Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο

Transcript

1 Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο 2012 EL Eγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης

2 2 Επισκόπηση ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΡΟΣ 1 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΜΕΡΟΣ 2 - ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ (ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ) ΜΕΡΟΣ 3 - ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ (ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ) ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΚΑΙ ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ Επικοινωνία Για περαιτέρω πληροφορίες: Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο Τμήμα CEAD Μονάδα Μεθοδολογίας του Ελέγχου και Υποστήριξης Ηλεκτρ. διεύθυνση: AMS ECA-CONTACT/Eca ή ams.contact@eca.europa.eu Η αναπαραγωγή και η διανομή του παρόντος εγχειριδίου επιτρέπονται χωρίς την προηγούμενη ειδική άδεια του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου. Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Επισκόπηση

3 3 Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός και βασικοί άξονες του εγχειριδίου Διάρθρωση της μεθοδολογίας ελέγχου του Συνεδρίου Διάρθρωση του εγχειριδίου δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης ΜΕΡΟΣ 1 - ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Ενότητα 1: Πλαίσιο 1.1 Ορισμός της δέσμευσης παροχής διασφάλισης 1.2 Πεδίο εφαρμογής του εγχειριδίου 1.3 Τι υποχρεούται να ελέγχει το Συνέδριο; 1.4 Τι εκθέσεις και γνώμες ελέγχου πρέπει να καταρτίζονται; 1.5 Το νόμιμο δικαίωμα πρόσβασης του Συνεδρίου 1.6 Επαγγελματικές υποχρεώσεις του Συνεδρίου όσον αφορά τους δημοσιονομικούς ελέγχους και τους ελέγχους συμμόρφωσης 1.7 Είδη και στόχοι των δημοσιονομικών ελέγχων και ελέγχων συμμόρφωσης που διενεργεί το Συνέδριο 1.8 Ελεγκτικοί ισχυρισμοί 1.9 Επισκόπηση της διαδικασίας του δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης 1.10 Τεκμηρίωση των ελεγκτικών εργασιών Έγκαιρη προετοιμασία της τεκμηρίωσης του ελέγχου Τεκμηρίωση των εφαρμοσθεισών ελεγκτικών διαδικασιών και των συγκεντρωθέντων αποδεικτικών στοιχείων Συγκρότηση των φακέλων του ελέγχου Τροποποίηση της τεκμηρίωσης του ελέγχου 1.11 Δικλίδες ποιότητας Ορισμός των δικλίδων ποιότητας Στοιχεία του συστήματος των δικλίδων ποιότητας Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων

4 4 Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων Ενότητα 2 - Σχεδιασμός 2.1 Συνοπτική επισκόπηση του σχεδιασμού Ο προγραμματισμός ως σημείο έναρξης του ελεγκτικού καθήκοντος Τι σημαίνει σχεδιασμός του ελέγχου Σημασία και φύση του σχεδιασμού Βήματα που περιλαμβάνει το στάδιο του σχεδιασμού 2.2 Καθορισμός της σημαντικότητας Εισαγωγή και ορισμός Επικέντρωση στους χρήστες των πληροφοριών Λόγοι καθορισμού της σημαντικότητας Πότε λαμβάνεται υπόψη η σημαντικότητα Ποσοτικά και ποιοτικά ζητήματα Τεκμηρίωση της σημαντικότητας 2.3 Εντοπισμός και εκτίμηση των κινδύνων μέσω της κατανόησης της ελεγχόμενης μονάδας και του περιβάλλοντός της, συμπεριλαμβανομένου του μοντέλου διασφάλισης του Συνεδρίου Ελεγκτικός κίνδυνος και διαδικασίες εκτίμησής του Κατανόηση της οικονομικής μονάδας και του περιβάλλοντός της Εντοπισμός και εκτίμηση του εγγενούς κινδύνου Σύστημα εσωτερικού ελέγχου της οικονομικής μονάδας Κατανόηση του συστήματος εσωτερικού ελέγχου της οικονομικής μονάδας Εντοπισμός και εκτίμηση των κινδύνων των δικλίδων ελέγχου Καθορισμός του κινδύνου μη εντοπισμού Μοντέλο διασφάλισης Τεκμηρίωση 2.4 Αξιολόγηση της επάρκειας, της συνάφειας και της αξιοπιστίας των αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Τι είναι τα αποδεικτικά στοιχεία ελέγχου; Επάρκεια των αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Συνάφεια των αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Αξιοπιστία των αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Επιβεβαίωση ή τριγωνοποίηση των αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Πηγές των αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Είδη αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Ελεγκτικές διαδικασίες για τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Πρόσβαση στα αποδεικτικά στοιχεία ελέγχου Εμπιστευτικός χαρακτήρας των αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Τεκμηρίωση των αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου 2.5 Σχεδιασμός των ελεγκτικών διαδικασιών Στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδιασμό των ελεγκτικών διαδικασιών Περιεχόμενο μιας ελεγκτικής διαδικασίας Τρόπος σχεδιασμού των ελεγκτικών διαδικασιών Σχεδιασμός των δοκιμασιών των δικλίδων ελέγχου - φύση, χρόνος και εύρος Σχεδιασμός διαδικασιών επαλήθευσης - φύση, χρόνος και εύρος Ελεγκτική δειγματοληψία και άλλα μέσα επιλογής στοιχείων προς υποβολή σε ελεγκτικές δοκιμασίες 2.6 Κατάρτιση του υπομνήματος σχεδιασμού του ελέγχου και του προγράμματος ελέγχου Υπόμνημα σχεδιασμού του ελέγχου Πρόγραμμα ελέγχου Τροποποιήσεις των αποφάσεων σχεδιασμού κατά τη διάρκεια του ελέγχου Τεκμηρίωση Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων

5 5 Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων Ενότητα 3 - Εξέταση 3.1 Συνοπτική επισκόπηση της εξέτασης 3.2 Εκτέλεση ελεγκτικών διαδικασιών Ελεγκτικές διαδικασίες για τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Εκτέλεση ελεγκτικών δοκιμασιών των δικλίδων ελέγχου Εκτέλεση διαδικασιών επαλήθευσης - λεπτομερών ελεγκτικών δοκιμασιών Τεκμηρίωση των αποτελεσμάτων των ελεγκτικών δοκιμασιών 3.3 Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των ελεγκτικών διαδικασιών Φύση και αιτία των σφαλμάτων εν γένει Προβολή και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του δείγματος εν γένει Δοκιμασίες των δικλίδων ελέγχου - φύση και αίτια των σφαλμάτων, προβολή και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων Λεπτομερείς δοκιμασίες επαλήθευσης - φύση και αίτια των σφαλμάτων, προβολή και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων 3.4 Αναλυτικές διαδικασίες Ορισμός των αναλυτικών διαδικασιών Διεργασία εφαρμογής αναλυτικών διαδικασιών Πότε χρησιμοποιούνται οι αναλυτικές διαδικασίες Οι αναλυτικές διαδικασίες ως διαδικασίες επαλήθευσης κατά το στάδιο της εξέτασης Οι αναλυτικές διαδικασίες κατά τη συνολική επισκόπηση στο τέλος του ελέγχου 3.5 Γραπτές θέσεις Εισαγωγή Γραπτή αναγνώριση των ιδίων ευθυνών της διοίκησης Ειδικές γραπτές θέσεις όσον αφορά ουσιώδη ζητήματα Αξιολόγηση της αξιοπιστίας των γραπτών θέσεων 3.6 Χρησιμοποίηση των εργασιών άλλων Εισαγωγή Χρησιμοποίηση των εργασιών άλλου ελεγκτή Εξέταση της λειτουργίας εσωτερικού ελέγχου Χρησιμοποίηση των εργασιών εμπειρογνώμονα ορισθέντος από τον ελεγκτή 3.7 Λοιπές ελεγκτικές διαδικασίες Συνδεδεμένα μέρη 3.8 Εκκαθάριση αμφιβολιών ως προς τις διαπιστώσεις ελέγχου Ενότητα 4: Κατάρτιση εκθέσεων 4.1 Κατάρτιση εκθέσεων- Συνοπτική επισκόπηση Εισαγωγή Είδη εκθέσεων ελέγχου Χαρακτηριστικά των ποιοτικών εκθέσεων ελέγχου Χρήστες των εκθέσεων του Συνεδρίου Κατονομασία τρίτων στις εκθέσεις του Συνεδρίου 4.2 Η δήλωση αξιοπιστίας του Συνεδρίου Διαμόρφωση ελεγκτικής γνώμης Νομικές απαιτήσεις και εμβέλεια της δήλωσης αξιοπιστίας Μορφή και περιεχόμενο της δήλωσης αξιοπιστίας Συμπληρωματικές και λοιπές πληροφορίες 4.3 Μη διαφοροποιημένη γνώμη Πότε ενδείκνυται η διατύπωση μη διαφοροποιημένης γνώμης Μορφή μη διαφοροποιημένης γνώμης σχετικά με την αξιοπιστία των λογαριασμών Μορφή μη διαφοροποιημένης γνώμης σχετικά με την κανονικότητα των σχετικών πράξεων 4.4 Διαφοροποιημένη γνώμη Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων

