊόν. Η ανταλλαγή λοιπόν των αερίων (οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα) ονομάζεται αναπνοή και πραγματοποιείται στους πνεύμονες. Κατά την αναπνοή το αίμα των πνευμονικών τριχοειδών αγγείων στις κυψελίδες του πνεύμονα ανταλλάσει οξυγόνο και διοξείδιο του άνθρακα με τον ατμοσφαιρικό αέρα. Προϋπόθεση για την εύρρυθμη λειτουργία της ανταλλαγής των αερίων είναι η διαρκής ανανέωση του αέρα στο εσωτερικό των κυψελίδων με τις αναπνευστικές κινήσεις. Οι κινήσεις αυτές ελέγχονται από το κέντρο της αναπνοής στο εγκεφαλικό στέλεχος και πραγματοποιούνται κυρίως με το διάφραγμα και τους μεσοπλεύριους μύες. Υπό φυσιολογικές συνθήκες ηρεμίας ο αριθμός των αναπνοών σε έναν ενήλικα άνθρωπο είναι φορές το λεπτό και ο κατά λεπτόν αναπνεόμενος όγκος αέρα 5-8 λίτρα. Με τη συστολή των εισπνευστικών μυών, την κάθοδο του διαφράγματος και την έκπτυξη του θώρακα, αναπτύσσεται αρνητική ενδοθωρακική πίεση που προκαλεί την είσοδο αέρα μέσα στους πνεύμονες. Κατά τη φάση της εκπνοής αντιστρέφονται οι διαδικασίες και έχουμε ελάττωση του όγκου του πνεύμονα, αύξηση της ενδοθωρακικής πίεσης σε τιμή που υπερβαίνει την ατμοσφαιρική πίεση και έξοδο του αέρα από τους πνεύμονες. Εικόνα 5: Τμηματικοί βρόγχοι και βρογχοπνευμονικά τμήματα των πνευμόνων. Αριστερά: οι τμηματικοί βρόγχοι κατά μέτωπο (Α), από το δεξιό (Β) και το αριστερό πλάγιο (Γ). Δεξιά: βρογχοπνευμονικά τμήματα του δεξιού πνεύμονα (Α) και του αριστερού (Β). Πηγή: Επιτομή Πνευμολογία, Πατάκας. 10

11 ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΚΑΙ Η ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΣ. Ο καρκίνος του πνεύμονα ξεκινάει από μη φυσιολογικά επιθηλιακά κύτταρα στους αεραγωγούς των πνευμόνων. Ανάλογα με την οπτική του ανάλυση στο μικροσκόπιο μπορεί να χωριστεί σε δύο μεγάλες κατηγορίες, στον μικροκυτταρικό και μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα. Εικόνα 6: Μικροσκοπική ανάλυση του μικροκυτταρικού και του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα. Α) ΠΛΑΚΩΔΕΣ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ. Β) ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ C) ΒΡΟΓΧΟΚΥΨΕΛΙΔΙΚΟ D) ΜΕΓΑΛΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ. Τα δύο αυτά είδη καρκίνου διαφέρουν στις θέσεις των γενετικών τους βλαβών και στο τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουν αλλά και εξαπλώνονται. Επίσης διαφέρουν ως προς τον τρόπο της θεραπευτικής τους αντιμετώπισης και την σταδιοποίηση τους. 11

12 ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα αντιπροσωπεύει το 20-25% των νεότερων περιπτώσεων καρκίνων του πνεύμονα που έχουν διαγνωστεί. Αναπτύσσεται πιο γρήγορα σε σχέση με τον μη μικροκυτταρικό καρκίνος του πνεύμονα καθώς έχει γρήγορη κυτταρική αναπαραγωγή. Επίσης εξαπλώνεται στους λεμφαδένες και δίνει μεταστάσεις νωρίτερα από ότι θα έκανε ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα. Ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα αρχικά ανταποκρίνεται πιο πολύ στην ακτινοθεραπεία και την χημειοθεραπεία σε σχέση με το άλλο είδος του καρκίνου του πνεύμονα για αυτό και αυτές οι θεραπείες θεωρούνται οι κυριότερες για τον έλεγχο της νόσου. Κάποια άλλα χαρακτηριστικά του είναι τα εξής: Υπάρχει ισχυρή εξάρτηση του μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα και του καπνίσματος. Το είδος του καρκίνου αυτού συχνά συμβαίνει σε έναν από τους μεγαλύτερους αεραγωγούς και έτσι εμφανίζονται κοντά στο κέντρο του πνεύμονα. Οι περισσότεροι ασθενείς που έχουν αυτό το είδος του καρκίνου του πνεύμονα έχουν μεταστάσεις ή εξάπλωση της ασθένειας πέρα από τον αρχικό όγκο την ώρα της διάγνωσης. Η σταδιοποίηση του διαφέρει από τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα και μάλιστα εξαρτάται από την έκταση της νόσου. Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα, ως προς το στάδιο, διαιρείται σε περιορισμένης έκτασης ή γενικευμένης έκτασης. Πιο συγκεκριμένα χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: στο περιορισμένο στάδιο της νόσου αυτής και στο μη περιοσμένο στάδιο. Περιορισμένο στάδιο της νόσου Οι άνθρωποι των οποίων η νόσος περιορίζεται στον έναν πνεύμονα,στο μεσοθωράκιο,και /ή στους τοπικούς λεμφαδένες έχουν περιορισμένο στάδιο της νόσου. Σχεδόν το 30% των ανθρώπων που έχουν μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα έχουν περιορισμένο στάδιο της νόσου κατά τη διάγνωση. Το περιορισμένο στάδιο της νόσου αντιστοιχεί στα στάδια Ι ως ΙΙΙΒ στο σύστημα σταδιοποίησης ΤΝΜ. Εκτεταμένο στάδιο της νόσου Στο στάδιο αυτό υπάρχει εξάπλωση της νόσου και στον άλλο πνεύμονα, τον αντίθετο από αυτόν στον οποίον εμφανίστηκε η νόσος, σχετίζεται με συλλογή υγρού στους πνεύμονες, και /ή συνοδεύεται από μακρινές μεταστάσεις. 12

13 Περίπου 70% των περιπτώσεων με μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα στάδιο έχουν εκτεταμένο στάδιο της νόσου τη στιγμή της διάγνωσης. Το στάδιο αυτό αντιστοιχεί στο στάδιο ΙΙΙΒ με πλευριτική συλλογή και στάδιο ΙV του συστήματος ΤΝΜ. ΜΗ ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα χωρίζεται με βάση την ιστολογική ανάλυση του σε τέσσερις κατηγορίες Το αδενοκαρκίνωμα. Το πλακώδες καρκίνωμα. Το καρκίνωμα από μεγάλα κύτταρα. Το βρογχοκυψελιδικό καρκίνωμα. Ο πιο σημαντικός παράγοντας στο είδος του καρκίνου αυτού είναι το στάδιο της νόσου. Κάποιοι άλλοι παράγοντες είναι πρόσφατη απώλεια βάρους και performance status. Αυτοί οι παράμετροι είναι συχνά ένδειξη προχωρημένης και /ή μεταστατικής νόσου. Στη διάγνωση,οι ασθενείς που υποφέρουν από μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα μπορούν να χωριστούν σε τρεις ομάδες που αντανακλούν την επέκταση της νόσου και την θεραπευτική αντιμετώπιση. Η πρώτη ομάδα των ασθενών (λιγότεροι από το ¼) έχει όγκους που μπορούν να χειρουργηθούν και ανήκουν στα στάδια Ι και ΙΙ. Εικόνα 7: Καρκίνος του πνεύμονα στο στάδιο Ι. Η δεύτερη ομάδα των ασθενών (25% ως 40%) έχει είτε τοπικά (Τ3-Τ4) είτε περιφερειακά προχωρημένη νόσο και ανήκουν στα στάδια ΙΙΙΑ και ΙΙΙΒ. 13

14 Εικόνα 8: Καρκίνος του πνεύμονα στο στάδιο ΙΙΑ. Εικόνα 9: Καρκίνος του πνεύμονα στο στάδιο ΙΙΒ. 14

15 Εικόνα 10: Καρκίνος του πνεύμονα στο στάδιο ΙΙΙΑ. Εικόνα 11: Καρκίνος του πνεύμονα στο στάδιο ΙΙΙΑ. 15

16 Εικόνα 12: Καρκίνος του πνεύμονα στο στάδιο ΙΙΙΒ. Εικόνα 13: Καρκίνος του πνεύμονα στο στάδιο ΙΙΙΒ. 16

17 Η τρίτη ομάδα των ασθενών( 45%-50%) έχει μεταστατική νόσο τη στιγμή της διάγνωσης. Τα α πέντε χρόνια επιβίωσης για αυτό το στάδιο της νόσου είναι μικρότερο από 1%. Εικόνα 14: Καρκίνος του πνεύμονα στο στάδιο ΙV. ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΗ ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ. Το μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα, ως προς το στάδιο, διαιρείται σε περιορισμένης έκτασης ή γενικευμένης έκτασης. Αντιθέτως, ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα σταδιοποιείται με βάση το σύστημα TNM, από τα αρχικά των λέξεων tumor, node και metastases. Δηλαδή, λαμβάνει υπόψη το μέγεθος του όγκου (T), την παρουσία διηθημένων από τη νόσο λεμφαδένων (N) και την ύπαρξη απομακρυσμένων μεταστάσεων (M). Στη συνέχεια, οι διάφοροι συνδυασμοί T,N,M ομαδοποιούνται στα στάδια I, II, III και IV με υποομάδες Α και B, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. 17

18 Πίνακας 1: ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΝΜ Ο προσδιορισμός των T,N,M γίνεται με βάση την τυποποίηση της American Joint Committee on Cancer Staging (τρέχουσα έκδοση: 7η). Συγκεκριμένα: Στάδιο Τ Τ1: όγκος το πολύ 3 εκατοστά ή μικρότερος στη μέγιστη διάμετρό του, χωρίς βρογχοσκοπικά ευρήματα διήθησης βρόγχου κεντρικότερα των λοβαίων (για παράδειγμα του κύριου βρόγχου). Τ2: όγκος 3 έως 7 εκατοστά, διήθηση κύριου βρόγχου, σπλαγχνικού υπεζωκότα, προκαλών ατελεκτασία ή αποφρακτική πνευμονίτιδα Τ3: όγκος μεγαλύτερος από 7 εκατοστά ή όγκος που διηθεί ένα από τα επόμενα: τοιχωματικό υπεζωκότα, θωρακικό τοίχωμα, διάφραγμα, φρενικό νεύρο, περικάρδιο, που προκαλεί καθολική ατελεκτασία ή αποφρακτική πνευμονίτιδα ολόκληρου του πνεύμονα 18

19 Τ4: όγκος ανεξαρτήτως μεγέθους που διηθεί ένα από τα επόμενα: μεσοθωράκιο, καρδιά, μεγάλα αγγεία, τραχεία, οισοφάγο, σπονδυλικό σώμα, τρόπιδα ή ξεχωριστά οζίδια σε άλλο λόβο σύστοιχα Στάδιο N Ν0: απουσία περιοχικών λεμφαδενικών μεταστάσεων Ν1: μετάσταση στους σύστοιχους περιβρογχικούς και/η πυλαίους λεμφαδένες Ν2: μετάσταση στους σύστοιχους μεσοθωρακικούς και/η υποτροπιδικούς λεμφαδένες Ν3: μετάσταση στους αντίστοιχους μεσοθωρακικούς, πυλαίους ή υπερκλείδιους λεμφαδένες Στάδιο Μ Μ0: απουσία μεταστάσεων Μ1: απομακρυσμένες μεταστάσεις. Μ1a: ξεχωριστά οζίδια στον αντίστοιχο πνεύμονα ή όγκος συνοδευόμενος από κακοήθη πλευριτική ή περικαρδιακή συλλογή. Μ1b: απομακρυσμένες μεταστάσεις σε εξωθωρακικά όργανα. Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζονται οι διάφορες λεμφαδενικές ομάδες στον καρκίνο του πνεύμονα, όπως περιγράφονται από την διεθνή ένωση για τη μελέτη του καρκίνου του πνεύμονα (International Association for the Study of Lung Cancer, IASLC). Οι ομάδες αυτές είναι οι 1. κατώτεροι τραχηλικοί, υπερκλείδιοι και αδένες στερνικής εντομής, 2. ανώτεροι μεσοθωρακικοί που περιλαμβάνουν τους ανώτερους παρατραχειακούς, προαγγειακούς, οπισθοτραχειακούς και κατώτερους παρατραχειακούς, 3. λεμφαδένες του αορτικού τόξου, 4. κατώτεροι μεσοθωρακικοί που περιλαμβάνουν τους υποτροπιδικούς, παραοισοφαγικούς και αδένες του πνευμονικού συνδέσμου και 5. Ν1 αδένες που αποτελούνται από τους πυλαίους, τους διαλοβιδιακούς, τους λοβαίους, τους τμηματικούς και τους υποτμηματικούς. 19

20 Εικόνα 15: Λεμφαδενικές περιοχές του πνεύμονα. 20

21 ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ:ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Αίσθημα κόπωσης, καταβολή Βήχας Δύσπνοια Πόνος στο στήθος Αιμόπτυση Μικρότερη απαίτηση του οργανισμού για φαγητό Αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πόνο στα οστά, δυσχέρεια στην αναπνοή, κοιλιακό άλγος, κεφαλαλγία, αδυναμία και αίσθημα ζάλης Στη συνέχεια θα προχωρήσουμε στην ανάλυση των συνεπειών που μπορούν να προκληθούν από την ακτινοθεραπεία. ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΗ ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ. Στο στάδιο Ι (IA και IB) και στάδιο ΙΙ (IIA, IIB) προτιμάται το χειρουργείο ως κύρια θεραπευτική αντιμετώπιση και σε κάποιες περιπτώσεις συνίσταται χημειοθεραπευτική αγωγή υπό συνεχή παρακολούθηση. Στα στάδια ΙΙΙΑ και ΙΙΙΒ υπάρχουν δύο τρόποι θεραπευτικών αντιμετωπίσεων: Χημειοθεραπεία σε συνδυασμό με χειρουργείο για ασθενείς που μπορούν να χειρουργηθούν. Χημειοθεραπεία μαζί με ακτινοθεραπεία Η ακτινοθεραπεία μόνη της ή το χειρουργείο δεν ενδείκνυνται ως θεραπευτική αγωγή για το στάδιο αυτό. Στα επόμενα στάδια (IV) που η νόσος δεν είναι περιορισμένη σε κάποιο σημείο, τότε η χημειοθεραπεία είναι η θεραπεία που χρησιμοποιείται και η παρηγορητική ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία ή υποστηρικτή συμπτωματική αγωγή. 21

22 Ο σκοπός συνδυασμού ακτινοθεραπείας και χημειοθεραπείας είναι να βελτιστοποιηθεί ο τοπικός έλεγχος του όγκου και ο έλεγχος μακρινών μικρομεταστάσεων. Η χημειοθεραπεία δίνεται είτε διαδοχικά ακολουθούμενη της ακτινοθεραπείας ή ταυτόχρονα με αυτήν. Από την άλλη μεριά όταν γίνεται συνδυασμός φαρμάκων και ακτινοβολίας η κύρια ανησυχία είναι η αυξημένη τοξικότητα. ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΗΣΗΣ. ΟΙΣΟΦΑΓΙΤΙΔΑ ΣΟΒΑΡΗ ΒΛΑΒΗ ΣΤΗ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΣΤΗΛΗ ΠΕΡΙΚΑΡΔΙΤΙΔΑ ΑΚΤΙΝΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΙΤΙΔΑ ΚΟΠΩΣΗ ΑΔΙΑΘΕΣΙΑ ΕΛΛΕΙΨΗ ΠΕΙΝΑΣ ΕΡΕΘΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Η ακτινική περικαρδίτιδα είναι μια κύρια ανησυχία για τους ασθενείς των οποίων η κύρια θεραπεία τους είναι η ακτινοβόληση. Η δόση ανεκτικότητας για πνευμονίτιδα πιστεύεται ότι εξαρτάται ισχυρά από τον όγκο που ακτινοβολείται. Οι προτεινόμενοι δοσιμετρικοί δείκτες για σοβαρή πνευμονίτιδα περιλαμβάνουν τη μέση δόση των πνευμόνων, τα μοντέλα ΝΤCP/TCP και το V20. Επίσης να αναφέρουμε ότι μεγάλες τιμές του V20 σχετίζονται με μεγαλύτερο κίνδυνο ακτινικής πνευμονίτιδας αλλά δεν αποκλείεται να εμφανιστεί πνευμονίτιδα και σε ασθενείς με V20<22%,σύμφωνα με μια μελέτη που έχει γίνει, γιατί συμβάλλουν πολλοί παράγοντες στην εμφάνιση αυτής της επιπλοκής. Για αυτό το λόγο θα πρέπει να τηρούνται τα όρια ανοχής της δόσης για κάθε όργανο που θα εμπλέκεται στη περιοχή ακτινοβόλησης,στα πλάνα θεραπείας των ασθενών, έτσι ώστε να συνεχίσουν να λειτουργούν με σωστό τρόπο. Καθώς σκοπός της ακτινοθεραπείας είναι να δώσει την απαραίτητη δόση στον όγκο αλλά ταυτόχρονα να προστατεύσει τους υγιής ιστούς. 22

23 ΕΚΤΟ ΜΕΡΟΣ: ΟΡΙΑ ΑΝΟΧΗΣ ΥΓΕΙΩΝ ΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ. Ο πίνακας με τις δόσεις που επιτρέπεται να λαμβάνει κάθε όργανο στην περίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα είναι ο εξής: Πίνακας 1: Όρια δόσης για τους υγιείς ιστούς ΚΡΙΣΙΜΗ ΔΟΜΗ DVH ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΟΡΙΑ ΡΥΘΜΟΣ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤ ΑΣ ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΣΤΗΛΗ Μax Dose 45-50Gy 0,2% ΜΥΕΛΟΠΑΘΕΙΑ ΠΝΕΥΜΟΝΕΣ (ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΟ ΜΑΖΙ) ΟΙΣΟΦΑΓΟΣ V20 και Μean Dose V35 και Μean Dose *<30% και 27 Gy <50% και 34 Gy <20% και 40% <30% και 5%-20% ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚ Η ΠΝΕΥΜΟΝΙΤΙΔΑ GRADE 2 +ΟΙΣΟΦΑΓΙΤΙΔΑ και GRADE 3 +ΟΙΣΟΦΑΓΙΤΙΔΑ ΚΑΡΔΙΑ (ΠΕΡΙΚΑΡΔΙΟ) V30 και Μean Dose <46% και 26Gy <15% και <15% ΠΕΡΙΚΑΡΔΙΤΙΔΑ *Το V20 μπορεί να φτάσει μέχρι και 35% αν δεν γίνει χειρουργείο και 40% αν γίνει μόνο ακτινοθεραπεία. 23

24 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΛΑΝΟΥ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Αρχικά ο ασθενής πηγαίνει στον αξονικό τομογράφο. Ο αξονικός τομογράφος είναι ένα διαγνωστικό μηχάνημα που μας βοηθάει να διακρίνουμε διάφορες δομές του σώματος και να παρατηρούμε διάφορα παθολογικά ευρήματα. Πιο συγκεκριμένα κατά την εξέταση αυτή λαμβάνονται εγκάρσιες τομές μιας συγκεκριμένης περιοχής του σώματος. Κατά την διάρκεια της εξέτασης αυτής ο ασθενής θα πρέπει να παραμένει ακίνητος ώστε να επιτευχθεί η σωστή λήψη των εικόνων. Πριν την έναρξη της εξέτασης τοποθετούνται με μαρκαδόρο τρία σημάδια στο δέρμα του ασθενή με βάση τα φωτεινά λέιζερ που βρίσκονται στους τοίχους του δωματίου.aυτά τα σημάδια ορίζουν το λεγόμενο σημείο «user origin». Τα σημάδια αυτά είναι πολύ σημαντικά για τη σωστή τοποθέτηση του ασθενή πριν τη θεραπεία. Εικόνα 16: Απεικόνιση αξονικού τομογράφου. 24

25 Στη συνέχεια ο χειριστής του μηχανήματος παίρνει το τοπόγραμμα του ασθενή. Στο τοπόγραμμα γίνεται η επιλογή της περιοχής του σώματος που είναι απαραίτητη για το σχεδιασμό του πλάνου θεραπείας. Στη συνέχεια γίνονται οι απαραίτητες ρυθμίσεις που αφορούν το πάχος της τομής,την απόσταση μεταξύ των τομών ενώ ταυτόχρονα γίνεται και η ρύθμιση του κρεβατιού. Στη περίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα οι φέτες έχουν πάχος 5mm και βρίσκονται σε απόσταση 4mm. Το κρεβάτι θα πρέπει να είναι ρυθμισμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ακέραιο πολλαπλάσιο του πάχους της τομής. Μετά το τέλος της αξονικής τομογραφίας οι εικόνες στέλνονται στον ηλεκτρονικό υπολογιστή όπου ο γιατρός θα σχεδιάσει τις περιοχές που θα ακτινοβοληθούν καθώς και τα όργανα που πρέπει να προστατευτούν από την ακτινοβολία. Στη συνέχεια ο ακτινοφυσικός θα ετοιμάσει το πλάνο θεραπείας στο οποίο θα επιδιώξει να δώσει την απαιτούμενη δόση στον όγκο προστατεύοντας τους υγιείς ιστούς. H διαδικασία ολοκληρώνεται με την επιβεβαίωση του πλάνου θεραπείας που γίνεται με τη βοήθεια του εξομοιωτή. Τα δεδομένα λαμβάνονται σε μορφή DICOM από τον αξονικό τομογράφο. Το DICOM αποτελεί το βιομηχανικό πρότυπο για την μεταφορά ιατρικών εικόνων καθώς και άλλου είδους ιατρικής πληροφορίας. Η συνεισφορά αυτού του προτύπου είναι πολύ σημαντική καθώς επιτρέπει την αποστολή των εικόνων σε ανεξάρτητους σταθμούς εργασίας εντός του ακτινοθεραπευτικού τμήματος. ΔΙΑΔΙΑΚΑΣΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΛΑΝΟΥ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Η σχεδίαση του πλάνου ακτινοθεραπείας με βάση τις εικόνες του CT του ασθενή γίνεται με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού. Σε αυτό σχεδιάζονται τα περιγράμματα του προς στόχευση όγκου και των κρίσιμων δομών σε καθεμία από τις διαθέσιμες CT εικόνες και επιλέγονται και βελτιστοποιούνται οι διάφοροι παράμετροι του συστήματος έτσι ώστε να δοθεί η απαραίτητη δόση στον όγκο και ταυτόχρονα να προστατευτούν οι κρίσιμες δομές. Στη συνέχεια γίνεται ο υπολογισμός της δόσης. Στη συνέχεια αλλάζουμε τις τιμές των παραμέτρων έτσι ώστε να δοθεί η αναγκαία δόση στον όγκο και η ελάχιστη δόση στους γύρω υγιείς ιστούς. Ταυτόχρονα με τη βοήθεια των DVH παρατηρούμε τη δόση που λαμβάνει το κάθε όργανο καθώς και ο όγκος που ακτινοβολείται. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία αυτή στέλνεται το πλάνο για επιβεβαίωση στον εξομοιωτή και στη συνέχεια στον γραμμικό επιταχυντή. 25

26 ΔΙΑΔΙΑΚΑΣΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΠΛΑΝΟΥ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία σχεδιασμού του πλάνου θεραπείας το πλάνο στέλνεται για επιβεβαίωση στον εξομοιωτή και στη συνέχεια στον γραμμικό επιταχυντή Ο εξομοιωτής διαθέτει πανομοιότυπα χαρακτηριστικά με τη μονάδα ακτινοθεραπείας μόνο που αντί για υψηλής ενέργειας ακτινοβολία χρησιμοποιεί ακτίνες Χ χαμηλής ενέργειας. Η εξομοίωση θεραπείας αποτελεί αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στην σωστή και αξιόπιστη σχεδίαση ακτινοθεραπευτικής αγωγής και συνίσταται στον ακριβή εντοπισμό της προς αγωγή ανατομικής περιοχής και τον καθορισμό των γεωμετρικών ορίων της. Ακόμα εξασφαλίζει τη σωστή τοποθέτηση του ασθενή η οποία θα είναι ακριβώς ίδια και κατά τη διάρκεια της ακτινοβόλησης στο γραμμικό επιταχυντή.τέλος χρησιμοποιείται μετά τη σχεδίαση του πλάνου θεραπείας για την επαλήθευση του πλάνου θεραπείας. Ο γραμμικός επιταχυντής αποτελείται από το κρεβάτι και τον βραχίονα(gantry). Το κρεβάτι μπορεί να μετατοπίζεται κατά μήκος τριών ορθογωνίων διευθύνσεων καθώς και να περιστρέφεται περί κατακόρυφο άξονα. Ο βραχίονας μπορεί να περιστραφεί περί τον άξονα του. Το σημείο τομής των αξόνων περιστροφής τραπεζιού και βραχίονα λέγεται ισόκεντρο. Στη συνέχεια θα προχωρήσουμε στην ανάλυση των διαδικασιών που απαιτήθηκαν για την πραγματοποίηση της παρούσας εργασίας. Πριν όμως την ανάλυση των διαδικασιών θα πρέπει να αναφερθεί ο εξοπλισμός που ήταν απαραίτητος για την πραγματοποίηση της εργασίας αυτής. 26

27 Εξοπλισμός Αξονικός τομογράφος CT-simulator Siemens Σύστημα διαχείρισης του ακτινοθεραπευτικού τμήματος ΑRIA VARIAN Σύστημα σχεδιασμού θεραπείας Εclipse. Κλασσικός εξομοιωτής VARIAN. Γραμμικός επιταχυντής ELEKTA SL20 με ενέργειες φωτονίων 6, 15, 18MV πολύφυλλο κατευθυντήρα 80 φύλλων (Multileaf Collimator) Σφηνοειδές φίλτρο τύπου Universal Wedge Διαδικασία Η διαδικασία ξεκίνησε με τη μεταφορά των εικόνων από τον υπολογιστή του αξονικού τομογράφου στον υπολογιστή όπου θα γινόταν το πλάνο θεραπείας του ασθενή. Στη συνέχεια ορίσαμε τη θέση του ισοκέντρου καθώς η δόση υπολογίζεται με ισοκεντρικές μεθόδους και η τοποθέτηση του ασθενή στο γραμμικό επιταχυντή είναι ισοκεντρική δηλαδή η απόσταση μεταξύ λυχνίας και στόχου είναι 1m. Στην περίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα το ισόκεντρο τοποθετείται μέσα στο PTV, και πιο συγκεκριμένα στο κέντρο του όγκου. Το σημείο αυτό εξασφαλίζει τη σωστή τοποθέτηση του ασθενή κατά τη διάρκεια της θεραπείας,εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό τη σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση του ασθενή. Στη συνέχεια ορίσαμε τη θέση του <<user origin>> στη φέτα του αξονικού με συντεταγμένες (0,0,0). Το επόμενο βήμα στη διαδικασία αυτή ήταν ο σχεδιασμός του προς ακτινοβόληση όγκου και των κρίσιμων δομών. Αρχικά γινόταν ο καθορισμός του GTV (Gross Tumor Volume) Ο καθορισμός του GTV-P έγινε με τη σχεδίαση του πρωτοπαθούς όγκου του πνεύμονα στο πνευμονικό παράθυρο (lung window) της αξονικής τομογραφίας, καθώς και τον κλινικώς θετικών λεμφαδένων GTV-N (λεμφαδένες εγκάρσιας διαμέτρου > 1cm). Όταν ήταν διαθέσιμη τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET), τα αποτελέσματα της επηρέασαν το σχεδιασμό του GTV. 27