6 6 Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων Ορισμός της διαφοροποιημένης γνώμης και πότε ενδείκνυται η χρήση της Περιγραφή των τριών ειδών διαφοροποιημένης γνώμης Φύση και συνέπειες της αδυναμίας συγκέντρωσης επαρκών και κατάλληλων αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Ορισμός των διάχυτων επιπτώσεων Παράγραφος με τα στοιχεία για τη θεμελίωση διαφοροποιημένης γνώμης Μορφή της παραγράφου με τη διαφοροποίηση Επακόλουθες αλλαγές στην περιγραφή της ευθύνης του ελεγκτή Επικοινωνία με τους υπευθύνους διακυβέρνησης Παραδείγματα δηλώσεων αξιοπιστίας με διαφοροποιήσεις της γνώμης Δεν είναι δυνατή η διατύπωση αποσπασματικών γνωμών 4.5 Παράγραφοι επισήμανσης ειδικού θέματος και λοιπών θεμάτων Παράγραφος επισήμανσης ειδικού θέματος Λοιπά θέματα στην έκθεση του ελεγκτή Παραδείγματα δηλώσεων αξιοπιστίας που περιέχουν παράγραφο επισήμανσης ειδικού θέματος 4.6 Ζητήματα σχετικά με υπόνοιες απάτης Προσάρτημα I - Παράγοντες εγγενούς κινδύνου Προσάρτημα II - Αναλυτική παρουσίαση των συνιστωσών του συστήματος εσωτερικού ελέγχου Προσάρτημα III - Δήλωση αξιοπιστίας του Συνεδρίου για το οικονομικό έτος 2010 Προσάρτημα IV - Ο διάχυτος χαρακτήρας των σφαλμάτων ως βάση για τον καθορισμό του είδους της διαφοροποίησης στις ελεγκτικές γνώμες του Συνεδρίου στο πλαίσιο της DAS ΜΕΡΟΣ 2 - ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ Ενότητα 1 - Πλαίσιο 1.1 Υποκείμενοι σε έλεγχο λογαριασμοί 1.2 Ορισμός της αξιοπιστίας 1.3 Εφαρμοστέο πλαίσιο χρηματοοικονομικής πληροφόρησης 1.4 Επαγγελματική συμπεριφορά 1.5 Γενικός στόχος του ελέγχου αξιοπιστίας 1.6 Ελεγκτικοί ισχυρισμοί σχετικά με την αξιοπιστία Ειδικά στοιχεία των λογαριασμών που πρέπει να υποβληθούν σε έλεγχο Ενότητα 2 - Σχεδιασμός 2.1 Σχεδιασμός Συνοπτική επισκόπηση Βάση της προσέγγισης που εφαρμόζει ο ελεγκτής ως προς τον έλεγχο αξιοπιστίας 2.2 Καθορισμός της σημαντικότητας Επίπεδα σημαντικότητας Ποσοτική και ποιοτική σημαντικότητα όσον αφορά την αξιοπιστία Σημαντικά στοιχεία στους λογαριασμούς 2.3 Εντοπισμός και εκτίμηση των κινδύνων μέσω της κατανόησης της οικονομικής μονάδας και του περιβάλλοντός της, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος εσωτερικού ελέγχου Ελεγκτικός κίνδυνος Κατανόηση των δραστηριοτήτων της οικονομικής μονάδας, προκειμένου να εντοπιστεί και να εκτιμηθεί ο εγγενής κίνδυνος Το σύστημα εσωτερικού ελέγχου της οικονομικής μονάδας Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων

7 7 Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων Προσδιορισμός και εκτίμηση του κινδύνου των δικλίδων ελέγχου Παραδείγματα κινδύνου ανακριβειών 2.4 Εξέταση της επάρκειας, της συνάφειας και της αξιοπιστίας των αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Σχέση μεταξύ των ετήσιων λογαριασμών, των αποδεικτικών στοιχείων και της έκθεσης ελέγχου Πηγές αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Ελεγκτικές διαδικασίες για τη συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου 2.5 Σχεδιασμός των ελεγκτικών διαδικασιών Συσχετισμός του εκτιμώμενου κινδύνου ουσιώδους ανακρίβειας με τις ελεγκτικές διαδικασίες Σχεδιασμός των δοκιμασιών των δικλίδων ελέγχου Σχεδιασμός των αναλυτικών διαδικασιών ως διαδικασιών επαλήθευσης Σχεδιασμός των λεπτομερών ελεγκτικών δοκιμασιών Ελεγκτική δειγματοληψία 2.6 Κατάρτιση του υπομνήματος σχεδιασμού του ελέγχου και του προγράμματος ελέγχου Υπόμνημα σχεδιασμού του ελέγχου Ενότητα 3 Εξέταση 3.1 Εξέταση Συνοπτική επισκόπηση 3.2 Εφαρμογή ελεγκτικών διαδικασιών Ελεγκτικές δοκιμασίες των δικλίδων ελέγχου και λεπτομερείς ελεγκτικές δοκιμασίες Υποβολή των δικλίδων ελέγχου σε ελεγκτική δοκιμασία Διενέργεια λεπτομερών ελεγκτικών δοκιμασιών 3.3 Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των ελεγκτικών διαδικασιών Ορισμός των ανακριβειών και πιθανά αίτιά τους Είδη ανακριβειών Ο αντίκτυπος των ανακριβειών στην προσέγγιση του ελέγχου Γνωστοποίηση και διόρθωση των ανακριβειών Αξιολόγηση του αντικτύπου των ανακριβειών που δεν διορθώθηκαν Αξιολόγηση των οικονομικών καταστάσεων ως συνόλου 3.4 Εφαρμογή αναλυτικών διαδικασιών επαλήθευσης 3.5 Γραπτές θέσεις Αναγνώριση από τη διοίκηση των ιδίων ευθυνών Ειδικές γραπτές θέσεις σχετικά με ουσιώδη ζητήματα Αξιολόγηση της αξιοπιστίας των γραπτών θέσεων 3.6 Χρησιμοποίηση των εργασιών τρίτων Χρησιμοποίηση των εργασιών άλλου ελεγκτή Εξέταση της λειτουργίας εσωτερικού ελέγχου Χρησιμοποίηση των εργασιών εμπειρογνώμονα ορισθέντος από τον ελεγκτή 3.7 Λοιπές ελεγκτικές διαδικασίες Λογιστικές εκτιμήσεις Μεταγενέστερα γεγονότα Εξωτερικές επιβεβαιώσεις Συνδεδεμένα μέρη 3.8 Εκκαθάριση αμφιβολιών ως προς τις διαπιστώσεις του ελέγχου Ενότητα 4 - Κατάρτιση εκθέσεων 4.1 Κατάρτιση εκθέσεων Συνοπτική επισκόπηση 4.2 Δήλωση αξιοπιστίας - Διαμόρφωση ελεγκτικής γνώμης Εισαγωγή Περιεχόμενα της δήλωσης αξιοπιστίας Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων

8 8 Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων Είδη γνωμών Στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαμόρφωση γνώμης σχετικά με τους ετήσιους λογαριασμούς Ποιοτικές πτυχές των λογιστικών πολιτικών της οικονομικής μονάδας Περιγραφή του εφαρμοστέου πλαισίου χρηματοοικονομικής πληροφόρησης Ακριβοδίκαιη παρουσίαση Παραδείγματα Πρόσθετα και λοιπά πληροφοριακά στοιχεία 4.3 Διαφοροποιημένες γνώμες Φύση των ουσιωδών ανακριβειών Διάχυτος χαρακτήρας του ζητήματος ή των ζητημάτων που οδηγούν σε διαφοροποίηση Απαγόρευση έκδοσης αποσπασματικής γνώμης Μορφή και περιεχόμενο της έκθεσης του ελεγκτή σε περίπτωση διαφοροποιημένης γνώμης 4.4 Παράγραφοι επισήμανσης ειδικού θέματος και λοιπών θεμάτων Φύση της παραγράφου επισήμανσης ειδικού θέματος Μορφή και θέση της παραγράφου επισήμανσης ειδικού θέματος 4.5 Συγκριτικά πληροφοριακά στοιχεία Εισαγωγή Ελεγκτικές διαδικασίες Κατάρτιση εκθέσεων ελέγχου Προσάρτημα I Έλεγχοι αξιοπιστίας διενεργούμενοι από το Συνέδριο Προσάρτημα II Παράδειγμα επιστολής θέσης όσον αφορά την αξιοπιστία των οικονομικών καταστάσεων (προσωρινοί ετήσιοι λογαριασμοί για το οικονομικό έτος 2010) ΜΕΡΟΣ 3 Συμμόρφωση με τις ισχύουσες νομικές και κανονιστικές διατάξεις Ενότητα 1: Πλαίσιο 1.1 Ορισμός και στόχοι του ελέγχου συμμόρφωσης 1.2 Νομικές απαιτήσεις για τη διενέργεια των ελέγχων συμμόρφωσης από το Συνέδριο 1.3 Εφαρμογή των Διεθνών Προτύπων Ελέγχου (ΔΠΕ) στους ελέγχους συμμόρφωσης 1.4 Σκοποί και στόχοι των ελέγχων συμμόρφωσης 1.5 Έλεγχοι που αφορούν τη νομιμότητα και κανονικότητα Ορισμός των πράξεων στις οποίες βασίζονται οι λογαριασμοί Έννοια της νομιμότητας και κανονικότητας Διπλή νομική βάση και δημοσιονομική δέσμευση Γενικοί και ειδικοί στόχοι του ελέγχου νομιμότητας και κανονικότητας Ενότητα 2: Σχεδιασμός 2.1 Σχεδιασμός Συνοπτική επισκόπηση Φύση των δαπανών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι επιπτώσεις τους στον έλεγχο Βάση της προσέγγισης του ελεγκτή όσον αφορά τον έλεγχο συμμόρφωσης Κριτήρια του ελέγχου συμμόρφωσης Όροι της δέσμευσης του Συνεδρίου ως προς τον έλεγχο συμμόρφωσης 2.2 Προσδιορισμός της σημαντικότητας Σημαντικότητα όσον αφορά τη συμμόρφωση με τις ισχύουσες νομικές και κανονιστικές διατάξεις Ποσοτική σημαντικότητα Ποιοτική σημαντικότητα Σημαντικότητα στο πλαίσιο των δυσλειτουργιών των συστημάτων Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων

9 9 Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων 2.3 Εντοπισμός και εκτίμηση των κινδύνων μέσω της κατανόησης της ελεγχόμενης μονάδας και του περιβάλλοντός της Ελεγκτικός κίνδυνος και διαδικασίες εκτίμησης κινδύνου όσον αφορά την ουσιώδη μη συμμόρφωση Κατανόηση των νομικών και κανονιστικών διατάξεων της οικονομικής μονάδας προκειμένου να εντοπίζεται και να εκτιμάται ο εγγενής κίνδυνος Σύστημα εσωτερικού ελέγχου της οικονομικής μονάδας ως προς τη συμμόρφωση με τις ισχύουσες νομικές και κανονιστικές διατάξεις 2.4 Εξέταση της επάρκειας, της συνάφειας και της αξιοπιστίας των αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Εισαγωγή Πηγές αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου Ελεγκτικές διαδικασίες προς συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων ελέγχου 2.5 Σχεδιασμός των ελεγκτικών διαδικασιών Προβληματισμοί κατά τον σχεδιασμό ελεγκτικών διαδικασιών με στόχο τη συμμόρφωση Ελεγκτικές δοκιμασίες των δικλίδων ελέγχου Διαδικασίες επαλήθευσης Ελεγκτική δειγματοληψία 2.6 Κατάρτιση του υπομνήματος σχεδιασμού του ελέγχου και του προγράμματος ελέγχου Ενότητα 3: Εξέταση 3.1 Εξέταση Συνοπτική επισκόπηση 3.2 Εφαρμογή ελεγκτικών διαδικασιών Ελεγκτικές δοκιμασίες δικλίδων ελέγχου και λεπτομερείς ελεγκτικές δοκιμασίες Υποβολή σε ελεγκτική δοκιμασία των δικλίδων ελέγχου Διενέργεια λεπτομερών ελεγκτικών δοκιμασιών 3.3 Εξέταση του ελέγχου Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των δοκιμασιών των δικλίδων ελέγχου και των λεπτομερών ελεγκτικών δοκιμασιών Συμμόρφωση με το εφαρμοστέο νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των ελεγκτικών δοκιμασιών των δικλίδων ελέγχου Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των λεπτομερών ελεγκτικών δοκιμασιών 3.4 Αναλυτικές διαδικασίες 3.5 Γραπτές θέσεις Εισαγωγή Αναγνώριση από τη διοίκηση των ιδίων ευθυνών Ειδικές γραπτές θέσεις σχετικά με συγκεκριμένους ισχυρισμούς 3.6 Χρησιμοποίηση των εργασιών τρίτων Χρησιμοποίηση των εργασιών άλλου ελεγκτή Εξέταση της λειτουργίας εσωτερικού ελέγχου Χρησιμοποίηση των εργασιών εμπειρογνώμονα ορισθέντος από τον ελεγκτή 3.7 Λοιπές ελεγκτικές διαδικασίες Μεταγενέστερα γεγονότα Συνδεδεμένα μέρη 3.8 Εκκαθάριση αμφιβολιών ως προς τις διαπιστώσεις του ελέγχου Ενότητα 4: Κατάρτιση εκθέσεων 4.1 Κατάρτιση εκθέσεων - Συνοπτική επισκόπηση 4.2 Δήλωση αξιοπιστίας - Διαμόρφωση ελεγκτικής γνώμης Εισαγωγή Απαιτήσεις Είδη γνωμών Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων

10 10 Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων Στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη για τη διαμόρφωση γνώμης σχετικά με τη νομιμότητα και κανονικότητα Ποιοτικές πτυχές των πρακτικών συμμόρφωσης της ελεγχόμενης μονάδας Εφαρμοστέο νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο Παραδείγματα 4.3 Διαφοροποιημένες γνώμες Φύση των ουσιωδών περιπτώσεων μη συμμόρφωσης Διάχυτος χαρακτήρας του ζητήαμτος ή των ζητημάτων που οδηγούν σε διαφοροποίηση Μορφή και περιεχόμενο της έκθεσης του ελεγκτή σε περίπτωση διαφοροποιημένης γνώμης 4.4 Παράγραφοι επισήμανσης ειδικού θέματος και λοιπών θεμάτων 4.5 Πληροφοριακά στοιχεία προς υποστήριξη της δήλωσης αξιοπιστίας 4.6 Ειδικές εκτιμήσεις στο πλαίσιο της δήλωσης αξιοπιστίας 4.7 Ειδικές εκθέσεις στο πλαίσιο του ελέγχου συμμόρφωσης Εισαγωγή Μορφή και περιεχόμενο των ειδικών εκθέσεων ελέγχου Προσάρτημα I - Αξιολόγηση του τρόπου λειτουργίας των συστημάτων εποπτείας και ελέγχου ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΚΑΙ ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ Γλωσσάριο Ακρωνύμια Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων

11 11 Εισαγωγή ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων Εισαγωγή 1 Γενικό μέρος 2 - Αξιοπιστία των λογαριασμών 3 - Συμμόρφωση με τις ισχύουσες νομικές και κανονιστικές διατάξεις Γλωσσάριο και ακρωνύμια ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σκοπός και βασικοί άξονες του εγχειριδίου Διάρθρωση της μεθοδολογίας ελέγχου του Συνεδρίου Διάρθρωση του εγχειριδίου δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Εισαγωγή