28 Εικόνα 17: Σχεδιασμός του GTV Το GTV απεικονίζεται με ροζ χρώμα. Στη συνέχεια γινόταν ο καθορισμός του CTV (Clinical Treatment Volume) Η κατασκευή του CTV έγινε από το GTV με ισοτροπική επέκταση του τελευταίου από 0.5cm 1cm, ανάλογα με τον ιστολογικό τύπο του καρκίνου (0.6cm για πλακώδες καρκίνωμα και 0.8 για αδενοκαρκίνωμα). Η προφυλακτική ακτινοβόληση του μεσοθωρακίου έγινε σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις, καθώς δεν έχει αποδειχτεί ότι επιφέρει όφελος στον έλεγχο της νόσου. Εικόνα 17: Σχεδιασμός του CTV Το CTV απεικονίζεται με κυανό χρώμα. 28

29 Kαι μετά γινόταν ο καθορισμός του PTV (Planning Treatment Volume) Ο καθορισμός του PTV έγινε με την «συνένωση» μέσω λογικών πράξεων (boolean add) του CTV-P και CTV-N και στη συνέχεια με ισοτροπική επέκταση 1-2 cm ανάλογα την περίπτωση. Ορισμένες φορές, όταν το PTV επεκτείνονταν πολύ κοντά σε κρίσιμες δομές, όπως ο νωτιαίος μυελός, το περιθώριο μειώνονταν. Η μεγαλύτερη κίνηση του GTV γίνεται κατά τον κεφαλο-ουραίο άξονα και λιγότερο κατά τον εγκάρσιο, γι αυτό και τα περιθώρια μας ήταν αντίστοιχα κατά τι μεγαλύτερα στην πρώτη περίπτωση. Εικόνα 17: Σχεδιασμός του PTV To PTV απεικονίζεται με κόκκινο χρώμα. Εικόνα 18: Απεικόνιση των GTV,CTV και PTV μαζί. Όπου με κόκκινο χρώμα απεικονίζεται το PTV, με κυανό χρώμα το CTV και με ροζ χρώμα το GTV. 29

30 Πιο συγκεκριμένα Eικόνα 19: Σχηματική απεικόνιση των ακτινοβολούμενων όγκων. GTV: Gross Tumor Volume: Είναι ο μακροσκοπικά ορατός όγκος όπως φαίνεται είτε κλινικά είτε απεικονιστικά στην αξονική τομογραφία, το PET, κλπ. CTV: Clinical Treatment Volume: Περιλαμβάνει το GTV και τη μικροσκοπική υποκλινική επέκταση του όγκου. PTV: Planning Treatment Volume: Είναι ο ακτινοβολούμενος (γεωμετρικός) όγκος που περιλαμβάνει την μακροσκοπική βλάβη (GTV), την μικροσκοπική επέκταση της νόσου (CTV) καθώς επίσης και τυχόν σφάλματα τοποθέτησης, π.χ. λόγω κίνησης του ασθενούς κατά τη διάρκεια του αναπνευστικού κύκλου. Μετά τον σχεδιασμό του PTV και των κρίσιμων δομών προχωρούσαμε στην εισαγωγή των πεδίων και της ψηφιακώς ανακατασκευασμένης ακτινογραφίας DRR (Digitally Reconstructed Radiograph) σύμφωνα με το πρωτόκολλο LUNG. Για την πραγματοποίηση της παρούσας εργασίας ακολουθήσαμε τρεις διαφορετικές τεχνικές ακτινοβόλησης. Το σύστημα που χρησιμοποιήθηκε για το σχεδιασμό των πλάνων θεραπείας του ασθενή ήταν το ΕCLIPSE. 30

31 Αρχικά θα ξεκινήσουμε με την πρώτη τεχνική όπου ο αριθμός των πεδίων ακτινοβόλησης ήταν 2. ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΗΣΗΣ ΜΕ ΔΥΟ ΠΕΔΙΑ Αρχικά γινόταν η εισαγωγή του ισοκέντρου μέσα στον όγκο. Στη συνέχεια γινόταν η εισαγωγή του πρόσθιου πεδίου ενέργειας 18ΜV με μηδενική στροφή κρεβατιού. Στη συνέχεια χρησιμοποιώντας την εφαρμογή «beam s eye view» που προσφέρει το σύστημα σχεδιασμού ακτινοθεραπείας Εclipse γινόταν η ρύθμιση του κατευθυντήρα (collimator) ώστε να έχει το σφηνοειδές φίλτρο την κατάλληλη κατεύθυνση ( η διεύθυνση του σφηνοειδούς φίλτρου είναι πάντοτε κάθετη στη διεύθυνση των φύλλων μολύβδου, λόγω τεχνικών περιορισμών του γραμμικού επιταχυντή). Έπειτα γινόταν η ρύθμιση του gantry στις μηδέν μοίρες και εισαγόταν ο κατάλληλος αλγόριθμος έτσι ώστε να γίνει ο υπολογισμός της δόσης. Για την πραγματοποίηση της παρούσας εργασίας χρησιμοποιήθηκε ο ΑΑΑ8223 (Analytical Anisotropic Algorithm). Τα σφηνοειδή φίλτρα είχαν σημαντική συνεισφορά στην επίτευξη της ομοιογένειας της δόσης στα πλάνα θεραπείας και στην αποφυγή θερμών σημείων τα οποία θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη στον ασθενή. Επίσης καταλυτικός παράγοντας στην επιλογή γωνίας του κατευθυντήρα ήταν η προστασία των υγιών ιστών που βρίσκονταν κοντά στον όγκο (κυρίως του νωτιαίου μυελού). Στη συνέχεια γινόταν η εισαγωγή των ΜLC. Τα φύλλα αυτά ήταν σημαντικά για την προστασία των υγιών ιστών καθώς προσομοίαζαν το σχήμα του όγκου. Η προσαρμογή των φύλλων στον όγκο που θα ακτινοβολούνταν γινόταν με συγκεκριμένο περιθώριο γύρω από αυτή τη δομή, λαμβάνοντας υπόψη με αυτό τον τρόπο την κινητικότητα των πνευμόνων. Το περιθώριο στην διεύθυνση που ήταν παράλληλη με τη σπονδυλική στήλη ήταν 1,5cm ενώ το περιθώριο στην διεύθυνση που ήταν κάθετη ή σχημάτιζε κάποιες μοίρες με τη σπονδυλική στήλη ήταν 1cm. 31

32 Εικόνα 20 : Εισαγωγή του πρόσθιου πεδίου. Μετά εισάγονταν και το αντίθετο πεδίο, το οπίσθιο πεδίο ενέργειας 18ΜV. Στην συνέχεια γινόταν η ρύθμιση του gantry για το πεδίο αυτό, με τέτοιο τρόπο ώστε να περνούσε σχεδόν οριακά δίπλα από την σπονδυλική στήλη προσέχοντας το τμήμα του οισοφάγου που βρισκόταν στην περιοχή ακτινοβόλησης. Επίσης γινόταν η ρύθμιση του κατευθυντήρα ώστε να εξασφαλιστεί η σωστή κατεύθυνση της σφήνας. Εκτός από την παράμετρο αυτή έγινε και η ρύθμιση των MLC με περιθώρια που ήταν ίδια με του πρόσθιου πεδίου. Ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις για την προστασία της σπονδυλικής στήλης ήταν απαραίτητο το κλείσιμο κάποιων φύλλων. Πριν τον υπολογισμό της δόσης χρησιμοποιούσαμε την εφαρμογή «beam eye view» για να ελέγξουμε ότι γινόταν αποφυγή της σπονδυλικής στήλης αλλά ταυτόχρονα υπήρχε η καλύτερη δυνατή προστασία των υγιών ιστών που βρισκόταν στη περιοχή του πεδίου. Εικόνα 21: Εισαγωγή των προσθίων και οπίσθιων πεδίων. 32

33 Εικόνα 22: Eικόνα που προέκυψε μετά από δοσιμετρία χρησιμοποιώντας την τεχνική των δύο πεδίων. Μετά το τέλος τον ρυθμίσεων ακολουθούσε ο υπολογισμός της δόσης. Αρχικά γινόταν βελτιστοποίηση των βαρυτήτων των πεδίων ώστε να έχουμε μια ισοκατανεμημένη κατανομή δόσης. Ταυτόχρονα γινόταν και οι ρυθμίσεις των σφηνοειδών φίλτρων. Πέρα από αυτές τις ρυθμίσεις,με την εφαρμογή «dose prescription» του συστήματος Eclipse γινόταν η επανακανονικοποίηση της μέγιστη δόσης του πλάνου θεραπείας στη περίπτωση που ήταν διαφορετική από 108,3%. Μετά γινόταν η ανάλυση των στατιστικών με βάση το DVH. Το διάγραμμα αυτό μας έδειχνε την δόση που λάμβανε κάθε όργανο καθώς επίσης και τη δόση που λάμβανε ο όγκος-στόχος. Τα στοιχεία που βλέπαμε αρχικά ήταν η ελάχιστη,η μέγιστη και η μέση δόση που λάμβανε ο όγκος. Στη συνέχεια βλέπαμε αν το ποσοστό που λάμβαναν οι υγιείς ιστοί ήταν μέσα στο επιτρεπόμενο εύρος, έχοντας στον οριζόντιο άξονα του DVH την απόλυτη δόση και στον κατακόρυφο τον γεωμετρικό όγκο. Επίσης ελέγχαμε πόσο ποσοστό του όγκου κάλυπτε το 95% της δόσης. Πιο αναλυτικά οι παράμετροι που ελέγχαμε στο ιστόγραμμα αυτό για τους πνεύμονες ήταν το V20 καθώς η υπέρβαση του ορίου είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση πιθανότητας ο ασθενής να εμφανίσει πνευμονίτιδα. Η πνευμονίτιδα είναι μια φλεγμονώδης αντίδραση του πνεύμονα που σε ήπιες περιπτώσεις είναι αναστρέψιμη με φαρμακευτική αγωγή, ενώ σε άλλες οδηγεί γρήγορα στην πνευμονική ίνωση, την αναπνευστική ανεπάρκεια και πιθανώς στο θάνατο. 33

34 Για τον οισοφάγο γινόταν έλεγχος της μέσης δόσης που λάμβανε και το V35 δηλαδή το ποσοστό του όγκου που λάμβανε δόση * καθώς η υπέρβαση του ορίου είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση πιθανότητας ο ασθενής να εμφανίσει οισοφαγίτιδα. Η οισοφαγίτιδα είναι μια επώδυνη φλεγμονώδης κατάσταση που συνοδεύεται από δυσκαταποσία, οδυνοφαγία ενώ μπορεί να οδηγήσει σε ίνωση και στένωση του οισοφάγου. Σε βαριές περιπτώσεις είναι δυνατόν να δημιουργεί έλκος και συρίγγιο. Επίσης γινόταν έλεγχος της δόσης που δινόταν στην σπονδυλικής στήλη που δεν θα έπρεπε να ξεπερνάει τα 45 Gy. Η πιθανότητα μυελοπάθειας είναι συνάρτηση της μέσης δόσης και για συνολική δόση 45-50Gy είναι μικρότερη από 1%, ωστόσο για μεγαλύτερες δόσεις αυξάνεται σημαντικά. Η μυελοπάθεια μπορεί να οδηγήσει σε αισθητικές και κινητικές διαταραχές στο τμήμα του σώματος που βρίσκεται κάτωθεν της βλάβης. Ένα άλλο σημαντικό όργανο που έπρεπε να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή ήταν το περικάρδιο. Ελέγχαμε τη μέση δόση που λάμβανε το περικάρδιο και το V30. Επιπλοκές από την καρδιά είναι η ίνωση του περικαρδίου (περιοριστική-συμπιεστική περικαρδίτιδα), η καρδιακή ανεπάρκεια και η στεφανιαία νόσος. Τέλος ο τελευταίος έλεγχος του διαγράμματος αυτού αφορούσε την αορτή και την τραχεία. Ειδικά για την τραχεία οι επιπλοκές είναι η φλεγμονή αυτής (τραχειίτιδα) και η στένωσή της. Εικόνα 23: Εικόνα του DVH όπου γίνεται η παρατήρηση των δόσεων που λαμβάνουν οι υγιείς ιστοί. Στον οριζόντιο άξονα τοποθετείται η απόλυτη δόση και στον κατακόρυφο άξονα ο όγκος. 34

35 Στην εικόνα παρατηρούμε ότι, για τον συγκεκριμένο ασθενή, το V20 για τους δύο πνεύμονες μαζί είναι 21,2 (άσπρο χρώμα), το V20 του υγιούς πνεύμονα είναι 0,41(ελαφρύ πράσινο ), το V30 της καρδιάς είναι 10,71(ροζ χρώμα), το V35 του οισοφάγου είναι 6,68 (σκούρο πράσινο). Εικόνα 24: Εικόνα του DVH όπου γίνεται η παρατήρηση των δόσεων που λαμβάνουν οι υγιείς ιστοί. Στον οριζόντιο άξονα τοποθετείται η σχετική δόση και στον κατακόρυφο άξονα ο όγκος. Στην εικόνα παρατηρούμε ότι, για τον συγκεκριμένο ασθενή, το 95% της δόσης το 89,94% του όγκου, δηλαδή δεν έχουμε επαρκή κάλυψη του όγκου. Για αυτό το λόγο προχωρούσαμε στην εισαγωγή του τρίτου πεδίου. Ωστόσο υπήρχαν κάποιες περιπτώσεις ασθενών στους οποίους ο ακτινοβολούμενος όγκος καταλάμβανε πολύ μεγάλο μέρος του πνεύμονα ( μεγαλύτερος από 800cc) και η τεχνική των δύο πεδίων έδινε ικανοποιητικά αποτελέσματα ως προς την κάλυψη του όγκου, προσέχοντας οι δόσεις που λάμβανα οι υγιείς ιστοί να βρίσκονται εντός των επιτρεπόμενων ορίων, οπότε μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία του ασθενούς. 35