12 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ 12 Εισαγωγή Σκοπός Το παρόν εγχειρίδιο συνετάχθη ως βοήθημα για τους ελεγκτές του Συνεδρίου, προκειμένου αυτοί να διενεργούν υψηλής ποιότητας δημοσιονομικούς ελέγχους και ελέγχους συμμόρφωσης. Καθορίζει τις αρχές επί των οποίων βασίζεται ο τρόπος προσέγγισης των ελέγχων αυτών εκ μέρους του Συνεδρίου, καθώς και τις εφαρμοστέες διαδικασίες. Σκοπός του είναι να διευκολύνει τους ελεγκτές να διενεργούν δημοσιονομικούς ελέγχους και ελέγχους συμμόρφωσης κατά τρόπο οικονομικό, αποδοτικό και αποτελεσματικό. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, βασικοί άξονες του εγχειριδίου είναι: η προσέγγιση βάσει κινδύνου, σύμφωνα με την οποία η ελεγκτική προσπάθεια επικεντρώνεται στους τομείς που κατά τον ελεγκτή είναι εκτεθειμένοι σε κίνδυνο και η οποία αποσκοπεί στην εξαγωγή ορθού συμπεράσματος. Κατά τη διάρκεια του ελέγχου ο κίνδυνος επανεκτιμάται, καθώς συγκεντρώνονται περαιτέρω πληροφοριακά στοιχεία η άσκηση ορθής κρίσης, βάσει επαγγελματικών προτύπων. ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΔΠΕ ISSAI Το εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης αναλύει τις αρχές οι οποίες περιέχονται στα Διεθνή Πρότυπα Ελέγχου (ΔΠΕ τα οποία εκδίδονται από τη Διεθνή Ομοσπονδία Λογιστών (ΔΟΛ), καθώς και στα πρότυπα του Διεθνούς Οργανισμού των Ανώτατων Οργάνων Ελέγχου (International Organisation of Supreme Audit Institutions, INTOSAI), ιδίως δε στις κατευθυντήριες οδηγίες που αφορούν τον δημοσιονομικό έλεγχο και τον έλεγχο συμμόρφωσης (ISSAI 2 ) και είναι συναφείς με τον έλεγχο του Συνεδρίου. Παράλληλα περιέχει οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο οι αρχές αυτές πρέπει να εφαρμόζονται στο πλαίσιο τόσο της δήλωσης αξιοπιστίας του Συνεδρίου (DAS) όσο και των λοιπών δημοσιονομικών ελέγχων και ελέγχων συμμόρφωσης. Το εγχειρίδιο υποστηρίζεται από πρακτικές κατευθυντήριες οδηγίες (ερωτηματολόγια επαλήθευσης, οδηγίες, αναλυτικές μεθόδους), καθώς και από το ηλεκτρονικό σύστημα υποστήριξης του ελέγχου που διαθέτει το Συνέδριο. 1 ) Στο εγχειρίδιο δεν παρατίθεται το πλήρες κείμενο των προτύπων, αλλά 1 Τα αποσπάσματα από το εγχειρίδιο με τίτλο «Handbook of International Quality Control Auditing, Review, Other Assurance, and Related Services Pronouncements of the International Auditing and Assurance Standards Board», το οποίο δημοσίευσε η Διεθνής Ομοσπονδία Λογιστών τον Απρίλιο του 2010, χρησιμοποιούνται κατόπιν σχετικής άδειας της τελευταίας. 2 ISSAI: International Standards of Supreme Audit Institutions (διεθνή πρότυπα των ανώτατων οργάνων ελέγχου). Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Εισαγωγή

13 13 Εισαγωγή αναφέρονται τα σημαντικότερα στοιχεία τους. Ο ελεγκτής/αναγνώστης οφείλει να ανατρέχει στο πλήρες κείμενο κάθε φορά που το κρίνει αναγκαίο. Ομοίως, οι πολιτικές και τα πρότυπα ελέγχου του Συνεδρίου (Court s Audit Policies and Standards, CAPS) 3 καθορίζουν μια σειρά σημαντικών αρχών οι οποίες πρέπει να εφαρμόζονται σε όλους του ελέγχους του Συνεδρίου. Συνεπώς, το παρόν εγχειρίδιο πρέπει να μελετάται παράλληλα με το κείμενο των CAPS. Οι πολιτικές και τα πρότυπα ελέγχου του Συνεδρίου ορίζουν: «Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), κατά την εκτέλεση των καθηκόντων και αρμοδιοτήτων του στο πλαίσιο της αποστολής που του έχει ανατεθεί από τη Συνθήκη και τον δημοσιονομικό κανονισμό, διενεργεί τους ελέγχους του σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα ελέγχου και τους κώδικες δεοντολογίας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Λογιστών και του Διεθνούς Οργανισμού των Ανώτατων Οργάνων Ελέγχου, στον βαθμό που μπορούν να εφαρμοστούν στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ελεγκτές υποχρεούνται να συμμορφώνονται τόσο με τα εγχειρίδια ελέγχου του ΕΕΣ όσο και με τις ελεγκτικές διαδικασίες που αυτό θεσπίζει.» Ο όρος ελεγκτής αναφέρεται στις διαφορετικές αρμοδιότητες στο πλαίσιο της ελεγκτικής διαδικασίας. ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ Τρία μέρη Το εγχειρίδιο χωρίζεται σε τρία μέρη που αφορούν τα εξής: - τις αρχές και τις διαδικασίες που εφαρμόζονται σε όλους τους δημοσιονομικούς ελέγχους και τους ελέγχους συμμόρφωσης του Συνεδρίου, - τις αρχές και τις διαδικασίες που εφαρμόζονται στους ελέγχους που αφορούν την αξιοπιστία των λογαριασμών, - τις αρχές και τις διαδικασίες που εφαρμόζονται στους ελέγχους που αφορούν την συμμόρφωση με τις ισχύουσες νομικές και κανονιστικές διατάξεις. με τέσσερις ενότητες έκαστο Κάθε μέρος περιλαμβάνει τέσσερις ενότητες υποδιαιρούμενες σε κεφάλαια. 3 Το άρθρο 76 της απόφασης αριθ σχετικά με τους λεπτομερείς κανόνες εφαρμογής του εσωτερικού κανονισμού του Ελεγκτικού Συνεδρίου ορίζει: «Το Συνέδριο εγκρίνει τις μεθόδους και πρότυπα ελέγχου που εφαρμόζει, καθώς και τους λεπτομερείς κανόνες που απορρέουν από αυτά και αφορούν τον σχεδιασμό, την εκτέλεση και τη δημοσίευση των ελεγκτικών εργασιών του.». Επίσης, το άρθρο 40, παράγραφος 2, στοιχείο β), ορίζει ότι «οι διευθυντές και οι προϊστάμενοι μονάδας είναι αρμόδιοι για την εκτέλεση των ελεγκτικών καθηκόντων σύμφωνα με τη μεθοδολογία και τα πρότυπα ελέγχου του Συνεδρίου». Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Εισαγωγή

14 14 Εισαγωγή Η ενότητα 1 καθορίζει το πλαίσιο των δημοσιονομικών ελέγχων και των ελέγχων συμμόρφωσης στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ενότητα 2 περιγράφει τον σχεδιασμό του ελέγχου, συμπεριλαμβανομένων του καθορισμού της σημαντικότητας, του προσδιορισμού των βασικών τομέων κινδύνου, μέσω της κατανόησης της οικονομικής μονάδας, και του σχεδιασμού των κατάλληλων ελεγκτικών δοκιμασιών, ως τη βάση ενός αποδοτικού και αποτελεσματικού ελέγχου. Η ενότητα 3 καθορίζει τις μεθοδολογίες που πρέπει να εφαρμοστούν κατά το στάδιο της εξέτασης, προκειμένου να συγκεντρωθούν επαρκή, συναφή και αξιόπιστα αποδεικτικά στοιχεία ελέγχου, με σκοπό την εξαγωγή συμπεράσματος σχετικά με τον στόχο ή τους στόχους του ελέγχου. Η ενότητα 4 περιγράφει τις εκθέσεις που καταρτίζονται και τα είδη των γνωμών που ενδέχεται να διατυπωθούν στο πλαίσιο της κατάρτισης εκθέσεων σχετικά με τους δημοσιονομικούς ελέγχους και τους ελέγχους συμμόρφωσης του Συνεδρίου. Στο κείμενο του εγχειριδίου, τα στοιχεία που έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα εκφέρονται με τη χρήση των ρημάτων «οφείλει» και «πρέπει». Για οποιαδήποτε πτυχή του ελεγκτικού έργου για την οποία αναζητούν καθοδήγηση, οι χρήστες καλούνται να συμβουλεύονται πρώτα τα κεφάλαια του γενικού μέρους. Για περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τους ελέγχους αξιοπιστίας ή τους ελέγχους συμμόρφωσης, οι χρήστες καλούνται να ανατρέχουν στα αντίστοιχα κεφάλαια των τμημάτων του εγχειριδίου που αφορούν είτε την αξιοπιστία είτε τη συμμόρφωση. Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Εισαγωγή

15 15 Γενικό μέρος Πίνακας περιεχομένων ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ Αναλυτικός πίνακας περιεχομένων Εισαγωγή 1 Γενικό μέρος 2 - Αξιοπιστία των λογαριασμών 3 - Συμμόρφωση με τις ισχύουσες νομικές και κανονιστικές διατάξεις Γλωσσάριο και ακρωνύμια ΜΕΡΟΣ 1. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Ενότητα 1 - Πλαίσιο Ενότητα 2 - Σχεδιασμός Ενότητα 3 - Εξέταση Ενότητα 4 - Κατάρτιση εκθέσεων Παράρτημα I - Παράγοντες εγγενούς κινδύνου Παράρτημα II Αναλυτική παρουσίαση των συνιστωσών του συστήματος εσωτερικού ελέγχου Παράρτημα III - Δήλωση αξιοπιστίας του Συνεδρίου για το οικονομικό έτος 2010 Παράρτημα IV - Ο διάχυτος χαρακτήρας των σφαλμάτων ως βάση για τον καθορισμό του είδους της διαφοροποίησης στις ελεγκτικές γνώμες του Συνεδρίου στο πλαίσιο της DAS Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης Μέρος 1 Πίνακας περιεχομένων