36 Στη συνέχεια θα γίνει ανάλυση των άλλων δύο τεχνικών που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη θεραπεία του καρκίνου και αφορούσαν την εισαγωγή του τρίτου πεδίου καθώς όπως έχουμε αναφέρει σκοπός της εργασίας μας ήταν η σύγκριση των τριών αυτών τεχνικών. Πιο αναλυτικά, στο πλάνο θεραπείας που είχε σχεδιαστεί εισάγοντας δύο δέσμες ακτινοβολίας, πρόσθιο και οπίσθιο πεδίο ακτινοβόλησης, γινόταν η εισαγωγή τρίτου πεδίου. ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΗΣΗΣ ΜΕ ΤΡΙΑ ΠΕΔΙΑ ΟΠΟΥ ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΠΕΔΙΟ ΗΤΑΝ ΥΨΗΛΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ. Αρχικά γινόταν η εισαγωγή των δύο πεδίων σύμφωνα με την τεχνική που αναφέρθηκε προηγουμένως (τεχνική ακτινοβόλησης με δύο πεδία). Εφόσον είχαν γίνει οι ρυθμίσεις των παραμέτρων του πλάνου θεραπείας και δεν μπορούσε να γίνει κάποια επιπλέον αλλαγή ώστε να επιφέρουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα τότε γινόταν η εισαγωγή του τρίτου πεδίου ενέργεια 6ΜV.Η βαρύτητα του πεδίου αυτού κυμαινόταν γύρω από την τιμή 0,5. Στη συνέχεια γινόταν η ρύθμιση του gantry ώστε να καθοριστεί η κατάλληλη γωνία υπό την οποία θα έπρεπε να γίνει η εισαγωγή του πεδίου αυτού έτσι ώστε να προστατεύσουμε τη σπονδυλική στήλη καθώς επίσης και άλλα σημαντικά όργανα του σώματος. Πιο συγκεκριμένα προσπαθούσαμε να βρούμε τις κατάλληλες μοίρες του gantry εξετάζοντας αναλυτικά την απόσταση που θα διέσχιζε η δέσμη ορίζοντας διάφορες τιμές γωνιών και τον ιστό που περιλαμβάνονταν στην απόσταση αυτή. Έτσι μπορούσαμε να προστατεύουμε τους γύρω υγιείς ιστούς. Πέρα από την ρύθμιση του gantry γινόταν και η ρύθμιση του κατευθυντήρα (collimator) ώστε να γινόταν ο αποκλεισμός της σπονδυλικής στήλης από το πεδίο κατά τον μέγιστο δυνατό βαθμό αλλά και η μείωση της δόσης στους γύρω ιστούς όπως είναι ο οισοφάγος, η τραχεία κτλ. Σε κάποιες περιπτώσεις κρίνονταν απαραίτητη η παρουσία της σφήνας καθώς είχαμε μεγάλη συγκέντρωση δόσης σε διάφορα σημεία εντός του πεδίου ακτινοβόλησης. Μετά γινόταν η εισαγωγή των ΜLC.Ακολουθούσε η προσαρμογή των φύλλων στον όγκο με περιθώριο ίδιο με αυτό της τεχνικής των δύο πεδίων. Επίσης γινόταν κλείσιμο κάποιων φύλλων που έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στη προστασία της σπονδυλικής στήλης. Στη συνέχεια γινόταν ο υπολογισμός δόσης χρησιμοποιώντας τον αλγόριθμο ΑΑΑ

37 Εικόνα 25: Αναπαράσταση δεσμών στην περίπτωση εφαρμογής της τεχνικής των τριών πεδίων. Το πρώτο βήμα που κάναμε μετά τον υπολογισμό δόσης ήταν η βελτιστοποίηση των βαρυτήτων των πεδίων ώστε να έχουμε μια ισοκατανεμημένη κατανομή δόσης. Ταυτόχρονα γινόταν και οι ρυθμίσεις των σφηνοειδών φίλτρων και η χρησιμοποίηση της εφαρμογής «dose prescription» του συστήματος Eclipse για αλλαγή της μέγιστης δόσης του πλάνου θεραπείας σε περίπτωση που η δόση ήταν διαφορετική από 108,3. Μετά προχωρούσαμε στην ανάλυση των στατιστικών με βάση το DVH. Τα στοιχεία που βλέπαμε αρχικά ήταν η ελάχιστη,η μέγιστη και η μέση δόση που λάμβανε ο όγκος. Στη συνέχεια βλέπαμε αν το ποσοστό που λάμβαναν οι υγιείς ιστοί ήταν μέσα στο επιτρεπόμενο εύρος, έχοντας στον οριζόντιο άξονα του DVH την απόλυτη δόση και στον κατακόρυφο τον όγκο. Επίσης ελέγχαμε πόσο ποσοστό του όγκου κάλυπτε το 95% της δόσης. 37

38 Εικόνα 26: Εικόνα που προέκυψε μετά από δοσιμετρία χρησιμοποιώντας την τεχνικη των τριών πεδίων. Εικόνα 27: Εικόνα του DVH όπου γίνεται η παρατήρηση των δόσεων που λαμβάνουν οι υγιείς ιστοί. Στον οριζόντιο άξονα τοποθετείται η απόλυτη δόση και στον κατακόρυφο άξονα ο όγκος. 38

39 Στην εικόνα παρατηρούμε ότι, για τον συγκεκριμένο ασθενή, το V20 για τους δύο πνεύμονες μαζί είναι 22,1 (άσπρο χρώμα), το V20 του υγιούς πνεύμονα είναι 1,13 (ελαφρύ πράσινο ), το V30 της καρδιάς είναι 10,47(ροζ χρώμα), το V35 του οισοφάγου είναι 10,2 (σκούρο πράσινο). Εικόνα 28: Εικόνα του DVH όπου γίνεται η παρατήρηση των δόσεων που λαμβάνουν οι υγιείς ιστοί. Στον οριζόντιο άξονα τοποθετείται η σχετική δόση και στον κατακόρυφο άξονα ο όγκος. Στην εικόνα παρατηρούμε ότι, για τον συγκεκριμένο ασθενή, το 95% της δόσης το 99,95% του όγκου, δηλαδή δεν έχουμε επαρκή κάλυψη του όγκου. 39

40 ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΗΣΗΣ ΜΕ ΤΡΙΑ ΠΕΔΙΑ ΟΠΟΥ ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΠΕΔΙΟ ΗΤΑΝ ΧΑΜΗΛΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ. Η διαδικασία που ακολουθήθηκε στην τεχνική αυτή ξεκίνησε με την ίδιο τρόπο με την προηγούμενη τεχνική. Η διαφορά της τεχνικής αυτής διαφέρει από την προηγούμενη τεχνική στο τρόπο εισαγωγής του πεδίου. Εφόσον είχαν γίνει οι ρυθμίσεις του πλάνου θεραπείας με δύο δέσμες γινόταν η εισαγωγή του τρίτου πεδίου ενέργειας 6MV, βαρύτητας μέχρι 0,20. Με τη χρήση της εφαρμογής <<beam s eye view>> γινόταν έλεγχος των σημείων του πεδίου στα οποία υπήρχε έλλειμμα δόσης ( τα σημεία του όγκου που δεν λάμβαναν δόση). Πιο αναλυτικά αλλάζαμε τις μοίρες του gantry για να ελέγξουμε ποια είναι η καταλληλότερη γωνία υπό την οποία φαινόταν καλύτερα η περιοχή η οποία δεν λάμβανε δόση. Παράλληλα ελέγχαμε την πορεία που θα ακολουθούσε η δέσμη όταν θα εισέρχονταν στο ανθρώπινο σώμα ώστε να εξασφαλίσουμε την προστασία των υγιών οργάνων. Επίσης ρυθμίζαμε τον κατευθυντήρα (collimator) καθώς σε κάποιες περιπτώσεις κρίνονταν απαραίτητη η εισαγωγή σφηνοειδούς φίλτρου. Στη συνέχεια με τη χρήση των MLC καλύπταμε τις περιοχές του πεδίου που λάμβαναν δόση και αφήναμε ανοικτά τα φύλλα στις περιοχές του όγκου που δεν έπαιρναν καθόλου δόση. Επίσης κλείναμε όσο μπορούσαμε,ώστε να έχουμε σωστή κάλυψη της περιοχής του όγκου, φύλλα που μπορούσαν να συμβάλλουν σημαντικά στην προστασία των υγιών ιστών. Το επόμενο βήμα ήταν ο υπολογισμός της δόσης με τον αλγόριθμο ΑΑΑ8223. Η διαδικασία που ακολουθούσε μετά τον υπολογισμό ήταν ίδια με αυτή της τεχνικής ακτινοβόλησης με τρία πεδία όπου το τρίτο πεδίο ήταν υψηλής βαρύτητας. Δηλαδή γινόταν οι ρυθμίσεις στις βαρύτητες των πεδίων και των σφηνοειδών φίλτρων. Μετά γινόταν έλεγχος της κατανομής της δόσης και αν υπήρχε ικανοποιητική κάλυψη του όγκου. Στη συνέχεια βλέπαμε το DVH και τιη δόση που λάμβανε κάθε υγιής ιστός. Και επανεξετάζαμε το πλάνο στην περίπτωση που κάποια δομή λάμβανε δόση μεγαλύτερη από αυτήν που θα μπορούσε να αντέξει στην ακτινοβολία ή κάποια άλλη τιμή του πλάνου δεν ήταν σωστή σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα ακτινοθεραπείας. 40

41 Εικόνα 29: Εικόνα που προέκυψε μετά από δοσιμετρία χρησιμοποιώντας την τεχνική των τριών πεδίων. Εικόνα 30: Εικόνα του DVH όπου γίνεται η παρατήρηση των δόσεων που λαμβάνουν οι υγιείς ιστοί. Στον οριζόντιο άξονα τοποθετείται η απόλυτη δόση και στον κατακόρυφο άξονα ο όγκος. 41

42 Στην παραπάνω εικόνα παρατηρούμε ότι, για τον συγκεκριμένο ασθενή, το V20 για τους δύο πνεύμονες μαζί είναι 21,88 (άσπρο χρώμα), το V20 του υγιούς πνεύμονα είναι 0,65 (ελαφρύ πράσινο ), το V30 της καρδιάς είναι 11,07(ροζ χρώμα), το V35 του οισοφάγου είναι 10,2 (σκούρο πράσινο). Εικόνα 31: Εικόνα του DVH όπου γίνεται η παρατήρηση των δόσεων που λαμβάνουν οι υγιείς ιστοί. Στον οριζόντιο άξονα τοποθετείται η σχετική δόση και στον κατακόρυφο άξονα ο όγκος. Στην εικόνα παρατηρούμε ότι, για τον συγκεκριμένο ασθενή, το 95% της δόσης το 99,59% του όγκου, δηλαδή δεν έχουμε επαρκή κάλυψη του όγκου. 42

43 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΡΟΣ Α ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ. Το πρόγραμμα που χρησιμοποιήθηκε για την επεξεργασία των αποτελεσμάτων μας ήταν το IBM SPSS έκδοση 20 για το λειτουργικό σύστημα των Windows. Η στατιστική δοκιμασία που χρησιμοποιήθηκε για τη σύγκριση των διαφόρων τεχνικών μεταξύ τους ήταν το γενικό γραμμικό μοντέλο (general linear model) με επαναλαμβανόμενες μετρήσεις (repeated measures). Ως επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας λήφθηκε η τιμή του p<0.05. H στατιστική μελέτη έγινε για τους πίνακες των τιμών της δόσης που λάμβαναν οι υγιείς ιστοί και τις δόσεις που λάμβανε ο όγκος. Το μέγεθος του δείγματός μας ήταν N=51. Τα στάδια της νόσου ήταν έως και στάδιο ΙΙΙΒ. H μέγιστη δόση σε όλα τα πλάνα διατηρήθηκε στο 108,3. Αρχικά έγινε το διάγραμμα της μέσης δόσης που λάμβανε ο ακτινοβολούμενος όγκος σαν συνάρτηση της τεχνικής που χρησιμοποιήθηκε. Εικόνα 32: διάγραμμα της μέσης δόσης σαν συνάρτηση των τεχνικών ακτινοβόλησης. 43

44 Από το διάγραμμα παρατηρούμε ότι οι τεχνικές των τριών πεδίων διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά ως προς την τεχνική των δύο πεδίων όσον αφορά στη μέση δόση, σε επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας p< Ενώ δεν διαφέρουν στατιστικά σημαντικά μεταξύ τους οι τεχνικές των τριών πεδίων εντούτοις υπήρχε μια τάση διαφοροποίησης (p=0.09). Πιθανώς, αν το μέγεθος του δείγματός μας ήταν μεγαλύτερο να αποκάλυπτε τη διαφορά μεταξύ τους. Επίσης, οι τεχνικές των τριών πεδίων χαρακτηρίζονται από μικρή, σχετικά, διακύμανση των τιμών τους. Και παρακάτω δίνεται ο πίνακας περιγραφικής στατιστικής για τη μέση δόση % μεταξύ των διαφόρων τεχνικών ακτινοθεραπείας. Πίνακας 2 :Ανάλυση στατιστικών παραμέτρων για τη μέση δόση % μεταξύ των διαφόρων τεχνικών ακτινοθεραπείας. 44