16 16 Γενικό μέρος - Πλαίσιο ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ 1. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Ενότητα 1 - Πλαίσιο Ενότητα 2 - Σχεδιασμός Ενότητα 3 - Εξέταση Ενότητα 4 - Κατάρτιση εκθέσεων Προσαρτήματα ΜΕΡΟΣ 1. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 - ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1.1 Ορισμός της δέσμευσης παροχής διασφάλισης 1.2 Πεδίο εφαρμογής του εγχειριδίου 1.3 Τι υποχρεούται να ελέγχει το Συνέδριο; 1.4 Τι εκθέσεις και γνώμες ελέγχου πρέπει να καταρτίζονται; 1.5 Το νόμιμο δικαίωμα πρόσβασης του Συνεδρίου 1.6 Επαγγελματικές υποχρεώσεις του Συνεδρίου όσον αφορά τους δημοσιονομικούς ελέγχους και τους ελέγχους συμμόρφωσης 1.7 Είδη και στόχοι των δημοσιονομικών ελέγχων και των ελέγχων συμμόρφωσης που διενεργεί το Συνέδριο 1.8 Ελεγκτικοί ισχυρισμοί 1.9 Επισκόπηση της διαδικασίας του δημοσιονομικού ελέγχου και του ελέγχου συμμόρφωσης 1.10 Τεκμηρίωση των ελεγκτικών εργασιών 1.11 Δικλίδες ποιότητας Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1

17 17 Γενικό μέρος - Πλαίσιο 1.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Το Συνέδριο ανταποκρίνεται στις δεσμεύσεις παροχής διασφάλισης με τη διατύπωση συμπεράσματος ή συμπερασμάτων και, κατά περίπτωση, γνώμης επί συγκεκριμένου ζητήματος, είτε πρόκειται περί της αξιοπιστίας των λογαριασμών είτε περί της συμμόρφωσης με τις ισχύουσες νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις. Οι εν λόγω δεσμεύσεις του Συνεδρίου ονομάζονται «δεσμεύσεις παροχής διασφάλισης», καθώς σκοπός τους είναι να ενισχύουν τον βαθμό εμπιστοσύνης, ή βεβαιότητας, των χρηστών που αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων. Η δέσμευση παροχής διασφάλισης διακρίνεται σε: Εύλογη διασφάλιση Περιορισμένη διασφάλιση δέσμευση παροχής εύλογης διασφάλισης (έλεγχος): βάσει αυτής, ο ελεγκτής οφείλει να μειώνει τον κίνδυνο σε αποδεκτά χαμηλό επίπεδο ώστε να αποκομίζει εύλογη βεβαιότητα, επί της οποίας να μπορεί να θεμελιώνει θετικώς διατυπούμενο συμπέρασμα ή θετικώς διατυπούμενα συμπεράσματα και, κατά περίπτωση, γνώμη διαμορφούμενη βάσει των ελεγκτικών διαδικασιών που εφάρμοσε (π.χ. «οι λογαριασμοί παρέχουν/δεν παρέχουν ακριβοδίκαιη εικόνα...»), δέσμευση παροχής περιορισμένης διασφάλισης (επισκόπηση): ο ελεγκτής εφαρμόζει διαδικασίες περισσότερο περιορισμένες σε σχέση με αυτές που απαιτεί ένας έλεγχος, αποκομίζοντας κατ αυτό τον τρόπο περιορισμένη ή μέτρια βεβαιότητα, επί της οποίας βασιζόμενος να καταλήγει σε αρνητικώς διατυπωμένο συμπέρασμα («στην αντίληψή μας δεν υπέπεσε τίποτα το οποίο να υποδηλώνει ότι...»). Το παρόν εγχειρίδιο πραγματεύεται τις δεσμεύσεις παροχής εύλογης διασφάλισης, οι οποίες συνιστούν και το τρέχον έργο του Συνεδρίου. Οι δεσμεύσεις παροχής περιορισμένης διασφάλισης που ενδεχομένως να αναλάμβανε το Συνέδριο θα υπόκειντο στις λιγότερο επαχθείς διαδικασίες που περιγράφονται στα Διεθνή Πρότυπα για Υπηρεσίες Επισκόπησης (International Standards on Review Engagements) της ΔΟΛ και στις σχετικές κατευθυντήριες οδηγίες των ISSAI. 1.2 ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ Όλοι οι ετήσιοι έλεγχοι Το κείμενο του εγχειριδίου αναφέρεται κυρίως στον γενικό προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την Επιτροπή, δεδομένου ότι αυτοί αποτελούν τον κύριο τομέα ελέγχου του Συνεδρίου. Ωστόσο, το πλαίσιο αυτό ισχύει για όλους τους ετήσιους δημοσιονομικούς ελέγχους και ελέγχους συμμόρφωσης που διενεργεί το Συνέδριο, συμπεριλαμβανομένων αυτών που αφορούν τα Ευρωπαϊκά Ταμεία Ανάπτυξης (ΕΤΑ), τους αποκεντρωμένους και λοιπούς Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1

18 18 Γενικό μέρος - Πλαίσιο και επιλεγμένοι έλεγχοι οργανισμούς, καθώς και για οποιονδήποτε άλλο δημοσιονομικό έλεγχο ή έλεγχο συμμόρφωσης επιλεγεί να διενεργηθεί. 1.3 ΤΙ ΥΠΟΧΡΕΟΥΤΑΙ ΝΑ ΕΛΕΓΧΕΙ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ; Το άρθρο 287 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), καθώς και οι κανονισμοί που διέπουν τα ΕΤΑ και τους αποκεντρωμένους και λοιπούς οργανισμούς, ορίζουν τις νομικές υποχρεώσεις του Συνεδρίου όσον αφορά τους δημοσιονομικούς ελέγχους και τους ελέγχους συμμόρφωσης και καθορίζουν τους όρους των σχετικών δεσμεύσεών του. Η ΣΛΕΕ, λόγου χάριν, ορίζει ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο: i) Δημοσιονομικοί έλεγχοι της αξιοπιστίας των λογαριασμών (δημοσιονομικοί έλεγχοι) Εξετάζει τους λογαριασμούς «ελέγχει τους λογαριασμούς του συνόλου των εσόδων και των εξόδων της Ένωσης [και] κάθε οργάνου ή οργανισμού ιδρυομένου από την Ένωση, στο βαθμό που η ιδρυτική πράξη (ήτοι η νομοθεσία για την ίδρυση του εκάστοτε οργανισμού) δεν αποκλείει τον έλεγχο αυτό». ii) Έλεγχοι νομιμότητας και κανονικότητας (έλεγχοι συμμόρφωσης) Εξετάζει τη νομιμότητα και κανονικότητα «ελέγχει τη νομιμότητα και την κανονικότητα της πραγματοποιήσεως των εσόδων και εξόδων... Ενεργώντας κατά τον τρόπο αυτό, το Ελεγκτικό Συνέδριο αναφέρει ειδικότερα οποιαδήποτε παρατυπία. Ο έλεγχος των εσόδων διενεργείται βάσει των ποσών που βεβαιώνονται ως οφειλόμενα και των ποσών που πράγματι καταβάλλονται στην Ένωση. Ο έλεγχος των εξόδων διενεργείται βάσει των αναληφθεισών υποχρεώσεων και των πραγματοποιηθεισών πληρωμών». iii) Άλλοι έλεγχοι Διατυπώνει παρατηρήσεις επί ειδικών ζητημάτων «δύναται εξ άλλου να υποβάλλει οποτεδήποτε παρατηρήσεις, ιδίως υπό μορφή ειδικών εκθέσεων επί ειδικών ζητημάτων...». Η διάταξη αυτή επιτρέπει στο Συνέδριο να διενεργεί επιλεγμένους δημοσιονομικούς ελέγχους και ελέγχους συμμόρφωσης, πέραν αυτών που απαιτούνται ρητά υπό i) και ii) ανωτέρω. 1.4 ΤΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΓΝΩΜΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΡΤΙΖΟΝΤΑΙ; Δήλωση αξιοπιστίας Το άρθρο 287 της ΣΛΕΕ ορίζει: «Το Ελεγκτικό Συνέδριο εγχειρίζει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο δήλωση που βεβαιώνει την ακρίβεια των λογαριασμών και τη νομιμότητα και κανονικότητα των σχετικών πράξεων... Η δήλωση αυτή είναι δυνατόν να συμπληρώνεται από ειδικές εκτιμήσεις για κάθε σημαντικό τομέα της δραστηριότητας της Ένωσης». Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1