45 Στη συνέχεια έγινε το διάγραμμα της ελάχιστης δόσης που λάμβανε ο ακτινοβολούμενος όγκος σαν συνάρτηση των τεχνικών που χρησιμοποιήθηκαν για την πραγματοποίηση των πλάνων θεραπείας. Εικόνα 33: διάγραμμα της ελάχιστης δόσης σαν συνάρτηση των τεχνικών ακτινοβόλησης. Σύμφωνα με το διάγραμμα προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι τεχνικές των τριών πεδίων διαφέρουν στατιστικώς σημαντικά ως προς την τεχνική των δύο πεδίων όσον αφορά στην ελάχιστη δόση, σε επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας p<

46 Ενώ μεταξύ των τεχνικών των τριών πεδίων δεν προέκυψε στατιστικώς σημαντική διαφορά εντούτοις υπήρχε μια τάση διαφοροποίησης (p=0.13). Ωστόσο κατά την στατιστική ανάλυση της ελάχιστης δόσης παρατηρήθηκε ένας αρκετά μεγάλος αριθμός ακραίων τιμών. Η παρουσία πολλών ακραίων τιμών (outliers), όπως φαίνεται στο παραπάνω θηκόγραμμα (boxplot), αποτελεί ένδειξη ότι η ελάχιστη δόση δεν αποτελεί ιδιαίτερα αξιόπιστο δείκτη για την εκτίμηση της ποιότητας του πλάνου θεραπείας. Για το λόγο αυτό έχουν προταθεί, όπως θα αναφέρουμε στη συνέχεια, εναλλακτικοί δείκτες ομοιογένειας, π.χ. HI. Και παρακάτω δίνεται ο πίνακας περιγραφικής στατιστικής για τη μέση δόση % μεταξύ των διαφόρων τεχνικών ακτινοθεραπείας. Πίνακας 3 :Ανάλυση στατιστικών παραμέτρων για τη ελάχιστη δόση % μεταξύ των διαφόρων τεχνικών ακτινοθεραπείας. 46

47 Mετά έγινε το διάγραμμα της απόλυτης δόσης που λάμβανε ο νωτιαίος μυελός σαν συνάρτηση των τεχνικών που χρησιμοποιήθηκαν για την πραγματοποίηση των πλάνων θεραπείας. Εικόνα 34: διάγραμμα της δόσης που λάμβανε ο νωτιαίος μυελός σαν συνάρτηση των τεχνικών ακτινοβόλησης Μετά από παρατήρηση του παραπάνω διαγράμματος οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι οι τεχνικές ακτινοβόλησης δεν παρουσίαζαν σημαντική διαφορά μεταξύ τους ως προς τη δόση που λάμβανε ο νωτιαίος μυελός. Επιπλέον από το θηκόγραμμα αυτό παρατηρούμε ότι τηρούνται τα όρια ανοχής του οργάνου αυτού σε κάθε τεχνική ακτινοβόλησης Και παρακάτω φαίνεται ο πίνακας ανάλυσης των στατιστικών παραμέτρων που προέκυψαν από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων.. 47

48 Πίνακας 4: Πίνακας περιγραφικής στατιστικής για την απόλυτη δόση του νωτιαίου μυελού μεταξύ των διαφόρων τεχνικών ακτινοθεραπείας. 48

49 Στη συνέχεια προχωρήσαμε στην στατιστική ανάλυση των τιμών V30 για το περικάρδιο ώστε να φτάσουμε σε σαφή συμπεράσματα για τη δόση που λάμβανε το περικάρδιο κατά τις διάφορες τεχνικές ακτινοβόλησης καθώς η παράμετρος αυτή θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά στην σύγκριση των τριών αυτών τεχνικών. Όπου V30 είναι ο όγκος που λαμβάνει δόση ίση ή μεγαλύτερη των 30 Gy. Παρακάτω βλέπουμε το διάγραμμα της δόσης που λάμβανε το περικάρδιο σαν συνάρτηση των τριών τεχνικών. Εικόνα 35: Διάγραμμα δόσης που λάμβανε το περικάρδιο σαν συνάρτηση των τεχνικών ακτινοβόλησης. Από το θηκόγραμμα αυτό παρατηρούμε ότι δεν υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ των τεχνικών ως προς τη δόση που λάμβανε το όργανο αυτό. Περά από αυτό παρατηρούμε ότι όλες οι τιμές του V30 βρίσκονται εντός των ορίων ανοχής δηλαδή μικρότερες του 46%,μειώνοντας με αυτό τον τρόπο την πιθανότητα εμφάνισης περικαρδίτιδας. Ο λόγος που δεν διαφέρουν σημαντικά οι τιμές αυτές μεταξύ της τεχνικής των δύο πεδίων και των τριών πεδίων είναι, κατά τη γνώμη μας, επειδή το έλλειμμα δόσης παρουσιάζονταν συχνά πλησίον της καρδιάς. 49

50 Και παρακάτω φαίνεται ο πίνακας ανάλυσης των στατιστικών παραμέτρων που προέκυψαν από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων. Πίνακας 5: πίνακας περιγραφικής στατιστικής για το V30 της καρδιάς μεταξύ των διαφόρων τεχνικών ακτινοθεραπείας. 50

51 Στη συνέχεια ακολούθησε η ανάλυση των τιμών V35 για τον οισοφάγο,οι οποίες είχαν ληφθεί από το DVH. Όπου V35 είναι ο όγκος που λαμβάνει δόση ίση ή μεγαλύτερη των 35 Gy. Για ελαχιστοποίηση εμφάνισης οισοφαγίτιδας η τιμή αυτή έπρεπε να είναι μικρότερη από 50% Παρακάτω βλέπουμε το διάγραμμα της δόσης που λάμβανε το περικάρδιο σαν συνάρτηση των τριών τεχνικών ακτινοβόλησης. Εικόνα 36: Διάγραμμα δόσης που λάμβανε ο οισοφάγος σαν συνάρτηση των τεχνικών ακτινοβόλησης. Από το παραπάνω διάγραμμα παρατηρούμε ότι υπάρχει μια μικρή διαφορά στη δόση που λάμβανε ο οισοφάγος στην περίπτωση της τεχνικής των τριών πεδίων (αύξηση του V35) σε σχέση με τις υπόλοιπες δύο τεχνικές. Ενώ μεταξύ των τεχνικών των τριών πεδίων δεν υπήρξε σημαντική διαφορά. Επίσης να αναφέρουμε ότι σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις ο οισοφάγος προστατεύτηκε. Ωστόσο υπήρχαν κάποιες ακραίες περιπτώσεις περιστατικών στις οποίες ήταν αδύνατον να τηρηθούν τα δοσιμετρικά όρια για τον οισοφάγο, χωρίς όμως να έχουμε σημαντική υπέρβαση αυτών των ορίων. Αυτό συνέβη λόγω της γειτνίασης του όγκου προς τον οισοφάγο. 51

52 Και παρακάτω φαίνεται ο πίνακας ανάλυσης των στατιστικών παραμέτρων που προέκυψαν από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων. Πίνακας 6: Πίνακας περιγραφικής στατιστικής για το V35 του οισοφάγου μεταξύ των διαφόρων τεχνικών ακτινοθεραπείας. 52

53 Μετά συνεχίσαμε με τις τιμές των V20 για τους δύο πνεύμονες μαζί καθώς όπως έχουμε αναφέρει η υπέρβαση του ορίου αυτού έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση πιθανότητας ο ασθενής να εμφανίσει πνευμονίτιδα. Το διάγραμμα που μας δείχνει τη δόση που έλαβαν οι δύο πνευμονες μαζί για κάθε μια από τις τεχνικές ακτινοβόλησης είναι το εξής: Εικόνα 37: Διάγραμμα δόσης που λάμβαναν οι δυο πνεύμονες μαζί σαν συνάρτηση των τεχνικών ακτινοβόλησης Από το παραπάνω διάγραμμα παρατηρούμε ότι υπάρχει μια μόλις υποσημαινόμενη αύξηση του V20 στη περίπτωση της τεχνικής των τριών πεδίων με τρίτο πεδίο το ισχυρό. Και παρακάτω φαίνεται ο πίνακας ανάλυσης των στατιστικών παραμέτρων που προέκυψαν από την επεξεργασία των αποτελεσμάτων. 53

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΡΙΝΙΚΗ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑ ΦΑΡΥΓΓΑΣ ΛΑΡΥΓΓΑΣ ΤΡΑΧΕΙΑ ΒΡΟΓΧΟΙ ΠΝΕΥΜΟΝΕΣ ΠΛΕΥΡΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Θυρεοειδής χόνδρος Κρικοθυρεοειδής σύνδεσμος ΤΡΑΧΕΙΑ Κρικοειδής χόνδρος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ -ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ -ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ -ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΩ ΑΕΡΟΦΟΡΟΣ ΟΔΟΣ ρίνα φάρυγγας στοματική κοιλότητα ΚΑΤΩ ΑΕΡΟΦΟΡΟΣ ΟΔΟΣ λάρυγγας τραχεία 2 βρόγχοι πνεύμονες ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΡΑΚΑΣ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΘΩΡΑΚΑΣ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΘΩΡΑΚΑΣ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕΣΟΠΛΕΥΡΙΑ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΑ Σχηματίζονται μεταξύ παρακείμενων πλευρών και καταλαμβάνονται από τους μεσοπλεύριους μύες. Έσω θωρακική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 1 ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το ανθρώπινο σώμα προμηθεύεται οξυγόνο και αποβάλει διοξείδιο του άνθρακα με την αναπνοή. Η αναπνοή έχει δύο φάσεις: την εισπνοή κατά την οποία ο αέρας εισέρχεται στους πνεύμονες

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΥΡΣΙΝΗ ΑΟΝΑ «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ»

ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΥΡΣΙΝΗ ΑΟΝΑ «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΥΡΣΙΝΗ ΑΟΝΑ «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» ΤΟ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟ ΕΜΠΡΟΣ ΤΟ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟ ΠΙΣΩ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΡΤΗΡΙΑ Η πνευμονική αρτηρία (pulmonary trunk) εκφύεται από τον αρτηριακό κώνο της δεξιάς κοιλίας. Έχει κατεύθυνση

Διαβάστε περισσότερα

Μαθήματα Ανατομίας 2011-2012

Μαθήματα Ανατομίας 2011-2012 Μαθήματα Ανατομίας 2011-2012 Θωρακικό τοίχωμα Κ. Αλπαντάκη Θώρακας Γενική επισκόπηση Σχετικοί όροι Θώρακας Θωρακικός κλωβός Θωρακικό τοίχωμα Θωρακική κοιλότητα Σχετικοί όροι Θώρακας Περιοχή του σώματος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΡΔΙΑ Ινομυώδες κοίλο όργανο Εντόπιση: στο θώρακα - λοξή θέση Κορυφή: προς τα κάτω, εμπρός και αριστερά Βάση: προς τα πίσω, άνω και δεξιά Δεξιές κοιλότητες: δεξιός κόλπος - δεξιά κοιλία Αριστερές

Διαβάστε περισσότερα

Ακτινογραφία θώρακος. Ενότητα 3: Εργαστηριακές εξετάσεις. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Ακτινογραφία θώρακος. Ενότητα 3: Εργαστηριακές εξετάσεις. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Ακτινογραφία θώρακος Ενότητα 3: Εργαστηριακές εξετάσεις Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Ανάλυση της ακτινολογικής εξέτασης του θώρακα Φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Κυκλοφορικό σύστημα Αιμοφόρο 1. 2. Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Λεμφοφόρο Αρτηρίες Λεμφικά τριχοειδή Φλέβες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΚΤΙΝΟΑΝΑΤΟΜΙΑ ΘΩΡΑΚΑΣ

ΑΚΤΙΝΟΑΝΑΤΟΜΙΑ ΘΩΡΑΚΑΣ ΑΚΤΙΝΟΑΝΑΤΟΜΙΑ ΘΩΡΑΚΑΣ Βάσιου Αικατερίνη Επ. Καθ. Ανατοµίας Ιατρικής Σχολής Παν/ µίου Θεσσαλίας Thursday, November 21, 13 Αξονική Τοµογραφία Απλή ακτινογραφία θώρακος Thursday, November 21, 13 ΜΕΙΖΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΙΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΙΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΙΙ 1 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Φωτεινή Μάλλη Πνευμονολόγος Αναπλ. Καθηγητρια ΤΕΙ Νοσηλευτικής Επιστημονικός Συνεργάτης Πνευμονολογικής Κλινικής ΠΘ Καθηγητής-Σύμβουλος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΤΟΜΗ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΟΥ ΠΑΡΕΓΧΥΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΟ-ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ. Χριστόφορος Ν. Φορούλης Επίκουρος Καθηγητής Θωρακοχειρουργικής Α.Π.Θ.

ΕΚΤΟΜΗ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΟΥ ΠΑΡΕΓΧΥΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΟ-ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ. Χριστόφορος Ν. Φορούλης Επίκουρος Καθηγητής Θωρακοχειρουργικής Α.Π.Θ. ΕΚΤΟΜΗ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΟΥ ΠΑΡΕΓΧΥΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΟ-ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Χριστόφορος Ν. Φορούλης Επίκουρος Καθηγητής Θωρακοχειρουργικής Α.Π.Θ. Πρόληψη και Θεραπευτικές Προσεγγίσεις του Καρκίνου του Πνεύμονα

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης Διδάσκοντες Ιωάννης Β. Φεζουλίδης Καθηγητής Μαριάννα Βλυχού Αναπλ. Καθηγήτρια Έφη Καψαλάκη Αναπλ. Καθηγήτρια Αικατερίνη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΙΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΙΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΙΙ 1 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Φωτεινή Μάλλη Πνευμονολόγος Εκλ. Αναπλ. Καθηγητρια ΤΕΙ Νοσηλευτικής Επιστημονικός Συνεργάτης Πνευμονολογικής Κλινικής ΠΘ Καθηγητής-Σύμβουλος

Διαβάστε περισσότερα

Χειρουργική κοντά στα όρια. Χριστόφορος Ν. Φορούλης Επίκ. Καθηγητής Θωρακοχειρουργικής Α.Π.Θ.

Χειρουργική κοντά στα όρια. Χριστόφορος Ν. Φορούλης Επίκ. Καθηγητής Θωρακοχειρουργικής Α.Π.Θ. Χειρουργική κοντά στα όρια Χριστόφορος Ν. Φορούλης Επίκ. Καθηγητής Θωρακοχειρουργικής Α.Π.Θ. «Διαγνωστικές και θεραπευτικές τεχνικές στον καρκίνο του πνεύμονα» Σάββατο 5 Δεκεμβρίου 2015 Το «θαύμα» της

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης Διδάσκοντες Ιωάννης Β. Φεζουλίδης Καθηγητής Μαριάννα Βλυχού Αναπλ. Καθηγήτρια Έφη Καψαλάκη Αναπλ. Καθηγήτρια Αικατερίνη

Διαβάστε περισσότερα

Δρόσος Βασίλειος Ειδικευόμενος χειρουργικής θώρακος ΓΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ

Δρόσος Βασίλειος Ειδικευόμενος χειρουργικής θώρακος ΓΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ Δρόσος Βασίλειος Ειδικευόμενος χειρουργικής θώρακος ΓΝΝΘΑ Η ΣΩΤΗΡΙΑ Γένικά στοιχεία ανατομίας Δύο μεσολόβιες σχισμές στον δεξιό πνεύμονα : μικρή-οριζόντια μεγάλη-λοξή Τον χωρίζουν σε 3 λοβούς Άνω Μέσο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΠΙΣΘΙΟ ΚΟΙΛΙΑΚΟ ΤΟΙΧΩΜΑ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΟΠΙΣΘΙΟ ΚΟΙΛΙΑΚΟ ΤΟΙΧΩΜΑ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΟΠΙΣΘΙΟ ΚΟΙΛΙΑΚΟ ΤΟΙΧΩΜΑ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΟΣΤΑ (ΟΣΦΥΙΚΟΙ ΣΠΟΝΔΥΛΟΙ ΙΕΡΟ) ΟΣΦΥΙΚΟΙ ΣΠΟΝΔΥΛΟΙ Μεγαλύτεροι σε μέγεθος και όγκο, με κοντούς και παχείς αυχένες, ευρύτερες

Διαβάστε περισσότερα

Ανατομία - Φυσιολογία

Ανατομία - Φυσιολογία ΦΥΣΙΟ ΠΝΕΥΜΩΝ Ανατομία - Φυσιολογία Φυσιολογική α/α Ακτινοανατομία Ακτινοανατομία Αγγειογραφία πνευμονικών αρτηριών Β ρ ο γ χ ο γ ρ α φ ί α Πύκνωση Αντικατάσταση του αέρα των κυψελίδων από υλικό, συνήθως

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΒΡΟΓΧΙΚΗ ΒΡΑΧΥΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ. 2,Β.Αναστασάκος2,

ΕΝΔΟΒΡΟΓΧΙΚΗ ΒΡΑΧΥΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ. 2,Β.Αναστασάκος2, ΕΝΔΟΒΡΟΓΧΙΚΗ ΒΡΑΧΥΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ. Κ. Παπαλλά 1, Δ. Μπισιρτζόγλου2, Αθ. Ζέτος 2,Β.Αναστασάκος2, 2Γ. Ιωαννίδου 1, 2Δ. Ξεσφύγγη 1, Μ.Πλόχωρου1,Μ.Καραβαλλάκης 1 Ι.Τσαλαφουτας 1 Γ. Πολίτης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΡΔΙΑ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΡΔΙΑ 1 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Αποτελείται από την καρδιά και τα αγγεία( αρτηρίες, φλέβες, τριχοειδή αγγεία). Η καρδιά με τους παλμικούς ρυθμούς στέλνει το αίμα στο σώμα. Οι αρτηρίες παίρνουν το αίμα από την καρδιά

Διαβάστε περισσότερα

Μιχαήλ Νικ. Πατσίκας

Μιχαήλ Νικ. Πατσίκας Απεικονιστική διερεύνηση του πλευριτικού και μεσοπνευμόνιου χώρου Μιχαήλ Νικ. Πατσίκας κτηνίατρος - ιατρός Αναπληρωτής Καθηγητής Ακτινολογίας Κτηνιατρική Σχολή Α.Π.Θ. Διπλωματούχος Ευρωπαϊκού Κολεγίου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗ ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ

ΜΗ ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΗ ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ Λ.ΘΑΝΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΩΤΗΡΙΑ Είδη σταδιοποίησης Κλινική σταδιοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

8 η έκδοση σταδιοποίησης NSCLC. Τι άλλαξε, που κατευθύνεται; Ιωάννης Γακίδης, MD, MSc. Χειρουργός Θώρακος Γ.Ν. Αττικής «ΚΑΤ»

8 η έκδοση σταδιοποίησης NSCLC. Τι άλλαξε, που κατευθύνεται; Ιωάννης Γακίδης, MD, MSc. Χειρουργός Θώρακος Γ.Ν. Αττικής «ΚΑΤ» 8 η έκδοση σταδιοποίησης NSCLC. Τι άλλαξε, που κατευθύνεται; Ιωάννης Γακίδης, MD, MSc. Χειρουργός Θώρακος Γ.Ν. Αττικής «ΚΑΤ» Γιατί σταδιοποίηση; Η σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα στηρίζεται στην

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6 ο ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1

Κεφάλαιο 6 ο ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1 Κεφάλαιο 6 ο ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1 Το αναπνευστικό σύστημα Εξυπηρετεί την ανταλλαγή αερίων πνευμονική αναπνοή Την πρόσληψη οξυγόνου από την ατμόσφαιρα

Διαβάστε περισσότερα

ΗΚΑΡΔΙΑ ΗΚΑΡΔΙΑ. Ροβίθης Μιχαήλ

ΗΚΑΡΔΙΑ ΗΚΑΡΔΙΑ. Ροβίθης Μιχαήλ ΗΚΑΡΔΙΑ Η καρδιά που το μέγεθός της είναι λίγο μεγαλύτερο από μία γροθιά, είναι μία διπλή αυτόνομη μυώδης αντλία. Ενώ το βάρος της κυμαίνεται από 280 340 γραμμάρια. Είναι η κεντρική αντλία του κυκλοφορικού

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ

ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ Εισαγωγή Οι δύο πιο ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού μας, η αναπνευστική και η κυκλοφορική, αλληλοσυνδέονται και επιδρούν η μία πάνω στην άλλη κατά τρόπο αρμονικό και

Διαβάστε περισσότερα

Μύες Θώρακα - Κορμού

Μύες Θώρακα - Κορμού Μύες Θώρακα - Κορμού Μύες μαστικής περιοχής Μύες πρόσθιου θωρακικού τοιχώματος Μύες κοιλιακού τοιχώματος Μύες ράχης Μύες οπίσθιου κοιλιακού τοιχώματος 1 2 3 1 Μείζων θωρακικός 1 Ελάσσων θωρακικός 2 3Υποκλείδιος

Διαβάστε περισσότερα

CT ΘΩΡΑΚΟΣ Λ.ΘΑΝΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑΣ «ΣΩΤΗΡΙΑ>>

CT ΘΩΡΑΚΟΣ Λ.ΘΑΝΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑΣ «ΣΩΤΗΡΙΑ>> CT ΘΩΡΑΚΟΣ Λ.ΘΑΝΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑΣ «ΣΩΤΗΡΙΑ>> Εισαγωγικά 1. Τύποι αξονικής τομογραφίας CT Ανατομία 2. Μελετούμενες ανατομικές περιοχές

Διαβάστε περισσότερα

Άνω και κάτω στόμιο θώρακα Το κάτω στόμιο αφορίζεται από το πλευρικό τόξο και την ξιφοειδή απόφυση. Το άνω από τις 2 πρώτες πλευρές

Άνω και κάτω στόμιο θώρακα Το κάτω στόμιο αφορίζεται από το πλευρικό τόξο και την ξιφοειδή απόφυση. Το άνω από τις 2 πρώτες πλευρές Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΟΥ ΘΩΡΑΚΑ Ο οστεοχόνδρινος θωρακικός κλωβός σχηματίζεται: 1. Ραχιαία, από τμήμα της Σπονδυλικής Στήλης (12 θωρακικοί σπόνδυλοι & μεσοσπονδύλιοι δίσκοι), 2. Κυκλοτερώς, από 12 ζεύγη πλευρών

Διαβάστε περισσότερα

Καρκίνος πνεύμονα. Ενότητα 9: Καρκίνος πνεύμονα

Καρκίνος πνεύμονα. Ενότητα 9: Καρκίνος πνεύμονα Καρκίνος πνεύμονα Ενότητα 9: Καρκίνος πνεύμονα Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Σταδιοποίηση Συστήματα

Διαβάστε περισσότερα

ιάγνωση και Θεραπεία Άρης Πολύζος Παθολόγος Ογκολόγος Καθηγητής Πανεπιστηµίου Αθηνών Λαϊκό Νοσοκοµείο Αθήνα Επιδηµιολογία -Αιτιοπαθογένεια Α) Κάπνισµα:Ένοχο για το 85-90% των καρκίνων πνεύµονος x 30vs

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Μέρος Α Δρ. Ανδρέας Φλουρής Ερευνητής Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας Κέντρο Έρευνας, Τεχνολογίας και Ανάπτυξης Θεσσαλίας ΑΝΑΠΝΟΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Ο όρος αναπνοήαναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ 1 Εισαγωγή Η καρδιά αποτελεί ένα κοίλο ινομυώδες όργανο το οποίο λειτουργεί ως μία σύνθετη αντλία άρδευσης και προώθησης του αίματος προς τους πνεύμονες και

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγική Xηµειοθεραπεία (Neoadjuvant) στον Καρκίνο του Πνεύµονα

Εισαγωγική Xηµειοθεραπεία (Neoadjuvant) στον Καρκίνο του Πνεύµονα Εισαγωγική Xηµειοθεραπεία (Neoadjuvant) στον Καρκίνο του Πνεύµονα Άντζελ Ιακώβ Πνευµονολόγος Νεφρολόγος Παθολόγος Συντονιστής Διευθυντής Πνευµονολογικής Ογκολογικής Κλινικής Βρογχοσκοπικού Τµήµατος Αντικαπνιστικού

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΧΗ. 3. Μύες (ανάλογα µε την εµβρυολογική προέλευση και την νεύρωσή τους διαχωρίζονται σε: α. Εξωγενείς (ετερόχθονες) β. Ενδογενείς (αυτόχθονες)

ΡΑΧΗ. 3. Μύες (ανάλογα µε την εµβρυολογική προέλευση και την νεύρωσή τους διαχωρίζονται σε: α. Εξωγενείς (ετερόχθονες) β. Ενδογενείς (αυτόχθονες) ΡΑΧΗ Ι. Γενικά Α. Η ράχη αποτελείται από την οπίσθια επιφάνεια του σώµατος 1. Αποτελεί µυοσκελετικό άξονα στήριξης του κορµού 2. Οστικά στοιχεία α. Σπόνδυλοι β. Κεντρικά τµήµατα των πλευρών γ. Άνω επιφάνειες

Διαβάστε περισσότερα

Κακώσεις του Θώρακα ΜΙΧΑΗΛ ISBN 960-372-054-2

Κακώσεις του Θώρακα ΜΙΧΑΗΛ ISBN 960-372-054-2 Κακώσεις του Θώρακα ΜΙΧΑΗΛ ISBN 960-372-054-2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΘΩΡΑΚΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ - ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ... 1 1.1. Επιδημιολογία... 3 1.2. Μηχανισμοί κάκωσης - Ταξινόμηση... 3 1.3. Διαγνωστική προσέγγιση...

Διαβάστε περισσότερα

ΑνατομίαΑναπνευστικούγια αναισθησιολόγους. Τηλέμαχος Παρασκευόπουλος

ΑνατομίαΑναπνευστικούγια αναισθησιολόγους. Τηλέμαχος Παρασκευόπουλος ΑνατομίαΑναπνευστικούγια αναισθησιολόγους Τηλέμαχος Παρασκευόπουλος Τιπεριλαμβάνει; Ρινική κοιλότητα Φάρυγγας Λάρυγγας Τραχεία Βρογχιόλια Βρόγχοι Κυψελίδες Όριοανώτερου κατώτερουασ Φωνητικές χορδές Λάρυγγας

Διαβάστε περισσότερα

Αναπνοή και ήχος Ομιλία και τραγούδι

Αναπνοή και ήχος Ομιλία και τραγούδι Αναπνοή και ήχος Ομιλία και τραγούδι Σχέδιο εργασίας της Α τάξης Γελ. Πελοπίου Υπεύθυνος καθηγητής: Παπαδημητρίου Νικόλαος Αναπνοή Μέλη : Αγγελόπουλος Γιάννης Τσιπολίτης Γιώργος Η αναπνοή σε επίπεδο οργανισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ. Μ. Χαραλαμπάτου Πνευμoνολόγος Διευθύντρια Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΡΙΑΣΙΟ

ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ. Μ. Χαραλαμπάτου Πνευμoνολόγος Διευθύντρια Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Μ. Χαραλαμπάτου Πνευμoνολόγος Διευθύντρια Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΕΡΩΤΗΣΗ 1 Στο ΤΝΜ (8) όγκος διαμέτρου 2,7 cm είναι 1. T1b 2. T1c 3. T2a

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3. Κυκλοφορικό Σύστημα. Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3. Κυκλοφορικό Σύστημα. Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3 Κυκλοφορικό Σύστημα Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα Η μεταφορά των θρεπτικών ουσιών στα κύτταρα και των ιστών και η απομάκρυνση από αυτά των άχρηστων γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΧΗ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΡΑΧΗ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΡΑΧΗ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΡΑΧΗ Αποτελεί τον μυοσκελετικό άξονα στήριξης του κορμού με κύριο οστικό στοιχείο τους σπονδύλους και την παράλληλη συμβολή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΤΟΜΙΑ Ι. Εισαγωγή στην Ανατομία. 460-377 Π.Χ «Η φύση του σώματος είναι η αρχή της ιατρικής επιστήμης» Ιπποκράτης. Ανά----- τομή