19 19 Γενικό μέρος - Πλαίσιο Ετήσια έκθεση ΕΤΑ, αποκεντρωμένοι και λοιποί οργανισμοί Το ίδιο άρθρο ορίζει επίσης: «Το Ελεγκτικό Συνέδριο καταρτίζει ετήσια έκθεση μετά το κλείσιμο κάθε οικονομικού έτους». Σύμφωνα με την τρέχουσα πρακτική, η εν λόγω δήλωση 4 περιλαμβάνεται στην ετήσια έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με την εκτέλεση του γενικού προϋπολογισμού, η οποία περιέχει επίσης ειδικές εκτιμήσεις για κάθε σημαντική ομάδα πολιτικής. Όπως απαιτούν οι ισχύοντες κανονισμοί, γνώμη και ετήσια έκθεση τύπου DAS καταρτίζονται και σχετικά με τα ΕΤΑ. Εκθέσεις ελέγχου καταρτίζονται επίσης όσον αφορά τους ελέγχους του Συνεδρίου επί των λογαριασμών των αποκεντρωμένων και λοιπών οργανισμών. Προκειμένου στην εκάστοτε αρμόδια για την απαλλαγή αρχή να υποβάλλονται εκθέσεις συγκρίσιμες μεταξύ τους από έτος σε έτος και προς εξασφάλιση μεγαλύτερης εναρμόνισης του τρόπου προσέγγισης του ελέγχου, οι εν λόγω εκθέσεις περιέχουν γνώμες τύπου DAS. Τα είδη των δημοσιευόμενων εκθέσεων ελέγχου παρουσιάζονται στον πίνακα 14 του κεφαλαίου του γενικού μέρους του παρόντος εγχειριδίου. 1.5 ΤΟ ΝΟΜΙΜΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ Έλεγχος έως το επίπεδο του τελικού δικαιούχου Υποχρέωση εχεμύθειας Η ΣΛΕΕ (άρθρο 287) παρέχει στο Συνέδριο το δικαίωμα να διενεργεί έλεγχο «επιτόπου στα άλλα θεσμικά όργανα της Ένωσης, στις εγκαταστάσεις κάθε λοιπού οργάνου και οργανισμού που διαχειρίζεται έσοδα ή έξοδα για λογαριασμό της Ένωσης και στα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων κάθε φυσικού ή νομικού προσώπου που λαμβάνει πληρωμές από τον προϋπολογισμό.» Η διάταξη αυτή επιτρέπει στο Συνέδριο να διενεργεί ελέγχους μέχρι το επίπεδο του τελικού δικαιούχου. Οι υπάλληλοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλουν να επιδεικνύουν τη μεγαλύτερη δυνατή εχεμύθεια όσον αφορά γεγονότα και πληροφορίες που υποπίπτουν στην αντίληψή τους κατά την άσκηση των καθηκόντων τους ή επ ευκαιρία αυτών 5. Τα διευρυμένα δικαιώματα πρόσβασης στις πληροφορίες που παραχωρούνται στο Συνέδριο σημαίνουν ότι η εν λόγω υποχρέωση εχεμύθειας είναι άκρως σημαντική, ιδίως για τον λόγο ότι οι πληροφορίες που επεξεργάζονται οι υπάλληλοι συχνά είναι ευαίσθητες. 4 Κοινώς DAS (ακρωνύμιο προερχόμενο από τον γαλλικό όρο «déclaration d'assurance»). 5 Άρθρα του κανονισμού υπηρεσιακής κατάστασης των υπαλλήλων των ΕΚ και άρθρο 11 του καθεστώτος που εφαρμόζεται επί του λοιπού προσωπικού των ΕΚ. Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1

20 20 Γενικό μέρος - Πλαίσιο 1.6 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ ΔΠΕ και πρότυπα του INTOSAI Η πολιτική ελέγχου του Συνεδρίου συνίσταται στη διενέργεια των ελέγχων του σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα ελέγχου και τους κώδικες δεοντολογίας της ΔΟΛ και του INTOSAI, στο βαθμό που εφαρμόζονται στο περιβάλλον της ΕΕ. Τα ΔΠΕ και τα πρότυπα του INTOSAI αφορούν τους ελέγχους της αξιοπιστίας των λογαριασμών και, κατ αναλογία, τους ελέγχους συμμόρφωσης με τις ισχύουσες νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις. 1.7 ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΟΥ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Σκοπός των δημοσιονομικών ελέγχων και των ελέγχων συμμόρφωσης είναι να παρέχεται στο Συνέδριο η δυνατότητα να διατυπώνει συμπέρασμα επί των συγκεκριμένων στόχων του ελέγχου και, κατά περίπτωση, να εκφέρει ελεγκτική γνώμη. Βάσει των προαναφερόμενων νομικών απαιτήσεων, οι δημοσιονομικοί έλεγχοι και οι έλεγχοι συμμόρφωσης του Συνεδρίου συνίστανται συνήθως σε: i) Αξιοπιστία των λογαριασμών ii) Νομιμότητα και κανονικότητα των πράξεων επί των οποίων βασίζονται οι λογαριασμοί iii) Επιλεγμένοι έλεγχοι συμμόρφωσης Ελέγχους της αξιοπιστίας των λογαριασμών, οι οποίοι περιλαμβάνουν τις οικονομικές καταστάσεις και την έκθεση ή τις εκθέσεις σχετικά με την εκτέλεση του προϋπολογισμού. Ο γενικότερος στόχος των ελέγχων αξιοπιστίας είναι να διαπιστωθεί κατά πόσον οι λογαριασμοί παρέχουν ακριβοδίκαιη εικόνα, από κάθε ουσιώδη πλευρά, της οικονομικής κατάστασης, των αποτελεσμάτων των πράξεων και των ταμειακών ροών, σύμφωνα με το ισχύον πλαίσιο χρηματοοικονομικής πληροφόρησης. Ελέγχους της νομιμότητας και κανονικότητας των πράξεων επί των οποίων βασίζονται οι λογαριασμοί. Γενικότερος στόχος των ελέγχων συμμόρφωσης είναι να διαπιστωθεί κατά πόσον οι πράξεις συμμορφώνονται, από κάθε ουσιώδη πλευρά, με τις ισχύουσες νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις (ήτοι τη ΣΛΕΕ, τον δημοσιονομικό κανονισμό, τους κανόνες εφαρμογής του, ειδικούς κανονισμούς, αποφάσεις χρηματοδότησης και συμβατικές διατάξεις). Ελέγχους επί ειδικών θεμάτων, τα οποία επιλέγονται βάσει της προτεραιότητάς τους σε δεδομένη χρονική στιγμή. Οι στόχοι αυτών των ελέγχων εξαρτώνται από τη φύση του συγκεκριμένου ελεγκτικού Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1

21 21 Γενικό μέρος - Πλαίσιο καθήκοντος, όπως, λόγου χάριν, η διερεύνηση των αιτίων της υψηλής συχνότητας εμφάνισης παράνομων ή παράτυπων πράξεων που διαπιστώθηκε από προγενέστερους ελέγχους ή η λειτουργία συγκεκριμένου συστήματος ελέγχου σε επίπεδο Επιτροπής και κρατών μελών. Οι δημοσιονομικοί έλεγχοι και οι έλεγχοι συμμόρφωσης συνεπάγονται την υποβολή σε ελεγκτική δοκιμασία της αποτελεσματικότητας των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου. Αυτό μπορεί να ισχύει για τα συστήματα που αφορούν i) την αξιοπιστία των λογαριασμών ή ii) την πρόληψη ή τον εντοπισμό και τη διόρθωση των παράνομων και παράτυπων εσόδων και δαπανών. 1.8 ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΙ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ Ορισμός των ισχυρισμών Αξιοπιστία: κατά την υπό έλεγχο περίοδο Οι ανωτέρω γενικοί στόχοι του ελέγχου υποστηρίζονται από συγκεκριμένους στόχους ελέγχου, οι οποίοι μπορούν επίσης να θεωρηθούν ως ισχυρισμοί της διοίκησης της ελεγχόμενης μονάδας. Οι ισχυρισμοί αυτοί μπορεί να είναι ρητοί (λόγου χάριν, όταν η διοίκηση της ελεγχόμενης μονάδας δηλώνει ότι οι λογαριασμοί καταρτίζονται βάσει των IPSAS) ή σιωπηροί (λόχου χάριν, όταν η διοίκηση της ελεγχόμενης μονάδας υπονοεί ότι οι πράξεις για τις οποίες πραγματοποιήθηκαν πληρωμές είναι επιλέξιμες βάσει των σχετικών κανόνων). Ο ελεγκτής χρησιμοποιεί τους ισχυρισμούς αυτούς προκειμένου να μελετήσει τα διάφορα είδη των ενδεχόμενων ανακριβειών ή περιπτώσεων μη συμμόρφωσης που ενδέχεται να ανακύψουν. Οι συγκεκριμένοι ισχυρισμοί όσον αφορά την αξιοπιστία, τη νομιμότητα και κανονικότητα, καθώς και τα συστήματα εσωτερικού ελέγχου, είναι οι εξής: Αξιοπιστία α) Ισχυρισμοί που αφορούν κατηγορίες πράξεων και γεγονότων της υπό έλεγχο περιόδου Πραγματική υπόσταση: οι καταχωρηθείσες πράξεις και γεγονότα έχουν όντως λάβει χώρα και αφορούν την ελεγχόμενη μονάδα. Πληρότητα: όλες οι προς καταχώριση πράξεις και γεγονότα έχουν όντως καταχωριστεί. Ακρίβεια: τα ποσά και τα λοιπά στοιχεία που αφορούν τις καταχωρισθείσες πράξεις και γεγονότα έχουν καταχωριστεί σωστά. Χρονική τακτοποίηση: οι πράξεις και τα γεγονότα έχουν καταχωριστεί στη σωστή λογιστική περίοδο. Ταξινόμηση: οι πράξεις και τα γεγονότα έχουν καταχωριστεί στους σωστούς λογαριασμούς. Νομιμότητα και κανονικότητα: οι πιστώσεις του προϋπολογισμού είναι Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1