ΑΝΑΤΟΜΙΑ Ι. Εισαγωγή στην Ανατομία. 460-377 Π.Χ «Η φύση του σώματος είναι η αρχή της ιατρικής επιστήμης» Ιπποκράτης. Ανά----- τομή ΑΝΑΤΟΜΙΑ Ι Μάθημα 1ο ΘΩΡΑΚΑΣ ΚΟΙΛΙΑ ΠΥΕΛΟΣ-ΠΕΡΙΝΕΟ ΡΑΧΗ Ροβίθης Μιχαήλ 500 Π.Χ Εισαγωγή στην Ανατομία 460-377 Π.Χ «Η φύση του σώματος είναι η αρχή της ιατρικής επιστήμης» Ιπποκράτης Ανά----- τομή Αριστοτέλης

Διαβάστε περισσότερα

Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη. Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη

Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη. Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη Σχεδιασμός Ακτινοθεραπείας Προστάτη Σχεδιασμός Ακτινοθεραπείας Προστάτη (Treatment Planning): σύγκριση απεικόνισης μεταξύ Αξονικής και

Διαβάστε περισσότερα

Κρανιακή Οστεοπαθητική

Κρανιακή Οστεοπαθητική Κρανιακή Οστεοπαθητική ΤΑ ΠΕΝΤΕ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΤΟΥ «ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ» ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ Dr. Sutherland Ο Dr. Sutherland (1873 1954), πατέρας της Κρανιακής Οστεοπαθητικής, παρατήρησε την λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

Ι) ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ ΓΙΑ ΕΝ ΟΗΠΑΤΙΚΟ ΧΟΛΑΓΓΕΙΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ: ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ:

Ι) ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ ΓΙΑ ΕΝ ΟΗΠΑΤΙΚΟ ΧΟΛΑΓΓΕΙΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ: ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ: ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΕΚΤΟΜΗΣ ΧΟΛΑΓΓΕΙΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΟΣ Β. Τζιούφα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Εργαστηρίου Παθολογικής Ανατοµικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Ι) ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ ΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Χρήστος Αστερίου, MD, MSc, PhD Χειρουργός Θώρακος Καρδιοθωρακοχειρουργική Κλινική «Euromedica Γενική Κλινική Θεσσαλονίκης» Ο Δρ. Χρήστος

Διαβάστε περισσότερα

Πρόσθιο Κοιλιακό Τοίχωµα & Πύελος

Πρόσθιο Κοιλιακό Τοίχωµα & Πύελος Πρόσθιο Κοιλιακό Τοίχωµα & Πύελος Ι. Γενικά Α. Η κοιλία είναι το τµήµα του κόρµου που βρίσκεται µεταξύ του θώρακα (διάφραγµα) προς τα πάνω και της πυέλου (είσοδο της µικρής πυέλου) προς τα κάτω. Η πύελος

Διαβάστε περισσότερα

4. ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. περιλαμβάνονται ο σπλήνας και ο θύμος αδένας (εικ.4.1). Το λεμφικό σύστημα είναι πολύ σημαντικό γιατί:

4. ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. περιλαμβάνονται ο σπλήνας και ο θύμος αδένας (εικ.4.1). Το λεμφικό σύστημα είναι πολύ σημαντικό γιατί: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4. ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το λεμφικό σύστημα αποτελείται από τα λεμφαγγεία, τη λέμφο και τους λεμφαδένες. Οι λεμφαδένες είναι δομές που αποτελούνται από εξειδικευμένη μορφή συνδετικού ιστού, το λεμφικό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο 1. Ποιος είναι ο ρόλος των ερυθρών κυττάρων του αίματος; α. μεταφέρουν οξυγόνο σε όλο το σώμα β. μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά, άλατα, ορμόνες και πρωτεΐνες γ. μεταφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2016-2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΜΑ 1 ο Περιγράψτε τη μικρή (πνευμονική) κυκλοφορία και τη μεγάλη (συστηματική) κυκλοφορία

Διαβάστε περισσότερα

Α Μέρος (από 2) Οστά του Κορμού (Σπονδυλική Στήλης, Θώρακα, Κρανίου)

Α Μέρος (από 2) Οστά του Κορμού (Σπονδυλική Στήλης, Θώρακα, Κρανίου) Α Μέρος (από 2) Οστά του Κορμού (Σπονδυλική Στήλης, Θώρακα, Κρανίου) 01/35 Το Ερειστικό Σύστημα αποτελείται από: 1. Τα Οστά 2. Τις Αρθρώσεις 3. Τους Συνδέσμους 02/35 ΟΣΤΑ ΤΟΥ ΣΚΕΛΕΤΟΥ Σύνολο: 285 οστά

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές ιαγνωστικές Εξετάσεις στον Καρδιολογικό Ασθενή. ΑκτινογραφίαΘώρακα. ρ. Αθανάσιος Ν. Χαλαζωνίτης. Συντονιστής ιευθυντής ΕΣΥ

Βασικές ιαγνωστικές Εξετάσεις στον Καρδιολογικό Ασθενή. ΑκτινογραφίαΘώρακα. ρ. Αθανάσιος Ν. Χαλαζωνίτης. Συντονιστής ιευθυντής ΕΣΥ Βασικές ιαγνωστικές Εξετάσεις στον Καρδιολογικό Ασθενή ΑκτινογραφίαΘώρακα ρ. Αθανάσιος Ν. Χαλαζωνίτης Συντονιστής ιευθυντής ΕΣΥ ερώτηση ποιαείναιηαξίατης απλής α/αςθώρακα, στον καρδιολογικό ασθενή; (σήµερα)

Διαβάστε περισσότερα

Χρόνια βρογχίτιδα στην τρίτη ηλικία. Χρυσόστομος Αρβανιτάκης 7ο εξάμηνο

Χρόνια βρογχίτιδα στην τρίτη ηλικία. Χρυσόστομος Αρβανιτάκης 7ο εξάμηνο Χρόνια βρογχίτιδα στην τρίτη ηλικία Χρυσόστομος Αρβανιτάκης 7ο εξάμηνο Τι είναι η χρόνια βρογχίτιδα? Βρογχίτιδα είναι μια φλεγμονή των βρογχικών σωλήνων, που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες. Χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

Κυκλοφορικό σύστημα. Από μαθητές και μαθήτριες του Στ 1

Κυκλοφορικό σύστημα. Από μαθητές και μαθήτριες του Στ 1 Κυκλοφορικό σύστημα Από μαθητές και μαθήτριες του Στ 1 Η καρδία Χτύπα 2 δισεκατομμύρια φορές σε όλη μας τη ζωή. Βρίσκεται στο θώρακα, κέντρο προς αριστερά. Έχει το μέγεθος μιας γροθιάς. Αλεξάνδρα, Αναστασία,

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση συμπτωμάτων vs. Αποκατάσταση της αιτίας του πόνου και της δυσλειτουργίας

Αντιμετώπιση συμπτωμάτων vs. Αποκατάσταση της αιτίας του πόνου και της δυσλειτουργίας ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ Αντιμετώπιση συμπτωμάτων vs. Αποκατάσταση της αιτίας του πόνου και της δυσλειτουργίας Ο πατέρας της Οστεοπαθητικής Dr A. T. Still, διατύπωσε την άποψη στις αρχές του 20ου αιώνα ότι

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ

Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ Αυχενικοί σπόνδυλοι 7 Θωρακικοί σπόνδυλοι 12 Οσφυϊκοί σπόνδυλοι 5 Ιερό οστό 5 συνοστεομένοι σπόνδυλοι Κόκκυγας Φυσιολογικά Κυρτώματα Σ.Σ. Η σπονδυλική στήλη δεν είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Μαθήτρια: Κ. Σοφία. Καθηγητής: κ. Πιτσιλαδής

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Μαθήτρια: Κ. Σοφία. Καθηγητής: κ. Πιτσιλαδής ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Μαθήτρια: Κ. Σοφία Καθηγητής: κ. Πιτσιλαδής Σχολ. Έτος: 2015-2016 ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗ-BYPASS Αορτοστεφανιαία παράκαμψη είναι η χειρουργική διαδικασία της παράκαμψης των θρομβώσεων ή των

Διαβάστε περισσότερα

4.4 Η αναπνοή στον άνθρωπο

4.4 Η αναπνοή στον άνθρωπο 4.4 Η αναπνοή στον άνθρωπο Στον άνθρωπο οι θρεπτικές ουσίες της τροφής απορροφώνται από το λεπτό έντερο. Με την κυκλοφορία του αίματος φτάνουν σε όλα τα κύτταρα του σώματος. Εκεί, ορισμένες από αυτές,

Διαβάστε περισσότερα

Νίκος Μπαλταγιάννης Επιμελητής ΘΧ Ε.Α.Ν. ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

Νίκος Μπαλταγιάννης Επιμελητής ΘΧ Ε.Α.Ν. ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ Νίκος Μπαλταγιάννης Επιμελητής ΘΧ Ε.Α.Ν. ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΤΑΞΑ Η Σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονος έχει πολύπλευρη σημασία. Η επιλογή και ο σχεδιασμός της θεραπείας, η διατύπωση απόψεων σχετικά με την πρόγνωση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΤΟΜΙΑ I. Συνήθως περιλαµβάνουν 5 ερωτήσεις, κάποιες από τις οποίες. αφορούν το παρασκευασµένο πτώµα. Η επιτυχής αντιµετώπισή τους

ΑΝΑΤΟΜΙΑ I. Συνήθως περιλαµβάνουν 5 ερωτήσεις, κάποιες από τις οποίες. αφορούν το παρασκευασµένο πτώµα. Η επιτυχής αντιµετώπισή τους ΑΝΑΤΟΜΙΑ I ΠΤΩΜΑ: Συνήθως περιλαµβάνουν 5 ερωτήσεις, κάποιες από τις οποίες αφορούν το παρασκευασµένο πτώµα. Η επιτυχής αντιµετώπισή τους προσφέρει τη δυνατότητα, µετά από ερωτήσεις του κ. Παπαδόπουλου,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΜΚΠ. Μ. Χαραλαμπάτου Διευθύντρια Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΡΙΑΣΙΟ

ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΜΚΠ. Μ. Χαραλαμπάτου Διευθύντρια Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΜΚΠ Μ. Χαραλαμπάτου Διευθύντρια Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΑΡΑΓΩΝ Τ (TUMOR) ΠΑΡΑΓΩΝ Ν (ΝΟDES) N0 N1 N2 N3 ΠΑΡΑΓΩΝ Μ (METASTASIS) Μ1a M1b 7 Η ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Αναπνευστική ανταπόκριση στην οξεία άσκηση Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Αναπνευστικό σύστημα Αναπνευστικό σύστημα Εξωτερική αναπνοή Η μεταφορά αερίων

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΡΑΚΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ ΣΤΟ ΠΛΟΙΟ. Πλωτάρχης (YΙ) Π. Χουντής ΠΝ

ΘΩΡΑΚΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ ΣΤΟ ΠΛΟΙΟ. Πλωτάρχης (YΙ) Π. Χουντής ΠΝ ΘΩΡΑΚΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ ΣΤΟ ΠΛΟΙΟ Πλωτάρχης (YΙ) Π. Χουντής ΠΝ ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΘΩΡΑΚΟΣ ΣΕ ΠΟΛΥΤΡΑΥΜΑΤΙΑ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑ ΚΟΙΛΙΑ 23% 31% ΘΩΡΑΚΑΣ + ΑΚΡΑ 52% 11% ΚΕΦΑΛΙ 41% 26% Ι. ΒΑΡΕΙΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κλέωντας Αθανάσιος Ειδικευόμενος Ιατρός Θωρακοχειρουργικής Κλινικής (Επιστημονικός Συνεργάτης Πνευμονολογικής Ογκολογικής Κλινικής)

Κλέωντας Αθανάσιος Ειδικευόμενος Ιατρός Θωρακοχειρουργικής Κλινικής (Επιστημονικός Συνεργάτης Πνευμονολογικής Ογκολογικής Κλινικής) Κλέωντας Αθανάσιος Ειδικευόμενος Ιατρός Θωρακοχειρουργικής Κλινικής (Επιστημονικός Συνεργάτης Πνευμονολογικής Ογκολογικής Κλινικής) ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκη Copyright Ατομικό Ιστορικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΕΣΟΘΩΡΑΚΙΟΥ Α. Δ. ΓΟΥΛΙΑΜΟΣ

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΕΣΟΘΩΡΑΚΙΟΥ Α. Δ. ΓΟΥΛΙΑΜΟΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΕΣΟΘΩΡΑΚΙΟΥ Α. Δ. ΓΟΥΛΙΑΜΟΣ Ορισμός : Μεσοθωράκιο είναι ο εξωυπεζωκοτικός χώρος που παρεμβάλλεται μεταξύ των πνευμόνων Περιλαμβάνει την καρδιά και τα μεγάλα αγγεία, το περικάρδιο,

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Ακτινολογίας Ιατρικής Απεικόνισης Διδάσκοντες Ιωάννης Β. Φεζουλίδης Καθηγητής Μαριάννα Βλυχού Αναπλ. Καθηγήτρια Έφη Καψαλάκη Αναπλ. Καθηγήτρια Αικατερίνη

Διαβάστε περισσότερα

Καρκίνος πνεύμονα σταδιοποίηση αντιμετώπιση

Καρκίνος πνεύμονα σταδιοποίηση αντιμετώπιση Καρκίνος πνεύμονα σταδιοποίηση αντιμετώπιση Ενότητα 3: Νοσήματα του αναπνευστικού Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Σταδιοποίηση Συστήματα είδη

Διαβάστε περισσότερα

Αναπνευστικό Σύστημα. Ioannis Lazarettos. MD PhD Orthopaedic Surgeon

Αναπνευστικό Σύστημα. Ioannis Lazarettos. MD PhD Orthopaedic Surgeon Αναπνευστικό Σύστημα Ioannis Lazarettos MD PhD Αναπνευστικό Σύστημα Το αναπνευστικό σύστημα εξυπηρετεί τη λειτουργία της αναπνοής, δηλαδή της ανταλλαγής αερίων στον οργανισμό 2 Όργανα Αναπνευστικού Λάρυγγας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΒΒΙΔΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΤΜΗΜΑ ΑΞΟΝΙΚΟΥ- ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ PET-CT ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΥΓΕΙΑ

ΣΑΒΒΙΔΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΤΜΗΜΑ ΑΞΟΝΙΚΟΥ- ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ PET-CT ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΥΓΕΙΑ ΣΑΒΒΙΔΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΤΜΗΜΑ ΑΞΟΝΙΚΟΥ- ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ PET-CT ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΥΓΕΙΑ Αρχική διερεύνηση των ασθενών με αιμόπτυση με ακτινογραφία θώρακος, βρογχοσκόπηση και αξονική τομογραφία

Διαβάστε περισσότερα

Ανταλλαγή αερίων. Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Ανταλλαγή αερίων. Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Ανταλλαγή αερίων Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Ανταλλαγή αερίων 2 Ανταλλαγή αερίων Η συγκέντρωση O 2 στον ατμοσφαιρικό αέρα

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΑ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΚΠΑ ΣΚΟΠΟΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ Παροχή οξυγόνου σε ιστούς Απομάκρυνση διοξειδίου άνθρακα από ιστούς

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 9ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ 9ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 9ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Ο εγκέφαλος αρδεύεται από : 1. Τις δύο έσω καρωτίδες και τους κλάδους τους 2. Τις δύο σπονδυλικές αρτηρίες και τους κλάδους τους Οι τέσσερις

Διαβάστε περισσότερα

Χριστόφορος Ν. Φορούλης Επίκουρος Καθηγητής Θωρακοχειρουργικής Α.Π.Θ.