22 22 Γενικό μέρος - Πλαίσιο διαθέσιμες 6. στο τέλος της υπό έλεγχο περιόδου β) Ισχυρισμοί που αφορούν τα υπόλοιπα των λογαριασμών στο τέλος της υπό έλεγχο περιόδου Ύπαρξη: τα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού, καθώς και η καθαρή θέση υπάρχουν. Δικαιώματα και υποχρεώσεις: η οικονομική μονάδα είναι κάτοχος των δικαιωμάτων επί των στοιχείων ενεργητικού ή έχει τον έλεγχο αυτών, ενώ τα στοιχεία παθητικού συνιστούν τις υποχρεώσεις της. Πληρότητα: έχουν καταχωριστεί όλα τα προς καταχώριση στοιχεία ενεργητικού και παθητικού, καθώς και η καθαρή θέση. Αποτίμηση και καταλογισμός: τα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού, καθώς και η καθαρή θέση, έχουν καταχωριστεί στις οικονομικές καταστάσεις με την ορθή αξία τους, ενώ τυχόν προσαρμογές που απορρέουν από την αποτίμηση ή τον καταλογισμό τους έχουν και αυτές καταχωριστεί δεόντως. γ) Ισχυρισμοί που αφορούν την παρουσίαση και τις γνωστοποιήσεις παρουσίαση Πραγματική υπόσταση και δικαιώματα και υποχρεώσεις: τα γνωστοποιούμενα γεγονότα, πράξεις και λοιπά ζητήματα έχουν όντως λάβει χώρα και αφορούν την οικονομική μονάδα. Πληρότητα: οι οικονομικές καταστάσεις περιλαμβάνουν όλα τα προς γνωστοποίηση στοιχεία. Ταξινόμηση και κατανόηση: οι χρηματοοικονομικές πληροφορίες παρουσιάζονται και περιγράφονται σωστά, οι δε γνωστοποιήσεις διατυπώνονται με σαφήνεια. Ακρίβεια και αποτίμηση: οι χρηματοοικονομικές και λοιπές πληροφορίες γνωστοποιούνται σωστά και με την ορθή αξία τους. Νομιμότητα και κανονικότητα Νομιμότητα και κανονικότητα Πραγματικότητα και μέτρηση: οι πράξεις επί των οποίων βασίζονται οι λογαριασμοί υπάρχουν και προσδιορίζονται επακριβώς. Επιλεξιμότητα των πράξεων επί των οποίων βασίζονται οι λογαριασμοί: τα κριτήρια επιλεξιμότητας των διαφόρων πράξεων πληρούνται. Συμμόρφωση με τις λοιπές κανονιστικές απαιτήσεις: τα λοιπά κριτήρια (πέραν αυτών που αφορούν την επιλεξιμότητα) πληρούνται. Ορθότητα των υπολογισμών: όλοι οι υπολογισμοί έχουν εκτελεστεί σωστά. 6 Μια παράνομη ή παράτυπη πράξη δεν δηλώνεται ότι επηρεάζει την αξιοπιστία των λογαριασμών εάν έχει καταχωριστεί σωστά σε αυτούς. Ωστόσο, ο δημοσιονομικός αντίκτυπος ή οι κίνδυνοι παρατυπιών πρέπει να γνωστοποιούνται καταλλήλως.. Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1

23 23 Γενικό μέρος - Πλαίσιο Πληρότητα και ακρίβεια των λογιστικών καταχωρίσεων: όλες οι πράξεις έχουν καταχωριστεί στους λογαριασμούς, εμφανίζονται μόνο μία φορά και καταλογίζονται στην ορθή λογιστική περίοδο με την ορθή αξία τους. Πίνακας 1: Είδη και στόχοι των δημοσιονομικών ελέγχων και των ελέγχων συμμόρφωσης Δημοσιονομικοί έλεγχοι Έλεγχοι συμμόρφωσης Αξιοπιστία των ετήσιων Νομιμότητα και Συμμόρφωση με τις Θέμα λογαριασμών κανονικότητα των πράξεων επί των οποίων ισχύουσες νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις που βασίζονται οι λογαριασμοί διέπουν το επιλεγμένο θέμα Αποτελεσματικότητα των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου 7 Είδος καθήκοντος Επαναλαμβανόμενα καθήκοντα: για τους ελέγχους αυτούς το πρόγραμμα ελέγχου συνήθως δεν μεταβάλλεται από έτος σε έτος Επιλεγόμενο καθήκον: το πρόγραμμα ελέγχου εξαρτάται από τον συγκεκριμένο στόχο του ελέγχου Επαναλαμβανόμενο ή επιλεγμένο καθήκον Ουσία του καθήκοντος Εξέταση των λογαριασμών, εξακρίβωση του κατά πόσον παρέχουν ακριβοδίκαιη εικόνα της υφιστάμενης κατάστασης Επισκόπηση των διαδικασιών και των οικονομικών καταστάσεων προς εξακρίβωση του κατά πόσον τηρούνται οι νόμοι, οι κανονισμοί, οι κανόνες και οι διαδικασίες που ορίζει η σχετική νομοθεσία ελεγκτικές δοκιμασίες της πραγματικότητας και της νομιμότητας των πράξεων επί των οποίων βασίζονται οι λογαριασμοί Ελεγκτικές δοκιμασίες των συστημάτων προς εξακρίβωση του κατά πόσον αυτά είναι αποτελεσματικά από την άποψη του σκοπού τους (αξιοπιστία και συμμόρφωση) Πραγματική υπόσταση, Πραγματική υπόσταση, Εξαρτάται από τον στόχο ή πληρότητα, ακρίβεια, πληρότητα, ακρίβεια, τους στόχους του ελέγχου χρονική τακτοποίηση, χρονική τακτοποίηση, ταξινόμηση, νομιμότητα και ύπαρξη, δικαιώματα και κανονικότητα, ύπαρξη, υποχρεώσεις, αποτίμηση δικαιώματα και και επιλεξιμότητα Ισχυρισμοί υποχρεώσεις, αποτίμηση και καταλογισμός. Διάκριση των γεγονότων που αφορούν την υπό εξέταση περίοδο, των γεγονότων που αφορούν το τέλος της υπό εξέταση περιόδου και της παρουσίασης Κατάλληλος σχεδιασμός, συντήρηση και αδιάλειπτη και αποτελεσματική λειτουργία των συστημάτων 7 Αποτελεσματικότητα των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου ο σχεδιασμός και η συντήρηση του συστήματος είναι ορθοί, το ίδιο δε λειτουργούσε αδιάλειπτα και αποτελεσματικά καθ όλη τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου. Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1

24 24 Γενικό μέρος - Πλαίσιο Οι εργασίες στο πλαίσιο της DAS συνιστούν το μεγαλύτερο μέρος των δημοσιονομικών ελέγχων και των ελέγχων συμμόρφωσης Σημαντικό μέρος των πόρων που αφορούν τους δημοσιονομικούς ελέγχους και τους ελέγχους συμμόρφωσης του Συνεδρίου διατίθεται για τους ελέγχους αξιοπιστίας και νομιμότητας/κανονικότητας που αφορούν τον γενικό προϋπολογισμό της ΕΕ (έλεγχοι DAS αναφερόμενοι στη ΣΛΕΕ). Οι υπόλοιποι πόροι διατίθεται για τους ελέγχους αξιοπιστίας και νομιμότητας/κανονικότητας που αφορούν τα ΕΤΑ και τους αποκεντρωμένους και λοιπούς οργανισμούς, καθώς και για επιλεγμένους ελέγχους. 1.9 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ Διαδικασία λήψης αποφάσεων βάσει κρίσεως Οι δημοσιονομικοί έλεγχοι και οι έλεγχοι συμμόρφωσης που διενεργεί το Συνέδριο συνίστανται σε διαδικασία συγκέντρωσης, επικαιροποίησης και ανάλυσης πληροφοριακών στοιχείων προερχόμενων από διάφορες πηγές, με απώτερο σκοπό τη λήψη αποφάσεων, την εξαγωγή συμπερασμάτων και, κατά περίπτωση, τη διατύπωση ελεγκτικής γνώμης, βάσει ορθής επαγγελματικής κρίσης. Μολονότι τα στάδια του σχεδιασμού, της εξέτασης και της κατάρτισης εκθέσεων παρουσιάζονται διαδοχικά στο παρόν εγχειρίδιο, πρόκειται για επαναλαμβανόμενη διαδικασία, όπως φαίνεται και στο κατωτέρω γράφημα. Κατά συνέπεια, ο ελεγκτής μπορεί να εφαρμόζει ορισμένες διαδικασίες ταυτόχρονα ή μπορεί, σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας, να επιστρέφει σε προηγούμενο στάδιο και να το επανεξετάζει υπό το φως νέων πληροφοριακών στοιχείων. Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1

25 Γράφημα 1: Χρονοδιάγραμμα της ελεγκτικής διαδικασίας 25 Γενικό μέρος - Πλαίσιο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Αξιολόγηση των σημαντικών κινδύνων μέσω της κατανόησης του ελεγκτικού περιβάλλοντος - συγκέντρωση και ανάλυση των πληροφοριών Σχεδιασμός ελεγκτικών διαδικασιών ΕΞΕΤΑΣΗ Εφαρμογή ελεγκτικών διαδικασιών - υποβολή σε ελεγκτικές δοκιμασίες των δικλίδων ελέγχου, αναλυτικές διαδικασίες και άλλες διαδικασίες επαλήθευσης Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων βάσει των προσδοκιών - αναθεώρηση της προσέγγισης, κατά περίπτωση ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΚΘΕΣΗΣ Διατύπωση ελεγκτικού συμπεράσματος ή/και ελεγκτικής γνώμης Κατάρτιση έκθεσης 1.10 ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ISSAI 1230 [ΔΠΕ 230] Στόχος του ελεγκτή είναι να διαθέτει μια επαρκή και κατάλληλη καταγραφή των στοιχείων επί των οποίων θεμελιώνεται η έκθεσή του, καθώς και αποδεικτικά στοιχεία ότι ο έλεγχος σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε σύμφωνα με τα ΔΠΕ και τις εφαρμοστέες νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις Έγκαιρη προετοιμασία της τεκμηρίωσης του ελέγχου Τεκμηρίωση των εφαρμοσθεισών ελεγκτικών διαδικασιών και των συγκεντρωθέντων αποδεικτικών στοιχείων Συγκρότηση των φακέλων του ελέγχου Τροποποίηση της τεκμηρίωσης του ελέγχου Έγκαιρη προετοιμασία της τεκμηρίωσης του ελέγχου Ο ελεγκτής οφείλει να προετοιμάζει εγκαίρως την τεκμηρίωση του ελέγχου Τεκμηρίωση των εφαρμοσθεισών διαδικασιών και των συγκεντρωθέντων αποδεικτικών στοιχείων Ο ελεγκτής οφείλει να προετοιμάζει την τεκμηρίωση του ελέγχου κατά τρόπο ώστε να παρέχει τη δυνατότητα σε έμπειρο ελεγκτή, που δεν έχει συμμετάσχει στον έλεγχο, να κατανοεί: τη φύση, το χρονοδιάγραμμα και το εύρος των ελεγκτικών διαδικασιών που εφαρμόστηκαν, τα αποτελέσματα Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1

26 26 Γενικό μέρος - Πλαίσιο των ελεγκτικών διαδικασιών και τα αποδεικτικά στοιχεία που συγκεντρώθηκαν και, τέλος, τα σημαντικά ζητήματα που ανέκυψαν κατά τον έλεγχο, τα εξαχθέντα συμπεράσματα, καθώς και τις σημαντικές επαγγελματικές κρίσεις που οδήγησαν στην εξαγωγή των συμπερασμάτων αυτών. Αποδεικτικά στοιχεία που συγκεντρώνονται εγκαίρως και αποθηκεύονται σε ηλεκτρονική ή άλλη μορφή Ο ελεγκτής οφείλει να διαθέτει i) επαρκή και κατάλληλο φάκελο με τα στοιχεία επί των οποίων θεμελιώνονται τα ελεγκτικά συμπεράσματα και, κατά περίπτωση, η ελεγκτική γνώμη, και ii) στοιχεία τα οποία να αποδεικνύουν ότι ο έλεγχος διενεργήθηκε σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα ελέγχου και τις εφαρμοστέες νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις. Ο σχεδιασμός, η εξέταση και η κατάρτιση της σχετικής έκθεσης πρέπει να τεκμηριώνονται εγκαίρως στο ηλεκτρονικό σύστημα υποστήριξης του ελέγχου που διαθέτει το Συνέδριο και το οποίο περιέχει τυποποιημένα προγράμματα ελέγχου, έγγραφα εργασίας και, κατά περίπτωση, αρχεία σε χαρτί Συγκρότηση των φακέλων του ελέγχου Ο ελεγκτής οφείλει να ολοκληρώνει τη συγκρότηση του τελικού (προσωρινού) φακέλου σε σύντομο διάστημα μετά την κατάρτιση της έκθεσης ελέγχου. σε μόνιμους ή σε προσωρινούς φακέλους Οι πληροφορίες που ισχύουν μακροπρόθεσμα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικούς ελέγχους πρέπει να φυλάσσονται σε μόνιμο φάκελο ο οποίος να ενημερώνεται τακτικά, ενώ οι πληροφορίες σχετικά με εν εξελίξει έλεγχο πρέπει να φυλάσσονται σε προσωρινό φάκελο Τροποποίηση της τεκμηρίωσης του ελέγχου Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, εάν ο ελεγκτής, αφού καταρτίσει την έκθεσή του, χρειαστεί να εφαρμόσει νέες ή συμπληρωματικές ελεγκτικές διαδικασίες ή να εξαγάγει νέα συμπεράσματα, οφείλει να τεκμηριώσει: τις συγκεκριμένες περιστάσεις, τις νέες συμπληρωματικές ελεγκτικές διαδικασίες που εφαρμόστηκαν, τα αποδεικτικά στοιχεία ελέγχου που συγκεντρώθηκαν, τα συμπεράσματα που εξήχθησαν και, τέλος, πότε και από ποιον πραγματοποιήθηκαν και, ενδεχομένως, ελέχθησαν οι τροποποιήσεις της τεκμηρίωσης του ελέγχου. Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1

27 27 Γενικό μέρος - Πλαίσιο 1.11 ΔΙΚΛΙΔΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ISQC1 ISSAI 40 ISSAI 1220 [ΔΠΕ 220] Στόχος του Συνεδρίου είναι να θεσπίσει και να διατηρεί σύστημα δικλίδων ποιότητας το οποίο θα του παρέχει εύλογη διασφάλιση ότι: α) το ίδιο και το προσωπικό του συμμορφώνονται με τα επαγγελματικά πρότυπα και τις εφαρμοστέες νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις, και β) οι εκθέσεις που εκδίδει είναι οι ενδεδειγμένες για τις περιστάσεις Ορισμός των δικλίδων ποιότητας Στοιχεία του συστήματος των δικλίδων ποιότητας Ορισμός των δικλίδων ποιότητας Οι δικλίδες ποιότητας συνίστανται στο σύνολο των μέτρων που λαμβάνονται και των διαδικασιών που εφαρμόζονται στο πλαίσιο των ελεγκτικών διεργασιών με σκοπό τη διασφάλιση της ποιότητας των ελεγκτικών εργασιών και της σχετικής έκθεσης Στοιχεία του συστήματος των δικλίδων ποιότητας Το Συνέδριο θέσπισε και διατηρεί σύστημα δικλίδων ποιότητας το οποίο προβλέπει πολιτικές και διαδικασίες για καθένα από τα ακόλουθα στοιχεία: α) ευθύνες των ανώτατων στελεχών όσον αφορά την ποιότητα εντός του Συνεδρίου, β) σχετικές απαιτήσεις δεοντολογίας, γ) αποδοχή και διατήρηση, δ) ανθρώπινοι πόροι, ε) εκτέλεση της δέσμευσης που αναλαμβάνει (δικλίδες ποιότητας), στ) παρακολούθηση (διασφάλιση της ποιότητας). Το Συνέδριο τεκμηριώνει τις πολιτικές και τις διαδικασίες του και τις κοινοποιεί στους υπαλλήλους του. Η διατήρηση συστήματος δικλίδων ποιότητας απαιτεί διαρκή παρακολούθηση και ανάληψη δέσμευσης για συνεχή βελτίωση. Εγχειρίδιο δημοσιονομικού ελέγχου και ελέγχου συμμόρφωσης - Μέρος 1 - Ενότητα 1