Χριστόφορος Ν. Φορούλης Επίκουρος Καθηγητής Θωρακοχειρουργικής Α.Π.Θ. Εκτεταμένη εκτομή για καρκίνο του πνεύμονα: Πλακώδες καρκίνωμα του κάτω λοβού του δεξιού πνεύμονα με διήθηση του θωρακικού τοιχώματος, του διαφράγματος και του θόλου του ήπατος Χριστόφορος Ν. Φορούλης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ. Ευάγγελος Παντελής Επ. Καθ. Ιατρικής Φυσικής Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής Ιατρική Σχολή Αθηνών

ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ. Ευάγγελος Παντελής Επ. Καθ. Ιατρικής Φυσικής Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής Ιατρική Σχολή Αθηνών ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ Ευάγγελος Παντελής Επ. Καθ. Ιατρικής Φυσικής Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής Ιατρική Σχολή Αθηνών ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ Διαγνωστικές και θεραπευτικές εφαρμογές ακτινοβολιών : Κεφάλαιο 11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Α ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ

ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Α ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Α ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΚΝΣ) ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ Είναι το πιο ουραίο τμήμα του Κ.Ν.Σ. Εκτείνεται από τη βάση του κρανίου μέχρι τον 1 ο οσφυϊκό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΚΤΙΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Ι

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΚΤΙΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Ι ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΚΤΙΝΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Ι ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ανατομία Ο-Π προβολή θώρακος Πλάγια προβολή θώρακος Π-Ο προβολή θώρακος ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ Α. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Γ. ανατομία θώρακας - καρδιά ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

PET/CT versus DWI-MRI στην ογκολογία του θώρακος. Ευθυμιάδου Ρωξάνη Τμήμα Αξονικής, Μαγνητικής Τομογραφίας & PET-CT ΔΘΚΑ «Υγεία»

PET/CT versus DWI-MRI στην ογκολογία του θώρακος. Ευθυμιάδου Ρωξάνη Τμήμα Αξονικής, Μαγνητικής Τομογραφίας & PET-CT ΔΘΚΑ «Υγεία» PET/CT versus DWI-MRI στην ογκολογία του θώρακος. Ευθυμιάδου Ρωξάνη Τμήμα Αξονικής, Μαγνητικής Τομογραφίας & PET-CT ΔΘΚΑ «Υγεία» Ca πνεύμονος Η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στο δ υτικό κόσμο. 3.000.000

Διαβάστε περισσότερα

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις :

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις : Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις : Οι όρχεις αποτελούν κομμάτι του αναπαραγωγικού συστήματος (παραγωγή σπερματοζωάριων) του άνδρα αλλά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΚΤΙΝΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ Από το σημείο στη διάγνωση

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΚΤΙΝΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ Από το σημείο στη διάγνωση ΒΙΡΓΙΛΙΟΥ Σ. ΜΠΕΝΑΚΗ Επ. Καθηγητή Ακτινολογίας ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΚΤΙΝΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ Από το σημείο στη διάγνωση Έκδοση αναθεωρημένη ISBN 960-90471-0-6 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Μεταστατικός καρκίνος πνεύµονα EBRT- SBRT ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ-ΟΓΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ

Μεταστατικός καρκίνος πνεύµονα EBRT- SBRT ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ-ΟΓΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ Μεταστατικός καρκίνος πνεύµονα EBRT- SBRT ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ-ΟΓΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ Πνευµονικές µεταστάσεις Ο πνεύµονας αποτελεί το 2 ο σε

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΟ Η.Κ.Γ. ΣΩΖΩ ΖΩΕΣ

ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΟ Η.Κ.Γ. ΣΩΖΩ ΖΩΕΣ ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΟ Η.Κ.Γ. ΣΩΖΩ ΖΩΕΣ ΣΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΔΑΦΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΣΤΟ Γ.Ν.Α «ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ηλεκτροκαρδιογράφημα ( Η.Κ.Γ ), ως απλή και εύχρηστος εργαστηριακή μέθοδος, είναι βοηθητικό και πολλές

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές και Ακτινοθεραπεία

Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές και Ακτινοθεραπεία Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές και Ακτινοθεραπεία Ακτινοθεραπεία είναι η επιστήμη αντικείμενο της οποίας είναι η θεραπεία διαφόρων νόσων με τη χρήση ιοντιζουσών ακτινοβολιών. Η ακτινοθεραπεία εφαρμόζεται, είτε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΕΣΟΘΩΡΑΚΙΟΥ Α. Δ. ΓΟΥΛΙΑΜΟΣ

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΕΣΟΘΩΡΑΚΙΟΥ Α. Δ. ΓΟΥΛΙΑΜΟΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΕΣΟΘΩΡΑΚΙΟΥ Α. Δ. ΓΟΥΛΙΑΜΟΣ Ορισμός : Μεσοθωράκιο είναι ο εξωυπεζωκοτικός χώρος που παρεμβάλλεται μεταξύ των πνευμόνων Περιλαμβάνει την καρδιά και τα μεγάλα αγγεία, το περικάρδιο,

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017

ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016-2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 31/05 /2017 ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ Βαθμός:.. Ολογράφως:.. Υπογραφή:.. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Tο αναπνευστικό σύστημα εξυπηρετεί την αναπνοή κατά την οποία γίνεται η ανταλλαγή των αερίων, δηλαδή η παραλαβή του οξυγόνου από την ατμόσφαιρα και η αποβολή του διοξειδίου του

Διαβάστε περισσότερα

15/1/2018. Δρ. Σάββας Παρασκευόπουλος Χειρουργός Ουρολόγος Θεσσαλονίκη 2-5 /11/ ο Μακεδονικό Ουρολογικό Συμπόσιο

15/1/2018. Δρ. Σάββας Παρασκευόπουλος Χειρουργός Ουρολόγος Θεσσαλονίκη 2-5 /11/ ο Μακεδονικό Ουρολογικό Συμπόσιο Η χρήση του PET CT στην Ογκολογία και όχι μόνο Δρ. Σάββας Παρασκευόπουλος Χειρουργός Ουρολόγος Θεσσαλονίκη 2-5 /11/2017 11ο Μακεδονικό Ουρολογικό Συμπόσιο 1 Τι είναι το PET SCAN; Η Pet scan (pozitron emission

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία βιολογίας Μ. Παναγιώτα A 1 5 ο ΓΕΛ Χαλανδρίου 2013-14. Αγγειοπλαστική Bypass

Εργασία βιολογίας Μ. Παναγιώτα A 1 5 ο ΓΕΛ Χαλανδρίου 2013-14. Αγγειοπλαστική Bypass Εργασία βιολογίας Μ. Παναγιώτα A 1 5 ο ΓΕΛ Χαλανδρίου 2013-14 Αγγειοπλαστική Bypass Η αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών νόσων περιλαμβάνει: φαρμακευτική αγωγή συστάσεις για αλλαγές στον τρόπο ζωής και τις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙII ΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ ΧΡΗΣHΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙII ΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ ΧΡΗΣHΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙII ΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ ΧΡΗΣHΣ 26 ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΠΛΟΗΓΗΣΗΣ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΠΛΟΗΓΗΣΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΠΛΟΗΓΗΣΗΣ Μέχρι πρόσφατα, παρ όλες τις δυνατότητες που έχουμε στο οπλοστάσιο μας για να απεικονίζουμε όγκους στο ήπαρ και στο πάγκρεας, λόγω της έλλειψης λεπτομερούς απεικονίσεως αλλά και ουσιαστικής

Διαβάστε περισσότερα

Section A: ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Section A: ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ ΟΡΘΟΥ ΠΡΟΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ Section A: ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ A1. Εθνικότητα Ελληνική Άλλη Εθνικότητα Άλλη Εθνικότητα A2. Τωρινό Επάγγελμα A3. Έτη στο τωρινό

Διαβάστε περισσότερα

Χειρουργική αντιμετώπιση μη μικροκυτταρικού Ca πνεύμονα. Μαδέσης Αθανάσιος Επιμελητής Α Καρδιοθωρακοχειρουργικής

Χειρουργική αντιμετώπιση μη μικροκυτταρικού Ca πνεύμονα. Μαδέσης Αθανάσιος Επιμελητής Α Καρδιοθωρακοχειρουργικής Χειρουργική αντιμετώπιση μη μικροκυτταρικού Ca πνεύμονα Μαδέσης Αθανάσιος Επιμελητής Α Καρδιοθωρακοχειρουργικής Κλινικής Γ.Ν.Ν.Γ.Παπανικολάου Καρκίνος Πνεύμονα Πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στις ΗΠΑ

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήµιο Αθηνών

Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήµιο Αθηνών Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήµιο Αθηνών ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΏΣΕΙΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ Το Μυοσκελετικό Σύστηµα Δρ. Ε. Τζόνσον Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αθήνα 2012 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΜΙΑ Ι. Α. Τα µέρη και

Διαβάστε περισσότερα

ΟΣΤΑ ΘΩΡΑΚΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ Α.

ΟΣΤΑ ΘΩΡΑΚΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ Α. ΟΣΤΑ ΘΩΡΑΚΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ Α. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΣ Δ.: Άτλας Ακτινολογικών Προβολών βασικές προβολές ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΣ Δ.: Οδηγός μελέτης για τις βασικές ακτινολογικές προβολές (ebook) Bontrager. Κ, Lampignano

Διαβάστε περισσότερα

Το λεμφικό σύστημα είναι ένα σύστημα παροχέτευσης

Το λεμφικό σύστημα είναι ένα σύστημα παροχέτευσης ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το λεμφικό σύστημα είναι ένα σύστημα παροχέτευσης Αποτελείται από: Λεμφικά αγγεία (περιέχουν τη λέμφο) Λεμφαδένες (αποτελούν σταθμούς διήθησης της απαγόμενης λέμφου) Λεμφικά όργανα (σπλήνας,

Διαβάστε περισσότερα

Η ακτινοθεραπεία ως 1 ης γραμμής θεραπεία στο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα

Η ακτινοθεραπεία ως 1 ης γραμμής θεραπεία στο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα Η ακτινοθεραπεία ως 1 ης γραμμής θεραπεία στο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα Ιωάννης Ανδρονικίδης Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης Καρκίνος πνεύμονος - Διαχείριση ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Χημειοθεραπεία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΚΡΟΑΣΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ M. Sion

ΑΚΡΟΑΣΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ M. Sion ΑΚΡΟΑΣΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ Λοβοί του πνεύμονα ΠΡΟΣΘΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΑΚΡΟΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ Σχήμα ακρόασης των πνευμόνων Με την ακρόαση του αναπνευστικού συστήματος εξετάζονται: 1. Το φυσιολογικό αναπνευστικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΕΣΟΘΩΡΑΚΙΟΥ Α. Δ. ΓΟΥΛΙΑΜΟΣ

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΕΣΟΘΩΡΑΚΙΟΥ Α. Δ. ΓΟΥΛΙΑΜΟΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΕΣΟΘΩΡΑΚΙΟΥ Α. Δ. ΓΟΥΛΙΑΜΟΣ Ορισμός : Μεσοθωράκιο είναι ο εξωυπεζωκοτικός χώρος που παρεμβάλλεται μεταξύ των πνευμόνων Περιλαμβάνει την καρδιά και τα μεγάλα αγγεία, το περικάρδιο,

Διαβάστε περισσότερα

Οσφυϊκό Πλέγµα και Νεύρα

Οσφυϊκό Πλέγµα και Νεύρα Οσφυϊκό Πλέγµα και Νεύρα Εισαγωγή Σχηµατισµός Κλάδοι του Οσφυϊκού Πλέγµατος Μηριαίο Νεύρο (Ο2-Ο4) Εισαγωγή Η κινητικότητα και η γενική αισθητικότητα του κάτω άκρου εξυπηρετούνται από τους τελικούς κλάδους

Διαβάστε περισσότερα